121Oto kapłani i lewici, którzy przybyli z Zorababelem, synem Szealtiela: Jozue, Serajasz, Jeremiasz, Ezdrasz,2Amariasz, Malluk, Chattusz, 3Szekaniasz, Charim, Meremot, 4Iddo, Ginneton, Abiasz, 5Minjamin, Maadiasz, Bilga, 6Szemajasz oraz Jojarib, Jedajasz, 7Sallu, Amok, Chilkiasz, Jedajasz. Ci byli zwierzchnikami kapłanów i ich braci za czasów Jozuego.
8Lewici: Jozue, Binnuj, Kadmiel, Szerebiasz, Juda, Mattaniasz. On i jego bracia przewodzili podczas śpiewu pieśni dziękczynnych, 9zaś Bakbukiasz i Unni, ich bracia, stali naprzeciwko nich w czasie wykonywania funkcji.
10Najwyżsi kapłani: Jozue był ojcem Jojakima, Jojakim był ojcem Eliasziba, Eliaszib był ojcem Jojady, 11Jojada był ojcem Jochanana, Jochanan był ojcem Jadduy.
Przywódcy kapłanów i lewitów w czasach Jojakima
12W czasach Jojakima następujący kapłani byli głowami rodzin: Merajasz w rodzinie Serajasza; Chananiasz w rodzinie Jeremiasza; 13Meszullam w rodzinie Ezdrasza; 14Jonatan w rodzinie Malluka; Józef w rodzinie Szebaniasza; 15Adna w rodzinie Charima; Chelkaj w rodzinie Meremota; 16Zachariasz w rodzinie Iddo; Meszullam w rodzinie Ginnetona; 17Zikri w rodzinie Abiasza; …w rodzinie Mijamina; Piltaj w rodzinie Maadiasza; 18Szammua w rodzinie Bilgi; Jonatan w rodzinie Szemajasza; 19Mattenaj w rodzinie Jojariba; Uzzi w rodzinie Jedajasza; 20Kallaj w rodzinie Sallu; Eber w rodzinie Amoka; 21Chaszabiasz w rodzinie Chilkiasza; Netanel w rodzinie Jedajasza.
22Później, w czasach Eliasziba, Jojady, Jochanana i Jadduy, przywódcy rodów kapłańskich zostali zapisani w kronikach aż do panowania Dariusza perskiego.
23Jeśli chodzi o potomków Lewiego, imiona przywódców ich rodzin zostały zapisane w księdze Kronik aż do czasów Jochanana, syna Eliasziba.
24Oto naczelnicy lewitów: Chaszabiasz, Szerebiasz, Jozue, Binnuj, Kadmiel oraz ich bracia, którzy według rozporządzenia Dawida, człowieka Bożego, mieli stać naprzeciw nich w równo ustawionych szeregach podczas śpiewu hymnów pochwalnych i uwielbienia. 25Mattaniasz, Bakbukiasz, Obadiasz, Meszullam, Talmon, Akkub byli odźwiernymi trzymającymi straż przy składnicach u bram.
26Ci żyli w czasach Jojakima, syna Jozuego, syna Josadaka, za dni Nehemiasza, namiestnika, oraz Ezdrasza, kapłana i pisarza.
Poświęcenie murów miasta
27Na poświęcenie muru jerozolimskiego odszukano lewitów we wszystkich miejscowościach, żeby sprowadzić ich do Jerozolimy na radosny obchód tego święta przy śpiewie pieśni i przy dźwięku cymbałów, harf i cytr.28Zgromadzono też śpiewaków z okolicznych miejscowości wokół Jerozolimy i z osad należących do Netofy, 29jak też z Bet-Haggilgal i z terenów Geba i Azmawet – bowiem śpiewacy pobudowali sobie osady wokół Jerozolimy. 30Kapłani i lewici najpierw oczyścili siebie, a potem dokonali oczyszczenia ludu, bram i murów.31Następnie kazałem wejść przywódcom Judy na mury i ustawiłem dwa wielkie chóry do hymnów dziękczynnych.
Jeden z nich ruszył w prawym kierunku muru, ku Bramie Śmietniska, 32a za nimi poszedł Hoszajasz z połową przywódców Judy 33oraz Azariasz, Ezdrasz, Meszullam, 34Juda, Mijjamin, Szemajasz i Jeremiasz. 35Ponadto spośród kapłanów z trąbami: Zachariasz, syn Jonatana, syna Szemajasza, syna Mattaniasza, syna Micheasza, syna Zakkura, syna Asafa, 36i jego bracia: Szemajasz, Azarel, Milalaj, Gilalaj, Maaj, Netanel, Juda, Chanani – z instrumentami muzycznymi Dawida, człowieka Bożego. Na ich czele szedł pisarz Ezdrasz. 37Następnie szli ponad Bramą Źródła i dalej prosto, wstąpili na schody Miasta Dawida i dalej wzdłuż muru ponad pałacem Dawidowym, doszli aż do Bramy Wodnej na wschodzie.
