11Był dwunasty rok rządów Nabuchodonozora, który panował nad Asyryjczykami w wielkim mieście Niniwie. W tym samym czasie nad Medami w Ekbatanie panował Arfaksad.2Zbudował on wokół Ekbatany mur z kamieni ciosanych, szerokich na trzy i długich na sześć łokci; wysokość muru wynosiła siedemdziesiąt, a jego szerokość pięćdziesiąt łokci.3Bramy miasta umocnił wieżami wysokimi na sto łokci i szerokimi u podstawy na sześćdziesiąt łokci. 4Same bramy natomiast wznosiły się na wysokość siedemdziesięciu łokci i były szerokie na czterdzieści łokci, dzięki czemu jego potężne wojsko i oddziały pieszych mogły opuszczać miasto w szyku bojowym. 5W owym czasie król Nabuchodonozor prowadził wojnę z królem Arfaksadem na rozległej równinie, która rozciąga się w okolicach Raga. 6Do niego dołączyli wszyscy mieszkańcy gór oraz wszyscy mieszkający nad Eufratem, Tygrysem i Hydaspesem, a także mieszkańcy równin, którymi władał Ariok, król Elamitów. Tak więc wiele ludów, potomków Cheleuda, przybyło na pole bitwy.
7Nabuchodonozor, król Asyryjczyków, wysłał posłów do wszystkich mieszkańców Persji oraz do tych, którzy mieszkali na Zachodzie: do mieszkańców Cylicji i Damaszku, Libanu i Antylibanu, i do wszystkich mieszkańców Wybrzeża; 8do ludów zamieszkujących Karmel i Gilead, górną Galileę i wielką równinę Ezdrelonu; 9do mieszkańców Samarii i jej miast, do mieszkańców Zajordania, do Jeruzalem, Batanei, Chelus i Kadesz, i dalej do granic Potoku Egipskiego, do Tafnes i Ramses, i do całej ziemi Goszen. 10Dotarli oni aż do Tanis i Memfis i do wszystkich mieszkańców Egiptu, aż po granice z Etiopią. 11Jednak wszyscy zamieszkujący te ziemie wzgardzili wezwaniem Nabuchodonozora, króla Asyryjczyków, i nie przystąpili do wojny, gdyż nie obawiali się go, widząc w nim zwykłego człowieka. Jego posłowie zostali odprawieni z niczym, a nawet ich znieważono. 12Wtedy Nabuchodonozor rozgniewał się bardzo na całą tę ziemię i przysiągł na tron i swoje królestwo, że zemści się i mieczem wybije wszystkich mieszkańców Cylicji, Damaszku i Syrii oraz tych wszystkich, którzy mieszkają w ziemi Moabu, i potomków Ammona, i mieszkańców Judei, a także wszystkich w Egipcie aż do brzegów dwóch jezior.
13W siedemnastym roku swego panowania Nabuchodonozor uderzył swoimi wojskami na króla Arfaksada, pokonał go w walce i zmusił do odwrotu jego wojsko, oddziały konnych i wszystkie rydwany bojowe. 14Potem opanował jego miasta i dotarł aż do Ekbatany, zdobył wieże obronne, splądrował rynki miasta i zniszczył jego świetność. 15W górach Raga pojmał Arfaksada i kazał go zabić oszczepnikom. Tamtego dnia zadał mu ostateczną klęskę. 16Następnie powrócił do Niniwy, on i jego sprzymierzeńcy, tworzący nieprzeliczony zastęp żołnierzy, i beztrosko spędzał czas. Ucztował przez sto dwadzieścia dni, on i całe jego wojsko.
Nabuchodonozor – chodzi o Nabuchodonozora II (605-562 przed Chr.), króla Babilonii.
panował nad Asyryjczykami… w Niniwie – Nabuchodonozor nie był królem asyryjskim. Niniwa została zniszczona przez babilońskiego króla Nabopolassara w 612 r. przed Chr.
