26¹Pan powiedział do Mojżesza i Eleazara, syna kapłana Aarona:²„Policzcie całą społeczność Izraelitów według ich rodów, wszystkich zdolnych do walki w wieku od lat dwudziestu wzwyż”. ³Mojżesz więc i kapłan Eleazar tak zarządzili na równinach Moabu nad Jordanem, naprzeciwko Jerycha: ⁴„Należy spisać wszystkich mężczyzn w wieku od lat dwudziestu wzwyż, jak to nakazał Pan Mojżeszowi”. Oto są Izraelici, którzy wyszli z Egiptu:

Plemię Rubena

⁵Pierworodnym synem Izraela był Ruben. Synami Rubena byli natomiast: Henoch, od którego pochodzi ród Henochitów; Pallu, od którego pochodzi ród Palluitów; ⁶Chesron, od którego pochodzi ród Chesronitów; Karmi, od którego pochodzi ród Karmitów. ⁷Są to rody Rubenitów, których liczba wynosiła czterdzieści trzy tysiące siedemset trzydzieści osób. ⁸Do potomków Pallu należał Eliab, ⁹którego synami byli: Nemuel, Datan i Abiram. Datan i Abiram byli to właśnie ci, którzy powstali przeciwko Mojżeszowi i razem ze zwolennikami Koracha zbuntowali się przeciwko Panu.¹⁰Wtedy to rozwarła się ziemia i pochłonęła ich razem z Korachem. Cała natomiast gromada zginęła od ognia, który spalił dwustu pięćdziesięciu mężczyzn. Przez to stali się oni znakiem ostrzegawczym. ¹¹Synowie Koracha jednak nie zginęli.

Plemię Symeona

¹²Oto potomkowie Symeona według ich rodów: od Nemuela pochodzi ród Nemuelitów; od Jamina – ród Jaminitów; od Jakina – ród Jakinitów; ¹³od Zeracha – ród Zerachitów; od Szaula – ród Szaulitów. ¹⁴Są to rody Symeonitów – dwadzieścia dwa tysiące dwieście osób objętych spisem.

Plemię Gada

¹⁵Oto potomkowie Gada według ich rodów: od Sefona pochodzi ród Sefonitów; od Chaggiego – ród Chaggitów; od Szuniego – ród Szunitów; ¹⁶od Ozniego pochodzi ród Oznitów; od Eriego – ród Eritów; ¹⁷od Aroda – ród Arodytów; od Areliego – ród Arelitów. ¹⁸Są to rody Gadytów – czterdzieści tysięcy pięćset osób objętych spisem.

Plemię Judy

¹⁹Potomkami Judy byli Er i Onan, którzy jednak pomarli w ziemi Kanaan. ²⁰Następni synowie Judy według ich rodów: od Szeli pochodzi ród Szelitów; od Peresa – ród Peresytów; od Zeracha – ród Zerachitów. ²¹Od synów Peresa pochodzą: od Chesrona – ród Chesronitów; od Chamula – ród Chamulitów. ²²Są to rody Judy – siedemdziesiąt sześć tysięcy pięćset osób objętych spisem.

Plemię Issachara

²³Oto potomkowie Issachara według ich rodów: od Toli pochodzi ród Tolaitów; od Puwy – ród Puwitów; ²⁴od Jaszuba – ród Jaszubitów; od Szimrona – ród Szimronitów. ²⁵Są to rody Issachara – sześćdziesiąt cztery tysiące trzysta osób objętych spisem.

Plemię Zabulona

²⁶Oto potomkowie Zabulona według ich rodów: od Sereda pochodzi ród Seredytów; od Elona – ród Elonitów; od Jachleela – ród Jachleelitów. ²⁷Są to rody Zabulona – sześćdziesiąt tysięcy pięćset osób objętych spisem.

