Oblubieniec

41Jakże piękna jesteś, moja przyjaciółko, jakże piękna!

Twe oczy są jak gołąbki

za twoją zasłoną.

Twe włosy są jak stado kóz,

które spływają z gór Gileadu.

2Twoje zęby są jak stado strzyżonych owiec,

kiedy wychodzą z kąpieli.

Każda ma swą bliźniaczkę

i żadnej z nich nie brakuje.

3Twoje wargi jak wstążka purpury,

a usta są pełne rozkoszy.

Jak połówki granatu są twoje policzki

wyglądające spod zasłony.

4Twoja szyja jest jak baszta Dawida,

zbudowana warstwami.

Tysiąc tarcz na niej zawieszono,

wszystkie zbroje wojowników.

5Twe piersi są jak dwoje koźląt,

bliźniąt gazeli,

które się pasą wśród lilii.

6Nim zaświta dzień

i uciekną cienie,

wejdę na górę mirry

i na wzgórze kadzidła.

7Cała jesteś piękna, moja przyjaciółko,

i nie ma w tobie żadnej skazy.

8Przyjdź z Libanu, oblubienico!

Przyjdź z Libanu, przybywaj!

Zejdź ze szczytu Amany,

ze szczytów Seniru i Hermonu;

z legowisk lwów,

z gór lampartów!

9Oczarowałaś mnie, moja siostro, oblubienico,

oczarowałaś mnie jednym twym spojrzeniem,

jednym klejnotem twego naszyjnika.

10Jakże piękne jest twoje kochanie,

siostro ma, oblubienico!

Twoje kochanie lepsze niż wino!

Zapach twoich olejków przewyższa wszelkie wonności!

11Nektar spływa z twoich warg, oblubienico,

miód i mleko są pod twym językiem.

Twoje suknie pachną wonią Libanu.

12Jesteś zamkniętym ogrodem, moja siostro, oblubienico,

ogrodem zamkniętym, źródłem zapieczętowanym!

13Twoje pędy są rajem granatów

z najwyborniejszymi owocami:

henną i nardem,

14nardem i szafranem,

wonną trzciną i cynamonem,

i ze wszystkimi pachnącymi drzewami;

mirrą i aloesem,

i ze wszystkimi wybornymi zapachami.

15O źródło, które zrasza ogrody,

krynico źródlanych wód

tryskających z Libanu!

16Powiej, wietrze północny, i przybądź, wietrze południa!

Wiej przez mój ogród, aby rozeszły się jego wonności!

Oblubienica

Niech mój ukochany wejdzie do swego ogrodu

i niech się nasyci jego wybornymi owocami.


gołąbek – zob. Pnp 1,15+.


Gilead – górzysta kraina na wschód od Jordanu i na południe od jeziora Genezaret.


purpura – nazwa czerwonego lub czarnego (oletowego) barwnika, pozyskiwanego z pewnego gatunku ślimaków morskich oraz nazwa tkaniny zabarwionej tym pigmentem. Luksusowej tkaniny purpurowej używano w kulcie (np. Wj 26,1-4.31.36; Jr 10,9). Szaty z purpury były oznaką bogactwa lub piastowanej godności (np. 1Mch 11,58).


usta są pełne rozkoszy – możliwy również przekład: pełna wdzięku jest twoja mowa.


baszta Dawida – wspomina się o niej w Piśmie Świętym tyko w tym miejscu. Trudno wskazać, która z jerozolimskich baszt nosiła imię Dawida.


Tysiąc tarcz – ozdobiona tarczami i zbrojami wieża jest metaforą szyi oblubienicy ozdobionej cennym naszyjnikiem.


lilie – zob. Pnp 2,1+.


mirra – zob. Pnp 1,13+.


Chodzi o wzgórza porośnięte drzewami balsamowymi, których żywica nazywana była mirrą (np. Pnp 1,13), oraz drzewami bosweliowymi, których żywica podczas spalania wydawała aromatyczną woń.


Liban – pasmo górskie leżące na północy Palestyny


Amana – jeden ze szczytów Antylibanu, pasma górskiego ciągnącego się równolegle do Libanu.


Senir – prawdopodobnie nazwa całego łańcucha gór Antylibanu.


Hermon – najwyższy szczyt w paśmie Antylibanu (2814 m n.p.m.).


twoje kochanie – zob. Pnp 1,2+.


miód i mleko – kwintesencja słodyczy, dobrobytu; oznaka szczęścia.


