Pojednanie Józefa z braćmi

451Józef nie mógł już dłużej zapanować nad sobą przed tymi, którzy go otaczali, dlatego krzyknął: „Zostawcie mnie samego!”. Gdy oprócz jego braci nie było nikogo, Józef dał się im poznać. 2Wybuchnął tak głośnym płaczem, że usłyszeli to Egipcjanie i dworzanie faraona. 3Wtedy Józef rzekł do swoich braci: „Ja jestem Józef! Czy żyje jeszcze mój ojciec?”. Lecz jego bracia nie byli w stanie mu odpowiedzieć, gdyż bardzo się go bali. 4Józef rzekł więc do nich: „Zbliżcie się do mnie!”. A gdy się zbliżyli, powiedział: „Ja jestem wasz brat, Józef, którego sprzedaliście do Egiptu. 5Teraz jednak nie martwcie się i nie wyrzucajcie sobie, że sprzedaliście mnie tutaj. Bóg bowiem posłał mnie przed wami, by ocalić wam życie. 6Już dwa lata w tym kraju trwa głód, a pozostało jeszcze pięć lat, w których nie będzie orki i żniwa. 7Bóg posłał mnie przed wami, aby zachować wam resztę w kraju i pozwolić wam przeżyć dzięki wielkiemu ocaleniu. 8To nie wy wysłaliście mnie tutaj, lecz Bóg. On też ustanowił mnie jakby ojcem dla faraona i panem całego jego domu oraz zarządcą w całym Egipcie.

9Idźcie więc szybko do mojego ojca i powiedzcie mu: Tak mówi twój syn Józef: Bóg uczynił mnie panem całego Egiptu. Przybądź do mnie bez zwłoki! 10Zamieszkaj w ziemi Goszen i bądź blisko mnie: ty, twoi synowie, wnuki, twoje stada i bydło oraz cały dobytek. 11Będę cię tam żywił, gdyż głód będzie trwał jeszcze pięć lat. W ten sposób nie poniesiesz straty ani ty, ani twój dom, ani dobytek. 12Widzicie przecież na własne oczy i widzi wasz brat Beniamin, że to ja rozmawiam z wami. 13Opowiedzcie mojemu ojcu o całej chwale, do której doszedłem w Egipcie, i o wszystkim, co widzieliście. Pospieszcie się i sprowadźcie tutaj mojego ojca”.

14Po tych słowach rzucił się z płaczem na szyję swojemu bratu Beniaminowi. Beniamin objął go i także płakał. 15Józef, płacząc, całował wszystkich swoich braci. A potem jego bracia z nim rozmawiali.

16Gdy w domu faraona rozeszła się wieść, że przybyli bracia Józefa, faraon i jego słudzy cieszyli się z tego. 17Faraon rzekł do Józefa: „Powiedz swoim braciom, niech zrobią w ten sposób: Objuczcie wasze zwierzęta i udajcie się z powrotem do Kanaanu. 18Następnie z waszym ojcem i waszymi rodzinami wracajcie do mnie. Dam wam w Egipcie żyzną ziemię. Będziecie się żywić tym, co najlepsze w tym kraju. 19Rozkaż im: Uczyńcie tak: weźcie z Egiptu wozy dla waszych dzieci i waszych żon. Zabierzcie także waszego ojca i przyjeżdżajcie. 20Nie żałujcie waszych rzeczy, gdyż otrzymacie to, co najlepsze w Egipcie”.

21Synowie Izraela zrobili tak, jak im powiedziano. Józef, zgodnie z rozkazem faraona, dał im wozy i zapasy na drogę. 22Każdemu z nich dał odświętne ubranie, a Beniaminowi dał trzysta sztuk srebra i pięć odświętnych ubrań. 23Swojemu ojcu posłał dziesięć osłów objuczonych najlepszymi płodami Egiptu i dziesięć oślic niosących zboże, chleb i żywność, aby miał zabezpieczenie na drogę. 24Potem pożegnał się z braćmi, a gdy odchodzili, dodał: „Nie kłóćcie się w drodze!”. 25Oni opuścili Egipt i przybyli do ziemi Kanaan, do swojego ojca Jakuba. 26Gdy mu powiedzieli: „Józef jeszcze żyje! Włada całym Egiptem”, osłupiał ze zdumienia i nie dowierzał im. 27Wtedy przekazali mu wszystko, co Józef powiedział. A gdy ujrzał wozy, przysłane przez Józefa, aby go zabrać, wstąpiło w niego życie. 28Wtedy Izrael rzekł: „Niewiarygodne! Mój syn Józef jeszcze żyje! Chcę pójść i zobaczyć go, zanim umrę!”.


zachować wam resztę – trudno jednoznacznie ustalić znaczenie tego zwrotu. Słowo reszta nie jest tu jednak użyte w takim znaczeniu, jakie w czasach późniejszych stosowali prorocy Izraela (zob. Słownik).


ziemia Goszen – żyzny teren we wschodniej części delty Nilu. W późniejszym czasie (XIII w. przed Chr.) zwany też ziemią Ramzes (Rdz 47,11+).


