31Następnie skierowaliśmy się na drogę wiodącą do Baszanu. Wtedy Og, król Baszanu, wraz z całym swoim wojskiem, ruszył przeciwko nam i stoczył z nami bitwę pod Edrei. 2Lecz Pan powiedział do mnie: «Nie bój się go, gdyż wydam go w twoje ręce, a także jego lud i kraj. Postąpisz z nim tak samo, jak postąpiłeś z Sichonem, królem Amorytów, który mieszkał w Cheszbonie».3Pan, nasz Bóg, wydał więc w nasze ręce Oga, króla Baszanu i cały jego lud. Walczyliśmy z nimi, aż wszyscy zginęli.4Wtedy zdobyliśmy wszystkie miasta Oga i nie było osady, której byśmy nie zajęli: sześćdziesiąt miast, cały obszar Argob, królestwo Oga w Baszanie. 5Wszystkie te miasta były warowne, miały wysokie mury i potężne, podwójnie zaryglowane bramy. Oprócz nich było jeszcze wiele miast nieobwarowanych. 6Rzuciliśmy na nie klątwę i postąpiliśmy tak jak z Sichonem, królem Cheszbonu: klątwa objęła każde miasto, wszystkich mężczyzn, kobiety i dzieci. 7Wszystkie zwierzęta natomiast i łupy z miast wzięliśmy dla siebie jako zdobycz.
8W ten sposób zajęliśmy kraje dwóch królów amoryckich, które leżą po drugiej stronie Jordanu, od potoku Arnon aż po górę Hermon. – 9Sydończycy na Hermon mówią Sirion, a Amoryci mówią Senir. – 10Zajęliśmy wszystkie miasta na równinie, cały Gilead i cały Baszan aż do Salka i Edrei, miast należących do królestwa Oga w Baszanie. 11Og, król Baszanu, był ostatnim z Refaitów. Miał łoże z żelaza, które teraz znajduje się w Rabbat Ammonitów. Ma ono dziewięć łokci długości i cztery łokcie szerokości, licząc w łokciach zwyczajnych.
Podział Zajordania
12Wtedy zajęliśmy ten kraj. Plemieniu Rubena i Gada dałem ziemie leżące od Aroeru nad potokiem Arnon, aż po połowę wzgórz Gileadu z jego miastami. 13Pozostałą część Gileadu i całe królestwo Oga w Baszanie dałem połowie plemienia Manassesa. – Cały obszar Argob wraz z całym obszarem Baszanu nazywano niegdyś krajem Refaim. 14Jair, syn Manassesa, zdobył cały obszar Argob aż do granic Geszurytów i Maakatytów i nazwał swoim imieniem osiedla Baszanu, które po dziś dzień zwane są Osiedlami Jaira. –15Makirowi oddałem Gilead. 16Plemionom Rubena i Gada dałem część Gileadu aż do doliny potoku Arnon. Granica biegnie od środka tej doliny aż do potoku Jabbok, stanowiącego granicę z Ammonitami.17Granicę stanowi również Araba i Jordan od Genezaret aż do Morza Araby, czyli Morza Słonego, u podnóża Pisga na wschodzie.
Ostatnie zarządzenia Mojżesza
18Wtedy dałem wam taki nakaz: Pan , wasz Bóg, dał wam ten kraj na własność. Wszyscy władający bronią pójdą uzbrojeni na czele waszych braci Izraelitów.19Tylko wasze żony, dzieci i trzody – a wiem, że macie liczne stada – niech pozostaną w miastach, które wam dałem, 20aż Pan obdarzy waszych braci miejscem odpoczynku, podobnie jak was. Kiedy i oni także wezmą w posiadanie kraj, który da im Pan, wasz Bóg, po drugiej stronie Jordanu, dopiero wtedy każdy powróci do posiadłości, którą wam dałem.21Wtedy też dałem Jozuemu to rozporządzenie: Widziałeś wszystko, co Pan, wasz Bóg, uczynił tym obu królom. To samo Pan uczyni wszystkim królestwom, ku którym idziesz.22Nie bój się ich, gdyż sam Pan, wasz Bóg, będzie walczył za was.
