81Pan powiedział do Mojżesza:2„Wezwij Aarona i jego synów i weź szaty, oliwę do namaszczenia, młodego cielca na ofiarę przebłagalną, dwa barany i kosz przaśnych chlebów.3Potem zgromadź całą społeczność przed wejściem do Namiotu Spotkania”.4Mojżesz uczynił tak, jak mu Pan polecił, a cała społeczność zgromadziła się przed wejściem do Namiotu Spotkania.5Wtedy Mojżesz powiedział do zgromadzonych, co Pan kazał mu uczynić.
6Następnie wezwał do siebie Aarona i jego synów i obmył ich wodą.7Potem włożył tunikę na Aarona, opasał go pasem, wdział na niego wierzchnią suknię, a na nią efod. Przepasał go szarfą efodu i przymocował nią efod. 8Potem nałożył na niego pektorał, do którego włożył urim i tummim. 9Na głowę włożył mu zawój, do którego z przodu przymocował złoty diadem – świętą koronę, tak jak Pan nakazał Mojżeszowi.10Następnie Mojżesz wziął oliwę do namaszczania, którą namaścił święte mieszkanie i wszystkie jego sprzęty – w ten sposób je poświęcił.11Pokropił nią ołtarz siedem razy. Potem namaścił ołtarz razem z całym jego sprzętem, kadź na wodę i jej podstawę, aby je uświęcić. 12Następnie wylał nieco oliwy na głowę Aarona i namaścił go, aby go poświęcić. 13Mojżesz kazał zbliżyć się synom Aarona, przyodział ich w tuniki, przepasał pasami, włożył im na głowy zawoje, tak jak mu Pan nakazał.
14Następnie kazał przyprowadzić cielca na ofiarę przebłagalną, a Aaron i jego synowie położyli ręce na głowę cielca. 15Mojżesz zabił cielca, umoczył palec we krwi i pomazał nią wokoło rogi ołtarza – w ten sposób go oczyścił. Pozostałą krew wylał na podstawę ołtarza i tak go poświęcił, aby można było dokonywać na nim obrzędów zadośćuczynienia.16Potem wziął cały tłuszcz okrywający wnętrzności, tłuszcz przylegający do wątroby, obie nerki razem z ich tłuszczem i spalił to wszystko na ołtarzu.
17Cielca natomiast, jego skórę, mięso i zawartość trzewi, spalił w ogniu poza obozem, tak jak mu Pan nakazał.18Potem kazał przyprowadzić barana na ofiarę całopalną, a Aaron i jego synowie położyli mu ręce na głowę.19Mojżesz zabił go, a jego krwią skropił wokoło ołtarz. 20Porąbał go na części i spalił je razem z jego głową i tłuszczem. 21Wnętrzności i nogi obmył wodą i spalił całego barana na ołtarzu w ofierze całopalnej na miłą woń. To była ofiara spalana dla Pana, tak jak Pan nakazał Mojżeszowi.
22Następnie kazał przyprowadzić drugiego barana na ofiarę wyświęcenia, a Aaron i jego synowie położyli mu ręce na głowę. 23Mojżesz zabił go, wziął nieco jego krwi i pomazał nią koniec prawego ucha Aarona, kciuk jego prawej ręki i wielki palec prawej nogi. 24Potem kazał podejść synom Aarona, wziął nieco krwi i pomazał im koniec prawego ucha, kciuki ich prawych rąk oraz wielkie palce prawych nóg. Następnie Mojżesz skropił krwią ołtarz wokoło. 25Potem wziął tłuszcz, ogon i cały tłuszcz okrywający wnętrzności, tłuszcz przylegający do wątroby, obie nerki z ich tłuszczem oraz prawy udziec. 26Z kosza przaśnych chlebów, który stał przed Panem, wziął jeden przaśny placek, jeden chleb zaczyniony w oliwie i jeden cienki placuszek i położył je na kawałki tłuszczu i prawy udziec.27Potem położył te dary na dłoniach Aarona i jego synów i dokonał nimi obrzędu kołysania przed Panem.
