281Pewnego dnia Filistyni zgromadzili się w jedną armię, aby wypowiedzieć wojnę Izraelowi. Wtedy Akisz rzekł do Dawida: „Rozumiem, że ty i twoi ludzie wyruszycie ze mną na wojnę”. 2Dawid odpowiedział: „Oczywiście, i zobaczysz, jak się sprawi twój sługa”. Akisz dodał: „Zgoda, ustanawiam cię na stałe strażnikiem mojej osoby”.
Wróżka z Endor
3Tymczasem Samuel umarł. Wszyscy Izraelici odprawili obrzędy żałobne, a następnie pochowali go w jego mieście, w Ramie. Saul zaś zakazał w całym kraju praktyk wywoływania i radzenia się duchów zmarłych.
4Tymczasem Filistyni zgromadzili swoje wojska i przyszli do Szunem, aby tu rozbić obóz. Saul też zgromadził całą armię Izraela i rozbił obóz w pobliżu góry Gilboa. 5A kiedy Saul zobaczył obóz Filistynów, obleciał go strach i serce mu mocno zabiło. 6Chciał się poradzić Pana , lecz Pan nie udzielił mu odpowiedzi ani przez sny, ani przez urim, ani przez proroków.7Wtedy Saul rozkazał swym sługom: „Poszukajcie mi jakiejś kobiety wywołującej duchy, abym mógł się poradzić za jej pośrednictwem!”. Oni mu odpowiedzieli: „Jest taka kobieta w Endor”.
8Saul przebrał się i w towarzystwie dwóch mężczyzn wyruszył do Endor. Nocą przybyli do owej kobiety i Saul rzekł do niej: „Chcę, abyś w mojej sprawie zapytała się pewnego zmarłego! Czy możesz mi wywołać tego, którego zażądam?”. 9Kobieta odpowiedziała: „Przecież musisz wiedzieć, że Saul wytracił w całym kraju wszystkich, którzy wywoływali zmarłych i radzili się ich. Czy więc zastawiasz na mnie pułapkę, aby również mnie zgubić?”. 10Wtedy Saul przysiągł jej na Pana: „Na życie Pana! W tym wypadku absolutnie nic ci nie grozi!”.11Wtedy kobieta spytała: „Kogo więc mam ci wywołać?”. On rzekł: „Wywołaj mi Samuela!”.
12Kiedy kobieta ujrzała Samuela, przeraźliwie krzyknęła, po czym zawołała do Saula: „Przecież to ty jesteś Saul! Dlaczego mnie oszukałeś?”. 13Król jej powiedział: „Nie bój się! Powiedz mi tylko, co zobaczyłaś!”. Kobieta mówiła: „Widzę, jak jakaś zjawa wyłania się z ziemi”. 14Saul spytał: „Jak wygląda?”. Ona odpowiedziała: „Jakiś sędziwy mężczyzna, odziany w płaszcz”. Saul zrozumiał, że to jest Samuel. Oddał mu więc głęboki pokłon twarzą do ziemi.
15Samuel tak przemówił do Saula: „Dlaczego zakłócasz mój odpoczynek? Dlaczego kazałeś mnie wywołać?”. Saul odpowiedział: „Jestem w bardzo wielkim ucisku. Filistyni wypowiedzieli mi wojnę, a Bóg odwrócił się ode mnie. Nie chce mi już udzielić rady ani przez proroków, ani przez wizję senną. Kazałem więc cię wywołać, abyś mi doradził, co mam robić”. 16Samuel powiedział: „Po co mnie pytasz? Widzisz dobrze, że Pan odwrócił się od ciebie i stał się twoim przeciwnikiem.17Pan spełnił to, co ci przeze mnie zapowiedział: Pan odebrał ci królestwo i dał je komuś innemu, Dawidowi.18Ty nie posłuchałeś głosu Pana , kiedy polecił ci wyniszczyć Amalekitów. Dlatego Pan postąpił dziś z tobą w taki sposób.19Pan odda ciebie i twój lud, Izraela, w ręce Filistynów. Jutro ty i twoi synowie będziecie ze mną, a twoją armię Pan wyda Filistynom”.
