191Podnieś lament nad książętami Izraela2i powiedz: Matka twoja była jak lwica,
leżała wśród lwiąt i karmiła swoje młode.
3Odchowała jedno ze swych lwiątek,
aż stało się młodym lwem.
Nauczył się on chwytać zdobycz
i pożerać ludzi.
4Gdy posłyszały o nim narody,
schwytano go w pułapkę.
Zaprowadzono go w kajdanach
do ziemi egipskiej.
5Kiedy lwica zobaczyła, że daremnie czeka,
że próżna jej nadzieja,
wzięła inne ze swoich młodych
i uczyniła je młodym lwem.
6Wszedł on między lwy
i stał się młodym lwem.
Nauczył się rozszarpywać zdobycz
i pożerać ludzi.
7Burzył ich pałace
i pustoszył miasta.
Przerazili się mieszkańcy kraju,
słysząc jego ryk.
8Zebrały się przeciwko niemu narody
z sąsiednich krain.
Zastawiono na niego sieci
i schwytano w pułapkę.
9Związanego wsadzono do klatki
i zaprowadzono do króla Babilonu.
Osadzono go w więzieniu,
aby jego głos już się nie rozlegał
na górach izraelskich.
10Matka twoja była jak winorośl
zasadzona nad wodami.
Stała się płodna i rozrosła się
dzięki obfitości wód.
11Miała mocne gałęzie, które stały się berłami władców.
Wyrosła ponad inne krzewy,
stała się widoczna dzięki swojej wysokości
i licznym odroślom.
12Wyrwano ją ze złością i rzucono na ziemię.
Wschodni wiatr sprawił, że uschły jej owoce.
Jej mocna gałąź uschła
i strawił ją ogień.
13A teraz jest zasadzona na pustyni,
w ziemi suchej i spieczonej.
14Buchnął ogień z jej gałęzi
i strawił jej latorośle wraz z owocami.
Nie ma już na niej mocnej gałęzi
– berła władcy”.
Jest to pieśń żałobna i taką ma pozostać.
książęta Izraela – u Ezechiela wyrażenie to odnosi się najczęściej do królów Judy, tutaj konkretnie do Joachaza, Jojakina i Sedecjasza.
lwica – niewykluczone, że chodzi tutaj konkretnie o Chamutal, matkę królów Joachaza i Sedecjasza (2Krl 23,31; 24,18), albo ogólnie jest to symbol całej Judy i jej królów (Rdz 49,9).
młode – poszczególni potomkowie dynastii królewskiej.
jedno ze swych lwiątek – z kontekstu wynika, że chodzi o króla Joachaza.
Joachaz, syn Jozjasza, rządził zaledwie 3 miesiące i został uprowadzony do Egiptu przez faraona Necho II (2Krl 23,31-34).
młody lew – jeśli przyjąć, że lwicą jest Chamutal, to drugim lwiątkiem musiałby być jej drugi syn na tronie, czyli Sedecjasz. Może tu też chodzić o bezpośredniego poprzednika Sedecjasza, to znaczy przebywającego w babilońskiej niewoli Jojakina. Obydwaj zostali osadzeni na tronie przez wrogów Izraela.
w więzieniu – taki los spotkał Jojakina, który został uprowadzony do Babilonu przez Nabuchodonozora (2Krl 24,8-16).
winorośl – zwykle jest to symbol Izraela (np. Iz 5,1-7a; Ez 15), ale tutaj chodzi prawdopodobnie o dynastię królewską. W Ez 17,5-10 winoroślą nazwany jest Sedecjasz, podczas gdy dynastię królewską porównuje się do cedru.
Wyrwano – forma bezosobowa zakłada działanie samego Boga. Być może aluzja do tragicznego losu Sedecjasza i Judei pod jego rządami.
Wschodni wiatr – zob. Ez 17,10+.
berło władcy – nawiązanie do błogosławieństwa Jakuba z Rdz 49,10.