28Następnie wziął te dary z ich dłoni i spalił na ołtarzu nad ofiarą całopalną. To była ofiara wyświęcenia, miła woń, ofiara spalana dla Pana.29Potem Mojżesz wziął mostek barana i dokonał nim obrzędu kołysania przed Panem. Ta część przypadła Mojżeszowi z ofiary wyświęcenia, tak jak mu Pan nakazał.
30Po tym obrzędzie Mojżesz wziął nieco oliwy namaszczenia i nieco krwi z ołtarza i pokropił nimi Aarona i jego szaty oraz jego synów i ich szaty. W ten sposób poświęcił Aarona i jego szaty, podobnie jak jego synów i ich szaty. 31Następnie Mojżesz powiedział do Aarona i jego synów: „Ugotujcie to mięso przed wejściem do Namiotu Spotkania. Tam będziecie je spożywać z chlebem wyświęcenia, który znajduje się w koszu, jak to wam wcześniej nakazałem: Aaron i jego synowie będą je jedli. 32Pozostałe mięso i chleb spalicie w ogniu. 33Nie wolno się wam oddalać od wejścia do Namiotu Spotkania przez siedem dni aż do dnia, w którym dopełni się wasze wyświęcenie, przez siedem dni bowiem będą się uświęcały wasze ręce. 34To, co dziś zostało uczynione, Pan kazał wypełnić, by było za was zadośćuczynieniem.35Przez siedem dni, dniem i nocą, będziecie przebywać przed wejściem do Namiotu Spotkania, pełniąc straż przed Panem, abyście nie zostali pokarani śmiercią. Takie bowiem otrzymałem polecenie”.36Aaron i jego synowie uczynili wszystko, co im Pan nakazał przez Mojżesza.
przaśne chleby – zob. Kpł 6,9+.
efod – słowo to posiada w ST trzy znaczenia: 1) oznacza część stroju najwyższego kapłana, czyli dwa płaty lnianego płótna, jeden na plecach, a drugi na piersiach, złączone paskiem na ramionach; 2) ogólnie określa jakąś szatę liturgiczną; 3) oznacza przedmiot kultu, posąg bóstwa lub worek ze świętymi losami. Zob. Wj 28,6-14.
urim i tummim – przedmioty służące do zasięgania wyroczni, prawdopodobnie przez losowanie. Według starożytnej tradycji hebrajskiej było na nich wypisane imię Najwyższego. Na podstawie etymologii terminów, urim czyniły jasną wolę Boga (hebr. or – ‘światło’), a tummim – nieomylną, wyraźną (hebr. tamim – ‘bez skazy’, ‘doskonały’). Przed podjęciem ważnej decyzji najwyższy kapłan prosił Boga, by wskazał rozwiązanie przez los. Zob. Wj 28,15-30.
złoty diadem – według Wj 28,36 na diademie znajdował się napis: „Poświęcony Panu”.
święte mieszkanie – chodzi o tzw. przenośną świątynię, która towarzyszyła Izraelitom podczas ich pobytu na pustyni (Lb 1,1+). Zob. Słownik.
namaścił go – z powodu tego namaszczenia najwyższy kapłan zwany był pomazańcem (hebr. masziach – ‘mesjasz’, gr. christos – ‘namaszczony’). Zob. Słownik.
położyli ręce na… cielca – zob. Kpł 1,4+.
rogi ołtarza – zob. Kpł 4,7+.
ofiara wyświęcenia – ostatnia ofiara w tym obrzędzie. Wyświęcenie w tradycji kapłańskiej wyrażano zwrotem napełnić ręce. Chodziło o napełnienie rąk częściami oary i następnie wykonywanie nimi obrzędu kołysania (w. 27).
