51Trzeciego dnia, gdy Estera skończyła się modlić, zdjęła strój pokutny i włożyła wspaniałe szaty.1aPotem, pełna blasku swego majestatu, polecając się opiece Boga i Wybawcy, wzięła z sobą dwie służące. Na jednej wsparła się wzorem wytwornych kobiet, druga zaś szła z tyłu, niosąc jej welon. 1bSzła promienna, niezwykle piękna, z obliczem pogodnym i przyjaznym, choć jej serce drżało ze strachu. 1cPrzeszła przez drzwi pałacu i stanęła przed królem. Siedział on na królewskim tronie, a jego strój cały był pokryty złotem i ozdobiony szlachetnymi kamieniami. Jego majestatyczny wygląd budził lęk. 1dPełen dostojeństwa, spojrzał gniewnie i wówczas królowa zasłabła i osunęła się na idącą obok niej służącą, a twarz królowej bardzo zbladła. 1eWtedy Bóg odmienił usposobienie króla. Zaniepokojony wstał z tronu i przytrzymał ją w swych ramionach, zanim nie przyszła do siebie. Potem pocieszał ją i przemawiał do niej łagodnie, mówiąc: 1f„Estero, co się stało? Jestem twoim bratem, odwagi! Nie umrzesz, gdyż nasze zarządzenie jest bardzo ogólne. Podejdź!”. 2Podniósł złote berło i dotknął nim jej szyi. Następnie ucałował ją i powiedział: „Przemów do mnie!”. 2aA ona powiedziała: „Ujrzałam w tobie jakby anioła Bożego i moje serce zatrwożyło się przed twym majestatem, gdyż jesteś wspaniały, panie, jednak twoje oblicze pełne jest dobroci”. 2bJeszcze nie skończyła mówić, gdy znów osunęła się z powodu osłabienia. Wtedy król bardzo się zaniepokoił, a wszyscy jego słudzy pocieszali Esterę. 3Król zapytał: „Estero, czego pragniesz? O co prosisz? Jeśli zechcesz, dam ci nawet połowę mego królestwa!”. 4Wtedy Estera odpowiedziała: „Jeśli król uzna to za słuszne, niech przyjdzie na przyjęcie, które dzisiaj przygotuję. Niech przyjdzie on sam i Haman”. 5Król rozkazał: „Przywołajcie szybko Hamana, byśmy mogli spełnić życzenie Estery i obydwaj udać się na przyjęcie, o którym Estera mówiła”.
6Kiedy pili już wino, król rzekł do Estery: „Królowo Estero, jakie jest twoje życzenie? Dam ci wszystko, czego pragniesz!”. 7Ona odpowiedziała: „Oto moja prośba i moje życzenie. 8Jeśli znalazłam łaskę w oczach króla, niech król przybędzie również jutro, a z nim Haman, na przyjęcie, które dla was przygotuję, gdyż jutro postąpię podobnie!”.
9Haman wyszedł od króla bardzo ucieszony, ale kiedy na dziedzińcu zobaczył Żyda Mardocheusza, wpadł w gniew. 10Gdy przyszedł do domu, przywołał przyjaciół i swoją żonę Zosarę. 11Opowiedział im o bogactwach i czci, jaką otoczył go król, i jak uczynił go pierwszym ministrem, powierzając mu zarządzanie królestwem. 12Następnie Haman dodał: „Królowa i król nie zaprosili na przyjęcie nikogo oprócz mnie i także na jutrzejsze przyjęcie zostałem zaproszony. 13Jednak nie zadowala mnie to wszystko, dopóki na dziedzińcu widzę Żyda Mardocheusza”. 14Na to żona Zosara i jego przyjaciele powiedzieli: „Niech postawią szubienicę wysoką na pięćdziesiąt łokci, a ty skoro świt porozmawiaj z królem i niech powieszą na niej Mardocheusza. Dopiero wtedy idź z królem na przyjęcie i wesel się!”. Rada ta spodobała się Hamanowi i postawiono szubienicę.
