201Wtedy wszyscy Izraelici, z całego terytorium od Dan do Beer-Szeby oraz z krainy Gilead, zgromadzili się przed Panem w Mispie. Przybyli na to zgromadzenie jak jeden mąż.2Stawili się wszyscy przywódcy całego ludu, wszystkie plemiona Izraela na zgromadzenie ludu Bożego: czterysta tysięcy pieszych władających mieczem. 3Beniaminici dowiedzieli się o tym, że Izraelici zebrali się w Mispie.
Izraelici zapytali: „Powiedzcie, jak doszło do tej zbrodni?”. 4Wówczas zabrał głos Lewita, mąż zamordowanej kobiety: „Przybyłem ze swoją żoną do Gibea, które leży na ziemiach pokolenia Beniamina, aby tam przenocować. 5Jednak mieszkańcy Gibea wystąpili przeciwko mnie. Nocą otoczyli dom, w którym przebywałem i zamierzali mnie zabić. Moją żonę tak gwałcili, że umarła. 6Zabrałem ją więc, pokroiłem na części i rozesłałem je do wszystkich posiadłości Izraela, gdyż dopuszczono się w Izraelu czynu ohydnego i haniebnego. 7Teraz zaś, skoro są tu obecni wszyscy Izraelici, rozważcie to i zadecydujcie, co należy uczynić”. 8Wszyscy wstali i jak jeden mąż postanowili: „Nikt z nas nie odejdzie do swojego namiotu, żaden nie wróci do swojego domu! 9Z mieszkańcami Gibea natomiast postąpimy w ten sposób, że rzucimy przeciwko nim losy. 10Z każdego plemienia Izraela wybierzemy po dziesięciu ludzi ze stu; będzie więc stu z tysiąca, a tysiąc z dziesięciu tysięcy. Oni zgromadzą żywność dla wojowników, którzy wyruszą, aby ukarać Beniaminitów z Gibea za tę całą hańbę, której się dopuszczono w Izraelu”. 11Tak więc wszyscy zebrani Izraelici jak jeden mąż zjednoczyli się przeciwko mieszkańcom tego miasta.
12Potem z plemion Izraelskich rozesłano mężczyzn do wszystkich rodów Beniamina z takim przesłaniem: „Cóż to za zbrodnię popełniono wśród was? 13Wydajcie teraz tych ludzi, tych niegodziwych mężczyzn, mieszkających w Gibea, abyśmy ukarali ich śmiercią i tak usunęli zło z Izraela!”. Lecz Beniaminici nie chcieli usłuchać głosu swoich braci, Izraelitów. 14Co więcej, zgromadzili się ze swoich miast w Gibea, aby wyruszyć do walki z Izraelitami. 15Kiedy w tym dniu dokonano przeglądu Beniaminitów, przybyłych z miast naliczono dwadzieścia sześć tysięcy mężczyzn władających mieczem, oprócz mieszkańców Gibea, których naliczono siedmiuset doborowych wojowników. 16W całym tym zbrojnym oddziale było siedmiuset leworęcznych doborowych wojowników. Każdy z nich trafiał celnie kamieniem wyrzuconym z procy.
17Wśród Izraelitów także dokonano przeglądu. Było ich, bez Beniaminitów, czterysta tysięcy mężczyzn władających mieczem. Każdy z nich był dzielnym wojownikiem. 18Izraelici wyruszyli do Betel, gdzie pytali się Boga: „Kto z nas jako pierwszy pójdzie do walki z Beniaminitami?”. Pan odpowiedział: „Pierwszy pójdzie Juda”.