23Wtedy błagałem Pana:24O Panie mój, Boże! Zacząłeś ukazywać twojemu słudze Twoją wielkość i moc Twojej ręki. Który bóg na niebie lub na ziemi potrafi czynić tak wspaniałe dzieła jak Twoje? 25Pozwól mi przejść na drugą stronę Jordanu, by zobaczyć ten piękny kraj, jego piękne góry i Liban. 26Lecz z waszego powodu Pan rozgniewał się na mnie i mnie nie wysłuchał. Pan mi powiedział: «Dosyć! Nie mów Mi już o tym więcej!27Wejdź na szczyt Pisga i spójrz na zachód i północ, południe i wschód. Przyjrzyj się dobrze, bo Jordanu nie przejdziesz. 28Wydaj polecenia Jozuemu, umocnij go i dodaj mu odwagi. On bowiem pójdzie na czele ludu i da mu w posiadanie kraj, który będziesz oglądał». 29Przebywaliśmy wtedy w dolinie naprzeciw Bet-Peor.
Baszan – obszar leżący na wschód od Jeziora Galilejskiego i doliny górnego Jordanu (dzisiejsze Wzgórza Golan). Rozciągał się od rzeki Jarmuk (wzdłuż której dziś biegnie granica między Jordanią a Syrią) na północ w kierunku góry Hermon (2814 m n.p.m.). Obfitował w żyzne pastwiska, uprawne pola i miejscami gęste dębowe lasy. Słynął z hodowli bydła, owiec i kóz. Podczas podziału Ziemi Obiecanej obszar ten przypadł plemieniu Manassesa.
Hermon – góra w paśmie Antylibanu (2814 m n.p.m.). Przez cały rok jest pokryta śniegiem.
Refaici – zob. Pwt 1,28+.
łoże z żelaza – inne możliwe tłumaczenie: sarkofag z bazaltu.
Rabbat Ammonitów – dziś Amman, stolica Jordanii.
Długość łoża (ok. 4 m) odnosi się do legendarnego wzrostu króla Oga.
Gilead – zob. Pwt 2,36+.
Baszan – obszar leżący na wschód od Jeziora Galilejskiego i doliny górnego Jordanu (dzisiejsze Wzgórza Golan). Rozciągał się od rzeki Jarmuk (wzdłuż której dziś biegnie granica między Jordanią a Syrią) na północ w kierunku góry Hermon (2814 m n.p.m.). Obfitował w żyzne pastwiska, uprawne pola i miejscami gęste dębowe lasy. Słynął z hodowli bydła, owiec i kóz. Podczas podziału Ziemi Obiecanej obszar ten przypadł plemieniu Manassesa.
Argob – obszar w północnej części Baszanu (Pwt 1,4+).
Geszuryci i Maakatyci – ich terytoria: Geszur i Maaka leżały po północno-wschodniej stronie jeziora Genezaret.
Makir – ród w plemieniu Manassesa (Sdz 5,14).
Morze Słone – chodzi o Morze Martwe, nazywane też w Biblii Morzem Wschodnim (np. Ez 47,18; Jl 2,20). W rzeczywistości jest to wielkie jezioro (pow. ok. 1020 km2) leżące na terytorium Izraela i Jordanii; nie ma odpływu, a główną rzeką, która je zasila, jest Jordan. Lustro wody Morza Martwego znajduje się w najniższym punkcie na ziemi – 408 m p.p.m. Maksymalna głębokość – ok. 400 m. Zasolenie Morza Martwego jest ok. 40 razy większe niż np. Morza Bałtyckiego. W Morzu Martwym, poza bakteriami, nie ma organizmów żywych.
Pisga – szczyt w paśmie Abarim, na wschód od Morza Martwego, w pobliżu góry Nebo (Lb 21,20; 23,14; Pwt 3,27; 4,49; Joz 12,3; 13,20).
Pan… będzie walczył za was – zob. Pwt 20,1-9+.
piękne góry – mowa o licznych wzgórzach na terenie Kanaanu. W oryginale użyto zwrotu piękna góra, który Żydzi w swojej tradycji odnoszą do Jerozolimy i Syjonu.
Liban – zob. Pwt 1,7+.
rozgniewał się – zob. Słownik (gniew Boży).
Pisga – szczyt w paśmie Abarim, na wschód od Morza Martwego, w pobliżu góry Nebo (Lb 21,20; 23,14; Pwt 3,27; 4,49; Joz 12,3; 13,20).
