21Gdy ktoś będzie chciał złożyć Panu ofiarę pokarmową, to niech weźmie czystą mąkę, poleje ją oliwą i położy na niej kadzidło.2Ten dar ofiarny przyniesie kapłanom, synom Aarona, a kapłan weźmie pełną garść czystej mąki i oliwę wraz z całym kadzidłem i spali na ołtarzu jako ofiarę, która przypomni Bogu o ofiarodawcy. To jest ofiara spalana na miłą woń dla Pana.3To, co zostanie z ofiary pokarmowej, będzie należeć do Aarona i jego synów jako najświętsza część z ofiar spalanych dla Pana.
4Jeżeli będziesz chciał złożyć na ofiarę pokarmową coś pieczonego w piecu, to przyniesiesz przaśne placki z czystej mąki zaczynione z oliwą i podpłomyki pomazane oliwą. 5Jeżeli będziesz chciał złożyć ofiarę pokarmową usmażoną na patelni, to weźmiesz na nią czystą mąkę bez zakwasu zaczynioną w oliwie. 6Zaczyn pokruszysz na kawałki i polejesz oliwą. To jest ofiara pokarmowa. 7Jeżeli będziesz chciał złożyć ofiarę pokarmową w twoim rondlu, to zaczynisz w oliwie czystą mąkę 8i tak przygotowaną ofiarę przyniesiesz dla Pana. Potem przekażesz ją kapłanowi, a on złoży ją na ołtarzu.9Kapłan weźmie z tego część na ofiarę pokarmową, która przypomni Bogu o ofiarodawcy, i spali na ołtarzu jako ofiarę spalaną na miłą woń dla Pana.10To, co zostanie z ofiary pokarmowej, będzie należeć do Aarona i jego synów jako najświętsza część z ofiar spalanych dla Pana.
11Nie będziecie składać na ofiarę pokarmową dla Pana nic kwaszonego: nie przeznaczycie dla Pana na ofiarę spalania żadnego ciasta na zakwasie ani miodu.12Przyniesiecie je natomiast dla Pana jako dar z pierwocin. Nie wolno ich jednak składać na ołtarzu, by stały się miłą wonią.13Posolisz każdy swój dar z pokarmów. Niech dla żadnej ofiary nie braknie soli przymierza twojego Boga. Każdy dar posypiesz solą. 14Jeżeli będziesz składał Panu ofiarę pokarmową z pierwocin zboża, przyniesiesz kłosy prażone na ogniu i kaszę z nowego zboża.15Ofiarę polejesz oliwą i położysz na niej kadzidło. To jest ofiara pokarmowa. 16Kapłan spali część kaszy i oliwy wraz z całym kadzidłem jako ofiarę, która przypomni Bogu o ofiarodawcy. To jest ofiara spalana dla Pana.
synowie Aarona – zob. Kpł 1,5+.
garść – dokładnie tyle, ile zmieściło się w dłoni pod trzema zaciśniętymi palcami.
Mąka, jako podstawa ludzkiego pożywienia, symbolizuje tu egzystencję człowieka; oliwa jest symbolem dostatku; kadzidło wskazuje na radość i zadowolenie.
przaśne placki – wyrabiane były tylko z mąki i wody, bez zakwasu (tzw. maca). Zob. Wj 12,8+; Kpł 6,9+.
bez zakwasu – chodzi o kawałek sfermentowanego ciasta, pozostawiony z poprzedniego wypieku. Służył do spulchniania ciasta.
nic kwaszonego – kwas był m.in. symbolem buntu.
Zakaz ofiarowania chleba na zakwasie ma związek z pogańskimi praktykami Kananejczyków (Am 4,4-5). Podobnie jest z miodem (lub sokiem z owoców), który stanowił istotny dodatek do ofiar składanych w kultach pogańskich. Mimo tego zakazu miód był dla Izraelitów synonimem dóbr Ziemi Obiecanej (np. Wj 3,17), a chleby na zakwasie składano Bogu w Święto Tygodni (Kpł 23,17).
