51Oto potomkowie Rubena, pierworodnego syna Izraela. Był on synem pierworodnym, lecz skalał łoże swego ojca i dlatego jego pierworództwo przeszło na synów Józefa, syna Izraela. Dlatego spisów rodowych nie podano zgodnie z pierworództwem.2Pierworództwo należało do Józefa, chociaż Juda był najpotężniejszy z braci i spośród jego potomków miał pochodzić władca.
3Synami Rubena, pierworodnego Izraela, byli Henoch, Pallu, Chesron i Karmi.
4Potomkami Joela byli: Szemajasz, jego syn Gog, jego syn Szimei, 5jego syn Mika, jego syn Reajasz, jego syn Baal, 6jego syn Beera, przywódca Rubenitów, wzięty do niewoli przez króla Asyriis Tiglat-Pilesera.
7Ich braćmi, umieszczonymi zgodnie z przynależnością rodową w spisach plemion, byli: Jejel jako zwierzchnik, następnie Zachariasz 8oraz Bela, syn Azaza, syn Szemy, syn Joela, a mieszkali w Aroerze aż po Nebo i Baal-Meon. 9Na wschodzie mieszkali aż po przełęcz prowadzącą do pustyni sięgającej Eufratu, bo bardzo rozmnożyły się ich trzody w Gileadzie.
10Za panowania Saula prowadzili oni wojnę z Hagrytami, pokonali ich i zajęli ich osiedla w całym wschodnim Gileadzie.
Plemię Gada
11Potomkowie Gada mieszkali w ich sąsiedztwie, w ziemi Baszanu aż po Salka. 12Ich przywódcą był Joel, drugim co do ważności – Szafan, a następnie Janaj i Szafat w Baszanie. 13Ich braćmi zgodnie z przynależnością rodową byli: Mikael, Meszullam, Szeba, Joraj, Jakan, Zija i Eber – razem siedmiu. 14Byli oni potomkami Abichaila, syna Chura, syna Jaroacha, syna Gileada, syna Mikaela, syna Jesziszaja, syna Jechdy, syna Buza. 15Achi, syn Abdiela, syna Guniego, był przywódcą ich rodów. 16Zamieszkiwali oni Gilead, Baszan oraz osiedla wokół niego. Zajmowali również bogaty w pastwiska Szaron położony na ich pograniczu. 17Wszystkie ich spisy rodowe zostały sporządzone za czasów Jotama, króla Judy, i Jeroboama, króla Izraela.
18Gdy Rubenici, Gadyci oraz połowa plemienia Manassesa wyruszali na wojnę, mieli czterdzieści cztery tysiące siedmiuset sześćdziesięciu dzielnych wojowników, uzbrojonych w tarcze i miecze, strzelających z łuku i doskonale wyszkolonych w wojennym rzemiośle. 19Wyruszyli na wojnę przeciwko Hagrytom, Jeturowi, Nafiszowi i Nadabowi. 20Podczas walki wzywali Boga, a On ich wysłuchał, bo Mu zaufali. Gdy otrzymali pomoc, pokonali Hagrytów i ich sojuszników. 21Uprowadzili z ich stad pięćdziesiąt tysięcy wielbłądów, dwieście pięćdziesiąt tysięcy owiec, dwa tysiące osłów, a także sto tysięcy jeńców. 22Wielu poległo w walce, była to bowiem wojna Boża. Zamieszkali na ich ziemi aż do przesiedlenia.
Zajordańska część plemienia Manassesa
23Połowa plemienia Manassesa osiedliła się w Zajordaniu, od Baszanu po Baal-Hermon, Senir i górę Hermon, ponieważ było ich bardzo dużo. 24Przywódcami ich rodów byli: Efer, Jeszi, Eliel, Azriel, Jeremiasz, Hodawiasz i Jachdiel. Odznaczali się oni odwagą i cieszyli sławą we wszystkich rodach.
25Nie byli jednak wierni Bogu swych ojców, dopuścili się nierządu z bogami ludów zamieszkujących ten kraj przed nimi, które Bóg wypędził. 26Bóg Izraela wysłał przeciwko nim ducha Pula, króla asyryjskiego oraz Tiglat-Pilesera, króla asyryjskiego. Przesiedlił on Rubenitów, Gadytów i zajordańską część plemienia Manassesa i osadził w Chalach, Chabor, Harai nad rzeką Gozan, gdzie przebywają po dziś dzień.
