111Na całej ziemi mówiono jednym językiem i posługiwano się jednakowymi wyrazami. 2Gdy jej mieszkańcy przywędrowali ze Wschodu, znaleźli równinę w kraju Szinear i tam się osiedlili.
3Mówili więc jeden do drugiego: „Do dzieła! Wyrabiajmy cegły i wypalajmy je”. Używali więc cegieł jako budulca, a smoły jako zaprawy. 4Potem rzekli: „Do dzieła! Zbudujmy sobie miasto i wieżę, której szczyt sięgałby nieba, abyśmy zapewnili sobie imię i nie rozproszyli się po całym kraju”.
5Pan zstąpił, aby zobaczyć miasto i wieżę, które ludzie budowali.6Wtedy Pan rzekł: „Są oni jednym ludem i wszyscy mówią tym samym językiem. A jest to dopiero początek ich działania. Odtąd będą mogli wykonać wszystko, cokolwiek zamierzą.7Zejdźmy tam i pomieszajmy ich język, aby jeden nie rozumiał drugiego”.
8W taki sposób Pan rozproszył ich stamtąd po całej ziemi i zaprzestali budować miasto.9Dlatego dano mu nazwę Babel, ponieważ tam Pan pomieszał język mieszkańców ziemi i stamtąd Pan rozproszył ich po całej ziemi.
Potomkowie Sema
10Oto potomkowie Sema.
Gdy Sem miał sto lat, spłodził Arpachszada, dwa lata po potopie. 11Po urodzeniu się Arpachszada Sem żył jeszcze pięćset lat i miał synów i córki.
12Gdy Arpachszad miał trzydzieści pięć lat, spłodził Szelacha. 13Po urodzeniu się Szelacha Arpachszad żył jeszcze czterysta trzy lata i miał synów i córki.
14Szelach miał trzydzieści lat, gdy spłodził Ebera. 15Po urodzeniu się Ebera Szelach żył jeszcze czterysta trzydzieści lat i miał synów i córki.
16Gdy Eber miał trzydzieści cztery lata, spłodził Pelega. 17Po urodzeniu się Pelega Eber żył jeszcze czterysta trzydzieści lat i miał synów i córki.
18Gdy Peleg miał trzydzieści lat, spłodził Reu. 19Po urodzeniu się Reu Peleg żył jeszcze dwieście dziewięć lat i miał synów i córki.
20Gdy Reu miał trzydzieści dwa lata, spłodził Seruga. 21Po urodzeniu się Seruga Reu żył jeszcze dwieście siedem lat i miał synów i córki.
22Gdy Serug miał trzydzieści lat, spłodził Nachora. 23Po urodzeniu się Nachora Serug żył jeszcze dwieście lat i miał synów i córki.
24Gdy Nachor miał dwadzieścia dziewięć lat, spłodził Teracha. 25Po urodzeniu się Teracha Nachor żył jeszcze sto dziewiętnaście lat i miał synów i córki.
26Gdy Terach miał siedemdziesiąt lat, urodzili mu się Abram, Nachor i Haran.
Dzieje patriarchów
Potomkowie Teracha
27Oto potomkowie Teracha.
Terach był ojcem Abrama, Nachora i Harana. Haran natomiast był ojcem Lota. 28Haran zmarł jeszcze za życia swego ojca Teracha w swojej ojczystej ziemi, w Ur chaldejskim. 29Zarówno Abram, jak i Nachor ożenili się. Żoną Abrama była Saraj, a żoną Nachora – Milka. Była ona córką Harana, ojca Milki i Jeski. 30Saraj jednak była niepłodna i nie miała dzieci.
31Pewnego razu Terach wziął swojego syna Abrama, wnuka Lota, synową Saraj, żonę swego syna Abrama, i wyruszył z nimi z Ur chaldejskiego, aby udać się do kraju Kanaan. Gdy doszli do Charanu, tam zamieszkali. 32A Terach zmarł w Charanie, mając dwieście pięć lat.
jeden język – może to być aluzja do polityki któregoś z ówczesnych imperiów, które w celu konsolidacji państwa próbowało narzucić podległym sobie ludom własny język.
