231Pewnego dnia ktoś doniósł Dawidowi: „Filistyni oblegają Keilę i rabują zapasy zboża”. 2Dawid więc radził się Pana : „Czy mam wyruszyć i uderzyć na tych Filistynów?”. Pan mu odpowiedział: „Ruszaj! Pobijesz Filistynów i ocalisz Keilę!”.3Ale towarzysze Dawida mówili do niego: „Już tutaj, w Judzie, żyjemy pełni strachu! O ile bardziej będziemy musieli się bać, jeśli udamy się do Keili, aby bić się z oddziałami Filistynów!”. 4Dawid po raz drugi radził się Pana, a Pan odpowiedział podobnie: „Wypraw się niezwłocznie do Keili, gdyż Ja wydam Filistynów w twoje ręce”.5Wyruszył więc Dawid i jego ludzie do Keili i pobili Filistynów. Dawid zadał im wielką klęskę i zabrał ich trzody. W ten sposób Dawid ocalił mieszkańców Keili.
6Gdy się wyprawiał na Keilę, Abiatar, syn Achimeleka, który schronił się u niego, wziął ze sobą efod.
Pościg Saula udaremniony
7Saul dowiedział się, że Dawid wszedł do Keili. Wtedy Saul powiedział: „Wydał go Bóg w moje ręce, gdyż po tym jak wszedł do miasta, które ma bramy i zasuwy, znalazł się w pułapce”. 8Saul zebrał całą armię i wyruszył do Keili, aby otoczyć Dawida i jego ludzi. 9Dawid zdał sobie sprawę, że Saul knuje coś złego przeciw niemu. Rozkazał więc kapłanowi Abiatarowi: „Przynieś tu efod!”. 10Wtedy Dawid tak się modlił: „Panie , Boże Izraela, twój sługa dowiedział się, że Saul zamierza przyjść do Keili, aby zniszczyć miasto z mego powodu.11Czy panowie Keili wydadzą mnie Saulowi, kiedy on przyjdzie oblegać miasto, tak jak słyszałem? Panie, Boże Izraela, proszę Cię, odpowiedz swojemu słudze!”. Pan odpowiedział: „Saul przyjdzie”.
12Dawid jeszcze spytał: „Czy panowie Keili wydadzą mnie i moich ludzi w ręce Saula?”. Pan odpowiedział: „Tak, wydadzą”.13Dawid więc i jego ludzie w liczbie około sześciuset osób natychmiast opuścili Keilę i zaczęli krążyć to tu, to tam. Saul dowiedział się, że Dawid uciekł z Keili i zaniechał wyprawy.
Dawid i Jonatan spotykają się po raz ostatni
14Dawid dotarł do pustyni Zif i schronił się w niedostępnych górskich rejonach pustyni. Saul szukał go dzień po dniu, ale Bóg nie pozwolił, by Dawid wpadł w jego ręce. 15Dawid wiedział, że Saul wyruszył, aby go pozbawić życia, ale pozostał w Choresz na pustyni Zif.
16Pewnego dnia przyszedł do Choresz Jonatan, syn Saula, aby umocnić Dawida w zaufaniu do Boga. 17Rzekł do niego: „Nie bój się niczego, bo Saul, mój ojciec, nie zapanuje nad tobą. To ty będziesz królem nad Izraelem, a ja będę drugim po tobie. Także Saul, mój ojciec, dobrze o tym wie!”. 18I zawarli obaj przymierze przed Panem. Potem Jonatan powrócił do swojego domu, a Dawid pozostał w Choresz.
