Dawid ogłoszony królem

111Następnie Izrael zgromadzony przy Dawidzie w Hebronie oświadczył:

„Jesteśmy twoją kością i twoim ciałem. 2Już poprzednio, jeszcze w czasach króla Saula dowodziłeś oddziałami izraelskimi. Pan , Twój Bóg, powiedział ci: «Będziesz pasterzem mego ludu, Izraela. Ty będziesz przywódcą mego ludu, Izraela»”.

3Cała starszyzna Izraela poszła do króla do Hebronu. Dawid zawarł z nimi w Hebronie przymierze wobec Pana, a oni namaścili Dawida na króla nad Izraelem zgodnie ze słowem Pana przekazanym przez Samuela.

4Dawid wyruszył z całym Izraelem w kierunku Jerozolimy. Nazywała się ona wówczas Jebus, a krainę tę zamieszkiwali Jebusyci. 5Mieszkańcy Jebus oświadczyli Dawidowi: „Nie wejdziesz tutaj!”. Jednak Dawid zdobył twierdzę Syjonu, zwaną odtąd Miastem Dawida. 6Dawid powiedział: „Kto pierwszy stawi czoła Jebusytom, zostanie wodzem i księciem”. Jako pierwszy wystąpił Joab, syn Serui, i on został wodzem. 7Dawid zamieszkał w tej twierdzy, dlatego nazwano ją Miastem Dawida. 8Następnie rozbudował miasto wokół Millo, podczas gdy Joab odbudował resztę miasta. 9Z dnia na dzień Dawid stawał się coraz silniejszy, ponieważ Pan Zastępów był z nim.

Najdzielniejsi wojownicy Dawida

10Oto dowódcy doborowych oddziałów Dawida, którzy wyróżnili się odwagą pod jego wodzą i wraz z całym Izraelem obwołali go królem nad Izraelem, zgodnie ze słowem Pana .

11Oto spis najdzielniejszych wojowników Dawida: Jaszobeam, syn Chakmoniego, dowódca oficerów. To ten, który zabił włócznią trzystu ludzi podczas jednej walki. 12Następnym był Eleazar, syn Dodo, Achochita, jeden z trzech najdzielniejszych. 13Był on z Dawidem w Pas-Dammim, gdzie Filistyni zgromadzili się na wojnę. Znajdowało się tam pole pełne jęczmienia. Gdy lud uciekał przed Filistynami, 14on jeden stanął pośrodku pola, wyparł z niego Filistynów i pobił ich. To Pan dokonał wtedy wielkiego wybawienia.

15Trzech spośród trzydziestu dowódców zeszło po skale do Dawida znajdującego się w grocie Adullam. Filistyni w tym czasie rozbili obóz w dolinie Refaim. 16Dawid przebywał w twierdzy, gdy tymczasem załoga filistyńska była w Betlejem. 17Poczuł wtedy pragnienie i zapytał: „Kto mi poda do picia wodę ze studni znajdującej się przy bramie w Betlejem?”. 18Wtedy tych trzech przedarło się przez obóz filistyński. Zaczerpnęli oni wody ze studni znajdującej się przy bramie w Betlejem i przynieśli ją Dawidowi. On jednak nie chciał jej pić, lecz wylał ją w ofierze dla Pana.19Powiedział przy tym: „Niech Bóg mnie strzeże, abym dopuścił się podobnego czynu! Czy mam pić krew tych ludzi wraz z ich życiem? Przynieśli bowiem tę wodę, narażając swe życie”. Dlatego nie chciał jej pić. Tego dokonali trzej najdzielniejsi.

20Abiszaj, brat Joaba, był dowódcą trzech najdzielniejszych. To on właśnie zabił włócznią trzystu ludzi i zyskał sławę jak trzej najdzielniejsi. 21Wśród tych trzech cieszył się on podwójnym uznaniem i stał się ich dowódcą, chociaż nie był jednym z nich.

22Benajasz, syn Jojady, pochodzący z Kabseel był bardzo mężny, a w walce dokonał wielkich czynów. Pokonał on dwóch synów Ariela z Moabu. To on podczas śnieżycy zszedł do studni i zabił w niej lwa. 23Zabił też Egipcjanina wysokiego na pięć łokci. Egipcjanin trzymał w ręce włócznię grubości wału tkackiego, a Benajasz miał tylko kij. Wyrwał włócznię z ręki Egipcjanina i zabił go jego własną bronią.24Tego dokonał Benajasz, syn Jojady, i dzięki temu zyskał sławę jak trzej najdzielniejsi. 25Wśród tych trzech cieszył się on uznaniem, ale nie był jednym z nich. Dawid mianował go dowódcą swej straży przybocznej.

