Wyrocznia przeciwko południu

21¹Pan przemówił do mnie w tych słowach:²„Synu człowieczy, zwróć się w stronę południa i przepowiadaj w tym kierunku. Prorokuj przeciwko lasom krainy Negebu.³Powiedz lasom Negebu: Słuchajcie słowa Pana, tak mówi Pan Bóg: Oto Ja zapalę ogień, który strawi wśród was wszelkie drzewo zielone i wszelkie drzewo suche. Nie zgaśnie palący płomień. Spłonie w nim wszystko, co żyje, od Negebu aż po północ.⁴Każdy śmiertelnik zobaczy, że Ja, Pan, wznieciłem ten pożar nie do ugaszenia”.

Pieśń o karzącym mieczu Bożym

⁵Wtedy zawołałem: Ach! PanieBoże, mówią o mnie: „On opowiada tylko przypowieści”.⁶Pan przemówił więc do mnie w tych słowach:⁷„Synu człowieczy, zwróć się w stronę Jerozolimy. Przepowiadaj przeciwko jej świątyniom, prorokuj przeciw ziemi Izraela.⁸Powiedz ziemi Izraela: Tak mówi Pan: Oto Ja jestem przeciwko tobie. Wyciągnę mój miecz z pochwy i zgładzę u ciebie sprawiedliwego i bezbożnego.⁹Ponieważ chcę zgładzić u ciebie sprawiedliwego i bezbożnego, wyciągnę z pochwy mój miecz na wszystkich ludzi od Negebu aż po północ. ¹⁰Każdy śmiertelnik przekona się, że Ja, Pan, nieodwołalnie wydobyłem z pochwy mój miecz.¹¹A ty, synu człowieczy, jęcz, jakbyś miał połamane kości, w bólu jęcz wobec nich. ¹²A gdy cię zapytają: Dlaczego jęczysz? Odpowiedz im: Z powodu nadchodzącej wieści zadrżą wszystkie serca, wszystkich ogarnie strach, wszelki duch osłabnie i ugnie się każde kolano. Oto nadchodzi, jest już tutaj – wyrocznia Pana Boga”.

¹³Pan przemówił do mnie w następujących słowach:¹⁴„Synu człowieczy, prorokuj i głoś: Tak mówi Pan:

Oto miecz – miecz wyostrzony

i dobrze wypolerowany.

¹⁵Wyostrzony – by dokonać rzezi.

Wypolerowany – by ciskać błyskawice.

¹⁶Został przygotowany, by pasował do dłoni.

Oto miecz wyostrzony i wypolerowany,

by dać go w rękę kata.

¹⁷Krzycz i jęcz, synu człowieczy,

gdyż ten miecz spadnie na mój lud,

na wszystkich książąt Izraela.

Wydani pod miecz są moim ludem,

dlatego zapłacz z bólu.

¹⁸Oto nadeszła próba.

Musi to nastąpić,

bo wzgardziłeś rózgą

– wyrocznia Pana Boga.

¹⁹Ty więc, synu człowieczy, prorokuj

i zaklaskaj w dłonie.

Miecz uderzy po raz drugi i trzeci.

To miecz rzezi,

miecz wielkiej zagłady,

której nikt nie umknie.

²⁰We wszystkich ich bramach postawiłem siekących mieczem,

aby serca struchlały,

aby wielu padło.

Ach, jakże ten miecz błyszczy,

jak jest wyostrzony, by zabijać!

²¹Uderzaj w prawo i w lewo –

tam, gdzie skieruje się twoje ostrze.

²²A Ja zaklaszczę w dłonie

i tak mój gniew uśmierzę.

Ja, Pan, to powiedziałem”.

