211Wypowiedź prorocka o nadmorskiej pustyni. Jak wichura szalejąca w Negebie,
nadciąga on od pustyni,
z krainy pełnej grozy.
2Złowieszcze widzenie
jest mi objawione:
Zdrajca zdradza,
grabieżca ograbia.
„Przybywaj, Elamie!
Oblegaj, Medio!
Jej wszelkim jękom
położę kres”.
3Dreszcz więc przeniknął moje lędźwie,
ścisnęły mnie skurcze
jak bóle rodzącej.
Wstrząśnięty jestem tym, co słyszę,
przerażony tym, co oglądam.
4Struchlało moje serce,
ogarnął mnie przestrach!
Zmierzch, którego pragnąłem,
zamienił się w grozę.
5Nakrywa się stoły,
rozciąga dywany,
ucztuje się i pije.
„Powstańcie, wodzowie!
Namaśćcie tarcze!”.
6Bo Pan mój tak do mnie powiedział:
„Idź, postaw strażnika!
Niech mówi, co widzi.
7Gdy zobaczy oddział jazdy,
pary jeźdźców na koniach,
karawanę jucznych zwierząt,
kroczące wielbłądy,
niech pilnie się przysłuchuje,
z wielką uwagą!”.
8I krzyknął widzący:
„Na straży, Panie, ja stoję
w ciągu dnia nieustannie
i trwam na warcie
każdej nocy,
9a oto jazda nadciąga,
jeźdźcy zbliżający się parami!
I mówi ktoś, i woła:
«Runęła, runęła Babilonia!
Wszystkie posągi jej bóstw fałszywych
strzaskane leżą na ziemi!»”.
10O, mój uciśniony ludu, miażdżony na klepisku!
Co usłyszałem
od Pana Zastępów, Boga Izraela,
to ci oznajmiłem.
Oczekiwanie Edomu
11Wypowiedź prorocka o Edomie.
Z Seiru ktoś do mnie woła:
„Stróżu, jak długo noc potrwa?
Stróżu, która to godzina nocy?”.
12Stróż mówi:
„Nadszedł poranek,
ale także i noc.
Jeśli chcecie pytać, pytajcie.
Nawróćcie się! Przyjdźcie!”.
Sąd nad Arabią
13Wypowiedź prorocka o Arabii.
Nocujcie w oazie Arabii,
karawany Dedanitów!
14Naprzeciw spragnionym
wychodźcie z wodą,
mieszkańcy krainy Tema!
Zanoście chleb uchodźcom!
15Bo uciekli przed rzezią,
przed dobytym mieczem,
przed łukiem napiętym
i przed wirem walki.
16Bo tak Pan powiedział do mnie:
„Za rok, liczony jak lata najemnika,
przepadnie cała potęga Kedaru.
17Reszta zaś z pocztu łuczników,
dzielnych synów Kedaru,
będzie nieliczna.
Tak orzekł Pan, Bóg Izraela”.
Wypowiedź prorocka – zob. Iz 13,1+.
nadmorska pustynia – chodzi o Babilonię, która obejmowała południową część Mezopotamii aż do Zatoki Perskiej.
Negeb – południowa część Judy.
nadciąga on – mowa o nieprzyjacielu albo o posłańcu niosącym wieści o wojnie.
Elam – kraj na wschód od Babilonii, obejmujący obszar dzisiejszego północno- zachodniego Iranu. Stolicą Elamu była Suza, a jego ludność pochodziła od Sema (Rdz 10,22; 1Krn 1,17).
Media – królestwo położone nad Morzem Kaspijskim ze stolicą w Ekbatanie, dzisiejszy Iran.
Prorok ukazuje beztroskie życie Babilończyków i ich całkowitą obojętność na nadciągające niebezpieczeństwo. Możliwe też, że jest to nawiązanie do rytualnej uczty poprzedzającej bitwę.