PAN (hebr. Adonai - ‘pan’; gr. Kyrios - ‘władca’, ‘ten który ma władzę nad innym człowiekiem lub całym ludem’) - tytuł wyrażający dostojeństwo i cześć. W ST termin ten stosowano w zastępstwie imienia Boga, którego ze względu na jego świętość nie wypowiadano. W obecnym przekładzie tam, gdzie występuje słowo ”Pan”, w oryginale jest słowo JHWH (tzw. tetragram), wymawiane zazwyczaj jako Jahwe. W ST jest to najważniejsze imię Boga, które prawdopodobnie oznacza Tego, który jest, który wyzwala, który stwarza, który panuje ( Wj 3,14n). W Septuagincie - greckim przekładzie ST - tytuł Pan (Kyrios) stał się imieniem własnym Boga, najwyższego spośród wszystkich władców (Pwt 10,17). NT tytuł Kyrios odnosi do Jezusa. Upowszechnił się on w pierwszych wspólnotach chrześcijan, którzy oddając się pod panowanie Chrystusa, uznali Go za jedynego Pana, władcę życia i śmierci (Rz 14,9), tego, który powróci (1Tes 4,17), aby ostatecznie zatryumfować nad wszystkim (Flp 2,9-11). Rzeczywiste uznanie Jezusa za Pana jest warunkiem wystarczającym do otrzymania zbawienia (Rz 10,9; por. J 13,13n).
AMORYCI (hebr. emori, akad. ammuru - ‘zachodni’) - jedna z grup etnicznych zamieszkujących Kanaan w czasach poprzedzających przybycie tam Izraelitów. W Piśmie Świętym słowo to ma kilka znaczeń. Może odnosić się do mieszkańców Kanaanu w ogólności (np. Rdz 14,7.13; 48,22; Pwt 3,8; 4,48; Sdz 6,1-10; 1Krl 21,26), do mieszkańców terenów górzystych, dla odróżnienia od mieszkańców nizin (Lb 13,29) lub może oznaczać konkretny naród, posiadający swoje państwo, rządzone przez króla (Lb 21,21-31; Pwt 2,26-35). Początek królestwa Amorytów należy łączyć z plemionami semickich nomadów, którzy w trzecim tysiącleciu przed Chr. utworzyli własne państwo, obejmujące znaczną część Mezopotamii i Syrii. W tekstach klinowych i egipskich znajdują się świadectwa o Amorytach, posługujących się językiem semickim. Przedstawieni są w nich jako lud politycznie dominujący nad Mezopotamią w początkach II tysiąclecia przed Chr. Dla Izraelitów Amoryci byli bałwochwalcami, których Bóg usunął z Kanaanu za popełniane niegodziwości (Joz 24,15; Sdz 6,10). Zob.
KANAAN.
JORDAN - najdłuższa i największa rzeka Palestyny, a także najniżej położona rzeka świata. Znaczna część koryta Jordanu znajduje się poniżej poziomu morza. Swój początek bierze z czterech Źródeł znajdujących się u stóp Hermonu, których wody łączą się ze sobą w północnej części doliny Hule. Jordan wpada do Jeziora Galilejskiego, a następnie meandrycznymi zakolami płynie na południe, by znaleŹć swoje ujście w Morzu Martwym (np. Rdz 14,3). Na odcinku , który w linii prostej łączy Jezioro Galilejskie i Morze Martwe, Jordan ma długości. Rzeka ta stanowi główne Źródło życiodajnej wody i centralny element palestyńskiego krajobrazu. Nad Jordanem rozegrało się wiele wydarzeń istotnych dla historii zbawienia, z których najważniejsze to wejście do Ziemi Obiecanej Izraelitów wracających z niewoli egipskiej (Joz 3 - 4) oraz chrzest Jezusa, który oznaczał rozpoczęcie przez Niego publicznej działalności (np. Mt 3,13-17).
ŁOKIEĆ - jednostka miary długości, liczona od kości łokciowej do końca palca środkowego. Wynosiła ok. 45 cm.
GESZURYCI - mieszkańcy małego królestwa położonego w południowej części Golanu, na wschód od Jeziora Galilejskiego (Joz 12,5; 13,1n). W okresie podboju Kanaanu Izraelici nie byli dość silni, aby podbić Geszur (Joz 13,11.13), dlatego aż do czasów Dawida, który poślubił Maakę, córkę króla Geszurytów (2Sm 3,3), pozostawał on niezależnym królestwem aramejskim. Niekiedy termin Geszur jest w Piśmie Świętym używany na określenie zdobytych przez Dawida ziem położonych na południu Palestyny (1Sm 27,8n).