Gest dotknięcia berłem oznaczał uchylenie zakazu przebywania nieproszonych gości w obecności króla.
jakby anioł Boży – w Piśmie Świętym to wyrażenie zawiera pewną dozę pochlebstwa wobec władcy (2Sm 14,17. 20; 19,28), ale nie oznacza przyrównania go do istoty boskiej. Tutaj jest raczej wyrazem zachwytu Estery nad splendorem króla.
Mardocheusz – zob. Est 1,1a+.
POKUTA - w ST jest wyrażona przede wszystkim przez hebr. nacham i szuw. Pierwsze słowo kładzie nacisk na aspekt żalu za popełniony czyn, drugie natomiast ujmuje pokutę jako zawrócenie z niewłaściwej drogi i poprzez zmianę kierunku powrót (stąd hebr. teszuwa) na drogę Bożą. W historii Izraela bardzo wyraźnie widać rozwój idei pokuty od pojmowanej na sposób zbiorowy do takiej, która oznacza osobistą odpowiedzialność za grzechy i świadomość potrzeby własnego nawrócenia. Po narodowych katastrofach i upadkach zazwyczaj miały miejsce publiczne obrzędy pokutne, podczas których wszyscy zgromadzeni pościli, publicznie wyznawali grzechy i wyrażali za nie szczery żal. Prorocy ST często krytykowali publiczne formy pokuty, gdyż ograniczała się ona tylko do czynności kultycznych, nie pociągając za sobą rzeczywistej zmiany postawy (np. Iz 1,10-17; 58,5-7; Oz 6,1-3; Am 4,6-11; 5,21n). Kładli oni nacisk na indywidualną odpowiedzialność człowieka za każdy popełniony grzech ( Ez 3,16nn; 18; 33,10nn). Istotą pokuty jest nawrócenie wyrażające się m.in. w sprawiedliwości, pobożności i pokorze (Mi 6,6-8). Każdy, kto się nawraca, otrzymuje od Boga odpuszczenie grzechów (Iz 1,18n) i Bóg stwarza w nim nowe serce i nowego ducha (Jr 24,7; Ez 36,26). W NT ideę pokuty najpełniej określa gr. metanoia. Wyraża ona przede wszystkim zmianę sposobu myślenia i całkowitą przemianę umysłu (np. Rz 12,2). Jezus w swoim nauczaniu nie sprowadza istoty pokuty do tzw. praktyk pokutnych, lecz łączy ją z osobistą decyzją człowieka, polegającą na byciu z Jezusem lub przeciwko Niemu (Mt 11,20-24; 12,41n). Chrystus został posłany na ziemię przez Ojca, aby wzywać wszystkich do nawrócenia. Ci, którzy uznają własną grzeszność, otrzymają od Boga przebaczenie grzechów (np. Łk 15; 18,9-14). Przez pokutę oraz odrzucenie samousprawiedliwienia i egoizmu wierzący wchodzą na drogę naśladowania Jezusa (np. Mk 10,35-45) i stają się nowymi ludźmi (Ef 4,23).
SERCE - w Piśmie σwiętym oznacza najczęściej siedlisko myśli (Iz 6,10; Mk 7,21-23). Uważano je również za ośrodek uczuć, namiętności, nastrojów, emocji. Z nim wiązano różne stany psychiczne człowieka, np. radość (Pwt 28,47), smutek (Ps 13,3), miłość (Flp 1,7). Serce wypełnione pychą prowadzi do przyjmowania postaw sprzeciwiających się Bogu (Iz 6,10) i stoi w opozycji do serca Jezusa, które charakteryzuje się pokorą i łagodnością (Mt 11,29). Dzięki mądremu sercu można odróżniać dobro od zła oraz roztropnie i sprawiedliwie rządzić (1Krl 3,12). Serce utożsamiane jest również z podstawowymi władzami człowieka: wolą i sumieniem (2Sm 24,10). To ono podejmuje decyzje (2Sm 7,21), stanowi centrum posłuszeństwa, świadomego działania i jako takie reprezentuje całą osobę. Jest miejscem spotkania człowieka ze słowem Bożym i dlatego w nim musi dokonać się nawrócenie (Ps 51,12). Zob.
