Juda i Tamar

381W tym czasie Juda odłączył się od swoich braci i przyłączył się do pewnego mieszkańca miasta Adullam, który nazywał się Chira. 2Gdy ujrzał tam córkę Kananejczyka, który miał na imię Szua, wziął ją za żonę i współżył z nią. 3A ona poczęła i urodziła syna, którego nazwała imieniem Er. 4Gdy ponownie poczęła i urodziła syna, nazwała go imieniem Onan. 5Potem znów urodziła syna i dała mu imię Szela. A urodziła go w miejscowości Kezib.

6Juda wziął dla swojego pierworodnego syna Era żonę imieniem Tamar. 7Er, pierworodny syn Judy, nie podobał się jednak Panu, dlatego Pan pozbawił go życia.8Wtedy Juda rzekł do Onana: „Idź do swojej bratowej, weź ją jako szwagier i zapewnij potomstwo swojemu bratu”. 9Ponieważ Onan wiedział, że potomstwo nie będzie należeć do niego, podczas współżycia z żoną brata przerywał stosunek, by nie dać swojemu bratu potomstwa.

10Postępowanie Onana nie podobało się Panu, dlatego pozbawił go życia.11Rzekł więc Juda do swojej synowej Tamar: „Zamieszkaj w domu swojego ojca jako wdowa aż do czasu, gdy dorośnie mój syn Szela”. Myślał jednak: „Oby on również nie umarł, podobnie jak jego bracia”. Tamar poszła więc i zamieszkała w domu swojego ojca.

12Po długim czasie zmarła żona Judy, córka Szuy. Gdy zakończono żałobę, Juda wraz ze swoim przyjacielem Chirą z Adullam poszedł do Timny, bo tam strzyżono jego owce. 13Wtedy doniesiono Tamar: „Twój teść idzie do Timny, aby strzyc swoje owce”. 14Zdjęła więc z siebie wdowie szaty, owinęła się welonem i tak zasłonięta usiadła przy bramie miasta Enaim, leżącego na drodze do Timny. Wiedziała bowiem, że Szela już dorósł, ale ona nie będzie jego żoną.

15Gdy Juda ją zobaczył, pomyślał, że to nierządnica, bo miała zakrytą twarz. 16Zszedł więc z drogi i rzekł do niej: „Oddaj mi się!”. Nie wiedział, że to jego synowa. A ona na to: „Co mi dasz, jeśli ci się oddam?”. 17Odrzekł Juda: „Przyślę ci koźlę ze stada”. Wtedy ona powiedziała: „A czy dasz mi zastaw, zanim przyślesz?”. 18Odparł: „Co mam ci dać w zastaw?”. Ona powiedziała: „Swój sygnet, naszyjnik i laskę, którą masz w ręce”. Dał jej więc, a potem współżył z nią i ona zaszła z nim w ciążę. 19Następnie odeszła, zdjęła z siebie welon i ubrała wdowie szaty.

20Juda posłał koźlę przez swojego przyjaciela z Adullam, by odebrać zastaw od owej kobiety, ale on jej nie znalazł. 21Pytał więc mieszkańców tej miejscowości: „Gdzie w Enaim jest ta nierządnica, która siedziała przy drodze?”. Oni odpowiedzieli: „Nie było tu nierządnicy”. 22Wrócił więc do Judy i powiedział: „Nie znalazłem jej, a mieszkańcy tej miejscowości mówili: «Nie było tu nierządnicy»”. 23Wtedy Juda rzekł: „Niech sobie zatrzyma zastaw, bylebyśmy tylko nie narazili się na pośmiewisko. Przecież posłałem koźlę, a ty jej nie znalazłeś”.

24Po upływie około trzech miesięcy doniesiono Judzie: „Twoja synowa Tamar stała się nierządnicą, a nawet zaszła w ciążę przez nierząd”. Juda zdecydował: „Wyprowadźcie ją i spalcie!”. 25Gdy ją wyprowadzano, przekazała swojemu teściowi wiadomość: „Jestem w ciąży z tym człowiekiem, do którego należą te rzeczy”. I dodała: „Rozpoznaj, proszę, kto jest właścicielem tego sygnetu, naszyjnika i laski”. 26Juda rozpoznał je i stwierdził: „Ona jest sprawiedliwsza ode mnie, bo przecież nie dałem jej za żonę mojemu synowi Szeli”. Więcej jednak już z nią nie współżył.

