Upokorzenie i śmierć Hamana

61Tamtej nocy Pan sprawił, że król nie mógł zasnąć, dlatego kazał swemu nauczycielowi przynieść kroniki, aby mu je czytano jako lekturę. 2A natrafiono na księgi opowiadające o tym, jak to Mardocheusz doniósł królowi na dwóch eunuchów królewskich, którzy stali na straży i zamierzali zabić Artakserksesa. 3Król zapytał: „Jakimi zaszczytami lub nagrodami obsypaliśmy Mardocheusza?”. Służba królewska odpowiedziała: „Nie uczyniłeś dla niego nic!”. 4Gdy król rozpytywał jeszcze o lojalność Mardocheusza, na dziedzińcu królewskim pojawił się Haman. Król zapytał: „Kto jest na dziedzińcu?”. A Haman przyszedł na dziedziniec prosić króla, aby kazał powiesić Mardocheusza na szubienicy, którą przygotował. 5Służba królewska odpowiedziała królowi: „Na dziedzińcu stoi Haman”. Rzekł król: „Wezwijcie go!”. 6A potem zapytał Hamana: „Co należałoby uczynić człowiekowi, którego chciałbym uczcić?”. Haman pomyślał: „Kogóż innego chciałby król uczcić, jeśli nie mnie?”. 7Odpowiedział zatem królowi: „Człowiekowi, którego król chce uczcić, 8niech słudzy przyniosą delikatną szatę, w jaką ubiera się sam król, oraz przyprowadzą konia, na którym jeździ król. 9Niech dadzą to jednemu z dostojnych przyjaciół króla, a on niech włoży szatę na człowieka, którego król miłuje i posadzi go na konia, a następnie głosi na placach miasta: «Tak postąpi się z każdym człowiekiem, którego król chce uczcić»”. 10Wtedy król rzekł do Hamana: „Jak powiedziałeś, tak uczyń Żydowi Mardocheuszowi siedzącemu na dziedzińcu, a nie pomiń niczego z tego, o czym mówiłeś”. 11Zatem Haman wziął strój królewski i konia, przystroił Mardocheusza, posadził go na konia, a potem, idąc główną ulicą miasta, głosił: „Tak postąpi się z każdym człowiekiem, którego król chce uczcić”. 12Potem Mardocheusz wrócił na dziedziniec, a Haman do swego domu, ponury i ze zwieszoną głową.

13Haman opowiedział o tym, co mu się przydarzyło, swojej żonie Zosarze oraz przyjaciołom. Na to jego przyjaciele i żona powiedzieli: „Jeśli Mardocheusz pochodzi z narodu żydowskiego, to jest to dopiero początek twojego upokorzenia. Nie zdołasz się bowiem obronić przed nim, gdyż jest z nim Bóg żyjący”. 14Gdy oni jeszcze rozmawiali, przyszli eunuchowie z zaproszeniem dla Hamana na ucztę, którą przygotowała Estera.


Mardocheusz – zob. Est 1,1a+.


eunuch – zob. Est 1,1m+.


Artakserkses – zob. Est 1,1a+.


PAN (hebr. Adonai - ‘pan’; gr. Kyrios - ‘władca’, ‘ten który ma władzę nad innym człowiekiem lub całym ludem’) - tytuł wyrażający dostojeństwo i cześć. W ST termin ten stosowano w zastępstwie imienia Boga, którego ze względu na jego świętość nie wypowiadano. W obecnym przekładzie tam, gdzie występuje słowo ”Pan”, w oryginale jest słowo JHWH (tzw. tetragram), wymawiane zazwyczaj jako Jahwe. W ST jest to najważniejsze imię Boga, które prawdopodobnie oznacza Tego, który jest, który wyzwala, który stwarza, który panuje ( Wj 3,14n). W Septuagincie - greckim przekładzie ST - tytuł Pan (Kyrios) stał się imieniem własnym Boga, najwyższego spośród wszystkich władców (Pwt 10,17). NT tytuł Kyrios odnosi do Jezusa. Upowszechnił się on w pierwszych wspólnotach chrześcijan, którzy oddając się pod panowanie Chrystusa, uznali Go za jedynego Pana, władcę życia i śmierci (Rz 14,9), tego, który powróci (1Tes 4,17), aby ostatecznie zatryumfować nad wszystkim (Flp 2,9-11). Rzeczywiste uznanie Jezusa za Pana jest warunkiem wystarczającym do otrzymania zbawienia (Rz 10,9; por. J 13,13n).


Upokorzenie i śmierć Hamana
Z prawdziwym kunsztem literackim autor przedstawia nagłe zwroty akcji, zabarwiając swój opis i humorem, i dramatyzmem. Zależy mu jednak na podkreśleniu, że to Pan Bóg uruchomił cały ciąg niezwykłych wypadków (Est 6,1) i dyskretnie czuwa nad ich przebiegiem (Est 6,13). Autor cały czas buduje napięcie, przesuwając moment ostatecznego rozstrzygnięcia i stopniowo dawkując karę, jaka spotyka niegodziwca Hamana: najpierw ośmiesza się on przed całym miastem, następnie zdemaskowana zostaje jego intryga przeciwko ludowi żydowskiemu, a błagalne gesty wobec królowej zostają odczytane przez króla jako próba gwałtu. W końcu spotyka go śmierć na szubienicy przygotowanej dla Mardocheusza. W ten sposób autor znakomicie ilustruje lekcję mądrości żydowskiej o nikczemniku, który wpada we własną zasadzkę zastawioną na sprawiedliwego (np. Ps 7,16; 9,16; 35,7; Prz 26,27; 28,10; Koh 10,8; Syr 27,26), a także biblijny temat poniżenia pyszałka i wywyższenia ubogiego (Ps 113,7; 1Sm 2; Łk 1,46-55).