26Dzielnymi wojownikami byli także: Asahel, brat Joaba; Elchanan, syn Dodo z Betlejem; 27Szammot z Haroru; Cheles Pelonita; 28Ira, syn Ikesza z Tekoa; Abiezer z Anatot; 29Sibbekaj Chuszyta; Ilaj Achochita; 30Maheraj z Netofy; Cheled, syn Baany z Netofy; 31Itaj, syn Ribaja z Gibea w Beniaminie; Benajasz z Piratonu; 32Churaj z Potoków Gaasz; Abiel z Araby; 33Azmawet z Bachurim; Eliachba z Szaalbonu; 34Haszem, Gizonita; Jonatan, syn Szagiego, Hararyta; 35Achiam, syn Sakara, Hararyta; Elifelet, syn Ura; 36Chefer, Mekeryta; Achiasz, Pelonita; 37Chesro z Karmelu; Naaraj, syn Ezbaja; 38Joel, brat Natana; Mibchar, syn Hagriego; 39Selek, Ammonita; Nachraj z Beerot, giermek Joaba, syna Serui;40Ira z Jattiru; Gareb z Jattiru; 41Uriasz Chetyta; Zabad, syn Achlaja; 42Adina, syn Szizy, Rubenita, dowódca Rubenitów, zwierzchnik trzydziestu; 43Chanan, syn Maaki; Jozafat, Mitnita; 44Ozjasz z Asztarot, Szama i Jeuel; synowie Chotama z Aroeru; 45Jediael, syn Szimriego; Jocha, jego brat, Tisyta; 46Eliel, Machawita; Jeribaj i Joszawiasz, synowie Elnaama; Jetma, Moabita;47Eliel, Obed i Jaasiel z Soby.


Hebron – zob. 1Krn 3,1+.


twoją kością i twoim ciałem – wyrażenie to określa ścisłą przynależność do tego samego narodu, na wzór jedności fizycznej (Rdz 2,23).


zgodnie ze słowem Pana – panowanie Dawida nad całym Izraelem zgodne jest z wolą Boga, która została objawiona przez Samuela.


Millo – hebr. ‘nasyp ziemny’, rodzaj konstrukcji, podwyższenia uzyskiwanego przez budowanie sztucznego nasypu, na którym stawiano budynek albo nawet część miasta. Badania archeologiczne potwierdzają, że wzgórze jerozolimskie było zbyt małe na potrzeby rozrastającego się miasta, dlatego zostało sztucznie powiększone.


Pas-Dammim – zwane także Efes-Dammim (1Sm 17,1).


grota Adullam – znajdowała się w odległości 20 km na południowy zachód od Betlejem i tworzyła jakby naturalną fortecę, z głęboką jaskinią.


Refaim – dolina rozciągająca się na południowy zachód od Jerozolimy, na granicy plemienia Judy i Beniamina.


Kabseel – miasto na terenie Judy w pobliżu granicy z Edomem (Joz 15,21). Starożytne Kabseel mogło się znajdować w miejscu obecnego Chirbet-Chora, położonego ok. 20 km na północny wschód od Beer-Szeby. Nazywano je również Jekkabseel (Ne 11,25).


Asahel – zginął z ręki Abnera, w czasie intronizacji Dawida już nie żył (2Sm 2,18-25).


Tekoa – zob. 1Krn 2,24+.


Anatot – zob. 1Krn 6,45+.


Netofa – zob. 1Krn 2,54+.


Gibea – miejscowość położona w ziemi należącej do plemienia Beniamina, z której pochodził Saul i która była ośrodkiem jego władzy królewskiej (1Sm 10,26).


Bachurim – miejscowość niezidentyfikowana, prawdopodobnie znajdowała się niedaleko Jerozolimy, na wschodnim stoku Góry Oliwnej.


Karmel – miejscowość położona ok. 40 km na południe od Jerozolimy.


Natan – być może chodzi tu o znanego proroka Natana (np. 2Sm 12,1nn; 1Krl 1,34).


Beerot – dzisiejsze El-Bire; miejscowość położona w odległości 16 km na północ od Jerozolimy; jedno z miast kananejskich, które w czasach Jozuego razem z Gabaonem sprzymierzyło się z Izraelem (Joz 9,17). Zostało przydzielone plemieniu Beniamina (Joz 18,25).


Jattir – zob. 1Krn 6,42+.


Uriasz Chetyta – w 2Sm 23,39 zamyka on listę wyliczanych imion.


Asztarot – było stolicą królestwa Oga w Baszanie (np. Pwt 1,4; Joz 9,10nn).


Aroer – zob. 1Krn 5,7+.


Machawita – być może jest to zniekształcona nazwa Machanaim, znanego miasta w Gileadzie (np. Rdz 32,3; Joz 13,26; 2Sm 2,8).


Soba – aramejskie miasto-państwo położone wzdłuż Libanu.