27Gdy nadszedł czas porodu, okazało się, że będzie mieć bliźnięta. 28W czasie porodu jedno z dzieci wyciągnęło rączkę. Położna zawiązała na tej rączce czerwoną tasiemkę mówiąc: „On urodzi się pierwszy”. 29Dziecko jednak cofnęło rączkę, a urodził się jego brat. Wtedy ona rzekła: „Jak się przedarłeś przez to przejście?”. I nazwano go Peres. 30Potem urodził się jego brat, który miał na rączce czerwoną tasiemkę. I nazwano go Zerach.


Adullam – miasto położone ok. 25 km na południowy zachód od Jerozolimy (1Sm 22,1).


PIERWORODNY, PIERWORÓDZTWO- Izraelici, podobnie jak inne ludy Bliskiego Wschodu, wierzyli, że to, co pierwsze, a więc najważniejsze, należy się Bogu. Dotyczyło to zwierząt, plonów ziemi (pierwocin), a także wszelkiego rodzaju wytworów ludzkiej pracy. W sposób szczególny prawo pierworództwa odnosiło się do ludzi. Najstarszy, pierworodny syn w rodzinie należał do Boga. Przynależność ta ma swoje uzasadnienie teologiczne w tym, że Bóg, zanim wyprowadził Izraelitów z Egiptu, wyniszczył tam wszystko, co pierworodne, nie oszczędzając nawet ludzi (Wj 12,29). Ocalił jednak pierworodnych z Izraela, którzy stali się odtąd Jego własnością (np. Wj 13,2; Lb 3,13). To tłumaczy genezę stosowanej przez Żydów praktyki wykupywania każdego pierworodnego syna za pieniądze lub stosowne ofiary składane Bogu ( Wj 13,13). W rodzinach żydowskich pierworodni mieli uprzywilejowaną pozycję. Uważano ich za dziedziców i spadkobierców siły i mocy ojca (Rdz 49,3). Naród izraelski uważał siebie za pierworodnego syna Boga (Wj 4,22). Również Jezus podlegał prawu pierworództwa (Łk 2,22-24). W NT mówi się o Nim jako o Pierworodnym Boga (Hbr 1,6), pierworodnym spośród umarłych (Kol 1,18), pierworodnym wobec całego stworzenia (Kol 1,15), pierworodnym pośród wielu braci (Rz 8,29). Stosując te wyrażenia autorzy NT podkreślają wyjątkową więź Jezusa z Bogiem Ojcem, Jego synowską godność oraz Jego pierwszeństwo jako pośrednika w dziele zbawienia świata i człowieka.


PAN (hebr. Adonai - ‘pan’; gr. Kyrios - ‘władca’, ‘ten który ma władzę nad innym człowiekiem lub całym ludem’) - tytuł wyrażający dostojeństwo i cześć. W ST termin ten stosowano w zastępstwie imienia Boga, którego ze względu na jego świętość nie wypowiadano. W obecnym przekładzie tam, gdzie występuje słowo ”Pan”, w oryginale jest słowo JHWH (tzw. tetragram), wymawiane zazwyczaj jako Jahwe. W ST jest to najważniejsze imię Boga, które prawdopodobnie oznacza Tego, który jest, który wyzwala, który stwarza, który panuje ( Wj 3,14n). W Septuagincie - greckim przekładzie ST - tytuł Pan (Kyrios) stał się imieniem własnym Boga, najwyższego spośród wszystkich władców (Pwt 10,17). NT tytuł Kyrios odnosi do Jezusa. Upowszechnił się on w pierwszych wspólnotach chrześcijan, którzy oddając się pod panowanie Chrystusa, uznali Go za jedynego Pana, władcę życia i śmierci (Rz 14,9), tego, który powróci (1Tes 4,17), aby ostatecznie zatryumfować nad wszystkim (Flp 2,9-11). Rzeczywiste uznanie Jezusa za Pana jest warunkiem wystarczającym do otrzymania zbawienia (Rz 10,9; por. J 13,13n).