KANAAN, KANANEJCZYCY - starożytna nazwa kraju położonego na obszarze dzisiejszego Izraela i Libanu. Dotychczas nie ustalono dokładnych granic starożytnego Kanaanu (Rdz 10,19). Zanim Izraelici pojawili się na tych terenach pod koniec XIII w. przed Chr., żyły tam różne plemiona (ok. 30) skupione wokół większych miast (Rdz 10,15-18; 15,19-21; Wj 3,8.17; 13,5; Pwt 7,1; 20,17; Joz 3,10). Każde plemię miało swojego władcę i rywalizowało z sąsiadami. Ludność zamieszkująca Kanaan zajmowała się głównie rolnictwem, a także żeglarstwem i kupiectwem. Religia Kananejczyków była ściśle związana z codziennym rytmem życia. Koncentrowała się wokół kultu płodności. W Biblii mieszkańcy Kanaanu zasadniczo są ukazywani w negatywnym świetle (np. Rdz 9,18-27; Dn 13,56nn). Chociaż Izraelici gardzili nimi jako ludnością podbitą (Sdz 1,28), to jednak pod względem rozwoju cywilizacyjnego wiele zawdzięczają kulturze kananejskiej.


IZRAEL (hebr. Israel - ‘ten który walczył z Bogiem’) - imię nadane przez Boga patriarsze Jakubowi (Rdz 32,29), które stało się później określeniem dwunastu plemion jego potomków, a z czasem zaczęło funkcjonować jako określenie całego narodu (Joz 24). Najstarsza pozabiblijna wzmianka o Izraelu datowana jest na ok. 1230 r. przed Chr. i pochodzi z hymnu napisanego na cześć egipskiego faraona Merenptaha. Plemiona izraelskie były mocno ze sobą powiązane więzami krwi i licznymi traktatami. Jednolitą i zjednoczoną organizacją państwową, istniejącą pod nazwą Izrael, stały się w latach panowania króla Dawida. Po śmierci króla Salomona, w 922 r. przed Chr., nastąpił rozłam na Królestwo Północne (Izrael) i Królestwo Południowe (Juda). Autorzy biblijni mianem Izrael określają dziesięć plemion Królestwa Północnego. Pozostałe dwa plemiona południowe nazywają Judą. W tekstach pisanych po przesiedleniu babilońskim (586 r. przed Chr.) termin Izrael przyjmuje różne znaczenia. Może oznaczać osobę patriarchy Jakuba lub pochodzący od niego naród, zjednoczone królestwo, Królestwo Północne oraz Królestwo Południowe. W NT słowem Izrael określa się naród żydowski (np. Rz 11,26; 2Kor 3,12), a czasem Kościół Boży (np. Ga 6,16). Zob.

JUDA.

Pojednanie Józefa z braćmi
Opowiadanie osiągnęło swój punkt kulminacyjny. Istotę tego tekstu stanowi wypowiedź Józefa wyjaśniająca braciom ich odpowiedzialność za to, co się wydarzyło (ww. 4-8). W myśl argumentacji podanej przez Józefa, bracia są usprawiedliwieni, dlatego że spełnili wolę Bożą. Trzeba jednak właściwie zrozumieć motywy, którymi kierował się Józef, aby zła lub zbrodni popełnionych przez ludzi nie usprawiedliwiać tym, że były wypełnieniem woli Boga. Interpretacja dokonana przez Józefa ma charakter teologiczny i służy do podkreślenia prawdy o tym, że Bóg jest absolutnym Panem historii. Taka interpretacja rzeczywistości nie uchyla jednak osobistej odpowiedzialności każdego człowieka za własne czyny. Byłoby nonsensem twierdzić, że to Bóg kazał synom Jakuba nienawidzić swojego brata. Bóg w swojej wszechmocy wiedział, że taka nienawiść się zrodzi i postanowił ją wykorzystać do zrealizowania planu, o którym bracia nie mogli mieć pojęcia. Józef swoim stwierdzeniem chce więc przede wszystkim uwielbić Boga za to, że z najbardziej zawiłych ludzkich poczynań potrafi wyprowadzić dobro. Działanie Boga jest zazwyczaj zakryte przed ludźmi. Staje się jawne tylko wówczas, gdy Bóg tego chce (np. Ap 15,4). Historia niedoli Józefa doczekała się wyjaśnienia i pomyślnego końca. Wiele ludzkich historii nie wyjaśnia się tak szybko i nieraz trzeba pokoleń, aby ujawnił się zamysł Boga. Pewnym odzwierciedleniem historii Józefa jest ziemska historia Syna Bożego Jezusa Chrystusa. On, Syn Człowieczy, podobnie jak Józef został odrzucony przez braci – tzn. przez ludzi. Ostatecznie jednak, podobnie jak w przypadku Józefa, odrzucenie Jezusa stało się wywyższeniem. Niestety, poniżenie i haniebna śmierć Jezusa dla wielu ludzi do dziś pozostaje niezrozumiała. Ci jednak, którzy z wiarą przyjęli prawdę o Jego Zmartwychwstaniu, dzięki wierze ujrzeli sens krzyża Jezusa i uczestniczą w Jego niekończącej się chwale (np. 1Kor 1,18-24).