Szinear – zob. Rdz 10,10+.
wypalajmy – technologia wypalania cegieł pojawiała się pod koniec czwartego tysiąclecia przed Chr. Budulcem tym zastępowano kamień.
wieża – być może jest to aluzja do babilońskich zigguratów (monumentalnych sakralnych budowli, na których szczycie były małe świątynie, poświęcone jakiemuś bóstwu). Budowle te wykorzystywano również jako biblioteki, szkoły, skarbce, składy żywności.
nie rozproszyli się – tendencje do gromadzenia się w jednym miejscu i tworzenia potęgi opartej na ludzkich siłach są wyrazem sprzeciwu wobec woli Boga, który nakazuje zaludniać całą ziemię (Rdz 1,28; 9,1.7).
zobaczyć – w sposób obrazowy, lecz niepozbawiony ironii, pokazano niepowodzenie ludzkich zamiarów. Mimo ambicji budujących, wieża jest niewielka. Bóg, aby ją zobaczyć, musi zstąpić aż na ziemię.
Eber – praojciec Hebrajczyków (Rdz 10,24), choć wprost w taki sposób zostaje nazwany Sem (Rdz 10,21).
Ur chaldejskie – miasto na południu Mezopotamii, położone nad brzegiem Eufratu (dzisiejsze Tell el-Muqayyar).
Wzmianka o tym, że Saraj i Abram są bezdzietni stanowi przygotowanie do Bożej obietnicy potomstwa (Rdz 15,2-6; 18,9n; 21,1n).
Charan – miasto w północno-zachodniej Mezopotamii (dzisiejsza południowo-wschodnia Turcja); ośrodek portowy położony nad dopływem Eufratu – Balikhem.
dwieście pięć lat – zob. Rdz 5,5+.
PAN (hebr. Adonai - ‘pan’; gr. Kyrios - ‘władca’, ‘ten który ma władzę nad innym człowiekiem lub całym ludem’) - tytuł wyrażający dostojeństwo i cześć. W ST termin ten stosowano w zastępstwie imienia Boga, którego ze względu na jego świętość nie wypowiadano. W obecnym przekładzie tam, gdzie występuje słowo ”Pan”, w oryginale jest słowo JHWH (tzw. tetragram), wymawiane zazwyczaj jako Jahwe. W ST jest to najważniejsze imię Boga, które prawdopodobnie oznacza Tego, który jest, który wyzwala, który stwarza, który panuje ( Wj 3,14n). W Septuagincie - greckim przekładzie ST - tytuł Pan (Kyrios) stał się imieniem własnym Boga, najwyższego spośród wszystkich władców (Pwt 10,17). NT tytuł Kyrios odnosi do Jezusa. Upowszechnił się on w pierwszych wspólnotach chrześcijan, którzy oddając się pod panowanie Chrystusa, uznali Go za jedynego Pana, władcę życia i śmierci (Rz 14,9), tego, który powróci (1Tes 4,17), aby ostatecznie zatryumfować nad wszystkim (Flp 2,9-11). Rzeczywiste uznanie Jezusa za Pana jest warunkiem wystarczającym do otrzymania zbawienia (Rz 10,9; por. J 13,13n).
NIEPŁODNOŚĆ - stan wiążący się najczęściej z brakiem potomstwa. W Izraelu rozumiano ją jako oznakę braku Bożego błogosławieństwa. W Piśmie Świętym wspomina się tylko o niepłodności kobiet (np. Rdz 11,30; 25,21; 29,31; Sdz 13,2; Łk 1,7). Posiadanie potomstwa było najważniejszym zadaniem każdego Izraelity, dlatego jego brak był powodem wielkiego wstydu i hańby. Cudowne interwencje Boga, przywracające płodność kobiecie w podeszłym wieku, jak w przypadku Sary (Rdz 21,1-7) czy Elżbiety (Łk 1,5-25), ukazują, że to Bóg jest Panem ludzkiej płodności, ale także świadczą o tym, iż niepłodność nie jest przejawem kary Bożej.
KANAAN, KANANEJCZYCY - starożytna nazwa kraju położonego na obszarze dzisiejszego Izraela i Libanu. Dotychczas nie ustalono dokładnych granic starożytnego Kanaanu (Rdz 10,19). Zanim Izraelici pojawili się na tych terenach pod koniec XIII w. przed Chr., żyły tam różne plemiona (ok. 30) skupione wokół większych miast (Rdz 10,15-18; 15,19-21; Wj 3,8.17; 13,5; Pwt 7,1; 20,17; Joz 3,10). Każde plemię miało swojego władcę i rywalizowało z sąsiadami. Ludność zamieszkująca Kanaan zajmowała się głównie rolnictwem, a także żeglarstwem i kupiectwem. Religia Kananejczyków była ściśle związana z codziennym rytmem życia. Koncentrowała się wokół kultu płodności. W Biblii mieszkańcy Kanaanu zasadniczo są ukazywani w negatywnym świetle (np. Rdz 9,18-27; Dn 13,56nn). Chociaż Izraelici gardzili nimi jako ludnością podbitą (Sdz 1,28), to jednak pod względem rozwoju cywilizacyjnego wiele zawdzięczają kulturze kananejskiej.
