Ofiary całopalne

11I zawołał Pan do Mojżesza, i z Namiotu Spotkania rzekł mu:2„Przemów do Izraelitów i powiedz im: «Gdy jakiś człowiek spośród was będzie chciał złożyć Panu dar ofiarny, niech weźmie zwierzę spośród bydła lub trzody.3Jeśli ma to być ofiara całopalna, niech weźmie z bydła samca bez skazy, przyprowadzi go przed wejście do Namiotu Spotkania, by jego dar spodobał się Panu.4Potem położy rękę na głowie zwierzęcia przeznaczonego na ofiarę całopalną, aby była ona przyjęta jako zadośćuczynienie za niego. 5Następnie zabije młodego cielca przed Panem, a kapłani, synowie Aarona, przyniosą jego krew i skropią nią wokoło ołtarz, który stoi przed wejściem do Namiotu Spotkania.6Potem ściągnie skórę ze zwierzęcia złożonego na ofiarę całopalną i porąbie je na części. 7Wtedy kapłani, synowie Aarona, rozpalą ogień na ołtarzu i położą na nim drwa. 8Następnie ułożą porąbane części wraz z głową i tłuszczem na płonących drwach na ołtarzu. 9Składający ofiarę obmyje wodą wnętrzności i nogi zwierzęcia, a kapłan spali wszystko na ołtarzu. To jest ofiara całopalna, spalana na miłą woń dla Pana.

10Gdy natomiast będzie chciał złożyć ofiarę całopalną z trzody, to weźmie samca bez skazy spośród owiec lub kóz. 11Zabije go przed Panem po północnej stronie ołtarza, a kapłani, synowie Aarona, jego krwią pokropią wokoło ołtarz.12Potem porąbie go na części, a kapłan umieści je, razem z głową i tłuszczem, na płonących drwach na ołtarzu. 13Wnętrzności i nogi obmyje wodą, a kapłan weźmie to wszystko i spali na ołtarzu. To jest ofiara całopalna, spalana na miłą woń dla Pana.

14Gdy będzie chciał złożyć Panu ofiarę całopalną z ptaka, to powinien przynieść synogarlicę lub młodego gołębia.15Wtedy kapłan zaniesie ptaka do ołtarza, ukręci mu głowę i spali na ołtarzu, a jego krew wyciśnie na ścianę ołtarza. 16Potem usunie wole wraz z zawartością i wyrzuci je na popielisko znajdujące się po wschodniej stronie ołtarza. 17Następnie naderwie jego skrzydła, lecz ich nie oderwie i spali go na płonących drwach na ołtarzu. To jest ofiara całopalna, spalana na miłą woń dla Pana.


ofiara całopalna – (hebr. ola – ‘wznosić się’); jej istotą było wzniesienia się przez człowieka ponad własny grzech i zbliżenie się do Boga. Na oarę całopalną składano tylko samce ze zwierząt udomowionych. Oarę tę należy odróżnić od całopalnej oary nieustannej, składanej w świątyni rano i wieczorem (Kpł 6,1-6; Lb 28,3-8). Zob. Słownik.


bez skazy – zwierzę ofiarne nie mogło być chore lub kalekie.


położy rękę na głowie zwierzęcia – w ten sposób oarodawca wyrażał swój osobisty udział w oerze. Kobiety nie wykonywały tego gestu.


synowie Aarona – określenie to odnosi się także do potomków Aarona, którzy nie byli jego synami.


krew – w Piśmie Świętym ma ona znaczenie sakralne i oznacza substancję życia (Kpł 17,14; por. Rdz 9,4; Pwt 12,23). W kulcie krew traktowano jako oarę dla Dawcy życia (Kpł 17,11). Z tego powodu nie wolno było jej spożywać (Kpł 7,26n). Poza Izraelem nie spotyka się takiego rozumienia krwi. Zob. Słownik.


skropią nią… ołtarz – najpierw kapłan kropił północno‑wschodni róg ołtarza, potem kierował się na wschód, kropiąc wszystkie cztery boki.


synogarlica – ptak z rodziny gołębiowatych.