Księga Rodzaju
Wprowadzenie
Okoliczności powstania
Pierwsza księga Pisma Świętego nazywana jest tradycyjnie Księgą Rodzaju, co w języku staropolskim oznaczało Księga Narodzin albo Księga Początków. Jej hebrajska nazwa: Bereszit pochodzi od pierwszych jej wyrazów: Na początku. W innych językach używana jest grecka nazwa: Genesis, co oznacza ‘źródło życia’, ‘początek życia’, ‘pochodzenie’, ‘narodziny’ (Rdz 5,1). Wszystkie te nazwy wskazują na tematykę księgi, która poświęcona jest prehistorii narodu wybranego, począwszy od stworzenia świata aż po dzieje Jakuba, zwanego Izraelem, oraz jego synów, którzy dali początek dwunastu plemionom Izraela.
Powstanie Księgi Rodzaju wiąże się z koniecznością nowego zdefiniowania tożsamości ludu Izraela po utracie niezależności politycznej (586 r. przed Chr.) i w sytuacji przymusowych przesiedleń, które doprowadziły do rozproszenia Izraelitów pośród obcych narodów. W świetle dawnych przekazów i tradycji jej autorzy starali się ukazać wspólne pochodzenie wszystkich plemion Izraela, ich szczególną relację z Bogiem i niezwykłe powołanie do bycia znakiem Bożej woli i błogosławieństwem dla wszystkich narodów (Rdz 12,1-3). Izraelici nie muszą wstydzić się swojej słabości i klęski. Wobec pychy Babilonii (Rdz 11,1-9) powinni odwołać się do wiary swojego wspólnego przodka Abrahama, aby tak jak on stawać się książętami Boga (Rdz 23,6) i źródłem błogosławieństwa (Rdz 22,17-18).
Izraelici żyjący w obcej ziemi mogli znaleźć w tej księdze źródło nadziei i zachętę do uczciwego życia. Dla Izraelitów powracających z przesiedlenia do swojego kraju Księga Rodzaju była także manifestem, potwierdzającym ich prawa do tej ziemi. Genealogie tłumaczące pochodzenie ludów dawały jednocześnie wskazania na temat wzajemnych relacji z ludźmi zamieszkującymi te regiony.
Autorzy Księgi Rodzaju obficie korzystali ze znanych im starożytnych przekazów swojego narodu. W Księdze Rodzaju możemy wyróżnić opowiadania, charakteryzujące się specyficznym językiem oraz koncepcjami społecznymi i teologicznymi, które pozwalają przypisać je do odrębnych nurtów tradycji, jakie znajdujemy także w innych księgach Pisma Świętego. Z całą pewnością autorzy Księgi Rodzaju korzystali z dokumentów, które powstały jeszcze w czasach istnienia niezależnych państw Izraela i Judy. Ale nie ograniczali się tylko do tych źródeł. Sięgali też do literatury i wiedzy Babilonii, a także Egiptu, Fenicji i innych krajów starożytnego Bliskiego Wschodu. Pogańskie tradycje zostały jednak dostosowane w taki sposób, żeby wyrażały przekonania wypływające z wiary Izraelitów. Widać to np. w pierwszych rozdziałach Księgi Rodzaju, w których autorzy nawiązali do babilońskich opisów stworzenia świata i najstarszych dziejów człowieka, ale przede wszystkim wyrazili wiarę w to, że stwórcą świata i obrońcą jego porządku jest Bóg. Ukazali też człowieka jako najdoskonalsze ze stworzeń. Ludzie są więc prawdziwymi podmiotami swoich działań, odpowiedzialnymi za dobro lub zło swoich uczynków, a nie tylko marionetkami zdanymi na kaprysy przerastających ich sił demonicznych.
Treść i teologia