38Drugi chór do hymnów dziękczynnych, z którym byłem ja, szedł z drugą połową przywódców ludu wzdłuż muru w lewo, obok Baszty Piekarników aż do Muru Szerokiego, 39potem od Bramy Efraima obok Baszty Staromiejskiej i Rybnej oraz Wieży Chananela i Centurii aż do Bramy Owczej; zatrzymali się przy Bramie Więziennej.
40Potem obydwa chóry stanęły przy domu Bożym, a wraz z nimi ja, połowa zwierzchników,41kapłani: Eliakim, Maasejasz, Miniamin, Micheasz, Elioenaj, Zachariasz, Chananiasz z trąbami 42oraz Maasejasz, Szemajasz, Eleazar, Uzzi, Jochanan, Malkiasz, Elam i Ezer. Wówczas śpiewacy pod kierownictwem Jizrachiasza zaintonowali pieśni.
43W tym dniu złożyli liczne ofiary i bardzo się radowali, gdyż Bóg był ich radością. W radości uczestniczyły także kobiety i dzieci, a radość Jerozolimy słyszano z daleka.
Wspólnota judzka po odbudowie świątyni i miasta
Troska o kapłanów i lewitów
44W tym czasie ustanowiono mężczyzn odpowiedzialnych za skarbce i za spichlerze na święte dary, pierwociny i dziesięciny. Należało w nich składać daniny z terenów należących do miast, przepisane przez Prawo dla kapłanów i lewitów. Judejczycy bowiem cieszyli się, że mają kapłanów i lewitów pełniących służbę. 45Właśnie oni pełnili służbę swemu Bogu i służbę oczyszczenia – jak również śpiewacy i odźwierni – zgodnie z zarządzeniem Dawida i jego syna, Salomona. 46Od czasów Dawida, poczynając od Asafa, byli oni kierownikami śpiewaków i prowadzili śpiew hymnów pochwalnych i uwielbienia Boga. 47W czasach Zorobabela i Nehemiasza wszyscy Izraelici składali dary na codzienne utrzymanie śpiewaków i odźwiernych oraz święte dary na utrzymanie lewitów. Lewici natomiast ze świętych darów oddawali część synom Aarona.
Jozue – pierwszy najwyższy kapłan po odbudowie świątyni w czasach Zorobabela (Ezd 2,1+); dziadek Eliasziba (Ne 3,1+).
Autor podaje tu listę dotyczącą dwóch okresów: okresu powrotu pierwszej grupy repatriantów z najwyższym kapłanem Jozuem (538 r. i 516 r. przed Chr.) – z tego okresu są podane nazwy rodzin – i okresu władzy najwyższego kapłana Jojakima (ok. 30-40 lat później) – z tego okresu są podane tutaj imiona głów rodzin. Nehemiasz przybył do Jerozolimy za czasów najwyższego kapłana Eliasziba, syna Jojakima (czyli znów ok. 30-40 lat później).
W tekście oryginalnym brak imienia głowy rodziny Mijamina.
Dariusz – chodzi o Dariusza II Notosa (423-404 przed Chr.), syna Artakserksesa I (465-424 przed Chr.).
księga Kronik – nie chodzi o jedną z ksiąg Biblii, lecz o kroniki rodów lewickich lub o kroniki świątynne.
Eliaszib – nie jest to najwyższy kapłan, ojciec Jojady, lecz kapłan o tym samym imieniu znany z Ezd 10,6. Należał on do rodu kapłańskiego odpowiedzialnego za pomieszczenia przyświątynne (Ne 13,4nn). Prawdopodobnie kapłanom tego rodu było powierzone także prowadzenie kroniki rodzin lewitów.
Wykaz dotyczy czasów Jojakima (w. 26).
Ta ostatnia informacja jest prawdopodobnie uwagą redaktora, który utożsamił odległe okresy historycznie. Nehemiasz przybył do Jerozolimy za czasów Eliasziba, syna Jojakima, a misja Ezdrasza dotyczy okresu wcześniejszego.
Netofa – zob. Ne 7,26+.
Bet-Haggilgal – w nazwie tej przetrwała pamięć dawnej świątyni znajdującej się w Gilgal (Oz 4,15; Am 4,4).
Geba – zob. Ne 7,30+.
na mury – procesja zorganizowana przez Nehemiasza kroczyła przeznaczonym dla obrońców szerokim tarasem w górnej części murów.
pisarz Ezdrasz – zob. Ne 8,1+.
Miasto Dawida – zob. Ne 3,15+.
Brama Więzienna – tę bramę wymienia się w Biblii jedynie tutaj; prawdopodobnie przy niej, w pobliżu świątyni, spotkały się obydwie grupy. Każda z nich przebyła odległość ok. 530 m.