19Rankiem Izraelici wyruszyli w drogę i rozbili obóz pod Gibea. 20Potem Izraelici wystąpili do walki z Beniaminitami i uformowali się do bitwy przeciwko mieszkańcom Gibea. 21Ale Beniaminici zaatakowali ich z Gibea i zabili w tym dniu dwadzieścia dwa tysiące Izraelitów. 22Izraelici jednak nie ustąpili i ponownie stanęli do walki na tym samym miejscu, gdzie walczyli poprzedniego dnia. 23Wcześniej jednak Izraelici poszli i płakali przed Panem aż do wieczora. Potem zapytali Pana : „Czy mamy ponownie wyruszyć do walki z naszymi braćmi Beniaminitami?”. Na to rzekł Bóg: „Wyruszcie przeciwko nim!”.
24Następnego dnia Izraelici ruszyli na Beniaminitów. 25Lecz Beniaminici także w tym drugim dniu wyszli im z Gibea na spotkanie i zabili jeszcze osiemnaście tysięcy Izraelitów. A ci, którzy zginęli, umieli posługiwać się mieczem.
26Wtedy wszyscy Izraelici, cały zbrojny lud, poszli do Betel i tam płakali, trwając przed Panem. Pościli w tym dniu aż do wieczora i składali przed Panem ofiary całopalne i ofiary wspólnotowe.27Następnie Izraelici radzili się Pana. Była tam wówczas Arka Przymierza Boga.28Pinchas, syn Eleazara, syna Aarona, w tych dniach sprawował przy niej służbę. Pytali więc: „Czy mamy jeszcze wyruszyć do walki przeciwko naszym braciom, Beniaminitom, czy też mamy jej zaniechać?”. Pan im odpowiedział: „Wyruszcie, gdyż jutro wydam ich w wasze ręce”.29Wtedy część Izraelitów ukryła się w zasadzkach wokół Gibea.
30Trzeciego dnia Izraelici wyruszyli do walki przeciwko Beniaminitom i podobnie jak za pierwszym i drugim razem ustawili szyki bojowe na wprost Gibea. 31Beniaminici wyszli naprzeciw zbrojnego ludu i dali się odciągnąć od miasta. Tak jak poprzednio zaczęli zabijać niektórych z ludu, zajmując pole między traktami, z których jeden prowadzi do Betel, a drugi do Gibea. Pobili tam około trzydziestu Izraelitów. 32Beniaminici myśleli: „Pobijemy ich jak poprzednio!”. Izraelici natomiast postanowili: „Będziemy uciekać, by odciągnąć ich daleko od miasta ku traktom”. 33Podczas gdy główny oddział izraelski wycofywał się ze swoich stanowisk i ustawiał się w szyku bojowym w Baal-Tamar, Izraelici, którzy byli ukryci w zasadzkach, wyszli na opustoszały teren w pobliżu Gibea. 34W ten sposób dziesięć tysięcy doborowych wojowników z całego Izraela stanęło naprzeciwko Gibea i rozgorzała zacięta walka. Beniaminici nawet nie byli świadomi, że przychodzi na nich nieszczęście. 35Pan zadał im klęskę wobec Izraela. W tym dniu Izraelici zabili dwadzieścia pięć tysięcy stu Beniaminitów, a wszyscy oni umieli posługiwać się mieczem. 36Dopiero wtedy Beniaminici zrozumieli, że ponieśli klęskę.
Wojownicy izraelscy wycofywali się przed Beniaminitami, polegając na zasadzkach, które rozstawili pod Gibea. 37Ci zaś, którzy ukryli się w zasadzkach, zaatakowali Gibea z zaskoczenia. Wtargnęli do środka i wybili doszczętnie wszystkich mieszkańców miasta. 38Izraelici umówili się z ukrytymi w zasadzkach, że ci postarają się, aby nad miastem uniosła się wielka ilość dymu. 39Gdy więc Izraelici upozorowali ucieczkę, Beniaminici pobili około trzydziestu Izraelitów i pomyśleli sobie: „Znowu rozgromiliśmy Izraela, jak w poprzedniej bitwie”. 40Wtedy jednak zaczął wznosić się ku górze słup dymu z miasta, a Beniaminici odwrócili się i zobaczyli, że całe miasto stoi w ogniu. 41W tym momencie Izraelici zawrócili, a Beniaminici wpadli w panikę, bo zrozumieli, że przychodzi na nich nieszczęście. 42Zaczęli więc uciekać przed Izraelitami drogą wiodącą na pustynię, lecz nie byli w stanie zgubić pościgu. Wówczas Izraelici, którzy opuścili miasto, wpadli między Beniaminitów i zabijali ich. 43Osaczyli Beniaminitów i ścigali ich bez przerwy, aż zapędzili ich na przedpola Gibea, po wschodniej stronie.