Arfaksad – król nieznany w historii, postać fikcyjna.
Raga – staroperskie miasto Rages. Dziś ruiny Rai, leżące 13 km na południowy wschód od Teheranu. Według innych chodzi o miasto Ragau położone na wyżynie w północnym Iranie.
Hydaspes – nazwa rzeki. Zazwyczaj identyfikuje się ją ze wspominaną w starożytnych tekstach rzeką Choaspes.
potomkowie Cheleuda – chodzi o mieszkańców Chaldei lub Babilończyków.
Zachód – chodzi o kraje położone na zachodnim brzegu Jordanu, podporządkowane Asyrii.
Wybrzeże – region nad Morzem Śródziemnym (Fenicja i Filistea).
Zajordanie – tzw. Transjordania; obszar na wschód od Jordanu.
Memfis – starożytna stolica Egiptu, położona na zachodnim brzegu Nilu na południe od Kairu.
zwykły człowiek – sam król uważał siebie za boga i żądał od poddanych boskiej czci (Jdt 3,8; 6,3).
potomkowie Ammona – Ammonici wraz z Moabitami zamieszkiwali tereny na wschód od Morza Martwego (zob. Słownik). Pochodzili od drugiego syna Lota, Ammona.
dwa jeziora – chodzi o południową granicę Egiptu z Etiopią, wyznaczoną przez dwa jeziora, z których – zdaniem starożytnych geografów – brały początek dwie odnogi Nilu: Nil Biały i Nil Niebieski (por. Jdt 1,10); według innych chodzi o Morze Czerwone i Morze Śródziemne.
ASYRIA, ASYRYJCZYCY - starożytne miasto-państwo Assur na północnym-wschodzie obecnego Iraku, ze stolicą na zachodnim brzegu Tygrysu. Starożytne inskrypcje poświadczają, że ok. 1900 r. przed Chr. władcą tego niezawisłego miasta -państwa był Szalim-Ahum. Pod koniec XIX w. przed Chr. Assur został zawładnięty przez Amorytów znad Eufratu. W połowie XIV w. przed Chr. za Assurbalita I ukonstytuowało się imperium asyryjskie, zajmując w następnych stuleciach rozległe terytoria Mitanni i Babilonii. Ok. 1200 r. przed Chr. imperium asyryjskie przeżywało głęboki kryzys. Prawdziwy jego rozkwit rozpoczął się ok. 935 r. przed Chr. od odzyskania terenów utraconych uprzednio na rzecz Aramejczyków. Stopniowa ekspansja imperium nowoasyryjskiego pozwoliła mu ok. 660 r. przed Chr. zająć znaczną część starożytnego Bliskiego Wschodu. Upadek tego imperium został zapoczątkowany wojną domową pomiędzy wojskami trzech pretendentów do tronu. Sytuację tę wykorzystała koalicja Medów i Babilończyków, którzy zaatakowali i zniszczyli środkową część imperium asyryjskiego. Ostatni król Asyrii, Assurubalipat II (612-609 przed Chr.), panował jeszcze przez krótki czas na zachodzie dawnego imperium, w Charanie, dzięki wsparciu ze strony władcy egipskiego. Został jednak zdetronizowany przez Babilończyków, a na zgliszczach wielkiego państwa powstały imperia Babilonii i Medii. W Biblii są jedynie wzmianki o kontaktach Izraela z Asyrią w okresie imperium nowoasyryjskiego. Autorzy 2Krl i 2Krn odnotowują, że Izrael i Juda wykorzystały konflikt pomiędzy Asyrią i Aramem dla poszerzenia swojego terytorium. Było to możliwe za królów Jeroboama II (2Krl 14,23-29) oraz Ozjasza (2Krn 26). Ostatecznie jednak zarówno Izrael, jak i Juda zostały podporządkowane władcom imperium nowoasyryjskiego. Podczas gdy Juda pozostawała ich lojalnym wasalem, Izrael buntował się przeciwko władzy Tiglat-Pilesera, Salmanassara i Sargona. Skutkiem tego był podział terytorium Izraela na prowincje i deportacja ludności w latach 732-720 przed Chr. (2Krl 17,1 - 18,12). Zob.