Księga Estery
Wprowadzenie
Okoliczności powstania
Swój tytuł Księga Estery zawdzięcza bohaterce opowiadania, pięknej Żydówce Esterze, żyjącej na wygnaniu. Autor odwołuje się do nieznanego, historycznego wspomnienia o prześladowaniu lub pogromie Żydów w diasporze perskiej w V w. przed Chr. Opisane sytuacje odpowiadają realiom epoki imperium perskiego, w szczególności realiom życia na dworze królewskim. Jednak, wbrew podanym informacjom, ani Waszti (Est 1,9nn), ani Estera nie były królowymi perskimi i żonami Kserksesa I (485-465 przed Chr.), który w opowiadaniu nosi imię Artakserkses, a w wersji hebrajskiej Aswerus. Pojawiają się również wątki legendowe i nowelistyczne, jak wybór głównej bohaterki na królową czy niezwykła kariera Mardocheusza na dworze perskim. Księgę Estery należy zatem traktować jako pismo historyczno‑dydaktyczne, to znaczy wymyślone opowiadanie mające na celu nie tyle czysto historyczny przekaz, co religijno-moralne pouczenie czytelnika. Autor chciał ukazać wzorce prawego i roztropnego postępowania Żydów z diaspory wobec pogan i nieprzyjaciół ludu. Być może inspiracją dla niego była historia Józefa, najpierw poniżonego, a potem wywyższonego na dworze faraona (Rdz 39 – 41), bądź też dzieje Daniela (Dn 1,1 – 2,49; 6,1-29) albo Nehemiasza i Ezdrasza, którzy byli perskimi urzędnikami.
Zachowały się dwa zasadniczo różniące się od siebie hebrajskie teksty Księgi Estery. Krótsza wersja powstała mniej więcej w połowie II wieku przed Chr., natomiast tekst znacznie dłuższy napisano nieco później w Palestynie lub Egipcie, około 114 r. lub 78/77 r. przed Chr. (Est 10,31+). Grecki przekład wprowadził nie tylko liczne zmiany, ale przede wszystkim aż sześć dość obszernych dodatków, zaznaczonych w naszym tłumaczeniu odrębną numeracją literową (Est 1,1a-r; 3,13a-g; 4,17a-y; 5,1a-2b; 8,12a-x; 10,3a-l). Ponadto sam tekst grecki przetrwał w dwóch różnych wariantach.
Opinie chrześcijan na temat kanoniczności księgi były podzielone, a spór dotyczył przede wszystkim wspomnianych sześciu dodatków, które ostatecznie zostały uznane przez Sobór Trydencki (1545-1563) za kanoniczne.
Obecne tłumaczenie opiera się na greckiej wersji, która jest nie tyle zwykłym przekładem tekstu hebrajskiego, co raczej nową wersją dzieła. Wydaje się, że ta właśnie wersja, używana zresztą przez chrześcijan pierwszych wieków, przyniesie większą korzyść polskiemu czytelnikowi niż przekład z języka hebrajskiego z dołączeniem deuterokanonicznych dodatków greckich.
Treść i teologia
Księga Estery opowiada o królewskim nakazie zagłady Żydów, który miał być wykonany w dniu wyznaczonym losami, ale który zostaje odwołany właśnie dzięki Esterze. Ucieleśnieniem wrogości do narodu żydowskiego jest perski urzędnik Haman, który jednak ostatecznie przegrywa, co staje się okazją do radosnego święta Purim, czyli święta losów. Ta uroczystość w późniejszym judaizmie nabierze cech przypominających karnawał, ale z zachowaniem religijnego odcienia.
Autor niewątpliwie posiada duży talent literacki, rozwija swą opowieść w sposób przejrzysty. Dramaturgia narasta stopniowo, osiągając punkt kulminacyjny w scenie ujawnienia oszczercy, Hamana (Est 7,1-10). Charakterystyka poszczególnych postaci jest dość wyrazista, choć czasami zawiera elementy przejaskrawienia.
Księdze Estery przypisuje się wartość głównie ze względu na wyjaśnienie w niej genezy święta Purim, obecnie jednego z najważniejszych świąt żydowskich. Ocalenie Żydów przed zagładą widziane jest jako dzieło Bożej opatrzności (ale tylko w wersji greckiej, gdyż tekst hebrajski nie ma w ogóle odniesień religijnych). Bóg czuwa nad narodem wybranym i wkracza w jego dzieje (Est 1,11; 4,8.16nn; 5,1e; 6,1.13; 8,12t; 10,3a-i). Jest On Bogiem żyjącym (Est 6,13), który panuje nad wszystkimi władcami. Choć jest Bogiem Izraela, znają Go również poganie (Est 6,13; 8,12q). Księga Estery ukazuje również, że Bóg jest w stanie odwrócić ludzkie losy, wywyższając poniżonego i poniżając tego, który się wywyższa. Uczy także, że w sytuacji zagrożenia właściwą postawą jest post i modlitwa.