511Tak mówi Pan: Oto Ja wywołam niszczącą wichurę

przeciwko Babilonowi

i mieszkańcom Chaldei.

2Poślę do Babilonu obcych, którzy go przesieją

i zniszczą jego kraj,

gdy runą na niego ze wszystkich stron

w dniu jego klęski.

3Niech łucznik nie napina łuku

i niech się nie pyszni zbroją.

Nie litujcie się nad jego młodzieńcami,

wyniszczcie wszystkie jego zastępy.

4Padną zabici w kraju Chaldejczyków

i ciężko ranni na jego ulicach,

5gdyż ich kraj jest pełen grzechu

wobec Świętego Izraela.

Bo ani Izrael, ani Juda nie są wdowami

po swoim Bogu, Panu Zastępów.

6Uciekajcie z Babilonu!

Niech każdy ratuje swe życie!

Nie gińcie z powodu jego grzechu,

bo jest to czas pomsty Pana

– oddaje mu to, na co zasłużył.

7Babilon to złoty kielich w ręku Pana,

upajający całą ziemię.

Z jego wina piły narody,

dlatego w szał popadły.

8«Pada nagle Babilon, staje się ruiną.

Płaczcie nad nim, przyłóżcie balsam do jego rany,

a może będzie uleczony».

9«Leczyliśmy Babilon, ale bez skutku».

«Opuśćcie go! Niech każdy idzie do swego kraju.

Jego upadek jest tak wielki, że sięga do nieba

i wznosi się aż pod obłoki.

10Pan wykazał naszą rację.

Chodźcie! Opowiemy na Syjonie,

co uczynił Pan, nasz Bóg».

11Wybierzcie strzały, napełnijcie kołczany.

Pan pobudził ducha królów medyjskich,

postanowił zburzyć Babilon.

Jest to bowiem kara Pana,

pomsta za Jego świątynię.

12Uczyńcie znaki i wzmocnijcie oddziały,

aby ruszyć szturmem na mury Babilonu!

Rozstawcie warty i przygotujcie zasadzki,

bo Pan spełnia to, co postanowił

przeciwko mieszkańcom Babilonu.

13Ty, co siedzisz nad obfitymi wodami,

opływając w skarby – przyszedł twój koniec,

dopełniła się twoja miara.

14Przysiągł Pan Zastępów na swe życie:

«Napełnię cię ludźmi licznymi jak szarańcza,

którzy przeciw tobie będą wznosić okrzyki».

15On stworzył ziemię swą mocą,

utwierdził krąg ziemi swoją mądrością

i własnym rozumem rozpostarł niebiosa.

16Gdy On głos wydaje,

huczą wody w niebiosach.

On sprawia, że z krańców ziemi podnoszą się chmury,

wywołuje błyskawice wśród deszczu.

On wyprowadza wiatr ze swych komnat.

17Nierozumny, kto tego nie poznaje.

Złotnik okrywa się wstydem z powodu bożków,

gdyż jego posągi okazują się oszustwem,

bo nie ma w nich życia.

18Są one marnością, śmiechu wartymi dziełami.

W dniu kary spotka je zagłada.

19Nie taki jest Bóg – dziedzictwo Jakuba,

to On jest twórcą wszystkiego

i do Niego należą plemiona Izraela,

Pan Zastępów – to Jego imię.

20Ty byłeś Mi młotem, narzędziem walki.

Tobą miażdżyłem narody,

tobą burzyłem królestwa.

21Tobą miażdżyłem konia i jeźdźca,

tobą miażdżyłem rydwan i woźnicę.

22Tobą miażdżyłem mężczyznę i kobietę,

tobą miażdżyłem starca i młodego,

tobą miażdżyłem chłopca i dziewczynę.

23Tobą miażdżyłem pasterza i trzodę,

tobą miażdżyłem rolnika i zaprzęg.

Tobą miażdżyłem namiestników i rządców.

24Babilonowi i wszystkim mieszkańcom Chaldei odpłacę

na waszych oczach za wszystkie krzywdy,

jakie wyrządzili Syjonowi – wyrocznia Pana.

25Oto Ja jestem przeciwko tobie, góro niszcząca

– wyrocznia Pana

która niszczyłaś całą ziemię.