Miasto i wieża Babel
Autor biblijny w celu przekazania orędzia Boga konstruuje swoją opowieść prawdopodobnie na podstawie pewnych wydarzeń historycznych. Możliwe jest, że nawiązuje do budowy miasta, której podjął się król Asyrii, Sargon II, a także do wznoszenia w Babilonie wielkiego zigguratu (sakralnej budowli w formie schodkowej piramidy) za panowania króla Nabuchodonozora. Te dwa wielkie projekty architektoniczne, realizowane w różnym czasie i na różnych terenach, zostały przez autora biblijnego połączone. Prace nad budową miasta rozpoczęto w 715 r. przed Chr. Przy budowie pracowało wielu jeńców, wśród nich ludność uprowadzona z Izraela w 722 r. przed Chr. Uroczysta inauguracja miasta, które nie było jeszcze ukończone, nastąpiła w 706 r. przed Chr. Być może zaproszono na nią także przedstawicieli z Judy. Kilka miesięcy później Sargon II poległ podczas wyprawy wojennej przeciwko Kimmerom. Dla mieszkańców Asyrii był to wielki cios. Śmierć króla uznali za znak, którym bogowie sprzeciwili się zamiarom władcy. Następca Sargona II, Sennacheryb, powrócił więc do Niniwy jako do stolicy, a plan stworzenia wielkiego imperium z jednym językiem i jedną władzą nie został zrealizowany.
W biblijnym opowiadaniu budowanie miasta i wieży (ww. 3-4) jest symbolem zamykania się przez ludzi w obrębie własnych wytworów cywilizacyjnych. Skutkiem tego zamknięcia jest popadanie w zbiorową pychę i nieprawość. Grzech, o którym tu mowa, nie dotyczy więc tylko jednostek, ale ma zasięg społeczny. Tworzenie przez ludzi cywilizacji jest czymś dobrym i słusznym. Zło polega na tym, że ludzie swoimi osiągnięciami chcą sobie zapewnić imię (w. 4), czyli przede wszystkim uniezależnić się od Boga. Chodzi także o uniezależnienie się od tradycji i kultury oraz bycie dla samych siebie absolutnym punktem odniesienia. Ukazana w opowiadaniu interwencja Boga, polegająca na pomieszaniu ludziom języków i ich rozproszeniu (w. 9), nie oznacza, że Bóg czuje zagrożenie ze strony ludzi (ww. 6-7). Obraz ten pokazuje przede wszystkim skutki błędnych działań ludzi, którzy nie mogą się ze sobą porozumieć, ponieważ cele, do których dążą, są fałszywe. W konsekwencji zamiast rzeczywistego rozwoju i jedności doświadczają coraz większego rozdarcia i chaosu. Przykładem prawdziwej jedności będzie wydarzenie w dniu Pięćdziesiątnicy, gdy sam Bóg mocą Ducha Świętego zjednoczy ludzi z różnych narodów i kultur, aby żyli według prawdy Ewangelii i opierając się o nią, już na ziemi budowali królestwo pokoju i miłości (Dz 2).
Potomkowie Sema
Przy pomocy tego rodowodu zostają powiązane dzieje narodów (Rdz 5,1-32+; zob. Rdz 10,1-32+) z początkami Izraela. Innym celem rodowodu jest ukazanie powiązań Abrama z Semem, ojcem Semitów, a także z ojcem Sema – Noem (Rdz 5,32), którego Bóg wybrał, pobłogosławił i nad którym roztoczył szczególną opiekę (Rdz 6,8; 9,1.8n). Pokrewieństwo Abrama z tymi postaciami jest zapowiedzią tego, czego doświadczy on sam. Podobnie bowiem jak Noe, Abram zostanie wybrany do szczególnej misji i otrzyma od Boga błogosławieństwo. Podczas jego życia Bóg rozpocznie nowy okres w historii zbawienia.