AMORYCI,
BABILON.
ŁOKIEĆ - jednostka miary długości, liczona od kości łokciowej do końca palca środkowego. Wynosiła ok. 45 cm.
PERSJA, PERSOWIE - imperium stworzone przez indogermańskich Persów, czyli lud, który osiedlił się w dolinie irańskiej na przełomie XI i X w. przed Chr. Za twórcę potężnego imperium perskiego, opartego na idei kreatywnej współpracy wielu narodów pod jednym panowaniem, które w szczytowym momencie swojego rozwoju obejmowało tereny od Grecji do Indii, uznaje się Cyrusa II (559-530 przed Chr.), zwanego Wielkim. Początkiem dominacji perskiej było jego zwycięstwo nad Medami. Po podboju Babilończyków władca ten w 539 r. przed Chr. pozwolił wrócić Izraelitom do ziemi ojczystej po blisko pięćdziesięcioletnim wygnaniu ( Ezd 1,1-4). Inny władca perski Dariusz I (522-486 przed Chr.) pozwolił Żydom na odbudowanie świątyni w Jerozolimie (Ezd 6). Imperium perskie przetrwało do czasów podbojów Aleksandra Wielkiego (ok. 330 r. przed Chr.).
GALILEA - północna część Palestyny, obejmująca około dwustu osad. Galilea wielokrotnie znajdowała się pod panowaniem różnych władców i tym samym podlegała wpływom różnych kultur. Po najazdach asyryjskich i chaldejskich nastąpiło w niej znaczące przemieszanie rdzennej ludności z napływowymi poganami (1Mch 5,15), czego efektem był specyficzny akcent, z jakim mówili ludzie zamieszkujący te tereny (Mt 26,73). Galilea była miejscem, gdzie Jezus się wychował i rozpoczął publiczną działalność (Mt 2,22n), i skąd w większości wywodzili się Jego uczniowie. Była ważnym ośrodkiem myśli judaistycznej.
SAMARIA, SAMARYTANIE - miasto oraz górzysty region w środkowej Palestynie, który bierze swoją nazwę od miasta Samaria, wzniesionego w IX w. przed Chr. przez króla Omriego, który uczynił z niej stolicę Królestwa Północnego (Izraela). Miało ono duże znaczenie strategiczne, ponieważ było usytuowane na wysokim wzgórzu, z dala od głównych dróg i umożliwiało łatwy dostęp do Jerozolimy, Megiddo, dolin Jezreel i Jordanu, a także do doliny nadmorskiej. Samaria pozostała stolicą Królestwa Północnego do końca jego istnienia, czyli do roku 722 przed Chr., kiedy to zostało zdobyte przez Asyryjczyków. Poj awiło się tam wówczas wielu kolonistów mezopotamskich, którzy wymieszali się z rdzenną ludnością żydowską, tworząc specyficzną społeczność etniczną. Do ostrego konfliktu między Samarytanami a Żydami doszło po powrocie z przesiedlenia babilońskiego, kiedy Żydzi odrzucili ofertę pomocy Samarytan przy odbudowie świątyni. Powodem tej odmowy był fakt, że Samarytanie, z racji mocnych wpływów pogańskich, uważani byli przez Żydów za nieczystych. Wybudowali więc własne centrum kultu ze świątynią na górze Garizim i w ten sposób utworzyli odrębną społeczność religijną. Mimo wspólnego dziedzictwa historycznego Żydzi uważali ich za pogan, a ich kult za niezgodny z prawem. Samarytanie przestrzegali dokładnie Prawa Mojżeszowego, zachowywali ścisły monoteizm, ale za księgi święte uważali tylko Pięcioksiąg, odrzucając późniejszą tradycję żydowską, którą uznali za heretycką. W czasach NT miasto Samaria zostało odbudowane przez Heroda Wielkiego i na cześć cesarza Augusta nazwano je Sebaste. Jezus kilkakrotnie przemierzał okolicę Samarii (np. Łk 17,11; J 4,5.39). Na tych terenach Ewangelię głosili Filip, Piotr i Jan (Dz 8,1-25). Zob.