LEWICI - członkowie plemienia Lewiego, którym na Synaju została powierzona służba kapłańska (Lb 1,50). Po wejściu do Ziemi Obiecanej potomkowie Lewiego nie otrzymali żadnego terytorium, na którym, wzorem innych plemion, mogliby stworzyć własną strukturę społeczną. Ich jedynym zadaniem była troska o kult we wszystkich sanktuariach Izraela, składanie ofiar, nauczanie prawa Bożego i czuwanie, aby było ono przestrzegane (Pwt 17,18; 33,10). Źródłem ich utrzymania były ofiary składane przez lud (Lb 18,20-32). W wyniku reformy liturgicznej za czasów króla Jozjasza (622 r. przed Chr.) i centralizacji kultu w Jerozolimie lewici stracili swoje znaczenie. Kapłani jerozolimscy ograniczyli ich rolę do personelu świątynnego, spełniającego drugorzędne funkcje kultyczne (2Krl 23,8n). Lewici odzyskali swoją pozycję po powrocie z przesiedlenia babilońskiego i zachowali ją aż do momentu zburzenia świątyni jerozolimskiej przez Rzymian w 70 r. po Chr. Zob.
DZIESIĘCINA,
NAJWYŻSZY KAPŁAN.
LEWICI - członkowie plemienia Lewiego, którym na Synaju została powierzona służba kapłańska (Lb 1,50). Po wejściu do Ziemi Obiecanej potomkowie Lewiego nie otrzymali żadnego terytorium, na którym, wzorem innych plemion, mogliby stworzyć własną strukturę społeczną. Ich jedynym zadaniem była troska o kult we wszystkich sanktuariach Izraela, składanie ofiar, nauczanie prawa Bożego i czuwanie, aby było ono przestrzegane (Pwt 17,18; 33,10). Źródłem ich utrzymania były ofiary składane przez lud (Lb 18,20-32). W wyniku reformy liturgicznej za czasów króla Jozjasza (622 r. przed Chr.) i centralizacji kultu w Jerozolimie lewici stracili swoje znaczenie. Kapłani jerozolimscy ograniczyli ich rolę do personelu świątynnego, spełniającego drugorzędne funkcje kultyczne (2Krl 23,8n). Lewici odzyskali swoją pozycję po powrocie z przesiedlenia babilońskiego i zachowali ją aż do momentu zburzenia świątyni jerozolimskiej przez Rzymian w 70 r. po Chr. Zob.
DZIESIĘCINA,
NAJWYŻSZY KAPŁAN.
JEROZOLIMA, JERUZALEM - starożytne miasto położone w górach Judei (ok. n.p.m.), na wschód od wybrzeża Morza Śródziemnego. Pierwsze ślady osadnictwa datowane są tam na ok. 3200 r. przed Chr. Wielkiego znaczenia miasto nabrało po zdobyciu go przez Dawida w X w. przed Chr., który uczynił z niego stolicę zjednoczonego i rosnącego w siłę Izraela (2Sm 5,6). Po sprowadzeniu tam Arki Przymierza i wybudowaniu przez Salomona okazałej świątyni na górze Moria (1Krl 6) Jerozolima stała się centrum życia religijnego całego narodu. W 586 r. przed Chr. król babiloński Nabuchodonozor zburzył miasto, a ludność deportował do Babilonii. Po powrocie z wygnania Żydzi odbudowali świątynię, a miasto odzyskało swoje dawne znaczenie. W 63 r. przed Chr. Jerozolima dostała się pod panowanie Rzymian. Po nieudanym powstaniu żydowskim w 70 r. po Chr. została zniszczona, a jej świątynia doszczętnie spłonęła. Jerozolima jest centralnym miejscem historii zbawienia, gdyż tam właśnie miały miejsce najważniejsze wydarzenia zbawcze dokonane przez Jezusa: Jego nauczanie, Męka, Śmierć i Zmartwychwstanie. Tam też swój początek wzięła wspólnota Kościoła. Już ST zapowiada Nowe Jeruzalem (Iz 2,2; Mi 4,1-3), miejsce, w którym na końcu czasów Bóg zamieszka wraz ze wszystkimi narodami. Nowa Jerozolima będzie miejscem ostatecznego zjednoczenia zbawionej przez Chrystusa ludzkości ( Ap 21). Pojawiający się w księgach NT termin Jeruzalem (np. Mt 23,37; Łk 2,25; Dz 1,8; Rz 15,19; 1Kor 16,3; Ga 4,25; Hbr 12,22; Ap 3,12) jest archaiczną formą nazwy Jerozolima stosowaną w Septuagincie (greckim przekładzie ksiąg ST). W niniejszym przekładzie zachowano rozróżnienie występujące w oryginale. Zob.
SYJON.
OCZYSZCZENIE - usunięcie różnego rodzaju nieczystości, przez oddzielenie ich od tego, co czyste. Prawo nakładało na Izraelitów stosowanie praktyk oczyszczenia, mających przywrócić im rytualną czystość, która dawała człowiekowi prawo do uczestnictwa w kulcie i życiu społecznym. Najczęstszym sposobem oczyszczenia były ablucje, czyli obmycia. Szczegółową wiedzę na temat sposobów oczyszczenia, a także przepisów regulujących ich stosowanie podają Kpł i Pwt. Znak oczyszczenia symbolizuje pokutę za grzechy (np. Ml 3,3) lub oczyszczenie wiary, która umacnia się wśród prześladowań (1P 1,7; por. Rz 12,2). Zob.
