501Józef przypadł do swojego ojca, płakał nad nim i całował go. 2Potem polecił lekarzom służącym u niego, aby zabalsamowali jego ojca. Lekarze zabalsamowali Izraela. 3Zajęło im to czterdzieści dni, bo tyle trwa balsamowanie. Egipcjanie opłakiwali go przez siedemdziesiąt dni.

4Gdy upłynęły dni żałoby, Józef przemówił do dworzan faraona: „Jeśli jesteście dla mnie życzliwi, powiedzcie faraonowi, 5że mój ojciec zobowiązał mnie przysięgą i powiedział: «Gdy umrę, pochowaj mnie w moim grobie, który sobie wykopałem w kraju Kanaan». Teraz więc pozwól mi tam iść, abym pochował mojego ojca, a potem wrócę”. 6Faraon odpowiedział: „Idź i pochowaj swojego ojca, skoro cię zobowiązał przysięgą”.

7Józef poszedł, aby pogrzebać swojego ojca. Razem z nim poszli wszyscy słudzy faraona, członkowie starszyzny i wszyscy dostojnicy egipscy, 8a także cała rodzina Józefa, jego bracia i rodzina jego ojca. W ziemi Goszen pozostały tylko ich dzieci, owce i bydło. 9Wyruszyli z nim ludzie na wozach i jeźdźcy, tworząc bardzo liczny orszak.

10Gdy przybyli do Goren-Haatad, które znajduje się nad brzegiem Jordanu, odprawili wielki i uroczysty obrzęd żałobny. Józef obchodził żałobę po ojcu przez siedem dni. 11Gdy Kananejczycy, mieszkańcy tego kraju, zobaczyli żałobny obrzęd w Goren-Haatad, mówili: „Egipcjanie przeżywają wielką żałobę”. Dlatego nazwano to miejsce Ebel-Misraim. Leży ono nad brzegiem Jordanu.

12Synowie Jakuba uczynili z nim tak, jak im polecił. 13Przenieśli go do kraju Kanaan i pochowali w grocie na polu Makpela. Abraham nabył je na własność od Efrona Chetyty, w pobliżu Mamre, aby grzebać tam zmarłych.

Ostatnie lata Józefa i jego śmierć

14Józef powrócił do Egiptu razem ze swoimi braćmi i z wszystkimi, którzy mu towarzyszyli w pogrzebie ojca. 15Bracia Józefa po śmierci ojca mówili do siebie: „Z pewnością Józef będzie na nas czyhał i odpłaci nam za całe zło, które mu wyrządziliśmy”. 16Kazali więc donieść Józefowi: „Twój ojciec wydał przed śmiercią takie polecenie: 17«Powiedzcie Józefowi: Proszę cię, wybacz występek i uchybienie twoich braci, gdyż wyrządzili ci zło. Wybacz teraz ten występek sługom Boga twojego ojca»”. Józef rozpłakał się z powodu tego, co usłyszał. 18Rozpłakali się także jego bracia i upadli przed nim, mówiąc: „Jesteśmy twoimi sługami!”. 19Lecz Józef odrzekł im: „Nie bójcie się! Czyż ja jestem na miejscu Boga? 20Choć wy chcieliście wyrządzić mi krzywdę, Bóg jednak wykorzystał to dla dobra: chciał sprawić, aby ocalał ten liczny lud, jak to jest dzisiaj. 21Teraz więc nie bójcie się. Ja będę utrzymywał was i wasze dzieci”. W ten sposób ich pocieszał i serdecznie z nimi rozmawiał.

22Józef nadal mieszkał w Egipcie wraz z rodziną swojego ojca. Przeżył sto dziesięć lat 23i zobaczył jeszcze prawnuków Efraima. A gdy Makirowi, synowi Manassesa, urodzili się synowie, kładziono ich na kolana Józefa. 24Potem Józef rzekł do swoich braci: „Ja wkrótce umrę. Ale Bóg na pewno was nawiedzi i wyprowadzi z tego kraju do ziemi, którą przysiągł Abrahamowi, Izaakowi i Jakubowi”. 25Józef zobowiązał przysięgą synów Izraela i powiedział: „Bóg na pewno was nawiedzi, a wtedy zabierzcie stąd moje kości”.

26Józef umarł, mając sto dziesięć lat. Zabalsamowano go i złożono do sarkofagu w Egipcie.


ziemia Goszen – zob. Rdz 45,10+.


Goren-Haatad – lokalizacja tego miejsca jest nieznana. Z tekstu wynika, że leżało na wschód od Jordanu.


siedem dni – zob. Rdz 37,34+.


Ebel-Misraim – nazwa ta znaczy: Żałoba Egiptu.


