41Duch wyraźnie mówi, że niektórzy w czasach ostatecznych odstąpią od wiary, a zwrócą się ku duchom zwodniczym i ku nauce demonów.2Zwiodą ich obłudni oszuści, którzy własne sumienie skalali piętnem zbrodni. 3Zabraniają oni zawierać małżeństwa, nakazują powstrzymywać się od niektórych pokarmów, a Bóg stworzył je, by wierzący i ci, którzy poznali prawdę, spożywali je z dziękczynieniem. 4Wszystko bowiem, co Bóg stworzył, jest dobre i nie trzeba odrzucać niczego, co przyjmuje się z wdzięcznością. 5Uświęca to przecież słowo Boże i modlitwa. 6Gdy wyjaśnisz te sprawy braciom, staniesz się dobrym sługą Chrystusa Jezusa, karmiącym się słowami wiary i prawdziwej nauki, za którą poszedłeś.
7Odrzucaj więc bezbożne i głupie baśnie. Ćwicz się natomiast w pobożności. 8Ćwiczenia cielesne przynoszą niewielką korzyść. Pobożność zaś jest przydatna do wszystkiego, niesie z sobą obietnicę życia obecnego i przyszłego. 9Słowo to jest godne wiary i zasługuje na przyjęcie. 10Właśnie nad tym trudzimy się i o to walczymy, ponieważ złożyliśmy nadzieję w Bogu żywym, który jest Zbawicielem wszystkich ludzi, a zwłaszcza tych, którzy wierzą.
Osobisty przykład
11To nakazuj i tego nauczaj. 12Niech nikt nie lekceważy twego młodego wieku! Przeciwnie, niech biorą z ciebie przykład w mowie, w postępowaniu, w miłości, w wierze i w czystości. 13Do czasu mego przybycia pilnuj czytania Pisma, napominania i nauczania. 14Nie zaniedbuj w sobie daru łaski, który został ci dany, kiedy starsi na podstawie proroctwa nałożyli na ciebie ręce. 15Troszcz się o to z całkowitym oddaniem. Niech twój postęp będzie widoczny dla wszystkich. 16Czuwaj nad sobą i nad nauczaniem. Trwaj w tym! Tak bowiem postępując, nie tylko siebie samego zbawisz, ale i tych, którzy cię słuchają.
nauka demonów – zob. 1Tm1,3-7+.
baśnie – zob. 1Tm 1,3-7+.
pobożność – u Greków oznaczała przede wszystkim postawę czci i szacunku człowieka wobec bóstwa, a następnie znajomość prawd wiary i praktykę cnót. Są to podstawowe elementy życia religijnego, które skłaniają człowieka do aktów kultu, wyrażonych w liturgii. Słowo to określa także wewnętrzne stany ducha, związane z doświadczeniem religijnym, jak miłość, ufność, zawierzenie bądź lęk, bojaźń, trwogę itp. Pobożność określała styl życia, który podoba się bóstwu. Nic więc dziwnego, że pierwsi chrześcijanie chętnie przyswoili sobie ten termin, określając nim cześć oddawaną prawdziwemu Bogu oraz swoje zaangażowanie w życie religijne.
dar łaski – Chrystus udziela wiernym przez Ducha Świętego darów niezbędnych do wypełnienia określonej służby we wspólnocie ludu Bożego (Rz 12,3.6-18; 1Kor 11,28-31; 12,1-11).
na podstawie proroctwa nałożyli... ręce – obrzęd święceń kapłańskich obejmował prorokowanie dla rozeznania woli Bożej oraz nałożenie rąk przez starszych.
DUCH BOŻY, DUCH PAŃSKI - Bóg przez swojego Ducha działa w świecie i w ten sposób jest Panem historii. W ST Ducha Bożego rozumiano nie jako osobę, ale jako moc. W NT mówi się o działaniu Ducha Bożego, który zstępuje na ludzi i uzdalnia ich do życia w prawdzie, wolności i miłości (J 16,5nn). Duch Boży w sposób szczególny zstąpił na Syna Bożego Jezusa Chrystusa. Całe Jego życie naznaczone było mocą Ducha, który działał w Nim od momentu poczęcia (Łk 1,35), poprzez chrzest w Jordanie (Mt 3,16), aż do wypełnienia na krzyżu ofiary odkupienia (Hbr 9,14). Chrystus przekazał swojego Ducha uczniom i uzdolnił ich do kontynuowania swojej misji w świecie (J 16,5-15).