CZYSTOŚĆ,
OBMYCIE.
JUDA - termin posiadający w Piśmie Świętym wiele znaczeń. Może oznaczać region w Palestynie (np. Ps 60,9), nazwę jednego z plemion izraelskich, które wzięło swoją nazwę od Judy, czwartego syna patriarchy Jakuba (np. Rdz 29,35), a także terytorium powstałe po śmierci Salomona i rozpadzie monarchii izraelskiej na dwa królestwa (1Krl 14,21.29; 15,1.7; Jr 1,2). Przy podziale ziemi Kanaan pomiędzy plemi ona, które powróciły z niewoli egipskiej, plemieniu Judy przypadły znaczne obszary na południu Palestyny ( Joz 15) z głównymi ośrodkami w Hebronie i Betlejem. Pozycja plemienia Judy znacznie wzrosła, kiedy wywodzący się z niego król Dawid zjednoczył plemiona izraelskie i przeniósł stolicę do Jerozolimy. Po odłączeniu się dziesięciu plemion północnych, przy plemieniu Judy pozostało jedynie plemię Beniamina. W ten sposób powstało Królestwo Południowe. Po powrocie z wygnania babilońskiego Juda, a szczególnie Jerozolima, w której znajdowała się świątynia, stała się miejscem powrotu wygnańców. Według zapowiedzi prorockich ST w Judzie miał się narodzić przyszły Mesjasz. Autorzy NT widzą spełnienie tych obietnic w Jezusie, którego nazywają lwem z plemienia Judy i synem Dawida (np. Mt 1,2n.16; Hbr 7,14; Ap 5,5). Zob.
IZRAEL.
DOM, DOM PANA- budowla wzniesiona w Jerozolimie, w której złożono Arkę Przymierza, symbol obecności Boga pośród ludu izraelskiego. Stanowiła centrum życia religijnego i społecznego Izraela od czasów monarchii (X w. przed Chr.) aż do jej ostatecznego zburzenia w 70 r. po Chr. Po raz pierwszy zbudowano ją w ok. 960 r. przed Chr., za panowania Salomona (965-926 przed Chr.) na wzgórzu Moria w Jerozolimie, na którym Abraham miał złożyć ofiarę ze swojego syna Izaaka. Ta świątynia została zburzona przez Babilończyków w 586 r. przed Chr. Odbudowano ją po powrocie z przesiedlenia babilońskiego (ok. 520 r. przed Chr.), ale nie było już w niej Arki Przymierza, zabranej prawdopodobnie przez Babilończyków. Drugą rekonstrukcję przeprowadził Herod Wielki, który w ramach prowadzonych z ogromnym rozmachem prac architektonicznych przywrócił jej dawną świetność. Kilka lat po zakończeniu odbudowy, Rzymianie, tłumiąc żydowskie powstanie w 70 r. po Chr., spalili doszczętnie świątynne budynki. Według opisu z 1Krl 6 - 9, świątynię zbudowano na planie prostokąta o wymiarach ok. na i podzielono na trzy części: przedsionek, nawę główną, zwaną miejscem świętym, i wydzielone zasłonami miejsce najświętsze, w którym przechowywano Arkę Przymierza. Świątynia była oddzielona dziedzińcem od pałacu królewskiego, a cały kompleks budynków usytuowano na wielkim placu otoczonym murem. Przed świątynią stał wielki ołtarz ofiarny. Jej wnętrze wyłożone było drewnem cedrowym pokrytym złotem. Umieszczono tam złoty ołtarz, dziesięć złotych świeczników i sprzęty liturgiczne. Do wnętrza świątyni mogli wchodzić tylko wybrani, a do miejsca najświętszego wyłącznie najwyższy kapłan, raz w roku. Na terenie świątynnym składano codzienne ofiary całopalenia i kadzenia. Każdy Żyd przynajmniej raz w roku miał obowiązek odbyć pielgrzymkę do świątyni. Jezus aprobował świątynne praktyki, sam w nich uczestniczył, ale potępiał przesadny formalizm (Łk 22,50) i zapowiedział jej zniszczenie (Mt 23,38n). Zob. ARKA PRZYMIERZA, MIEJSCE NAJŚWIĘTSZE, MIEJSCE ŚWIĘTE, MIESZKANIE.