Miecz króla Babilonu

²³Pan przemówił do mnie w tych słowach:²⁴„Synu człowieczy, wyznacz dwie drogi, którymi przyjdzie miecz króla Babilonu. Niech obydwie prowadzą z jednego kraju. Na początku każdej drogi postawisz znak wskazujący kierunek ku miastu.²⁵Pokaż drogę, którą pójdzie miecz przeciwko Rabbie Ammonitów i przeciw Judzie i jej twierdzy jerozolimskiej. ²⁶Król Babilonu stanął bowiem na rozstaju, na początku obydwu dróg, aby zapytać wyroczni: potrząsa strzałami, radzi się posążków bóstw, wróży z wątroby zwierząt. ²⁷W jego prawej ręce znalazła się odpowiedź wyroczni: «Jerozolima». Słychać rozkazy i okrzyki wojenne: «Ustawić tarany pod bramami, usypać wały, zbudować szańce!». ²⁸Ale mieszkańcom Jerozolimy ta przepowiednia wydaje się fałszywa, bo otrzymali obietnicę. On jednak przypomni im winy i zostaną schwytani. ²⁹Dlatego tak mówi Pan Bóg: Skoro przypomnieliście mi swoją winę, ujawniając wasze wykroczenia i ukazując wasze grzeszne czyny, skoro sami przypomnieliście się – będziecie schwytani siłą.³⁰A co do ciebie, królu Izraela, bezbożny i pozbawiony czci – to nadchodzi twój koniec, ponieważ przebrała się miara twoich nieprawości. ³¹Tak mówi Pan Bóg: Zdejmij turban, złóż koronę. Wszystko się zmieni! To, co niskie, będzie wywyższone, a to, co wysokie, będzie poniżone.³²Gruzy, gruzy, obrócę ją w gruzy! Ale stanie się to dopiero wtedy, gdy przyjdzie ten, do którego należy sąd. Jemu go przekażę.

Sąd nad Ammonitami

³³Synu człowieczy, prorokuj i głoś: Tak mówi PanBóg przeciwko Ammonitom i przeciwko ich obelgom. Tak będziesz mówił:

Mieczu, mieczu dobyty dla zabijania,

wypolerowany, by dokonać rzezi,

by pożerać i by ciskać błyskawice,

³⁴by ucinać głowy bezbożnym,

którzy mają fałszywe widzenia

i wróżą kłamliwie.

Nadszedł ich koniec,

ponieważ przebrała się miara ich nieprawości.

³⁵Mieczu, wróć do pochwy!

Osądzę cię w miejscu, gdzie zostałeś stworzony,

w kraju, z którego pochodzisz.

³⁶Gniew mój wyleję na ciebie,

tchnę przeciw tobie ogień mego gniewu,

wydam cię w ręce dzikich ludzi

– rzemieślników zagłady.

³⁷Zostaniesz wydany na pastwę ognia,

twoja krew będzie rozlana w twoim własnym kraju.

Pamięć o tobie zaginie,

bo Ja, Pan, tak powiedziałem”.

lasy krainy Negebu – symboliczne określenie Judei, graniczącej od południa z pustynią Negeb.

ogień – jako symbol kary jest częstym motywem w księgach prorockich (np. Iz 10,16-19; Jr 21,14; Ez 15,4-7; 19,12.14).

przypowieści – hebr. określenie oznacza także ‘bajkę’ lub ‘przysłowie’. Prorok skarży się na niezrozumienie albo lekceważenie jego słów przez słuchaczy (Ez 12,27; 33,32).

świątynie – chodzi o istniejące w Jerozolimie miejsca kultów pogańskich.

ziemia Izraela – prawdopodobnie tę wyrocznię należy rozumieć jako skierowaną do wszystkich Izraelitów, również tych przebywających na wygnaniu w Babilonie.

miecz – tutaj symbol Nabuchodonozora, który stał się narzędziem kary wymierzonej Izraelowi (Jr 47,6n; 50,35-38).

Na pozór jest tu sprzeczność z zasadą indywidualnej odpowiedzialności (Ez 18), jednak w tym miejscu autor ma na myśli nieodwołalność Bożego zamiaru, którego nie odwróci nawet postawa sprawiedliwych (Rdz 18,22-33).

