41Błagam cię, wzywając na świadka Boga i Chrystusa Jezusa, który będzie sądził żywych i umarłych, na Jego objawienie się i na Jego królestwo: 2Głoś słowo, nalegaj w porę i nie w porę, upominaj, karć i zachęcaj, nauczając z wielką cierpliwością. 3Przyjdzie bowiem czas, że odrzucą zdrową naukę. Wybiorą sobie nauczycieli, aby słuchać tego, co miłe dla ucha. 4Odwrócą się od słuchania prawdy, a skłonią się ku baśniom. 5A ty czuwaj nad wszystkim! Znoś cierpliwie przeciwności! Wykonaj dzieło ewangelisty! Wypełnij swoją posługę!
Zapowiedź bliskiej śmierci apostoła
6Ja natomiast już składam siebie w ofierze. Nadszedł czas mego odejścia. 7Stoczyłem piękną walkę. Bieg ukończyłem. Wiarę ustrzegłem. 8Teraz czeka na mnie wieniec sprawiedliwości, który w owym dniu wręczy mi Pan, sprawiedliwy sędzia. A nie tylko mnie, ale również wszystkim, którzy umiłowali Jego przyjście.
Ostatnie polecenia
9Postaraj się przybyć do mnie jak najprędzej. 10Demas bowiem umiłował ten świat, opuścił mnie i odszedł do Tesaloniki. Krescens udał się do Galacji, a Tytus do Dalmacji.11Tylko Łukasz jest przy mnie. Zabierz ze sobą Marka, gdyż będzie mi potrzebny do posługiwania. 12A Tychika wysłałem do Efezu.
13Po drodze zabierz mój płaszcz, który zostawiłem w Troadziea u Karposa. Weź również moje księgi, zwłaszcza pergaminy. 14Aleksander, brązownik, wyrządził mi wiele złego. Pan mu zapłaci zgodnie z jego uczynkami. 15Miej się na baczności przed nim, gdyż sprzeciwiał się bardzo naszym słowom.
16Podczas mojej pierwszej rozprawy w sądzie nikt mi nie pomógł, lecz wszyscy mnie opuścili – niech to nie będzie im policzone. 17Pan natomiast stanął przy mnie i umocnił mnie, żebym dokończył swoje nauczanie, aby usłyszały je wszystkie narody. I zostałem wyrwany z paszczy lwa. 18Pan wyrwie mnie z każdej zasadzki i doprowadzi bezpiecznie do swojego królestwa niebieskiego. Jemu chwała na wieki wieków. Amen.
Pozdrowienia
19Pozdrów Pryskę i Akwilę oraz dom Onezyfora. 20Erast pozostał w Koryncie. Chorego Trofima zostawiłem w Milecie. 21Postaraj się przybyć tu jeszcze przed zimą. Pozdrawia cię Eubulos, Pudens, Linus, Klaudia i wszyscy bracia. 22Pan z duchem twoim! Łaska z wami!
ewangelista – tu w znaczeniu głosiciela Ewangelii (Dz 21,8; Ef 4,11).
wieniec sprawiedliwości – aluzja do trofeum, jakie zdobywali zwycięzcy starożytnych igrzysk; tu oznacza zbawienie wieczne (Jk 1,12; 1P 5,4; Ap 2,10).
Tesalonika – stolica rzymskiej prowincji w Macedonii (Dz 17,1+).
Galacja – rzymska prowincja w środkowej Azji Mniejszej (zob. Wprowadzenie do Listu do Galatów).
Dalmacja – południowo-zachodnia część Ilirii, rzymskiej prowincji na wschodnim wybrzeżu Adriatyku; z czasem nazwę Dalmacja zaczęto używać zamiennie na określenie całej Ilirii.