BRAT - słowo ‘brat’ (siostra) w Piśmie Świętym może oznaczać brata rodzonego, współmałżonka lub narzeczonego (Tb 7,12; por. Pnp 4,9), dalszego krewnego, przyjaciela, rodaka, a nawet sojusznika. ST, obok braterstwa opartego na więzach krwi, wyraźnie podkreśla sens tego pojęcia w odniesieniu do wspólnoty i więzi duchowej ufundowanej na współodczuwaniu (1Sm 1,26) lub na mocy tego samego przymierza (Am 1,9; 1Mch 12,10). W NT pojęcie to odnosi się przede wszystkim do braci w wierze (Mt 18,15). Członkowie pierwszych wspólnot chrześcijan samych siebie określali mianem braci (np. 1Kor 6,6; Ef 6,21; Kol 1,1; Ap 1,9) i sióstr (np. Rz 16,1; 1Kor 9,5); takie braterstwo ma swoje Źródło we wspólnym dziecięctwie Bożym (Rz 8,14-17). Jako dzieci jednego Ojca wszyscy wierzący stają się dziedzicami Jego obietnic.
CHRYSTUS (gr. christos - ‘namaszczony’, odpowiednik hebr. masziach - ‘mesjasz’, ‘pomazaniec’) - w ST w ten sposób określano królów Izraela, którym przekazywano władzę w obrzędzie namaszczenia oliwą (Sdz 9,8-15; 2Sm 5,3; 1Krl 1,39; Ps 89,21; Syr 43,13), a także kapłanów, których takim obrzędem wprowadzano w urząd (Wj 29,7; Kpł 4,3.5.16; Syr 45,15). Pismo Święte używa tego terminu w odniesieniu do Dawida i jego sukcesorów, kontynuujących zapoczątkowaną przez niego dynastię (2Sm 7,12nn). Z czasem utrwaliła się w Izraelu wizja króla-kapłana, który miał być idealnym władcą czasów ostatecznych. Miał on zamknąć dynastię królów i utrwalić królestwo Boże na ziemi. Jego panowanie miało mieć charakter duchowy i powszechny. W NT tytuł pomazaniec prawie wyłącznie występuje w greckiej formie christos i odnosi się jedynie do osoby Jezusa z Nazaretu jako Zbawiciela namaszczonego i objawianego światu przez Ojca, który Go posyła na ziemię, aby wypełnił dzieło odkupienia (Mt 16,16n). W Kościele pierwotnym powszechnie posługiwano się tym określeniem w odniesieniu do Jezusa i dlatego zaczęło ono funkcjonować jako Jego imię własne. Zob.
NAMASZCZENIE.
JEZUS (hebr. Jehoszua, Jeszua - ‘Bóg zbawia’ lub ‘Bóg jest moim zbawieniem’) - imię wybrane przez Boga dla swojego Syna. Archanioł Gabriel, oznajmiając Maryi, że Bóg wybrał Ją na matkę Zbawiciela, polecił Jej, aby mającemu urodzić się dziecku nadano imię Jezus ( Łk 1,31). W ST imię to nosili: następca Mojżesza (Wj 17,8nn) oraz autor Mądrości Syracydesa, jednak przez szacunek do Zbawiciela, sukcesora Mojżesza nazywa się Jozuem, a księga Mądrość Syracydesa wzięła swoją nazwę od imienia ojca jej autora. Często w NT Jezus jest nazywany Chrystusem, co wynika z Jego mesjańskiego posłannictwa. Zob.
CHRYSTUS.
DAR - zob.
CHARYZMAT.