Plemię Manassesa

²⁸Oto potomkowie Józefa według rodów Manassesa i Efraima. ²⁹Synami Manassesa byli: Makir, od którego pochodzi ród Makirytów. Makir był ojcem Gileada. Od Gileada pochodzi ród Gileadytów. ³⁰Synami Gileada byli: Jezer, od którego pochodzi ród Jezerytów. Od Cheleka pochodzi ród Chelekitów. ³¹Następnie Asriel, od którego pochodzi ród Asrielitów, i Sychem, od którego pochodzi ród Sychemitów. ³²Wreszcie Szemida, od którego pochodzi ród Szemidaitów, i Chefer, od którego pochodzi ród Cheferytów. ³³Selofchad, syn Chefera, nie miał synów, lecz tylko córki. Córki Selofchada miały imiona: Machla, Noa, Chogla, Milka i Tirsa. ³⁴Są to rody Manassesa – pięćdziesiąt dwa tysiące siedemset osób objętych spisem.

Plemię Efraima

³⁵A to są potomkowie Efraima według ich rodów: od Szutelacha pochodzi ród Szutelachitów; od Bekera – ród Bekerytów; od Tachana – ród Tachanitów. ³⁶A synem Szutelacha jest Eran, od którego pochodzi ród Eranitów. ³⁷Są to rody Efraimitów – trzydzieści dwa tysiące pięćset osób objętych spisem. Są to potomkowie Józefa według ich rodów.

Plemię Beniamina

³⁸Oto potomkowie Beniamina według ich rodów: od Beli pochodzi ród Belaitów; od Aszbela pochodzi ród Aszbelitów; od Achirama – ród Achiramitów; ³⁹od Szefufama – ród Szefufamitów; od Chufama – ród Chufamitów. ⁴⁰Synami Beli byli Ard i Naaman. Od Arda pochodzi ród Ardytów; od Naamana – ród Naamanitów. ⁴¹Są to potomkowie Beniamina według ich rodów – czterdzieści pięć tysięcy sześćset osób objętych spisem.

Plemię Dana

⁴²Oto potomkowie Dana według ich rodów: od Szuchama pochodzi ród Szuchamitów. Są to potomkowie Dana według ich rodów. ⁴³Liczba wszystkich członków rodów Szuchamitów wynosiła sześćdziesiąt cztery tysiące czterysta osób objętych spisem.

Plemię Asera

⁴⁴Oto potomkowie Asera według ich rodów: od Jemny pochodzi ród Jemnitów; od Jeszwiego – ród Jeszwitów; od Berii – ród Beriaitów. ⁴⁵Od synów Berii pochodzą: od Chebera – ród Cheberytów; od Malkiela – ród Malkielitów. ⁴⁶Córka Asera nazywała się Sarach. ⁴⁷Są to rody Aserytów – pięćdziesiąt trzy tysiące czterysta osób objętych spisem.

Plemię Neftalego

⁴⁸Oto potomkowie Neftalego według ich rodów: od Jachseela pochodzi ród Jachseelitów; od Guniego – ród Gunitów; ⁴⁹od Jesera – ród Jeserytów; od Szillema – ród Szillemitów. ⁵⁰Są to rody Neftalego – czterdzieści pięć tysięcy czterysta osób objętych spisem.

⁵¹Liczba wszystkich spisanych Izraelitów wynosiła ogółem sześćset jeden tysięcy siedemset trzydzieści osób.

Zasady podziału ziemi

⁵²Pan powiedział do Mojżesza:⁵³„Ten kraj ma być podzielony między nich jako dziedzictwo, według liczby osób. ⁵⁴Plemieniu, które liczy więcej ludzi, przydzielisz większe dziedzictwo, a mniej licznemu – mniejsze. Każde otrzyma przydział według danych spisu. ⁵⁵Ziemia ma być rozdzielona przez losowanie. Otrzymają więc dziedzictwo przez losowanie imion swoich przodków. ⁵⁶Losem ma być podzielone dziedzictwo pomiędzy plemiona liczniejsze i mniej liczne”.