Negeb – mimo surowego, pustynnego klimatu, z racji przebiegających tamtędy licznych szlaków handlowych istniało tam wiele osad.

dwie drogi – być może chodzi o dwa szlaki handlowe przechodzące przez terytorium Palestyny: Drogę Królewską wzdłuż doliny Jordanu i Drogę Morską wzdłuż wybrzeża Morza Śródziemnego.

miecz króla Babilonu – autor ma na myśli karną wyprawę wojsk Nabuchodonozora w 589 r. przed Chr. (2Krl 25,1-10). Babilon – zob. Słownik.

Rabba Ammonitów – czyli Rabbat w Gileadzie, stolica państwa ammonickiego. Ammon należał do koalicji antybabilońskiej za czasów panowania króla Sedecjasza w Jerozolimie (Jr 27,3), czyli prawdopodobnie także w 589 r. przed Chr. Wcześniej Ammon był sprzymierzeńcem Babilonu (2Krl 24,2). Ammonici – zob. Słownik.

W wersecie tym są aluzje do różnych metod wróżbiarskich stosowanych w Mezopotamii. Pomimo zakazów (Pwt 17,5) niektórzy Izraelici uciekali się do podobnych praktyk (Rdz 31,18; Sdz 17,5; 1Sm 15,23).

Mieszkańcy Jerozolimy czuli się bezpieczni, ponieważ Syjon był mieszkaniem Boga, który zobowiązał się bronić swojego ludu (np. Ez 16,8; 20,5). Niektórzy łudzili się też, że król babiloński po hołdzie Sedecjasza (2Krl 24,17) ulgowo potraktuje Jerozolimę. Prorok zapowiada jednak surową karę.

król Izraela – prawdopodobnie mowa o Sedecjaszu.

Z kontekstu wynika, że nie jest to zapowiedź wprowadzenia nowego ładu moralnego, ale raczej obraz całkowitego chaosu, jaki zapanuje wskutek nadchodzących wydarzeń.

Określenie to odnosi się do króla Nabuchodonozora, wykonawcy Bożego wyroku na Jerozolimie, ale można tu widzieć także zapowiedź mesjasza, z którym powszechnie wiązano nadzieję na wyzwolenie i odbudowę znękanej stolicy (J 5,22.27).

Prorok zapowiada, że na koniec także narzędzie kary zostanie osądzone i ukarane za własne nieprawości (Iz 10,5-19; 37,23-38; Mi 5,4n).

rzemieślnicy zagłady – według Ez 25,4.10 pogromcami Ammonitów byli Kedemici, dosł. synowie Wschodu.

PAN (hebr. Adonai - ‘pan’; gr. Kyrios - ‘władca’, ‘ten który ma władzę nad innym człowiekiem lub całym ludem’) - tytuł wyrażający dostojeństwo i cześć. W ST termin ten stosowano w zastępstwie imienia Boga, którego ze względu na jego świętość nie wypowiadano. W obecnym przekładzie tam, gdzie występuje słowo ”Pan”, w oryginale jest słowo JHWH (tzw. tetragram), wymawiane zazwyczaj jako Jahwe. W ST jest to najważniejsze imię Boga, które prawdopodobnie oznacza Tego, który jest, który wyzwala, który stwarza, który panuje ( Wj 3,14n). W Septuagincie - greckim przekładzie ST - tytuł Pan (Kyrios) stał się imieniem własnym Boga, najwyższego spośród wszystkich władców (Pwt 10,17). NT tytuł Kyrios odnosi do Jezusa. Upowszechnił się on w pierwszych wspólnotach chrześcijan, którzy oddając się pod panowanie Chrystusa, uznali Go za jedynego Pana, władcę życia i śmierci (Rz 14,9), tego, który powróci (1Tes 4,17), aby ostatecznie zatryumfować nad wszystkim (Flp 2,9-11). Rzeczywiste uznanie Jezusa za Pana jest warunkiem wystarczającym do otrzymania zbawienia (Rz 10,9; por. J 13,13n).

