Śmierć Sary. Zakup ziemi i grobowca

231Sara przeżyła sto dwadzieścia siedem lat. 2Zmarła w Kiriat-Arba, czyli w Hebronie, w kraju Kanaans. Wtedy Abraham zaczął obchodzić żałobę po Sarze i ją opłakiwać.

3Następnie odszedł od swojej zmarłej, aby rozmawiać z Chetytami. Mówił do nich: 4„Jestem wśród was przybyszem i wędrowcem. Dajcie mi na własność jeden z waszych grobów, abym mógł pogrzebać moją zmarłą”. 5Chetyci odpowiedzieli Abrahamowi: 6„Posłuchaj nas, panie! Jesteś wśród nas jak książę Boga. Pochowaj swoją zmarłą w najpiękniejszym z naszych grobów. Nikt spośród nas nie odmówi ci swojego grobu do pochowania twojej zmarłej”. 7Abraham podniósł się, pokłonił się do ziemi przed ludem tego kraju, czyli Chetytami, 8i mówił do nich: „Jeśli zgadzacie się, bym pochował wśród was moją zmarłą, to wysłuchajcie mojej prośby: Wstawcie się za mną u Efrona, syna Sochara. 9Niech odda mi grotę Makpela, która jest jego własnością i znajduje się na krańcu jego pola. Niech mi ją odda za odpowiednią sumę, abym miał wśród was grób na własność”.

10Wśród zebranych był Efron Chetyta. Odpowiedział więc Abrahamowi w obecności swoich rodaków i tych, którzy przychodzili do bramy miasta: 11„Nie, panie mój, posłuchaj mnie. Ja daję ci to pole, a także grotę, która jest na nim. Daję ci ją w obecności mego ludu na grób dla twojej zmarłej”. 12Abraham skłonił się do ziemi przed ludem tego kraju 13i powiedział do Efrona wobec zebranych: „Raczej ty mnie wysłuchaj! Daję pieniądze za to pole, weź je ode mnie. Wtedy będę mógł tam pochować moją zmarłą”. 14Efron odpowiedział Abrahamowi: 15„Posłuchaj, mój panie! Ta ziemia warta jest czterysta syklów srebra – cóż to znaczy dla nas? Pochowaj swoją zmarłą”. 16Abraham wysłuchał Efrona i wypłacił mu sumę, której zażądał w obecności Chetytów: czterysta syklów srebra, według ówczesnej wartości.

17W ten sposób pole Efrona w pobliżu Mamre, czyli pole wraz ze znajdującą się na nim grotą Makpela, a także wszystkie drzewa wokół jego granicy 18przeszły na własność Abrahama. Świadkami tego byli Chetyci i wszyscy przychodzący do bramy miasta.

19Potem Abraham pochował swoją żonę Sarę w grocie na polu Makpela pod Mamre, czyli Hebronem, w kraju Kanaan. 20Pole więc i znajdująca się na nim grota, należące do Chetytów, stały się własnością Abrahama jako miejsce rodzinnego grobowca.


sto dwadzieścia siedem lat – zob. Rdz 5,5+.


Hebron – zob. Rdz 13,18+.


Chetyci – indoeuropejski lud zamieszkujący wschodnią część środkowej Anatolii (dzisiejsze tereny Syrii, Iraku). Od XVII w. przed Chr. zaczęła się ekspansja Chetytów, którzy m.in. zdobyli Aleppo i złupili Babilon. W okresie rozkwitu w XIV w. przed Chr. podporządkowali sobie ludy zamieszkujące północną Syrię i terytoria Libanu. Kres potędze Chetytów ok. XIII w. przed Chr. położyły tzw. Ludy Morza, które przybyły z rejonów Morza Egejskiego. Nie ma dowodów na to, że Chetyci kiedykolwiek zamieszkiwali Kanaan. Wymienia się ich wśród mieszkańców Kanaanu być może dlatego, że Asyryjczycy i Babilończycy w taki sposób nazywali ludy zamieszkujące te tereny. Zob. Słownik.


brama miasta – zob. Rdz 19,1+.


czterysta syklów srebra – jeden sykl (tzw. lekki, zob. Słownik) był równowarty 11,4 g kruszcu. Była to więc spora kwota.


Mamre – zob. Rdz 12,6+.