STARSI, STARSZY (gr. presbyteroi, presbyteros) - w Piśmie Świętym termin odnoszący się do mężczyzn, którzy sprawowali funkcję przełożonych wspólnoty. W NT słowo to określa kierujących wspólnotami chrześcijańskimi, ustanowionych przez apostołów lub ich następców (Dz 11,30; 14,23). Urząd ten nawiązuje bardzo wyraźnie do tradycji żydowskiej (Lb 11,16n). Każda wspólnota chrześcijan miała swoich starszych. Apostoł Paweł, mając na uwadze dobro wspólnot i potrzebę zachowania w nich określonego porządku, ustanawiał w tym celu starszych (Dz 14,23), którzy przewodzili wspólnotom, rozstrzygali sporne kwestie i byli duchowymi przewodnikami wiernych. Niekiedy mianem starszych określano biskupów ( Tt 1,5-9).
Przeciw fałszywym nauczycielom
Najważniejszym zadaniem dobrego przełożonego w Kościele jest strzec prawdziwej nauki przed błędami fałszywych nauczycieli (1Tm 1,3-7). Tymoteusz będzie mógł sprostać temu zadaniu, jeśli sam będzie karmił się słowami wiary i prawdziwą nauką (w. 6). Ma czynić to dzień po dniu, a następnie tak pracowicie zgłębiane prawdy wiary przedkładać braciom. Termin pobożność jest charakterystycznym słowem listów pasterskich. Występuje w nich aż 10 razy (1Tm 2,2; 3,16; 4,7.8; 6,3.5.6.11; 2Tm 3,5; Tt 1,1). Pobożność jest aktem pełnej gotowości woli do poświęcenia się Bogu i oddania Mu czci; jest całkowitym zdaniem się na Boga i przylgnięciem do Niego. Akt ten ma charakter dobrowolnego daru z siebie. Stanowi najgłębszy hołd stworzenia wobec Stwórcy. Człowieka pobożnego charakteryzuje wierna ufność Bogu i pełne czci przywiązanie do Niego jako najlepszego Ojca. Prawdziwa pobożność jest przeciwieństwem ascezy, do której wzywali fałszywi nauczyciele, zabraniając zawierania małżeństw i spożywania niektórych pokarmów. Każda bowiem dziedzina ludzkiego życia powinna być dla chrześcijanina oddawaniem czci Bogu i drogą uświęcenia (1Kor 10,31; Flp 4,8).
Osobisty przykład
Dając Tymoteuszowi „podręcznik” do organizowania i prowadzenia wspólnoty wiernych, Paweł wskazuje na źródło i fundament jego obowiązków pasterskich. Czyni to w formie doniosłego upomnienia (w. 14), wskazując na istotne wyposażenie przełożonego wspólnoty: dar łaski (charyzmat); dany za sprawą proroctwa; przez nałożenie rąk kapłańskich (w. 14). Nałożenie rąk jest rytem, przez który wyznaczano wybraną osobę do pełnienia obowiązku przełożonego i nauczyciela. Gest ten oznaczał przekazanie charyzmatu i władzy pasterskiej (1Tm 5,22; 2Tm 1,6). Owocem otrzymanego przez Tymoteusza daru będzie jego osobisty postęp w świętości i wzrost świętości wspólnoty. Wspólnotę buduje bowiem duchowy wzrost jej pasterza. Ostatnim z głównych zadań przełożonego wspólnoty jest pilnowanie czytania Pisma, napominania i nauczania (w. 13). Czytanie: chodzi o publiczne, liturgiczne odczytywanie tekstów biblijnych. Napominanie: wyjaśnianie tekstów biblijnych i podawanie praktycznych wskazówek życiowych. Wskazówki te bardzo często miały charakter moralny i duchowy. Nauczanie: były to formalne, programowe katechezy, skierowane do nowo ochrzczonych, w celu pogłębiania nauki chrześcijańskiej. Przez wiernych pasterzy, którzy w mocy Ducha Świętego pełnią swoje zadania, Kościół zachowuje i przekazuje wiarę. Bez tej pasterskiej posługi rozwój chrześcijańskiego życia nie jest możliwy. Słuchanie i czytanie Pisma Świętego, udział w liturgii i w katechezie są dla chrześcijanina niezbędne do właściwego rozwoju duchowego.