Spis lewitów

⁵⁷Oto spis lewitów według ich rodów: od Gerszona pochodzi ród Gerszonitów; od Kehata – ród Kehatytów; od Merariego – ród Merarytów. ⁵⁸Dalsze rody lewitów są następujące: Libnici, Chebronici, Machlici, Muszyci i Korachici. Kehat był ojcem Amrama. ⁵⁹Żona Amrama nazywała się Jokebed, a była córką Lewiego, urodzoną w Egipcie. Z niej urodzili się Amramowi: Aaron i Mojżesz oraz ich siostra Miriam. ⁶⁰Aaronowi urodził się Nadab, Abihu, Eleazar oraz Itamar. ⁶¹Nadab jednak i Abihu zginęli, kiedy zanieśli przed Pana niezgodny z prawem ogień.⁶²Wszystkich mężczyzn w wieku od jednego miesiąca życia wzwyż było dwadzieścia trzy tysiące. Nie byli jednak spisani razem z resztą Izraelitów i nie otrzymali pośród nich żadnej własności.

⁶³To byli Izraelici, których spisali Mojżesz i kapłan Eleazar na równinach Moabu w pobliżu Jordanu, naprzeciwko Jerycha. ⁶⁴Pośród nich nie było nikogo z tych, których Mojżesz i Aaron spisali, gdy dokonywali spisu na pustyni Synaj. ⁶⁵Pan powiedział im bowiem, że z pewnością umrą na pustyni. I żaden z nich nie pozostał przy życiu, oprócz Kaleba, syna Jefunnego, i Jozuego, syna Nuna.

Nowy spis dokonuje się z nakazu Boga po upływie 40 lat, kiedy wymarło już pokolenie, które wyszło z Egiptu, a któremu Bóg zapowiedział, że nie wejdzie do Ziemi Obiecanej (Lb 14,22-24.29-35; 20,12). Zginęli też ci, którzy uczestniczyli w różnych buntach i odstępstwach (np. Lb 11,1nn; 14,2nn; 16,1nn; 21,5nn; 25,1nn). Izrael jest więc gotowy zająć Kanaan i w ten sposób wypełnić obietnicę Boga.

Chelek – trudno jednoznacznie określić, czy był on synem, czy wnukiem Manassesa.

W porównaniu z pierwszym spisem, w którym zarejestrowano 603550 osób (Lb 2,32), w drugim spisie zauważa się nieznaczny spadek liczby ludności. Różnica wynosi 1820 mężczyzn. Najbardziej zmniejszyła się liczebność plemienia Symeona, rozrosło się natomiast plemię Manassesa i Beniamina. Nierozwiązany pozostaje problem nieprawdopodobnie wysokiej liczby ludności (Lb 1,20-46+).

według liczby osób – podział powierzchni nie był równomierny, co nie oznacza, że nie był sprawiedliwy. Sprawiedliwość podziału polegała na tym, że każde plemię otrzymywało tyle, ile rzeczywiście potrzebowało, aby przeżyć i móc się rozwijać.

losowanie – w ten sposób miała się objawić wola Boga odnośnie do tego, gdzie mają zamieszkać poszczególne plemiona. Przez losowanie unikano również sporów o tereny bardziej urodzajne.

dwadzieścia trzy tysiące – w pierwszym spisie liczba lewitów wynosiła dwadzieścia dwa tysiące (Lb 3,39+).

nie otrzymali… własności – zob. Lb 18,20+.

PAN (hebr. Adonai - ‘pan’; gr. Kyrios - ‘władca’, ‘ten który ma władzę nad innym człowiekiem lub całym ludem’) - tytuł wyrażający dostojeństwo i cześć. W ST termin ten stosowano w zastępstwie imienia Boga, którego ze względu na jego świętość nie wypowiadano. W obecnym przekładzie tam, gdzie występuje słowo ”Pan”, w oryginale jest słowo JHWH (tzw. tetragram), wymawiane zazwyczaj jako Jahwe. W ST jest to najważniejsze imię Boga, które prawdopodobnie oznacza Tego, który jest, który wyzwala, który stwarza, który panuje ( Wj 3,14n). W Septuagincie - greckim przekładzie ST - tytuł Pan (Kyrios) stał się imieniem własnym Boga, najwyższego spośród wszystkich władców (Pwt 10,17). NT tytuł Kyrios odnosi do Jezusa. Upowszechnił się on w pierwszych wspólnotach chrześcijan, którzy oddając się pod panowanie Chrystusa, uznali Go za jedynego Pana, władcę życia i śmierci (Rz 14,9), tego, który powróci (1Tes 4,17), aby ostatecznie zatryumfować nad wszystkim (Flp 2,9-11). Rzeczywiste uznanie Jezusa za Pana jest warunkiem wystarczającym do otrzymania zbawienia (Rz 10,9; por. J 13,13n).