Pościg Saula zatrzymany
19Kilku mieszkańców Zif udało się do Gibea do Saula, aby mu powiedzieć: „Czy nie wiesz, że Dawid ukrywa się obok nas w urwistych okolicach Choresz, na wzgórzach Chakila na południe od Jeszimon? 20Tak więc, królu, przyjdź zgodnie ze swoim wielkim pragnieniem, a my wydamy Dawida w twoje ręce!”. 21Saul zawołał: „Bądźcie błogosławieniprzez Pana za to, że okazaliście mi współczucie!22Teraz idźcie i sprawdźcie te wiadomości, obserwujcie dokładnie miejsce, gdzie się znajduje, i dowiedzcie się, kto go odwiedza! Mówiono mi bowiem, że jest to ktoś bardzo przebiegły. 23Przejrzyjcie dokładnie wszystkie kryjówki, w których może się schować, a potem wróćcie do mnie na umówione miejsce, abym mógł z wami wyruszyć. I jeśli jest w kraju, będę go szukał wśród wszystkich plemion judzkich”.
24Ludzie ci rozstali się z Saulem i wrócili do Zif. Tymczasem Dawid i jego żołnierze byli już w dolnych rejonach pustyni Maon, na stepie na południe od Jeszimon.
25Saul wyruszył ze swymi żołnierzami na poszukiwanie Dawida. Kiedy wieść o tym dotarła do Dawida, ten ukrył się w skalistych rejonach pustyni Maon. Saul dowiedział się o tym i ścigał Dawida w tych rejonach. 26Raz zdarzyło się, że Saul szedł jednym zboczem góry, a Dawid i jego ludzie drugim. Dawid pospiesznie uciekał przed Saulem, podczas gdy Saul i jego żołnierze podążali za Dawidem i jego ludźmi, aby ich schwytać. 27Tymczasem do Saula przybył posłaniec z wiadomością: „Przyjdź szybko, gdyż Filistyni napadli na Izraelitów!”. 28Saul więc przestał ścigać Dawida i pomaszerował przeciw Filistynom. Dlatego nazwano to miejsce: Sela Machlekot.
Keila – miejscowość położona 4 km na południe od Adullam (1Sm 22,1+), obecnie zwana Chirbet Kila.
efod – zob. 1Sm 2,18+.
efod – zob. 1Sm 2,18+.
pustyniaZif – część Pustyni Judzkiej położona niedaleko zachodniego wybrzeża Morza Martwego, na południowy wschód od Hebronu.
Choresz – miejscowość położona 3 km na południe od Zif.
będę drugim po tobie – czyli pierwszym ministrem, drugą osobą w państwie po królu (Rdz 41,10; Dn 5,16.29).
zawarli obaj przymierze – to już trzeci raz, gdy Dawid i Jonatan, przywołując imię Boga, zawierają lub odnawiają przymierze przyjaźni (1Sm 18,3; 20,17).
pustyniaZif – część Pustyni Judzkiej położona niedaleko zachodniego wybrzeża Morza Martwego, na południowy wschód od Hebronu.
Gibea – zob. 1Sm 15,34+.
wzgórza Chakila – niezidentykowane wzgórza położone w południowej Judzie, na pustyni Zif, niedaleko Hebronu.
Jeszimon – inna nazwa Pustyni Judzkiej.
pustynia Maon – rozciąga się na południe od pustyni Zif. Są to rejony położone na południowy wschód od Hebronu, w kierunku Morza Martwego.
Sela Machlekot – dosł. Skała rozdzielenia, nazwa tego miejsca nawiązuje do wydarzenia, które miało tu miejsce.
FILISTEA, FILISTYNI - terytorium położone nad brzegiem Morza Śródziemnego, rozciągające się od Nilu do gór Karmel, zamieszkałe przez Filistynów należących do tzw. Ludów Morza, którzy w XII w. przed Chr. przybyli do Palestyny z rejonów Morza Egejskiego, prawdopodobnie z Krety. Faraon Ramzes III zdołał odeprzeć ich atak i po zwycięskich bitwach osiedlił ich na południowym wybrzeżu Kanaanu. Największe miasta Filistei, skupione w konfederacji zwanej pentapolem filistyńskim, czyli: Aszdod, Ekron, Aszkelon, Gat, Gaza, były ważnymi ośrodkami międzynarodowego handlu. Wojowniczy charakter Filistynów sprawił, że stali się jednym z głównych wrogów Izraela. Ich ekspansję w głąb Kanaanu powstrzymał w X w. przed Chr. król Dawid, zadając im klęskę, która na zawsze złamała ich potęgę.