AMMONICI (od hebr. ammon - ‘ludowy’, ‘mój lud’) - aramejski lud wywodzący się od Lota, bratanka Abrahama (Rdz 19,30-38). Zamieszkiwali tereny nad wschodnim dopływem Jordanu Jabbokiem, na wschód i na północ od Morza Martwego. Ich terytorium znajdowało się na terenie dzisiejszej Jordanii. Państwo Ammonitów powstało na przełomie epok brązu i żelaza (1500-1000 przed Chr.). Stolicą była Rabba położona w miejscu, gdzie znajduje się obecna stolica Jordanii - Amman. W Piśmie Świętym zostały opisane liczne wojny Izraelitów z Ammonitami, które rozpoczęły się niedługo po przybyciu Izraelitów do Kanaanu (np. Sdz 10,7-9). Zwycięską walkę z Ammonitami stoczył sędzia Jefte (Sdz 11). Pokonał ich również Saul pod Jabesz w Gileadzie (1Sm 11) oraz Dawid w bitwie pod Rabba (2Sm 11,14-21). Pomimo tych klęsk państwo Ammonitów przetrwało, a w okresie asyryjskim (VIII-VII w. przed Chr.) znacznie wzrosło jego znaczenie na Bliskim Wschodzie. Świadczą o tym liczne znaleziska archeologiczne z tego okresu, teksty asyryjskie oraz pisma proroków ST (np. Jr 49,1-6; Ez 25,1-7; Am 1,13-15; So 2,8). Państwo Ammonitów prawdopodobnie zostało wcielone do nowobabilońskiego imperium Nabuchodonozora i już nigdy się nie odrodziło. Niewiele można powiedzieć na temat religii Ammonitów. Wiadomo tylko, że ich najważniejszym bóstwem był, czczony także przez Fenicjan, Milkom. Zob.
KANAAN.
JORDAN - najdłuższa i największa rzeka Palestyny, a także najniżej położona rzeka świata. Znaczna część koryta Jordanu znajduje się poniżej poziomu morza. Swój początek bierze z czterech Źródeł znajdujących się u stóp Hermonu, których wody łączą się ze sobą w północnej części doliny Hule. Jordan wpada do Jeziora Galilejskiego, a następnie meandrycznymi zakolami płynie na południe, by znaleŹć swoje ujście w Morzu Martwym (np. Rdz 14,3). Na odcinku , który w linii prostej łączy Jezioro Galilejskie i Morze Martwe, Jordan ma długości. Rzeka ta stanowi główne Źródło życiodajnej wody i centralny element palestyńskiego krajobrazu. Nad Jordanem rozegrało się wiele wydarzeń istotnych dla historii zbawienia, z których najważniejsze to wejście do Ziemi Obiecanej Izraelitów wracających z niewoli egipskiej (Joz 3 - 4) oraz chrzest Jezusa, który oznaczał rozpoczęcie przez Niego publicznej działalności (np. Mt 3,13-17).
PAN (hebr. Adonai - ‘pan’; gr. Kyrios - ‘władca’, ‘ten który ma władzę nad innym człowiekiem lub całym ludem’) - tytuł wyrażający dostojeństwo i cześć. W ST termin ten stosowano w zastępstwie imienia Boga, którego ze względu na jego świętość nie wypowiadano. W obecnym przekładzie tam, gdzie występuje słowo ”Pan”, w oryginale jest słowo JHWH (tzw. tetragram), wymawiane zazwyczaj jako Jahwe. W ST jest to najważniejsze imię Boga, które prawdopodobnie oznacza Tego, który jest, który wyzwala, który stwarza, który panuje ( Wj 3,14n). W Septuagincie - greckim przekładzie ST - tytuł Pan (Kyrios) stał się imieniem własnym Boga, najwyższego spośród wszystkich władców (Pwt 10,17). NT tytuł Kyrios odnosi do Jezusa. Upowszechnił się on w pierwszych wspólnotach chrześcijan, którzy oddając się pod panowanie Chrystusa, uznali Go za jedynego Pana, władcę życia i śmierci (Rz 14,9), tego, który powróci (1Tes 4,17), aby ostatecznie zatryumfować nad wszystkim (Flp 2,9-11). Rzeczywiste uznanie Jezusa za Pana jest warunkiem wystarczającym do otrzymania zbawienia (Rz 10,9; por. J 13,13n).