RÓD - społeczna jednostka organizacyjna, oparta na więzach krwi. Rody łączyły się w większe grupy zwane plemionami lub szczepami, odwołującymi się do wspólnego przodka (np. 1Sm 10,21). Ród jest pojęciem szerszym niż rodzina rozumiana jako wspólnota zamieszkania. Poszczególne rodziny izraelskie łączyły się w rody, na czele których stała jedna osoba (np. Lb 36,1). Przynależność do danego rodu pociągała za sobą konieczność przyjęcia tej samej tradycji religijnej, czyli wyznawanie wiary w Boga swoich przodków (np. Rdz 26,24).

MOAB, MOABICI - lud wywodzący się od Moaba, syna Lota (Rdz 19,30-33.37), zamieszkujący królestwo Moabu, którego terytorium obejmowało równinę położoną na południowy wschód od Morza Martwego. Granice Moabu wyznaczają rzeki: Arnon od północy i Zared od południa. Kraina ta ma charakter rozległego, dobrze nawodnionego płaskowyżu. Moabici byli ludem rolniczym. Zajmowali się uprawą zbóż i pasterstwem. Izraelici na jakiś czas podporządkowali sobie królestwo Moabu. Następnie stało się ono wasalem Asyrii. Kres politycznej historii Moabu położył prawdopodobnie w VI w. przed Chr. babiloński władca Nabuchodonozor.

JORDAN - najdłuższa i największa rzeka Palestyny, a także najniżej położona rzeka świata. Znaczna część koryta Jordanu znajduje się poniżej poziomu morza. Swój początek bierze z czterech Źródeł znajdujących się u stóp Hermonu, których wody łączą się ze sobą w północnej części doliny Hule. Jordan wpada do Jeziora Galilejskiego, a następnie meandrycznymi zakolami płynie na południe, by znaleŹć swoje ujście w Morzu Martwym (np. Rdz 14,3). Na odcinku , który w linii prostej łączy Jezioro Galilejskie i Morze Martwe, Jordan ma długości. Rzeka ta stanowi główne Źródło życiodajnej wody i centralny element palestyńskiego krajobrazu. Nad Jordanem rozegrało się wiele wydarzeń istotnych dla historii zbawienia, z których najważniejsze to wejście do Ziemi Obiecanej Izraelitów wracających z niewoli egipskiej (Joz 3 - 4) oraz chrzest Jezusa, który oznaczał rozpoczęcie przez Niego publicznej działalności (np. Mt 3,13-17).

PIERWORODNY, PIERWORÓDZTWO- Izraelici, podobnie jak inne ludy Bliskiego Wschodu, wierzyli, że to, co pierwsze, a więc najważniejsze, należy się Bogu. Dotyczyło to zwierząt, plonów ziemi (pierwocin), a także wszelkiego rodzaju wytworów ludzkiej pracy. W sposób szczególny prawo pierworództwa odnosiło się do ludzi. Najstarszy, pierworodny syn w rodzinie należał do Boga. Przynależność ta ma swoje uzasadnienie teologiczne w tym, że Bóg, zanim wyprowadził Izraelitów z Egiptu, wyniszczył tam wszystko, co pierworodne, nie oszczędzając nawet ludzi (Wj 12,29). Ocalił jednak pierworodnych z Izraela, którzy stali się odtąd Jego własnością (np. Wj 13,2; Lb 3,13). To tłumaczy genezę stosowanej przez Żydów praktyki wykupywania każdego pierworodnego syna za pieniądze lub stosowne ofiary składane Bogu ( Wj 13,13). W rodzinach żydowskich pierworodni mieli uprzywilejowaną pozycję. Uważano ich za dziedziców i spadkobierców siły i mocy ojca (Rdz 49,3). Naród izraelski uważał siebie za pierworodnego syna Boga (Wj 4,22). Również Jezus podlegał prawu pierworództwa (Łk 2,22-24). W NT mówi się o Nim jako o Pierworodnym Boga (Hbr 1,6), pierworodnym spośród umarłych (Kol 1,18), pierworodnym wobec całego stworzenia (Kol 1,15), pierworodnym pośród wielu braci (Rz 8,29). Stosując te wyrażenia autorzy NT podkreślają wyjątkową więź Jezusa z Bogiem Ojcem, Jego synowską godność oraz Jego pierwszeństwo jako pośrednika w dziele zbawienia świata i człowieka.