Obrzęd pomazania krwią ma znaczenie symboliczne: pomazanie ucha oznacza posłuszeństwo słowu Bożemu, pomazanie kciuka oznacza służbę Bogu, pomazanie palca u nogi – kroczenie Bożymi drogami, czyli prowadzenie nienagannego życia. Podobnie mają postępować potomkowie Aarona (w. 24), czyli wszyscy kapłani.
ogon – zob. Kpł 3,9+.
przaśne chleby – zob. Kpł 6,9+.
obrzęd kołysania – zob. Kpł 7,30+.
siedem dni – liczba siedem w tradycji biblijnej jest symbolem pełni, dlatego nowo wyświęceni kapłani mają przez siedem dni przebywać w kręgu sacrum, czyli blisko Boga, z dala od wszelkiej nieczystości, z którą mogliby się zetknąć poza świątynią.
PAN (hebr. Adonai - ‘pan’; gr. Kyrios - ‘władca’, ‘ten który ma władzę nad innym człowiekiem lub całym ludem’) - tytuł wyrażający dostojeństwo i cześć. W ST termin ten stosowano w zastępstwie imienia Boga, którego ze względu na jego świętość nie wypowiadano. W obecnym przekładzie tam, gdzie występuje słowo ”Pan”, w oryginale jest słowo JHWH (tzw. tetragram), wymawiane zazwyczaj jako Jahwe. W ST jest to najważniejsze imię Boga, które prawdopodobnie oznacza Tego, który jest, który wyzwala, który stwarza, który panuje ( Wj 3,14n). W Septuagincie - greckim przekładzie ST - tytuł Pan (Kyrios) stał się imieniem własnym Boga, najwyższego spośród wszystkich władców (Pwt 10,17). NT tytuł Kyrios odnosi do Jezusa. Upowszechnił się on w pierwszych wspólnotach chrześcijan, którzy oddając się pod panowanie Chrystusa, uznali Go za jedynego Pana, władcę życia i śmierci (Rz 14,9), tego, który powróci (1Tes 4,17), aby ostatecznie zatryumfować nad wszystkim (Flp 2,9-11). Rzeczywiste uznanie Jezusa za Pana jest warunkiem wystarczającym do otrzymania zbawienia (Rz 10,9; por. J 13,13n).
PRZEBŁAGALNA OFIARA - system ofiarniczy w świątyni jerozolimskiej rozróżniał dwa rodzaje ofiar przebłagalnych (Kpł 4 - 7): ofiarę za grzech (hebr. chattat) oraz ofiarę wynagradzającą (hebr. aszam). To rozróżnienie terminologiczne nie jest jednak ściśle przestrzegane w Biblii hebrajskiej. Nie ma też osobnych rytów odróżniających procedury składania obu ofiar ani wykazów sytuacji, w których należy składać taką czy inną ofiarę (Kpł 7,7). Ofierze przebłagalnej towarzyszyło przekonanie, że grzech popełniony względem Boga burzy relację z Nim. To samo dotyczyło relacji z bliźnim. Grzech domaga się więc odpowiedniego zadośćuczynienia, aby odnowić zachwiane więzi. Ofiara przebłagalna była ofiarą krwawą ze zwierząt (głównie z baranka) i wiązała się z ucztą biesiadną. W odróżnieniu od ofiary całopalnej na ołtarzu spalano tylko tłuszcz zwierzęcia, pozostałe mięso i kości stawały się własnością kapłana, który dokonywał obrzędu pokropienia krwią, albo też były one usuwane poza obóz ( Kpł 4,11). Wydaje się, że ofiara przebłagalna, o charakterze bardziej publicznym, miała przebłagać za nieumyślne przestępstwo wobec drugiego człowieka, natomiast ofiara wynagradzająca miała być zadośćuczynieniem względem Boga.
BARAN, BARANEK - zwierzę ofiarne, które, stosownie do okoliczności, składano w ofierze całopalnej lub przebłagalnej. Wyjątkowość ofiary składanej z baranka wynikała z odniesienia do baranka paschalnego, którego krew uchroniła od śmierci pierworodnych synów Izraelitów w czasie przejścia anioła niszczyciela w noc poprzedzającą Wyjście z niewoli egipskiej (Wj 12,23). Jednoroczny baranek bez skazy był synonimem niewinności i prostoduszności, dlatego uważano go za dar ofiarny szczególnie miły Bogu. W NT termin baranek nabrał szczególnego znaczenia symbolicznego, ponieważ został odniesiony do osoby i misji Jezusa Chrystusa (J 1,29.36; 1P 1,19; Ap 5,12; 14,1; 17,14; 21,22n). Jego doskonała ofiara, którą złożył na krzyżu z samego siebie, stała się Źródłem odkupienia i zbawienia dla wszystkich ludzi (1Kor 5,7).