44Poległo wtedy osiemnaście tysięcy Beniaminitów, a wszyscy oni byli walecznymi wojownikami. 45Reszta zawróciła i uciekła w kierunku pustyni ku skałom Rimmon. Spośród nich Izraelici wyłapali na drogach pięć tysięcy mężczyzn. Pozostałych ścigali dalej, aż do Gidom, zabijając kolejne dwa tysiące. 46Tak więc liczba wszystkich poległych w tym dniu Beniaminitów wynosiła dwadzieścia pięć tysięcy, a byli to sami waleczni wojownicy. 47Jedynie sześciuset mężczyzn zawróciło i zdołało schronić się na pustyni przy skałach Rimmon, gdzie pozostali przez cztery miesiące. 48Izraelici natomiast wrócili na ziemie Beniaminitów i doszczętnie je spustoszyli, zabijając ludność miast i bydło oraz niszcząc wszystko, co tam zastali. Spalili także wszystkie miejscowości, jakie napotkali na swojej drodze.
od Dan do Beer-Szeby – wyrażenie na określenie całego kraju Izraela od najdalszej północy po krańce południowe (Joz 19,47). Na temat tych miast zob. Słownik.
Gilead – zob. Sdz 7,3+.
Mispa – miejscowość na terytorium plemienia Beniamina, położona 13 km na północ od Jerozolimy, w bliskiej odległości od Betel.
Potem zapytali Pana – klęska, jaka spotkała Izraelitów, była dla nich sporym zaskoczeniem i odebrała im pewność siebie, ponieważ byli przekonani, że walczą w słusznej sprawie, w obronie sprawiedliwości, a jednak doświadczyli porażki, której zupełnie nie rozumieli. Pytanie, jakie kierują do Boga, jest więc wynikiem ich rozgoryczenia i rozczarowania.
PAN (hebr. Adonai - ‘pan’; gr. Kyrios - ‘władca’, ‘ten który ma władzę nad innym człowiekiem lub całym ludem’) - tytuł wyrażający dostojeństwo i cześć. W ST termin ten stosowano w zastępstwie imienia Boga, którego ze względu na jego świętość nie wypowiadano. W obecnym przekładzie tam, gdzie występuje słowo ”Pan”, w oryginale jest słowo JHWH (tzw. tetragram), wymawiane zazwyczaj jako Jahwe. W ST jest to najważniejsze imię Boga, które prawdopodobnie oznacza Tego, który jest, który wyzwala, który stwarza, który panuje ( Wj 3,14n). W Septuagincie - greckim przekładzie ST - tytuł Pan (Kyrios) stał się imieniem własnym Boga, najwyższego spośród wszystkich władców (Pwt 10,17). NT tytuł Kyrios odnosi do Jezusa. Upowszechnił się on w pierwszych wspólnotach chrześcijan, którzy oddając się pod panowanie Chrystusa, uznali Go za jedynego Pana, władcę życia i śmierci (Rz 14,9), tego, który powróci (1Tes 4,17), aby ostatecznie zatryumfować nad wszystkim (Flp 2,9-11). Rzeczywiste uznanie Jezusa za Pana jest warunkiem wystarczającym do otrzymania zbawienia (Rz 10,9; por. J 13,13n).