Wyciągnę rękę przeciwko tobie,

zrzucę cię ze skały

i zamienię cię w górę wypaloną.

26Nie wezmą z ciebie kamienia węgielnego

ani kamienia na fundamenty,

gdyż staniesz się wieczną ruiną

– wyrocznia Pana.

27Uczyńcie znaki w kraju

i dmijcie w róg wśród narodów,

aby wezwać narody do świętej wojny!

Zwołajcie przeciwko niemu królestwa

Ararat, Minni i Aszkenaz!

Wybierzcie wodza, który będzie kierował walką z nim!

Wyprowadźcie konie jak groźną szarańczę!

28Wezwijcie przeciwko niemu narody:

królów Medii, jej namiestników,

wszystkich jej rządców

i wszystkie podległe jej kraje!

29Poruszyła się ziemia i zadrżała,

bo spełniły się przeciw Babilonowi zamysły Pana,

aby uczynić kraj babiloński przedmiotem zgrozy,

bezludną pustynią.

30Bohaterowie Babilonu zaprzestali walki,

siedzą w swoich warowniach.

Uszło z nich męstwo, stali się jak kobiety.

Podpalono jego siedziby,

wyłamano jego rygle.

31Goniec biegnie za gońcem,

posłaniec za posłańcem,

aby oznajmić królowi babilońskiemu,

że jego miasto zostało ostatecznie zdobyte.

32Przejścia zajęto,

umocnienia spalono,

panika ogarnęła żołnierzy.

33Tak oto mówi Pan Zastępów, Bóg Izraela:

Córka Babilonu stała się podobna

do ubitego klepiska.

Jeszcze chwila, a przyjdzie na nią czas żniwa.

34«Pożarł mnie i zniszczył

król babiloński Nabuchodonozor,

i uczynił ze mnie puste naczynie.

Połknął mnie jak smok,

napełnił swój brzuch.

Wypędził mnie z mojego raju».

35Mieszkanka Syjonu powie:

«Moja krzywda i zniewaga niech spadną na Babilon!”.

Jerozolima powie:

«Moja krew – na mieszkańców Chaldei!».

36Dlatego tak mówi Pan:

Oto Ja bronię twojej sprawy

i pomszczę ciebie.

Wysuszę jego morze

i sprawię, że wyschnie jego źródło.

37Babilon będzie stosem gruzów,

legowiskiem szakali,

przedmiotem grozy i szyderstwa, bezludną pustynią.

38Wszyscy ryczą jak lwy,

warczą jak lwie szczenięta.

39Gdy będą rozgrzani, dam im pić

i upoję ich śmiertelnie.

Zasną snem wiecznym

i nie obudzą się – wyrocznia Pana.

40Sprawię, że pójdą na zabicie jak baranki,

jak barany z kozłami.

41Jakże Szeszak został zdobyty

i podbita chwała całej ziemi?

Jakże Babilon stał się przedmiotem zgrozy wśród narodów?

42Przeciwko Babilonowi wystąpiło morze,

przykryły go spiętrzone fale.

43Jego miasta stały się przedmiotem grozy,

ziemią wyschniętą i stepem,

krainą, w której nikt nie zamieszka,

przez którą żaden człowiek nie będzie przechodził.

44Ześlę karę na Bela w Babilonie.

Wyrwę mu z paszczy to, co pożarł,

i nie będą już narody napływać do niego.

Również mur Babilonu upadnie.

45Opuść go, mój ludu!

Niech każdy ocali swe życie

przed zapalczywym gniewem Pana.

46Nie wpadajcie w przerażenie!

Nie bójcie się wieści rozgłaszanej w kraju.

Jednego roku wieść taka, a następnego inna. Przemoc panuje w kraju i jednego tyrana zastępuje inny.

47Oto nadchodzą dni, gdy ukarzę bożki Babilonu. Cały jego kraj się zawstydzi i wszyscy w tym kraju padną pobici. 48Niebo i ziemia, i wszystko, co w nich się znajduje, będzie się cieszyć z powodu Babilonu, bo z północy napadną go niszczyciele – wyrocznia Pana.49Pobici całej ziemi umierali za Babilon, teraz więc Babilon musi zginąć za pobitych Izraela. 50Wy, ocaleni od miecza, uciekajcie, nie zatrzymujcie się! Choć jesteście daleko, wspomnijcie na Pana, i niech przyjdzie wam na myśl Jerozolima!