Pierwszy List do Tymoteusza
Wprowadzenie
Okoliczności powstania
Grupę tzw. listów pasterskich (1-2Tm; Tt) otwiera Pierwszy List do Tymoteusza. Starożytna tradycja poświadcza, że ich autorem jest Paweł Apostoł. Na kształtowanie się tego przekonania w dużej mierze wpłynął fakt, że każdy z tych listów rozpoczyna się adresem, w którym autor przedstawia się imieniem Paweł. Ostatnie badania wykazują, że w zbiorze listów Pawłowych mamy do czynienia z grupą listów tzw. pewnych (Rz, 1-2Kor, Ga, 1Tes, Flp, Flm) oraz prawdopodobnych (Kol, Ef, 2Tes, 1-2Tm, Tt), które mogły powstać w kręgu tradycji Pawłowej. Niewątpliwie pozostawała ona pod ścisłym wpływem Pawła i jego myśli teologicznej. Niektórzy naukowcy przypuszczają, że Paweł założył w Efezie szkołę teologiczną i uczniowie tej szkoły zredagowali później List do Hebrajczyków i listy pasterskie.
Nie jest możliwe dokładne określenie czasu i miejsca napisania Pierwszego Listu do Tymoteusza. Zwolennicy autentyczności listów pasterskich utrzymują, że Paweł Apostoł poniósł śmierć dopiero w 66 lub nawet 67 r., list mógł więc powstać w latach 65-66 w Macedonii (1Tm 1,3). Przeciwnicy autentyczności przypuszczają natomiast, że list ten prawdopodobnie powstał pod koniec I w. lub na początku II w.
List ten skierowany jest do Tymoteusza, wiernego współpracownika Pawła w pracy misyjnej (1Tm 1,18; 2Tm 1,2; 1Kor 4,17), nazywanego jego umiłowanym uczniem. Postać Tymoteusza pojawia się także w innych księgach NT. Wymienia się go jako współautora czterech autentycznych listów Pawłowych (Rz 16,21; 2Kor 1,1; 1Tes 1,1; Flm 1) oraz wspominają o nim Dz 17,14n; 18,5; 19,22; Kol 1,1 i Hbr 13,23.
Tymoteusz urodził się w Listrze w Azji Mniejszej. Jego ojciec był Grekiem, a matka Żydówką (Dz 16,1). Chociaż posiadał staranne wykształcenie w zakresie religii Mojżeszowej, jako dziecko nie został obrzezany, gdyż jego rodzina sympatyzowała także ze światem kultury greckiej. Z Pawłem spotkał się w Listrze podczas jego pierwszej podróży misyjnej (Dz 14,6-19) i być może z jego rąk otrzymał chrzest (1Tm 1,2; 2Tm 1,2). W 49 r. udał się z Apostołem Narodów na tzw. Sobór Jerozolimski. Ponieważ Tymoteusz wyróżniał się gorliwością w pracy apostolskiej, Paweł uczynił go swoim współpracownikiem w drugiej (lata 47-51) i trzeciej podróży misyjnej (lata 52-56). Apostoł miał w Tymoteuszu oparcie i uważał go za człowieka godnego zaufania, dlatego chętnie wysyłał go w swoim imieniu, aby pełnił odpowiedzialne zadania (Dz 19,22; 20,4; Rz 16,21; 1Kor 4,17; 16,10n; Flp 2,19-24; 1Tes 3,2-6). Pod koniec życia Pawła Tymoteusz został biskupem Efezu.