ZGROMADZENIE (hebr. kahal, gr. ekklesia) - termin odnoszący się do wspólnoty ludzi jednoczących się ze względu na wspólne pochodzenie lub ze względu na wspólny cel. Pierwotnie termin zgromadzenie dotyczył powszechnego zwołania mężczyzn z Izraela w celu stawienia czoła wrogowi lub wyruszenia na wyprawę wojenną (np. Lb 10,7). Sygnałem nakazującym zebranie się w oznaczonym miejscu był dźwięk trąby. Wielokrotnie w Piśmie Świętym (szczególnie w Wj, Lb, Pwt, 1-2Krn) zgromadzeniem nazywany jest cały Izrael. Po instytucjonalizacji kultu świątynnego hebr. termin kahal przybrał także znaczenie religijne i określał wspólnotę ludu zwołanego, aby oddawać cześć Bogu. Kościół jako wspólnota ludzi wierzących jest określany w NT mianem ekklesia (najbliższy gr. odpowiednik hebr. kahal), czyli ‘zgromadzenie ludu Nowego Przymierza’. Kościół jest więc postrzegany jako nowy Lud Boży zwołany przez Boga. Najpełniejszym urzeczywistnieniem tego zwołania jest zgromadzenie eucharystyczne (np. 1Kor 11,17-34).
RÓD - społeczna jednostka organizacyjna, oparta na więzach krwi. Rody łączyły się w większe grupy zwane plemionami lub szczepami, odwołującymi się do wspólnego przodka (np. 1Sm 10,21). Ród jest pojęciem szerszym niż rodzina rozumiana jako wspólnota zamieszkania. Poszczególne rodziny izraelskie łączyły się w rody, na czele których stała jedna osoba (np. Lb 36,1). Przynależność do danego rodu pociągała za sobą konieczność przyjęcia tej samej tradycji religijnej, czyli wyznawanie wiary w Boga swoich przodków (np. Rdz 26,24).
BETEL (hebr. ‘dom Boży’) - starożytne miasto, dzisiejsze Bejtin, usytuowane ok. na północ od Jerozolimy. Leżało na skrzyżowaniu dwóch szlaków, z których jeden prowadził z północy na południe Palestyny, drugi natomiast łączył Jerycho z Morzem Śródziemnym. Z racji swojego położenia, a także licznych Źródeł słodkiej wody, Betel miało duże znaczenie strategiczne. Już w czasach patriarchów było ważnym ośrodkiem kultu. Według Rdz 28,10-19 pierwotnie miejscowość ta nosiła nazwę Luz, a nazwę Betel nadał jej Jakub. Pod koniec XIII w. przed Chr. Betel zostało zdobyte przez Izraelitów i przypadło w udziale plemieniu Efraima. Ważną funkcję pełniło w okresie sędziów (1200-1000 przed Chr.), kiedy było miejscem spotkań wszystkich plemion Izraela. Przez pewien czas w tym mieście przechowywano Arkę Przymierza (Sdz 20,18-28). Centralizacja kultu w Jerozolimie, jaka dokonała się na początku okresu monarchii izraelskiej, sprawiła, że miejscowe sanktuarium, a zarazem całe miasto, straciło na znaczeniu. Po podziale królestwa za czasów Jeroboama (922 r. przed Chr.) sanktuarium w Betel wraz z umieszczonym w nim złotym cielcem stało się głównym ośrodkiem kultu w Królestwie Północnym (Izraelu). Miasto zostało zniszczone podczas inwazji asyryjskiej w 722/721 r. przed Chr. W dobie reform w VII w. przed Chr. król Judy Jozjasz zniszczył sanktuarium w Betel i kazał zabić miejscowych kapłanów (2Krl 23,15-20). Miasto przetrwało najazd Nabuchodonozora i zostało prawdopodobnie zniszczone przez Persów. Po odbudowie rozwijało się pomyślnie w okresach: hellenistycznym, rzymskim i bizantyjskim. Zostało opuszczone dopiero pod naporem podbojów arabskich w VI w. po Chr. Zob.
DAN.