IZRAEL (hebr. Israel - ‘ten który walczył z Bogiem’) - imię nadane przez Boga patriarsze Jakubowi (Rdz 32,29), które stało się później określeniem dwunastu plemion jego potomków, a z czasem zaczęło funkcjonować jako określenie całego narodu (Joz 24). Najstarsza pozabiblijna wzmianka o Izraelu datowana jest na ok. 1230 r. przed Chr. i pochodzi z hymnu napisanego na cześć egipskiego faraona Merenptaha. Plemiona izraelskie były mocno ze sobą powiązane więzami krwi i licznymi traktatami. Jednolitą i zjednoczoną organizacją państwową, istniejącą pod nazwą Izrael, stały się w latach panowania króla Dawida. Po śmierci króla Salomona, w 922 r. przed Chr., nastąpił rozłam na Królestwo Północne (Izrael) i Królestwo Południowe (Juda). Autorzy biblijni mianem Izrael określają dziesięć plemion Królestwa Północnego. Pozostałe dwa plemiona południowe nazywają Judą. W tekstach pisanych po przesiedleniu babilońskim (586 r. przed Chr.) termin Izrael przyjmuje różne znaczenia. Może oznaczać osobę patriarchy Jakuba lub pochodzący od niego naród, zjednoczone królestwo, Królestwo Północne oraz Królestwo Południowe. W NT słowem Izrael określa się naród żydowski (np. Rz 11,26; 2Kor 3,12), a czasem Kościół Boży (np. Ga 6,16). Zob.

JUDA.

PAN (hebr. Adonai - ‘pan’; gr. Kyrios - ‘władca’, ‘ten który ma władzę nad innym człowiekiem lub całym ludem’) - tytuł wyrażający dostojeństwo i cześć. W ST termin ten stosowano w zastępstwie imienia Boga, którego ze względu na jego świętość nie wypowiadano. W obecnym przekładzie tam, gdzie występuje słowo ”Pan”, w oryginale jest słowo JHWH (tzw. tetragram), wymawiane zazwyczaj jako Jahwe. W ST jest to najważniejsze imię Boga, które prawdopodobnie oznacza Tego, który jest, który wyzwala, który stwarza, który panuje ( Wj 3,14n). W Septuagincie - greckim przekładzie ST - tytuł Pan (Kyrios) stał się imieniem własnym Boga, najwyższego spośród wszystkich władców (Pwt 10,17). NT tytuł Kyrios odnosi do Jezusa. Upowszechnił się on w pierwszych wspólnotach chrześcijan, którzy oddając się pod panowanie Chrystusa, uznali Go za jedynego Pana, władcę życia i śmierci (Rz 14,9), tego, który powróci (1Tes 4,17), aby ostatecznie zatryumfować nad wszystkim (Flp 2,9-11). Rzeczywiste uznanie Jezusa za Pana jest warunkiem wystarczającym do otrzymania zbawienia (Rz 10,9; por. J 13,13n).


PRZYMIERZE - rodzaj umowy, gwarantującej porządek i ustalającej prawa i obowiązki stron zawierających układ. Termin ten odnosi się nie tylko do relacji międzyludzkich czy międzynarodowych, ale także używa się go w odniesieniu do relacji między Bogiem a ludźmi. Jest to kluczowe pojęcie dla teologii ST i historii narodu wybranego. ST wymienia kilka przymierzy, które Bóg zawierał z ludźmi: z Noem (Rdz 9), z Abrahamem (Rdz 15 i 17), z ludem izraelskim na Synaju (Wj 19nn), z Dawidem (2Sm 7) oraz przymierze nazwane kapłańskim (Lb 18,19). Na Synaju zostało zawarte najważniejsze z nich, na mocy którego Izrael otrzymał prawa i zobowiązał się do wierności Bogu. Inicjatorem każdego przymierza był Bóg, który w ten sposób wyraził swoją miłość i łaskę wobec ludzi. Zewnętrznym znakiem przymierza Izraela z Bogiem było obrzezanie. Obchodzono także Święto Odnowienia Przymierza. Nagminne łamanie przymierza przez członków ludu Bożego doprowadziło do konieczności zawarcia Nowego Przymierza (Jr 31,31-33). To ostateczne przymierze Bóg zawarł z wszystkimi ludŹmi przez swojego Syna Jezusa Chrystusa. Nowe Przymierze nie opiera się już na przepisach prawa, ale ma swoje Źródło w Duchu (2Kor 3,6; por. J 4,23n). Wierność temu przymierzu jest możliwa dzięki ofierze Chrystusa i Jego żywej obecności pośród tych, którzy w Niego uwierzyli. Zob.

OBRZEZANIE,

PRZYKAZANIE.