SYN CZŁOWIECZY - biblijny zwrot stosowany na określenie człowieka (np. Ps 8,5; 144,3; Ez 2,1) lub całej ludzkości (Ps 4,3; Prz 8,31). W ST wyrażenie to jest używane dla podkreślenia dystansu między Bogiem a człowiekiem. W apokaliptyce żydowskiej oznaczało ono godność i stało się tytułem specjalnego pośrednika, który ukaże się na końcu czasów. W Księdze Daniela jest mowa o przybywającym na obłokach Synu Człowieczym, który na wieki będzie panował nad ludźmi (Dn 7,13nn). W NT Jezus wielokrotnie nazywa siebie Synem Człowieczym. Wypowiedzi Jezusa, w których używa tego określenia w stosunku do własnej osoby, można podzielić na dwie grupy: kiedy mówi o godności przysługującej Synowi Człowieczemu, który ma władzę odpuszczania grzechów i jest Panem szabatu, oraz gdy mówi o sobie jako tym, który przyszedł, żeby służyć, który nie ma mieszkania, który będzie musiał cierpieć i zostanie zabity. Taki kontekst użycia tego zwrotu przez Jezusa sugeruje, że z jednej strony akcentował On w ten sposób swoje człowieczeństwo, a z drugiej objawiał swoje mesjańskie posłannictwo, przywołując znany Żydom obraz Syna Człowieczego jako sędziego, który ma przyjść na końcu czasów i zapanować nad wszystkim.

JEROZOLIMA, JERUZALEM - starożytne miasto położone w górach Judei (ok. n.p.m.), na wschód od wybrzeża Morza Śródziemnego. Pierwsze ślady osadnictwa datowane są tam na ok. 3200 r. przed Chr. Wielkiego znaczenia miasto nabrało po zdobyciu go przez Dawida w X w. przed Chr., który uczynił z niego stolicę zjednoczonego i rosnącego w siłę Izraela (2Sm 5,6). Po sprowadzeniu tam Arki Przymierza i wybudowaniu przez Salomona okazałej świątyni na górze Moria (1Krl 6) Jerozolima stała się centrum życia religijnego całego narodu. W 586 r. przed Chr. król babiloński Nabuchodonozor zburzył miasto, a ludność deportował do Babilonii. Po powrocie z wygnania Żydzi odbudowali świątynię, a miasto odzyskało swoje dawne znaczenie. W 63 r. przed Chr. Jerozolima dostała się pod panowanie Rzymian. Po nieudanym powstaniu żydowskim w 70 r. po Chr. została zniszczona, a jej świątynia doszczętnie spłonęła. Jerozolima jest centralnym miejscem historii zbawienia, gdyż tam właśnie miały miejsce najważniejsze wydarzenia zbawcze dokonane przez Jezusa: Jego nauczanie, Męka, Śmierć i Zmartwychwstanie. Tam też swój początek wzięła wspólnota Kościoła. Już ST zapowiada Nowe Jeruzalem (Iz 2,2; Mi 4,1-3), miejsce, w którym na końcu czasów Bóg zamieszka wraz ze wszystkimi narodami. Nowa Jerozolima będzie miejscem ostatecznego zjednoczenia zbawionej przez Chrystusa ludzkości ( Ap 21). Pojawiający się w księgach NT termin Jeruzalem (np. Mt 23,37; Łk 2,25; Dz 1,8; Rz 15,19; 1Kor 16,3; Ga 4,25; Hbr 12,22; Ap 3,12) jest archaiczną formą nazwy Jerozolima stosowaną w Septuagincie (greckim przekładzie ksiąg ST). W niniejszym przekładzie zachowano rozróżnienie występujące w oryginale. Zob.

SYJON.