IZRAEL (hebr. Israel - ‘ten który walczył z Bogiem’) - imię nadane przez Boga patriarsze Jakubowi (Rdz 32,29), które stało się później określeniem dwunastu plemion jego potomków, a z czasem zaczęło funkcjonować jako określenie całego narodu (Joz 24). Najstarsza pozabiblijna wzmianka o Izraelu datowana jest na ok. 1230 r. przed Chr. i pochodzi z hymnu napisanego na cześć egipskiego faraona Merenptaha. Plemiona izraelskie były mocno ze sobą powiązane więzami krwi i licznymi traktatami. Jednolitą i zjednoczoną organizacją państwową, istniejącą pod nazwą Izrael, stały się w latach panowania króla Dawida. Po śmierci króla Salomona, w 922 r. przed Chr., nastąpił rozłam na Królestwo Północne (Izrael) i Królestwo Południowe (Juda). Autorzy biblijni mianem Izrael określają dziesięć plemion Królestwa Północnego. Pozostałe dwa plemiona południowe nazywają Judą. W tekstach pisanych po przesiedleniu babilońskim (586 r. przed Chr.) termin Izrael przyjmuje różne znaczenia. Może oznaczać osobę patriarchy Jakuba lub pochodzący od niego naród, zjednoczone królestwo, Królestwo Północne oraz Królestwo Południowe. W NT słowem Izrael określa się naród żydowski (np. Rz 11,26; 2Kor 3,12), a czasem Kościół Boży (np. Ga 6,16). Zob.

JUDA.

KANAAN, KANANEJCZYCY - starożytna nazwa kraju położonego na obszarze dzisiejszego Izraela i Libanu. Dotychczas nie ustalono dokładnych granic starożytnego Kanaanu (Rdz 10,19). Zanim Izraelici pojawili się na tych terenach pod koniec XIII w. przed Chr., żyły tam różne plemiona (ok. 30) skupione wokół większych miast (Rdz 10,15-18; 15,19-21; Wj 3,8.17; 13,5; Pwt 7,1; 20,17; Joz 3,10). Każde plemię miało swojego władcę i rywalizowało z sąsiadami. Ludność zamieszkująca Kanaan zajmowała się głównie rolnictwem, a także żeglarstwem i kupiectwem. Religia Kananejczyków była ściśle związana z codziennym rytmem życia. Koncentrowała się wokół kultu płodności. W Biblii mieszkańcy Kanaanu zasadniczo są ukazywani w negatywnym świetle (np. Rdz 9,18-27; Dn 13,56nn). Chociaż Izraelici gardzili nimi jako ludnością podbitą (Sdz 1,28), to jednak pod względem rozwoju cywilizacyjnego wiele zawdzięczają kulturze kananejskiej.

LEWICI - członkowie plemienia Lewiego, którym na Synaju została powierzona służba kapłańska (Lb 1,50). Po wejściu do Ziemi Obiecanej potomkowie Lewiego nie otrzymali żadnego terytorium, na którym, wzorem innych plemion, mogliby stworzyć własną strukturę społeczną. Ich jedynym zadaniem była troska o kult we wszystkich sanktuariach Izraela, składanie ofiar, nauczanie prawa Bożego i czuwanie, aby było ono przestrzegane (Pwt 17,18; 33,10). Źródłem ich utrzymania były ofiary składane przez lud (Lb 18,20-32). W wyniku reformy liturgicznej za czasów króla Jozjasza (622 r. przed Chr.) i centralizacji kultu w Jerozolimie lewici stracili swoje znaczenie. Kapłani jerozolimscy ograniczyli ich rolę do personelu świątynnego, spełniającego drugorzędne funkcje kultyczne (2Krl 23,8n). Lewici odzyskali swoją pozycję po powrocie z przesiedlenia babilońskiego i zachowali ją aż do momentu zburzenia świątyni jerozolimskiej przez Rzymian w 70 r. po Chr. Zob.