28Synowie Kehata: Amram, Ishar, Chebron i Uzzjel. 29Dzieci Amrama: Aaron, Mojżesz i Miriam. Synowie Aarona: Nadab, Abihu, Eleazar i Itamar. 30Eleazar był ojcem Pinchasa, a Pinchas – Abiszuy. 31Abiszua był ojcem Bukkiego, Bukki – Uzziego, 32Uzzi – Zerachiasza, a Zerachiasz – Merajota. 33Merajot był ojcem Amariasza, a Amariasz – Achituba. 34Achitub był ojcem Sadoka, a Sadok – Achimaasa. 35Achimaas był ojcem Azariasza, Azariasz – Jochanana. 36Jochanan był ojcem Azariasza. Sprawował on urząd kapłana w domu zbudowanym przez Salomona w Jerozolimie. 37Azariasz był ojcem Amariasza, Amariasz – Achituba. 38Achitub był ojcem Sadoka, Sadok zaś ojcem Szalluma. 39Szallum był ojcem Chilkiasza, Chilkiasz zaś ojcem Azariasza. 40Azariasz był ojcem Serajasza, a Serajasz – Josadaka. 41Josadak z woli Pana został uprowadzony do niewoli przez Nabuchodonozora wraz z Judejczykami i mieszkańcami Jerozolimy.
Joel – nie widnieje on ani wśród synów Rubena, ani wśród potomków.
Tiglat-Pileser – panował w latach 745-727 przed Chr.
Aroer – miasto w południowej Judzie, dzisiejsze Chirbet Arara.
Nebo – miasto w Moabie niedaleko Cheszbonu.
Eufrat – największa rzeka w zachodniej Azji.
Gilead – region w Zajordaniu rozciągający się pomiędzy rzekami Arnon i Jarmuk.
Hagryci – pustynne plemiona nomadów powiązanych z Izmaelitami. Ich nazwa wywodzi się od matki Izmaela – Hagar (Rdz 16,1nn).
Baszan – północno-wschodni obszar sąsiadujący z ziemią Gada, zajmowany przez plemię Manassesa.
Salka – miasto zdobyte przez Izraelitów (Joz 12,5n; 13,11) i dane na własność plemieniu Gada; dzisiejsze Salchad w Syrii.
Gilead – zob. 1Krn 5,9+.
Szaron – region znajdujący się na wschód od Jordanu. Nie należy mylić tego regionu z nadmorską doliną położoną na północ od Jafy.
Jotam – król Judy w latach 739-734 przed Chr. Dzięki wspomnieniu Jotama historia plemienia Gada zostaje włączona do budowanego przez autora kontekstu chronologicznego i religijnego dynastii Dawida.
Jeroboam – chodzi o Jeroboama II, który panował w latach 782-747 przed Chr.
Hagryci – zob. 1Krn 5,10+.
Jetur – prawdopodobnie protoplasta późniejszych Iturejczyków.
Nafisz – syn Izmaela (Rdz 25,15).
wojna Boża – chodzi tu być może o ideę tzw. świętej wojny, gdzie wojna jest przedstawiana jako czynność święta, ponieważ to Bóg wysyłał na nią ludzi, i to On decydował o jej rozstrzygnięciu. Opisy wojen w Biblii często ukazują nie tyle samą walkę żołnierzy, ile raczej wydarzenia o charakterze liturgicznym, które podkreślają moc Boga.
przesiedlenie – prawdopodobnie chodzi o wygnanie Izraelitów dokonane w 734 r. przed Chr. przez króla asyryjskiego Tiglat-Pilesera III.
Baszan – zob. 1Krn 5,11+.
Baal-Hermon – miasto Chiwwitów (Sdz 3,3), położone na północnej granicy ziemi Manassesa.
Senir – amorycka nazwa góry Hermon (Pwt 3,9).
Hermon – masyw górski o trzech szczytach, uważany za północną granicę Izraela, wznoszący się u źródeł Jordanu.
Pul – babilońskie określenie Tiglat-Pilesera III.
Tiglat-Pileser – zob. 1Krn 5,6+.
Niedokładną kontynuację tego spisu znajdziemy w Ne 12,10n.
PIERWORODNY, PIERWORÓDZTWO- Izraelici, podobnie jak inne ludy Bliskiego Wschodu, wierzyli, że to, co pierwsze, a więc najważniejsze, należy się Bogu. Dotyczyło to zwierząt, plonów ziemi (pierwocin), a także wszelkiego rodzaju wytworów ludzkiej pracy. W sposób szczególny prawo pierworództwa odnosiło się do ludzi. Najstarszy, pierworodny syn w rodzinie należał do Boga. Przynależność ta ma swoje uzasadnienie teologiczne w tym, że Bóg, zanim wyprowadził Izraelitów z Egiptu, wyniszczył tam wszystko, co pierworodne, nie oszczędzając nawet ludzi (Wj 12,29). Ocalił jednak pierworodnych z Izraela, którzy stali się odtąd Jego własnością (np. Wj 13,2; Lb 3,13). To tłumaczy genezę stosowanej przez Żydów praktyki wykupywania każdego pierworodnego syna za pieniądze lub stosowne ofiary składane Bogu ( Wj 13,13). W rodzinach żydowskich pierworodni mieli uprzywilejowaną pozycję. Uważano ich za dziedziców i spadkobierców siły i mocy ojca (Rdz 49,3). Naród izraelski uważał siebie za pierworodnego syna Boga (Wj 4,22). Również Jezus podlegał prawu pierworództwa (Łk 2,22-24). W NT mówi się o Nim jako o Pierworodnym Boga (Hbr 1,6), pierworodnym spośród umarłych (Kol 1,18), pierworodnym wobec całego stworzenia (Kol 1,15), pierworodnym pośród wielu braci (Rz 8,29). Stosując te wyrażenia autorzy NT podkreślają wyjątkową więź Jezusa z Bogiem Ojcem, Jego synowską godność oraz Jego pierwszeństwo jako pośrednika w dziele zbawienia świata i człowieka.