Efez – zob. 2Tm 1,18+.
wziął… dwie żony – poligamia była w starożytności zjawiskiem bardzo częstym. Podyktowana była m.in. tym, że przykładano wielką wagę do potomstwa, które stanowiło o sile i prestiżu danej rodziny. Innym czynnikiem warunkującym poligamię była duża umieralność ludzi, wynikająca z trudnych warunków życia.
wyrwany z paszczy lwa – zob. Ps 22,22. Aluzja do sytuacji zagrożenia życia, z której Paweł został wybawiony (np. Dz 19,21 – 20,2).
Korynt – miasto portowe w Grecji (Dz 18,1+; zob. Wprowadzenie do Pierwszego Listu do Koryntian).
Milet – miasto portowe na zachodnim wybrzeżu Azji Mniejszej (Dz 20,15+).
CHRYSTUS (gr. christos - ‘namaszczony’, odpowiednik hebr. masziach - ‘mesjasz’, ‘pomazaniec’) - w ST w ten sposób określano królów Izraela, którym przekazywano władzę w obrzędzie namaszczenia oliwą (Sdz 9,8-15; 2Sm 5,3; 1Krl 1,39; Ps 89,21; Syr 43,13), a także kapłanów, których takim obrzędem wprowadzano w urząd (Wj 29,7; Kpł 4,3.5.16; Syr 45,15). Pismo Święte używa tego terminu w odniesieniu do Dawida i jego sukcesorów, kontynuujących zapoczątkowaną przez niego dynastię (2Sm 7,12nn). Z czasem utrwaliła się w Izraelu wizja króla-kapłana, który miał być idealnym władcą czasów ostatecznych. Miał on zamknąć dynastię królów i utrwalić królestwo Boże na ziemi. Jego panowanie miało mieć charakter duchowy i powszechny. W NT tytuł pomazaniec prawie wyłącznie występuje w greckiej formie christos i odnosi się jedynie do osoby Jezusa z Nazaretu jako Zbawiciela namaszczonego i objawianego światu przez Ojca, który Go posyła na ziemię, aby wypełnił dzieło odkupienia (Mt 16,16n). W Kościele pierwotnym powszechnie posługiwano się tym określeniem w odniesieniu do Jezusa i dlatego zaczęło ono funkcjonować jako Jego imię własne. Zob.
NAMASZCZENIE.
JEZUS (hebr. Jehoszua, Jeszua - ‘Bóg zbawia’ lub ‘Bóg jest moim zbawieniem’) - imię wybrane przez Boga dla swojego Syna. Archanioł Gabriel, oznajmiając Maryi, że Bóg wybrał Ją na matkę Zbawiciela, polecił Jej, aby mającemu urodzić się dziecku nadano imię Jezus ( Łk 1,31). W ST imię to nosili: następca Mojżesza (Wj 17,8nn) oraz autor Mądrości Syracydesa, jednak przez szacunek do Zbawiciela, sukcesora Mojżesza nazywa się Jozuem, a księga Mądrość Syracydesa wzięła swoją nazwę od imienia ojca jej autora. Często w NT Jezus jest nazywany Chrystusem, co wynika z Jego mesjańskiego posłannictwa. Zob.
CHRYSTUS.
PAN (hebr. Adonai - ‘pan’; gr. Kyrios - ‘władca’, ‘ten który ma władzę nad innym człowiekiem lub całym ludem’) - tytuł wyrażający dostojeństwo i cześć. W ST termin ten stosowano w zastępstwie imienia Boga, którego ze względu na jego świętość nie wypowiadano. W obecnym przekładzie tam, gdzie występuje słowo ”Pan”, w oryginale jest słowo JHWH (tzw. tetragram), wymawiane zazwyczaj jako Jahwe. W ST jest to najważniejsze imię Boga, które prawdopodobnie oznacza Tego, który jest, który wyzwala, który stwarza, który panuje ( Wj 3,14n). W Septuagincie - greckim przekładzie ST - tytuł Pan (Kyrios) stał się imieniem własnym Boga, najwyższego spośród wszystkich władców (Pwt 10,17). NT tytuł Kyrios odnosi do Jezusa. Upowszechnił się on w pierwszych wspólnotach chrześcijan, którzy oddając się pod panowanie Chrystusa, uznali Go za jedynego Pana, władcę życia i śmierci (Rz 14,9), tego, który powróci (1Tes 4,17), aby ostatecznie zatryumfować nad wszystkim (Flp 2,9-11). Rzeczywiste uznanie Jezusa za Pana jest warunkiem wystarczającym do otrzymania zbawienia (Rz 10,9; por. J 13,13n).