IZRAEL.
JEROZOLIMA, JERUZALEM - starożytne miasto położone w górach Judei (ok. n.p.m.), na wschód od wybrzeża Morza Śródziemnego. Pierwsze ślady osadnictwa datowane są tam na ok. 3200 r. przed Chr. Wielkiego znaczenia miasto nabrało po zdobyciu go przez Dawida w X w. przed Chr., który uczynił z niego stolicę zjednoczonego i rosnącego w siłę Izraela (2Sm 5,6). Po sprowadzeniu tam Arki Przymierza i wybudowaniu przez Salomona okazałej świątyni na górze Moria (1Krl 6) Jerozolima stała się centrum życia religijnego całego narodu. W 586 r. przed Chr. król babiloński Nabuchodonozor zburzył miasto, a ludność deportował do Babilonii. Po powrocie z wygnania Żydzi odbudowali świątynię, a miasto odzyskało swoje dawne znaczenie. W 63 r. przed Chr. Jerozolima dostała się pod panowanie Rzymian. Po nieudanym powstaniu żydowskim w 70 r. po Chr. została zniszczona, a jej świątynia doszczętnie spłonęła. Jerozolima jest centralnym miejscem historii zbawienia, gdyż tam właśnie miały miejsce najważniejsze wydarzenia zbawcze dokonane przez Jezusa: Jego nauczanie, Męka, Śmierć i Zmartwychwstanie. Tam też swój początek wzięła wspólnota Kościoła. Już ST zapowiada Nowe Jeruzalem (Iz 2,2; Mi 4,1-3), miejsce, w którym na końcu czasów Bóg zamieszka wraz ze wszystkimi narodami. Nowa Jerozolima będzie miejscem ostatecznego zjednoczenia zbawionej przez Chrystusa ludzkości ( Ap 21). Pojawiający się w księgach NT termin Jeruzalem (np. Mt 23,37; Łk 2,25; Dz 1,8; Rz 15,19; 1Kor 16,3; Ga 4,25; Hbr 12,22; Ap 3,12) jest archaiczną formą nazwy Jerozolima stosowaną w Septuagincie (greckim przekładzie ksiąg ST). W niniejszym przekładzie zachowano rozróżnienie występujące w oryginale. Zob.
SYJON.
MOAB, MOABICI - lud wywodzący się od Moaba, syna Lota (Rdz 19,30-33.37), zamieszkujący królestwo Moabu, którego terytorium obejmowało równinę położoną na południowy wschód od Morza Martwego. Granice Moabu wyznaczają rzeki: Arnon od północy i Zared od południa. Kraina ta ma charakter rozległego, dobrze nawodnionego płaskowyżu. Moabici byli ludem rolniczym. Zajmowali się uprawą zbóż i pasterstwem. Izraelici na jakiś czas podporządkowali sobie królestwo Moabu. Następnie stało się ono wasalem Asyrii. Kres politycznej historii Moabu położył prawdopodobnie w VI w. przed Chr. babiloński władca Nabuchodonozor.