Księga Rodzaju łączy w sobie różne teksty, ale charakteryzuje się doskonale przemyślaną kompozycją. Dzieli się wyraźnie na dwie części: opowiadanie o stwórczym dziele Boga (Rdz 1 – 11) i dzieje patriarchów (Rdz 12 – 50). Możliwe jest, że wcześniej została zredagowana część opowiadająca o przodkach Izraela, gdyż ideowo była bliższa pokoleniu wygnańców, do których pierwotnie ją adresowano. Patriarchowie mają być wzorami wiary dla swoich potomków, a ich losy mają im pomóc podtrzymać nadzieję odrodzenia. W tym sensie ta druga część jest mniej uniwersalna od części pierwszej (Rdz 1 – 11), która dotyczy świata i ludzkości w ogóle.
Opisy zawarte w pierwszych jedenastu rozdziałach Księgi Rodzaju nie mogą być traktowane jako informacja o tym, jakie były początki wszechświata i jakie wydarzenia miały miejsce przy jego powstawaniu. Autor sięgnął do powszechnie znanych w jego czasach opowiadań o początkach świata i posłużył się nimi, aby wyjaśnić czytelnikowi sens i cel stwórczego aktu, dokonanego przez Boga. Istotą tych tekstów jest przesłanie zawarte w poszczególnych obrazach. W przesłaniu tym znajdujemy pełną wiary odpowiedź na podstawowe pytania związane z pochodzeniem świata i człowieka, a także z celem, dla którego istnieją wszelkie stworzenia. Drugi ważny wątek tej części dotyczy natury i skutków ludzkiego grzechu (Rdz 3). Chociaż zło wprowadza chaos w harmonię stworzenia, nie niweczy Bożego planu. Człowiek dopuszczający się zła jest wprawdzie osłabiony i zaślepiony, Bóg jednak, zamiast tylko karać, wychodzi mu naprzeciw. Historia o Noem pokazuje, że Bóg w swoich wymaganiach i sądzie bierze pod uwagę ludzką słabość i napełnia ludzi nadzieją na ostateczne przezwyciężenie grzechu i śmierci (Rdz 9,1-17). Opowiadanie o wieży Babel, które podsumowuje tę cześć Księgi Rodzaju (Rdz 11,1-9), ukazuje, że ludzie, którzy pragną budować swoją wielkość bez Boga, skazani są na ostateczną klęskę i rozproszenie.
Powołanie Abrahama (Rdz 12,1-3) rozpoczyna drugi etap dziejów ludzkości. W przeciwieństwie do budowniczych wieży Babel nie dąży on do tego, aby budować swoją wielkość, ale przyjmuje Bożą obietnicę i wyrusza w podróż do kraju, który jest mu nieznany. Choć dzieje patriarchów dotyczą początków Izraela, redaktorzy Księgi Rodzaju nie pomijają reszty ludzkości. Widać to już w obietnicach danych Abrahamowi, a szczególnie w tej, która dotyczy błogosławieństwa wszystkich ludów ziemi (Rdz 12,3). Powiązanie przodków Izraela z innymi ludami widoczne jest m.in. w Rdz 25,1-18, gdzie zostało ukazane pochodzenie różnych ludów od Abrahama. Widać je także w jego modlitwie wstawienniczej za Sodomę i Gomorę (Rdz 18), w ocaleniu za jego przyczyną miasta Soar (Rdz 19), jak również w dziejach Józefa, który stał się dobroczyńcą Egiptu. Obok dziejów Abrahama Księga Rodzaju ukazuje losy innych patriarchów: Izaaka, Jakuba, Józefa. W ich życiu zaczynają się spełniać obietnice dane Abrahamowi. Oni też, mimo swoich wad i błędów, okazują się ludźmi wielkiej wiary. Najwięcej uwagi zostało poświęcone Jakubowi, najmniej Izaakowi. Opowiadanie o Józefie ukazuje głównie rolę Bożej opatrzności w ludzkim życiu. Doświadczenia patriarchów są zapowiedzią i gwarancją całkowitego zbawienia, które urzeczywistni się w Jezusie Chrystusie. On, przychodząc na świat, spełnił ostatecznie wszystko, co Bóg obiecał ludzkości przez patriarchów. Księga Rodzaju na przykładach Sary, Rebeki i Racheli ukazuje również ważną rolę kobiet. Bóg objawił w ich życiu swoją łaskę i miały one udział w realizowaniu Jego obietnic.