Śmierć Sary. Zakup ziemi i grobowca
Śmierć Sary i konieczność dokonania pochówku stają się tłem do wprowadzenia tematu posiadania przez Abrahama ziemi w Kanaanie, czyli spełnienia się Bożej obietnicy. Abraham postanawia zakupić ziemię, gdyż według panującej tradycji nie powinno się grzebać zmarłych w obcej ziemi. Sposób dokonania transakcji odpowiada ówczesnym zwyczajom. Suma zapłacona przez Abrahama jest bardzo wysoka. Wynika to stąd, że wcale się nie targował. Być może chciał w ten sposób jednoznacznie przypieczętować swoje prawo do zakupionego pola. Brak wzmianek o obecności Boga w całym tym wydarzeniu pozwala wysnuć wniosek, że zakup przez Abrahama ziemi nie jest w sensie ścisłym realizacją Bożej obietnicy, według której Abraham posiądzie ziemię Kanaan. Bóg bowiem obiecał, że Abraham ją otrzyma na własność, a nie zakupi (np. Rdz 15,18-21). Dlatego wydarzenie to należy interpretować jako zapowiedź tego, co dokona się w przyszłości. Wśród plemion izraelskich, które zajęły Kanaan po opuszczeniu Egiptu, zawsze będzie istniało przekonanie, że Bóg dał im ziemię Kanaan, mimo że musieli też o nią walczyć.