OFIARA - polega na przekazaniu Bogu rzeczy lub zwierząt, najczęściej w akcie oficjalnego kultu. Biblijna idea ofiary ewoluowała wraz z biegiem historii zbawienia. W historii składania ofiar znajduje swoje odbicie historia wiary Izraela w jedynego Boga. Dary składane Bogu w ofierze mogły być krwawe lub bezkrwawe, ze zwierząt lub z roślin, z pokarmów lub z płynów. W czasach patriarchów ofiary były składane przez głowę rodziny, z okazji ważnych wydarzeń, na zbudowanym przez ofiarodawców kamiennym ołtarzu. Od czasów wędrówki przez pustynię ukształtował się kult instytucjonalny, w którym składanie ofiar zostało zarezerwowane dla kapłanów. Przepisy składania ofiar są podane w Kpł 1 - 7 i Lb 15. Najbardziej typową była ofiara całopalna, składana przez kapłanów każdego dnia rano i wieczorem w świątyni w Jerozolimie. Składano ją w imieniu całego ludu jako wyraz hołdu i wdzięczności Bogu, który jest Panem życia. Rodzaj i sposób składania ofiary uzależniony był od celu, który ofiarodawca chciał osiągnąć przez jej złożenie (pojednanie z Bogiem, przebłaganie Boga za popełnione grzechy, wyproszenie u Boga szczególnej łaski itp.). Starotestamentowy kult ofiarniczy nie był jedynie zewnętrznym rytuałem, jak niekiedy próbow ano go interpretować. Obrzędom składania ofiar towarzyszył wymiar duchowy, który wyrażał się w wierze ofiarodawców. Liturgia ofiarnicza jest odpowiedzią człowieka na miłość Boga i przede wszystkim oznacza oddanie się ofiarodawcy w opiekę i moc Stwórcy. Rutynę w składaniu ofiar mocno krytykowali prorocy ST. Niektórzy twierdzili nawet, że Bóg całkowicie je odrzuca, jeśli nie towarzyszy im duchowa przemiana ofiarodawcy (np. Ps 51,16-21; Iz 1,10-20; Am 5,21-27). Jezus zapowiedział kres ofiar ST i wspomniał o godzinie, w której Bóg będzie otrzymywał kult w Duchu i w prawdzie od prawdziwych czcicieli (J 4,23n). Godzina ta wypełniła się wtedy, gdy na krzyżu złożył z siebie najdoskonalszą ofiarę za całe stworzenie. Jedyna ofiara Chrystusa ostatecznie zakończyła kult starotestamentowy i przyniosła zbawienie całej ludzkości (Hbr 9,23-28). Zob.
CAŁOPALENIE,
OŁTARZ.
DZIESIĘCINA - ofiara składana z dziesiątej części plonów (Pwt 14,22-29), przeznaczona na cele sakralne (potrzeby świątynne, utrzymanie lewitów, pomoc ubogim), a także stały podatek płacony władcy przez ludność (1Mch 11,35). Zwyczaj płacenia dziesięciny praktykowany był nie tylko w Izraelu, ale na całym Bliskim Wschodzie. Pierwotnie dziesięcina była ofiarą, a następnie stała się podatkiem świątynnym. Wynikała ona z przekonania, że płody ziemi i pierworodne zwierzęta należą do Boga (np. Wj 13,2). Dlatego nadano jej charakter powszechnego obowiązku. Składający dziesięcinę spożywali ją w świątyni, natomiast co trzy lata w całości była przekazywana na potrzeby lewitów, cudzoziemców, wdów i sierot. Pierwowzorem dziesięciny jest dar złożony przez Abrama kapłanowi Melchizedekowi (Rdz 14,20). Zob.
LEWICI.
PRAWO (hebr. Tora - dosł. ‘nauka’, ‘pouczenie’) - termin mający wiele znaczeń, dlatego trzeba uważać, aby przez przekład na język polski nie zawęzić jego rozumienia. Tora jest nazwą pięciu pierwszych ksiąg w Biblii hebrajskiej (Pięcioksiąg) i odnosi się do przykazań, przepisów oraz pouczeń tam zapisanych. Termin ten obejmuje także wszelkie pouczenia, przekazane za pomocą narracji. Kodeks Prawa zawierający nakazy i zakazy jest przypisywany Mojżeszowi, ale kształtował się on dosyć długo i w wielu kwestiach podobny jest do ówczesnego starożytnego prawodawstwa innych narodów Bliskiego Wschodu. Przepisy zawarte w Pięcioksięgu obejmują i regulują różne dziedziny życia: kult, moralność oraz zasady życia społecznego. Prawo jest rozumiane także jako mądrość, wyraz woli Bożej ( Ps 19,8-11) wobec narodu wybranego, a jego przestrzeganie było warunkiem zachowania przymierza (Pwt 28,1nn). W tradycji żydowskiej istniała także Tora ustna jako interpretacja Tory pisanej. Została ona spisana w dziełach judaizmu rabinicznego, zwanych Miszną i Talmudem. Zob.
PRZYMIERZE.