BRAT - słowo ‘brat’ (siostra) w Piśmie Świętym może oznaczać brata rodzonego, współmałżonka lub narzeczonego (Tb 7,12; por. Pnp 4,9), dalszego krewnego, przyjaciela, rodaka, a nawet sojusznika. ST, obok braterstwa opartego na więzach krwi, wyraźnie podkreśla sens tego pojęcia w odniesieniu do wspólnoty i więzi duchowej ufundowanej na współodczuwaniu (1Sm 1,26) lub na mocy tego samego przymierza (Am 1,9; 1Mch 12,10). W NT pojęcie to odnosi się przede wszystkim do braci w wierze (Mt 18,15). Członkowie pierwszych wspólnot chrześcijan samych siebie określali mianem braci (np. 1Kor 6,6; Ef 6,21; Kol 1,1; Ap 1,9) i sióstr (np. Rz 16,1; 1Kor 9,5); takie braterstwo ma swoje Źródło we wspólnym dziecięctwie Bożym (Rz 8,14-17). Jako dzieci jednego Ojca wszyscy wierzący stają się dziedzicami Jego obietnic.
JORDAN - najdłuższa i największa rzeka Palestyny, a także najniżej położona rzeka świata. Znaczna część koryta Jordanu znajduje się poniżej poziomu morza. Swój początek bierze z czterech Źródeł znajdujących się u stóp Hermonu, których wody łączą się ze sobą w północnej części doliny Hule. Jordan wpada do Jeziora Galilejskiego, a następnie meandrycznymi zakolami płynie na południe, by znaleŹć swoje ujście w Morzu Martwym (np. Rdz 14,3). Na odcinku , który w linii prostej łączy Jezioro Galilejskie i Morze Martwe, Jordan ma długości. Rzeka ta stanowi główne Źródło życiodajnej wody i centralny element palestyńskiego krajobrazu. Nad Jordanem rozegrało się wiele wydarzeń istotnych dla historii zbawienia, z których najważniejsze to wejście do Ziemi Obiecanej Izraelitów wracających z niewoli egipskiej (Joz 3 - 4) oraz chrzest Jezusa, który oznaczał rozpoczęcie przez Niego publicznej działalności (np. Mt 3,13-17).
Ostatnie zarządzenia Mojżesza
Mojżesz zwraca się do ludzi z plemion Gada, Rubena i Manassesa, którzy jako pierwsi otrzymali swoje terytoria po wschodniej stronie Jordanu (Lb 32; Joz 13,8-31). Warunkiem osiedlenia się przez nich na tym obszarze jest wyruszenie z pozostałymi Izraelitami na podbój Kanaanu (Joz 1,12-18). W dalszej mowie Mojżesza pojawiają się treści, które szerzej zostaną przedstawione w końcowych rozdziałach księgi (Pwt 31 i 34). Chrześcijanie czytają ten tekst nie tylko jako opis historycznych zdarzeń, ale także jako zapowiedź nowej ziemi dla ludu Bożego w uniwersalnym Kościele Jezusa Chrystusa. Autor Listu do Hebrajczyków mówi, że święci Izraela widzieli tę ziemię z daleka i witali, wyznając, że są na ziemi obcymi i wędrowcami (Hbr 11,13; por. Hbr 11,14-16).
Księga Powtórzonego Prawa
Wprowadzenie
Okoliczności powstania
Zbiór zwany Pięcioksięgiem zamyka Księga Powtórzonego Prawa. Jej hebrajska nazwa – Debarim – pochodzi od wyrazów, którymi się zaczyna: Oto słowa. W kręgu kultury zachodniej tytuł księgi wywodzi się od greckiej nazwy Deuteronomion, czyli: ‘drugie prawo’ lub ‘powtórzone prawo’. Grecka nazwa wzięła początek od niezbyt poprawnego tłumaczenia wersetu Pwt 17,18, ale mimo to dobrze opisuje tę księgę. Jest ona bowiem zredagowana jako długa mowa Mojżesza, który na równinie Moabu powtarza i wyjaśnia prawa otrzymane od Boga na górze Horeb (tak nazywana jest w tej księdze góra Synaj).