Juda i Tamar
Tekst ten jest wtrętem do historii Józefa i nie ma z nią bezpośredniego związku. Ważne wydaje się w nim ukazanie powiązań Judy z Kananejczykami, czyli z Ziemią Obiecaną. Jego synów wymienia się jako głowy rodów, które z czasem, jako plemię Judy, odegrały ważną rolę w Izraelu (Lb 26,19-22; 1Krn 2,1-6). Przedwczesna śmierć Era, według ówczesnych wyobrażeń, była interpretowana jako kara za złe postępowanie. Onan umarł, ponieważ nie chciał wypełnić prawa lewiratu (Pwt 25,5-10). Juda, nie wiedząc o postępowaniu swoich synów, mógł sądzić, że na Tamar ciąży jakaś klątwa. Z tego powodu nie chciał jej oddać swojego trzeciego syna. W ten sposób on także wykroczył przeciwko prawu, według którego Szela powinien poślubić Tamar. Podstęp Tamar sprawia więc, że ojcem jej dzieci, zamiast Szeli, staje się Juda. On również musi wydać wyrok w jej sprawie, gdy wychodzi na jaw, że jako wdowa jest w ciąży. Prawo nakazywało w takich przypadkach ukamienować tę kobietę i mężczyznę, który z nią współżył (Pwt 22,23-24). Czyn Tamar nie jest jednak potępiony i stwierdza się, że postąpiła słusznie, domagając się sprawiedliwości. Za sprawiedliwe uważa się również zachowanie Judy, który przyznaje rację Tamar i uznaje jej dzieci za swoje. W późniejszej tradycji zachowa się pamięć o Tamar (Rt 4,12), a jej syn Peres będzie wspomniany jako przodek króla Dawida (Rt 4,18-22; 2Krn 2,5-15). Historia Judy i Tamar pokazuje po raz kolejny, że Bóg może uczynić ludzkie czyny narzędziem spełnienia swojej woli. Zamysł Boży objawia się niekiedy dopiero w następnych pokoleniach i można go odczytać z perspektywy czasu.