IZRAEL (hebr. Israel - ‘ten który walczył z Bogiem’) - imię nadane przez Boga patriarsze Jakubowi (Rdz 32,29), które stało się później określeniem dwunastu plemion jego potomków, a z czasem zaczęło funkcjonować jako określenie całego narodu (Joz 24). Najstarsza pozabiblijna wzmianka o Izraelu datowana jest na ok. 1230 r. przed Chr. i pochodzi z hymnu napisanego na cześć egipskiego faraona Merenptaha. Plemiona izraelskie były mocno ze sobą powiązane więzami krwi i licznymi traktatami. Jednolitą i zjednoczoną organizacją państwową, istniejącą pod nazwą Izrael, stały się w latach panowania króla Dawida. Po śmierci króla Salomona, w 922 r. przed Chr., nastąpił rozłam na Królestwo Północne (Izrael) i Królestwo Południowe (Juda). Autorzy biblijni mianem Izrael określają dziesięć plemion Królestwa Północnego. Pozostałe dwa plemiona południowe nazywają Judą. W tekstach pisanych po przesiedleniu babilońskim (586 r. przed Chr.) termin Izrael przyjmuje różne znaczenia. Może oznaczać osobę patriarchy Jakuba lub pochodzący od niego naród, zjednoczone królestwo, Królestwo Północne oraz Królestwo Południowe. W NT słowem Izrael określa się naród żydowski (np. Rz 11,26; 2Kor 3,12), a czasem Kościół Boży (np. Ga 6,16). Zob.

JUDA.

SERCE - w Piśmie σwiętym oznacza najczęściej siedlisko myśli (Iz 6,10; Mk 7,21-23). Uważano je również za ośrodek uczuć, namiętności, nastrojów, emocji. Z nim wiązano różne stany psychiczne człowieka, np. radość (Pwt 28,47), smutek (Ps 13,3), miłość (Flp 1,7). Serce wypełnione pychą prowadzi do przyjmowania postaw sprzeciwiających się Bogu (Iz 6,10) i stoi w opozycji do serca Jezusa, które charakteryzuje się pokorą i łagodnością (Mt 11,29). Dzięki mądremu sercu można odróżniać dobro od zła oraz roztropnie i sprawiedliwie rządzić (1Krl 3,12). Serce utożsamiane jest również z podstawowymi władzami człowieka: wolą i sumieniem (2Sm 24,10). To ono podejmuje decyzje (2Sm 7,21), stanowi centrum posłuszeństwa, świadomego działania i jako takie reprezentuje całą osobę. Jest miejscem spotkania człowieka ze słowem Bożym i dlatego w nim musi dokonać się nawrócenie (Ps 51,12). Zob.

NERKI.

WYROCZNIA - w Piśmie Świętym jest to informacja lub przesłanie, które Bóg kieruje do człowieka lub do całej społeczności. Często wyrocznia jest odpowiedzią na postawione przez człowieka pytanie lub stanowi szczególną interwencję Boga, który objawiając swoją wolę, kieruje losami świata. W Piśmie Świętym mamy ukazane trzy sposoby otrzymywania wyroczni: 1) w czasie snu (np. Rdz 40,8nn; 1Sm 15,16; Mt 1,20-24); 2) pod wpływem natchnienia lub w widzeniu (np. 1Sm 8,21n; 9,17; Ez 2,1nn; Dz 9,10nn); 3) przez rzucanie losów (np. Wj 28,30; Joz 7,16nn; 1Sm 14,41nn; Dz 1,26). W ciągu dziejów Izraela istniały wyznaczone miejsca i osoby umożliwiające otrzymanie wyroczni od Boga. Szczególnymi przekazicielami Bożych wyroków byli charyzmatyczni prorocy. Władcy na dworach mieli zazwyczaj kogoś, kto przekazywał Bożą wolę i głos takiego człowieka brano pod uwagę na przykład w organizacji wypraw wojennych (np. 2Krn 18,3nn). Prawo zabraniało Żydom stosowania jakichkolwiek praktyk magicznych, którymi często posługiwali się ludzie przekazujący wyrocznie w społecznościach pogańskich. Bóg sam przekazywał swoje objawienie w sposób pewny i jednoznaczny i nie miało to nic wspólnego z praktyką magiczną czy wróżbiarską.