IZRAEL (hebr. Israel - ‘ten który walczył z Bogiem’) - imię nadane przez Boga patriarsze Jakubowi (Rdz 32,29), które stało się później określeniem dwunastu plemion jego potomków, a z czasem zaczęło funkcjonować jako określenie całego narodu (Joz 24). Najstarsza pozabiblijna wzmianka o Izraelu datowana jest na ok. 1230 r. przed Chr. i pochodzi z hymnu napisanego na cześć egipskiego faraona Merenptaha. Plemiona izraelskie były mocno ze sobą powiązane więzami krwi i licznymi traktatami. Jednolitą i zjednoczoną organizacją państwową, istniejącą pod nazwą Izrael, stały się w latach panowania króla Dawida. Po śmierci króla Salomona, w 922 r. przed Chr., nastąpił rozłam na Królestwo Północne (Izrael) i Królestwo Południowe (Juda). Autorzy biblijni mianem Izrael określają dziesięć plemion Królestwa Północnego. Pozostałe dwa plemiona południowe nazywają Judą. W tekstach pisanych po przesiedleniu babilońskim (586 r. przed Chr.) termin Izrael przyjmuje różne znaczenia. Może oznaczać osobę patriarchy Jakuba lub pochodzący od niego naród, zjednoczone królestwo, Królestwo Północne oraz Królestwo Południowe. W NT słowem Izrael określa się naród żydowski (np. Rz 11,26; 2Kor 3,12), a czasem Kościół Boży (np. Ga 6,16). Zob.
JUDA.
RÓD - społeczna jednostka organizacyjna, oparta na więzach krwi. Rody łączyły się w większe grupy zwane plemionami lub szczepami, odwołującymi się do wspólnego przodka (np. 1Sm 10,21). Ród jest pojęciem szerszym niż rodzina rozumiana jako wspólnota zamieszkania. Poszczególne rodziny izraelskie łączyły się w rody, na czele których stała jedna osoba (np. Lb 36,1). Przynależność do danego rodu pociągała za sobą konieczność przyjęcia tej samej tradycji religijnej, czyli wyznawanie wiary w Boga swoich przodków (np. Rdz 26,24).
RÓD - społeczna jednostka organizacyjna, oparta na więzach krwi. Rody łączyły się w większe grupy zwane plemionami lub szczepami, odwołującymi się do wspólnego przodka (np. 1Sm 10,21). Ród jest pojęciem szerszym niż rodzina rozumiana jako wspólnota zamieszkania. Poszczególne rodziny izraelskie łączyły się w rody, na czele których stała jedna osoba (np. Lb 36,1). Przynależność do danego rodu pociągała za sobą konieczność przyjęcia tej samej tradycji religijnej, czyli wyznawanie wiary w Boga swoich przodków (np. Rdz 26,24).
JUDA - termin posiadający w Piśmie Świętym wiele znaczeń. Może oznaczać region w Palestynie (np. Ps 60,9), nazwę jednego z plemion izraelskich, które wzięło swoją nazwę od Judy, czwartego syna patriarchy Jakuba (np. Rdz 29,35), a także terytorium powstałe po śmierci Salomona i rozpadzie monarchii izraelskiej na dwa królestwa (1Krl 14,21.29; 15,1.7; Jr 1,2). Przy podziale ziemi Kanaan pomiędzy plemi ona, które powróciły z niewoli egipskiej, plemieniu Judy przypadły znaczne obszary na południu Palestyny ( Joz 15) z głównymi ośrodkami w Hebronie i Betlejem. Pozycja plemienia Judy znacznie wzrosła, kiedy wywodzący się z niego król Dawid zjednoczył plemiona izraelskie i przeniósł stolicę do Jerozolimy. Po odłączeniu się dziesięciu plemion północnych, przy plemieniu Judy pozostało jedynie plemię Beniamina. W ten sposób powstało Królestwo Południowe. Po powrocie z wygnania babilońskiego Juda, a szczególnie Jerozolima, w której znajdowała się świątynia, stała się miejscem powrotu wygnańców. Według zapowiedzi prorockich ST w Judzie miał się narodzić przyszły Mesjasz. Autorzy NT widzą spełnienie tych obietnic w Jezusie, którego nazywają lwem z plemienia Judy i synem Dawida (np. Mt 1,2n.16; Hbr 7,14; Ap 5,5). Zob.
IZRAEL.