Potomkowie Teracha
W tym miejscu rozpoczyna się druga część Księgi Rodzaju (Rdz 11,27 – 50,26), która koncentruje się na życiu patriarchów. Stanowi ją zbiór zróżnicowanych opowiadań, w których opisany jest wybór poszczególnych patriarchów i spełnianie się w ich życiu obietnic Boga. Głównymi bohaterami opowiadań są: Abraham, Jakub‑Izrael, Józef. Mniej uwagi poświęcono Izaakowi, a o wybraniu Judy, syna Jakuba, jest jedynie krótka wzmianka (Rdz 49,8-12). Z bohaterami tych opowiadań utożsamiają się późniejsze społeczności historyczne. Abraham jest uważany za przodka Żydów i Arabów, Jakub i jego dwunastu synów – za twórców Izraela, Józef – za protoplastę diaspory egipskiej. Od dawna trwa dyskusja co do historyczności patriarchów. Ogólnie jednak tło opowiadań o patriarchach zgadza się z danymi, jakie mamy na temat życia w Kanaanie i otaczających go krajach w drugim tysiącleciu przed Chr. Imiona patriarchów są podobne do tych, które wówczas nadawano. Zwyczaje, które odnoszą się do Abrahama (Rdz 12,11-13; 16,1-4), znajdują potwierdzenie w tekstach z Nuzi (starożytnego miasta, którego ruiny znajdują się na terenie dzisiejszego Iraku), pochodzących z XV/XIV w. przed Chr. Uderzające są zbieżności między imionami przodków Abrahama (Rdz 11,20-26) a miejscowościami w pobliżu Charanu. Postać Abrahama jest mocno związana z Hebronem, a Izaaka z Beer‑Szebą. Miasta te miały wielkie znaczenie za czasów panowania Dawida (1004-965 przed Chr.) i Salomona (965-926 przed Chr.). Opowiadania o Abrahamie i Izaaku mogły więc pierwotnie stanowić uzasadnienie sytuacji politycznej w okresie panowania króla Dawida i Salomona, kiedy to plemię Judy umocniło swoją zwierzchność nad środkową Palestyną. Z czasem odwoływanie się do Abrahama w tekstach biblijnych miało m.in. na celu umacnianie nadziei w narodzie, a także służyło integrowaniu różnych grup w odbudowie społeczności po powrocie z wygnania babilońskiego (np. Iz 41,8nn; 51,1nn; Jr 33,26; Ez 33,24; Mi 7,20).
Księga Rodzaju
Wprowadzenie
Okoliczności powstania
Pierwsza księga Pisma Świętego nazywana jest tradycyjnie Księgą Rodzaju, co w języku staropolskim oznaczało Księga Narodzin albo Księga Początków. Jej hebrajska nazwa: Bereszit pochodzi od pierwszych jej wyrazów: Na początku. W innych językach używana jest grecka nazwa: Genesis, co oznacza ‘źródło życia’, ‘początek życia’, ‘pochodzenie’, ‘narodziny’ (Rdz 5,1). Wszystkie te nazwy wskazują na tematykę księgi, która poświęcona jest prehistorii narodu wybranego, począwszy od stworzenia świata aż po dzieje Jakuba, zwanego Izraelem, oraz jego synów, którzy dali początek dwunastu plemionom Izraela.
Powstanie Księgi Rodzaju wiąże się z koniecznością nowego zdefiniowania tożsamości ludu Izraela po utracie niezależności politycznej (586 r. przed Chr.) i w sytuacji przymusowych przesiedleń, które doprowadziły do rozproszenia Izraelitów pośród obcych narodów. W świetle dawnych przekazów i tradycji jej autorzy starali się ukazać wspólne pochodzenie wszystkich plemion Izraela, ich szczególną relację z Bogiem i niezwykłe powołanie do bycia znakiem Bożej woli i błogosławieństwem dla wszystkich narodów (Rdz 12,1-3). Izraelici nie muszą wstydzić się swojej słabości i klęski. Wobec pychy Babilonii (Rdz 11,1-9) powinni odwołać się do wiary swojego wspólnego przodka Abrahama, aby tak jak on stawać się książętami Boga (Rdz 23,6) i źródłem błogosławieństwa (Rdz 22,17-18).
Izraelici żyjący w obcej ziemi mogli znaleźć w tej księdze źródło nadziei i zachętę do uczciwego życia. Dla Izraelitów powracających z przesiedlenia do swojego kraju Księga Rodzaju była także manifestem, potwierdzającym ich prawa do tej ziemi. Genealogie tłumaczące pochodzenie ludów dawały jednocześnie wskazania na temat wzajemnych relacji z ludźmi zamieszkującymi te regiony.