GNIEW BOŻY - zwrot wskazujący na to, że Bóg, będąc doskonale sprawiedliwy i święty, odrzuca wszystko, co sprzeciwia się świętości. Autorzy biblijni, opowiadając różne wydarzenia, używają zwrotu gniew Boga, aby uzmysłowić ludziom, jak wielkim złem jest grzech i nieposłuszeństwo wobec Bożego prawa. Zwrot ten ukazuje więc nie tyle dosłowną reakcję Boga na ludzkie działanie, ile ma być bodźcem do opamiętania się człowieka. W tym kontekście gniewu Boga nie można porównywać do ludzkiej reakcji gniewu, w której człowiek pod wpływem doznanego zła lub krzywdy przeżywa wzburzenie, a nawet pojawia się w nim chęć odwetu lub zemsty. Już w ST, w równym stopniu co gniew Boga, podkreślone jest Jego miłosierdzie (np. Ps 103,8nn). Idea ta jest także wyraźnie obecna w NT. Jezus, spotykając się z zatwardziałością ludzi, okazywał wzburzenie i gniew, które miały prowadzić do opamiętania się grzeszników (np. Mk 3,5; J 2,13-17). Istotą misji Jezusa było jednak bezgraniczne miłosierdzie, w którym wyraziła się miłość Boga do całego stworzenia (np. J 3,16; 12,47). Gniew Boży, szczególnie w nauczaniu Pawła Apostoła, odnosi się do końca czasów, kiedy Bóg sprawiedliwie osądzi każdego człowieka. Apostoł przestrzega, że nieposłuszeństwo Bogu ściąga na człowieka Jego gniew (np. Rz 1,18). Nadzieja ludzka polega na tym, że mocniejsza od Bożego gniewu jest Jego miłość, gdyż On sam jest miłością (1J 4,8). Rola Jezusa polega na wzięciu gniewu Bożego na siebie (np. Kol 1,20; 2,14), dlatego obawiać się gniewu Boga mogą jedynie ci, którzy nie chcą uwierzyć w Chrystusa i odrzucają Jego miłość. Zob.

KARA BOŻA.

JUDA - termin posiadający w Piśmie Świętym wiele znaczeń. Może oznaczać region w Palestynie (np. Ps 60,9), nazwę jednego z plemion izraelskich, które wzięło swoją nazwę od Judy, czwartego syna patriarchy Jakuba (np. Rdz 29,35), a także terytorium powstałe po śmierci Salomona i rozpadzie monarchii izraelskiej na dwa królestwa (1Krl 14,21.29; 15,1.7; Jr 1,2). Przy podziale ziemi Kanaan pomiędzy plemi ona, które powróciły z niewoli egipskiej, plemieniu Judy przypadły znaczne obszary na południu Palestyny ( Joz 15) z głównymi ośrodkami w Hebronie i Betlejem. Pozycja plemienia Judy znacznie wzrosła, kiedy wywodzący się z niego król Dawid zjednoczył plemiona izraelskie i przeniósł stolicę do Jerozolimy. Po odłączeniu się dziesięciu plemion północnych, przy plemieniu Judy pozostało jedynie plemię Beniamina. W ten sposób powstało Królestwo Południowe. Po powrocie z wygnania babilońskiego Juda, a szczególnie Jerozolima, w której znajdowała się świątynia, stała się miejscem powrotu wygnańców. Według zapowiedzi prorockich ST w Judzie miał się narodzić przyszły Mesjasz. Autorzy NT widzą spełnienie tych obietnic w Jezusie, którego nazywają lwem z plemienia Judy i synem Dawida (np. Mt 1,2n.16; Hbr 7,14; Ap 5,5). Zob.

IZRAEL.

SYJON.

BEZBOŻNOŚĆ, BEZBOŻNY - w ujęciu autorów ST bezbożność to sposób postępowania, wyrażający się w życiu prowadzonym tak, jakby Boga nie było. Nie jest ona jednak równoznaczna z teoretycznym, światopoglądowym negowaniem istnienia Boga (ateizm). Bezbożność w ST ma więc wymiar ściśle etyczny i oznacza, że człowiek nie wierzy w Bożą sprawiedliwość i nie uznaje, że za popełnione zło będzie musiał odpowiedzieć przed Bogiem. Bezbożność wyraża się w pysze, przemocy wobec innych oraz w braku pobożności i ufności w stosunku do Boga. Łączy się ściśle z głupotą i jest przeciwieństwem mądrości. W ujęciu NT bezbożność (określana też jako nieprawość) wyraża się w negowaniu istnienia jedynego i prawdziwego Boga poprzez oddawanie czci bóstwom pogańskim. Konsekwencją takiej postawy jest zagubienie prawdziwego sensu i celu istnienia człowieka.