JEROZOLIMA, JERUZALEM - starożytne miasto położone w górach Judei (ok. n.p.m.), na wschód od wybrzeża Morza Śródziemnego. Pierwsze ślady osadnictwa datowane są tam na ok. 3200 r. przed Chr. Wielkiego znaczenia miasto nabrało po zdobyciu go przez Dawida w X w. przed Chr., który uczynił z niego stolicę zjednoczonego i rosnącego w siłę Izraela (2Sm 5,6). Po sprowadzeniu tam Arki Przymierza i wybudowaniu przez Salomona okazałej świątyni na górze Moria (1Krl 6) Jerozolima stała się centrum życia religijnego całego narodu. W 586 r. przed Chr. król babiloński Nabuchodonozor zburzył miasto, a ludność deportował do Babilonii. Po powrocie z wygnania Żydzi odbudowali świątynię, a miasto odzyskało swoje dawne znaczenie. W 63 r. przed Chr. Jerozolima dostała się pod panowanie Rzymian. Po nieudanym powstaniu żydowskim w 70 r. po Chr. została zniszczona, a jej świątynia doszczętnie spłonęła. Jerozolima jest centralnym miejscem historii zbawienia, gdyż tam właśnie miały miejsce najważniejsze wydarzenia zbawcze dokonane przez Jezusa: Jego nauczanie, Męka, Śmierć i Zmartwychwstanie. Tam też swój początek wzięła wspólnota Kościoła. Już ST zapowiada Nowe Jeruzalem (Iz 2,2; Mi 4,1-3), miejsce, w którym na końcu czasów Bóg zamieszka wraz ze wszystkimi narodami. Nowa Jerozolima będzie miejscem ostatecznego zjednoczenia zbawionej przez Chrystusa ludzkości ( Ap 21). Pojawiający się w księgach NT termin Jeruzalem (np. Mt 23,37; Łk 2,25; Dz 1,8; Rz 15,19; 1Kor 16,3; Ga 4,25; Hbr 12,22; Ap 3,12) jest archaiczną formą nazwy Jerozolima stosowaną w Septuagincie (greckim przekładzie ksiąg ST). W niniejszym przekładzie zachowano rozróżnienie występujące w oryginale. Zob.

SYJON.

JEBUSYCI - jedna z grup etnicznych zamieszkujących Palestynę przed przybyciem Izraelitów do Kanaanu (np. Rdz 15,21; Lb 13,29). Niektórzy autorzy ksiąg ST twierdzą, że byli oni spokrewnieni z Kananejczykami (Rdz 10,15n; 1Krn 1,14), inni natomiast te dwa ludy zdecydowanie odróżniają ( Wj 33,2; 34,11; Joz 11,3; 12,6). Najważniejszym ich miastem było Jebus (Sdz 19,10; 1Krn 11,4) - późniejsza Jerozolima. Po podboju Kanaanu przez plemiona Izraelskie, Jebusyci długo zachowywali niezależność. Dopiero król Dawid zdobył ich twierdzę Syjon, którą uczynił swoją rezydencją, a Jerozolimę stolicą swojego królestwa (2Sm 5,6n; 1Krn 11,4-7). Dawid prawdopodobnie pozwolił im pozostać w mieście, o czym może świadczyć zakup terenu pod przyszłą świątynię, którego król dokonał u niejakiego Arauny Jebusyty (2Sm 24,18-24). Według proroka Zachariasza Jebusyci zostali zasymilowani przez ludność Judy (Za 9,7). Zob.

JEROZOLIMA.

SYJON - początkowo nazwa południowo-wschodniego wzgórza Jerozolimy, na którym stała, zdobyta przez Dawida, twierdza Jebusytów. Na cześć zwycięzcy miejsce to nazwano Miastem Dawida (2Sm 5,7). W Biblii określenie Syjon często ma sens metaforyczny. Występuje jako synonim całej Jerozolimy. Oznacza świętą górę, którą Bóg wybrał na swoje mieszkanie ( Hbr 12,22). Prorocy widzieli w Syjonie miejsce, w którym dokona się zbawienie (Iz 2,2-4). W NT nazwa Syjon funkcjonuje jako synonim niebieskiego Jeruzalem (Hbr 12,22; Ap 14,1), czyli miejsca przebywania Boga i odkupionych przez Niego ludzi. Zob.

JEROZOLIMA.

PAN ZASTĘPÓW - jedno z imion Boga. Słowo zastępy obejmuje wszystkie siły, które działają w świecie, realizując Boże rozkazy i polecenia. Bóg w rozumieniu Izraelitów był dowódcą wojsk ziemskich - armii żydowskiej, a także wojsk niebieskich tworzonych przez aniołów. Przekonanie to znalazło wyraz w zwyczaju zabierania na wyprawy wojenne Arki Przymierza - znaku obecności Boga pośród ludu. Starożytny przekład Biblii na jęz. gr. tłumaczył ten zwrot często jako ‘Pan Wszechmocny’ i w takiej formie pojawia się on w NT (np. 2Kor 6,18; Ap 4,8). Zob.

ARKA PRZYMIERZA.

IZRAEL (hebr. Israel - ‘ten który walczył z Bogiem’) - imię nadane przez Boga patriarsze Jakubowi (Rdz 32,29), które stało się później określeniem dwunastu plemion jego potomków, a z czasem zaczęło funkcjonować jako określenie całego narodu (Joz 24). Najstarsza pozabiblijna wzmianka o Izraelu datowana jest na ok. 1230 r. przed Chr. i pochodzi z hymnu napisanego na cześć egipskiego faraona Merenptaha. Plemiona izraelskie były mocno ze sobą powiązane więzami krwi i licznymi traktatami. Jednolitą i zjednoczoną organizacją państwową, istniejącą pod nazwą Izrael, stały się w latach panowania króla Dawida. Po śmierci króla Salomona, w 922 r. przed Chr., nastąpił rozłam na Królestwo Północne (Izrael) i Królestwo Południowe (Juda). Autorzy biblijni mianem Izrael określają dziesięć plemion Królestwa Północnego. Pozostałe dwa plemiona południowe nazywają Judą. W tekstach pisanych po przesiedleniu babilońskim (586 r. przed Chr.) termin Izrael przyjmuje różne znaczenia. Może oznaczać osobę patriarchy Jakuba lub pochodzący od niego naród, zjednoczone królestwo, Królestwo Północne oraz Królestwo Południowe. W NT słowem Izrael określa się naród żydowski (np. Rz 11,26; 2Kor 3,12), a czasem Kościół Boży (np. Ga 6,16). Zob.