LEWICI - członkowie plemienia Lewiego, którym na Synaju została powierzona służba kapłańska (Lb 1,50). Po wejściu do Ziemi Obiecanej potomkowie Lewiego nie otrzymali żadnego terytorium, na którym, wzorem innych plemion, mogliby stworzyć własną strukturę społeczną. Ich jedynym zadaniem była troska o kult we wszystkich sanktuariach Izraela, składanie ofiar, nauczanie prawa Bożego i czuwanie, aby było ono przestrzegane (Pwt 17,18; 33,10). Źródłem ich utrzymania były ofiary składane przez lud (Lb 18,20-32). W wyniku reformy liturgicznej za czasów króla Jozjasza (622 r. przed Chr.) i centralizacji kultu w Jerozolimie lewici stracili swoje znaczenie. Kapłani jerozolimscy ograniczyli ich rolę do personelu świątynnego, spełniającego drugorzędne funkcje kultyczne (2Krl 23,8n). Lewici odzyskali swoją pozycję po powrocie z przesiedlenia babilońskiego i zachowali ją aż do momentu zburzenia świątyni jerozolimskiej przez Rzymian w 70 r. po Chr. Zob.
DZIESIĘCINA,
NAJWYŻSZY KAPŁAN.
Kapłani i lewici z czasów Zorobabela i Jozuego
Listy kapłanów i lewitów z okresu Zorobabela, czyli przybyłych z pierwszą grupą repatriantów żydowskich, są potwierdzeniem ścisłej ciągłości historycznej pomiędzy pionierami nowej historii narodu i jej kontynuatorami w czasach Nehemiasza. Pierwsi podjęli wolę Boga pragnącego przywrócić życie Izraelowi, drudzy zrealizowali ją w pełni. Autor w ciekawej kolejności wylicza tu poszczególne grupy posługujących w świątyni: kapłani (w. 1), lewici (w. 8) i dopiero na końcu najwyżsi kapłani (w. 10). Ukazuje bowiem nie hierarchię godności według kryteriów ludzkich, lecz hierarchię funkcji służebnych, koniecznych dla zachowania i pomnażania świętości ludu Bożego. A ta opiera się przede wszystkim na składaniu ofiar (funkcja kapłanów), następnie na uwielbieniu Boga (przewodzili mu lewici) i dopiero na końcu na sprawowaniu władzy i autorytecie (zadania najwyższych kapłanów).
Przywódcy kapłanów i lewitów w czasach Jojakima
Wykazy kapłanów i lewitów stanowią klamrę spinającą pierwsze pokolenia kapłanów i lewitów z czasów po przesiedleniu (Ne 12,1-7) z następnymi pokoleniami (ww. 12-21), aż do czasów wielkich przywódców: Ezdrasza, człowieka Bożego i nauczyciela Prawa, oraz Nehemiasza, namiestnika króla perskiego i przywódcę politycznego narodu. Autor prawdopodobnie miał do dyspozycji dokładne listy kapłanów i lewitów żyjących w czasach najwyższych kapłanów, którzy byli następcami Jozuego i Jojakima, dodał jednak tylko ogólną uwagę, że ich imiona można znaleźć w kronikach ich rodów (w. 22).
Poświęcenie murów miasta
Kolejna część pamiętników Nehemiasza. Tym razem wspomina on poświęcenie murów miasta, które miało nastąpić zaraz po zakończeniu ich odbudowy. Tymczasem przed uroczystością poświęcenia murów miały jeszcze miejsce: ewidencja mieszkańców prowincji i ich osiedlenie, uroczyste czytanie Prawa na dziedzińcu świątynnym, odnowienie przymierza z Bogiem i dość szczegółowe wyliczenie rodów osób posługujących w świątyni. Dopiero po tych wydarzeniach autor szczegółowo opisuje uroczyste poświęcenie murów miasta. Taki układ tematów nie jest przypadkiem. Dostrzegamy w nim zamysł teologiczny, który jest spoiwem księgi. Misja Nehemiasza nie miała polegać tylko na odbudowie materialnych murów miasta. Przeprowadzona przez niego reforma, a także misja Ezdrasza były odbudową wspólnoty ludu Bożego skupionego wokół świątyni, miejsca uwielbienia Boga Izraela. Podczas uroczystości poświęcenia murów dwa chóry przywódców prowincji, jeden kapłanów, a drugi przywódców świeckich, kroczą murami miasta z dwóch stron do miejsca wspólnego spotkania w domu Bożym. Tam śpiewają pieśni chwały i uwielbienia oraz składają ofiary, a mieszkańcy zebrani na dziedzińcu świątyni wznoszą entuzjastyczne okrzyki. Jerozolima i jej świątynia na powrót stają się znakiem obecności Boga Izraela pośród swego ludu. Szczególnym powodem radości są kapłani i lewici gwarantujący ciągłość kultu w świątyni.
Troska o kapłanów i lewitów
Obecność kapłanów i lewitów zapewniała ciągłe sprawowanie kultu. Wiązało się to jednak z koniecznością utrzymania świątyni i usługujących w niej. Obowiązek ten był nałożony przez Prawo na wszystkich wiernych (np. Lb 18,21-29; Pwt 18,1-5), nie zawsze jednak był on wypełniany (np. Ne 13,10). Reforma przeprowadzana przez Nehemiasza dotyczyła także tej sprawy (Ne 10,36nn). Obowiązek udziału wiernych w trosce o świątynię i utrzymanie tych, którzy sprawują obrzędy i głoszą słowo Boże, znany jest także w NT (np. Mt 10,9n; Ga 6,6; 1Kor 9,4-14; 1Tm 5,17n) i w obecnej praktyce Kościoła (V przykazanie kościelne).