W samej księdze brak informacji o jej autorze. Przez wiele wieków przyjmowano, że był nim Mojżesz. Niewykluczone, że wiele zawartych w niej myśli i nauk sięga czasów Mojżesza, jednakże obecny tekst księgi powstał kilka wieków później, w innych warunkach społecznych, gdy Izraelici przebywali już na terenie Kanaanu.
Prawie wszyscy zgadzają się dziś, że historia powstania Księgi Powtórzonego Prawa może być związana z odnalezieniem ok. 622 r. przed Chr., podczas remontu świątyni, księgi prawa, która dla króla Jozjasza stała się impulsem do działań na rzecz oczyszczenia i centralizacji kultu (2Krl 22,8-20). Wydaje się, że Księga Powtórzonego Prawa powstała w Królestwie Północnym (Izraelu), przed rokiem 722 przed Chr., w środowisku lewickim, na które wywarła wpływ tradycja wielkich proroków. Po upadku Królestwa Północnego księga została przewieziona do Jerozolimy i tam zredagowana w duchu reform króla Ezechiasza. W czasie panowania jego syna Manassesa, który zasłynął jako propagator pogaństwa (2Krl 21,1-18), została ukryta w świątyni, a jej wskazania zaczął wprowadzać w życie dopiero Jozjasz. Po upadku Jerozolimy w 586 r. przed Chr. teologia księgi miała istotny wpływ na ocenę wydarzeń związanych z utratą niepodległego bytu państwowego przez królestwa Izraela i Judy. Pod wpływem Księgi Powtórzonego Prawa (Pwt 28) opis wydarzeń historycznych zawarty w Joz, Sdz, 1-2Sm i 1-2Krl został zredagowany według schematu: za dobro – nagroda, za zło – kara. Według tej zasady dokonano oceny historii narodu wybranego, co miało na celu przede wszystkim uzmysłowienie czytelnikom, że Bóg nie jest obojętny na to, jak postępuje Jego lud. Przy okazji redakcji ksiąg opisujących historię narodu wybranego mógł też powstać dzisiejszy początek i koniec Księgi Powtórzonego Prawa (Pwt 1 – 3; 31 – 34), który można czytać jako oddzielny dokument, powiązany występującą tylko w tych rozdziałach postacią Jozuego.
W Księdze Powtórzonego Prawa zaktualizowano wiele przepisów zawartych w tzw. Kodeksie Przymierza (Wj 20,22 – 23,33) w perspektywie przeobrażeń społecznych i politycznych, o których dowiadujemy się od proroków Amosa, Ozeasza czy Micheasza. Księga ta odzwierciedla przejście od warunków ekonomicznych charakterystycznych dla małej wiejskiej wspólnoty do wymiany handlowej opartej na pieniądzu. Zostają w niej poruszone problemy związane z narastającym rozwarstwieniem społecznym, komasacją gruntów przez wielkich obszarników i utratą dziedzicznych praw do ziemi przez drobnych rolników. Osłabienie tradycyjnej roli klanu wymagało sprecyzowania przepisów chroniących rodzinę (np. Pwt 21,18-21; 25,5-10) i ubogich (Pwt 15,12-18; 24,17-22; 26,12n; 27,19). Należało też chronić system prawny przed korupcją i nadużyciami wobec najsłabszych (Pwt 16,18-20). W Księdze Powtórzonego Prawa zajęto się instytucjami państwa i poruszono zagadnienia związane z władzą królewską, armią zawodową i międzynarodowymi związkami monarchy (np. Pwt 17,16n). Niektóre zalecenia wyraźnie nawiązują do sytuacji powstałej w wyniku asyryjskiej polityki przesiedleń ludności. W sytuacji nowych zagrożeń i wyzwań Księga Powtórzonego Prawa zawiera propozycję odnowy społecznej wokół idei posłuszeństwa Bogu i Jego prawu.