AMMONICI (od hebr. ammon - ‘ludowy’, ‘mój lud’) - aramejski lud wywodzący się od Lota, bratanka Abrahama (Rdz 19,30-38). Zamieszkiwali tereny nad wschodnim dopływem Jordanu Jabbokiem, na wschód i na północ od Morza Martwego. Ich terytorium znajdowało się na terenie dzisiejszej Jordanii. Państwo Ammonitów powstało na przełomie epok brązu i żelaza (1500-1000 przed Chr.). Stolicą była Rabba położona w miejscu, gdzie znajduje się obecna stolica Jordanii - Amman. W Piśmie Świętym zostały opisane liczne wojny Izraelitów z Ammonitami, które rozpoczęły się niedługo po przybyciu Izraelitów do Kanaanu (np. Sdz 10,7-9). Zwycięską walkę z Ammonitami stoczył sędzia Jefte (Sdz 11). Pokonał ich również Saul pod Jabesz w Gileadzie (1Sm 11) oraz Dawid w bitwie pod Rabba (2Sm 11,14-21). Pomimo tych klęsk państwo Ammonitów przetrwało, a w okresie asyryjskim (VIII-VII w. przed Chr.) znacznie wzrosło jego znaczenie na Bliskim Wschodzie. Świadczą o tym liczne znaleziska archeologiczne z tego okresu, teksty asyryjskie oraz pisma proroków ST (np. Jr 49,1-6; Ez 25,1-7; Am 1,13-15; So 2,8). Państwo Ammonitów prawdopodobnie zostało wcielone do nowobabilońskiego imperium Nabuchodonozora i już nigdy się nie odrodziło. Niewiele można powiedzieć na temat religii Ammonitów. Wiadomo tylko, że ich najważniejszym bóstwem był, czczony także przez Fenicjan, Milkom. Zob.

KANAAN.

WRÓŻBITA, WRÓŻBIARSTWO- środki i praktyki, za pomocą których ludzie otrzymują informacje niedostępne w zwyczajny sposób lub wywołują działanie ponadludzkich mocy. Zaliczyć do nich można: wróżby, zaklęcia, przywoływ anie duchów zmarłych, jasnowidzenie itp. Praktyki magiczne były i są rozpowszechnione we wszystkich kulturach, a świadectwa o nich można znaleźć już w najstarszych Źródłach napisanych przez człowieka (np. Pwt 18,14; Dz 8,9nn). ST dowodzi, że magia była praktykowana także w Izraelu (Kpł 19,26; Pwt 18,10-13; 1Sm 28,7nn). W Piśmie Świętym wszystkie praktyki magiczne są jednoznacznie potępione, ponieważ zawsze u ich podstaw leży sprzeniewierzenie się Bogu. W czasach ST za uprawianie praktyk magicznych groziła śmierć (np. Wj 22,17). Równie stanowczo magia została potępiona w NT. Apostoł Paweł zalicza ją do grzechów, które nie pozwalają wejść do królestwa Bożego (Ga 5,20n).

KARA BOŻA.