Twoje pędy – kontynuacja metafory ogrodu. Termin hebr. może oznaczać również części ciała, np. kończyny.


raj – w tym miejscu jest perskie słowo pardes, od którego pochodzi łacińskie paradisus, tzn. ‘raj’, ‘rozkoszny ogród’.


granat – dla starożytnych był symbolem płodności i atrybutem bogini miłości.


henna – zob. Pnp 1,14+.


nard – zob. Pnp 1,12+.


szafran – bylina wykorzystywana już w starożytności jako przyprawa, barwnik, a także afrodyzjak.


wonna trzcina – jej grube kłącza zawierają intensywnie pachnący olejek eteryczny.


mirra – zob. Pnp 1,13+.

Pieśń nad pieśniami
Wprowadzenie
Okoliczności powstania
W całym Piśmie Świętym tylko Pieśń nad pieśniami (hebr. szir ha-szirim) ma tytuł w formie stopnia najwyższego. Wyrażenie to można również przetłumaczyć jako ‘pieśń najpiękniejsza spośród pieśni’. I rzeczywiście, poetyckie i literackie piękno pieśni jest niekwestionowane. Fakt, że dzieło to jest księgą natchnioną przez Boga i zaliczaną do kanonu ksiąg świętych, pociąga za sobą liczne pytania, a nawet przysparza problemów trudnych do rozwiązania.
Pieśń nad pieśniami nie zawiera bowiem imienia Bożego, jeżeli za takie nie uznamy wyrażenia idiomatycznego płomienie Pana (Jahwe) w Pnp 8,6. Brak w niej również wzmianek o wszelkich instytucjach sakralnych Izraela, jak przymierze, świątynia, prawo, kapłaństwo. Nigdzie też nie ma aluzji do zbawczej historii narodu wybranego. Treścią tego poetyckiego utworu jest natomiast miłość dwojga młodych bohaterów, miłość autentyczna, płomienna, połączona z zachwytem nad pięknem ukochanej osoby.
Tradycja hebrajska związała powstanie Pieśni nad pieśniami z Salomonem. Tezie tej sprzyja fakt, że oblubieniec został ukazany jako król i utwór zawiera kilka odniesień do Salomona (Pnp 3,7.9.11; 8,11n). Wynika to jednak z praktyki przedstawiania oblubieńców w poezji miłosnej jako pary królewskiej. Opinię o Salomonowym autorstwie da się wyjaśnić przez tzw. pseudonimię, czyli zwyczaj podpisywania różnych dzieł imieniem największego mędrca izraelskiego, jakim był Salomon. Rzeczywisty autor Pieśni nad pieśniami nie jest więc znany. Podobnie też nie można jednoznacznie określić czasu powstania utworu w jego aktualnej formie. Choć liczni egzegeci opowiadają się za epoką po przesiedleniu babilońskim (586-538 przed Chr.), to równie możliwy jest okres monarchii judzkiej (X-VI w. przed Chr.), a nawet czas panowania Salomona (965-926 przed Chr.). Dające się wyróżnić późniejsze retusze językowe nie mogą dziwić, gdyż poematy Pieśni nad pieśniami były nieustannie wykonywane podczas uroczystości zaślubin w starożytnym Izraelu. Temu zapewne zawdzięczają swą popularność i utrwalenie w formie pisemnej.
Treść i teologia
Obecny kształt literacki Pieśni nad pieśniami jest wynikiem zamierzeń kompozycyjnych. Wszystko przemawia za tym, że jest ona zbudowana z całej serii oryginalnych, niezależnych od siebie poematów, opiewających miłość dwojga ludzi. Mniejsze, samodzielne utwory zostały połączone ze sobą tak, aby tworzyły dialog. Uczestnikami dialogu i bohaterami akcji jest dwoje zakochanych, którzy tęsknią za sobą, poszukują się, znajdują, doznają rozłąki, znowu się odnajdują i oddają się sobie całkowicie. Czasem w dialogu uczestniczą osoby trzecie: pasterze (drużbowie oblubieńca), dziewczęta (druhny oblubienicy), matka oblubienicy i jej bracia. Tekst oryginalny nie zawiera jednak wskazówek o osobach dramatu (znalazły się one dopiero w jednym z greckich rękopisów z IV w. po Chr.) i przyporządkowanie niektórych wypowiedzi poszczególnym uczestnikom dialogu jest tylko hipotetyczne.