IZRAEL (hebr. Israel - ‘ten który walczył z Bogiem’) - imię nadane przez Boga patriarsze Jakubowi (Rdz 32,29), które stało się później określeniem dwunastu plemion jego potomków, a z czasem zaczęło funkcjonować jako określenie całego narodu (Joz 24). Najstarsza pozabiblijna wzmianka o Izraelu datowana jest na ok. 1230 r. przed Chr. i pochodzi z hymnu napisanego na cześć egipskiego faraona Merenptaha. Plemiona izraelskie były mocno ze sobą powiązane więzami krwi i licznymi traktatami. Jednolitą i zjednoczoną organizacją państwową, istniejącą pod nazwą Izrael, stały się w latach panowania króla Dawida. Po śmierci króla Salomona, w 922 r. przed Chr., nastąpił rozłam na Królestwo Północne (Izrael) i Królestwo Południowe (Juda). Autorzy biblijni mianem Izrael określają dziesięć plemion Królestwa Północnego. Pozostałe dwa plemiona południowe nazywają Judą. W tekstach pisanych po przesiedleniu babilońskim (586 r. przed Chr.) termin Izrael przyjmuje różne znaczenia. Może oznaczać osobę patriarchy Jakuba lub pochodzący od niego naród, zjednoczone królestwo, Królestwo Północne oraz Królestwo Południowe. W NT słowem Izrael określa się naród żydowski (np. Rz 11,26; 2Kor 3,12), a czasem Kościół Boży (np. Ga 6,16). Zob.
JUDA.
IZRAEL (hebr. Israel - ‘ten który walczył z Bogiem’) - imię nadane przez Boga patriarsze Jakubowi (Rdz 32,29), które stało się później określeniem dwunastu plemion jego potomków, a z czasem zaczęło funkcjonować jako określenie całego narodu (Joz 24). Najstarsza pozabiblijna wzmianka o Izraelu datowana jest na ok. 1230 r. przed Chr. i pochodzi z hymnu napisanego na cześć egipskiego faraona Merenptaha. Plemiona izraelskie były mocno ze sobą powiązane więzami krwi i licznymi traktatami. Jednolitą i zjednoczoną organizacją państwową, istniejącą pod nazwą Izrael, stały się w latach panowania króla Dawida. Po śmierci króla Salomona, w 922 r. przed Chr., nastąpił rozłam na Królestwo Północne (Izrael) i Królestwo Południowe (Juda). Autorzy biblijni mianem Izrael określają dziesięć plemion Królestwa Północnego. Pozostałe dwa plemiona południowe nazywają Judą. W tekstach pisanych po przesiedleniu babilońskim (586 r. przed Chr.) termin Izrael przyjmuje różne znaczenia. Może oznaczać osobę patriarchy Jakuba lub pochodzący od niego naród, zjednoczone królestwo, Królestwo Północne oraz Królestwo Południowe. W NT słowem Izrael określa się naród żydowski (np. Rz 11,26; 2Kor 3,12), a czasem Kościół Boży (np. Ga 6,16). Zob.
JUDA.
ASYRIA, ASYRYJCZYCY - starożytne miasto-państwo Assur na północnym-wschodzie obecnego Iraku, ze stolicą na zachodnim brzegu Tygrysu. Starożytne inskrypcje poświadczają, że ok. 1900 r. przed Chr. władcą tego niezawisłego miasta -państwa był Szalim-Ahum. Pod koniec XIX w. przed Chr. Assur został zawładnięty przez Amorytów znad Eufratu. W połowie XIV w. przed Chr. za Assurbalita I ukonstytuowało się imperium asyryjskie, zajmując w następnych stuleciach rozległe terytoria Mitanni i Babilonii. Ok. 1200 r. przed Chr. imperium asyryjskie przeżywało głęboki kryzys. Prawdziwy jego rozkwit rozpoczął się ok. 935 r. przed Chr. od odzyskania terenów utraconych uprzednio na rzecz Aramejczyków. Stopniowa ekspansja imperium nowoasyryjskiego pozwoliła mu ok. 660 r. przed Chr. zająć znaczną część starożytnego Bliskiego Wschodu. Upadek tego imperium został zapoczątkowany wojną domową pomiędzy wojskami trzech pretendentów do tronu. Sytuację tę wykorzystała koalicja Medów i Babilończyków, którzy zaatakowali i zniszczyli środkową część imperium asyryjskiego. Ostatni król Asyrii, Assurubalipat II (612-609 przed Chr.), panował jeszcze przez krótki czas na zachodzie dawnego imperium, w Charanie, dzięki wsparciu ze strony władcy egipskiego. Został jednak zdetronizowany przez Babilończyków, a na zgliszczach wielkiego państwa powstały imperia Babilonii i Medii. W Biblii są jedynie wzmianki o kontaktach Izraela z Asyrią w okresie imperium nowoasyryjskiego. Autorzy 2Krl i 2Krn odnotowują, że Izrael i Juda wykorzystały konflikt pomiędzy Asyrią i Aramem dla poszerzenia swojego terytorium. Było to możliwe za królów Jeroboama II (2Krl 14,23-29) oraz Ozjasza (2Krn 26). Ostatecznie jednak zarówno Izrael, jak i Juda zostały podporządkowane władcom imperium nowoasyryjskiego. Podczas gdy Juda pozostawała ich lojalnym wasalem, Izrael buntował się przeciwko władzy Tiglat-Pilesera, Salmanassara i Sargona. Skutkiem tego był podział terytorium Izraela na prowincje i deportacja ludności w latach 732-720 przed Chr. (2Krl 17,1 - 18,12). Zob.