Zasady podane w ww. 12-16 stanowią pewien wyjątek wśród ogólnych norm, gdyż dotyczą ofiar składanych tylko raz w roku (dary z pierwocin). Zob. Kpł 23,4-17; Lb 15,19+.
sól przymierza – starożytni uważali, że sól ma wartość oczyszczającą (Ez 16,4; 2Krl 2,20; por. Mt 5,13). Podczas uczt częstowano się solą jako niezbędnym składnikiem pożywienia. Była również symbolem przyjaźni oraz trwałości i niezmienności zawieranego przymierza (Lb 18,19).
PAN (hebr. Adonai - ‘pan’; gr. Kyrios - ‘władca’, ‘ten który ma władzę nad innym człowiekiem lub całym ludem’) - tytuł wyrażający dostojeństwo i cześć. W ST termin ten stosowano w zastępstwie imienia Boga, którego ze względu na jego świętość nie wypowiadano. W obecnym przekładzie tam, gdzie występuje słowo ”Pan”, w oryginale jest słowo JHWH (tzw. tetragram), wymawiane zazwyczaj jako Jahwe. W ST jest to najważniejsze imię Boga, które prawdopodobnie oznacza Tego, który jest, który wyzwala, który stwarza, który panuje ( Wj 3,14n). W Septuagincie - greckim przekładzie ST - tytuł Pan (Kyrios) stał się imieniem własnym Boga, najwyższego spośród wszystkich władców (Pwt 10,17). NT tytuł Kyrios odnosi do Jezusa. Upowszechnił się on w pierwszych wspólnotach chrześcijan, którzy oddając się pod panowanie Chrystusa, uznali Go za jedynego Pana, władcę życia i śmierci (Rz 14,9), tego, który powróci (1Tes 4,17), aby ostatecznie zatryumfować nad wszystkim (Flp 2,9-11). Rzeczywiste uznanie Jezusa za Pana jest warunkiem wystarczającym do otrzymania zbawienia (Rz 10,9; por. J 13,13n).
POKARMOWA OFIARA - jej podstawą były produkty spożywcze, np. oliwa, mąka (Kpł 2). Nie można było jednak składać produktów kwaszonych ani miodu (Kpł 2,11). Ofiarę tę składano zazwyczaj razem z ofiarą krwawą. Część ofiary pokarmowej palono na ołtarzu, a reszta stawała się własnością kapłanów. Stanowiła ona element codziennej ofiary składanej w świątyni przez najwyższego kapłana (Kpł 6) oraz ofiary przebłagalnej ubogich (Kpł 5,11-13).
OŁTARZ - miejsce składania ofiary. Pierwotnie w tradycji biblijnej ołtarze usypywano z nieociosanych kamieni lub ziemi. Nie składano na nich ofiar, lecz były one pamiątką objawienia się Boga i świętym miejscem modlitwy (np. Rdz 12,8; Ps 43,3n). Z czasem stały się wyłącznie miejscami składania ofiar Bogu (lub bóstwom pogańskim) i znajdowały się w świątyniach. Praktyka budowania ołtarzy ofiarnych dla bóstw jest typowa dla kultur i religii Bliskiego Wschodu i nie jest oryginalnym pomysłem Izraelitów. Uważano, że ołtarze i otaczające je świątynie są ziemskimi mieszkaniami bóstw, którym należy ofiarować pokarm i miłą woń. Idea karmienia Boga była obca Izraelitom. Dla nich ołtarze były miejscami świętymi, pomagającymi w komunikacji z Bogiem. Składając na nich ofiary, wyrażali uwielbienie, dziękczynienie, przebłaganie za grzechy itp. Po centralizacji kultu w Jerozolimie (reforma Jozjasza w drugiej połowie VII w. przed Chr.) i zlikwidowaniu lokalnych sanktuariów, pozostały tylko trzy ołtarze w świątyni jerozolimskiej: ołtarz do ofiar całopalnych (wykonany z brązu), ołtarz kadzielny (wykonany ze złota) i ołtarz chlebów poświęconych (Wj 37,25 - 38,7). Zob.
OFIARA,
RÓG.