SĘDZIA, SĘDZIOWIE - określenie odnoszące się w ST do przywódców rodów poszczególnych plemion izraelskich po ich osiedleniu się w Kanaanie, a przed nastaniem monarchii. Działali mniej więcej w okresie od 1200 do 1000 r. przed Chr. Pełnili nie tylko funkcje sędziowskie, ale sprawowali faktyczną władzę nad plemionami. W Księdze Sędziów wymienia się sześciu tzw. wielkich sędziów, ukazując ich jako charyzmatycznych przywódców i wybawców Izraela, na których spoczywał duch Boży. Zaliczono do nich Deborę, Baraka, Otniela, Gedeona, Ehuda oraz Jeftego. W ich gronie nie znalazł się Samson, bohater walk z Filistynami, chociaż w księdze poświęcono mu aż cztery rozdziały (Sdz 13 - 16). Oprócz tego w Księdze Sędziów znajdujemy wzmianki o sześciu innych tzw. mniejszych sędziach, którzy nie byli postaciami charyzmatycznymi, lecz stali na straży przestrzegania prawa Bożego w powierzonych im plemionach. W Piśmie σwiętym słowa sędzia używa się również w znaczeniu szerszym. Odnosi się ono np. do Mojżesza jako pośrednika przymierza między Bogiem i Jego ludem. Sędziami nazywano także królów oraz najwyższych urzędników państwowych. Uważano, że ich władza pochodzi od Boga, który jest sędzią świata (Rdz 18,25). Sposób postępowania sędziów regulowały specjalne kodeksy. Musieli oni odznaczać się przede wszystkim uczciwością i bezstronnością w wydawanych przez siebie orzeczeniach (np. Wj 23,1-9; Kpł 19,15n; Pwt 17,8-13).
PAN (hebr. Adonai - ‘pan’; gr. Kyrios - ‘władca’, ‘ten który ma władzę nad innym człowiekiem lub całym ludem’) - tytuł wyrażający dostojeństwo i cześć. W ST termin ten stosowano w zastępstwie imienia Boga, którego ze względu na jego świętość nie wypowiadano. W obecnym przekładzie tam, gdzie występuje słowo ”Pan”, w oryginale jest słowo JHWH (tzw. tetragram), wymawiane zazwyczaj jako Jahwe. W ST jest to najważniejsze imię Boga, które prawdopodobnie oznacza Tego, który jest, który wyzwala, który stwarza, który panuje ( Wj 3,14n). W Septuagincie - greckim przekładzie ST - tytuł Pan (Kyrios) stał się imieniem własnym Boga, najwyższego spośród wszystkich władców (Pwt 10,17). NT tytuł Kyrios odnosi do Jezusa. Upowszechnił się on w pierwszych wspólnotach chrześcijan, którzy oddając się pod panowanie Chrystusa, uznali Go za jedynego Pana, władcę życia i śmierci (Rz 14,9), tego, który powróci (1Tes 4,17), aby ostatecznie zatryumfować nad wszystkim (Flp 2,9-11). Rzeczywiste uznanie Jezusa za Pana jest warunkiem wystarczającym do otrzymania zbawienia (Rz 10,9; por. J 13,13n).