Pierwsza i Druga Księga Samuela
Wprowadzenie
Okoliczności powstania
W Biblii hebrajskiej Pierwsza i Druga Księga Samuela stanowiły jedno dzieło. Ich podział wywodzi się od Septuaginty (LXX). Tłumacze greccy połączyli te księgi z Pierwszą i Drugą Księgą Królewską, nadając czteroczęściowemu dziełu wspólny tytuł Księgi Królestw, za czym poszła też Wulgata. Hebrajski tytuł Księgi Samuela ma uzasadnienie w starożytnym przekonaniu, że autorem dzieła był Samuel, ostatni sędzia w Izraelu. Jednakże Samuel, który jest bohaterem zaledwie pierwszej części dzieła, nie może być jego autorem i dlatego autorstwo przypisuje się anonimowemu historykowi i teologowi, którego umownie nazwano Deuteronomistą. Wiele wskazuje na to, że ów anonimowy autor pod koniec VII w. lub na początku VI w. przed Chr. skomponował tzw. historię deuteronomistyczną obejmującą: Księgę Jozuego, Księgę Sędziów, Pierwszą i Drugą Księgę Samuela i Pierwszą i Drugą Księgę Królewską.
Autor Ksiąg Samuela w swojej kompozycji połączył różne źródła. Do historii rodziny Helego (1Sm 1 – 3) posłużyły mu kapłańskie tradycje sanktuarium w Szilo. Dzieje Arki Przymierza (1Sm 4 – 7) pochodzą z odrębnego źródła związanego z tradycją kultyczną. Wspomnienia o Samuelu mogły zostać stworzone i być przekazywane w ustnej tradycji w kręgach prorockich. Nie ma wątpliwości, że dzieje Saula i Dawida opierają się na licznych źródłach pisanych. Autor miał do dyspozycji przynajmniej dwa cykle opowiadań o Saulu i historię dotyczącą rodziny Dawida. Nie wiemy, kiedy poszczególne wątki historii zostały ze sobą powiązane i kiedy utrwalono je na piśmie. W różnych źródłach i tradycjach autor znajdował nie tylko pierwotne informacje o faktach, ale także zapis wielowiekowej refleksji nad nimi.
Tekst hebrajski Ksiąg Samuela jest bardzo źle zachowany, a wersja Septuaginty (LXX) przekazuje tekst znacznie różniący się od hebrajskiego. Wersja ta znajduje potwierdzenie we fragmentach hebrajskich odkrytych w XX w. w Qumran, co dowodzi, że w III-II w. przed Chr. istniały różne wersje tekstu hebrajskiego tych ksiąg. Proces redakcji dzieła był więc długi i trwał niemal do końca epoki Starego Testamentu.
Treść i teologia
Księgi Samuela opowiadają dzieje Izraela od momentu ustanowienia monarchii aż do końca panowania króla Dawida. Opis wydarzeń nie ma charakteru systematycznego wykładu, lecz stanowi raczej serię połączonych ze sobą historii i epizodów, odnoszących się do postaci Samuela, Saula i Dawida. Autor stworzył zwartą kompozycję literacką, której bieg wyznaczają trzej następujący po sobie przywódcy oraz nieustanne działanie Boga, który troszczy się o swój lud i kieruje nim poprzez specjalnie wybranych ludzi. Namaszczenie Saula na króla (1Sm 9) dało początek instytucji monarchii w Izraelu. Panowanie Saula, z powodu jego niewierności Bogu, było krótkie. Na nowego władcę namaszczony został Dawid (1Sm 16). Tak rozwijającą się historię możemy zatem podzielić na siedem części: 1) powołanie Samuela (1Sm 1 – 3); 2) dzieje Arki Przymierza (1Sm 4 – 7); 3) Saul, pierwszy król Izraela (1Sm 8 – 15); 4) Saul i Dawid (1Sm16 – 31); 5) walka o królestwo (2Sm 1 – 8); 6) Dawid królem Izraela (2Sm 9 – 20); 7) dodatki (2Sm 21 – 24).
Pierwszą i Drugą Księgę Samuela można nazwać historią o ustanowieniu monarchii w Izraelu. Jej początkiem było namaszczenie Saula, natomiast swój definitywny kształt otrzymała za panowania Dawida. Izrael, w porównaniu z narodami ościennymi, dość późno przyjął strukturę państwa monarchicznego. Po zdobyciu Kanaanu na równinie nadmorskiej osiedlili się Filistyni, którzy stali się dla Izraela wielkim zagrożeniem. W tej sytuacji zaistniała potrzeba silnej, centralnej władzy. Przeciwko Filistynom wystąpił najpierw Saul, a jego dzieło poprowadził dalej Dawid, który ostatecznie złamał ich potęgę i objął władzę nad plemionami południa i północy Izraela. Ustanowienie jednej dla całego Izraela stolicy politycznej i religijnej w Jerozolimie oraz rozciągnięcie kontroli nad narodami zajordańskimi czy aramejskimi południowej Syrii, przyniosło królestwu bezpieczeństwo, pokój i dobrobyt. Jednakże wybuchające już za życia Dawida bunty wewnętrzne ujawniały dawne antagonizmy między północą a południem i zapowiadały schizmę, która nastąpiła po śmierci Salomona.