PAN (hebr. Adonai - ‘pan’; gr. Kyrios - ‘władca’, ‘ten który ma władzę nad innym człowiekiem lub całym ludem’) - tytuł wyrażający dostojeństwo i cześć. W ST termin ten stosowano w zastępstwie imienia Boga, którego ze względu na jego świętość nie wypowiadano. W obecnym przekładzie tam, gdzie występuje słowo ”Pan”, w oryginale jest słowo JHWH (tzw. tetragram), wymawiane zazwyczaj jako Jahwe. W ST jest to najważniejsze imię Boga, które prawdopodobnie oznacza Tego, który jest, który wyzwala, który stwarza, który panuje ( Wj 3,14n). W Septuagincie - greckim przekładzie ST - tytuł Pan (Kyrios) stał się imieniem własnym Boga, najwyższego spośród wszystkich władców (Pwt 10,17). NT tytuł Kyrios odnosi do Jezusa. Upowszechnił się on w pierwszych wspólnotach chrześcijan, którzy oddając się pod panowanie Chrystusa, uznali Go za jedynego Pana, władcę życia i śmierci (Rz 14,9), tego, który powróci (1Tes 4,17), aby ostatecznie zatryumfować nad wszystkim (Flp 2,9-11). Rzeczywiste uznanie Jezusa za Pana jest warunkiem wystarczającym do otrzymania zbawienia (Rz 10,9; por. J 13,13n).
JUDA - termin posiadający w Piśmie Świętym wiele znaczeń. Może oznaczać region w Palestynie (np. Ps 60,9), nazwę jednego z plemion izraelskich, które wzięło swoją nazwę od Judy, czwartego syna patriarchy Jakuba (np. Rdz 29,35), a także terytorium powstałe po śmierci Salomona i rozpadzie monarchii izraelskiej na dwa królestwa (1Krl 14,21.29; 15,1.7; Jr 1,2). Przy podziale ziemi Kanaan pomiędzy plemi ona, które powróciły z niewoli egipskiej, plemieniu Judy przypadły znaczne obszary na południu Palestyny ( Joz 15) z głównymi ośrodkami w Hebronie i Betlejem. Pozycja plemienia Judy znacznie wzrosła, kiedy wywodzący się z niego król Dawid zjednoczył plemiona izraelskie i przeniósł stolicę do Jerozolimy. Po odłączeniu się dziesięciu plemion północnych, przy plemieniu Judy pozostało jedynie plemię Beniamina. W ten sposób powstało Królestwo Południowe. Po powrocie z wygnania babilońskiego Juda, a szczególnie Jerozolima, w której znajdowała się świątynia, stała się miejscem powrotu wygnańców. Według zapowiedzi prorockich ST w Judzie miał się narodzić przyszły Mesjasz. Autorzy NT widzą spełnienie tych obietnic w Jezusie, którego nazywają lwem z plemienia Judy i synem Dawida (np. Mt 1,2n.16; Hbr 7,14; Ap 5,5). Zob.
IZRAEL.