Nabuchodonozor panem Wschodu
Księgi historyczne Pisma Świętego uczą przede wszystkim prawdy dotyczącej Boga i Jego relacji z człowiekiem. Dlatego również Księga Judyty nie może być traktowana jako podręcznik historii. Już pierwsze jej zdanie zawiera wiele nieścisłości historycznych. Osoby i wydarzenia znane z historii sąsiadują z postaciami i wydarzeniami fikcyjnymi. Takie swobodne traktowanie historii i geografii można spotkać w wielu miejscach księgi. Nie są to jednak błędy autora natchnionego, lecz raczej świadomie stosowany zabieg, aby zwrócić uwagę czytelnika na to, co w treści księgi jest najważniejsze. W Księdze Judyty mamy dwa wątki: pseudohistoryczny, w rzeczywistości mało istotny, i ważniejszy, teologiczny, ukazujący ponadczasową walkę dobra ze złem. W pierwszym rozdziale ukazane są dwie potęgi: Zachód, któremu przewodził król Arfaksad i Wschód podległy Nabuchodonozorowi. Fortyfikacje Ekbatany, których rozmiary zostały nierealnie wyolbrzymione (ww. 2-4), w starciu z Nabuchodonozorem okazały się jednak niewystarczające. Arfaksad poniósł klęskę, gdyż zlekceważył przeciwnika i zbytnio zaufał własnej potędze. Odczytując znaczenie tego fragmentu w kluczu teologicznym, mamy tu sytuację człowieka pewnego siebie, przekonanego o swojej sile, a jednak w rzeczywistości słabego, gdyż nieczującego potrzeby oparcia się na Bogu. Taki człowiek, który pragnie sam się zbawić, nawet jeśli jego siły duchowe są duże, zawsze poniesie klęskę. W sferze życia wewnętrznego nieroztropne jest lekceważenie szatana – przeciwnika Boga i przeciwnika człowieka. Jego przewrotna inteligencja wygrywa z ludzką, a zwycięstwo możliwe jest właśnie dzięki zwróceniu się człowieka o pomoc do Boga. Ważną rolę w Księdze Judyty odgrywa symbolika liczb. Sto dwadzieścia dni beztroskiego ucztowania Nabuchodonozora i jego sojuszników (w. 16) można rozumieć jako iloczyn 3 x 40. „Trzy” w kulturze żydowskiej to cyfra odnosząca się do Boga i Jego doskonałości, a „czterdzieści” oznacza pokolenie i odnosi się do spraw społecznych. Liczba sto dwadzieścia może więc oznaczać zapowiedź uzurpowania przez Nabuchodonozora prawa do władzy boskiej i ludzkiej.
Księga Judyty
Wprowadzenie
Okoliczności powstania
Autorem Księgi Judyty jest anonimowy Żyd działający w Palestynie, człowiek wykształcony, znający historię Izraela i istniejące już wtedy teksty Pisma Świętego. Swoje dzieło napisał w połowie II w. przed Chr., mając w pamięci prześladowanie religijne i zakończone zwycięstwem powstanie Machabeuszy (167-164 przed Chr.). Tekst księgi zachował się jedynie w języku greckim, chociaż św. Hieronim posiadał także tekst aramejski. Księga Judyty należy do ksiąg deuterokanonicznych, zawsze uznawana za kanoniczną przez Kościoły zachodnie, jednak odrzucana przez chrześcijański Wschód. Kościoły protestanckie także wykreśliły Księgę Judyty z kanonu ksiąg świętych. Jej kanoniczność dla Kościoła Katolickiego potwierdził Sobór Trydencki (1546 r.).