51Wstydziliśmy się, słysząc zniewagi. Hańba okrywała nam twarze, bo obcy weszli na dziedzińce domu Pana.52Dlatego nadejdą dni – wyrocznia Pana – gdy ukarzę jego bożki. W całym jego kraju będą jęczeć pobici.53Choćby Babilon wstąpił do nieba, choćby swoją twierdzę zbudował na wysokości, ześlę na niego moich niszczycieli – wyrocznia Pana.

54Słychać krzyki z Babilonu: wielka klęska w kraju Chaldejczyków. 55To Pan pustoszy Babilon, tłumi jego głośne wołania. Choć burzył się jak fale wielkiej wody, został zmuszony do milczenia.56Oto nadchodzi niszczyciel przeciwko niemu, przeciw Babilonowi. Zostaną schwytani jego wojownicy, złamane będą ich łuki. Bo Pan jest Bogiem odpłaty, na pewno im odpłaci.

57Upoję jego dostojników i mędrców, jego namiestników, rządców i bohaterów. Zasną snem wiecznym i nie obudzą się – wyrocznia Króla. Pan Zastępów to Jego imię.

58Tak mówi Pan Zastępów:

Szeroki mur Babilonu zostanie doszczętnie zburzony.

Jego wysokie bramy będą spalone.

Daremnie więc trudzą się ludy,

wysiłki narodów stają w ogniu”.

Proroctwo Jeremiasza w Babilonie

59Oto polecenie, które prorok Jeremiasz dał Serajaszowi, synowi Neriasza, syna Machsejasza, gdy szedł on do Babilonu z królem Judy Sedecjaszem w czwartym roku jego panowania. Serajasz był głównym kwatermistrzem. 60Jeremiasz w jednej księdze spisał wszystkie klęski, jakie miały przyjść na Babilon. Są to wszystkie te słowa, które zapisywał przeciwko Babilonowi. 61Jeremiasz powiedział do Serajasza: „Gdy przybędziesz do Babilonu, przeczytasz wszystkie te słowa 62i powiesz: «Panie, Ty zapowiedziałeś o tym miejscu, że zostanie zburzone i nie będą w nim mieszkać ludzie ani zwierzęta, lecz stanie się pustkowiem na zawsze».63A gdy skończysz czytać tę księgę, przywiąż do niej kamień i wrzuć ją w środek Eufratu. 64Powiesz: «Tak upadnie Babilon i nie podniesie się z powodu nieszczęścia, jakie Ja sprowadzę na niego»”. Tu kończą się słowa Jeremiasza.


kielich – zob. Jr 25,15+.


znaki – zob. Jr 4,6+.


znaki – zob. Jr 4,6+.


Ararat – królestwo leżące na północ od Mezopotamii, w dzisiejszej Turcji.


Minni – lud zamieszkujący tereny na południe od jeziora Wan, dziś w północnym Iranie.


Aszkenaz – nazwa oznaczająca Scytów, lud wywodzący się ze stepów za Morzem Czarnym.


Media – królestwo położone nad Morzem Kaspijskim (dzisiejszy północno-zachodni Iran). W 533 r. przed Chr. została włączona przez Cyrusa Wielkiego do państwa perskiego (Dn 6; Ezd 6,2; Est 1,3.19).


Nabuchodonozor – zob. Jr 21,2+.


morze – tutaj mowa o wodach Eufratu.


Szeszak – zob. Jr 25,26+.


Obrazowy opis najazdu wrogów na Babilon.


Bel – zob. Jr 50,2+.


mur Babilonu – miał 18 km długości i około 30 m szerokości. Został zburzony przez króla perskiego Dariusza I w 522-486 przed Chr.