NAMIOT SPOTKANIA (ŚWIADECTWA)- mały namiot stawiany poza obozem i służący do otrzymywania wyroczni od Boga (Wj 33,7-11). Różnił się on od przenośnej świątyni, która w Piśmie Świętym jest niekiedy nazywana także Namiotem Spotkania lub świętym mieszkaniem, mieszkaniem świadectwa, mieszkaniem Pana, namiotem. Przenośna świątynia znajdowała się zawsze w centrum obozu Izraelitów (Lb 2,1-31), przechowywano w niej Arkę Przymierza i sprawowano kult (Wj 25 - 30; 35 - 40). Zob.
MIESZKANIE,
ŚWIĄTYNIA,
WYROCZNIA PANA.
OBMYCIE - stosowane przez Żydów symboliczne pozbycie się skutków kontaktu tak z rzeczami świętymi, jak i nieczystymi. Do obmycia używano wody. Przepisy prawne odnoszące się do czystości ( Kpł 11,24n) nakazywały obmywanie wszystkiego, co zostało splamione nieczystością (np. naczynia, ubrania, całe ciało). Kapłani sprawujący służbę w świątyni przed jej rozpoczęciem musieli się obmyć, aby usunąć nieczystość i w sposób godny wkroczyć w świętą przestrzeń. Obmycia służyły też do usunięcia skutków zetknięcia się z tym, co święte. Najwyższy kapłan po wyjściu z miejsca najświętszego musiał się wykąpać i wyprać ubranie (Kpł 16,24). Obowiązek obmycia spoczywał także na tych, którzy wyprowadzali kozła ofiarnego na pustynię (Kpł 16,26), oraz tych, którzy sprawowali obrzęd palenia krowy (Lb 19,7-21). Zewnętrzne obmycia są symbolem wewnętrznego obmycia, oczyszczenia z grzechów, którego w człowieku może dokonać tylko Bóg (Ps 51,4-9; Iz 1,16; Jr 4,14). W czasach NT przepisy dotyczące obmyć były bardzo uszczegółowione i przesadnie interpretowane, co spotkało się z surową krytyką ze strony Jezusa (Mk 7,2-8). Zob.
CZYSTOŚĆ,
OCZYSZCZENIE.
NAMASZCZENIE - pokrycie ciała lub przedmiotu oliwą lub wonnymi maściami. Zwyczaj ten był bardzo rozpowszechniony na Bliskim Wschodzie i praktykowany w różnych kontekstach. Namaszczenie ciała po kąpieli było znakiem radości i dobrobytu, dlatego pokutnicy rezygnowali z tej praktyki (Iz 61,3). Gest ten towarzyszył nadaniu komuś władzy, np. namaszczenie na króla (1Krl 1,39) czy na kapłana ( Wj 40,12-15). Posiadał również wymiar symboliczny w czynnościach kultycznych: oznaczał uświęcenie osoby bądŹ przedmiotu i przeznaczenie go na wyłączną służbę Bogu. Dlatego namaszczano ołtarze (Lb 7,10), naczynia kultu ( Wj 30,23-29), ale przede wszystkim osoby królów (1Sm 9,16), kapłanów (Wj 29,21) i proroków (1Krl 19,16). W ST o królu mówi się jako o pomazańcu Pańskim (1Sm 24,7). Zob.
CHRYSTUS.