Rozpacz Saula i delikatność wróżki
20Gdy Saul usłyszał te słowa, ogarnęło go przerażenie i runął jak długi na ziemię. A był osłabiony, gdyż od poprzedniego dnia niczego nie jadł. 21Kobieta zbliżyła się do Saula i zobaczyła, jak bardzo jest przerażony. Wtedy odezwała się do niego: „Panie, ja cię posłuchałam. Wystawiając na niebezpieczeństwo moje własne życie, zrobiłam to, czego sobie zażyczyłeś. 22Ale teraz ty zechciej posłuchać swojej służebnicy! Przyniosłam ci trochę jedzenia. Zjedz coś, abyś nabrał siły i mógł wyruszyć w drogę”. 23Saul jednak nie chciał nawet słyszeć o jedzeniu. Wtedy jego towarzysze i owa kobieta bardzo nalegali na niego i w końcu dał się uprosić. Wstał z ziemi i usiadł na łóżku. 24Kobieta miała w oborze utuczone cielę. Szybko je zabiła. Nabrała mąki, zarobiła ciasto i upiekła podpłomyki. 25Przyniosła to wszystko, położyła przed Saulem i jego towarzyszami, a oni się posilili i ruszyli w drogę tej samej nocy.
Informacja o śmierci Samuela była już podana w 1Sm 25,1. Tutaj zostaje powtórzona jako wstęp do epizodu z wróżką z Endor.
Rama – zob. 1Sm 1,1+.
Nekromancja była praktyką powszechnie stosowaną na Bliskim Wschodzie. Prawo żydowskie surowo jej zabraniało, gdyż była to forma bałwochwalstwa (Kpł 19,31). Izraelici, chcąc zasięgnąć rady u Boga, posługiwali się świętymi losami (Pwt 18,9-19) lub korzystali z pomocy proroków.
Szunem – miasto w południowej Galilei, położone na wschodnim krańcu niziny Jezreel.
góra Gilboa – góra położona naprzeciw wzgórza More, z którym tworzy wąski przesmyk, strzegący przejścia z nadmorskiej równiny do doliny Jordanu. Wznosi się na wysokość 516 m n.p.m., ale po stronie wschodniej gwałtownie opada 610 m w dół, na stronę Jordanu.
urim – zob. 1Sm, 14,41+.
wywołać – dosł. sprawić, aby wyszedł. Wyrażenie to oddaje ówczesne przekonanie, że mieszkanie duchów zmarłych znajdowało się pod ziemią. Powszechnie uważano, że po śmierci człowiek przybiera formę cienia i wędruje do krainy umarłych.
odziany w płaszcz – typowe określenie charakteryzujące proroków (np. 1Sm 15,27; 2Krl 2,8).
będziecie ze mną – Samuel zapowiada Saulowi, że niebawem on i jego synowie zginą i razem z nim znajdą się w krainie umarłych. Kraina umarłych – zob. Słownik.
FILISTEA, FILISTYNI - terytorium położone nad brzegiem Morza Śródziemnego, rozciągające się od Nilu do gór Karmel, zamieszkałe przez Filistynów należących do tzw. Ludów Morza, którzy w XII w. przed Chr. przybyli do Palestyny z rejonów Morza Egejskiego, prawdopodobnie z Krety. Faraon Ramzes III zdołał odeprzeć ich atak i po zwycięskich bitwach osiedlił ich na południowym wybrzeżu Kanaanu. Największe miasta Filistei, skupione w konfederacji zwanej pentapolem filistyńskim, czyli: Aszdod, Ekron, Aszkelon, Gat, Gaza, były ważnymi ośrodkami międzynarodowego handlu. Wojowniczy charakter Filistynów sprawił, że stali się jednym z głównych wrogów Izraela. Ich ekspansję w głąb Kanaanu powstrzymał w X w. przed Chr. król Dawid, zadając im klęskę, która na zawsze złamała ich potęgę.