GŁOS BOGA - wyrażenie wskazujące na realne objawianie się Boga człowiekowi. Głos Boga przybiera różne formy i często wyraża się np. przez zjawiska przyrodnicze (Wj 19,19; Ps 18,4). Najbardziej wyraźnie przejawia się w słowach, które Bóg kieruje do swojego ludu poprzez wybranych przez siebie ludzi, np. charyzmatycznych przywódców, proroków. W sposób szczególny głos Boga objawiającego się człowiekowi zawarty jest w Bożych przykazaniach. Najważniejszym zadaniem wszystkich członków ludu Bożego jest słuchanie Boga. Potwierdza to uroczysta formuła: Słuchaj Izraelu (Pwt 6,4). W świetle świadectw zawartych w NT Bóg przemówił podczas chrztu Jezusa w Jordanie (np. Mk 1,11), aby potwierdzić, że Jezus jest Jego umiłowanym Synem, którego wszyscy powinni słuchać. Nauczanie Jezusa Chrystusa jest więc rzeczywistym głosem samego Boga. Jezus głosi prawdę, dzięki której każdy człowiek otrzymuje pełnię życia (np. J 1,17; 8,32; 14,6; 17,19).


JEROZOLIMA, JERUZALEM - starożytne miasto położone w górach Judei (ok. n.p.m.), na wschód od wybrzeża Morza Śródziemnego. Pierwsze ślady osadnictwa datowane są tam na ok. 3200 r. przed Chr. Wielkiego znaczenia miasto nabrało po zdobyciu go przez Dawida w X w. przed Chr., który uczynił z niego stolicę zjednoczonego i rosnącego w siłę Izraela (2Sm 5,6). Po sprowadzeniu tam Arki Przymierza i wybudowaniu przez Salomona okazałej świątyni na górze Moria (1Krl 6) Jerozolima stała się centrum życia religijnego całego narodu. W 586 r. przed Chr. król babiloński Nabuchodonozor zburzył miasto, a ludność deportował do Babilonii. Po powrocie z wygnania Żydzi odbudowali świątynię, a miasto odzyskało swoje dawne znaczenie. W 63 r. przed Chr. Jerozolima dostała się pod panowanie Rzymian. Po nieudanym powstaniu żydowskim w 70 r. po Chr. została zniszczona, a jej świątynia doszczętnie spłonęła. Jerozolima jest centralnym miejscem historii zbawienia, gdyż tam właśnie miały miejsce najważniejsze wydarzenia zbawcze dokonane przez Jezusa: Jego nauczanie, Męka, Śmierć i Zmartwychwstanie. Tam też swój początek wzięła wspólnota Kościoła. Już ST zapowiada Nowe Jeruzalem (Iz 2,2; Mi 4,1-3), miejsce, w którym na końcu czasów Bóg zamieszka wraz ze wszystkimi narodami. Nowa Jerozolima będzie miejscem ostatecznego zjednoczenia zbawionej przez Chrystusa ludzkości ( Ap 21). Pojawiający się w księgach NT termin Jeruzalem (np. Mt 23,37; Łk 2,25; Dz 1,8; Rz 15,19; 1Kor 16,3; Ga 4,25; Hbr 12,22; Ap 3,12) jest archaiczną formą nazwy Jerozolima stosowaną w Septuagincie (greckim przekładzie ksiąg ST). W niniejszym przekładzie zachowano rozróżnienie występujące w oryginale. Zob.

SYJON.

KREW - substancja uważana za siedlisko życia (Kpł 17,11), a nawet utożsamiana z życiem (Rdz 9,5). W myśl prawa starotestamentowego każdy, kto z premedytacją przelewa ludzką krew, musi ponieść karę śmierci (np. Lb 35,16-21; Pwt 19,11-13.21). Zabójstwo człowieka uważane było za sprzeciw wobec Boga, dawcy życia. Prawo zakazywało również spożywania krwi zwierząt (np. Kpł 17,12-14; Pwt 12,15n). Krew miała swoje zastosowanie w żydowskich obrzędach liturgicznych. Używano jej do skrapiania ołtarzy i przy obrzędzie ustanawiania kapłanów (Wj 29,15n.19-21). Jako symbol życia była darem ofiarnym składanym Bogu jako zadośćuczynienie za popełnione grzechy (Kpł 17,11). W pełni skuteczną ofiarą niweczącą ludzki grzech była krew Jezusa przelana na krzyżu. Jest to krew Nowego Przymierza, dzięki której dokonuje się ostateczne pojednanie człowieka z Bogiem (np. Mk 14,24). Od Ostatniej Wieczerzy, podczas której Jezus ustanowił sakrament Eucharystii, wierzący w Niego gromadzą się na ucztach eucharystycznych, na których spożywają chleb i wino, które po konsekracji stają się Ciałem i Krwią Chrystusa (np. 1Kor 10,16; 11,23-26). Zob.