Ofiary pokarmowe
Najstarsze praktyki kultowe w dziejach Izraela odzwierciedlają różne epoki: ofiary krwawe – okres pasterskiego życia koczowniczego, ofiary bezkrwawe – okres osiedlenia się w Kanaanie i rozwoju rolnictwa. W tradycji kapłańskiej zestawiono obok siebie te dwa rodzaje ofiar, podkreślając, że wszystkie składane są dla Boga. W praktyce były przewidziane sytuacje, w których łączono ze sobą te ofiary (Kpł 23,12n; Lb 15,5nn). Przypuszcza się, że ofiara pokarmowa, w odróżnieniu od ofiar ze zwierząt, była przygotowywana głównie przez kobiety, a następnie przynoszona do świątyni. Ludzie biedni zamiast całopalenia ze zwierzęcia mogli złożyć całopalenie z pokarmów.
Księga Kapłańska
Wprowadzenie
Okoliczności powstania
W Biblii hebrajskiej księga ta wzięła swoją nazwę od pierwszego słowa tekstu: Wajjiqra’ – ‘zawołał’ (Bóg). Greccy tłumacze w III w. przed Chr. nadali jej tytuł Leuitikon, czyli Księga lewitów (podobnie jest w łac. Wulgacie – Leviticus). Grecka nazwa jest jednak mało precyzyjna, ponieważ w Księdze Kapłańskiej są zaledwie dwie wzmianki o lewitach (Kpł 25,32-33). Często mówi się natomiast o prawach dotyczących kapłanów (np. Kpł 8 – 10; 16,1-28; 21,1 – 22,16). Dlatego nazwa stosowana w polskich przekładach jest bardziej adekwatna do treści księgi. Żydowscy komentatorzy Tory (Tannaici) nazwali Księgę KapłańskąTorat Kohanim, czyli Prawo kapłanów. Księga ta miała pełnić funkcję „podręcznika” dla kapłanów, na podstawie którego dawali Izraelitom pouczenia dotyczące sprawowania kultu w świątyni oraz przekazywali im podstawowe normy moralne.
Księga Kapłańska znajduje się w Pięcioksięgu na trzecim miejscu. Nie świadczy to o kolejności jej powstania, gdyż zredagowano ją najpóźniej. Przyjmuje się, że ostateczna redakcja Księgi Kapłańskiej nastąpiła w VI lub V w. przed Chr., w środowisku kapłańskim.
W Pięcioksięgu spotykamy liczne teksty, których autorami są kapłani. Teksty te ogólnie określa się mianem tradycji kapłańskiej. Tradycja ta została zebrana i rozwinięta po roku 586 przed Chr., na wygnaniu w Babilonii, gdzie zostali deportowani niemal wszyscy kapłani. Owocem ich działalności było spisanie tego, co stanowi fundament religii Izraela. Kapłani przyczynili się więc do tego, że Izraelici nie zatracili swojej religijnej tożsamości.
Treść i teologia
Dzięki Księdze Kapłańskiej można poznać różne formy kultu praktykowane w ST oraz święta, w których upamiętniano zbawcze dzieła Boga. Celem Księgi Kapłańskiej było regulowanie spraw dotyczących kultu i życia moralnego w Izraelu. Przede wszystkim miała jednak służyć temu, aby pobudzać ludzi do oddawania prawdziwej czci Bogu i pielęgnowania miłości między ludźmi (Kpł 19,18.33-34). Księga została napisana językiem prawniczym. Jej styl jest oschły i nie odzwierciedla radości oraz uniesienia towarzyszącego świętom pielgrzymkowym, modlitwom i składanym ofiarom połączonym z ucztą ofiarną. Wiele praw zawartych w księdze (np. Kpł 18 – 19) wyrażono w formie apodyktycznej i traktowano jako „dekalogi” kapłańskie. Bardzo możliwe, że podczas uroczystości religijnych kapłani nauczali wiernych tych „dekalogów”.