OŁTARZ - miejsce składania ofiary. Pierwotnie w tradycji biblijnej ołtarze usypywano z nieociosanych kamieni lub ziemi. Nie składano na nich ofiar, lecz były one pamiątką objawienia się Boga i świętym miejscem modlitwy (np. Rdz 12,8; Ps 43,3n). Z czasem stały się wyłącznie miejscami składania ofiar Bogu (lub bóstwom pogańskim) i znajdowały się w świątyniach. Praktyka budowania ołtarzy ofiarnych dla bóstw jest typowa dla kultur i religii Bliskiego Wschodu i nie jest oryginalnym pomysłem Izraelitów. Uważano, że ołtarze i otaczające je świątynie są ziemskimi mieszkaniami bóstw, którym należy ofiarować pokarm i miłą woń. Idea karmienia Boga była obca Izraelitom. Dla nich ołtarze były miejscami świętymi, pomagającymi w komunikacji z Bogiem. Składając na nich ofiary, wyrażali uwielbienie, dziękczynienie, przebłaganie za grzechy itp. Po centralizacji kultu w Jerozolimie (reforma Jozjasza w drugiej połowie VII w. przed Chr.) i zlikwidowaniu lokalnych sanktuariów, pozostały tylko trzy ołtarze w świątyni jerozolimskiej: ołtarz do ofiar całopalnych (wykonany z brązu), ołtarz kadzielny (wykonany ze złota) i ołtarz chlebów poświęconych (Wj 37,25 - 38,7). Zob.
OFIARA,
RÓG.
KREW - substancja uważana za siedlisko życia (Kpł 17,11), a nawet utożsamiana z życiem (Rdz 9,5). W myśl prawa starotestamentowego każdy, kto z premedytacją przelewa ludzką krew, musi ponieść karę śmierci (np. Lb 35,16-21; Pwt 19,11-13.21). Zabójstwo człowieka uważane było za sprzeciw wobec Boga, dawcy życia. Prawo zakazywało również spożywania krwi zwierząt (np. Kpł 17,12-14; Pwt 12,15n). Krew miała swoje zastosowanie w żydowskich obrzędach liturgicznych. Używano jej do skrapiania ołtarzy i przy obrzędzie ustanawiania kapłanów (Wj 29,15n.19-21). Jako symbol życia była darem ofiarnym składanym Bogu jako zadośćuczynienie za popełnione grzechy (Kpł 17,11). W pełni skuteczną ofiarą niweczącą ludzki grzech była krew Jezusa przelana na krzyżu. Jest to krew Nowego Przymierza, dzięki której dokonuje się ostateczne pojednanie człowieka z Bogiem (np. Mk 14,24). Od Ostatniej Wieczerzy, podczas której Jezus ustanowił sakrament Eucharystii, wierzący w Niego gromadzą się na ucztach eucharystycznych, na których spożywają chleb i wino, które po konsekracji stają się Ciałem i Krwią Chrystusa (np. 1Kor 10,16; 11,23-26). Zob.
DUSZA.
OCZYSZCZENIE - usunięcie różnego rodzaju nieczystości, przez oddzielenie ich od tego, co czyste. Prawo nakładało na Izraelitów stosowanie praktyk oczyszczenia, mających przywrócić im rytualną czystość, która dawała człowiekowi prawo do uczestnictwa w kulcie i życiu społecznym. Najczęstszym sposobem oczyszczenia były ablucje, czyli obmycia. Szczegółową wiedzę na temat sposobów oczyszczenia, a także przepisów regulujących ich stosowanie podają Kpł i Pwt. Znak oczyszczenia symbolizuje pokutę za grzechy (np. Ml 3,3) lub oczyszczenie wiary, która umacnia się wśród prześladowań (1P 1,7; por. Rz 12,2). Zob.
CZYSTOŚĆ,
OBMYCIE.