Namaśćcie tarcze – namaszczenie skóry rozpiętej na tarczy miało na celu uczynienie jej bardziej elastyczną, a tym samym odporniejszą na uderzenia przeciwnika.
oddział jazdy – najprawdopodobniej chodzi o rydwany wojenne, stanowiące główną siłę uderzeniową wielu starożytnych armii.
widzący – jedno z określeń proroków (1Sm 9,9). Pierwotnie termin „widzący” mógł oznaczać osobę posiadającą szczególne zdolności dostrzegania rzeczy niewidzialnych dla innych, natomiast „prorok” mógł określać osobę, która interpretowała wydarzenia i udzielała rad na podstawie Bożego słowa.
Na straży... nocy – zadaniem proroka było trwanie w oczekiwaniu na przesłanie pochodzące od Boga, aby przekazywać ludowi Jego wolę odnośnie do dziejących się wydarzeń (np. Jr 6,17; Ez 3,17-21; Dz 20,27-30).
Wypowiedź prorocka – zob. Iz 13,1+.
Edom – inną możliwością interpretacji wyroczni jest wskazanie Arabii jako jej adresatki. Edom – zob. Słownik.
Seir – część górzystego terytorium Edomitów, położona na południe od Morza Martwego.
Wypowiedź prorocka – zob. Iz 13,1+.
Arabia – Półwysep Arabski, był praojczyzną Semitów. Arabia w języku hebrajskim znaczy ‘step’, ‘pustynia’, co w odniesieniu do ludzi oznacza koczowników.
Dedanici – arabskie plemiona zamieszkujące północną Arabię; uchodzili za potomków Abrahama z drugorzędnej żony Ketury (1Krn 1,32).
Tema – oaza w północno-zachodniej Arabii, dzisiejsza Teima. Mieszkańcy Temy byli uważani za potomków Izmaela (1Krn 1,30).
lata najemnika – zob. Iz 16,14+.
Kedar – imię jednego z dwunastu synów Izmaela (Rdz 25,13) i pochodzącego od niego wojowniczego plemienia nomadów-pasterzy, zamieszkujących północną część Pustyni Arabskiej. Zbudowali oni swoją potęgę dzięki handlowi prowadzonemu na szeroką skalę (Ez 27,21).
PAN (hebr. Adonai - ‘pan’; gr. Kyrios - ‘władca’, ‘ten który ma władzę nad innym człowiekiem lub całym ludem’) - tytuł wyrażający dostojeństwo i cześć. W ST termin ten stosowano w zastępstwie imienia Boga, którego ze względu na jego świętość nie wypowiadano. W obecnym przekładzie tam, gdzie występuje słowo ”Pan”, w oryginale jest słowo JHWH (tzw. tetragram), wymawiane zazwyczaj jako Jahwe. W ST jest to najważniejsze imię Boga, które prawdopodobnie oznacza Tego, który jest, który wyzwala, który stwarza, który panuje ( Wj 3,14n). W Septuagincie - greckim przekładzie ST - tytuł Pan (Kyrios) stał się imieniem własnym Boga, najwyższego spośród wszystkich władców (Pwt 10,17). NT tytuł Kyrios odnosi do Jezusa. Upowszechnił się on w pierwszych wspólnotach chrześcijan, którzy oddając się pod panowanie Chrystusa, uznali Go za jedynego Pana, władcę życia i śmierci (Rz 14,9), tego, który powróci (1Tes 4,17), aby ostatecznie zatryumfować nad wszystkim (Flp 2,9-11). Rzeczywiste uznanie Jezusa za Pana jest warunkiem wystarczającym do otrzymania zbawienia (Rz 10,9; por. J 13,13n).