AMORYCI,
BABILON.
DOM, DOM PANA- budowla wzniesiona w Jerozolimie, w której złożono Arkę Przymierza, symbol obecności Boga pośród ludu izraelskiego. Stanowiła centrum życia religijnego i społecznego Izraela od czasów monarchii (X w. przed Chr.) aż do jej ostatecznego zburzenia w 70 r. po Chr. Po raz pierwszy zbudowano ją w ok. 960 r. przed Chr., za panowania Salomona (965-926 przed Chr.) na wzgórzu Moria w Jerozolimie, na którym Abraham miał złożyć ofiarę ze swojego syna Izaaka. Ta świątynia została zburzona przez Babilończyków w 586 r. przed Chr. Odbudowano ją po powrocie z przesiedlenia babilońskiego (ok. 520 r. przed Chr.), ale nie było już w niej Arki Przymierza, zabranej prawdopodobnie przez Babilończyków. Drugą rekonstrukcję przeprowadził Herod Wielki, który w ramach prowadzonych z ogromnym rozmachem prac architektonicznych przywrócił jej dawną świetność. Kilka lat po zakończeniu odbudowy, Rzymianie, tłumiąc żydowskie powstanie w 70 r. po Chr., spalili doszczętnie świątynne budynki. Według opisu z 1Krl 6 - 9, świątynię zbudowano na planie prostokąta o wymiarach ok. na i podzielono na trzy części: przedsionek, nawę główną, zwaną miejscem świętym, i wydzielone zasłonami miejsce najświętsze, w którym przechowywano Arkę Przymierza. Świątynia była oddzielona dziedzińcem od pałacu królewskiego, a cały kompleks budynków usytuowano na wielkim placu otoczonym murem. Przed świątynią stał wielki ołtarz ofiarny. Jej wnętrze wyłożone było drewnem cedrowym pokrytym złotem. Umieszczono tam złoty ołtarz, dziesięć złotych świeczników i sprzęty liturgiczne. Do wnętrza świątyni mogli wchodzić tylko wybrani, a do miejsca najświętszego wyłącznie najwyższy kapłan, raz w roku. Na terenie świątynnym składano codzienne ofiary całopalenia i kadzenia. Każdy Żyd przynajmniej raz w roku miał obowiązek odbyć pielgrzymkę do świątyni. Jezus aprobował świątynne praktyki, sam w nich uczestniczył, ale potępiał przesadny formalizm (Łk 22,50) i zapowiedział jej zniszczenie (Mt 23,38n). Zob. ARKA PRZYMIERZA, MIEJSCE NAJŚWIĘTSZE, MIEJSCE ŚWIĘTE, MIESZKANIE.
JEROZOLIMA, JERUZALEM - starożytne miasto położone w górach Judei (ok. n.p.m.), na wschód od wybrzeża Morza Śródziemnego. Pierwsze ślady osadnictwa datowane są tam na ok. 3200 r. przed Chr. Wielkiego znaczenia miasto nabrało po zdobyciu go przez Dawida w X w. przed Chr., który uczynił z niego stolicę zjednoczonego i rosnącego w siłę Izraela (2Sm 5,6). Po sprowadzeniu tam Arki Przymierza i wybudowaniu przez Salomona okazałej świątyni na górze Moria (1Krl 6) Jerozolima stała się centrum życia religijnego całego narodu. W 586 r. przed Chr. król babiloński Nabuchodonozor zburzył miasto, a ludność deportował do Babilonii. Po powrocie z wygnania Żydzi odbudowali świątynię, a miasto odzyskało swoje dawne znaczenie. W 63 r. przed Chr. Jerozolima dostała się pod panowanie Rzymian. Po nieudanym powstaniu żydowskim w 70 r. po Chr. została zniszczona, a jej świątynia doszczętnie spłonęła. Jerozolima jest centralnym miejscem historii zbawienia, gdyż tam właśnie miały miejsce najważniejsze wydarzenia zbawcze dokonane przez Jezusa: Jego nauczanie, Męka, Śmierć i Zmartwychwstanie. Tam też swój początek wzięła wspólnota Kościoła. Już ST zapowiada Nowe Jeruzalem (Iz 2,2; Mi 4,1-3), miejsce, w którym na końcu czasów Bóg zamieszka wraz ze wszystkimi narodami. Nowa Jerozolima będzie miejscem ostatecznego zjednoczenia zbawionej przez Chrystusa ludzkości ( Ap 21). Pojawiający się w księgach NT termin Jeruzalem (np. Mt 23,37; Łk 2,25; Dz 1,8; Rz 15,19; 1Kor 16,3; Ga 4,25; Hbr 12,22; Ap 3,12) jest archaiczną formą nazwy Jerozolima stosowaną w Septuagincie (greckim przekładzie ksiąg ST). W niniejszym przekładzie zachowano rozróżnienie występujące w oryginale. Zob.