Tytuł księgi nawiązuje do kluczowej postaci opowiadania, pięknej i pobożnej Judyty, która ocaliła przed zagładą naród wybrany i święte miasto Jerozolimę. Historycznym tłem opowieści są rządy króla Nabuchodonozora, który panował nad Asyrią (Jdt 1,1.13). Jednak opracowania historyczne nie wspominają ani asyryjskiego króla o takim imieniu, ani jego przeciwnika Arfaksada. Imię Nabuchodonozora łączy się w tradycji biblijnej z królem babilońskim, który w 587 r. przed Chr. zburzył Jerozolimę i świątynię, i zapewne to jego miał na myśli autor księgi. Na trudności interpretacyjne napotyka też wiadomość o powrocie Izraelitów z wygnania babilońskiego i odbudowie świątyni (Jdt 4,3; 5,19), co miało miejsce w czasach perskich. Wiele innych wzmianek, nadających opowiadaniu znamię historyczności, także nie znajduje potwierdzenia w źródłach. Z kolei utrwalone w księdze poglądy religijne, w tym żądanie boskiej czci dla ziemskiego władcy (Jdt 3,8; 6,2), oraz instytucje życia publicznego, a wśród nich religijny i polityczny autorytet najwyższego kapłana (Jdt 4,1nn), czy istnienie rady starszych (Jdt 4,8nn), pojawiły się dopiero w czasach hellenistycznych. W jednym opowiadaniu zatem autor zawarł wydarzenia należące do różnych epok: asyryjsko-babilońskiej, perskiej i hellenistycznej. Księga Judyty nie jest więc dziełem historycznym, lecz dydaktycznym, gdyż zawarta w niej historia jest fikcyjna. Jest rodzajem midraszu, czyli przypowieściowego i dydaktycznego przedstawienia dziejów narodu wybranego.
Treść i teologia
U podstaw takiego przedstawienia historii kryło się głębokie przeświadczenie Izraela o nieustannej obecności Boga w życiu narodu, przekonanie poparte wielowiekowym doświadczeniem, że to Boża opatrzność wyznacza jego dzieje. Kompozycja księgi jest przejrzysta, a akcja rozwija się miarowo, chociaż nie brak w niej momentów dramatycznych. Można w niej wyróżnić zasadniczo dwie cześci: pierwsza (Jdt 1 – 7) traktuje o przygotowaniach Asyryjczyków do walki z Żydami, druga (Jdt 8 – 16) opisuje wyzwolenie Żydów za sprawą Judyty. Obie części skonstruowano na zasadzie odwróconych paralelizmów (chiazmów): pierwsza rozpoczyna się przedstawieniem głównych wrogów Izraelitów, druga natomiast koncentruje się na postępowaniu Judyty. Chiazmy powodują, że czytelnik nie odnosi wrażenia, iż śledzi historię, lecz ma do czynienia z dramatem o bogatej akcji. Księga zawiera także piękne teksty modlitw (Jdt 9,2-14; 16,1-17).
Jej naczelnym tematem teologicznym jest wezwanie do bezwzględnej wierności Bogu w każdych okolicznościach. W opowiadaniu temat ten jest ilustrowany dramatyczną sytuacją społeczności Izraela, zagrożonej przez najeźdźcę i przymuszonej do bluźnierczego uznania człowieka za boga. Autor natchniony pokazuje, że prześladowania i zagrożenie są tylko próbą, której celem jest oczyszczenie i umocnienie wiary narodu (Jdt 8,24-27). Wierność Izraela wobec Jerozolimy i świątyni, wobec przykazań i szczegółowych postanowień Prawa stanowią nieodzowne, ale wystarczające warunki zbawczej interwencji Boga (Jdt 5,17n; 8,18-20; 11,10n), gdyż On jest Bogiem ludzi wiernych Prawu i okazujących Mu bojaźń (Jdt 5,21; 16,15). W Księdze Judyty spotykamy ściśle monoteistyczną koncepcję Boga: Jego imię brzmi Pan (Jdt 4,2; 9,8); On jest Panem i Bogiem Wszechmocnym (Jdt 4,13; 8,13; 15,10; 16,5.17). On jest Stwórcą wszystkiego, co istnieje (Jdt 9,5n.12), Bogiem nieba i ziemi (Jdt 5,8; 6,19; 13,18), nieskończenie większym od człowieka, niezgłębionym (Jdt 8,13-16). On jest Bogiem, który kładzie kres wojnom (Jdt 9,7; 16,2) i który przy pomocy słabej kobiety gromi wrogów narodu (Jdt 9,10; 13,15; 16,5n). On jest obrońcą poniżonych i odrzuconych (Jdt 9,11).