DZIESIĘCINA,

NAJWYŻSZY KAPŁAN.

Księga Liczb

Wprowadzenie

Okoliczności powstania

Nazwa Księgi Liczb, która jest czwartą częścią tzw. Pięcioksięgu, stosowana w polskich tłumaczeniach nawiązuje do tytułów używanych w starożytnych przekładach greckich i łacińskich (gr. Arithmoi – ‘liczby’; łac. Numeri – ‘liczby’). Tytuł odnosi się więc do dwukrotnego spisu Izraelitów, którego dokonał Mojżesz (Lb 1,1 – 4,49; 26,1-65), a także do innych danych liczbowych. Hebrajski tytuł Bemidbar – ‘na pustyni’ nie tyle skoncentrowany jest na spisach i danych liczbowych, ile wskazuje na doświadczenia Izraelitów podczas ich pobytu na pustyni.

Według tradycji autorem Księgi Liczb, podobnie jak całego Pięcioksięgu, jest Mojżesz. Dziś autorstwo Mojżesza traktuje się raczej symbolicznie i uważa się, że Księga Liczb zawiera teksty pochodzące od różnych autorów, którzy napisali je jeszcze przed przesiedleniem Izraelitów do Babilonii (586 r. przed Chr.). Po powrocie z wygnania (538 r. przed Chr.) zostały one zebrane i zredagowane przez ludzi wywodzących się ze środowiska kapłańskiego. Redaktorzy ci podkreślali narodową i religijną odrębność Izraela od innych narodów (Lb 16 – 19). Kładli też nacisk na etyczne wymogi związane z zachowywaniem Prawa, a za jego łamanie zapowiadali karę.

Treść i teologia

Księga Liczb dotyczy drugiego roku pobytu Izraelitów na pustyni Synaj oraz ostatniego roku wędrówki zakończonej zajęciem ziemi po wschodniej stronie Jordanu. Opis wydarzeń jest fragmentaryczny i służy przede wszystkim podkreśleniu tego, że naród złożony z dwunastu plemion izraelskich weźmie w posiadanie ziemię Kanaan obiecaną mu przez Boga tylko wówczas, gdy będzie wierny przymierzu zawartemu na Synaju. W opis historycznych wydarzeń włączono wiele przepisów prawnych, dotyczących głównie troski o kult Boży oraz przyszłego podziału Kanaanu. W całej społeczności wyróżnia się plemię Lewitów. Członków tego plemienia zwolniono z wszelkich obowiązków, nawet służby wojskowej, a przeznaczono wyłącznie do służby w świętym mieszkaniu (przenośnej świątyni) i do sprawowania kultu. Pomimo wyraźnych znaków obecności Boga, wśród Izraelitów zdarzały się kryzysy, a nawet bunty spowodowane trudnymi warunkami życia na pustyni oraz ambicjonalnymi dążeniami niektórych ludzi. Były one tłumione surową interwencją Bożą, często łagodzoną wstawiennictwem Mojżesza. Księga Liczb ukazuje, jak ludzka słabość i grzeszność, posuwające się aż do próby unicestwienia Bożych planów, splatają się z miłosierdziem i pedagogią Boga, dzięki którym powoli kształtuje On lud przymierza. Mimo niewierności ludu, Bóg realizuje swoje obietnice i prowadzi go do zamierzonego celu.

Całość księgi można ująć w następujący schemat: 1) Ostatnie dni pobytu u stóp góry Synaj (1,1 – 10,10); 2) Wędrówka od góry Synaj ku równinom Moabu (10,11 – 21,35); 3) Wydarzenia na równinach Moabu (22 – 36).