Treść i teologia
Pierwszy List do Tymoteusza tylko zewnętrznie posiada formę listu, ze zwyczajowym wstępem (1Tm 1,1n) i zakończeniem (1Tm 6,20n). W rzeczywistości swą budową i treścią jest zbliżony do przemówienia, gdzie z jednej strony toczy się polemika z przeciwnikami (1Tm 1,3-17; 4,1-7; 6,2b-10), a z drugiej kierowane są pouczenia o prawdziwej mądrości oraz o zdrowej nauce i wierze, które powinny kształtować życie wiernych we wspólnocie (1Tm 1,18 – 3,16; 4,8 – 6,2a; 6,11-19). Pouczenia i wskazania najczęściej są podawane w formie norm prawnych. Autor nie tworzy ich, lecz odnosi się do nich jak do zasad powszechnie znanych i obowiązujących w Kościele. Tak więc Pierwszy List do Tymoteusza jest rodzajem podręcznika, który ma służyć biskupowi do organizowania i prowadzenia wspólnoty wiernych.
Myśl przewodnia Pierwszego Listu do Tymoteusza koncentruje się wokół nauki o zbawieniu. Podobnie jak w wielkich listach Pawła czy w listach więziennych, tu również zbawienie rozumiane jest jako dzieło Boże dokonane za pośrednictwem Chrystusa Jezusa. Głównym powodem powstania tego listu była chęć przekazania młodemu Tymoteuszowi, biskupowi wspólnoty wiernych w Efezie, dwóch istotnych wskazówek. Pierwsza z nich dotyczy błędów, jakie pojawiały się w naukach niektórych nauczycieli we wspólnocie efeskiej, a druga odnosi się do dyscypliny kościelnej. Obecność fałszywych nauczycieli w Efezie została zauważona przez Pawła już wcześniej (Dz 20,29n). Apostoł przestrzega swego umiłowanego ucznia przed wichrzycielami i ich błędnym nauczaniem (1Tm 1,3-20; 4,7; 6,11). Fałszywi nauczyciele, wywodzący się spośród chrześcijan pochodzenia żydowskiego, nakłaniali wiernych do zachowywania prawa Mojżeszowego (1Tm 1,7), byli zwolennikami skrajnego dualizmu, który uważał świat i to, co jest z nim złączone, za złe. Dlatego żądali zaniechania małżeństwa (1Tm 4,3) i powstrzymywania się od pokarmów mięsnych (1Tm 4,3-5). Druga wskazówka, dotycząca dyscypliny kościelnej, zawiera zachętę do modlitwy za wszystkich, gdyż Bóg pragnie, aby wszyscy ludzie zostali zbawieni i doszli do poznania prawdy (1Tm 2,1-4). W Pierwszym Liście do Tymoteusza podano również szczegółowe warunki, jakie powinien spełnić kandydat na biskupa, diakona czy kapłana (1Tm 3,1-10). Paweł przypomina także, że przekazanie władzy w Kościele dokonuje się przez specjalny gest nałożenia rąk (1Tm 4,12-16).
Najważniejszym zadaniem dobrego przełożonego w Kościele jest strzec prawdziwej nauki przed błędami fałszywych nauczycieli (1Tm 1,3-7). Tymoteusz będzie mógł sprostać temu zadaniu, jeśli sam będzie karmił się słowami wiary i prawdziwą nauką (w. 6). Ma czynić to dzień po dniu, a następnie tak pracowicie zgłębiane prawdy wiary przedkładać braciom. Termin pobożność jest charakterystycznym słowem listów pasterskich. Występuje w nich aż 10 razy (1Tm 2,2; 3,16; 4,7.8; 6,3.5.6.11; 2Tm 3,5; Tt 1,1). Pobożność jest aktem pełnej gotowości woli do poświęcenia się Bogu i oddania Mu czci; jest całkowitym zdaniem się na Boga i przylgnięciem do Niego. Akt ten ma charakter dobrowolnego daru z siebie. Stanowi najgłębszy hołd stworzenia wobec Stwórcy. Człowieka pobożnego charakteryzuje wierna ufność Bogu i pełne czci przywiązanie do Niego jako najlepszego Ojca. Prawdziwa pobożność jest przeciwieństwem ascezy, do której wzywali fałszywi nauczyciele, zabraniając zawierania małżeństw i spożywania niektórych pokarmów. Każda bowiem dziedzina ludzkiego życia powinna być dla chrześcijanina oddawaniem czci Bogu i drogą uświęcenia (1Kor 10,31; Flp 4,8).