NERKI.
BRAT - słowo ‘brat’ (siostra) w Piśmie Świętym może oznaczać brata rodzonego, współmałżonka lub narzeczonego (Tb 7,12; por. Pnp 4,9), dalszego krewnego, przyjaciela, rodaka, a nawet sojusznika. ST, obok braterstwa opartego na więzach krwi, wyraźnie podkreśla sens tego pojęcia w odniesieniu do wspólnoty i więzi duchowej ufundowanej na współodczuwaniu (1Sm 1,26) lub na mocy tego samego przymierza (Am 1,9; 1Mch 12,10). W NT pojęcie to odnosi się przede wszystkim do braci w wierze (Mt 18,15). Członkowie pierwszych wspólnot chrześcijan samych siebie określali mianem braci (np. 1Kor 6,6; Ef 6,21; Kol 1,1; Ap 1,9) i sióstr (np. Rz 16,1; 1Kor 9,5); takie braterstwo ma swoje Źródło we wspólnym dziecięctwie Bożym (Rz 8,14-17). Jako dzieci jednego Ojca wszyscy wierzący stają się dziedzicami Jego obietnic.
ANIOŁ (hebr. mal’ak, gr. angelos - ‘zwiastun’, ‘posłaniec’) - istota duchowa, podporządkowana Bogu, któremu służy w różny sposób, zależny od potrzeby konkretnej sytuacji. W księgach ST nie wspomina się często o aniołach jako pośrednikach między Bogiem a ludźmi. Według opisów biblijnych Bóg najczęściej zwracał się do ludzi w sposób bezpośredni. Rozwój myśli religijnej sprawił, że Izraelici coraz mocniej podkreślali wszechmoc Boga i tym samym stawał się On dla nich coraz bardziej niedostępny, odległy. Wówczas w świadomości religijnej Żydów ugruntowało się przekonanie o istnieniu aniołów - istot pośredniczących w kontakcie Boga z człowiekiem. Biblia nie zawiera żadnych informacji na temat ich natury. Tożsamość aniołów określa ich misja, w której oznajmiają ludziom wolę Boga. Zadaniem aniołów jest również troska o ludzi (np. Ps 91,11). Bóg posłał swojego anioła, który przeprowadził Izraelitów z Egiptu do Ziemi Obiecanej (Wj 23,20nn). Obecność aniołów pośród ludu była potwierdzeniem i symbolem realnej obecności samego Boga. Mogli też pełnić misję niszczycielską (np. Rdz 19,1nn - zniszczenie Sodomy; 2Krl 19,35 - zniszczenie armii asyryjskiej) lub zwiastować nieszczęście (Ps 78, 49). Niekiedy nazywani są świętymi (Hi 5, 1; Ps 89, 6; Dn 4, 10) albo synami Bożymi (Ps 29, 1; 89, 7). W imię Boga aniołowie mogą także odpuszczać ludziom grzechy. W NT aktywność aniołów widoczna jest szczególnie na początku Nowego Przymierza w kontekście poczęcia, narodzenia i pierwszych lat życia Jezusa na ziemi (Mt 1,20.24; 2,13.19; Łk 1 - 2). Anioł towarzyszył Jezusowi także w czasie kuszenia na pustyni oraz przed Męką w czasie modlitwy w Ogrodzie Oliwnym (np. Mt 4,11; Łk 22,43). Autorzy NT ukazują również istotną rolę aniołów w przekazie Bożego orędzia oraz w rozszerzaniu się i wzroście Kościoła (np. Dz 8,26; 10,3nn). Dopiero w czasach NT nastąpiło wyraÉne rozróżnienie aniołów na tych, którzy są wysłannikami Boga, oraz na demony - uosabiające zło, szkodzące człowiekowi. Zob.
DEMON,
OPĘTANIE.