PAN (hebr. Adonai - ‘pan’; gr. Kyrios - ‘władca’, ‘ten który ma władzę nad innym człowiekiem lub całym ludem’) - tytuł wyrażający dostojeństwo i cześć. W ST termin ten stosowano w zastępstwie imienia Boga, którego ze względu na jego świętość nie wypowiadano. W obecnym przekładzie tam, gdzie występuje słowo ”Pan”, w oryginale jest słowo JHWH (tzw. tetragram), wymawiane zazwyczaj jako Jahwe. W ST jest to najważniejsze imię Boga, które prawdopodobnie oznacza Tego, który jest, który wyzwala, który stwarza, który panuje ( Wj 3,14n). W Septuagincie - greckim przekładzie ST - tytuł Pan (Kyrios) stał się imieniem własnym Boga, najwyższego spośród wszystkich władców (Pwt 10,17). NT tytuł Kyrios odnosi do Jezusa. Upowszechnił się on w pierwszych wspólnotach chrześcijan, którzy oddając się pod panowanie Chrystusa, uznali Go za jedynego Pana, władcę życia i śmierci (Rz 14,9), tego, który powróci (1Tes 4,17), aby ostatecznie zatryumfować nad wszystkim (Flp 2,9-11). Rzeczywiste uznanie Jezusa za Pana jest warunkiem wystarczającym do otrzymania zbawienia (Rz 10,9; por. J 13,13n).


NAMIOT SPOTKANIA (ŚWIADECTWA)- mały namiot stawiany poza obozem i służący do otrzymywania wyroczni od Boga (Wj 33,7-11). Różnił się on od przenośnej świątyni, która w Piśmie Świętym jest niekiedy nazywana także Namiotem Spotkania lub świętym mieszkaniem, mieszkaniem świadectwa, mieszkaniem Pana, namiotem. Przenośna świątynia znajdowała się zawsze w centrum obozu Izraelitów (Lb 2,1-31), przechowywano w niej Arkę Przymierza i sprawowano kult (Wj 25 - 30; 35 - 40). Zob.

MIESZKANIE,

ŚWIĄTYNIA,

WYROCZNIA PANA.

OŁTARZ - miejsce składania ofiary. Pierwotnie w tradycji biblijnej ołtarze usypywano z nieociosanych kamieni lub ziemi. Nie składano na nich ofiar, lecz były one pamiątką objawienia się Boga i świętym miejscem modlitwy (np. Rdz 12,8; Ps 43,3n). Z czasem stały się wyłącznie miejscami składania ofiar Bogu (lub bóstwom pogańskim) i znajdowały się w świątyniach. Praktyka budowania ołtarzy ofiarnych dla bóstw jest typowa dla kultur i religii Bliskiego Wschodu i nie jest oryginalnym pomysłem Izraelitów. Uważano, że ołtarze i otaczające je świątynie są ziemskimi mieszkaniami bóstw, którym należy ofiarować pokarm i miłą woń. Idea karmienia Boga była obca Izraelitom. Dla nich ołtarze były miejscami świętymi, pomagającymi w komunikacji z Bogiem. Składając na nich ofiary, wyrażali uwielbienie, dziękczynienie, przebłaganie za grzechy itp. Po centralizacji kultu w Jerozolimie (reforma Jozjasza w drugiej połowie VII w. przed Chr.) i zlikwidowaniu lokalnych sanktuariów, pozostały tylko trzy ołtarze w świątyni jerozolimskiej: ołtarz do ofiar całopalnych (wykonany z brązu), ołtarz kadzielny (wykonany ze złota) i ołtarz chlebów poświęconych (Wj 37,25 - 38,7). Zob.

OFIARA,

RÓG.

OBMYCIE - stosowane przez Żydów symboliczne pozbycie się skutków kontaktu tak z rzeczami świętymi, jak i nieczystymi. Do obmycia używano wody. Przepisy prawne odnoszące się do czystości ( Kpł 11,24n) nakazywały obmywanie wszystkiego, co zostało splamione nieczystością (np. naczynia, ubrania, całe ciało). Kapłani sprawujący służbę w świątyni przed jej rozpoczęciem musieli się obmyć, aby usunąć nieczystość i w sposób godny wkroczyć w świętą przestrzeń. Obmycia służyły też do usunięcia skutków zetknięcia się z tym, co święte. Najwyższy kapłan po wyjściu z miejsca najświętszego musiał się wykąpać i wyprać ubranie (Kpł 16,24). Obowiązek obmycia spoczywał także na tych, którzy wyprowadzali kozła ofiarnego na pustynię (Kpł 16,26), oraz tych, którzy sprawowali obrzęd palenia krowy (Lb 19,7-21). Zewnętrzne obmycia są symbolem wewnętrznego obmycia, oczyszczenia z grzechów, którego w człowieku może dokonać tylko Bóg (Ps 51,4-9; Iz 1,16; Jr 4,14). W czasach NT przepisy dotyczące obmyć były bardzo uszczegółowione i przesadnie interpretowane, co spotkało się z surową krytyką ze strony Jezusa (Mk 7,2-8). Zob.