Autorzy Księgi Rodzaju obficie korzystali ze znanych im starożytnych przekazów swojego narodu. W Księdze Rodzaju możemy wyróżnić opowiadania, charakteryzujące się specyficznym językiem oraz koncepcjami społecznymi i teologicznymi, które pozwalają przypisać je do odrębnych nurtów tradycji, jakie znajdujemy także w innych księgach Pisma Świętego. Z całą pewnością autorzy Księgi Rodzaju korzystali z dokumentów, które powstały jeszcze w czasach istnienia niezależnych państw Izraela i Judy. Ale nie ograniczali się tylko do tych źródeł. Sięgali też do literatury i wiedzy Babilonii, a także Egiptu, Fenicji i innych krajów starożytnego Bliskiego Wschodu. Pogańskie tradycje zostały jednak dostosowane w taki sposób, żeby wyrażały przekonania wypływające z wiary Izraelitów. Widać to np. w pierwszych rozdziałach Księgi Rodzaju, w których autorzy nawiązali do babilońskich opisów stworzenia świata i najstarszych dziejów człowieka, ale przede wszystkim wyrazili wiarę w to, że stwórcą świata i obrońcą jego porządku jest Bóg. Ukazali też człowieka jako najdoskonalsze ze stworzeń. Ludzie są więc prawdziwymi podmiotami swoich działań, odpowiedzialnymi za dobro lub zło swoich uczynków, a nie tylko marionetkami zdanymi na kaprysy przerastających ich sił demonicznych.
Treść i teologia
Księga Rodzaju łączy w sobie różne teksty, ale charakteryzuje się doskonale przemyślaną kompozycją. Dzieli się wyraźnie na dwie części: opowiadanie o stwórczym dziele Boga (Rdz 1 – 11) i dzieje patriarchów (Rdz 12 – 50). Możliwe jest, że wcześniej została zredagowana część opowiadająca o przodkach Izraela, gdyż ideowo była bliższa pokoleniu wygnańców, do których pierwotnie ją adresowano. Patriarchowie mają być wzorami wiary dla swoich potomków, a ich losy mają im pomóc podtrzymać nadzieję odrodzenia. W tym sensie ta druga część jest mniej uniwersalna od części pierwszej (Rdz 1 – 11), która dotyczy świata i ludzkości w ogóle.
Opisy zawarte w pierwszych jedenastu rozdziałach Księgi Rodzaju nie mogą być traktowane jako informacja o tym, jakie były początki wszechświata i jakie wydarzenia miały miejsce przy jego powstawaniu. Autor sięgnął do powszechnie znanych w jego czasach opowiadań o początkach świata i posłużył się nimi, aby wyjaśnić czytelnikowi sens i cel stwórczego aktu, dokonanego przez Boga. Istotą tych tekstów jest przesłanie zawarte w poszczególnych obrazach. W przesłaniu tym znajdujemy pełną wiary odpowiedź na podstawowe pytania związane z pochodzeniem świata i człowieka, a także z celem, dla którego istnieją wszelkie stworzenia. Drugi ważny wątek tej części dotyczy natury i skutków ludzkiego grzechu (Rdz 3). Chociaż zło wprowadza chaos w harmonię stworzenia, nie niweczy Bożego planu. Człowiek dopuszczający się zła jest wprawdzie osłabiony i zaślepiony, Bóg jednak, zamiast tylko karać, wychodzi mu naprzeciw. Historia o Noem pokazuje, że Bóg w swoich wymaganiach i sądzie bierze pod uwagę ludzką słabość i napełnia ludzi nadzieją na ostateczne przezwyciężenie grzechu i śmierci (Rdz 9,1-17). Opowiadanie o wieży Babel, które podsumowuje tę cześć Księgi Rodzaju (Rdz 11,1-9), ukazuje, że ludzie, którzy pragną budować swoją wielkość bez Boga, skazani są na ostateczną klęskę i rozproszenie.