Księga Rodzaju
Wprowadzenie
Okoliczności powstania
Pierwsza księga Pisma Świętego nazywana jest tradycyjnie Księgą Rodzaju, co w języku staropolskim oznaczało Księga Narodzin albo Księga Początków. Jej hebrajska nazwa: Bereszit pochodzi od pierwszych jej wyrazów: Na początku. W innych językach używana jest grecka nazwa: Genesis, co oznacza ‘źródło życia’, ‘początek życia’, ‘pochodzenie’, ‘narodziny’ (Rdz 5,1). Wszystkie te nazwy wskazują na tematykę księgi, która poświęcona jest prehistorii narodu wybranego, począwszy od stworzenia świata aż po dzieje Jakuba, zwanego Izraelem, oraz jego synów, którzy dali początek dwunastu plemionom Izraela.
Powstanie Księgi Rodzaju wiąże się z koniecznością nowego zdefiniowania tożsamości ludu Izraela po utracie niezależności politycznej (586 r. przed Chr.) i w sytuacji przymusowych przesiedleń, które doprowadziły do rozproszenia Izraelitów pośród obcych narodów. W świetle dawnych przekazów i tradycji jej autorzy starali się ukazać wspólne pochodzenie wszystkich plemion Izraela, ich szczególną relację z Bogiem i niezwykłe powołanie do bycia znakiem Bożej woli i błogosławieństwem dla wszystkich narodów (Rdz 12,1-3). Izraelici nie muszą wstydzić się swojej słabości i klęski. Wobec pychy Babilonii (Rdz 11,1-9) powinni odwołać się do wiary swojego wspólnego przodka Abrahama, aby tak jak on stawać się książętami Boga (Rdz 23,6) i źródłem błogosławieństwa (Rdz 22,17-18).
Izraelici żyjący w obcej ziemi mogli znaleźć w tej księdze źródło nadziei i zachętę do uczciwego życia. Dla Izraelitów powracających z przesiedlenia do swojego kraju Księga Rodzaju była także manifestem, potwierdzającym ich prawa do tej ziemi. Genealogie tłumaczące pochodzenie ludów dawały jednocześnie wskazania na temat wzajemnych relacji z ludźmi zamieszkującymi te regiony.
Autorzy Księgi Rodzaju obficie korzystali ze znanych im starożytnych przekazów swojego narodu. W Księdze Rodzaju możemy wyróżnić opowiadania, charakteryzujące się specyficznym językiem oraz koncepcjami społecznymi i teologicznymi, które pozwalają przypisać je do odrębnych nurtów tradycji, jakie znajdujemy także w innych księgach Pisma Świętego. Z całą pewnością autorzy Księgi Rodzaju korzystali z dokumentów, które powstały jeszcze w czasach istnienia niezależnych państw Izraela i Judy. Ale nie ograniczali się tylko do tych źródeł. Sięgali też do literatury i wiedzy Babilonii, a także Egiptu, Fenicji i innych krajów starożytnego Bliskiego Wschodu. Pogańskie tradycje zostały jednak dostosowane w taki sposób, żeby wyrażały przekonania wypływające z wiary Izraelitów. Widać to np. w pierwszych rozdziałach Księgi Rodzaju, w których autorzy nawiązali do babilońskich opisów stworzenia świata i najstarszych dziejów człowieka, ale przede wszystkim wyrazili wiarę w to, że stwórcą świata i obrońcą jego porządku jest Bóg. Ukazali też człowieka jako najdoskonalsze ze stworzeń. Ludzie są więc prawdziwymi podmiotami swoich działań, odpowiedzialnymi za dobro lub zło swoich uczynków, a nie tylko marionetkami zdanymi na kaprysy przerastających ich sił demonicznych.
Treść i teologia
Księga Rodzaju łączy w sobie różne teksty, ale charakteryzuje się doskonale przemyślaną kompozycją. Dzieli się wyraźnie na dwie części: opowiadanie o stwórczym dziele Boga (Rdz 1 – 11) i dzieje patriarchów (Rdz 12 – 50). Możliwe jest, że wcześniej została zredagowana część opowiadająca o przodkach Izraela, gdyż ideowo była bliższa pokoleniu wygnańców, do których pierwotnie ją adresowano. Patriarchowie mają być wzorami wiary dla swoich potomków, a ich losy mają im pomóc podtrzymać nadzieję odrodzenia. W tym sensie ta druga część jest mniej uniwersalna od części pierwszej (Rdz 1 – 11), która dotyczy świata i ludzkości w ogóle.
Opisy zawarte w pierwszych jedenastu rozdziałach Księgi Rodzaju nie mogą być traktowane jako informacja o tym, jakie były początki wszechświata i jakie wydarzenia miały miejsce przy jego powstawaniu. Autor sięgnął do powszechnie znanych w jego czasach opowiadań o początkach świata i posłużył się nimi, aby wyjaśnić czytelnikowi sens i cel stwórczego aktu, dokonanego przez Boga. Istotą tych tekstów jest przesłanie zawarte w poszczególnych obrazach. W przesłaniu tym znajdujemy pełną wiary odpowiedź na podstawowe pytania związane z pochodzeniem świata i człowieka, a także z celem, dla którego istnieją wszelkie stworzenia. Drugi ważny wątek tej części dotyczy natury i skutków ludzkiego grzechu (Rdz 3). Chociaż zło wprowadza chaos w harmonię stworzenia, nie niweczy Bożego planu. Człowiek dopuszczający się zła jest wprawdzie osłabiony i zaślepiony, Bóg jednak, zamiast tylko karać, wychodzi mu naprzeciw. Historia o Noem pokazuje, że Bóg w swoich wymaganiach i sądzie bierze pod uwagę ludzką słabość i napełnia ludzi nadzieją na ostateczne przezwyciężenie grzechu i śmierci (Rdz 9,1-17). Opowiadanie o wieży Babel, które podsumowuje tę cześć Księgi Rodzaju (Rdz 11,1-9), ukazuje, że ludzie, którzy pragną budować swoją wielkość bez Boga, skazani są na ostateczną klęskę i rozproszenie.
Powołanie Abrahama (Rdz 12,1-3) rozpoczyna drugi etap dziejów ludzkości. W przeciwieństwie do budowniczych wieży Babel nie dąży on do tego, aby budować swoją wielkość, ale przyjmuje Bożą obietnicę i wyrusza w podróż do kraju, który jest mu nieznany. Choć dzieje patriarchów dotyczą początków Izraela, redaktorzy Księgi Rodzaju nie pomijają reszty ludzkości. Widać to już w obietnicach danych Abrahamowi, a szczególnie w tej, która dotyczy błogosławieństwa wszystkich ludów ziemi (Rdz 12,3). Powiązanie przodków Izraela z innymi ludami widoczne jest m.in. w Rdz 25,1-18, gdzie zostało ukazane pochodzenie różnych ludów od Abrahama. Widać je także w jego modlitwie wstawienniczej za Sodomę i Gomorę (Rdz 18), w ocaleniu za jego przyczyną miasta Soar (Rdz 19), jak również w dziejach Józefa, który stał się dobroczyńcą Egiptu. Obok dziejów Abrahama Księga Rodzaju ukazuje losy innych patriarchów: Izaaka, Jakuba, Józefa. W ich życiu zaczynają się spełniać obietnice dane Abrahamowi. Oni też, mimo swoich wad i błędów, okazują się ludźmi wielkiej wiary. Najwięcej uwagi zostało poświęcone Jakubowi, najmniej Izaakowi. Opowiadanie o Józefie ukazuje głównie rolę Bożej opatrzności w ludzkim życiu. Doświadczenia patriarchów są zapowiedzią i gwarancją całkowitego zbawienia, które urzeczywistni się w Jezusie Chrystusie. On, przychodząc na świat, spełnił ostatecznie wszystko, co Bóg obiecał ludzkości przez patriarchów. Księga Rodzaju na przykładach Sary, Rebeki i Racheli ukazuje również ważną rolę kobiet. Bóg objawił w ich życiu swoją łaskę i miały one udział w realizowaniu Jego obietnic.