BABILON, BABILONIA (hebr. babel, akad. bab ili - ‘brama boga’) - akadyjska nazwa największego miasta Mezopotamii. W Piśmie Świętym słowo to oznacza zarówno państwo babilońskie [nazywane również Szinear (np. Rdz 11,2; Iz 11,11) lub krajem Chaldejczyków (np. Iz 23,13; Jr 24,5)], jak również jego stolicę - Babilon. Państwo to leżało na terenie dzisiejszego Iraku, między Eufratem i Tygrysem, i było zasiedlone przez semickich Sumerów i Akadyjczyków. Najstarsze ślady osiadłego życia w Babilonii sięgają szóstego tysiąclecia przed Chr. Państwo babilońskie powstało na tych terenach w XIX w. przed Chr. Położenie na północnym krańcu obszarów zalewowych Eufratu dawało Babilonowi możliwość kontrolowania głównych dróg handlowych na Bliskim Wschodzie. Najbardziej znanym królem z pierwszych wieków jego istnienia jest Hammurabi (1792-1750 przed Chr.), twórca słynnego kodeksu regulującego życie społeczne. Okres starobabiloński to również czas prężnego rozwoju na tym terenie literatury zapisywanej pismem klinowym i nauki, zwłaszcza astronomii i astrologii. W XVI w. przed Chr. Babilonia została zdobyta przez Chetytów i znalazła się pod panowaniem dynastii Kasztów. Nowy okres jej rozkwitu rozpoczął się w połowie VIII w. przed Chr. za panowania Nabonassara. Za twórcę państwa nowobabilońskiego uważa się Nabopolassara, króla Chaldejczyków (625-605 przed Chr.). Terytorium Babilonii obejmowało wówczas całą Azję Przednią, a jej stolica stała się naukowym i politycznym centrum starożytnego świata. Następca Nabopolassara Nabuchodonozor II (605-562 przed Chr.) zajął Judę i zburzył Jerozolimę wraz ze świątynią (587/586 r. przed Chr.), a ludność izraelską deportował do Babilonii. W 539 r. przed Chr. państwo babilońskie zostało podbite przez władcę perskiego, Cyrusa Wielkiego. Z rąk perskich tereny te przeszły pod panowanie helleńskie, a w końcu przypadły w udziale Seleucydom. Zauważa się liczne podobieństwa pomiędzy tekstami ST a literaturą babilońską i chaldejską.
PAN ZASTĘPÓW - jedno z imion Boga. Słowo zastępy obejmuje wszystkie siły, które działają w świecie, realizując Boże rozkazy i polecenia. Bóg w rozumieniu Izraelitów był dowódcą wojsk ziemskich - armii żydowskiej, a także wojsk niebieskich tworzonych przez aniołów. Przekonanie to znalazło wyraz w zwyczaju zabierania na wyprawy wojenne Arki Przymierza - znaku obecności Boga pośród ludu. Starożytny przekład Biblii na jęz. gr. tłumaczył ten zwrot często jako ‘Pan Wszechmocny’ i w takiej formie pojawia się on w NT (np. 2Kor 6,18; Ap 4,8). Zob.
ARKA PRZYMIERZA.
IZRAEL (hebr. Israel - ‘ten który walczył z Bogiem’) - imię nadane przez Boga patriarsze Jakubowi (Rdz 32,29), które stało się później określeniem dwunastu plemion jego potomków, a z czasem zaczęło funkcjonować jako określenie całego narodu (Joz 24). Najstarsza pozabiblijna wzmianka o Izraelu datowana jest na ok. 1230 r. przed Chr. i pochodzi z hymnu napisanego na cześć egipskiego faraona Merenptaha. Plemiona izraelskie były mocno ze sobą powiązane więzami krwi i licznymi traktatami. Jednolitą i zjednoczoną organizacją państwową, istniejącą pod nazwą Izrael, stały się w latach panowania króla Dawida. Po śmierci króla Salomona, w 922 r. przed Chr., nastąpił rozłam na Królestwo Północne (Izrael) i Królestwo Południowe (Juda). Autorzy biblijni mianem Izrael określają dziesięć plemion Królestwa Północnego. Pozostałe dwa plemiona południowe nazywają Judą. W tekstach pisanych po przesiedleniu babilońskim (586 r. przed Chr.) termin Izrael przyjmuje różne znaczenia. Może oznaczać osobę patriarchy Jakuba lub pochodzący od niego naród, zjednoczone królestwo, Królestwo Północne oraz Królestwo Południowe. W NT słowem Izrael określa się naród żydowski (np. Rz 11,26; 2Kor 3,12), a czasem Kościół Boży (np. Ga 6,16). Zob.
JUDA.