CHWAŁA (hebr. kawod - ‘znaczenie’, ‘waga’, ‘szacunek’, ‘blask’) - w ST chwała oznaczała przymiot Boga, który objawiał się przede wszystkim w dziełach stworzenia (np. Iz 6,3) i zbawienia (np. Iz 35,1-4). Ukazywała się również w sposób dostrzegalny przez człowieka jako obłok (np. Wj 14,24) lub słup ognia (np. Pwt 4,36). Czasami słowo to oznaczało obecność Boga (Wj 40,34n). W NT chwała Boża w sposób pełny objawiła się w osobie i dziele Jezusa Chrystusa (np. J 1,14; 17,1.4). Oddawać chwałę Bogu oznacza czcić Go, uwielbiać, adorować i być wdzięcznym za otrzymane łaski (np. Łk 17,18; 1Kor 10,31). Dzięki Jezusowi Chrystusowi ludzie będą mieli udział w chwale Boga (Rz 2,7; 8,17; 2Tes 2,14), co nastąpi przy Jego powtórnym przyjściu na ziemię (Kol 3,4).
AMEN (hebr. amen - ‘być mocnym’, częściej tłumaczone jako ‘zaprawdę’, ‘tak jest’) - w ST słowo to funkcjonowało jako wypowiadana indywidualnie lub wspólnotowo aklamacja, będąca uroczystym potwie rdzeniem przymierza, przysięgi, polecenia (np. Lb 5,22; Pwt 27,15nn; Ne 5,13). Słowo amen wyraża ideę bycia stałym, godnym zaufania, wiarygodnym, bezpiecznym. Często stanowiło konkluzję psalmów i innych modlitw. Starożytne i nowożytne przekłady Biblii stosują je w jego oryginalnym brzmieniu. Jezus posługiwał się nim dla potwierdzenia wagi swoich słów. (W ramach tego przekładu amen jest tłumaczone jako ‘zapewniam was’, zob. np. Mt 5,18; Mk 3,28; Łk 4,24. Podwójne amen - występujące tylko w Ewangelii według św. Jana - zostało przetłumaczone jako ‘uroczyście zapewniam was’, zob. np. J 1,51). W pierwszych wspólnotach chrześcijan, opierając się na tradycji ST, każdą modlitwę kończono, wypowiadając słowo amen jako wyraz odpowiedzi Kościoła na obietnice dane mu w Chrystusie (2Kor 1,20).
BRAT - słowo ‘brat’ (siostra) w Piśmie Świętym może oznaczać brata rodzonego, współmałżonka lub narzeczonego (Tb 7,12; por. Pnp 4,9), dalszego krewnego, przyjaciela, rodaka, a nawet sojusznika. ST, obok braterstwa opartego na więzach krwi, wyraźnie podkreśla sens tego pojęcia w odniesieniu do wspólnoty i więzi duchowej ufundowanej na współodczuwaniu (1Sm 1,26) lub na mocy tego samego przymierza (Am 1,9; 1Mch 12,10). W NT pojęcie to odnosi się przede wszystkim do braci w wierze (Mt 18,15). Członkowie pierwszych wspólnot chrześcijan samych siebie określali mianem braci (np. 1Kor 6,6; Ef 6,21; Kol 1,1; Ap 1,9) i sióstr (np. Rz 16,1; 1Kor 9,5); takie braterstwo ma swoje Źródło we wspólnym dziecięctwie Bożym (Rz 8,14-17). Jako dzieci jednego Ojca wszyscy wierzący stają się dziedzicami Jego obietnic.