Powołanie Abrahama (Rdz 12,1-3) rozpoczyna drugi etap dziejów ludzkości. W przeciwieństwie do budowniczych wieży Babel nie dąży on do tego, aby budować swoją wielkość, ale przyjmuje Bożą obietnicę i wyrusza w podróż do kraju, który jest mu nieznany. Choć dzieje patriarchów dotyczą początków Izraela, redaktorzy Księgi Rodzaju nie pomijają reszty ludzkości. Widać to już w obietnicach danych Abrahamowi, a szczególnie w tej, która dotyczy błogosławieństwa wszystkich ludów ziemi (Rdz 12,3). Powiązanie przodków Izraela z innymi ludami widoczne jest m.in. w Rdz 25,1-18, gdzie zostało ukazane pochodzenie różnych ludów od Abrahama. Widać je także w jego modlitwie wstawienniczej za Sodomę i Gomorę (Rdz 18), w ocaleniu za jego przyczyną miasta Soar (Rdz 19), jak również w dziejach Józefa, który stał się dobroczyńcą Egiptu. Obok dziejów Abrahama Księga Rodzaju ukazuje losy innych patriarchów: Izaaka, Jakuba, Józefa. W ich życiu zaczynają się spełniać obietnice dane Abrahamowi. Oni też, mimo swoich wad i błędów, okazują się ludźmi wielkiej wiary. Najwięcej uwagi zostało poświęcone Jakubowi, najmniej Izaakowi. Opowiadanie o Józefie ukazuje głównie rolę Bożej opatrzności w ludzkim życiu. Doświadczenia patriarchów są zapowiedzią i gwarancją całkowitego zbawienia, które urzeczywistni się w Jezusie Chrystusie. On, przychodząc na świat, spełnił ostatecznie wszystko, co Bóg obiecał ludzkości przez patriarchów. Księga Rodzaju na przykładach Sary, Rebeki i Racheli ukazuje również ważną rolę kobiet. Bóg objawił w ich życiu swoją łaskę i miały one udział w realizowaniu Jego obietnic.
Autor biblijny w celu przekazania orędzia Boga konstruuje swoją opowieść prawdopodobnie na podstawie pewnych wydarzeń historycznych. Możliwe jest, że nawiązuje do budowy miasta, której podjął się król Asyrii, Sargon II, a także do wznoszenia w Babilonie wielkiego zigguratu (sakralnej budowli w formie schodkowej piramidy) za panowania króla Nabuchodonozora. Te dwa wielkie projekty architektoniczne, realizowane w różnym czasie i na różnych terenach, zostały przez autora biblijnego połączone. Prace nad budową miasta rozpoczęto w 715 r. przed Chr. Przy budowie pracowało wielu jeńców, wśród nich ludność uprowadzona z Izraela w 722 r. przed Chr. Uroczysta inauguracja miasta, które nie było jeszcze ukończone, nastąpiła w 706 r. przed Chr. Być może zaproszono na nią także przedstawicieli z Judy. Kilka miesięcy później Sargon II poległ podczas wyprawy wojennej przeciwko Kimmerom. Dla mieszkańców Asyrii był to wielki cios. Śmierć króla uznali za znak, którym bogowie sprzeciwili się zamiarom władcy. Następca Sargona II, Sennacheryb, powrócił więc do Niniwy jako do stolicy, a plan stworzenia wielkiego imperium z jednym językiem i jedną władzą nie został zrealizowany.
W biblijnym opowiadaniu budowanie miasta i wieży (ww. 3-4) jest symbolem zamykania się przez ludzi w obrębie własnych wytworów cywilizacyjnych. Skutkiem tego zamknięcia jest popadanie w zbiorową pychę i nieprawość. Grzech, o którym tu mowa, nie dotyczy więc tylko jednostek, ale ma zasięg społeczny. Tworzenie przez ludzi cywilizacji jest czymś dobrym i słusznym. Zło polega na tym, że ludzie swoimi osiągnięciami chcą sobie zapewnić imię (w. 4), czyli przede wszystkim uniezależnić się od Boga. Chodzi także o uniezależnienie się od tradycji i kultury oraz bycie dla samych siebie absolutnym punktem odniesienia. Ukazana w opowiadaniu interwencja Boga, polegająca na pomieszaniu ludziom języków i ich rozproszeniu (w. 9), nie oznacza, że Bóg czuje zagrożenie ze strony ludzi (ww. 6-7). Obraz ten pokazuje przede wszystkim skutki błędnych działań ludzi, którzy nie mogą się ze sobą porozumieć, ponieważ cele, do których dążą, są fałszywe. W konsekwencji zamiast rzeczywistego rozwoju i jedności doświadczają coraz większego rozdarcia i chaosu. Przykładem prawdziwej jedności będzie wydarzenie w dniu Pięćdziesiątnicy, gdy sam Bóg mocą Ducha Świętego zjednoczy ludzi z różnych narodów i kultur, aby żyli według prawdy Ewangelii i opierając się o nią, już na ziemi budowali królestwo pokoju i miłości (Dz 2).