Treść Księgi Kapłańskiej daje się podzielić na zwarte traktaty: 1) Prawa dotyczące ofiar (Kpł 1 – 7); 2) Kapłaństwo w Izraelu (Kpł 8 – 10); 3) Przepisy o czystości rytualnej (Kpł 11 – 15); 4) Rytuał na święty Dzień Przebłagania (Kpł 16); 5) Prawo świętości (Kpł 17 – 26); 6) Dodatek: Oszacowanie ofiar i zasady ich wykupu (Kpł 27). Charakterystycznym zbiorem w Księdze Kapłańskiej jest tzw. Prawo świętości (Kpł 17 – 26) zawierające pouczenia na temat życia rodzinnego, małżeńskiego i społecznego. Prawo świętości stanowi najstarszą część księgi. W zbiorze tym zwrócono szczególną uwagę na „świętość”, która ma się wyrażać w czystości rytualnej i moralnej. Pełnię świętości posiada Bóg, który żąda: Świętymi bądźcie, bo Ja jestem święty, Pan, Bóg wasz! (Kpł 19,2; 20,7.8.26; 21,6.8.15. 23; 22,9.16.32). Izrael przez swoją niewierność wiele razy zawiódł Boga, za co spotkały go kara wygnania i prześladowanie ze strony pogan (Kpł 26,14-39). Bóg jednak nie odrzucił swojego ludu, a pokutującym i przestrzegającym Jego praw ciągle okazuje miłosierdzie (Kpł 26,40-46). Prawo świętości zostało spisane podczas pobytu Izraelitów na wygnaniu w Babilonii (586-538 przed Chr.). Pozostałe prawa dotyczące kultu i czystości rytualnej (Kpł 1 – 16; 27) spisano po roku 538 przed Chr., gdy religijne życie Izraelitów koncentrowało się wokół odbudowanej świątyni, zwanej drugą świątynią. W prawach tych podkreślono pozycję kapłanów, a szczególnie najwyższego kapłana, nie wspominając o roli króla ani lewitów. Daje się również zauważyć, że duże znaczenie nadano w nich Świętu Przebłagania (Kpł 16; 23,26-32) i ofiarom pokutnym.
W NT zamieszczono liczne cytaty z Księgi Kapłańskiej: np. Mt 5,43; 19,19; 22,39; Mk 12,31; Łk 2,24; 10,27; Rz 10,5; 13,9; Ga 3,12; 5,14; Jk 2,8; 1P 1,16. Autor Listu do Hebrajczyków (Hbr 9), odwołując się do obrzędu Dnia Przebłagania (Kpł 16), ukazał, że cel religijny tego święta spełnił się raz na zawsze w Jezusie Chrystusie, który jest jedynym i najwyższym kapłanem Nowego Przymierza. On złożył za ludzi ofiarę z samego siebie, oczyścił ich sumienia przez Ducha Świętego, a następnie wszedł do miejsca świętego w niebie, aby otworzyć im drogę do niego. Dla chrześcijan cel kultu starotestamentowego spełnił się w ofierze Chrystusa. Chrześcijanie muszą jednak zawsze pamiętać, że kult, który obecnie sprawują, nie może być pozbawiony żywej wiary oraz miłości Boga i bliźniego. Źle pojęty kult byłby jedynie zbiorem martwych słów i gestów, tymczasem ma się on przyczyniać do tego, że człowiek w nim uczestniczący coraz bardziej otwiera się na zbawcze dary Boga.
Najstarsze praktyki kultowe w dziejach Izraela odzwierciedlają różne epoki: ofiary krwawe – okres pasterskiego życia koczowniczego, ofiary bezkrwawe – okres osiedlenia się w Kanaanie i rozwoju rolnictwa. W tradycji kapłańskiej zestawiono obok siebie te dwa rodzaje ofiar, podkreślając, że wszystkie składane są dla Boga. W praktyce były przewidziane sytuacje, w których łączono ze sobą te ofiary (Kpł 23,12n; Lb 15,5nn). Przypuszcza się, że ofiara pokarmowa, w odróżnieniu od ofiar ze zwierząt, była przygotowywana głównie przez kobiety, a następnie przynoszona do świątyni. Ludzie biedni zamiast całopalenia ze zwierzęcia mogli złożyć całopalenie z pokarmów.