IZRAEL (hebr. Israel - ‘ten który walczył z Bogiem’) - imię nadane przez Boga patriarsze Jakubowi (Rdz 32,29), które stało się później określeniem dwunastu plemion jego potomków, a z czasem zaczęło funkcjonować jako określenie całego narodu (Joz 24). Najstarsza pozabiblijna wzmianka o Izraelu datowana jest na ok. 1230 r. przed Chr. i pochodzi z hymnu napisanego na cześć egipskiego faraona Merenptaha. Plemiona izraelskie były mocno ze sobą powiązane więzami krwi i licznymi traktatami. Jednolitą i zjednoczoną organizacją państwową, istniejącą pod nazwą Izrael, stały się w latach panowania króla Dawida. Po śmierci króla Salomona, w 922 r. przed Chr., nastąpił rozłam na Królestwo Północne (Izrael) i Królestwo Południowe (Juda). Autorzy biblijni mianem Izrael określają dziesięć plemion Królestwa Północnego. Pozostałe dwa plemiona południowe nazywają Judą. W tekstach pisanych po przesiedleniu babilońskim (586 r. przed Chr.) termin Izrael przyjmuje różne znaczenia. Może oznaczać osobę patriarchy Jakuba lub pochodzący od niego naród, zjednoczone królestwo, Królestwo Północne oraz Królestwo Południowe. W NT słowem Izrael określa się naród żydowski (np. Rz 11,26; 2Kor 3,12), a czasem Kościół Boży (np. Ga 6,16). Zob.

JUDA.

JORDAN - najdłuższa i największa rzeka Palestyny, a także najniżej położona rzeka świata. Znaczna część koryta Jordanu znajduje się poniżej poziomu morza. Swój początek bierze z czterech Źródeł znajdujących się u stóp Hermonu, których wody łączą się ze sobą w północnej części doliny Hule. Jordan wpada do Jeziora Galilejskiego, a następnie meandrycznymi zakolami płynie na południe, by znaleŹć swoje ujście w Morzu Martwym (np. Rdz 14,3). Na odcinku , który w linii prostej łączy Jezioro Galilejskie i Morze Martwe, Jordan ma długości. Rzeka ta stanowi główne Źródło życiodajnej wody i centralny element palestyńskiego krajobrazu. Nad Jordanem rozegrało się wiele wydarzeń istotnych dla historii zbawienia, z których najważniejsze to wejście do Ziemi Obiecanej Izraelitów wracających z niewoli egipskiej (Joz 3 - 4) oraz chrzest Jezusa, który oznaczał rozpoczęcie przez Niego publicznej działalności (np. Mt 3,13-17).


IZRAEL (hebr. Israel - ‘ten który walczył z Bogiem’) - imię nadane przez Boga patriarsze Jakubowi (Rdz 32,29), które stało się później określeniem dwunastu plemion jego potomków, a z czasem zaczęło funkcjonować jako określenie całego narodu (Joz 24). Najstarsza pozabiblijna wzmianka o Izraelu datowana jest na ok. 1230 r. przed Chr. i pochodzi z hymnu napisanego na cześć egipskiego faraona Merenptaha. Plemiona izraelskie były mocno ze sobą powiązane więzami krwi i licznymi traktatami. Jednolitą i zjednoczoną organizacją państwową, istniejącą pod nazwą Izrael, stały się w latach panowania króla Dawida. Po śmierci króla Salomona, w 922 r. przed Chr., nastąpił rozłam na Królestwo Północne (Izrael) i Królestwo Południowe (Juda). Autorzy biblijni mianem Izrael określają dziesięć plemion Królestwa Północnego. Pozostałe dwa plemiona południowe nazywają Judą. W tekstach pisanych po przesiedleniu babilońskim (586 r. przed Chr.) termin Izrael przyjmuje różne znaczenia. Może oznaczać osobę patriarchy Jakuba lub pochodzący od niego naród, zjednoczone królestwo, Królestwo Północne oraz Królestwo Południowe. W NT słowem Izrael określa się naród żydowski (np. Rz 11,26; 2Kor 3,12), a czasem Kościół Boży (np. Ga 6,16). Zob.

JUDA.