BABILON, BABILONIA (hebr. babel, akad. bab ili - ‘brama boga’) - akadyjska nazwa największego miasta Mezopotamii. W Piśmie Świętym słowo to oznacza zarówno państwo babilońskie [nazywane również Szinear (np. Rdz 11,2; Iz 11,11) lub krajem Chaldejczyków (np. Iz 23,13; Jr 24,5)], jak również jego stolicę - Babilon. Państwo to leżało na terenie dzisiejszego Iraku, między Eufratem i Tygrysem, i było zasiedlone przez semickich Sumerów i Akadyjczyków. Najstarsze ślady osiadłego życia w Babilonii sięgają szóstego tysiąclecia przed Chr. Państwo babilońskie powstało na tych terenach w XIX w. przed Chr. Położenie na północnym krańcu obszarów zalewowych Eufratu dawało Babilonowi możliwość kontrolowania głównych dróg handlowych na Bliskim Wschodzie. Najbardziej znanym królem z pierwszych wieków jego istnienia jest Hammurabi (1792-1750 przed Chr.), twórca słynnego kodeksu regulującego życie społeczne. Okres starobabiloński to również czas prężnego rozwoju na tym terenie literatury zapisywanej pismem klinowym i nauki, zwłaszcza astronomii i astrologii. W XVI w. przed Chr. Babilonia została zdobyta przez Chetytów i znalazła się pod panowaniem dynastii Kasztów. Nowy okres jej rozkwitu rozpoczął się w połowie VIII w. przed Chr. za panowania Nabonassara. Za twórcę państwa nowobabilońskiego uważa się Nabopolassara, króla Chaldejczyków (625-605 przed Chr.). Terytorium Babilonii obejmowało wówczas całą Azję Przednią, a jej stolica stała się naukowym i politycznym centrum starożytnego świata. Następca Nabopolassara Nabuchodonozor II (605-562 przed Chr.) zajął Judę i zburzył Jerozolimę wraz ze świątynią (587/586 r. przed Chr.), a ludność izraelską deportował do Babilonii. W 539 r. przed Chr. państwo babilońskie zostało podbite przez władcę perskiego, Cyrusa Wielkiego. Z rąk perskich tereny te przeszły pod panowanie helleńskie, a w końcu przypadły w udziale Seleucydom. Zauważa się liczne podobieństwa pomiędzy tekstami ST a literaturą babilońską i chaldejską.
Pieśń żałobna nad królami Judy
Ta pieśń żałobna (w. 14) jest lamentacją nad tragicznym losem dynastii Dawida i fatalnie rządzonego narodu wybranego. Choć nawiązuje ona do dramatycznych wydarzeń z 586 r. przed Chr., to jednak jej przesłanie ma charakter uniwersalny. Prorok dokonuje raczej analizy pewnych typów zachowań i wynikających z nich skutków. Jest to poemat żalu za bezmyślnie utraconą wspaniałością królestwa Dawida. Równocześnie prorok próbuje znaleźć odpowiedzi na pytania, jakie rodziły się w związku z poniżeniem dynastii, która miała cieszyć się nieustanną opieką i łaskawością Boga (wyraźne odniesienia do błogosławieństwa Jakuba w Rdz 49,8-11). Z redakcyjnego punktu widzenia fragment ten jest kontynuacją pieśni z Ez 17. Styl i struktura pieśni przypominają lamentacje pogrzebowe, gdzie tragizm śmierci ukochanej osoby zostaje uwypuklony przez przywołanie jej wcześniejszej chwały. Opłakiwani są nie nikczemni królowie, ale utracona szczęśliwość obiecana Dawidowi, a poprzez niego również jego poddanym i ich potomkom.
Księga Ezechiela
Wprowadzenie
Okoliczności powstania
Tłem wizji i wyroczni spisanych w Księdze Ezechiela są wydarzenia z początku VI w. przed Chr. W 597 r. przed Chr. władca Babilonii Nabuchodonozor (605-562 r. przed Chr.) dokonał powtórnego najazdu na podbitą już wcześniej Judę. Po zajęciu Jerozolimy aresztował i odesłał do Babilonu najznamienitszych obywateli na czele z królem Jojakinem i jego rodziną. Wśród deportowanych był także młody Ezechiel. Nowym królem Jerozolimy został całkowicie uległy Nabuchodonozorowi Mattaniasz, któremu na znak poddaństwa zwycięzca zmienił imię na Sedecjasz. Czasy jego panowania charakteryzowały się poniżającą uległością wobec Babilonu i pasmem klęsk. Po kolejnym buncie w Judei Nabuchodonozor zburzył Jerozolimę (586 r. przed Chr.) i uprowadził jeszcze liczniejszą grupę mieszkańców niż poprzednim razem. Dopiero król perski, Cyrus, po zdobyciu Babilonu w 539 r. przed Chr. wydał specjalny dekret zezwalający wygnańcom judzkim na powrót do ojczyzny.