Przez pryzmat teologicznego przesłania należy spojrzeć na główną bohaterkę opowiadania, Judytę, która jest ucieleśnieniem postawy zaufania, wierności i legalistycznie pojmowanej pobożności. Miejsce i rola Judyty w przedstawionych wypadkach są niezwykłe, gdyż czymś wyjątkowym w Izraelu jest to, że kobieta zabija mężczyznę (Jdt 13,8), gani przywódców narodu (Jdt 8,9-34), zwodzi naczelnego wodza wrogich wojsk dla ratowania ludu i świątyni (Jdt 11,5nn), zarządza majątkiem (Jdt 8,7; 16,23n). Judyta jest w pewnym sensie naśladowczynią Jael (Sdz 4,17-22). Bohaterka spotyka się z uznaniem i szacunkiem ludu, a także kapłanów (Jdt 15,8-10). Nie przypadkiem w biblistyce często nazywa się Judytę „kobietą-Dawidem”, wskazując na liczne podobieństwa między niniejszą księgą a historią opowiedzianą w 1Sm 17. W księdze podkreślona zostaje także wartość postów, umartwienia ciała, modlitwy i świątyni jako miejsca świętego. Pochwałę zyskuje również stan wdowi, co jest w ST ideą nową.
Księgi historyczne Pisma Świętego uczą przede wszystkim prawdy dotyczącej Boga i Jego relacji z człowiekiem. Dlatego również Księga Judyty nie może być traktowana jako podręcznik historii. Już pierwsze jej zdanie zawiera wiele nieścisłości historycznych. Osoby i wydarzenia znane z historii sąsiadują z postaciami i wydarzeniami fikcyjnymi. Takie swobodne traktowanie historii i geografii można spotkać w wielu miejscach księgi. Nie są to jednak błędy autora natchnionego, lecz raczej świadomie stosowany zabieg, aby zwrócić uwagę czytelnika na to, co w treści księgi jest najważniejsze. W Księdze Judyty mamy dwa wątki: pseudohistoryczny, w rzeczywistości mało istotny, i ważniejszy, teologiczny, ukazujący ponadczasową walkę dobra ze złem. W pierwszym rozdziale ukazane są dwie potęgi: Zachód, któremu przewodził król Arfaksad i Wschód podległy Nabuchodonozorowi. Fortyfikacje Ekbatany, których rozmiary zostały nierealnie wyolbrzymione (ww. 2-4), w starciu z Nabuchodonozorem okazały się jednak niewystarczające. Arfaksad poniósł klęskę, gdyż zlekceważył przeciwnika i zbytnio zaufał własnej potędze. Odczytując znaczenie tego fragmentu w kluczu teologicznym, mamy tu sytuację człowieka pewnego siebie, przekonanego o swojej sile, a jednak w rzeczywistości słabego, gdyż nieczującego potrzeby oparcia się na Bogu. Taki człowiek, który pragnie sam się zbawić, nawet jeśli jego siły duchowe są duże, zawsze poniesie klęskę. W sferze życia wewnętrznego nieroztropne jest lekceważenie szatana – przeciwnika Boga i przeciwnika człowieka. Jego przewrotna inteligencja wygrywa z ludzką, a zwycięstwo możliwe jest właśnie dzięki zwróceniu się człowieka o pomoc do Boga. Ważną rolę w Księdze Judyty odgrywa symbolika liczb. Sto dwadzieścia dni beztroskiego ucztowania Nabuchodonozora i jego sojuszników (w. 16) można rozumieć jako iloczyn 3 x 40. „Trzy” w kulturze żydowskiej to cyfra odnosząca się do Boga i Jego doskonałości, a „czterdzieści” oznacza pokolenie i odnosi się do spraw społecznych. Liczba sto dwadzieścia może więc oznaczać zapowiedź uzurpowania przez Nabuchodonozora prawa do władzy boskiej i ludzkiej.