Ostatnie lata Józefa i jego śmierć
Po raz kolejny powtarza się wyjaśnienie sensu wydarzeń związanych z dramatyczną historią Józefa (ww. 19-20; por. Rdz 45,1-28+). Zgoda pomiędzy braćmi jest znakiem bardzo wymownym. Synowie Abrahama i Izaaka byli podzieleni i nie zamieszkali razem. Także synów Jakuba podzieliła nienawiść do Józefa. Teraz jednak podziały między nimi zniknęły. Przysłużyła się do tego postawa Józefa, ale także nawrócenie się braci. W przyszłości Izraelici z trudem będą próbowali osiągnąć ten idealny stan jedności. Wiele wydarzeń doprowadzi do waśni i podziałów. W ten sposób przekonają się, że chociaż jedność zawsze jest darem Boga, to jednak jej utrzymanie możliwe jest przy wspólnym wysiłku tych, którzy ją tworzą. Gdy Józef czuł zbliżającą się śmierć, myślał już tylko o spełnieniu się obietnic Bożych, podobnie jak jego przodkowie (Rdz 24,1-8; 28,1-4; 47,29-31). Ponieważ dla Izraelitów Egipt był tylko etapem w drodze, a nie celem, Józef nakazał zabrać swoje ciało do Kanaanu – do ziemi obietnic. W przyszłości Izraelici spełnili nakaz Józefa (Wj 13,19). Historia Józefa i innych patriarchów ukazuje istotną prawdę o Bogu, zawartą w Księdze Rodzaju: Bóg ma odwieczny plan zbawienia ludzkości, który musi być zrealizowany. Żadne przeszkody wynikające z ludzkich upadków nie są w stanie tego planu zakłócić lub zniszczyć. Poddanie się ludzi odwiecznym prawom Boga pomaga w realizacji tego planu i prowadzi ich do pełni szczęścia, którego źródłem i celem jest jedynie Bóg.