O proroku Ezechielu, którego imię znaczy ‘Bóg jest mocny’ lub ‘Bóg czyni mocnym’, wiemy niewiele, a wszystkie informacje czerpiemy z księgi noszącej jego imię. Urodził się ok. 622 r. przed Chr. Pochodził z rodu kapłańskiego, jednak nie zdążył przed uprowadzeniem rozpocząć pełnienia funkcji kapłańskich. W 597 r. przed Chr. razem z pierwszą falą jeńców został deportowany do Mezopotamii. Pięć lat później rozpoczął działalność prorocką wśród uprowadzonych rodaków. Był żonaty, ale jego żona zmarła w niewyjaśnionych okolicznościach, prawdopodobnie w 586 r. przed Chr. (Ez 24,15-27). Poza tym nie znamy bliższych szczegółów na temat jego życia, daty śmierci i miejsca pochówku.
Z literackiego punktu widzenia Księga Ezechiela jest dziełem bardzo różnorodnym. Proza przeplata się w niej z liryką, występują tu hymny, różnego rodzaju pieśni, elegie, opisy i relacje, przypowieści alegoryzujące, wyrocznie karcące, groźby i inne. Poemat o Gogu, a zwłaszcza wizje odrodzenia teokracji w nowej rzeczywistości wskazują na początki rodzącej się powoli nowej formy literackiej, zwanej apokaliptyką. Różnice dotyczą także używanych w tekście konstrukcji gramatycznych, stylu oraz sposobu podejścia do poruszanych problemów. Nawet na podstawie wnikliwych badań trudno definitywnie stwierdzić, które fragmenty zostały napisane przez proroka, a które zostały dołączone w późniejszym czasie. Z pewnością jest to księga, która ostateczny kształt uzyskała po długim i skomplikowanym procesie redakcyjnym.
Możemy jednak bez wątpienia stwierdzić, że autor był wybitnym pisarzem i nieprzeciętnym teologiem. Fragmenty przypisywane samemu prorokowi urzekają nie tylko głębią przesłania, ale także bogactwem formy literackiej. Dodatkową trudność, ale i pewien walor Księgi Ezechiela, stanowi egzotyka używanych porównań, nawiązań, aluzji czy symboli.
Treść i teologia
Układ treści Księgi Ezechiela jest dość przejrzysty. Początkowa nota biograficzna (Ez 1,1-3) wprowadza w cztery zasadnicze części: powołanie proroka i związane z nim widzenia (Ez 1,4 – 3,15), surowe wyrocznie o własnym narodzie do czasu zdobycia Jerozolimy w roku 586 przed Chr. (Ez 3,16 – 24,27), wyrocznie o narodach obcych i zapowiedzi kary (Ez 25,1 – 32,32) oraz obietnice odrodzenia Izraela (Ez 33,1 – 37,28). Całość zamykają apokaliptyczne wizje czasów ostatecznych (Ez 38,1 – 39,29) i nowej rzeczywistości (Ez 40,1 – 48,35), których jednak absolutnie nie wolno mylić z opisem przyszłości. Są to bowiem wizje symboliczne, kryjące w sobie głębokie treści teologiczne, a nie zapowiedzi konkretnych wydarzeń.
Momentem przełomowym pod względem formy i treści nauczania Ezechiela jest klęska roku 586 przed Chr. Dotychczasowy surowy i karcący ton wypowiedzi (Ez 1 – 32) ulega radykalnej zmianie. Od tej pory kolejne wyrocznie są kierowane przeciw wrogom Izraela, a temu ostatniemu prorok zapowiada wybaczenie win, wybawienie, odbudowę i przyjaźń z Panem (Ez 33 – 48).