IZRAEL (hebr. Israel - ‘ten który walczył z Bogiem’) - imię nadane przez Boga patriarsze Jakubowi (Rdz 32,29), które stało się później określeniem dwunastu plemion jego potomków, a z czasem zaczęło funkcjonować jako określenie całego narodu (Joz 24). Najstarsza pozabiblijna wzmianka o Izraelu datowana jest na ok. 1230 r. przed Chr. i pochodzi z hymnu napisanego na cześć egipskiego faraona Merenptaha. Plemiona izraelskie były mocno ze sobą powiązane więzami krwi i licznymi traktatami. Jednolitą i zjednoczoną organizacją państwową, istniejącą pod nazwą Izrael, stały się w latach panowania króla Dawida. Po śmierci króla Salomona, w 922 r. przed Chr., nastąpił rozłam na Królestwo Północne (Izrael) i Królestwo Południowe (Juda). Autorzy biblijni mianem Izrael określają dziesięć plemion Królestwa Północnego. Pozostałe dwa plemiona południowe nazywają Judą. W tekstach pisanych po przesiedleniu babilońskim (586 r. przed Chr.) termin Izrael przyjmuje różne znaczenia. Może oznaczać osobę patriarchy Jakuba lub pochodzący od niego naród, zjednoczone królestwo, Królestwo Północne oraz Królestwo Południowe. W NT słowem Izrael określa się naród żydowski (np. Rz 11,26; 2Kor 3,12), a czasem Kościół Boży (np. Ga 6,16). Zob.
JUDA.
FILISTEA, FILISTYNI - terytorium położone nad brzegiem Morza Śródziemnego, rozciągające się od Nilu do gór Karmel, zamieszkałe przez Filistynów należących do tzw. Ludów Morza, którzy w XII w. przed Chr. przybyli do Palestyny z rejonów Morza Egejskiego, prawdopodobnie z Krety. Faraon Ramzes III zdołał odeprzeć ich atak i po zwycięskich bitwach osiedlił ich na południowym wybrzeżu Kanaanu. Największe miasta Filistei, skupione w konfederacji zwanej pentapolem filistyńskim, czyli: Aszdod, Ekron, Aszkelon, Gat, Gaza, były ważnymi ośrodkami międzynarodowego handlu. Wojowniczy charakter Filistynów sprawił, że stali się jednym z głównych wrogów Izraela. Ich ekspansję w głąb Kanaanu powstrzymał w X w. przed Chr. król Dawid, zadając im klęskę, która na zawsze złamała ich potęgę.
IZRAEL (hebr. Israel - ‘ten który walczył z Bogiem’) - imię nadane przez Boga patriarsze Jakubowi (Rdz 32,29), które stało się później określeniem dwunastu plemion jego potomków, a z czasem zaczęło funkcjonować jako określenie całego narodu (Joz 24). Najstarsza pozabiblijna wzmianka o Izraelu datowana jest na ok. 1230 r. przed Chr. i pochodzi z hymnu napisanego na cześć egipskiego faraona Merenptaha. Plemiona izraelskie były mocno ze sobą powiązane więzami krwi i licznymi traktatami. Jednolitą i zjednoczoną organizacją państwową, istniejącą pod nazwą Izrael, stały się w latach panowania króla Dawida. Po śmierci króla Salomona, w 922 r. przed Chr., nastąpił rozłam na Królestwo Północne (Izrael) i Królestwo Południowe (Juda). Autorzy biblijni mianem Izrael określają dziesięć plemion Królestwa Północnego. Pozostałe dwa plemiona południowe nazywają Judą. W tekstach pisanych po przesiedleniu babilońskim (586 r. przed Chr.) termin Izrael przyjmuje różne znaczenia. Może oznaczać osobę patriarchy Jakuba lub pochodzący od niego naród, zjednoczone królestwo, Królestwo Północne oraz Królestwo Południowe. W NT słowem Izrael określa się naród żydowski (np. Rz 11,26; 2Kor 3,12), a czasem Kościół Boży (np. Ga 6,16). Zob.
JUDA.
SERCE - w Piśmie σwiętym oznacza najczęściej siedlisko myśli (Iz 6,10; Mk 7,21-23). Uważano je również za ośrodek uczuć, namiętności, nastrojów, emocji. Z nim wiązano różne stany psychiczne człowieka, np. radość (Pwt 28,47), smutek (Ps 13,3), miłość (Flp 1,7). Serce wypełnione pychą prowadzi do przyjmowania postaw sprzeciwiających się Bogu (Iz 6,10) i stoi w opozycji do serca Jezusa, które charakteryzuje się pokorą i łagodnością (Mt 11,29). Dzięki mądremu sercu można odróżniać dobro od zła oraz roztropnie i sprawiedliwie rządzić (1Krl 3,12). Serce utożsamiane jest również z podstawowymi władzami człowieka: wolą i sumieniem (2Sm 24,10). To ono podejmuje decyzje (2Sm 7,21), stanowi centrum posłuszeństwa, świadomego działania i jako takie reprezentuje całą osobę. Jest miejscem spotkania człowieka ze słowem Bożym i dlatego w nim musi dokonać się nawrócenie (Ps 51,12). Zob.