PAN (hebr. Adonai - ‘pan’; gr. Kyrios - ‘władca’, ‘ten który ma władzę nad innym człowiekiem lub całym ludem’) - tytuł wyrażający dostojeństwo i cześć. W ST termin ten stosowano w zastępstwie imienia Boga, którego ze względu na jego świętość nie wypowiadano. W obecnym przekładzie tam, gdzie występuje słowo ”Pan”, w oryginale jest słowo JHWH (tzw. tetragram), wymawiane zazwyczaj jako Jahwe. W ST jest to najważniejsze imię Boga, które prawdopodobnie oznacza Tego, który jest, który wyzwala, który stwarza, który panuje ( Wj 3,14n). W Septuagincie - greckim przekładzie ST - tytuł Pan (Kyrios) stał się imieniem własnym Boga, najwyższego spośród wszystkich władców (Pwt 10,17). NT tytuł Kyrios odnosi do Jezusa. Upowszechnił się on w pierwszych wspólnotach chrześcijan, którzy oddając się pod panowanie Chrystusa, uznali Go za jedynego Pana, władcę życia i śmierci (Rz 14,9), tego, który powróci (1Tes 4,17), aby ostatecznie zatryumfować nad wszystkim (Flp 2,9-11). Rzeczywiste uznanie Jezusa za Pana jest warunkiem wystarczającym do otrzymania zbawienia (Rz 10,9; por. J 13,13n).
IZRAEL (hebr. Israel - ‘ten który walczył z Bogiem’) - imię nadane przez Boga patriarsze Jakubowi (Rdz 32,29), które stało się później określeniem dwunastu plemion jego potomków, a z czasem zaczęło funkcjonować jako określenie całego narodu (Joz 24). Najstarsza pozabiblijna wzmianka o Izraelu datowana jest na ok. 1230 r. przed Chr. i pochodzi z hymnu napisanego na cześć egipskiego faraona Merenptaha. Plemiona izraelskie były mocno ze sobą powiązane więzami krwi i licznymi traktatami. Jednolitą i zjednoczoną organizacją państwową, istniejącą pod nazwą Izrael, stały się w latach panowania króla Dawida. Po śmierci króla Salomona, w 922 r. przed Chr., nastąpił rozłam na Królestwo Północne (Izrael) i Królestwo Południowe (Juda). Autorzy biblijni mianem Izrael określają dziesięć plemion Królestwa Północnego. Pozostałe dwa plemiona południowe nazywają Judą. W tekstach pisanych po przesiedleniu babilońskim (586 r. przed Chr.) termin Izrael przyjmuje różne znaczenia. Może oznaczać osobę patriarchy Jakuba lub pochodzący od niego naród, zjednoczone królestwo, Królestwo Północne oraz Królestwo Południowe. W NT słowem Izrael określa się naród żydowski (np. Rz 11,26; 2Kor 3,12), a czasem Kościół Boży (np. Ga 6,16). Zob.
JUDA.
Upadek Babilonii
Wydarzenia, o których mówi prorok, dotyczą najprawdopodobniej upadku Babilonii podczas kampanii asyryjskiej w 710 lub 703 r. przed Chr. Był to czas kontaktów dyplomatycznych pomiędzy królem judzkim i babilońskim (Iz 39,1-8), co tłumaczy brak w tym tekście słów radości z upadku Babilonii. Początkowo skuteczny opór państwa babilońskiego wobec Asyrii był dla króla Ezechiasza zachętą do podobnego postępowania. Teraz jednak klęska Babilonii stanie się zapowiedzią losu Judy i innych państw Syrii i Palestyny, buntujących się przeciwko dominacji asyryjskiej. Nawiązanie do posągów bóstw, które rozbite leżą na ziemi (w. 9), jest kolejną zachętą proroka do wyrzeczenia się bezużytecznego bałwochwalstwa i do zaufania Bogu (Iz 2,6-22+). Zapowiedź upadku Babilonii nabrała nowego znaczenia wiek później, w okresie hegemonii imperium neobabilońskiego. Babilonia, która w 586 r. przed Chr. zniszczyła Jerozolimę, stała się symbolem wszelkich sił przeciwnych Bogu, a jej upadek w 539 r. – symbolem i zapowiedzią Jego zwycięstwa (Iz 52,7-10). Okrzyk głoszący upadek Babilonii (w. 9) zostanie więc powtórzony w Księdze Apokalipsy (Ap 18,2) jako zapowiedź ostatecznego tryumfu Boga nad wszelkimi siłami zła.