PAN (hebr. Adonai - ‘pan’; gr. Kyrios - ‘władca’, ‘ten który ma władzę nad innym człowiekiem lub całym ludem’) - tytuł wyrażający dostojeństwo i cześć. W ST termin ten stosowano w zastępstwie imienia Boga, którego ze względu na jego świętość nie wypowiadano. W obecnym przekładzie tam, gdzie występuje słowo ”Pan”, w oryginale jest słowo JHWH (tzw. tetragram), wymawiane zazwyczaj jako Jahwe. W ST jest to najważniejsze imię Boga, które prawdopodobnie oznacza Tego, który jest, który wyzwala, który stwarza, który panuje ( Wj 3,14n). W Septuagincie - greckim przekładzie ST - tytuł Pan (Kyrios) stał się imieniem własnym Boga, najwyższego spośród wszystkich władców (Pwt 10,17). NT tytuł Kyrios odnosi do Jezusa. Upowszechnił się on w pierwszych wspólnotach chrześcijan, którzy oddając się pod panowanie Chrystusa, uznali Go za jedynego Pana, władcę życia i śmierci (Rz 14,9), tego, który powróci (1Tes 4,17), aby ostatecznie zatryumfować nad wszystkim (Flp 2,9-11). Rzeczywiste uznanie Jezusa za Pana jest warunkiem wystarczającym do otrzymania zbawienia (Rz 10,9; por. J 13,13n).
IZRAEL (hebr. Israel - ‘ten który walczył z Bogiem’) - imię nadane przez Boga patriarsze Jakubowi (Rdz 32,29), które stało się później określeniem dwunastu plemion jego potomków, a z czasem zaczęło funkcjonować jako określenie całego narodu (Joz 24). Najstarsza pozabiblijna wzmianka o Izraelu datowana jest na ok. 1230 r. przed Chr. i pochodzi z hymnu napisanego na cześć egipskiego faraona Merenptaha. Plemiona izraelskie były mocno ze sobą powiązane więzami krwi i licznymi traktatami. Jednolitą i zjednoczoną organizacją państwową, istniejącą pod nazwą Izrael, stały się w latach panowania króla Dawida. Po śmierci króla Salomona, w 922 r. przed Chr., nastąpił rozłam na Królestwo Północne (Izrael) i Królestwo Południowe (Juda). Autorzy biblijni mianem Izrael określają dziesięć plemion Królestwa Północnego. Pozostałe dwa plemiona południowe nazywają Judą. W tekstach pisanych po przesiedleniu babilońskim (586 r. przed Chr.) termin Izrael przyjmuje różne znaczenia. Może oznaczać osobę patriarchy Jakuba lub pochodzący od niego naród, zjednoczone królestwo, Królestwo Północne oraz Królestwo Południowe. W NT słowem Izrael określa się naród żydowski (np. Rz 11,26; 2Kor 3,12), a czasem Kościół Boży (np. Ga 6,16). Zob.
JUDA.
IZRAEL (hebr. Israel - ‘ten który walczył z Bogiem’) - imię nadane przez Boga patriarsze Jakubowi (Rdz 32,29), które stało się później określeniem dwunastu plemion jego potomków, a z czasem zaczęło funkcjonować jako określenie całego narodu (Joz 24). Najstarsza pozabiblijna wzmianka o Izraelu datowana jest na ok. 1230 r. przed Chr. i pochodzi z hymnu napisanego na cześć egipskiego faraona Merenptaha. Plemiona izraelskie były mocno ze sobą powiązane więzami krwi i licznymi traktatami. Jednolitą i zjednoczoną organizacją państwową, istniejącą pod nazwą Izrael, stały się w latach panowania króla Dawida. Po śmierci króla Salomona, w 922 r. przed Chr., nastąpił rozłam na Królestwo Północne (Izrael) i Królestwo Południowe (Juda). Autorzy biblijni mianem Izrael określają dziesięć plemion Królestwa Północnego. Pozostałe dwa plemiona południowe nazywają Judą. W tekstach pisanych po przesiedleniu babilońskim (586 r. przed Chr.) termin Izrael przyjmuje różne znaczenia. Może oznaczać osobę patriarchy Jakuba lub pochodzący od niego naród, zjednoczone królestwo, Królestwo Północne oraz Królestwo Południowe. W NT słowem Izrael określa się naród żydowski (np. Rz 11,26; 2Kor 3,12), a czasem Kościół Boży (np. Ga 6,16). Zob.
JUDA.