Ezechiel stara się rozwiązać jeden z najtrudniejszych dylematów, przed jakimi stał Izrael w VI w. przed Chr. Po kolejnych klęskach militarnych w sercach Izraelitów musiała rodzić się wątpliwość, czy Bóg Jahwe jest na tyle silny, aby skutecznie stawać w ich obronie. Z każdym rokiem dziedzictwo Boga traciło na znaczeniu, a w potęgę rósł Babilon, szukający protekcji u boga Marduka. Zniszczenie Jerozolimy i świątyni stanowiło nie tylko klęskę polityczną, ale dla wielu było niezbitym dowodem wyższości Marduka nad Bogiem Izraela. Ezechiel nie mógł więc ograniczyć się do lakonicznego wyjaśnienia zaistniałej sytuacji, gdyż Izrael potrzebował przede wszystkim podniesienia na duchu i rozbudzenia na nowo wiary w moc Boga. Księga Ezechiela jest więc przejmującym manifestem potęgi i chwały Boga. W bardzo sugestywny sposób prorok tłumaczy swoim rodakom, że przyczyną klęski nie była słabość Boga, ale ich nieprawości, pycha i bałwochwalstwo. Najpierw więc wzywa rodaków do nawrócenia, upomina ich i zapowiada nowe kary. Kiedy to wszystko okazuje się bezskuteczne, wprowadza scenę, w której Bóg, widząc niepoprawność Izraela, opuszcza świątynię i zostawia Izraelitów własnemu losowi. Pozbawiony Bożej opieki, skłócony, liczący wyłącznie na własne siły i niemądrze rządzony Izrael nie miał szans na przetrwanie. Upadek przyszedł zaskakująco szybko, a wraz z nim rozczarowanie i stagnacja. Spełniły się zapowiedzi Ezechiela. Nie doczekał się jednak u rodaków powszechnego uznania własnych win i nawrócenia. Starał się więc przynajmniej zapobiec ich całkowitemu odejściu od Boga. Dlatego zapowiadał kolejne odsłony ukazywania się Jego potęgi. Prorok wielokrotnie podkreślał, że Bóg powróci w chwale nie ze względu na zasługi Izraelitów, ale po to, by na oczach wszystkich ludów okazać swoją moc i chwałę.
Ostatecznie Bóg nie stawiał Izraelowi właściwie żadnych wymagań. Nawet nawrócenie nie było warunkiem powrotu Pana. W widzeniach doliny wyschłych kości, walki z Gogiem, rzeki życia czy nowej świątyni – sprawcą wszystkich wydarzeń jest sam Bóg. Wiara uprowadzonych do Babilonu była bowiem już tak wątła, że wymagała nie wzmocnienia, lecz wskrzeszenia z martwych.
Księga Ezechiela jest lekturą dla ludzi, którzy nie uciekają przed wysiłkiem intelektualnym w poszukiwaniu prawdy. Czytelnik nie znajdzie w niej gotowych i prostych rozwiązań – przeciwnie, natrafi na sporo mało zrozumiałych tekstów z zupełnie innej epoki. Jeśli się jednak nie zniechęci, wówczas ten pozorny labirynt doprowadzi go do wyjątkowego spotkania ze słowem Bożym.
Ta pieśń żałobna (w. 14) jest lamentacją nad tragicznym losem dynastii Dawida i fatalnie rządzonego narodu wybranego. Choć nawiązuje ona do dramatycznych wydarzeń z 586 r. przed Chr., to jednak jej przesłanie ma charakter uniwersalny. Prorok dokonuje raczej analizy pewnych typów zachowań i wynikających z nich skutków. Jest to poemat żalu za bezmyślnie utraconą wspaniałością królestwa Dawida. Równocześnie prorok próbuje znaleźć odpowiedzi na pytania, jakie rodziły się w związku z poniżeniem dynastii, która miała cieszyć się nieustanną opieką i łaskawością Boga (wyraźne odniesienia do błogosławieństwa Jakuba w Rdz 49,8-11). Z redakcyjnego punktu widzenia fragment ten jest kontynuacją pieśni z Ez 17. Styl i struktura pieśni przypominają lamentacje pogrzebowe, gdzie tragizm śmierci ukochanej osoby zostaje uwypuklony przez przywołanie jej wcześniejszej chwały. Opłakiwani są nie nikczemni królowie, ale utracona szczęśliwość obiecana Dawidowi, a poprzez niego również jego poddanym i ich potomkom.