JUDA - termin posiadający w Piśmie Świętym wiele znaczeń. Może oznaczać region w Palestynie (np. Ps 60,9), nazwę jednego z plemion izraelskich, które wzięło swoją nazwę od Judy, czwartego syna patriarchy Jakuba (np. Rdz 29,35), a także terytorium powstałe po śmierci Salomona i rozpadzie monarchii izraelskiej na dwa królestwa (1Krl 14,21.29; 15,1.7; Jr 1,2). Przy podziale ziemi Kanaan pomiędzy plemi ona, które powróciły z niewoli egipskiej, plemieniu Judy przypadły znaczne obszary na południu Palestyny ( Joz 15) z głównymi ośrodkami w Hebronie i Betlejem. Pozycja plemienia Judy znacznie wzrosła, kiedy wywodzący się z niego król Dawid zjednoczył plemiona izraelskie i przeniósł stolicę do Jerozolimy. Po odłączeniu się dziesięciu plemion północnych, przy plemieniu Judy pozostało jedynie plemię Beniamina. W ten sposób powstało Królestwo Południowe. Po powrocie z wygnania babilońskiego Juda, a szczególnie Jerozolima, w której znajdowała się świątynia, stała się miejscem powrotu wygnańców. Według zapowiedzi prorockich ST w Judzie miał się narodzić przyszły Mesjasz. Autorzy NT widzą spełnienie tych obietnic w Jezusie, którego nazywają lwem z plemienia Judy i synem Dawida (np. Mt 1,2n.16; Hbr 7,14; Ap 5,5). Zob.
IZRAEL.
PAN (hebr. Adonai - ‘pan’; gr. Kyrios - ‘władca’, ‘ten który ma władzę nad innym człowiekiem lub całym ludem’) - tytuł wyrażający dostojeństwo i cześć. W ST termin ten stosowano w zastępstwie imienia Boga, którego ze względu na jego świętość nie wypowiadano. W obecnym przekładzie tam, gdzie występuje słowo ”Pan”, w oryginale jest słowo JHWH (tzw. tetragram), wymawiane zazwyczaj jako Jahwe. W ST jest to najważniejsze imię Boga, które prawdopodobnie oznacza Tego, który jest, który wyzwala, który stwarza, który panuje ( Wj 3,14n). W Septuagincie - greckim przekładzie ST - tytuł Pan (Kyrios) stał się imieniem własnym Boga, najwyższego spośród wszystkich władców (Pwt 10,17). NT tytuł Kyrios odnosi do Jezusa. Upowszechnił się on w pierwszych wspólnotach chrześcijan, którzy oddając się pod panowanie Chrystusa, uznali Go za jedynego Pana, władcę życia i śmierci (Rz 14,9), tego, który powróci (1Tes 4,17), aby ostatecznie zatryumfować nad wszystkim (Flp 2,9-11). Rzeczywiste uznanie Jezusa za Pana jest warunkiem wystarczającym do otrzymania zbawienia (Rz 10,9; por. J 13,13n).
CAŁOPALENIE, CAŁOPALNA OFIARA (hebr. ola - ‘to, co się wznosi’, lub kalil - ‘doskonała’) - ofiara składana dwa razy dziennie, rano i wieczorem, w świątyni jerozolimskiej, a także przy okazji różnych specjalnych okoliczności. Różniła się od innych ofiar tym, że spalano całe zwierzę (z wyjątkiem skóry, którą otrzymywał kapłan). Dlatego też w terminologii greckiej ofiarę tę określano jako holokaustos - ‘całkowite spalenie’. Ogień, w którym ofiara była spalana, symbolizował Bożą obecność. Nierozcinanie zwierzęcia na kawałki oznaczało, że ofiara była pełna i doskonała. Zwierzę ofiarne musiało być starannie wyselekcjonowane i nie mogło mieć na ciele żadnej skazy. Obrzęd składania ofiary całopalnej rozpoczynał się od gestu położenia dłoni na głowie ofiarowanego zwierzęcia ( Kpł 1,4), co wyrażało intencję uczynienia ofiary z samego siebie. Jej celem było pojednanie człowieka z Bogiem. Ofiary całopalne składane w czasach ST były zapowiedzią jedynej doskonałej ofiary, którą złożył z siebie Jezus Chrystus. Dopiero ofiara Chrystusa na krzyżu w sposób całkowity pojednała ludzi z Bogiem i stała się Źródłem odpuszczenia grzechów (zob. np. Rz 5). Zob.