BŁOGOSŁAWIĆ, BŁOGOSŁAWIEŃSTWO, BŁOGOSŁAWIONY - w ST rzeczywistość błogosławieństwa wyraża więź między Bogiem i Jego ludem albo między poszczególnymi ludźmi. Podmiotem udzielającym błogosławieństwa może być zarówno Bóg, jak i człowiek. Gdy Bóg udziela błogosławieństwa, oznacza to, że okazuje On człowiekowi swoją łaskę, przychylność i pozwala mu nawiązać ze sobą więź. Człowiek natomiast, błogosławiąc Boga, uznaje Go za swojego Pana i wyraża pragnienie podporządkowania Jemu całego swojego życia. W ten sposób oddaje Mu również cześć i składa dziękczynienie za Jego opiekę. W relacjach międzyludzkich błogosławieństwo wyrasta z tradycji plemiennych. Wyraża ono nie tylko akceptację człowieka, lecz pociąga za sobą konieczność przyjęcia przez niego praw i obowiązków rodowych (np. Rdz 49,1-28). Niektórzy autorzy biblijni stwierdzali, że błogosławieństwo Boga odnosi się tylko do relacji między Nim a Jego ludem. Warunkiem otrzymania przez naród wybrany błogosławieństwa jest posłuszeństwo Bogu. Brak posłuszeństwa skutkuje przekleństwem, którego wyrazem są różnego rodzaju klęski i nieszczęścia w życiu narodu (Kpł 26,14-39; Pwt 28,15-68). Inni autorzy biblijni uważali, że błogosławieństwo wiąże się ściśle z kultem. W NT są liczne świadectwa potwierdzające udzielanie ludziom błogosławieństwa przez Jezusa (np. Mk 10,16; Łk 24,50; Dz 3,26). Skutkiem błogosławieństwa udzielonego przez Jezusa jest doświadczenie szczęścia, które wypełnia wszystkie sfery ludzkiego życia. W pełni szczęśliwy jest człowiek, który z wiarą przyjmuje błogosławieństwo i uznaje, że Jezus jest Synem Bożym i Zbawcą świata (np. Mt 16,17; por. Mt 5,3-12).
PAN (hebr. Adonai - ‘pan’; gr. Kyrios - ‘władca’, ‘ten który ma władzę nad innym człowiekiem lub całym ludem’) - tytuł wyrażający dostojeństwo i cześć. W ST termin ten stosowano w zastępstwie imienia Boga, którego ze względu na jego świętość nie wypowiadano. W obecnym przekładzie tam, gdzie występuje słowo ”Pan”, w oryginale jest słowo JHWH (tzw. tetragram), wymawiane zazwyczaj jako Jahwe. W ST jest to najważniejsze imię Boga, które prawdopodobnie oznacza Tego, który jest, który wyzwala, który stwarza, który panuje ( Wj 3,14n). W Septuagincie - greckim przekładzie ST - tytuł Pan (Kyrios) stał się imieniem własnym Boga, najwyższego spośród wszystkich władców (Pwt 10,17). NT tytuł Kyrios odnosi do Jezusa. Upowszechnił się on w pierwszych wspólnotach chrześcijan, którzy oddając się pod panowanie Chrystusa, uznali Go za jedynego Pana, władcę życia i śmierci (Rz 14,9), tego, który powróci (1Tes 4,17), aby ostatecznie zatryumfować nad wszystkim (Flp 2,9-11). Rzeczywiste uznanie Jezusa za Pana jest warunkiem wystarczającym do otrzymania zbawienia (Rz 10,9; por. J 13,13n).