DUSZA.

CHWAŁA (hebr. kawod - ‘znaczenie’, ‘waga’, ‘szacunek’, ‘blask’) - w ST chwała oznaczała przymiot Boga, który objawiał się przede wszystkim w dziełach stworzenia (np. Iz 6,3) i zbawienia (np. Iz 35,1-4). Ukazywała się również w sposób dostrzegalny przez człowieka jako obłok (np. Wj 14,24) lub słup ognia (np. Pwt 4,36). Czasami słowo to oznaczało obecność Boga (Wj 40,34n). W NT chwała Boża w sposób pełny objawiła się w osobie i dziele Jezusa Chrystusa (np. J 1,14; 17,1.4). Oddawać chwałę Bogu oznacza czcić Go, uwielbiać, adorować i być wdzięcznym za otrzymane łaski (np. Łk 17,18; 1Kor 10,31). Dzięki Jezusowi Chrystusowi ludzie będą mieli udział w chwale Boga (Rz 2,7; 8,17; 2Tes 2,14), co nastąpi przy Jego powtórnym przyjściu na ziemię (Kol 3,4).

Księga Jeremiasza
Wprowadzenie
Okoliczności powstania
Prorok Jeremiasz, współczesny Sofoniaszowi, Nahumowi i Habakukowi, pochodził z lewickiej miejscowości Anatot na terytorium Beniamina. Był kapłanem, choć na podstawie napisanej przez niego księgi, będącej jedynym źródłem informacji o jego życiu, można wnioskować, że faktycznie nigdy nie sprawował funkcji kapłańskich. Z oporami przyjął posługę proroka, do której został powołany w 627/626 r. przed Chr. (Jr 1,2), ale pełnił ją z całkowitym oddaniem i ofiarnością do 586/585 r. przed Chr. Wtedy to, po upadku Jerozolimy (586 r. przed Chr), został uprowadzony przez swych rodaków do Egiptu (Jr 43,4-7), gdzie wygłosił ostatnią wyrocznię (Jr 44). Za życia uznawany za bluźniercę i zdrajcę narodu (Jr 26,7-9), po śmierci przeszedł do historii jako wielki orędownik u Boga (2Mch 15,14-16).
Księga Jeremiasza wyróżnia się obrazowością i żywością opisów, bogatym słownictwem, niepowtarzalnym stylem, dużą różnorodnością form literackich i bardzo emocjonalnym podejściem autora. Obecnie znane są dwie wersje tekstu Księgi Jeremiasza: hebrajska, powszechnie uważana za autentyczną, oraz grecka (LXX), krótsza i uchodząca za starszą, bardzo pomocną w ustalaniu sensu tych fragmentów tekstu hebrajskiego, które w ciągu wieków uległy pewnemu zniekształceniu. Niemałą trudność sprawia prześledzenie historii kształtowania się tekstu, którego pierwsza wersja już za życia proroka została zniszczona (Jr 36). Odnosi się wrażenie, że ostatniego redaktora lub redaktorów nie interesowała chronologia przekazanych wyroczni ani ich logiczne następstwo. Stąd w Księdze Jeremiasza można odnaleźć dość swobodnie przemieszane wyrocznie prorockie przeciw Judzie i Jerozolimie oraz przeciwko innym narodom, fragmenty autobiograficzne pochodzące od samego Jeremiasza i partie biograficzne, napisane prawdopodobnie przez Barucha, jego sekretarza. Przypuszcza się, że początkowo słowa Jeremiasza krążyły w formie małych zbiorów. Pierwszy taki zbiór obejmował wyrocznie z lat 636-605 przed Chr., zawarte obecnie w Jr 1 – 25, a spisane przez Barucha pod dyktando proroka (Jr 36,2-32). Później włączono do niego także proroctwa z lat 604-587 (Jr 26 – 36). Drugi zbiór tworzyły wyrocznie przeciw obcym narodom, pochodzące z różnych okresów działalności Jeremiasza (Jr 25,14-38 i 46,1 – 51,58). Trzecią część stanowiły mowy zawarte w tak zwanej Księdze Pociech (Jr 30 – 33), a czwartą – szczegóły biograficzne (Jr 19,2 – 20,6; 26; 36,28n; 34,8-22; 37 – 44; 45,1-5; 51,59-64), czyli wspomnienia Barucha, które ten zakończył spisywać w Egipcie (Jr 43,6). Ostateczny etap formowania się Księgi Jeremiasza przypada na okres niewoli babilońskiej, gdzie prawdopodobnie dołączono wyrocznie przeciw Babilonowi (Jr 50,1 – 51,58) oraz tekst biograficzny Barucha (Jr 51,59-64).