ŁOKIEĆ - jednostka miary długości, liczona od kości łokciowej do końca palca środkowego. Wynosiła ok. 45 cm.
Estera przed królem
Autor doskonale buduje napięcie, podkreślając z jednej strony śmiertelne zagrożenie i odwagę Estery, a z drugiej – jej ufne zawierzenie Bogu (w. 1a). Uwypukla też kontrast między olśniewającą urodą i wyglądem królowej a jej przeżyciami i emocjami. Niezwykłą zmianę nastawienia króla wobec niespodziewanej sytuacji autor tekstu greckiego przypisuje Bogu, podczas gdy w wersji hebrajskiej jest ona owocem starań samej Estery. Królowa wykorzystuje wszystkie dostępne środki, aby wzbudzić czułość i wrażliwość Artakserksesa, co pozwoli jej przystąpić do realizacji swego planu. Zaproszenie na ucztę miało na celu zdobycie jeszcze większego zaufania ze strony króla. Ponowienie zaproszenia wzmaga napięcie w oczekiwaniu na dalszy rozwój wypadków. Ze szczyptą ironii autor przedstawia Hamana, który naiwnie i wyniośle cieszy się z zaszczytu udziału w uczcie, ale na widok Mardocheusza, prowokacyjnie okazującego mu brak respektu, wybucha gniewem i żądzą zemsty. Autor wykazuje się tu dużą umiejętnością opisu stanów emocjonalnych i reakcji bohaterów. W tej części księgi zawarte jest pouczenie, że ufne zawierzenie Bogu zawsze przynosi dobre owoce.
Księga Estery
Wprowadzenie
Okoliczności powstania
Swój tytuł Księga Estery zawdzięcza bohaterce opowiadania, pięknej Żydówce Esterze, żyjącej na wygnaniu. Autor odwołuje się do nieznanego, historycznego wspomnienia o prześladowaniu lub pogromie Żydów w diasporze perskiej w V w. przed Chr. Opisane sytuacje odpowiadają realiom epoki imperium perskiego, w szczególności realiom życia na dworze królewskim. Jednak, wbrew podanym informacjom, ani Waszti (Est 1,9nn), ani Estera nie były królowymi perskimi i żonami Kserksesa I (485-465 przed Chr.), który w opowiadaniu nosi imię Artakserkses, a w wersji hebrajskiej Aswerus. Pojawiają się również wątki legendowe i nowelistyczne, jak wybór głównej bohaterki na królową czy niezwykła kariera Mardocheusza na dworze perskim. Księgę Estery należy zatem traktować jako pismo historyczno‑dydaktyczne, to znaczy wymyślone opowiadanie mające na celu nie tyle czysto historyczny przekaz, co religijno-moralne pouczenie czytelnika. Autor chciał ukazać wzorce prawego i roztropnego postępowania Żydów z diaspory wobec pogan i nieprzyjaciół ludu. Być może inspiracją dla niego była historia Józefa, najpierw poniżonego, a potem wywyższonego na dworze faraona (Rdz 39 – 41), bądź też dzieje Daniela (Dn 1,1 – 2,49; 6,1-29) albo Nehemiasza i Ezdrasza, którzy byli perskimi urzędnikami.
Zachowały się dwa zasadniczo różniące się od siebie hebrajskie teksty Księgi Estery. Krótsza wersja powstała mniej więcej w połowie II wieku przed Chr., natomiast tekst znacznie dłuższy napisano nieco później w Palestynie lub Egipcie, około 114 r. lub 78/77 r. przed Chr. (Est 10,31+). Grecki przekład wprowadził nie tylko liczne zmiany, ale przede wszystkim aż sześć dość obszernych dodatków, zaznaczonych w naszym tłumaczeniu odrębną numeracją literową (Est 1,1a-r; 3,13a-g; 4,17a-y; 5,1a-2b; 8,12a-x; 10,3a-l). Ponadto sam tekst grecki przetrwał w dwóch różnych wariantach.