FILISTEA, FILISTYNI - terytorium położone nad brzegiem Morza Śródziemnego, rozciągające się od Nilu do gór Karmel, zamieszkałe przez Filistynów należących do tzw. Ludów Morza, którzy w XII w. przed Chr. przybyli do Palestyny z rejonów Morza Egejskiego, prawdopodobnie z Krety. Faraon Ramzes III zdołał odeprzeć ich atak i po zwycięskich bitwach osiedlił ich na południowym wybrzeżu Kanaanu. Największe miasta Filistei, skupione w konfederacji zwanej pentapolem filistyńskim, czyli: Aszdod, Ekron, Aszkelon, Gat, Gaza, były ważnymi ośrodkami międzynarodowego handlu. Wojowniczy charakter Filistynów sprawił, że stali się jednym z głównych wrogów Izraela. Ich ekspansję w głąb Kanaanu powstrzymał w X w. przed Chr. król Dawid, zadając im klęskę, która na zawsze złamała ich potęgę.
Dawid radzi się Pana w sprawie Keili
Spryt połączony z opieką Boga pozwala Dawidowi pokonać Filistynów, wybawia go od prześladowań Saula i ewentualnej zdrady ze strony mieszkańców Keili. Przed podjęciem decyzji o zaangażowaniu się w walkę w obronie miasta Dawid szuka porady u Pana. Raz jeszcze autor podkreśla kontrast pomiędzy postawą Dawida i Saula, który nie zwracał uwagi na Boga i całkowitą ufność pokładał w sile swojej armii (1Sm 14,36n).
Pościg Saula udaremniony
Wejście Dawida do Keili Saul uznał za daną mu przez Boga sposobność pochwycenia go i zabicia. Także to opowiadanie ukazuje różnice pomiędzy Dawidem, który jest pobożny i posłuszny głosowi Pana, a Saulem skazanym na niepowodzenie, ponieważ nie zna woli Pana i nie stara się jej wypełnić.
Dawid i Jonatan spotykają się po raz ostatni
Autor dopowiada ważne szczegóły dotyczące przyjaźni i przymierza między Jonatanem i Dawidem. Jonatan wyraźnie stwierdza, że to Dawid będzie przyszłym królem, i że Saul nigdy nie zdoła go pochwycić i skutecznie wyeliminować (w. 17). Deklaracje Jonatana oznaczają definitywne zrzeczenie się wszelkich roszczeń do tronu po Saulu. Wizyta Jonatana na pustyni umacnia Dawida w jego postanowieniach i jest potwierdzeniem, że Bóg nad nim czuwa.
Pościg Saula zatrzymany
Od momentu skargi Saula, że nikt nie informuje go o spisku (1Sm 22,7n), już po raz drugi ktoś donosi mu o rzekomym miejscu ukrywania się Dawida. Niespodziewana wiadomość o ataku Filistynów ponownie niweczy plan zabicia syna Jessego. Saul nie zamierza jednak zaprzestać pościgu, gdyż ciągle nie chce uznać faktu, że to Pan chroni Dawida.
Pierwsza i Druga Księga Samuela
Wprowadzenie
Okoliczności powstania
W Biblii hebrajskiej Pierwsza i Druga Księga Samuela stanowiły jedno dzieło. Ich podział wywodzi się od Septuaginty (LXX). Tłumacze greccy połączyli te księgi z Pierwszą i Drugą Księgą Królewską, nadając czteroczęściowemu dziełu wspólny tytuł Księgi Królestw, za czym poszła też Wulgata. Hebrajski tytuł Księgi Samuela ma uzasadnienie w starożytnym przekonaniu, że autorem dzieła był Samuel, ostatni sędzia w Izraelu. Jednakże Samuel, który jest bohaterem zaledwie pierwszej części dzieła, nie może być jego autorem i dlatego autorstwo przypisuje się anonimowemu historykowi i teologowi, którego umownie nazwano Deuteronomistą. Wiele wskazuje na to, że ów anonimowy autor pod koniec VII w. lub na początku VI w. przed Chr. skomponował tzw. historię deuteronomistyczną obejmującą: Księgę Jozuego, Księgę Sędziów, Pierwszą i Drugą Księgę Samuela i Pierwszą i Drugą Księgę Królewską.