SYJON.
PAN (hebr. Adonai - ‘pan’; gr. Kyrios - ‘władca’, ‘ten który ma władzę nad innym człowiekiem lub całym ludem’) - tytuł wyrażający dostojeństwo i cześć. W ST termin ten stosowano w zastępstwie imienia Boga, którego ze względu na jego świętość nie wypowiadano. W obecnym przekładzie tam, gdzie występuje słowo ”Pan”, w oryginale jest słowo JHWH (tzw. tetragram), wymawiane zazwyczaj jako Jahwe. W ST jest to najważniejsze imię Boga, które prawdopodobnie oznacza Tego, który jest, który wyzwala, który stwarza, który panuje ( Wj 3,14n). W Septuagincie - greckim przekładzie ST - tytuł Pan (Kyrios) stał się imieniem własnym Boga, najwyższego spośród wszystkich władców (Pwt 10,17). NT tytuł Kyrios odnosi do Jezusa. Upowszechnił się on w pierwszych wspólnotach chrześcijan, którzy oddając się pod panowanie Chrystusa, uznali Go za jedynego Pana, władcę życia i śmierci (Rz 14,9), tego, który powróci (1Tes 4,17), aby ostatecznie zatryumfować nad wszystkim (Flp 2,9-11). Rzeczywiste uznanie Jezusa za Pana jest warunkiem wystarczającym do otrzymania zbawienia (Rz 10,9; por. J 13,13n).
Plemię Rubena
Kronikarz przytacza niezbyt precyzyjne dane geograficzne i historyczne zaczerpnięte z Pięcioksięgu i Ksiąg Królewskich. Świadczy to o tym, że nie przykładał większej wagi do losów Izraelitów mieszkających w Zajordaniu. Kronikarz przedstawia plemiona zajordańskie pobieżnie, ponieważ ich rola w Izraelu była drugorzędna. Całą uwagę skupia na Judzie, plemieniu Dawida, które stanowi centrum instytucji religijnych i państwowych. Przedstawiając plemię Rubena, chce ukazać jego podrzędność względem Judy. Dlatego przerywa wykaz rodowodów, aby wytłumaczyć powody, dla których Ruben stracił prawo pierworództwa (Pwt 21,17) na rzecz Józefa i jego synów: Efraima i Manassesa (Rdz 35,22; 48,5). Decydujące znaczenie w rozwiązaniu kwestii, komu faktycznie należy się w Izraelu pierworództwo, miał wybór Boży, który padł na Dawida, potomka Judy. W obliczu tego faktu przestaje obowiązywać zasada przywileju, który otrzymał Józef.
Plemię Gada
Autor określa terytorium zamieszkiwane przez Gadytów (w. 1), a następnie podaje listę potomków Gada i wymienia zamieszkiwane przez nich miejscowości (ww. 12-17). Mówi także o licznych wojnach, jakie prowadzili oni z ludami arabskimi (ww. 18-22). Podane przez kronikarza informacje nie są zgodne z tym, co o Gadytach mówi Rdz 46,16 i Lb 26,15-18. Także plemieniu Gada autor nie poświęca dużo uwagi, kreśląc tylko granice jego terytorium. To wojownicze plemię prawdopodobnie w późniejszym okresie poszerzyło posiadłości na południu i zamieszkało w części południowej Judei. Opowiadając o jednej z wypraw Gadytów przeciwko ludom arabskim, z którymi musiały walczyć wszystkie plemiona, autor nie wdaje się w wojenne szczegóły, ale kładzie akcent na Boże wstawiennictwo, które zapewnia skuteczne prowadzenie wojen. Kto pokłada ufność w Bogu, ten będzie ocalony.
Zajordańska część plemienia Manassesa
Jeszcze mniej uwagi kronikarz poświęca połowie plemienia Manassesa, którego członkowie osiedlili się w Zajordaniu. Ich rodowód poda później w 1Krn 7,14n, tutaj określa tylko terytorium, które zajmowali, i wylicza kilku ojców rodzin, naczelników rodów i wodzów. Zwraca też uwagę na ich niewierność. Kiedy bowiem plemię Rubena odniosło zwycięstwo, walcząc w imię Boga, potomkowie Manassesa sprzeniewierzyli się Mu, za co karą była niewola, do której uprowadził ich Tiglat-Pileser. Deportacja nie objęła wszystkich, ponieważ wystarczyło uprowadzenie przywódców i ojców największych rodów, aby plemiona zajordańskie utraciły swoją tożsamość etniczną i polityczną.