Treść i teologia
Akcja Księgi Powtórzonego Prawa rozgrywa się w Moabie, naprzeciw Jerycha, w przeddzień przekroczenia przez Izraelitów Jordanu i rozpoczęcia podboju Kanaanu. Mojżesz otrzymał od Boga objawienie, że nie wejdzie do Ziemi Obiecanej (Pwt 3,25-27; 31,2), dlatego księga utrzymana jest w formie długiej mowy pożegnalnej, jaką wygłasza Mojżesz. Jego przemówienie można podzielić na trzy części: Pwt 1,6 – 4,43; 4,44 – 26,19; 29 – 30. Zasadniczą część księgi stanowi druga mowa Mojżesza (Pwt 4,44 – 26,19). Znajduje się w niej Dekalog (Pwt 5,6-21) oraz tzw. Kodeks deuteronomiczny (Pwt 12 – 26) zawierający prawo kultowe, cywilne oraz karne. Wszystkie mowy cechuje bardzo podniosły i kaznodziejski styl. Jest w nich zachęta do wierności Bogu, przymierzu i przykazaniom. Mojżesz często odwołuje się do przeszłości związanej z czterdziestoletnią wędrówką przez pustynię, by przypomnieć Izraelitom nieustanną bliskość Boga, przymierze na Horebie (Synaju), Boże obietnice oraz łaskę wybraństwa. To obdarowanie zobowiązuje Izraelitów do udzielania wspaniałomyślnej i natychmiastowej odpowiedzi (stąd częste użycie słowa „dziś”, np. Pwt 5,1; 6,1-6). Od tej odpowiedzi zależy byt narodu i posiadanie Ziemi Obiecanej.
Myśl religijna Księgi Powtórzonego Prawa jest bardzo bogata i zawiera istotę całej teologii starotestamentowej. Najważniejsze przesłanie księgi koncentruje się na przypomnieniu o tym, że Izraelici, jako naród wybrany (Pwt 7,6; 14,2; 26,18), mają czcić tylko jedynego Boga i kochać Go całym sercem. Muszą pamiętać o przymierzu z Bogiem i podczas świąt wspominać Bożą miłość objawioną w czasie Wyjścia z Egiptu. Zobowiązani są także do gorliwego wypełniania woli Bożej wyrażonej w nakazach Prawa (Tory). Ziemia Kanaan jest darem dla Izraela, lecz posiadanie jej zależeć będzie od wierności Izraelitów jedynemu Bogu.
Wszyscy Izraelici powinni uznać Boga za swojego Pana, a siebie nawzajem za braci i siostry. Podobnie jak u proroków, w centrum nauczania księgi znajduje się wezwanie do miłości, sprawiedliwości, wierności, a także troski o ubogich. Relacja między Bogiem a Izraelem powinna określać stosunek Izraelitów zarówno do siebie nawzajem, jak i do obcych. Izraelici, jako wyzwoleni z niewoli przez Boga, zobowiązani zostają do naśladowania Go w Jego postawie wobec sieroty, wdowy i cudzoziemca (Pwt 10,16-19).
W NT często (ok. 80 razy) występują odwołania do Księgi Powtórzonego Prawa (np. Mt 4,4.7; 5,31; 18,16; 22,37; Mk 12,29n; Łk 10,27; 4,4.12; Dz 3,22n; 7,37). Kościół często sięga po tę księgę w liturgii i nauczaniu, by zachęcić wiernych do żarliwej miłości Boga i bliźniego oraz do wypełniania Bożego prawa. W księdze tej znajduje się także zapowiedź pojawienia się nowego proroka (Pwt 18,15nn), którym dla chrześcijan jest Jezus Chrystus, prowadzący lud Boży do nowej ziemi obiecanej, czyli do jedności z Bogiem Ojcem.
Mojżesz zwraca się do ludzi z plemion Gada, Rubena i Manassesa, którzy jako pierwsi otrzymali swoje terytoria po wschodniej stronie Jordanu (Lb 32; Joz 13,8-31). Warunkiem osiedlenia się przez nich na tym obszarze jest wyruszenie z pozostałymi Izraelitami na podbój Kanaanu (Joz 1,12-18). W dalszej mowie Mojżesza pojawiają się treści, które szerzej zostaną przedstawione w końcowych rozdziałach księgi (Pwt 31 i 34). Chrześcijanie czytają ten tekst nie tylko jako opis historycznych zdarzeń, ale także jako zapowiedź nowej ziemi dla ludu Bożego w uniwersalnym Kościele Jezusa Chrystusa. Autor Listu do Hebrajczyków mówi, że święci Izraela widzieli tę ziemię z daleka i witali, wyznając, że są na ziemi obcymi i wędrowcami (Hbr 11,13; por. Hbr 11,14-16).