Autor Ksiąg Samuela w swojej kompozycji połączył różne źródła. Do historii rodziny Helego (1Sm 1 – 3) posłużyły mu kapłańskie tradycje sanktuarium w Szilo. Dzieje Arki Przymierza (1Sm 4 – 7) pochodzą z odrębnego źródła związanego z tradycją kultyczną. Wspomnienia o Samuelu mogły zostać stworzone i być przekazywane w ustnej tradycji w kręgach prorockich. Nie ma wątpliwości, że dzieje Saula i Dawida opierają się na licznych źródłach pisanych. Autor miał do dyspozycji przynajmniej dwa cykle opowiadań o Saulu i historię dotyczącą rodziny Dawida. Nie wiemy, kiedy poszczególne wątki historii zostały ze sobą powiązane i kiedy utrwalono je na piśmie. W różnych źródłach i tradycjach autor znajdował nie tylko pierwotne informacje o faktach, ale także zapis wielowiekowej refleksji nad nimi.
Tekst hebrajski Ksiąg Samuela jest bardzo źle zachowany, a wersja Septuaginty (LXX) przekazuje tekst znacznie różniący się od hebrajskiego. Wersja ta znajduje potwierdzenie we fragmentach hebrajskich odkrytych w XX w. w Qumran, co dowodzi, że w III-II w. przed Chr. istniały różne wersje tekstu hebrajskiego tych ksiąg. Proces redakcji dzieła był więc długi i trwał niemal do końca epoki Starego Testamentu.
Treść i teologia
Księgi Samuela opowiadają dzieje Izraela od momentu ustanowienia monarchii aż do końca panowania króla Dawida. Opis wydarzeń nie ma charakteru systematycznego wykładu, lecz stanowi raczej serię połączonych ze sobą historii i epizodów, odnoszących się do postaci Samuela, Saula i Dawida. Autor stworzył zwartą kompozycję literacką, której bieg wyznaczają trzej następujący po sobie przywódcy oraz nieustanne działanie Boga, który troszczy się o swój lud i kieruje nim poprzez specjalnie wybranych ludzi. Namaszczenie Saula na króla (1Sm 9) dało początek instytucji monarchii w Izraelu. Panowanie Saula, z powodu jego niewierności Bogu, było krótkie. Na nowego władcę namaszczony został Dawid (1Sm 16). Tak rozwijającą się historię możemy zatem podzielić na siedem części: 1) powołanie Samuela (1Sm 1 – 3); 2) dzieje Arki Przymierza (1Sm 4 – 7); 3) Saul, pierwszy król Izraela (1Sm 8 – 15); 4) Saul i Dawid (1Sm16 – 31); 5) walka o królestwo (2Sm 1 – 8); 6) Dawid królem Izraela (2Sm 9 – 20); 7) dodatki (2Sm 21 – 24).
Pierwszą i Drugą Księgę Samuela można nazwać historią o ustanowieniu monarchii w Izraelu. Jej początkiem było namaszczenie Saula, natomiast swój definitywny kształt otrzymała za panowania Dawida. Izrael, w porównaniu z narodami ościennymi, dość późno przyjął strukturę państwa monarchicznego. Po zdobyciu Kanaanu na równinie nadmorskiej osiedlili się Filistyni, którzy stali się dla Izraela wielkim zagrożeniem. W tej sytuacji zaistniała potrzeba silnej, centralnej władzy. Przeciwko Filistynom wystąpił najpierw Saul, a jego dzieło poprowadził dalej Dawid, który ostatecznie złamał ich potęgę i objął władzę nad plemionami południa i północy Izraela. Ustanowienie jednej dla całego Izraela stolicy politycznej i religijnej w Jerozolimie oraz rozciągnięcie kontroli nad narodami zajordańskimi czy aramejskimi południowej Syrii, przyniosło królestwu bezpieczeństwo, pokój i dobrobyt. Jednakże wybuchające już za życia Dawida bunty wewnętrzne ujawniały dawne antagonizmy między północą a południem i zapowiadały schizmę, która nastąpiła po śmierci Salomona.