Drzewo genealogiczne najwyższych kapłanów – Aaronitów
Kronikarz wiele uwagi poświęca plemieniu Lewiego, które było odpowiedzialne za kult w świątyni jerozolimskiej. W ten sposób chce uwiarygodnić pozycję kapłanów, którzy w myśl przekonania, jakie panowało w okresie powygnaniowym, pochodzili bezpośrednio od Aarona. Dlatego przedstawia listę najwyższych kapłanów, zaczynając od Aarona i kończąc na Josadaku, który powrócił do Jerozolimy z wygnania spowodowanego przez Nabuchodonozora. Lista kapłanów nie jest zgodna z faktami historycznymi, ponieważ autorowi zależało nie tyle na oddaniu ścisłej prawdy historycznej, ile raczej na ukazaniu nieprzerwanej ciągłości instytucji kapłańskiej w Izraelu.
Pierwsza i Druga Księga Kronik
Wprowadzenie
Okoliczności powstania
Pierwotnie Pierwsza i Druga Księga Kronik stanowiły jedno dzieło i nosiły tytuł Dibre Hajjamim, który można tłumaczyć jako ‘wydarzenia dni’, ‘roczniki’ czy ‘kroniki’. Dzieło to umieszczono na końcu żydowskiego zbioru Pism prawdopodobnie dlatego, że uważano je za powtórzenie opisu wydarzeń przedstawionych obszernie w Księgach Samuela i Księgach Królewskich. Podział dzieła kronikarskiego na dwie księgi wprowadzili tłumacze Septuaginty (LXX), którzy opatrzyli je tytułem Paralipomenon a, b, czyli ‘pierw-sza i druga księga rzeczy opuszczonych w księgach Samuela i Królewskich’. Tłumacze LXX zmienili także miejsce dzieła kronikarskiego w kanonie ST i umieścili je w zbiorze ksiąg historycznych, zaraz po Księgach Królewskich i przed Księgą Ezdrasza. Stosowany dziś tytuł Księgi Kronik pochodzi od św. Hieronima, który w dziele Prologus Galeatus po raz pierwszy nazwał je Kroniką całej historii Bożej (Chronicon totius divinae historiae).
Ponieważ początkowo Księgi Kronik stanowiły część jednego większego dzieła, obejmującego także Księgę Ezdrasza i Księgę Nehemiasza, w tradycji żydowskiej uważano, że autorem Ksiąg Kronik jest Ezdrasz. Pod koniec XIX w. upowszechniło się przekonanie, że Księgi Kronik oraz Księgę Ezdrasza i Księgę Nehemiasza napisał jeden, nieznany autor, zwany kronikarzem. Analizując jego dzieło, możemy powiedzieć, że autor był gorliwym Żydem, bardzo dobrze znającym historię Izraela, a także tradycję prorocką i mądrościową. Prawdopodobnie wywodził się z grona lewitów, o czym świadczy jego zainteresowanie świątynią i sprawowanym w niej kultem, który opisuje nadzwyczaj szczegółowo. Na jego lewickie pochodzenie wskazuje również obojętność, a czasem wręcz niechęć do środowiska kapłanów oraz przebijające się przez całe dzieło zainteresowanie śpiewem liturgicznym, co może świadczyć o tym, iż wywodził się on z kręgu lewitów zajmujących się śpiewem.
Kronikarz, komponując swoje dzieło, korzystał z wielu dokumentów. Do źródeł, o których pochodzeniu nic nie mówi, a które z pewnością wykorzystał, należą kanoniczne księgi: Rodzaju, Wyjścia, Liczb, Jozuego i Rut. Najważniejszymi dokumentami były dla niego księgi Samuela i Królewskie. W dziele kronikarskim nie brak również śladów biblijnej tradycji prorockiej (księgi: Izajasza, Jeremiasza, Ezechiela, Zachariasza i Aggeusza), a także nawiązań do Księgi Psalmów. Ważnym źródłem dla autora Ksiąg Kronik były także dzieła pozabiblijne, szczególnie historyczne. Kronikarz korzystał również z dokumentów sporządzanych na dworze królewskim, a także z tradycji ustnej przekazywanej przez Izraelitów, którzy powrócili z wygnania babilońskiego (538 r. przed Chr.). Autor Ksiąg Kronik nie był jednak niewolniczo przywiązany do dostępnych mu źródeł, lecz korzystając z nich w dość dowolny sposób, przedstawił własną wizję i interpretację dziejów, którą podporządkował omawianym przez siebie tematom teologicznym.
Jeśli przyjmiemy, że Księgi Kronik oraz Księgi Ezdrasza i Nehemiasza są dziełem jednego autora, to musiało ono powstać po ostatnich wydarzeniach opisanych w Księdze Nehemiasza, czyli po roku 400 przed Chr. Sposób przedstawiania tematów teologicznych, liczne arameizmy w języku oryginalnym i miejsce zajmowane w żydowskim kanonie ST sugerują, że dzieło kronikarskie powstało w późnym okresie powygnaniowym. Wcześniej jednak niż w 180 r. przed Chr., bo wówczas powstała Księga Syracydesa, która przedstawiając króla Dawida, jest wyraźnie zależna od Ksiąg Kronik (Syr 47,2-11). Księgę Kronik cytuje również historyk Eupolemos z Aleksandrii, który w 157 r. przed Chr. znał już jej grecki przekład. Ponieważ w dziele kronikarskim nie znajdujemy żadnej aluzji do Aleksandra Wielkiego (zm. w 323 r. przed. Chr), jego zasadnicze zręby prawdopodobnie powstały na przełomie IV i III w. przed Chr. Nie wyklucza to późniejszych redakcji lub uzupełnień, których dokonano nie później niż w pierwszej połowie II w. przed Chr.