Hebrajczycy, zaliczając Księgi Samuela do części kanonu zwanej „prorocy wcześniejsi”, wskazywali na religijny charakter przedstawionej tu historii. Przy wyborze Saula z całą ostrością postawiono problem, czy królem Izraela ma być Bóg, czy człowiek. Ustanowiony przez namaszczenie król miał panować nad Izraelem jako pełnomocnik Jahwe. Saul nie sprostał temu ideałowi i został odrzucony. Ucieleśnieniem tej idei stał się natomiast Dawid (1Sm 13,13n).
W centrum historii Dawida stoi Boża obietnica zawarta w proroctwie Natana (2Sm 7,10-16). Kierując się szczególną miłością do narodu, Bóg oznajmia łaskawe i bezwarunkowe związanie się z rodem Dawida. Ustanawia między sobą a potomkami Dawida więź na wzór tej, jaka łączy ojca i syna: „Ja będę mu Ojcem, a on będzie Mi synem”. Obietnicy Bożej nie zniweczy nawet ewentualna niewierność potomków Dawida. W taki sposób Dawid interpretuje obietnicę w swojej modlitwie dziękczynnej (2Sm 7,18-29), a zwłaszcza w tzw. „ostatnich słowach”, gdzie Boże obietnice wyraźnie nazywa się wiecznym przymierzem (2Sm 23,5). Dlatego proroctwo Natana stanowi teologiczny punkt kulminacyjny Ksiąg Samuela i najważniejszy tekst dla całego mesjanizmu królewskiego. Dzięki otrzymanej obietnicy Dawid stał się postacią kluczową w rozwoju myśli mesjańskiej ST. Późniejsi prorocy, szczególnie w najtrudniejszych momentach historii Izraela, często odwoływali się do obrazu „gałązki Jessego” (Iz 11,1), która była zapowiedzią nowego króla, mesjasza. Temat potomka Dawida, którym jest oczekiwany mesjasz, powraca także w NT. Potomkiem, do którego została skierowana obietnica dana Dawidowi, jest Jezus z Nazaretu, Syn Dawida (np. Mt 9,27), Syn Abrahama (Mt 1,1), oczekiwany Chrystus (np. Mt 16,16; Mk 8,29; J 20,31), który jest zarazem Synem Bożym (np. Mt 3,17; 17,5; Mk 3,11; Łk 3,22; J 1,34).
Ta ciągle aktualna historia uczy, że nie ma ani „świeckiej” historii, ani społeczeństwa laickiego, gdyż wszystko, co się rozgrywa na ziemi i między ludźmi, dzieje się przed Obliczem Pańskim (1Sm 10,25), tzn. w obecności Boga. Bóg pozwala ludziom działać jako istotom rozumnym i wolnym. Nie żyją oni w izolacji, lecz w określonej strukturze społecznej: są tu mężczyźni i kobiety, panujący i poddani, politycy i żołnierze, bogaci i biedni, obywatele i niewolnicy. W każdej z tych grup są ludzie prawi i chciwi, wielkoduszni i aroganccy, otwarci i podstępni. I choć wyraźny osąd moralny poszczególnych czynów czy osób pojawia się w Księgach Samuela rzadko, to domyślnie jest on zawsze obecny. Bóg wkracza w losy każdego człowieka i pomimo ludzkich grzechów oraz słabości ustanawia swoje królestwo, czyli panowanie.
Listy kapłanów i lewitów z okresu Zorobabela, czyli przybyłych z pierwszą grupą repatriantów żydowskich, są potwierdzeniem ścisłej ciągłości historycznej pomiędzy pionierami nowej historii narodu i jej kontynuatorami w czasach Nehemiasza. Pierwsi podjęli wolę Boga pragnącego przywrócić życie Izraelowi, drudzy zrealizowali ją w pełni. Autor w ciekawej kolejności wylicza tu poszczególne grupy posługujących w świątyni: kapłani (w. 1), lewici (w. 8) i dopiero na końcu najwyżsi kapłani (w. 10). Ukazuje bowiem nie hierarchię godności według kryteriów ludzkich, lecz hierarchię funkcji służebnych, koniecznych dla zachowania i pomnażania świętości ludu Bożego. A ta opiera się przede wszystkim na składaniu ofiar (funkcja kapłanów), następnie na uwielbieniu Boga (przewodzili mu lewici) i dopiero na końcu na sprawowaniu władzy i autorytecie (zadania najwyższych kapłanów).