Zasadą kompozycji Pieśni nad pieśniami nie jest chronologiczny rozwój akcji ani rytuał zawierania małżeństwa. Ważniejsze wydaje się charakterystyczne dla Hebrajczyków zamiłowanie do symetrii i równowagi. Autor zbudował konstrukcję utworu wokół punktu centralnego, którym jest opis wzajemnego oddania się małżonków zawarty w Pnp 5,1. Stąd wzięły się liczne powtórzenia pewnych motywów, formuł, zdań, wersetów, które niezbyt ściśle można nazwać refrenami. Te powtórki służą głównie intensyfikacji nastroju, spotęgowaniu emocji. Biorąc pod uwagę te kryteria, utwór można podzielić na siedem poematów: 1) Prolog: Dialog zakochanych (Pnp 1,2 – 2,7); 2) Wizyta ukochanego (Pnp 2,8-17); 3) Poszukiwanie ukochanego (Pnp 3,1 – 5,1); 4) Nocna wizyta ukochanego (Pnp 5,2 – 6,3); 5) Postać ukochanej (Pnp 6,4 – 7,11); 6) Szczęście bycia kochanym (Pnp 7,12 – 8,5a); 7) Epilog: Potęga miłości (Pnp 8,5b-14).
W Pieśni nad pieśniami kobieta i mężczyzna wyrażają swoje uczucia z niebywałą siłą i szczerością. Opisują wdzięki ukochanej osoby z zaskakującą prostotą, wolną od fałszywego wstydu, co niejednokrotnie może zadziwić czytelnika, a nawet wprawić go w zakłopotanie. Z tego też powodu od starożytności próbowano odczytywać ten utwór w sposób przenośny i alegoryczny. W takiej interpretacji Pieśń nad pieśniami opiewa miłość Boga-Oblubieńca do narodu wybranego jako oblubienicy. W teologii chrześcijańskiej oblubieńcem jest Chrystus, a oblubienicą Kościół, Maryja czy dusza ludzka. Łączące ich relacje właśnie słowami Pieśni nad pieśniami opisywali wielcy mistycy (np. św. Teresa z Ávila, św. Jan od Krzyża).
Autor natchniony, mówiąc w ten sposób o Bogu i Jego ludzie, podejmowałby język proroków (Ozeasza, Jeremiasza, Ezechiela), którzy posługiwali się obrazami opisującymi relacje łączące małżonków, aby przedstawić miłość Boga do Izraela. Ponieważ jednak w historii ten oblubieńczy związek, z winy Izraela-oblubienicy, był raczej historią niewierności i zdrad, trzeba by w księdze widzieć prorocką zapowiedź przyszłego, idealnego, mesjańskiego Izraela, który doskonale odpowie na zaproszenie Bożej miłości. Autor jednak nigdzie nie daje wskazówki, że tekst należy rozumieć jako przenośnię czy alegorię. Analogie z twórczością miłosną starożytnych sąsiadów Izraela każą te pieśni rozumieć raczej w ich podstawowym sensie.
Podczas gdy podobieństwa Pieśni nad pieśniami z tekstami prorockimi są nikłe, bardzo wyraźnie rysują się analogie z wypowiedziami mędrców o miłości mężczyzny i kobiety (np. Prz 5). Pieśń mieści się także w teologii Księgi Rodzaju.
Temat miłości oblubieńczej i zaślubin pojawia się również w Nowym Testamencie. Jan Chrzciciel nazywa objawiającego się Chrystusa panem młodym, a siebie określa mianem jego przyjaciela (J 3,29). Również sam Jezus mówi o sobie jak o panu młodym (Mt 9,15). Po raz pierwszy daje On poznać swoją moc i godność podczas wesela w Kanie Galilejskiej (J 2,1-11). Przy studni, która jest tradycyjnym miejscem spotkań zakochanych (np. Rdz 29,9; Wj 15,2-21), Jezus rozmawia z Samarytanką (J 4). Podczas uczty u faryzeusza przyjmuje namaszczenie wonnym olejkiem od grzesznej kobiety (Łk 7,36-47; por. Pnp 5,5), a jej gesty obmycia stóp, namaszczenia ich i ucałowania, interpretuje w kontekście miłości. Temat uczty weselnej pojawia się również w przypowieściach Jezusa (np. Mt 22,1-14; 25,1-13; Łk 14,16-24). Wreszcie Jego grób znajduje się w ogrodzie, gdzie po Zmartwychwstaniu spotyka się z Marią Magdaleną, której daje się poznać, wypowiadając jej imię (J 20,1.11-18; por. Pnp 3,1-4). Ogród, sad i winnica to częste miejsca spotkań kochających się osób w Pieśni nad pieśniami (np. Pnp 1,16n). Paweł Apostoł również korzysta z obrazów zaślubin, tłumacząc szczególną więź łączącą chrześcijan z Chrystusem (2Kor 11,2) oraz napominając mężów, aby kochali swoje żony jak Chrystus miłuje Kościół (Ef 5,25).