Oczekiwanie Edomu
Zgodnie z przekazem biblijnym Edomici byli pobratymcami Izraelitów, gdyż pochodzili od Ezawa, bliźniaczego brata Jakuba (Rdz 36,1-43). Ich terytorium rozciągało się na południe od Morza Martwego aż po Morze Czerwone. W 711 r. przed Chr. Edom został podbity przez króla Asyrii Sargona II. Treść tej krótkiej wyroczni nawiązuje do oczekiwania na otwarcie bram miejskich o świcie (w. 11), które staje się pytaniem o czas trwania asyryjskiego ucisku. Stróż, którym jest sam prorok Izajasz (Iz 21,8), zapowiada nadejście upragnionego poranka (wyzwolenia) i zachęca do oczekiwania pomimo nawrotu nocy (czas ucisku; w. 12). Ci, którzy chcą słuchać proroka, wezwani są do nawrócenia i otrzymują zapewnienie, że ich powrót do ojczyzny jest możliwy.
Sąd nad Arabią
Podobnie jak w poprzedniej wypowiedzi proroka (Iz 21,11n), również w tej trudno ustalić jej adresata. Starożytny przekład grecki opuszcza odniesienie do Arabii, tekst hebrajski zaś można rozumieć jako wypowiedź prorocką wygłoszoną na pustyni (w. 13). Prorok rozpoczyna swoją mowę (ww. 13-15), wspominając Dedanitów. Uciekli oni przed grożącym im niebezpieczeństwem (w. 15), którym była prawdopodobnie asyryjska ekspedycja karna. Izajasz zachęca mieszkańców Arabii do udzielenia uciekinierom niezbędnej pomocy (ww. 13n). Los Dedanitów ukazany zostaje jako znak dla Kedaru, pewnego swej potęgi, i jako zapowiedź jego upadku (ww. 16n). Rzeczywiście nastąpił on za babilońskiego króla Nabuchodonozora (Jr 49,28n).
Księga Izajasza
Wprowadzenie
Okoliczności powstania
Imię „Izajasz”, w hebrajskim oryginale Jesza‘jahu lub w skrócie Jesza‘ja, znaczy ‘Zbawieniem jest Jahwe [Pan]’ i w znacznej mierze odzwierciedla program działania tego proroka. Swoje posłannictwo pełnił on w burzliwym czasie wojen spowodowanych wzrostem militarnej potęgi Asyrii. Izajasz rozpoczął działalność ok. 740 r. przed Chr. (Iz 6,1) i kontynuował ją co najmniej do 701 r. przed Chr., kiedy Jerozolima została w zaskakujący sposób uratowana od zniszczenia (Iz 37). Według starożytnej tradycji żydowskiej Izajasz poniósł męczeńską śmierć przez przepiłowanie w czasie panowania króla Manassesa (696-642 przed Chr.). Do tej tradycji zdaje się nawiązywać List do Hebrajczyków (Hbr 11,37).
Chociaż wydarzenia wielokrotnie potwierdzały słuszność przewidywań i rad Izajasza, to za życia proroka jego nauczanie nie zostało powszechnie przyjęte (np. Iz 6,9-11; 30,8-11). Proroctwa Izajasza były przechowywane jedynie przez małe grupy jego uczniów (Iz 8,16-20). Dopiero dwieście lat później, podczas wygnania do Babilonii (586 r. przed Chr.), jego przesłanie zostało na nowo odkryte, ponieważ przekonująco objaśniało historię Izraelitów, a zarazem ożywiało nadzieje na przyszłość. Zbiory mów Izajasza, które mogły być częściowo zredagowane jeszcze za jego życia (Iz 8,16; 30,8), zostały wówczas zebrane i uzupełnione o dodatek historyczny (Iz 36 – 39), przekazujący informacje o proroku zawarte w Drugiej Księdze Królewskiej (2Krl 18 – 19). Ponadto do nauczania Izajasza dodano wypowiedzi nieznanych nam z imienia proroków, którzy kontynuowali jego misję w czasie wygnania do Babilonii oraz bezpośrednio po powrocie do Jerozolimy (538 r. przed Chr.).