CAŁOPALENIE, CAŁOPALNA OFIARA (hebr. ola - ‘to, co się wznosi’, lub kalil - ‘doskonała’) - ofiara składana dwa razy dziennie, rano i wieczorem, w świątyni jerozolimskiej, a także przy okazji różnych specjalnych okoliczności. Różniła się od innych ofiar tym, że spalano całe zwierzę (z wyjątkiem skóry, którą otrzymywał kapłan). Dlatego też w terminologii greckiej ofiarę tę określano jako holokaustos - ‘całkowite spalenie’. Ogień, w którym ofiara była spalana, symbolizował Bożą obecność. Nierozcinanie zwierzęcia na kawałki oznaczało, że ofiara była pełna i doskonała. Zwierzę ofiarne musiało być starannie wyselekcjonowane i nie mogło mieć na ciele żadnej skazy. Obrzęd składania ofiary całopalnej rozpoczynał się od gestu położenia dłoni na głowie ofiarowanego zwierzęcia ( Kpł 1,4), co wyrażało intencję uczynienia ofiary z samego siebie. Jej celem było pojednanie człowieka z Bogiem. Ofiary całopalne składane w czasach ST były zapowiedzią jedynej doskonałej ofiary, którą złożył z siebie Jezus Chrystus. Dopiero ofiara Chrystusa na krzyżu w sposób całkowity pojednała ludzi z Bogiem i stała się Źródłem odpuszczenia grzechów (zob. np. Rz 5). Zob.
OFIARA.
CAŁOPALENIE, CAŁOPALNA OFIARA (hebr. ola - ‘to, co się wznosi’, lub kalil - ‘doskonała’) - ofiara składana dwa razy dziennie, rano i wieczorem, w świątyni jerozolimskiej, a także przy okazji różnych specjalnych okoliczności. Różniła się od innych ofiar tym, że spalano całe zwierzę (z wyjątkiem skóry, którą otrzymywał kapłan). Dlatego też w terminologii greckiej ofiarę tę określano jako holokaustos - ‘całkowite spalenie’. Ogień, w którym ofiara była spalana, symbolizował Bożą obecność. Nierozcinanie zwierzęcia na kawałki oznaczało, że ofiara była pełna i doskonała. Zwierzę ofiarne musiało być starannie wyselekcjonowane i nie mogło mieć na ciele żadnej skazy. Obrzęd składania ofiary całopalnej rozpoczynał się od gestu położenia dłoni na głowie ofiarowanego zwierzęcia ( Kpł 1,4), co wyrażało intencję uczynienia ofiary z samego siebie. Jej celem było pojednanie człowieka z Bogiem. Ofiary całopalne składane w czasach ST były zapowiedzią jedynej doskonałej ofiary, którą złożył z siebie Jezus Chrystus. Dopiero ofiara Chrystusa na krzyżu w sposób całkowity pojednała ludzi z Bogiem i stała się Źródłem odpuszczenia grzechów (zob. np. Rz 5). Zob.
OFIARA.
Aaron i jego synowie ustanowieni kapłanami Księga Kapłańska jest przede wszystkim zbiorem rytuałów i pouczeń związanych z kultem sprawowanym w świątyni, a nie kroniką wydarzeń spod Synaju. Dlatego ustanowienie kapłaństwa (Kpł 8) oraz sprawowanie pierwszej ofiary (Kpł 9) przedstawione zostały dopiero teraz, po opisaniu wszystkich zasad, jakich kapłani mają przestrzegać przy sprawowaniu rytuałów (Kpł 1-7). Najwyższy kapłan jest tu określony mianem namaszczonego (hebr. mesjasz; gr. chrystus – w. 12). W czasach monarchii był to tytuł króla (np. 1Sm 10,1; 16,13; 1Krl 1,39), ale po powrocie z wygnania babilońskiego (538 r. przed Chr.), kiedy naród Izraela nie odzyskał niezależności politycznej, a swoją tożsamość budował wokół świątyni, stał się tytułem najwyższego kapłana. Według teologii kapłańskiej, dzięki namaszczeniu był on najbliżej Boga i dlatego musiał skrupulatnie przestrzegać wszystkich norm moralnych i rytualnych. W NT autor Listu do Hebrajczyków stwierdza, że chociaż urząd najwyższego kapłana był z ustanowienia Bożego, to jednak piastował go zawsze człowiek grzeszny, który najpierw musiał składać za siebie ofiary przebłagalne (Kpł 4,3; Hbr 5,3). Oznacza to, że starotestamentowa instytucja najwyższego kapłana była czasowa i trwała aż do pojawienia się Namaszczonego (Chrystusa), który jest najwyższym kapłanem na wieki (Hbr 5,6.10).