Najważniejsze myśli teologiczne są wyrażone w idei wspólnoty ludu Bożego przymierza. Ludem tym są potomkowie patriarchów, którym Bóg dał wielkie obietnice, łącznie z posiadaniem własnej ziemi. Wspólnota Izraela wędruje więc przez pustynię i zbliża się do granic Kanaanu. Jest to społeczność zorganizowana, która ma własnych przywódców i swoje prawa. Religia dominuje tu nad polityką, a właściwym wodzem i panem tego ludu jest sam Bóg. Mieszka On pośród ludu, w swoim Namiocie w centrum obozu, przypomina o swojej obecności, nadaje prawa i egzekwuje ich wykonanie. Świętość Boga, Jego transcendencję, tzn. absolutną inność od wszystkiego, co Nim nie jest, wyrażają m.in. przepisy religijne. Do sprawowania świętych czynności i do bezpośredniego kontaktu z poświęconymi przedmiotami dopuszczają one jedynie osoby wybrane i konsekrowane. Niepowołanych i nieuprawnionych do tego spotyka śmierć, jeśli przekroczą wyznaczoną granicę. Twarda szkoła pustyni formuje religię Izraela (jahwizm), która jednak na stepach Moabu w zetknięciu z pogańskim kultem Baala częściowo się załamuje. Surowe interwencje Boga stają się jednak skuteczną „katechezą” doprowadzającą lud do nawrócenia.

Księga Liczb eksponuje również znaczenie pośrednika i proroka, którym jest Mojżesz. To on bezpośrednio kontaktuje się z Bogiem, odbiera od Niego wszelkie polecenia i prawa, przekazując je ludowi. W razie konfliktu on staje w obronie niewiernego, a nawet zbuntowanego ludu i wyjednuje mu Boże przebaczenie. Pośrednikiem jest również Aaron i kapłani, a po części także lewici. Kapłanom powierzono sprawowanie kultu, szczególnie składanie ofiar, za pomocą których lud wyraża wiarę w Boga, pragnie Go uwielbić i przebłagać za popełnione zło. Kapłani mają również czuwać nad zachowaniem przez lud Bożego prawa.

Księga Liczb ma znaczące miejsce w historii zbawienia ST. Czerpią z niej inspirację autorzy niektórych psalmów (np. Ps 106). W Księdze Syracha (45 – 46), w pochwale ojców, zawarta jest swoista ocena niektórych postaci tej księgi. W Księdze Mądrości także można znaleźć odwołanie do Księgi Liczb (Mdr 18,20-25). W Nowym Testamencie mamy aluzję do miedzianego węża (J 3,14), Balaama (2P 2,15n; Ap 2,14), do Koracha (2Tm 2,19). W Liście do Hebrajczyków uwydatniona została wierność Mojżesza (Hbr 3,2-5; por. Lb 12,7), zwrócono także uwagę na grzechy ludu (Hbr 3,7 – 4,3), płacenie lewitom dziesięciny (Hbr 7,5; por. Lb 18,21-24), wspomniano o oczyszczającym popiele z czerwonej krowy (Hbr 9,13n; por. Lb 19). W Ewangeliach mówi się o owcach bez pasterza (Mt 9,36; por. Lb 27,17) oraz o mannie (J 6,31; por. Lb 11,7-9). „Duchowa skała”, z której gasił pragnienie lud Boży (1Kor 10,3n), ma swoje odniesienie do Wj 17,1-7, jak również do Lb 20,11. Tradycyjna egzegeza żydowska i chrześcijańska nadawała mesjańskie znaczenie wyroczni Balaama, gdzie jest mowa o gwieździe i berle z Jakuba (Lb 24,17nn). Sama jednak osoba i działalność Mojżesza – przywódcy wyprowadzonych z niewoli egipskiej, organizatora społeczności izraelskiej, pośrednika i proroka – jest wyraźną zapowiedzią Mesjasza i Jego zbawczego dzieła. Podobnie opisane w Księdze Liczb wydarzenia, w których główną postacią jest Mojżesz, zapowiadają wydarzenia zbawcze Nowego Testamentu.