CZYSTOŚĆ,

OCZYSZCZENIE.

Ofiary całopalne
Kult religijny jest zewnętrznym wyrazem wiary ludzi. Wiara starożytnych ludów była bardzo spontaniczna i wyrażała się poprzez modlitwę, śpiewy, muzykę i tańce, często podczas tłumnych pielgrzymek i procesji. Kulty świątynne miały natomiast określony rytuał, którego twórcami i wykonawcami byli kapłani. Z Księgi Kapłańskiej dowiadujemy się, że Bóg domagał się od Izraelitów, żeby sprawowali kult. Sposób jego sprawowania w Izraelu nawiązywał zapewne do tradycji ludów sąsiednich (Lb 23,14-15; 1Krl 18). Normy dotyczące sprawowania kultu zawarte w Księdze Kapłańskiej opracowali i uporządkowali kapłani po powrocie z wygnania babilońskiego i odbudowie świątyni (po 515 r. przed Chr.). Skoncentrowali się oni na systematyzacji ofiar, nie wyjaśnili jednak ich znaczenia, stwierdzając jedynie, że ofiary zostały ustanowione zgodnie z wolą Boga i nakazane przez Mojżesza, a za najważniejsze należy uznać ofiary całopalne. Polski termin „ofiara” (w. 2) nie oddaje znaczenia hebr. korban. Mówiąc bowiem o ofiarowaniu czegoś, wskazuje się m.in., że ktoś coś traci, a ten, komu jest to przekazywane, ma pragnienie lub potrzebę otrzymania tego daru. Tymczasem najgłębszy sens terminu korban, to ‘zbliżyć się’, ‘podejść bliżej’, ‘być blisko’. Składanie ofiar starotestamentowych miało więc na celu zbliżanie się do Boga i budowanie z Nim zażyłości. Gdy Izraelici niekiedy odchodzili od tego celu i koncentrowali się jedynie na odprawieniu samego rytuału, spotykało się to z ostrą krytyką ze strony proroków (np. Oz 6,6; Iz 1,11nn), a w czasach późniejszych także z krytyką Jezusa (np. Mk 7,11; 12,33).