Księga Rodzaju
Wprowadzenie
Okoliczności powstania
Pierwsza księga Pisma Świętego nazywana jest tradycyjnie Księgą Rodzaju, co w języku staropolskim oznaczało Księga Narodzin albo Księga Początków. Jej hebrajska nazwa: Bereszit pochodzi od pierwszych jej wyrazów: Na początku. W innych językach używana jest grecka nazwa: Genesis, co oznacza ‘źródło życia’, ‘początek życia’, ‘pochodzenie’, ‘narodziny’ (Rdz 5,1). Wszystkie te nazwy wskazują na tematykę księgi, która poświęcona jest prehistorii narodu wybranego, począwszy od stworzenia świata aż po dzieje Jakuba, zwanego Izraelem, oraz jego synów, którzy dali początek dwunastu plemionom Izraela.
Powstanie Księgi Rodzaju wiąże się z koniecznością nowego zdefiniowania tożsamości ludu Izraela po utracie niezależności politycznej (586 r. przed Chr.) i w sytuacji przymusowych przesiedleń, które doprowadziły do rozproszenia Izraelitów pośród obcych narodów. W świetle dawnych przekazów i tradycji jej autorzy starali się ukazać wspólne pochodzenie wszystkich plemion Izraela, ich szczególną relację z Bogiem i niezwykłe powołanie do bycia znakiem Bożej woli i błogosławieństwem dla wszystkich narodów (Rdz 12,1-3). Izraelici nie muszą wstydzić się swojej słabości i klęski. Wobec pychy Babilonii (Rdz 11,1-9) powinni odwołać się do wiary swojego wspólnego przodka Abrahama, aby tak jak on stawać się książętami Boga (Rdz 23,6) i źródłem błogosławieństwa (Rdz 22,17-18).
Izraelici żyjący w obcej ziemi mogli znaleźć w tej księdze źródło nadziei i zachętę do uczciwego życia. Dla Izraelitów powracających z przesiedlenia do swojego kraju Księga Rodzaju była także manifestem, potwierdzającym ich prawa do tej ziemi. Genealogie tłumaczące pochodzenie ludów dawały jednocześnie wskazania na temat wzajemnych relacji z ludźmi zamieszkującymi te regiony.
Autorzy Księgi Rodzaju obficie korzystali ze znanych im starożytnych przekazów swojego narodu. W Księdze Rodzaju możemy wyróżnić opowiadania, charakteryzujące się specyficznym językiem oraz koncepcjami społecznymi i teologicznymi, które pozwalają przypisać je do odrębnych nurtów tradycji, jakie znajdujemy także w innych księgach Pisma Świętego. Z całą pewnością autorzy Księgi Rodzaju korzystali z dokumentów, które powstały jeszcze w czasach istnienia niezależnych państw Izraela i Judy. Ale nie ograniczali się tylko do tych źródeł. Sięgali też do literatury i wiedzy Babilonii, a także Egiptu, Fenicji i innych krajów starożytnego Bliskiego Wschodu. Pogańskie tradycje zostały jednak dostosowane w taki sposób, żeby wyrażały przekonania wypływające z wiary Izraelitów. Widać to np. w pierwszych rozdziałach Księgi Rodzaju, w których autorzy nawiązali do babilońskich opisów stworzenia świata i najstarszych dziejów człowieka, ale przede wszystkim wyrazili wiarę w to, że stwórcą świata i obrońcą jego porządku jest Bóg. Ukazali też człowieka jako najdoskonalsze ze stworzeń. Ludzie są więc prawdziwymi podmiotami swoich działań, odpowiedzialnymi za dobro lub zło swoich uczynków, a nie tylko marionetkami zdanymi na kaprysy przerastających ich sił demonicznych.
Treść i teologia
Księga Rodzaju łączy w sobie różne teksty, ale charakteryzuje się doskonale przemyślaną kompozycją. Dzieli się wyraźnie na dwie części: opowiadanie o stwórczym dziele Boga (Rdz 1 – 11) i dzieje patriarchów (Rdz 12 – 50). Możliwe jest, że wcześniej została zredagowana część opowiadająca o przodkach Izraela, gdyż ideowo była bliższa pokoleniu wygnańców, do których pierwotnie ją adresowano. Patriarchowie mają być wzorami wiary dla swoich potomków, a ich losy mają im pomóc podtrzymać nadzieję odrodzenia. W tym sensie ta druga część jest mniej uniwersalna od części pierwszej (Rdz 1 – 11), która dotyczy świata i ludzkości w ogóle.
Opisy zawarte w pierwszych jedenastu rozdziałach Księgi Rodzaju nie mogą być traktowane jako informacja o tym, jakie były początki wszechświata i jakie wydarzenia miały miejsce przy jego powstawaniu. Autor sięgnął do powszechnie znanych w jego czasach opowiadań o początkach świata i posłużył się nimi, aby wyjaśnić czytelnikowi sens i cel stwórczego aktu, dokonanego przez Boga. Istotą tych tekstów jest przesłanie zawarte w poszczególnych obrazach. W przesłaniu tym znajdujemy pełną wiary odpowiedź na podstawowe pytania związane z pochodzeniem świata i człowieka, a także z celem, dla którego istnieją wszelkie stworzenia. Drugi ważny wątek tej części dotyczy natury i skutków ludzkiego grzechu (Rdz 3). Chociaż zło wprowadza chaos w harmonię stworzenia, nie niweczy Bożego planu. Człowiek dopuszczający się zła jest wprawdzie osłabiony i zaślepiony, Bóg jednak, zamiast tylko karać, wychodzi mu naprzeciw. Historia o Noem pokazuje, że Bóg w swoich wymaganiach i sądzie bierze pod uwagę ludzką słabość i napełnia ludzi nadzieją na ostateczne przezwyciężenie grzechu i śmierci (Rdz 9,1-17). Opowiadanie o wieży Babel, które podsumowuje tę cześć Księgi Rodzaju (Rdz 11,1-9), ukazuje, że ludzie, którzy pragną budować swoją wielkość bez Boga, skazani są na ostateczną klęskę i rozproszenie.
Powołanie Abrahama (Rdz 12,1-3) rozpoczyna drugi etap dziejów ludzkości. W przeciwieństwie do budowniczych wieży Babel nie dąży on do tego, aby budować swoją wielkość, ale przyjmuje Bożą obietnicę i wyrusza w podróż do kraju, który jest mu nieznany. Choć dzieje patriarchów dotyczą początków Izraela, redaktorzy Księgi Rodzaju nie pomijają reszty ludzkości. Widać to już w obietnicach danych Abrahamowi, a szczególnie w tej, która dotyczy błogosławieństwa wszystkich ludów ziemi (Rdz 12,3). Powiązanie przodków Izraela z innymi ludami widoczne jest m.in. w Rdz 25,1-18, gdzie zostało ukazane pochodzenie różnych ludów od Abrahama. Widać je także w jego modlitwie wstawienniczej za Sodomę i Gomorę (Rdz 18), w ocaleniu za jego przyczyną miasta Soar (Rdz 19), jak również w dziejach Józefa, który stał się dobroczyńcą Egiptu. Obok dziejów Abrahama Księga Rodzaju ukazuje losy innych patriarchów: Izaaka, Jakuba, Józefa. W ich życiu zaczynają się spełniać obietnice dane Abrahamowi. Oni też, mimo swoich wad i błędów, okazują się ludźmi wielkiej wiary. Najwięcej uwagi zostało poświęcone Jakubowi, najmniej Izaakowi. Opowiadanie o Józefie ukazuje głównie rolę Bożej opatrzności w ludzkim życiu. Doświadczenia patriarchów są zapowiedzią i gwarancją całkowitego zbawienia, które urzeczywistni się w Jezusie Chrystusie. On, przychodząc na świat, spełnił ostatecznie wszystko, co Bóg obiecał ludzkości przez patriarchów. Księga Rodzaju na przykładach Sary, Rebeki i Racheli ukazuje również ważną rolę kobiet. Bóg objawił w ich życiu swoją łaskę i miały one udział w realizowaniu Jego obietnic.