Opinie chrześcijan na temat kanoniczności księgi były podzielone, a spór dotyczył przede wszystkim wspomnianych sześciu dodatków, które ostatecznie zostały uznane przez Sobór Trydencki (1545-1563) za kanoniczne.
Obecne tłumaczenie opiera się na greckiej wersji, która jest nie tyle zwykłym przekładem tekstu hebrajskiego, co raczej nową wersją dzieła. Wydaje się, że ta właśnie wersja, używana zresztą przez chrześcijan pierwszych wieków, przyniesie większą korzyść polskiemu czytelnikowi niż przekład z języka hebrajskiego z dołączeniem deuterokanonicznych dodatków greckich.
Treść i teologia
Księga Estery opowiada o królewskim nakazie zagłady Żydów, który miał być wykonany w dniu wyznaczonym losami, ale który zostaje odwołany właśnie dzięki Esterze. Ucieleśnieniem wrogości do narodu żydowskiego jest perski urzędnik Haman, który jednak ostatecznie przegrywa, co staje się okazją do radosnego święta Purim, czyli święta losów. Ta uroczystość w późniejszym judaizmie nabierze cech przypominających karnawał, ale z zachowaniem religijnego odcienia.
Autor niewątpliwie posiada duży talent literacki, rozwija swą opowieść w sposób przejrzysty. Dramaturgia narasta stopniowo, osiągając punkt kulminacyjny w scenie ujawnienia oszczercy, Hamana (Est 7,1-10). Charakterystyka poszczególnych postaci jest dość wyrazista, choć czasami zawiera elementy przejaskrawienia.
Księdze Estery przypisuje się wartość głównie ze względu na wyjaśnienie w niej genezy święta Purim, obecnie jednego z najważniejszych świąt żydowskich. Ocalenie Żydów przed zagładą widziane jest jako dzieło Bożej opatrzności (ale tylko w wersji greckiej, gdyż tekst hebrajski nie ma w ogóle odniesień religijnych). Bóg czuwa nad narodem wybranym i wkracza w jego dzieje (Est 1,11; 4,8.16nn; 5,1e; 6,1.13; 8,12t; 10,3a-i). Jest On Bogiem żyjącym (Est 6,13), który panuje nad wszystkimi władcami. Choć jest Bogiem Izraela, znają Go również poganie (Est 6,13; 8,12q). Księga Estery ukazuje również, że Bóg jest w stanie odwrócić ludzkie losy, wywyższając poniżonego i poniżając tego, który się wywyższa. Uczy także, że w sytuacji zagrożenia właściwą postawą jest post i modlitwa.
Autor doskonale buduje napięcie, podkreślając z jednej strony śmiertelne zagrożenie i odwagę Estery, a z drugiej – jej ufne zawierzenie Bogu (w. 1a). Uwypukla też kontrast między olśniewającą urodą i wyglądem królowej a jej przeżyciami i emocjami. Niezwykłą zmianę nastawienia króla wobec niespodziewanej sytuacji autor tekstu greckiego przypisuje Bogu, podczas gdy w wersji hebrajskiej jest ona owocem starań samej Estery. Królowa wykorzystuje wszystkie dostępne środki, aby wzbudzić czułość i wrażliwość Artakserksesa, co pozwoli jej przystąpić do realizacji swego planu. Zaproszenie na ucztę miało na celu zdobycie jeszcze większego zaufania ze strony króla. Ponowienie zaproszenia wzmaga napięcie w oczekiwaniu na dalszy rozwój wypadków. Ze szczyptą ironii autor przedstawia Hamana, który naiwnie i wyniośle cieszy się z zaszczytu udziału w uczcie, ale na widok Mardocheusza, prowokacyjnie okazującego mu brak respektu, wybucha gniewem i żądzą zemsty. Autor wykazuje się tu dużą umiejętnością opisu stanów emocjonalnych i reakcji bohaterów. W tej części księgi zawarte jest pouczenie, że ufne zawierzenie Bogu zawsze przynosi dobre owoce.