NERKI.
PAN (hebr. Adonai - ‘pan’; gr. Kyrios - ‘władca’, ‘ten który ma władzę nad innym człowiekiem lub całym ludem’) - tytuł wyrażający dostojeństwo i cześć. W ST termin ten stosowano w zastępstwie imienia Boga, którego ze względu na jego świętość nie wypowiadano. W obecnym przekładzie tam, gdzie występuje słowo ”Pan”, w oryginale jest słowo JHWH (tzw. tetragram), wymawiane zazwyczaj jako Jahwe. W ST jest to najważniejsze imię Boga, które prawdopodobnie oznacza Tego, który jest, który wyzwala, który stwarza, który panuje ( Wj 3,14n). W Septuagincie - greckim przekładzie ST - tytuł Pan (Kyrios) stał się imieniem własnym Boga, najwyższego spośród wszystkich władców (Pwt 10,17). NT tytuł Kyrios odnosi do Jezusa. Upowszechnił się on w pierwszych wspólnotach chrześcijan, którzy oddając się pod panowanie Chrystusa, uznali Go za jedynego Pana, władcę życia i śmierci (Rz 14,9), tego, który powróci (1Tes 4,17), aby ostatecznie zatryumfować nad wszystkim (Flp 2,9-11). Rzeczywiste uznanie Jezusa za Pana jest warunkiem wystarczającym do otrzymania zbawienia (Rz 10,9; por. J 13,13n).
PROROK (hebr. nawi - ‘nawoływać’, ‘zwiastować’) - człowiek przemawiający w imieniu Boga i z Jego polecenia. Profetyzm był praktyką znaną także w innych religiach starożytnego Wschodu. Proroków izraelskich wyróżnia jednak fakt odejścia przez nich od praktyk zmierzających do uzyskania stanów ekstatycznych przy pomocy muzyki, tańca lub środków odurzających. W czasach ST zjawisko profetyzmu było bardzo rozpowszechnione, a nawet zinstytucjonalizowane. Władcy mieli swoich urzędowych proroków, istniały też całe grupy proroków (np. uczniowie Eliasza), a nawet szkoły prorockie. Największe znaczenie dla Izraela mieli prorocy charyzmatyczni, niezwiązani z żadną instytucją, niezależni od królów i od miejsc kultu. Ich charakterystyczną cechą był fakt powołania przez Boga i świadomość powierzonej im misji (np. Wj 7,1n, Jr 15,19). Zadaniem proroków było przekazywanie słów, które otrzymali od Boga. Głoszenie woli Bożej odbywało się ustnie, a księgi prorockie ST są późniejszym, w stosunku do działalności proroków, zapisem danego im objawienia. W okresie przesiedlenia babilońskiego teksty zapisanych objawień zaczęto łączyć w jeden zbiór nazwany Prorocy. W NT tytuł proroka odnoszony jest do Jana Chrzciciela i do samego Jezusa (np. J 6,14). Dar proroctwa jest również jednym z darów Ducha świętego, wyrażającym się w objawianiu tajemnic, napominaniu, pocieszaniu i budowaniu wspólnoty (1Kor 12,28n).