OFIARA.
WSPÓLNOTOWA OFIARA (hebr. zewach, szelamim lub zewach szelamim) - ofiara nazywana także ‘ofiarą biesiadną’ albo ‘ofiarą za pokój’. Była to ofiara krwawa składana na życzenie indywidualnych pielgrz ymów, szczególnie rodzin przybywających do Jerozolimy. Jej celem było z jednej strony wyrażenie wdzięczności Bogu za otrzymane przez rodzinę dobrodziejstwa, z drugiej natomiast, prośba o jeszcze większe zacieśnienie więzów rodzinnych oraz pogłębienie relacji rodziny z Bogiem (np. Rdz 31,54; Kpł 3,1nn; 1Sm 1,21). W księgach biblijnych nie ma przepisów, które w jednoznaczny sposób określałyby, co ma być przedmiotem ofiary wspólnotowej i w jaki sposób należy ją składać. W ofierze tej można było złożyć młodą krowę, owcę, wołu itp. Po zabiciu zwierzęcia kapłan zobowiązany był wylać jego krew na ołtarz (np. Pwt 12,27), a następnie spalić jego tłuszcz (np. Kpł 3,3-5). Po ofiarowaniu Bogu krwi i tłuszczu zwierzęcia kapłani otrzymywali jego mostek oraz prawą łopatkę (Kpł 7,28-34). To, co zostało, zabierał ofiarodawca, aby przygotować ucztę dla rodziny i zaproszonych gości.
PRZYMIERZE - rodzaj umowy, gwarantującej porządek i ustalającej prawa i obowiązki stron zawierających układ. Termin ten odnosi się nie tylko do relacji międzyludzkich czy międzynarodowych, ale także używa się go w odniesieniu do relacji między Bogiem a ludźmi. Jest to kluczowe pojęcie dla teologii ST i historii narodu wybranego. ST wymienia kilka przymierzy, które Bóg zawierał z ludźmi: z Noem (Rdz 9), z Abrahamem (Rdz 15 i 17), z ludem izraelskim na Synaju (Wj 19nn), z Dawidem (2Sm 7) oraz przymierze nazwane kapłańskim (Lb 18,19). Na Synaju zostało zawarte najważniejsze z nich, na mocy którego Izrael otrzymał prawa i zobowiązał się do wierności Bogu. Inicjatorem każdego przymierza był Bóg, który w ten sposób wyraził swoją miłość i łaskę wobec ludzi. Zewnętrznym znakiem przymierza Izraela z Bogiem było obrzezanie. Obchodzono także Święto Odnowienia Przymierza. Nagminne łamanie przymierza przez członków ludu Bożego doprowadziło do konieczności zawarcia Nowego Przymierza (Jr 31,31-33). To ostateczne przymierze Bóg zawarł z wszystkimi ludŹmi przez swojego Syna Jezusa Chrystusa. Nowe Przymierze nie opiera się już na przepisach prawa, ale ma swoje Źródło w Duchu (2Kor 3,6; por. J 4,23n). Wierność temu przymierzu jest możliwa dzięki ofierze Chrystusa i Jego żywej obecności pośród tych, którzy w Niego uwierzyli. Zob.
OBRZEZANIE,
PRZYKAZANIE.