Hebrajczycy, zaliczając Księgi Samuela do części kanonu zwanej „prorocy wcześniejsi”, wskazywali na religijny charakter przedstawionej tu historii. Przy wyborze Saula z całą ostrością postawiono problem, czy królem Izraela ma być Bóg, czy człowiek. Ustanowiony przez namaszczenie król miał panować nad Izraelem jako pełnomocnik Jahwe. Saul nie sprostał temu ideałowi i został odrzucony. Ucieleśnieniem tej idei stał się natomiast Dawid (1Sm 13,13n).
W centrum historii Dawida stoi Boża obietnica zawarta w proroctwie Natana (2Sm 7,10-16). Kierując się szczególną miłością do narodu, Bóg oznajmia łaskawe i bezwarunkowe związanie się z rodem Dawida. Ustanawia między sobą a potomkami Dawida więź na wzór tej, jaka łączy ojca i syna: „Ja będę mu Ojcem, a on będzie Mi synem”. Obietnicy Bożej nie zniweczy nawet ewentualna niewierność potomków Dawida. W taki sposób Dawid interpretuje obietnicę w swojej modlitwie dziękczynnej (2Sm 7,18-29), a zwłaszcza w tzw. „ostatnich słowach”, gdzie Boże obietnice wyraźnie nazywa się wiecznym przymierzem (2Sm 23,5). Dlatego proroctwo Natana stanowi teologiczny punkt kulminacyjny Ksiąg Samuela i najważniejszy tekst dla całego mesjanizmu królewskiego. Dzięki otrzymanej obietnicy Dawid stał się postacią kluczową w rozwoju myśli mesjańskiej ST. Późniejsi prorocy, szczególnie w najtrudniejszych momentach historii Izraela, często odwoływali się do obrazu „gałązki Jessego” (Iz 11,1), która była zapowiedzią nowego króla, mesjasza. Temat potomka Dawida, którym jest oczekiwany mesjasz, powraca także w NT. Potomkiem, do którego została skierowana obietnica dana Dawidowi, jest Jezus z Nazaretu, Syn Dawida (np. Mt 9,27), Syn Abrahama (Mt 1,1), oczekiwany Chrystus (np. Mt 16,16; Mk 8,29; J 20,31), który jest zarazem Synem Bożym (np. Mt 3,17; 17,5; Mk 3,11; Łk 3,22; J 1,34).
Ta ciągle aktualna historia uczy, że nie ma ani „świeckiej” historii, ani społeczeństwa laickiego, gdyż wszystko, co się rozgrywa na ziemi i między ludźmi, dzieje się przed Obliczem Pańskim (1Sm 10,25), tzn. w obecności Boga. Bóg pozwala ludziom działać jako istotom rozumnym i wolnym. Nie żyją oni w izolacji, lecz w określonej strukturze społecznej: są tu mężczyźni i kobiety, panujący i poddani, politycy i żołnierze, bogaci i biedni, obywatele i niewolnicy. W każdej z tych grup są ludzie prawi i chciwi, wielkoduszni i aroganccy, otwarci i podstępni. I choć wyraźny osąd moralny poszczególnych czynów czy osób pojawia się w Księgach Samuela rzadko, to domyślnie jest on zawsze obecny. Bóg wkracza w losy każdego człowieka i pomimo ludzkich grzechów oraz słabości ustanawia swoje królestwo, czyli panowanie.
Spryt połączony z opieką Boga pozwala Dawidowi pokonać Filistynów, wybawia go od prześladowań Saula i ewentualnej zdrady ze strony mieszkańców Keili. Przed podjęciem decyzji o zaangażowaniu się w walkę w obronie miasta Dawid szuka porady u Pana. Raz jeszcze autor podkreśla kontrast pomiędzy postawą Dawida i Saula, który nie zwracał uwagi na Boga i całkowitą ufność pokładał w sile swojej armii (1Sm 14,36n).