PAN (hebr. Adonai - ‘pan’; gr. Kyrios - ‘władca’, ‘ten który ma władzę nad innym człowiekiem lub całym ludem’) - tytuł wyrażający dostojeństwo i cześć. W ST termin ten stosowano w zastępstwie imienia Boga, którego ze względu na jego świętość nie wypowiadano. W obecnym przekładzie tam, gdzie występuje słowo ”Pan”, w oryginale jest słowo JHWH (tzw. tetragram), wymawiane zazwyczaj jako Jahwe. W ST jest to najważniejsze imię Boga, które prawdopodobnie oznacza Tego, który jest, który wyzwala, który stwarza, który panuje ( Wj 3,14n). W Septuagincie - greckim przekładzie ST - tytuł Pan (Kyrios) stał się imieniem własnym Boga, najwyższego spośród wszystkich władców (Pwt 10,17). NT tytuł Kyrios odnosi do Jezusa. Upowszechnił się on w pierwszych wspólnotach chrześcijan, którzy oddając się pod panowanie Chrystusa, uznali Go za jedynego Pana, władcę życia i śmierci (Rz 14,9), tego, który powróci (1Tes 4,17), aby ostatecznie zatryumfować nad wszystkim (Flp 2,9-11). Rzeczywiste uznanie Jezusa za Pana jest warunkiem wystarczającym do otrzymania zbawienia (Rz 10,9; por. J 13,13n).
Obowiązki Tymoteusza
Zakończenie duchowego testamentu Pawła brzmi bardzo uroczyście. Odwołując się do powagi samego Boga, w serii nakazów Paweł raz jeszcze potwierdza przekazanie własnej misji umiłowanemu Tymoteuszowi. Wskazania dotyczące charyzmatu Tymoteusza znajdują tutaj swoje uwieńczenie. Tymoteusz ma dopełnić dzieła jako ewangelista, czyli kontynuować apostolskie głoszenie dobrej nowiny o życiu, Śmierci i Zmartwychwstaniu Chrystusa. Dzięki kolejnym pokoleniom głosicieli ma ono rozbrzmiewać w świecie aż do końca czasów. Forma głoszenia ma być dostosowana do odbiorców: dla jednych będzie ogłoszeniem prawdy, dla innych upomnieniem, skarceniem czy zachętą. Głoszenie Ewangelii pociąga za sobą trudy i przeciwności, dlatego ma być cierpliwą posługą.
Zapowiedź bliskiej śmierci apostoła
Radykalne kroczenie Pawła za Chrystusem od momentu nawrócenia pod Damaszkiem (np. Dz 9,1-6) zostanie uwieńczone złożeniem ofiary z życia, czyli męczeńską śmiercią. Bliska śmierć jednak nie napawa Pawła lękiem, raczej oczekuje jej z pogodą ducha. Ma bowiem świadomość, że dobrze wypełnił zadania postawione mu przez Boga (1Tm 6,12; 2Tm 2,5). Paweł często porównywał życie do trudu żołnierza (Rz 7,23; 1Kor 9,7; Ef 6,10-18; Flp 1,27.29; Kol 1,29; 2,1; 1Tm 1,18; 4,10) albo sportowca (1Kor 9,24-26; 1Tm 6,12; 2Tm 2,5). Teraz powraca do tych obrazów, aby wskazać szczęśliwy koniec: zwycięstwo żołnierza w walce, pełny sukces wysiłku sportowca. Kto trudzi się jak Paweł, pokonując życiowe przeciwności i wiernie wypełniając powierzoną sobie misję, nie musi obawiać się śmierci, pewny jest bowiem wiecznej nagrody.
Ostatnie polecenia. Pod koniec życia Paweł zostaje opuszczony przez najbliższych. W tym cierpieniu podobny jest do Chrystusa (np. Mk 14,50). Choć zawód, jaki mu sprawili jego towarzysze, jest bolesny, Paweł nie traci wiary w obecność Pana i ocalenie z Jego ręki. Wybawienie od niebezpieczeństwa nie musi oznaczać odsunięcia śmierci. Autor raczej kieruje swą myśl ku wiecznemu wybawieniu od wszelkiego zła i dopuszczeniu do królestwa niebieskiego; będzie to dziełem Pana, który jest Zbawicielem (2Tm 1,10; 4,1).
Drugi List do Tymoteusza
Wprowadzenie
Okoliczności powstania
Drugi list skierowany do Tymoteusza, umiłowanego ucznia Pawła, jest ostatnim pismem i zarazem duchowym testamentem Apostoła Narodów. Paweł, przeczuwając zbliżającą się śmierć (2Tm 4,6-8), przekazuje umiłowanemu uczniowi swoją ostatnią apostolską wolę.