JUDA.

PAN (hebr. Adonai - ‘pan’; gr. Kyrios - ‘władca’, ‘ten który ma władzę nad innym człowiekiem lub całym ludem’) - tytuł wyrażający dostojeństwo i cześć. W ST termin ten stosowano w zastępstwie imienia Boga, którego ze względu na jego świętość nie wypowiadano. W obecnym przekładzie tam, gdzie występuje słowo ”Pan”, w oryginale jest słowo JHWH (tzw. tetragram), wymawiane zazwyczaj jako Jahwe. W ST jest to najważniejsze imię Boga, które prawdopodobnie oznacza Tego, który jest, który wyzwala, który stwarza, który panuje ( Wj 3,14n). W Septuagincie - greckim przekładzie ST - tytuł Pan (Kyrios) stał się imieniem własnym Boga, najwyższego spośród wszystkich władców (Pwt 10,17). NT tytuł Kyrios odnosi do Jezusa. Upowszechnił się on w pierwszych wspólnotach chrześcijan, którzy oddając się pod panowanie Chrystusa, uznali Go za jedynego Pana, władcę życia i śmierci (Rz 14,9), tego, który powróci (1Tes 4,17), aby ostatecznie zatryumfować nad wszystkim (Flp 2,9-11). Rzeczywiste uznanie Jezusa za Pana jest warunkiem wystarczającym do otrzymania zbawienia (Rz 10,9; por. J 13,13n).


FILISTEA, FILISTYNI - terytorium położone nad brzegiem Morza Śródziemnego, rozciągające się od Nilu do gór Karmel, zamieszkałe przez Filistynów należących do tzw. Ludów Morza, którzy w XII w. przed Chr. przybyli do Palestyny z rejonów Morza Egejskiego, prawdopodobnie z Krety. Faraon Ramzes III zdołał odeprzeć ich atak i po zwycięskich bitwach osiedlił ich na południowym wybrzeżu Kanaanu. Największe miasta Filistei, skupione w konfederacji zwanej pentapolem filistyńskim, czyli: Aszdod, Ekron, Aszkelon, Gat, Gaza, były ważnymi ośrodkami międzynarodowego handlu. Wojowniczy charakter Filistynów sprawił, że stali się jednym z głównych wrogów Izraela. Ich ekspansję w głąb Kanaanu powstrzymał w X w. przed Chr. król Dawid, zadając im klęskę, która na zawsze złamała ich potęgę.


BETLEJEM - niewielkie miasto, leżące na południe od Jerozolimy. Nazwę Betlejem (‘dom Lahmu’), pojawiającą się już w korespondencji z Amarna (XIV w. przed Chr.), odczytano jako ‘dom chleba’ (hebr. lechem - ‘chleb’), ale pochodzi ona najprawdopodobniej od sanktuarium bóstwa akadyjskiego Lahmu (albo bogini Lahamy). Miasto położone jest na wysokości n.p.m. przy drodze biegnącej z północy na południe przez główne wzgórza Palestyny. Od zachodu sąsiaduje z żyznymi stokami, a od południa z Pustynią Judzką. Przy podziale Kanaanu przypadło plemieniu Judy. Z niego pochodził król Dawid (1Sm 16,1-13). Z miastem tym wiązano nadzieje, że tutaj przyjdzie na świat przyszły Mesjasz (Mi 5,1-4). Ewangeliści Mateusz i Łukasz podają, że Jezus narodził się w Betlejem, co pierwszy z nich interpretuje jako wypełnienie się proroctwa Micheasza (Mi 5,2; Mt 2,1). Tradycja chrześcijańska lokalizuje narodzenie Jezusa w grocie, nad którą cesarz Konstantyn wzniósł ok. 338 r. Bazylikę Narodzenia.


KREW - substancja uważana za siedlisko życia (Kpł 17,11), a nawet utożsamiana z życiem (Rdz 9,5). W myśl prawa starotestamentowego każdy, kto z premedytacją przelewa ludzką krew, musi ponieść karę śmierci (np. Lb 35,16-21; Pwt 19,11-13.21). Zabójstwo człowieka uważane było za sprzeciw wobec Boga, dawcy życia. Prawo zakazywało również spożywania krwi zwierząt (np. Kpł 17,12-14; Pwt 12,15n). Krew miała swoje zastosowanie w żydowskich obrzędach liturgicznych. Używano jej do skrapiania ołtarzy i przy obrzędzie ustanawiania kapłanów (Wj 29,15n.19-21). Jako symbol życia była darem ofiarnym składanym Bogu jako zadośćuczynienie za popełnione grzechy (Kpł 17,11). W pełni skuteczną ofiarą niweczącą ludzki grzech była krew Jezusa przelana na krzyżu. Jest to krew Nowego Przymierza, dzięki której dokonuje się ostateczne pojednanie człowieka z Bogiem (np. Mk 14,24). Od Ostatniej Wieczerzy, podczas której Jezus ustanowił sakrament Eucharystii, wierzący w Niego gromadzą się na ucztach eucharystycznych, na których spożywają chleb i wino, które po konsekracji stają się Ciałem i Krwią Chrystusa (np. 1Kor 10,16; 11,23-26). Zob.