Księga Sędziów
Wprowadzenie
Okoliczności powstania
Działalność sędziów w Izraelu trwała około dwa wieki: od wejścia Izraelitów do Kanaanu (ok. 1230-1200 przed Chr.) do ustanowienia w Izraelu monarchii (ok. 1020-1004 przed Chr.). Sędziowie byli zazwyczaj przywódcami, a często wodzami wojska. Bóg powierzał im ten urząd, aby wyzwalali plemiona izraelskie z opresji i niebezpieczeństw, jakie groziły im ze strony ościennych narodów, które pragnęły przejąć kontrolę nad Kanaanem.
Księga Sędziów przeszła długi i złożony proces formowania, zanim uzyskała ostateczną, znaną dzisiaj wersję. Na początku, w okresie zbliżonym do czasu, w którym dzieją się opisywane w księdze wydarzenia, powstawały przekazywane ustnie w rodzinach izraelskich opowiadania o tzw. sędziach większych: Ehudzie, Deborze, Baraku, Gedeonie, Jeftem i Samsonie. Te pojedyncze historie zostały zebrane i spisane na początku XI w. przed Chr. Później reprezentanci tradycji deuteronomistycznej (zob. Wprowadzenie do Księgi Powtórzonego Prawa) na nowo opracowali ten materiał, dodając do niego wprowadzenie historyczno-teologiczne, poszerzając niektóre opowiadania i dostosowując wszystko do schematu: grzech – kara – pokuta – wyzwolenie. Wszystkie opowiadania zostały ułożone w porządku chronologicznym, co sprawia wrażenie, że każdy z sędziów sprawował władzę nad całym Izraelem. Tymczasem zazwyczaj działali oni na terytorium jednego z plemion wchodzących w skład Izraela. Druga redakcja deuteronomistyczna, dokonana już po zniszczeniu Jerozolimy w 587 r. przed Chr., dodała do księgi rozdziały 1 i 9, a także umieszczone na końcu dodatki oraz informacje dotyczące sędziów mniejszych: Toli, Jaira, Ibsana, Elona i Abdona. Księga Sędziów zarówno przez Żydów, jak i przez chrześcijan zawsze uważana była za natchnioną.
Treść i teologia
Księga Sędziów wyraźnie dzieli się na trzy części. Część pierwsza zawiera dwa wprowadzenia. Pierwsze z nich (Sdz 1,1 – 2,5) ukazuje sytuację plemion izraelskich po śmierci Jozuego, przy czym autor podkreśla dominującą rolę plemienia Judy. Drugie wprowadzenie (Sdz 2,6 – 3,6) posłużyło autorowi do przedstawienia koncepcji historii kierowanej przez Boga, która toczy się według wspomnianego już schematu: grzech – kara – pokuta – wybawienie. Autor podaje tu również trzy powody, dla których Bóg pozwolił, aby w Ziemi Obiecanej, pośród Izraelitów mieszkały grupy rdzennej ludności Kanaanu.
Druga, zasadnicza część księgi, przedstawia historię poszczególnych sędziów: Otniela, który uwolnił naród z niewoli narzuconej przez króla Aramu (Sdz 3,7-11); Ehuda, który wybawił Izraela od Moabitów (Sdz 3,12-30); Szamgara, który pokonał Filistynów (Sdz 3,31); Debory i Baraka, którzy obronili naród przed Kananejczykami (Sdz 4,1 – 5,31); Gedeona, który pokonał Madianitów (Sdz 6,1 – 8,35); Abimeleka (Sdz 9,1-57); Tolę (Sdz 10,1n); Jaira (Sdz 10,3-5); Jeftego (Sdz 10,6 – 12,7); Ibsana (Sdz 12,8-10); Elona (Sdz 12,11n); Abdona (Sdz 12,13-15), a także Samsona i jego walkę z Filistynami (Sdz 13 – 16).
Trzecia i ostatnia część księgi składa się z dwóch dodatków, z których jeden opowiada o przemieszczeniu się plemienia Danitów na północ Palestyny i wzniesieniu tam przez nich własnego sanktuarium (Sdz 17 – 18), drugi zaś przedstawia dramatyczną historię zbrodni, jakiej dopuścili się mieszkańcy Gibea, pochodzący z plemienia Beniamina.