PAN (hebr. Adonai - ‘pan’; gr. Kyrios - ‘władca’, ‘ten który ma władzę nad innym człowiekiem lub całym ludem’) - tytuł wyrażający dostojeństwo i cześć. W ST termin ten stosowano w zastępstwie imienia Boga, którego ze względu na jego świętość nie wypowiadano. W obecnym przekładzie tam, gdzie występuje słowo ”Pan”, w oryginale jest słowo JHWH (tzw. tetragram), wymawiane zazwyczaj jako Jahwe. W ST jest to najważniejsze imię Boga, które prawdopodobnie oznacza Tego, który jest, który wyzwala, który stwarza, który panuje ( Wj 3,14n). W Septuagincie - greckim przekładzie ST - tytuł Pan (Kyrios) stał się imieniem własnym Boga, najwyższego spośród wszystkich władców (Pwt 10,17). NT tytuł Kyrios odnosi do Jezusa. Upowszechnił się on w pierwszych wspólnotach chrześcijan, którzy oddając się pod panowanie Chrystusa, uznali Go za jedynego Pana, władcę życia i śmierci (Rz 14,9), tego, który powróci (1Tes 4,17), aby ostatecznie zatryumfować nad wszystkim (Flp 2,9-11). Rzeczywiste uznanie Jezusa za Pana jest warunkiem wystarczającym do otrzymania zbawienia (Rz 10,9; por. J 13,13n).
AMALEKICI - lud koczowniczy, wywodzący się od Amaleka, wnuka Ezawa, potomka Abrahama (Rdz 36,12-16). Według Rdz 14,7, Amalekici byli już obecni w historii wtedy, gdy żył Abraham. Balaam, wypowiadający wyrocznię, zapisaną w Lb 24,20, widzi w nich pradawny lud, który będzie skazany na zagładę. W czasie wędrówki z Egiptu do Ziemi Obiecanej Izraelici zostali zaatakowani na Półwyspie Synajskim przez przeb ywających tam Amalekitów (Wj 17,8-16). Po zamieszkaniu Izraelitów w Kanaanie amalekiccy koczownicy często napadali na izraelskie wioski (1Sm 30,1-20). Ostatnie wzmianki biblijne o Amalekitach odnoszą się do czasów króla Dawida. Do ich ostatecznej zagłady doprowadziły prawdopodobnie liczne wojny, zwłaszcza z Izraelitami (Pwt 25,17-19).
Akisz okazuje Dawidowi zaufanie
Przygotowania Filistynów do wojny z Izraelem stawiają Dawida w bardzo nieprzyjemnej sytuacji. Żądanie Akisza, aby stanął po jego stronie, jest logiczną konsekwencją układu, na mocy którego Dawid mógł się schronić w Siklag. Odpowiedź Dawida: zobaczysz, jak się sprawi twój sługa (w. 2) może być rozumiana dwuznacznie. Akisz słyszy zapewnienie o lojalności ze strony Dawida, który za wszelką cenę chce uniknąć wzięcia udziału w bratobójczej wojnie.
Wróżka z Endor
Ostatnim, absurdalnym czynem Saula było wywołanie ducha Samuela, którego wcale nie słuchał, kiedy ten żył i chciał służyć mu pomocą. Zdesperowany Saul zdecydował się na ten krok, mimo że doskonale wiedział, iż prawo zabraniało stosowania takich praktyk, uznając je za bałwochwalstwo (np. Kpł 19,31). Wcześniej w swojej religijnej gorliwości bezlitośnie zabijał wszystkich praktykujących wywoływanie duchów zmarłych (ww. 3-10), a teraz sam poszedł po pomoc do wróżki, której nie dosięgły jego prześladowania. Wydarzenie to jest jedynym przypadkiem nekromancji opisanym na kartach ST. Przywołany duch Samuela objawił to wszystko, czego Saul wolałby raczej nigdy nie usłyszeć: przypomniał mu, że został na zawsze odrzucony przez Boga, a także zapowiedział rychłą klęskę Izraela i zbliżającą się śmierć króla i jego synów.
Pierwsza i Druga Księga Samuela
Wprowadzenie
Okoliczności powstania
W Biblii hebrajskiej Pierwsza i Druga Księga Samuela stanowiły jedno dzieło. Ich podział wywodzi się od Septuaginty (LXX). Tłumacze greccy połączyli te księgi z Pierwszą i Drugą Księgą Królewską, nadając czteroczęściowemu dziełu wspólny tytuł Księgi Królestw, za czym poszła też Wulgata. Hebrajski tytuł Księgi Samuela ma uzasadnienie w starożytnym przekonaniu, że autorem dzieła był Samuel, ostatni sędzia w Izraelu. Jednakże Samuel, który jest bohaterem zaledwie pierwszej części dzieła, nie może być jego autorem i dlatego autorstwo przypisuje się anonimowemu historykowi i teologowi, którego umownie nazwano Deuteronomistą. Wiele wskazuje na to, że ów anonimowy autor pod koniec VII w. lub na początku VI w. przed Chr. skomponował tzw. historię deuteronomistyczną obejmującą: Księgę Jozuego, Księgę Sędziów, Pierwszą i Drugą Księgę Samuela i Pierwszą i Drugą Księgę Królewską.