Treść i teologia księgi
Księga Izajasza składa się zasadniczo z trzech części: 1) Księga sądu nad Judą i Izraelem, zawierająca mowy samego Izajasza oraz dodatek historyczny (Iz 1 – 39); 2) Księga Pocieszenia, napisana w czasie wygnania babilońskiego (Iz 40 – 55); 3) Księga Tryumfu, zbierająca inne wypowiedzi prorockie w okresie od wygnania babilońskiego aż do momentu definitywnego zredagowania całości (Iz 56 – 66). Redaktorzy Księgi Izajasza zebrali istniejące wypowiedzi prorockie i połączyli je w całość.
Księgę można odczytywać jako medytację nad Bożą wiernością i sprawiedliwością objawioną w historii Izraela. Treść księgi stanowi także wezwanie do przemiany własnego życia i postępowania zgodnego z wolą Bożą, aby osiągnąć obiecane zbawienie.
Pierwsza część księgi (Iz 1 – 39), zwana czasami księgą Protoizajasza (z gr. ‘pierwszego Izajasza’), zawiera przede wszystkim wypowiedzi samego Izajasza, skierowane do mieszkańców królestwa Judy. U podstaw nauczania proroka znajdowało się doświadczenie świętości Boga, rozumianej nie tylko jako Jego absolutna wyższość ponad wszelką inną rzeczywistość, lecz także jako doskonałość moralna, która nie toleruje grzechu i zła. Izajasz okazał się również gotów do działania na rzecz zbliżenia Izraelitów do Boga i uznania Jego obecności wśród nich. Najstarsze nauczanie proroka poświęcone było przede wszystkim problemom sprawiedliwości społecznej. Izajasz poddawał krytyce nadmierne bogacenie się wąskiej grupy społeczeństwa; podkreślał, że braku solidarności nie można pogodzić z wiarą Izraela (Iz 1,10-17.21-23; 5,8-25). Sprawiedliwość, której domaga się Bóg, wymaga bowiem poszanowania praw ludzi ubogich i takiego organizowania życia społecznego, aby najsłabsi zostali otoczeni niezbędną troską (Iz 10,1n). Wojna syro-efraimska (734-732 przed Chr.) i coraz mocniejszy napór zaborczej Asyrii przesunął potem punkt ciężkości nauczania Izajasza na kwestie polityczne. Wobec różnorodnych zagrożeń Izajasz przypominał Boże obietnice dane Dawidowi i Jerozolimie.
W kompozycji Protoizajasza na uwagę zasługuje tzw. Księga Emmanuela (Iz 6 – 12). Jej wstęp stanowi opowiadanie o powołaniu Izajasza (Iz 6), zakończenie zaś poetycka pieśń zbawionych (Iz 12). Trzonem zbioru są trzy zapowiedzi królewskiego Mesjasza, który nosi imię Emmanuel (Iz 7; 8; 11). Te ważne proroctwa są dość symetrycznie rozłożone na przestrzeni zbioru, w którym dominującą treścią jest sąd i karcenie narodu z powodu jego grzechów. Radosne zapowiedzi Emmanuela podtrzymują nadzieję i pozwalają wierzyć, że ostatnim słowem Boga do Izraela i ludzkości będzie zbawienie.