Księga Rodzaju
Wprowadzenie
Okoliczności powstania
Pierwsza księga Pisma Świętego nazywana jest tradycyjnie Księgą Rodzaju, co w języku staropolskim oznaczało Księga Narodzin albo Księga Początków. Jej hebrajska nazwa: Bereszit pochodzi od pierwszych jej wyrazów: Na początku. W innych językach używana jest grecka nazwa: Genesis, co oznacza ‘źródło życia’, ‘początek życia’, ‘pochodzenie’, ‘narodziny’ (Rdz 5,1). Wszystkie te nazwy wskazują na tematykę księgi, która poświęcona jest prehistorii narodu wybranego, począwszy od stworzenia świata aż po dzieje Jakuba, zwanego Izraelem, oraz jego synów, którzy dali początek dwunastu plemionom Izraela.
Powstanie Księgi Rodzaju wiąże się z koniecznością nowego zdefiniowania tożsamości ludu Izraela po utracie niezależności politycznej (586 r. przed Chr.) i w sytuacji przymusowych przesiedleń, które doprowadziły do rozproszenia Izraelitów pośród obcych narodów. W świetle dawnych przekazów i tradycji jej autorzy starali się ukazać wspólne pochodzenie wszystkich plemion Izraela, ich szczególną relację z Bogiem i niezwykłe powołanie do bycia znakiem Bożej woli i błogosławieństwem dla wszystkich narodów (Rdz 12,1-3). Izraelici nie muszą wstydzić się swojej słabości i klęski. Wobec pychy Babilonii (Rdz 11,1-9) powinni odwołać się do wiary swojego wspólnego przodka Abrahama, aby tak jak on stawać się książętami Boga (Rdz 23,6) i źródłem błogosławieństwa (Rdz 22,17-18).
Izraelici żyjący w obcej ziemi mogli znaleźć w tej księdze źródło nadziei i zachętę do uczciwego życia. Dla Izraelitów powracających z przesiedlenia do swojego kraju Księga Rodzaju była także manifestem, potwierdzającym ich prawa do tej ziemi. Genealogie tłumaczące pochodzenie ludów dawały jednocześnie wskazania na temat wzajemnych relacji z ludźmi zamieszkującymi te regiony.
Autorzy Księgi Rodzaju obficie korzystali ze znanych im starożytnych przekazów swojego narodu. W Księdze Rodzaju możemy wyróżnić opowiadania, charakteryzujące się specyficznym językiem oraz koncepcjami społecznymi i teologicznymi, które pozwalają przypisać je do odrębnych nurtów tradycji, jakie znajdujemy także w innych księgach Pisma Świętego. Z całą pewnością autorzy Księgi Rodzaju korzystali z dokumentów, które powstały jeszcze w czasach istnienia niezależnych państw Izraela i Judy. Ale nie ograniczali się tylko do tych źródeł. Sięgali też do literatury i wiedzy Babilonii, a także Egiptu, Fenicji i innych krajów starożytnego Bliskiego Wschodu. Pogańskie tradycje zostały jednak dostosowane w taki sposób, żeby wyrażały przekonania wypływające z wiary Izraelitów. Widać to np. w pierwszych rozdziałach Księgi Rodzaju, w których autorzy nawiązali do babilońskich opisów stworzenia świata i najstarszych dziejów człowieka, ale przede wszystkim wyrazili wiarę w to, że stwórcą świata i obrońcą jego porządku jest Bóg. Ukazali też człowieka jako najdoskonalsze ze stworzeń. Ludzie są więc prawdziwymi podmiotami swoich działań, odpowiedzialnymi za dobro lub zło swoich uczynków, a nie tylko marionetkami zdanymi na kaprysy przerastających ich sił demonicznych.
Treść i teologia
Księga Rodzaju łączy w sobie różne teksty, ale charakteryzuje się doskonale przemyślaną kompozycją. Dzieli się wyraźnie na dwie części: opowiadanie o stwórczym dziele Boga (Rdz 1 – 11) i dzieje patriarchów (Rdz 12 – 50). Możliwe jest, że wcześniej została zredagowana część opowiadająca o przodkach Izraela, gdyż ideowo była bliższa pokoleniu wygnańców, do których pierwotnie ją adresowano. Patriarchowie mają być wzorami wiary dla swoich potomków, a ich losy mają im pomóc podtrzymać nadzieję odrodzenia. W tym sensie ta druga część jest mniej uniwersalna od części pierwszej (Rdz 1 – 11), która dotyczy świata i ludzkości w ogóle.
Opisy zawarte w pierwszych jedenastu rozdziałach Księgi Rodzaju nie mogą być traktowane jako informacja o tym, jakie były początki wszechświata i jakie wydarzenia miały miejsce przy jego powstawaniu. Autor sięgnął do powszechnie znanych w jego czasach opowiadań o początkach świata i posłużył się nimi, aby wyjaśnić czytelnikowi sens i cel stwórczego aktu, dokonanego przez Boga. Istotą tych tekstów jest przesłanie zawarte w poszczególnych obrazach. W przesłaniu tym znajdujemy pełną wiary odpowiedź na podstawowe pytania związane z pochodzeniem świata i człowieka, a także z celem, dla którego istnieją wszelkie stworzenia. Drugi ważny wątek tej części dotyczy natury i skutków ludzkiego grzechu (Rdz 3). Chociaż zło wprowadza chaos w harmonię stworzenia, nie niweczy Bożego planu. Człowiek dopuszczający się zła jest wprawdzie osłabiony i zaślepiony, Bóg jednak, zamiast tylko karać, wychodzi mu naprzeciw. Historia o Noem pokazuje, że Bóg w swoich wymaganiach i sądzie bierze pod uwagę ludzką słabość i napełnia ludzi nadzieją na ostateczne przezwyciężenie grzechu i śmierci (Rdz 9,1-17). Opowiadanie o wieży Babel, które podsumowuje tę cześć Księgi Rodzaju (Rdz 11,1-9), ukazuje, że ludzie, którzy pragną budować swoją wielkość bez Boga, skazani są na ostateczną klęskę i rozproszenie.
Powołanie Abrahama (Rdz 12,1-3) rozpoczyna drugi etap dziejów ludzkości. W przeciwieństwie do budowniczych wieży Babel nie dąży on do tego, aby budować swoją wielkość, ale przyjmuje Bożą obietnicę i wyrusza w podróż do kraju, który jest mu nieznany. Choć dzieje patriarchów dotyczą początków Izraela, redaktorzy Księgi Rodzaju nie pomijają reszty ludzkości. Widać to już w obietnicach danych Abrahamowi, a szczególnie w tej, która dotyczy błogosławieństwa wszystkich ludów ziemi (Rdz 12,3). Powiązanie przodków Izraela z innymi ludami widoczne jest m.in. w Rdz 25,1-18, gdzie zostało ukazane pochodzenie różnych ludów od Abrahama. Widać je także w jego modlitwie wstawienniczej za Sodomę i Gomorę (Rdz 18), w ocaleniu za jego przyczyną miasta Soar (Rdz 19), jak również w dziejach Józefa, który stał się dobroczyńcą Egiptu. Obok dziejów Abrahama Księga Rodzaju ukazuje losy innych patriarchów: Izaaka, Jakuba, Józefa. W ich życiu zaczynają się spełniać obietnice dane Abrahamowi. Oni też, mimo swoich wad i błędów, okazują się ludźmi wielkiej wiary. Najwięcej uwagi zostało poświęcone Jakubowi, najmniej Izaakowi. Opowiadanie o Józefie ukazuje głównie rolę Bożej opatrzności w ludzkim życiu. Doświadczenia patriarchów są zapowiedzią i gwarancją całkowitego zbawienia, które urzeczywistni się w Jezusie Chrystusie. On, przychodząc na świat, spełnił ostatecznie wszystko, co Bóg obiecał ludzkości przez patriarchów. Księga Rodzaju na przykładach Sary, Rebeki i Racheli ukazuje również ważną rolę kobiet. Bóg objawił w ich życiu swoją łaskę i miały one udział w realizowaniu Jego obietnic.