Księga Kapłańska
Wprowadzenie
Okoliczności powstania
W Biblii hebrajskiej księga ta wzięła swoją nazwę od pierwszego słowa tekstu: Wajjiqra’ – ‘zawołał’ (Bóg). Greccy tłumacze w III w. przed Chr. nadali jej tytuł Leuitikon, czyli Księga lewitów (podobnie jest w łac. Wulgacie – Leviticus). Grecka nazwa jest jednak mało precyzyjna, ponieważ w Księdze Kapłańskiej są zaledwie dwie wzmianki o lewitach (Kpł 25,32-33). Często mówi się natomiast o prawach dotyczących kapłanów (np. Kpł 8 – 10; 16,1-28; 21,1 – 22,16). Dlatego nazwa stosowana w polskich przekładach jest bardziej adekwatna do treści księgi. Żydowscy komentatorzy Tory (Tannaici) nazwali Księgę KapłańskąTorat Kohanim, czyli Prawo kapłanów. Księga ta miała pełnić funkcję „podręcznika” dla kapłanów, na podstawie którego dawali Izraelitom pouczenia dotyczące sprawowania kultu w świątyni oraz przekazywali im podstawowe normy moralne.
Księga Kapłańska znajduje się w Pięcioksięgu na trzecim miejscu. Nie świadczy to o kolejności jej powstania, gdyż zredagowano ją najpóźniej. Przyjmuje się, że ostateczna redakcja Księgi Kapłańskiej nastąpiła w VI lub V w. przed Chr., w środowisku kapłańskim.
W Pięcioksięgu spotykamy liczne teksty, których autorami są kapłani. Teksty te ogólnie określa się mianem tradycji kapłańskiej. Tradycja ta została zebrana i rozwinięta po roku 586 przed Chr., na wygnaniu w Babilonii, gdzie zostali deportowani niemal wszyscy kapłani. Owocem ich działalności było spisanie tego, co stanowi fundament religii Izraela. Kapłani przyczynili się więc do tego, że Izraelici nie zatracili swojej religijnej tożsamości.
Treść i teologia
Dzięki Księdze Kapłańskiej można poznać różne formy kultu praktykowane w ST oraz święta, w których upamiętniano zbawcze dzieła Boga. Celem Księgi Kapłańskiej było regulowanie spraw dotyczących kultu i życia moralnego w Izraelu. Przede wszystkim miała jednak służyć temu, aby pobudzać ludzi do oddawania prawdziwej czci Bogu i pielęgnowania miłości między ludźmi (Kpł 19,18.33-34). Księga została napisana językiem prawniczym. Jej styl jest oschły i nie odzwierciedla radości oraz uniesienia towarzyszącego świętom pielgrzymkowym, modlitwom i składanym ofiarom połączonym z ucztą ofiarną. Wiele praw zawartych w księdze (np. Kpł 18 – 19) wyrażono w formie apodyktycznej i traktowano jako „dekalogi” kapłańskie. Bardzo możliwe, że podczas uroczystości religijnych kapłani nauczali wiernych tych „dekalogów”.