Księga Kapłańska
Wprowadzenie
Okoliczności powstania
W Biblii hebrajskiej księga ta wzięła swoją nazwę od pierwszego słowa tekstu: Wajjiqra’ – ‘zawołał’ (Bóg). Greccy tłumacze w III w. przed Chr. nadali jej tytuł Leuitikon, czyli Księga lewitów (podobnie jest w łac. Wulgacie – Leviticus). Grecka nazwa jest jednak mało precyzyjna, ponieważ w Księdze Kapłańskiej są zaledwie dwie wzmianki o lewitach (Kpł 25,32-33). Często mówi się natomiast o prawach dotyczących kapłanów (np. Kpł 8 – 10; 16,1-28; 21,1 – 22,16). Dlatego nazwa stosowana w polskich przekładach jest bardziej adekwatna do treści księgi. Żydowscy komentatorzy Tory (Tannaici) nazwali Księgę Kapłańską Torat Kohanim, czyli Prawo kapłanów. Księga ta miała pełnić funkcję „podręcznika” dla kapłanów, na podstawie którego dawali Izraelitom pouczenia dotyczące sprawowania kultu w świątyni oraz przekazywali im podstawowe normy moralne.
Księga Kapłańska znajduje się w Pięcioksięgu na trzecim miejscu. Nie świadczy to o kolejności jej powstania, gdyż zredagowano ją najpóźniej. Przyjmuje się, że ostateczna redakcja Księgi Kapłańskiej nastąpiła w VI lub V w. przed Chr., w środowisku kapłańskim.
W Pięcioksięgu spotykamy liczne teksty, których autorami są kapłani. Teksty te ogólnie określa się mianem tradycji kapłańskiej. Tradycja ta została zebrana i rozwinięta po roku 586 przed Chr., na wygnaniu w Babilonii, gdzie zostali deportowani niemal wszyscy kapłani. Owocem ich działalności było spisanie tego, co stanowi fundament religii Izraela. Kapłani przyczynili się więc do tego, że Izraelici nie zatracili swojej religijnej tożsamości.
Treść i teologia
Dzięki Księdze Kapłańskiej można poznać różne formy kultu praktykowane w ST oraz święta, w których upamiętniano zbawcze dzieła Boga. Celem Księgi Kapłańskiej było regulowanie spraw dotyczących kultu i życia moralnego w Izraelu. Przede wszystkim miała jednak służyć temu, aby pobudzać ludzi do oddawania prawdziwej czci Bogu i pielęgnowania miłości między ludźmi (Kpł 19,18.33-34). Księga została napisana językiem prawniczym. Jej styl jest oschły i nie odzwierciedla radości oraz uniesienia towarzyszącego świętom pielgrzymkowym, modlitwom i składanym ofiarom połączonym z ucztą ofiarną. Wiele praw zawartych w księdze (np. Kpł 18 – 19) wyrażono w formie apodyktycznej i traktowano jako „dekalogi” kapłańskie. Bardzo możliwe, że podczas uroczystości religijnych kapłani nauczali wiernych tych „dekalogów”.
Treść Księgi Kapłańskiej daje się podzielić na zwarte traktaty: 1) Prawa dotyczące ofiar (Kpł 1 – 7); 2) Kapłaństwo w Izraelu (Kpł 8 – 10); 3) Przepisy o czystości rytualnej (Kpł 11 – 15); 4) Rytuał na święty Dzień Przebłagania (Kpł 16); 5) Prawo świętości (Kpł 17 – 26); 6) Dodatek: Oszacowanie ofiar i zasady ich wykupu (Kpł 27). Charakterystycznym zbiorem w Księdze Kapłańskiej jest tzw. Prawo świętości (Kpł 17 – 26) zawierające pouczenia na temat życia rodzinnego, małżeńskiego i społecznego. Prawo świętości stanowi najstarszą część księgi. W zbiorze tym zwrócono szczególną uwagę na „świętość”, która ma się wyrażać w czystości rytualnej i moralnej. Pełnię świętości posiada Bóg, który żąda: Świętymi bądźcie, bo Ja jestem święty, Pan, Bóg wasz! (Kpł 19,2; 20,7.8.26; 21,6.8.15. 23; 22,9.16.32). Izrael przez swoją niewierność wiele razy zawiódł Boga, za co spotkały go kara wygnania i prześladowanie ze strony pogan (Kpł 26,14-39). Bóg jednak nie odrzucił swojego ludu, a pokutującym i przestrzegającym Jego praw ciągle okazuje miłosierdzie (Kpł 26,40-46). Prawo świętości zostało spisane podczas pobytu Izraelitów na wygnaniu w Babilonii (586-538 przed Chr.). Pozostałe prawa dotyczące kultu i czystości rytualnej (Kpł 1 – 16; 27) spisano po roku 538 przed Chr., gdy religijne życie Izraelitów koncentrowało się wokół odbudowanej świątyni, zwanej drugą świątynią. W prawach tych podkreślono pozycję kapłanów, a szczególnie najwyższego kapłana, nie wspominając o roli króla ani lewitów. Daje się również zauważyć, że duże znaczenie nadano w nich Świętu Przebłagania (Kpł 16; 23,26-32) i ofiarom pokutnym.
W NT zamieszczono liczne cytaty z Księgi Kapłańskiej: np. Mt 5,43; 19,19; 22,39; Mk 12,31; Łk 2,24; 10,27; Rz 10,5; 13,9; Ga 3,12; 5,14; Jk 2,8; 1P 1,16. Autor Listu do Hebrajczyków (Hbr 9), odwołując się do obrzędu Dnia Przebłagania (Kpł 16), ukazał, że cel religijny tego święta spełnił się raz na zawsze w Jezusie Chrystusie, który jest jedynym i najwyższym kapłanem Nowego Przymierza. On złożył za ludzi ofiarę z samego siebie, oczyścił ich sumienia przez Ducha Świętego, a następnie wszedł do miejsca świętego w niebie, aby otworzyć im drogę do niego. Dla chrześcijan cel kultu starotestamentowego spełnił się w ofierze Chrystusa. Chrześcijanie muszą jednak zawsze pamiętać, że kult, który obecnie sprawują, nie może być pozbawiony żywej wiary oraz miłości Boga i bliźniego. Źle pojęty kult byłby jedynie zbiorem martwych słów i gestów, tymczasem ma się on przyczyniać do tego, że człowiek w nim uczestniczący coraz bardziej otwiera się na zbawcze dary Boga.