Treść i teologia
Księgi Kronik przedstawiają bardzo długi okres historii zbawienia od jej początku do momentu przesiedlenia Izraelitów do Babilonii. Dzieło to ze względu na opisane w nim wydarzenia historyczne można podzielić na cztery zasadnicze części: 1) prehistoria dynastii Dawida (1Krn 1 – 9), czyli okres od stworzenia do czasów panowania pierwszego króla Izraela Saula; 2) czasy panowania króla Dawida (1Krn 10 – 29); 3) okres panowania króla Salomona (2Krn 1 – 9); 4) czasy rządów królów Judy, od Roboama do Sedecjasza, którego panowanie zakończyło się przesiedleniem babilońskim (2Krn 10 – 36).
Księgi Kronik są owocem pogłębionej refleksji lewity nad długim okresem historii zbawienia. Ich treść można określić jako lewicką interpretację okresu monarchii. Autor miał na uwadze cel praktyczny i duszpasterski: umocnienie wiary i nadziei narodu w czasie, gdy Izrael był jedną z perskich prowincji. Nauczał, że przesiedlenie babilońskie było karą, ale nie unicestwieniem obietnic i przymierza zawartego z Dawidem. Chociaż po okresie wygnania na tronie w Jerozolimie nie zasiadał już monarcha, pozostały jeszcze inne ważne filary społeczności: wspólnota ludu Bożego, Prawo, świątynia, legalny kult oraz jego szafarze. Były one gwarancją aktualności przymierza i obietnic oraz przekonania, że Bóg realizuje plan zbawienia.
Bogate i głębokie nauczanie teologiczne zawarte w Księgach Kronik jest syntezą wiary narodu izraelskiego i pokazuje, jak wiara ta była przeżywana na przełomie IV i III w. przed Chr. Bóg w Księgach Kronik określany jest imieniem Elohim. Mieszka On w niebie, a na ziemi, w świątyni jerozolimskiej, obecne jest Jego imię. Bóg jest jedyny, poza Nim nie ma innych bogów, Jego wiedza obejmuje wszystko, On nad wszystkim panuje, dlatego aktywnie włącza się w wydarzenia dziejące się na ziemi. W swoim kontakcie z ludźmi posługuje się pośrednikami. Jest On Bogiem ojców, dochowującym obietnic, wiernym przymierzu i wspierającym Izraelitów w czasie ucisku. Jest sprawiedliwy i już tu, na ziemi, wynagradza za dobre postępowanie, a za złe karze. Kara jednak nie jest ostatnim słowem Boga, gdyż jest On Bogiem miłosierdzia. Jeżeli lud się upokorzy, będzie błagał o przebaczenie i powróci do Boga, wtedy On mu przebaczy.
W Księgach Kronik nie znajdziemy tak wyraźnych tekstów mesjańskich jak w pismach proroków czy psalmach. Autor skupia uwagę na osobach Dawida i Salomona, których przedstawia nie tyle jako władców politycznych czy przodków Mesjasza, lecz jako narzędzia, którymi Bóg posłużył się przy budowie świątyni i organizacji kultu w niej sprawowanego. Kładąc akcent na wieczne przymierze zawarte przez Boga z Dawidem i jego potomkami, podtrzymuje nadzieję trwałości dynastii Dawida oraz objawienia się Tego, który zapewni zbawienie ludowi Bożemu, to jest Chrystusa. Mesjanizm tych ksiąg jest więc dyskretny, ukryty, jednak zawsze obecny.
Kronikarz przytacza niezbyt precyzyjne dane geograficzne i historyczne zaczerpnięte z Pięcioksięgu i Ksiąg Królewskich. Świadczy to o tym, że nie przykładał większej wagi do losów Izraelitów mieszkających w Zajordaniu. Kronikarz przedstawia plemiona zajordańskie pobieżnie, ponieważ ich rola w Izraelu była drugorzędna. Całą uwagę skupia na Judzie, plemieniu Dawida, które stanowi centrum instytucji religijnych i państwowych. Przedstawiając plemię Rubena, chce ukazać jego podrzędność względem Judy. Dlatego przerywa wykaz rodowodów, aby wytłumaczyć powody, dla których Ruben stracił prawo pierworództwa (Pwt 21,17) na rzecz Józefa i jego synów: Efraima i Manassesa (Rdz 35,22; 48,5). Decydujące znaczenie w rozwiązaniu kwestii, komu faktycznie należy się w Izraelu pierworództwo, miał wybór Boży, który padł na Dawida, potomka Judy. W obliczu tego faktu przestaje obowiązywać zasada przywileju, który otrzymał Józef.