Część druga księgi (Iz 40 – 55), zwana Księgą Pocieszenia, napisana została w połowie VI w. przed Chr., podczas wygnania babilońskiego. Jej autorem jest nieznany prorok, umownie nazywany Deuteroizajaszem (z gr. ‘drugim Izajaszem’). W swoim nauczaniu wyciągał on wnioski z wiary, że jest tylko jeden Bóg i że On sam stworzył całą rzeczywistość świata. Według tego proroka, doświadczenie Izraela, który utracił swoją niezależność państwową i został wygnany do Babilonii, należy zrozumieć w świetle objawienia przekazanego w poprzednich wiekach przez proroków oraz w perspektywie pragnienia Boga, aby obdarzyć świat zbawieniem i sprawiedliwością. Prorok interpretował więc najpierw aktualne wydarzenia, ukazując perskiego władcę Cyrusa jako sługę Boga niosącego wybawienie (Iz 41,1-5; 45,1-8; 48,12-15), aby następnie przedstawić obraz idealnego sługi Pana, który obdarzy świat wiecznym zbawieniem przez ofiarę z własnego życia (Iz 45,17; 51,6-8; 53,8-10).
W drugiej części Księgi Izajasza ważne miejsce zajmują cztery utwory liryczne, które stanowią swoistą jedność, zwane Pieśniami o słudze Pana: Iz 42,1-4 (5-9); 49,1-4.5c (5ab.6.8.9a); 50,4-9 (10n); 52,13 – 53,12. Z literackiego punktu widzenia tworzą one rodzaj dramatu, osiągającego punkt kulminacyjny w śmierci i uwielbieniu sługi. Jezus Chrystus i autorzy NT często odwoływali się do tych proroctw, wskazując na ich wypełnienie w misji i odkupieńczej śmierci Jezusa.
Trzecia część (Iz 56 – 66), zwana Księgą Tryumfu, jest określana jako księga Tritoizajasza (z gr. ‘trzeciego Izajasza’). Zebrano w niej wypowiedzi różnych proroków z czasu po powrocie z wygnania. Prorocy ci wyjaśniają i aktualizują przesłanie swoich poprzedników. Rozwijają ich nauczanie na temat miłości Boga i Jego pragnienia, aby zbawić cały świat, oraz podkreślają potrzebę przestrzegania prawa i sprawiedliwości (Iz 56,1).
Księga Izajasza jest niezwykle często cytowana w NT, gdzie niektóre jej wypowiedzi zostały odniesione bezpośrednio do osoby Jezusa Chrystusa (np. Mt 12,17-21; J 1,29). Także samo pojęcie Ewangelii jako dobrej nowiny o zbawieniu ma źródło w tej właśnie księdze (Iz 40,9; 52,7). W Księdze Izajasza pojawia się też wiele innych tematów, które zostały rozwinięte w NT, jak na przykład obraz Boga jako Ojca pełnego miłości, rola Bożego ducha, odnowienie ludu Bożego i poszerzenie go o przedstawicieli wszystkich narodów. Dlatego prorok Izajasz nazywany jest „Ewangelistą Starego Testamentu”.
Wydarzenia, o których mówi prorok, dotyczą najprawdopodobniej upadku Babilonii podczas kampanii asyryjskiej w 710 lub 703 r. przed Chr. Był to czas kontaktów dyplomatycznych pomiędzy królem judzkim i babilońskim (Iz 39,1-8), co tłumaczy brak w tym tekście słów radości z upadku Babilonii. Początkowo skuteczny opór państwa babilońskiego wobec Asyrii był dla króla Ezechiasza zachętą do podobnego postępowania. Teraz jednak klęska Babilonii stanie się zapowiedzią losu Judy i innych państw Syrii i Palestyny, buntujących się przeciwko dominacji asyryjskiej. Nawiązanie do posągów bóstw, które rozbite leżą na ziemi (w. 9), jest kolejną zachętą proroka do wyrzeczenia się bezużytecznego bałwochwalstwa i do zaufania Bogu (Iz 2,6-22+). Zapowiedź upadku Babilonii nabrała nowego znaczenia wiek później, w okresie hegemonii imperium neobabilońskiego. Babilonia, która w 586 r. przed Chr. zniszczyła Jerozolimę, stała się symbolem wszelkich sił przeciwnych Bogu, a jej upadek w 539 r. – symbolem i zapowiedzią Jego zwycięstwa (Iz 52,7-10). Okrzyk głoszący upadek Babilonii (w. 9) zostanie więc powtórzony w Księdze Apokalipsy (Ap 18,2) jako zapowiedź ostatecznego tryumfu Boga nad wszelkimi siłami zła.