Autor Ksiąg Samuela w swojej kompozycji połączył różne źródła. Do historii rodziny Helego (1Sm 1 – 3) posłużyły mu kapłańskie tradycje sanktuarium w Szilo. Dzieje Arki Przymierza (1Sm 4 – 7) pochodzą z odrębnego źródła związanego z tradycją kultyczną. Wspomnienia o Samuelu mogły zostać stworzone i być przekazywane w ustnej tradycji w kręgach prorockich. Nie ma wątpliwości, że dzieje Saula i Dawida opierają się na licznych źródłach pisanych. Autor miał do dyspozycji przynajmniej dwa cykle opowiadań o Saulu i historię dotyczącą rodziny Dawida. Nie wiemy, kiedy poszczególne wątki historii zostały ze sobą powiązane i kiedy utrwalono je na piśmie. W różnych źródłach i tradycjach autor znajdował nie tylko pierwotne informacje o faktach, ale także zapis wielowiekowej refleksji nad nimi.
Tekst hebrajski Ksiąg Samuela jest bardzo źle zachowany, a wersja Septuaginty (LXX) przekazuje tekst znacznie różniący się od hebrajskiego. Wersja ta znajduje potwierdzenie we fragmentach hebrajskich odkrytych w XX w. w Qumran, co dowodzi, że w III-II w. przed Chr. istniały różne wersje tekstu hebrajskiego tych ksiąg. Proces redakcji dzieła był więc długi i trwał niemal do końca epoki Starego Testamentu.
Treść i teologia
Księgi Samuela opowiadają dzieje Izraela od momentu ustanowienia monarchii aż do końca panowania króla Dawida. Opis wydarzeń nie ma charakteru systematycznego wykładu, lecz stanowi raczej serię połączonych ze sobą historii i epizodów, odnoszących się do postaci Samuela, Saula i Dawida. Autor stworzył zwartą kompozycję literacką, której bieg wyznaczają trzej następujący po sobie przywódcy oraz nieustanne działanie Boga, który troszczy się o swój lud i kieruje nim poprzez specjalnie wybranych ludzi. Namaszczenie Saula na króla (1Sm 9) dało początek instytucji monarchii w Izraelu. Panowanie Saula, z powodu jego niewierności Bogu, było krótkie. Na nowego władcę namaszczony został Dawid (1Sm 16). Tak rozwijającą się historię możemy zatem podzielić na siedem części: 1) powołanie Samuela (1Sm 1 – 3); 2) dzieje Arki Przymierza (1Sm 4 – 7); 3) Saul, pierwszy król Izraela (1Sm 8 – 15); 4) Saul i Dawid (1Sm16 – 31); 5) walka o królestwo (2Sm 1 – 8); 6) Dawid królem Izraela (2Sm 9 – 20); 7) dodatki (2Sm 21 – 24).
Pierwszą i Drugą Księgę Samuela można nazwać historią o ustanowieniu monarchii w Izraelu. Jej początkiem było namaszczenie Saula, natomiast swój definitywny kształt otrzymała za panowania Dawida. Izrael, w porównaniu z narodami ościennymi, dość późno przyjął strukturę państwa monarchicznego. Po zdobyciu Kanaanu na równinie nadmorskiej osiedlili się Filistyni, którzy stali się dla Izraela wielkim zagrożeniem. W tej sytuacji zaistniała potrzeba silnej, centralnej władzy. Przeciwko Filistynom wystąpił najpierw Saul, a jego dzieło poprowadził dalej Dawid, który ostatecznie złamał ich potęgę i objął władzę nad plemionami południa i północy Izraela. Ustanowienie jednej dla całego Izraela stolicy politycznej i religijnej w Jerozolimie oraz rozciągnięcie kontroli nad narodami zajordańskimi czy aramejskimi południowej Syrii, przyniosło królestwu bezpieczeństwo, pokój i dobrobyt. Jednakże wybuchające już za życia Dawida bunty wewnętrzne ujawniały dawne antagonizmy między północą a południem i zapowiadały schizmę, która nastąpiła po śmierci Salomona.