Chociaż autor opisuje wydarzenia w sposób fragmentaryczny, często mocno ubarwiony, przenośny i podporządkowany ustalonemu przez niego schematowi chronologicznemu, to jednak Księga Sędziów dostarcza cennych informacji na temat jednego z najbardziej tajemniczych okresów historii Izraela. Zwyczaje wojenne i relacje społeczne przedstawione w księdze wskazują, że była to epoka barbarzyńska. Z tego powodu pojawiają się spore trudności w interpretacji tego tekstu. Dzieje się tak dlatego, że postępowanie opiewanych w księdze bohaterów izraelskich często pozostaje w sprzeczności z powszechnie dziś przyjmowanymi normami moralnymi: Ehud posługuje się zdradą, aby zabić wroga (Sdz 3,16-23); Debora wychwala podstęp Jael, która zabiła Siserę, łamiąc przy tym święte prawo gościnności (Sdz 4,18-22; 5,24-27); Abimelek, chcąc dojść do władzy, zabija siedemdziesięciu synów Jerubbaala (Sdz 9,5); Jefte doprowadza do śmierci córki, aby wypełnić złożony nierozważnie ślub (Sdz 11,34-40); Samson korzysta z usług prostytutki (Sdz 16,1); lewita ze spokojem zostawia swoją żonę w rękach gwałcicieli i zabójców (Sdz 19,1-30); połączone siły izraelskie mordują niemal całe plemię Beniamina (Sdz 19,22-25); Izraelici uprowadzają młode dziewczęta z Szilo, aby dać je za żony ocalałym Beniaminitom (Sdz 21,19-23).
Księga Sędziów ilustruje sytuację społeczno‑polityczną plemion izraelskich z czasu poprzedzającego ustanowienie monarchii. Poszczególne plemiona tworzą luźną federację i każde z nich działa na własną rękę. Zawiązują między sobą krótkotrwałe sojusze, mające na celu walkę ze wspólnym wrogiem, którym najczęściej były ludy pierwotnie zamieszkujące Kanaan, a także Edomici, Madianici, Moabici i Filistyni. Zagrożenia zewnętrzne, a także ciągła rywalizacja pomiędzy rodami i plemionami powodowały nieustanne napięcia i stan niepewności. Biorąc pod uwagę te okoliczności, łatwiej zrozumieć pojawiające się w Izraelu coraz silniejsze tendencje do ustanowienia jednego, silnego ośrodka władzy, który zagwarantuje porządek wewnętrzny i skutecznie przeciwstawi się zagrożeniom zewnętrznym. Pierwsza próba ustanowienia monarchii zakończyła się jednak klęską (Sdz 8,22-35).
Na podstawie Księgi Sędziów można stwierdzić, że w czasach poprzedzających ustanowienie monarchii Izraelici nie posiadali scentralizowanych form kultu religijnego. Każdy mógł założyć swoje prywatne sanktuarium, ojciec rodziny mógł pełnić funkcje kapłańskie albo ustanowić sobie kapłana. Wielkie sanktuaria służyły przede wszystkim jako miejsca zbiorowej modlitwy, do których w przypadku wydarzeń doniosłych dla całego narodu zwoływano uroczyste zgromadzenie.
Izraelici dochowywali wierności jedynemu Bogu, chociaż nieustannie byli narażeni na pokusę przyjmowania wierzeń kananejskich i praktykowanie bałwochwalczego kultu pogańskich bóstw płodności i urodzaju. Typowym przykładem popadnięcia w religijny synkretyzm jest historia Gedeona. W obliczu różnych zagrożeń Bóg nie pozostawia swojego narodu, ale ustanawia charyzmatycznych przywódców, sędziów, których zadaniem jest wybawienie Izraela od wszystkich zagrożeń, jakie mogłyby przeszkodzić w realizacji Bożej obietnicy dotyczącej przejęcia Ziemi Obiecanej.