Treść Księgi Kapłańskiej daje się podzielić na zwarte traktaty: 1) Prawa dotyczące ofiar (Kpł 1 – 7); 2) Kapłaństwo w Izraelu (Kpł 8 – 10); 3) Przepisy o czystości rytualnej (Kpł 11 – 15); 4) Rytuał na święty Dzień Przebłagania (Kpł 16); 5) Prawo świętości (Kpł 17 – 26); 6) Dodatek: Oszacowanie ofiar i zasady ich wykupu (Kpł 27). Charakterystycznym zbiorem w Księdze Kapłańskiej jest tzw. Prawo świętości (Kpł 17 – 26) zawierające pouczenia na temat życia rodzinnego, małżeńskiego i społecznego. Prawo świętości stanowi najstarszą część księgi. W zbiorze tym zwrócono szczególną uwagę na „świętość”, która ma się wyrażać w czystości rytualnej i moralnej. Pełnię świętości posiada Bóg, który żąda: Świętymi bądźcie, bo Ja jestem święty, Pan, Bóg wasz! (Kpł 19,2; 20,7.8.26; 21,6.8.15. 23; 22,9.16.32). Izrael przez swoją niewierność wiele razy zawiódł Boga, za co spotkały go kara wygnania i prześladowanie ze strony pogan (Kpł 26,14-39). Bóg jednak nie odrzucił swojego ludu, a pokutującym i przestrzegającym Jego praw ciągle okazuje miłosierdzie (Kpł 26,40-46). Prawo świętości zostało spisane podczas pobytu Izraelitów na wygnaniu w Babilonii (586-538 przed Chr.). Pozostałe prawa dotyczące kultu i czystości rytualnej (Kpł 1 – 16; 27) spisano po roku 538 przed Chr., gdy religijne życie Izraelitów koncentrowało się wokół odbudowanej świątyni, zwanej drugą świątynią. W prawach tych podkreślono pozycję kapłanów, a szczególnie najwyższego kapłana, nie wspominając o roli króla ani lewitów. Daje się również zauważyć, że duże znaczenie nadano w nich Świętu Przebłagania (Kpł 16; 23,26-32) i ofiarom pokutnym.
W NT zamieszczono liczne cytaty z Księgi Kapłańskiej: np. Mt 5,43; 19,19; 22,39; Mk 12,31; Łk 2,24; 10,27; Rz 10,5; 13,9; Ga 3,12; 5,14; Jk 2,8; 1P 1,16. Autor Listu do Hebrajczyków (Hbr 9), odwołując się do obrzędu Dnia Przebłagania (Kpł 16), ukazał, że cel religijny tego święta spełnił się raz na zawsze w Jezusie Chrystusie, który jest jedynym i najwyższym kapłanem Nowego Przymierza. On złożył za ludzi ofiarę z samego siebie, oczyścił ich sumienia przez Ducha Świętego, a następnie wszedł do miejsca świętego w niebie, aby otworzyć im drogę do niego. Dla chrześcijan cel kultu starotestamentowego spełnił się w ofierze Chrystusa. Chrześcijanie muszą jednak zawsze pamiętać, że kult, który obecnie sprawują, nie może być pozbawiony żywej wiary oraz miłości Boga i bliźniego. Źle pojęty kult byłby jedynie zbiorem martwych słów i gestów, tymczasem ma się on przyczyniać do tego, że człowiek w nim uczestniczący coraz bardziej otwiera się na zbawcze dary Boga.
Księga Kapłańska jest przede wszystkim zbiorem rytuałów i pouczeń związanych z kultem sprawowanym w świątyni, a nie kroniką wydarzeń spod Synaju. Dlatego ustanowienie kapłaństwa (Kpł 8) oraz sprawowanie pierwszej ofiary (Kpł 9) przedstawione zostały dopiero teraz, po opisaniu wszystkich zasad, jakich kapłani mają przestrzegać przy sprawowaniu rytuałów (Kpł 1-7). Najwyższy kapłan jest tu określony mianem namaszczonego (hebr. mesjasz; gr. chrystus – w. 12). W czasach monarchii był to tytuł króla (np. 1Sm 10,1; 16,13; 1Krl 1,39), ale po powrocie z wygnania babilońskiego (538 r. przed Chr.), kiedy naród Izraela nie odzyskał niezależności politycznej, a swoją tożsamość budował wokół świątyni, stał się tytułem najwyższego kapłana. Według teologii kapłańskiej, dzięki namaszczeniu był on najbliżej Boga i dlatego musiał skrupulatnie przestrzegać wszystkich norm moralnych i rytualnych. W NT autor Listu do Hebrajczyków stwierdza, że chociaż urząd najwyższego kapłana był z ustanowienia Bożego, to jednak piastował go zawsze człowiek grzeszny, który najpierw musiał składać za siebie ofiary przebłagalne (Kpł 4,3; Hbr 5,3). Oznacza to, że starotestamentowa instytucja najwyższego kapłana była czasowa i trwała aż do pojawienia się Namaszczonego (Chrystusa), który jest najwyższym kapłanem na wieki (Hbr 5,6.10).