Apostoł jest więziony jak złoczyńca (2Tm 1,8.12.16n; 2,9), doświadcza osamotnienia, gdyż niektórzy z uczniów opuścili go, umiłowawszy ten świat, a inni zostali przez niego odesłani do pracy misyjnej (2Tm 4,10). Dlatego prosi w liście, aby Tymoteusz wraz z Markiem przybyli do niego jak najszybciej (2Tm 4,9.11.21). Po drodze ma zabrać płaszcz i pergaminy pozostawione przez Pawła w Troadzie (2Tm 4,13). Te elementy autobiograficzne są jedynie zewnętrzną ramą pisma. List jest usilną zachętą, aby Tymoteusz strzegł czystości wiary we wspólnocie i aby sam ustrzegł się błędów. Paweł w sposób szczególny wzywa go do przykładnego życia według zasad wiary.
Z treści Drugiego Listu do Tymoteusza wyłania się postać Pawła w podeszłym wieku, u kresu sił, po niedawno odbytej podróży, a obecnie uwięzionego. Z tych danych wynika, że Paweł napisał list w Rzymie, podczas swojego drugiego uwięzienia (ok. 63 r.), a niedawno odbyta podróż byłaby trzecią podróżą misyjną (lata 52-56). Niezgodność tych informacji z wydarzeniami opisanymi w Dziejach Apostolskich skłania niektórych biblistów do stwierdzenia, że Drugi List do Tymoteusza nie został napisany przez samego Pawła.
Treść i teologia
Drugi List do Tymoteusza posiada typowe cechy listów: wyraźnie wyodrębniony wstęp (2Tm 1,1n), zasadnicze przesłanie (2Tm 1,3 – 4,18) i zakończenie (2Tm 4,19-22). W zasadniczej części list ten jest testamentem duchowym lub mową pożegnalną. Ten gatunek literacki posiada własne, charakterystyczne elementy: 1) świadomość zbliżającej się śmierci (2Tm 4,6-8); 2) wspomnienia z przeszłości (2Tm 1,3-6.13; 2,2; 3,10n.14); 3) spojrzenie w przyszłość (2Tm 3,1-9; 4,3n); 4) zachęty, napomnienia i polecenia dla potomnych (2Tm 2,3.7n.14-16.22n; 3,4; 4,1n).
W swoim duchowym testamencie Paweł pozostawia Tymoteuszowi Ewangelię i cały depozyt wiary, który otrzymał. Wzywa umiłowanego ucznia, aby nie ustawał w mężnym głoszeniu słowa Bożego, ale by go strzegł i zachował przed skażeniem błędnymi naukami, a także przekazał następnym pokoleniom chrześcijan.
List urzeka bardzo osobistym charakterem i budzi podziw dla Apostoła Narodów, który po dobrze spełnionej misji ze spokojem oczekuje obiecanej mu nagrody.
Zakończenie duchowego testamentu Pawła brzmi bardzo uroczyście. Odwołując się do powagi samego Boga, w serii nakazów Paweł raz jeszcze potwierdza przekazanie własnej misji umiłowanemu Tymoteuszowi. Wskazania dotyczące charyzmatu Tymoteusza znajdują tutaj swoje uwieńczenie. Tymoteusz ma dopełnić dzieła jako ewangelista, czyli kontynuować apostolskie głoszenie dobrej nowiny o życiu, Śmierci i Zmartwychwstaniu Chrystusa. Dzięki kolejnym pokoleniom głosicieli ma ono rozbrzmiewać w świecie aż do końca czasów. Forma głoszenia ma być dostosowana do odbiorców: dla jednych będzie ogłoszeniem prawdy, dla innych upomnieniem, skarceniem czy zachętą. Głoszenie Ewangelii pociąga za sobą trudy i przeciwności, dlatego ma być cierpliwą posługą.