Hebrajczycy, zaliczając Księgi Samuela do części kanonu zwanej „prorocy wcześniejsi”, wskazywali na religijny charakter przedstawionej tu historii. Przy wyborze Saula z całą ostrością postawiono problem, czy królem Izraela ma być Bóg, czy człowiek. Ustanowiony przez namaszczenie król miał panować nad Izraelem jako pełnomocnik Jahwe. Saul nie sprostał temu ideałowi i został odrzucony. Ucieleśnieniem tej idei stał się natomiast Dawid (1Sm 13,13n).
W centrum historii Dawida stoi Boża obietnica zawarta w proroctwie Natana (2Sm 7,10-16). Kierując się szczególną miłością do narodu, Bóg oznajmia łaskawe i bezwarunkowe związanie się z rodem Dawida. Ustanawia między sobą a potomkami Dawida więź na wzór tej, jaka łączy ojca i syna: „Ja będę mu Ojcem, a on będzie Mi synem”. Obietnicy Bożej nie zniweczy nawet ewentualna niewierność potomków Dawida. W taki sposób Dawid interpretuje obietnicę w swojej modlitwie dziękczynnej (2Sm 7,18-29), a zwłaszcza w tzw. „ostatnich słowach”, gdzie Boże obietnice wyraźnie nazywa się wiecznym przymierzem (2Sm 23,5). Dlatego proroctwo Natana stanowi teologiczny punkt kulminacyjny Ksiąg Samuela i najważniejszy tekst dla całego mesjanizmu królewskiego. Dzięki otrzymanej obietnicy Dawid stał się postacią kluczową w rozwoju myśli mesjańskiej ST. Późniejsi prorocy, szczególnie w najtrudniejszych momentach historii Izraela, często odwoływali się do obrazu „gałązki Jessego” (Iz 11,1), która była zapowiedzią nowego króla, mesjasza. Temat potomka Dawida, którym jest oczekiwany mesjasz, powraca także w NT. Potomkiem, do którego została skierowana obietnica dana Dawidowi, jest Jezus z Nazaretu, Syn Dawida (np. Mt 9,27), Syn Abrahama (Mt 1,1), oczekiwany Chrystus (np. Mt 16,16; Mk 8,29; J 20,31), który jest zarazem Synem Bożym (np. Mt 3,17; 17,5; Mk 3,11; Łk 3,22; J 1,34).
Ta ciągle aktualna historia uczy, że nie ma ani „świeckiej” historii, ani społeczeństwa laickiego, gdyż wszystko, co się rozgrywa na ziemi i między ludźmi, dzieje się przed Obliczem Pańskim (1Sm 10,25), tzn. w obecności Boga. Bóg pozwala ludziom działać jako istotom rozumnym i wolnym. Nie żyją oni w izolacji, lecz w określonej strukturze społecznej: są tu mężczyźni i kobiety, panujący i poddani, politycy i żołnierze, bogaci i biedni, obywatele i niewolnicy. W każdej z tych grup są ludzie prawi i chciwi, wielkoduszni i aroganccy, otwarci i podstępni. I choć wyraźny osąd moralny poszczególnych czynów czy osób pojawia się w Księgach Samuela rzadko, to domyślnie jest on zawsze obecny. Bóg wkracza w losy każdego człowieka i pomimo ludzkich grzechów oraz słabości ustanawia swoje królestwo, czyli panowanie.
Przygotowania Filistynów do wojny z Izraelem stawiają Dawida w bardzo nieprzyjemnej sytuacji. Żądanie Akisza, aby stanął po jego stronie, jest logiczną konsekwencją układu, na mocy którego Dawid mógł się schronić w Siklag. Odpowiedź Dawida: zobaczysz, jak się sprawi twój sługa (w. 2) może być rozumiana dwuznacznie. Akisz słyszy zapewnienie o lojalności ze strony Dawida, który za wszelką cenę chce uniknąć wzięcia udziału w bratobójczej wojnie.