DUSZA.

MOAB, MOABICI - lud wywodzący się od Moaba, syna Lota (Rdz 19,30-33.37), zamieszkujący królestwo Moabu, którego terytorium obejmowało równinę położoną na południowy wschód od Morza Martwego. Granice Moabu wyznaczają rzeki: Arnon od północy i Zared od południa. Kraina ta ma charakter rozległego, dobrze nawodnionego płaskowyżu. Moabici byli ludem rolniczym. Zajmowali się uprawą zbóż i pasterstwem. Izraelici na jakiś czas podporządkowali sobie królestwo Moabu. Następnie stało się ono wasalem Asyrii. Kres politycznej historii Moabu położył prawdopodobnie w VI w. przed Chr. babiloński władca Nabuchodonozor.


ŁOKIEĆ - jednostka miary długości, liczona od kości łokciowej do końca palca środkowego. Wynosiła ok. 45 cm.


AMMONICI (od hebr. ammon - ‘ludowy’, ‘mój lud’) - aramejski lud wywodzący się od Lota, bratanka Abrahama (Rdz 19,30-38). Zamieszkiwali tereny nad wschodnim dopływem Jordanu Jabbokiem, na wschód i na północ od Morza Martwego. Ich terytorium znajdowało się na terenie dzisiejszej Jordanii. Państwo Ammonitów powstało na przełomie epok brązu i żelaza (1500-1000 przed Chr.). Stolicą była Rabba położona w miejscu, gdzie znajduje się obecna stolica Jordanii - Amman. W Piśmie Świętym zostały opisane liczne wojny Izraelitów z Ammonitami, które rozpoczęły się niedługo po przybyciu Izraelitów do Kanaanu (np. Sdz 10,7-9). Zwycięską walkę z Ammonitami stoczył sędzia Jefte (Sdz 11). Pokonał ich również Saul pod Jabesz w Gileadzie (1Sm 11) oraz Dawid w bitwie pod Rabba (2Sm 11,14-21). Pomimo tych klęsk państwo Ammonitów przetrwało, a w okresie asyryjskim (VIII-VII w. przed Chr.) znacznie wzrosło jego znaczenie na Bliskim Wschodzie. Świadczą o tym liczne znaleziska archeologiczne z tego okresu, teksty asyryjskie oraz pisma proroków ST (np. Jr 49,1-6; Ez 25,1-7; Am 1,13-15; So 2,8). Państwo Ammonitów prawdopodobnie zostało wcielone do nowobabilońskiego imperium Nabuchodonozora i już nigdy się nie odrodziło. Niewiele można powiedzieć na temat religii Ammonitów. Wiadomo tylko, że ich najważniejszym bóstwem był, czczony także przez Fenicjan, Milkom. Zob.

KANAAN.

MOAB, MOABICI - lud wywodzący się od Moaba, syna Lota (Rdz 19,30-33.37), zamieszkujący królestwo Moabu, którego terytorium obejmowało równinę położoną na południowy wschód od Morza Martwego. Granice Moabu wyznaczają rzeki: Arnon od północy i Zared od południa. Kraina ta ma charakter rozległego, dobrze nawodnionego płaskowyżu. Moabici byli ludem rolniczym. Zajmowali się uprawą zbóż i pasterstwem. Izraelici na jakiś czas podporządkowali sobie królestwo Moabu. Następnie stało się ono wasalem Asyrii. Kres politycznej historii Moabu położył prawdopodobnie w VI w. przed Chr. babiloński władca Nabuchodonozor.


Dawid ogłoszony królem
Autor przedstawia Dawida, głównego bohatera księgi, jako twórcę królestwa Izraela, przy czym idealizuje jego postać, opuszczając te wszystkie wydarzenia opisane w Księgach Samuela, które mogłyby rzucić na niego jakikolwiek cień. Nie wspomina nic o drodze Dawida do władzy ani o jego siedmioletnim panowaniu w Hebronie. Przedstawia go tak, jakby od samego początku panował nad całym Izraelem, co nie jest prawdą. Zdobycie Jerozolimy, centrum politycznego i religijnego zjednoczonego królestwa, było niezmiernie ważnym osiągnięciem politycznym. Czytając relację kronikarza, można odnieść wrażenie, że Dawid przejął władzę od razu po śmierci Saula i wkrótce, uznany przez wszystkie plemiona, zdobył Jerozolimę. To bardzo syntetyczne ujęcie faktów historycznych pokazuje, że cała uwaga autora skupia się na przedstawieniu historii Jerozolimy, którą Dawid uczynił centrum swojego królestwa i w której wyznaczył miejsce na świątynię.