Treść i teologia
Pod względem treści Księgę Jeremiasza można najogólniej podzielić na sześć zasadniczych części: wyrocznie przeciw Judzie i Jerozolimie (Jr 1,1 – 25,13); wprowadzenie do wyroczni o narodach obcych (Jr 25,14-38); wyrocznie zapowiadające pomyślność (Jr 26,1 – 35,19); cierpienia Jeremiasza (Jr 36,1 – 45,5); wyrocznie o narodach obcych (Jr 46,1 – 51,64) oraz opowiadanie o upadku Jerozolimy i przesiedleniu Judejczyków (Jr 52,1-34).
Księga Jeremiasza ma dużą wartość teologiczną. Przede wszystkim wyjaśnia pojęcie grzechu jako buntu przeciw Bogu. Przyczyn niewierności przymierzu, formalizmu religijnego, bałwochwalstwa, braku miłosierdzia względem bliźnich, jak również zawierania przymierzy politycznych osłabiających życie religijne narodu, prorok upatrywał w braku chęci poznania Boga (np. Jr 4,22; 5,23n; 9,23). Możliwą drogą wyjścia z tej choroby dotykającej cały naród było – według Jeremiasza – uniezależnienie się od politycznych powiązań z instytucjami, które sprawiały, że nie był on w stanie sprostać wymaganiom Bożego Prawa. Dzięki głębokiemu życiu duchowemu, nieustannemu kontaktowi z Bogiem i doświadczeniom mistycznym (np. Jr 15,10-19; 20,7-9.11-13) prorok widział gruntowne odrodzenie narodu w nowej formie religii, jaką miało przynieść Nowe Przymierze (31,31-34). Ta religia serca (Jr 27,7) miała być darem Boga, którego On darmo i łaskawie udzieli człowiekowi. Mówiąc o odrodzeniu wewnętrznym, prorok miał na uwadze cały naród wybrany, nie tylko Judę, ale także Izraela, który w jego czasach był już od stu lat pozbawiony niepodległości i żył w diasporze. Jeremiasz zapowiada również udział obcych narodów w tym odradzającym działaniu Boga (np. Jr 3,17; 12,15-17; 16,19-21). Zbawienie ofiarowane w czasach mesjańskich nie ma tu jednak cech cudownej przemiany, jak np. w Ez 47, ale trzyma się tradycyjnej wizji, odwołującej się do powrotu z niewoli (np. Jr 3,12.14), odbudowy kraju (Jr 24,6; 30,10; 31,4.24), liczebnego wzrostu narodu (Jr 33,10-13), rządów potomka Dawida (Jr 23,5). To odrodzenie dokona się przede wszystkim w Ziemi Obiecanej, gdzie centralne miejsce zajmuje Jerozolima‑Syjon (Jr 31,23n.38-40). Nastąpi to jednak dopiero po pełnym zadośćuczynieniu, które już zostało zapoczątkowane przez obecne cierpienia narodu wybranego związane z utratą ziemi, upadkiem Jerozolimy, przesiedleniem i niewolą (Jr 24,5; 29,10-14; 32,40-42).
Teologia Księgi Jeremiasza nie tworzy jakiegoś zwartego systemu, ale jest zaczynem, który wpłynął na późniejsze pokolenia. Prorok świadomie ukierunkowywał swoich współczesnych w stronę nowego rozumienia Bożego planu, faktycznie zapoczątkowanego przez Nowy Testament. W ten sposób – również z powodu swoich cierpień – stał się figurą Chrystusa, cierpiącego Mesjasza, twórcy Nowego Przymierza.