Najdzielniejsi wojownicy Dawida
Kronikarz podaje spis żołnierzy, których imiona były już wymienione w Drugiej Księdze Samuela (2Sm 23,8-39), ale różnice występujące w tych tekstach wskazują na to, że korzystał z innego źródła. Odmienny jest też kontekst, ponieważ tutaj spis został umieszczony nie na końcu, ale na początku opisu działalności Dawida. W ten sposób autor podkreśla fakt, że Dawid, realizując plan Boga, od początku otoczony był ludźmi godnymi zaufania, wybitnymi wojownikami, którzy pomagali mu najpierw zdobyć władzę, a potem ją umacniać, ponieważ wolą Boga było ustanowienie jednego, mocnego królestwa Izraela. Kronikarz ukazuje też szlachetny charakter Dawida, który nie chce pić wody zdobytej z narażeniem życia przez jego żołnierzy. To zachowanie wskazuje na pobożność króla. Nie mógł wypić bohatersko zdobytej wody, ponieważ jej pozyskanie groziło rozlewem krwi, która wówczas w Izraelu traktowana była jako siedlisko życia i której pod żadnym pozorem w Izraelu nie można było pić. W odróżnieniu od spisu podanego w Drugiej Księdze Samuela, autor nie kończy listy wojowników na Uriaszu Chetycie, ale dodaje jeszcze szesnaście imion. Zabieg ten miał na celu odwrócenie uwagi od niechlubnej historii grzechu Dawida z Batszebą, którego konsekwencją była śmierć Uriasza.

Pierwsza i Druga Księga Kronik
Wprowadzenie
Okoliczności powstania
Pierwotnie Pierwsza i Druga Księga Kronik stanowiły jedno dzieło i nosiły tytuł Dibre Hajjamim, który można tłumaczyć jako ‘wydarzenia dni’, ‘roczniki’ czy ‘kroniki’. Dzieło to umieszczono na końcu żydowskiego zbioru Pism prawdopodobnie dlatego, że uważano je za powtórzenie opisu wydarzeń przedstawionych obszernie w Księgach Samuela i Księgach Królewskich. Podział dzieła kronikarskiego na dwie księgi wprowadzili tłumacze Septuaginty (LXX), którzy opatrzyli je tytułem Paralipomenon a, b, czyli ‘pierw-sza i druga księga rzeczy opuszczonych w księgach Samuela i Królewskich’. Tłumacze LXX zmienili także miejsce dzieła kronikarskiego w kanonie ST i umieścili je w zbiorze ksiąg historycznych, zaraz po Księgach Królewskich i przed Księgą Ezdrasza. Stosowany dziś tytuł Księgi Kronik pochodzi od św. Hieronima, który w dziele Prologus Galeatus po raz pierwszy nazwał je Kroniką całej historii Bożej (Chronicon totius divinae historiae).
Ponieważ początkowo Księgi Kronik stanowiły część jednego większego dzieła, obejmującego także Księgę Ezdrasza i Księgę Nehemiasza, w tradycji żydowskiej uważano, że autorem Ksiąg Kronik jest Ezdrasz. Pod koniec XIX w. upowszechniło się przekonanie, że Księgi Kronik oraz Księgę Ezdrasza i Księgę Nehemiasza napisał jeden, nieznany autor, zwany kronikarzem. Analizując jego dzieło, możemy powiedzieć, że autor był gorliwym Żydem, bardzo dobrze znającym historię Izraela, a także tradycję prorocką i mądrościową. Prawdopodobnie wywodził się z grona lewitów, o czym świadczy jego zainteresowanie świątynią i sprawowanym w niej kultem, który opisuje nadzwyczaj szczegółowo. Na jego lewickie pochodzenie wskazuje również obojętność, a czasem wręcz niechęć do środowiska kapłanów oraz przebijające się przez całe dzieło zainteresowanie śpiewem liturgicznym, co może świadczyć o tym, iż wywodził się on z kręgu lewitów zajmujących się śpiewem.
Kronikarz, komponując swoje dzieło, korzystał z wielu dokumentów. Do źródeł, o których pochodzeniu nic nie mówi, a które z pewnością wykorzystał, należą kanoniczne księgi: Rodzaju, Wyjścia, Liczb, Jozuego i Rut. Najważniejszymi dokumentami były dla niego księgi Samuela i Królewskie. W dziele kronikarskim nie brak również śladów biblijnej tradycji prorockiej (księgi: Izajasza, Jeremiasza, Ezechiela, Zachariasza i Aggeusza), a także nawiązań do Księgi Psalmów. Ważnym źródłem dla autora Ksiąg Kronik były także dzieła pozabiblijne, szczególnie historyczne. Kronikarz korzystał również z dokumentów sporządzanych na dworze królewskim, a także z tradycji ustnej przekazywanej przez Izraelitów, którzy powrócili z wygnania babilońskiego (538 r. przed Chr.). Autor Ksiąg Kronik nie był jednak niewolniczo przywiązany do dostępnych mu źródeł, lecz korzystając z nich w dość dowolny sposób, przedstawił własną wizję i interpretację dziejów, którą podporządkował omawianym przez siebie tematom teologicznym.
Jeśli przyjmiemy, że Księgi Kronik oraz Księgi Ezdrasza i Nehemiasza są dziełem jednego autora, to musiało ono powstać po ostatnich wydarzeniach opisanych w Księdze Nehemiasza, czyli po roku 400 przed Chr. Sposób przedstawiania tematów teologicznych, liczne arameizmy w języku oryginalnym i miejsce zajmowane w żydowskim kanonie ST sugerują, że dzieło kronikarskie powstało w późnym okresie powygnaniowym. Wcześniej jednak niż w 180 r. przed Chr., bo wówczas powstała Księga Syracydesa, która przedstawiając króla Dawida, jest wyraźnie zależna od Ksiąg Kronik (Syr 47,2-11). Księgę Kronik cytuje również historyk Eupolemos z Aleksandrii, który w 157 r. przed Chr. znał już jej grecki przekład. Ponieważ w dziele kronikarskim nie znajdujemy żadnej aluzji do Aleksandra Wielkiego (zm. w 323 r. przed. Chr), jego zasadnicze zręby prawdopodobnie powstały na przełomie IV i III w. przed Chr. Nie wyklucza to późniejszych redakcji lub uzupełnień, których dokonano nie później niż w pierwszej połowie II w. przed Chr.
Treść i teologia
Księgi Kronik przedstawiają bardzo długi okres historii zbawienia od jej początku do momentu przesiedlenia Izraelitów do Babilonii. Dzieło to ze względu na opisane w nim wydarzenia historyczne można podzielić na cztery zasadnicze części: 1) prehistoria dynastii Dawida (1Krn 1 – 9), czyli okres od stworzenia do czasów panowania pierwszego króla Izraela Saula; 2) czasy panowania króla Dawida (1Krn 10 – 29); 3) okres panowania króla Salomona (2Krn 1 – 9); 4) czasy rządów królów Judy, od Roboama do Sedecjasza, którego panowanie zakończyło się przesiedleniem babilońskim (2Krn 10 – 36).
Księgi Kronik są owocem pogłębionej refleksji lewity nad długim okresem historii zbawienia. Ich treść można określić jako lewicką interpretację okresu monarchii. Autor miał na uwadze cel praktyczny i duszpasterski: umocnienie wiary i nadziei narodu w czasie, gdy Izrael był jedną z perskich prowincji. Nauczał, że przesiedlenie babilońskie było karą, ale nie unicestwieniem obietnic i przymierza zawartego z Dawidem. Chociaż po okresie wygnania na tronie w Jerozolimie nie zasiadał już monarcha, pozostały jeszcze inne ważne filary społeczności: wspólnota ludu Bożego, Prawo, świątynia, legalny kult oraz jego szafarze. Były one gwarancją aktualności przymierza i obietnic oraz przekonania, że Bóg realizuje plan zbawienia.
Bogate i głębokie nauczanie teologiczne zawarte w Księgach Kronik jest syntezą wiary narodu izraelskiego i pokazuje, jak wiara ta była przeżywana na przełomie IV i III w. przed Chr. Bóg w Księgach Kronik określany jest imieniem Elohim. Mieszka On w niebie, a na ziemi, w świątyni jerozolimskiej, obecne jest Jego imię. Bóg jest jedyny, poza Nim nie ma innych bogów, Jego wiedza obejmuje wszystko, On nad wszystkim panuje, dlatego aktywnie włącza się w wydarzenia dziejące się na ziemi. W swoim kontakcie z ludźmi posługuje się pośrednikami. Jest On Bogiem ojców, dochowującym obietnic, wiernym przymierzu i wspierającym Izraelitów w czasie ucisku. Jest sprawiedliwy i już tu, na ziemi, wynagradza za dobre postępowanie, a za złe karze. Kara jednak nie jest ostatnim słowem Boga, gdyż jest On Bogiem miłosierdzia. Jeżeli lud się upokorzy, będzie błagał o przebaczenie i powróci do Boga, wtedy On mu przebaczy.
W Księgach Kronik nie znajdziemy tak wyraźnych tekstów mesjańskich jak w pismach proroków czy psalmach. Autor skupia uwagę na osobach Dawida i Salomona, których przedstawia nie tyle jako władców politycznych czy przodków Mesjasza, lecz jako narzędzia, którymi Bóg posłużył się przy budowie świątyni i organizacji kultu w niej sprawowanego. Kładąc akcent na wieczne przymierze zawarte przez Boga z Dawidem i jego potomkami, podtrzymuje nadzieję trwałości dynastii Dawida oraz objawienia się Tego, który zapewni zbawienie ludowi Bożemu, to jest Chrystusa. Mesjanizm tych ksiąg jest więc dyskretny, ukryty, jednak zawsze obecny.