KREW - substancja uważana za siedlisko życia (Kpł 17,11), a nawet utożsamiana z życiem (Rdz 9,5). W myśl prawa starotestamentowego każdy, kto z premedytacją przelewa ludzką krew, musi ponieść karę śmierci (np. Lb 35,16-21; Pwt 19,11-13.21). Zabójstwo człowieka uważane było za sprzeciw wobec Boga, dawcy życia. Prawo zakazywało również spożywania krwi zwierząt (np. Kpł 17,12-14; Pwt 12,15n). Krew miała swoje zastosowanie w żydowskich obrzędach liturgicznych. Używano jej do skrapiania ołtarzy i przy obrzędzie ustanawiania kapłanów (Wj 29,15n.19-21). Jako symbol życia była darem ofiarnym składanym Bogu jako zadośćuczynienie za popełnione grzechy (Kpł 17,11). W pełni skuteczną ofiarą niweczącą ludzki grzech była krew Jezusa przelana na krzyżu. Jest to krew Nowego Przymierza, dzięki której dokonuje się ostateczne pojednanie człowieka z Bogiem (np. Mk 14,24). Od Ostatniej Wieczerzy, podczas której Jezus ustanowił sakrament Eucharystii, wierzący w Niego gromadzą się na ucztach eucharystycznych, na których spożywają chleb i wino, które po konsekracji stają się Ciałem i Krwią Chrystusa (np. 1Kor 10,16; 11,23-26). Zob.

DUSZA.

Wyrocznia przeciwko południu
Biorąc pod uwagę bardzo luźny związek tych wersetów z otaczającym kontekstem, traktuje się je najczęściej jako uzupełnienie redakcyjne. Bóg zapowiada, że sam podłoży ogień, aby doszczętnie zniszczyć Judę, przedstawioną tutaj jako las krainy Negebu, pustynnej krainy na południu Palestyny. Obraz ten przywodzi na myśl zapowiedzi Amosa, który ukazywał Pana niszczącego ogniem miasta największego zepsucia (Am 1 – 2).

Pieśń o karzącym mieczu Bożym
W tym poetyckim wystąpieniu prorok sławi potęgę Boga, który sprawiedliwie panuje nad wszystkimi narodami, a jednocześnie zapowiada Izraelowi surową karę. Ezechiel jednak dobitnie podkreśla, że budzący grozę Babilon i jego sprzymierzeńcy są jedynie narzędziem w ręku Boga. Kiedy nadejdzie odpowiednia pora, także oni zostaną sprawiedliwie ukarani za swoje winy i zbrodnie popełnione na innych narodach. Podobną myśl możemy spotkać w Iz 10, gdzie jednak karzącą rózgą dla Izraelitów jest Asyria.

Miecz króla Babilonu
Wcześniejszy obraz miecza nabiera w tej wyroczni coraz bardziej konkretnych odniesień. Jej powstanie datuje się zwykle na koniec 589 r. przed Chr., kiedy to wojska babilońskie pod wodzą Nabuchodonozora wyruszyły, aby ukarać nieposłuszeństwo królestwa Judy. Wyprawa ta skończyła się zniszczeniem Jerozolimy, choć jej mieszkańcom wydawało się, że do tego nie dojdzie, ponieważ byli oni przekonani, że obecność Boga w świątyni jest gwarancją bezpieczeństwa (w. 28). Prorok podał religijną interpretację tych wydarzeń, wskazując na samego Boga jako kierującego wykonaniem wyroku. Najbardziej surowo oceniony został król judzki Sedecjasz, który doprowadził do upadku dynastii Dawida. Nastąpiło to po przybyciu Nabuchodonozora – narzędzia Bożej sprawiedliwości (w. 32).

Sąd nad Ammonitami
W tej części wyroczni obraz miecza nie jest do końca jasny. Symbol ten może odnosić się do Nabuchodonozora, tak jak we wcześniejszych wersetach, ale może też oznaczać wojsko Ammonitów. Nie można też wykluczyć, że mamy tu do czynienia z nadaniem nowego znaczenia tekstowi, który pierwotnie odnosił się do Judy. W obecnym brzmieniu proroctwo to zapowiada niechybną karę za nieprawości popełnione przez Ammonitów, zwłaszcza fałszywych proroków zwodzących ludzi. Decyzja Nabuchodonozora, aby najpierw zaatakować Jerozolimę, jedynie odsunie w czasie wymierzenie sprawiedliwości Ammonitom.

Księga Ezechiela

Wprowadzenie

Okoliczności powstania

Tłem wizji i wyroczni spisanych w Księdze Ezechiela są wydarzenia z początku VI w. przed Chr. W 597 r. przed Chr. władca Babilonii Nabuchodonozor (605-562 r. przed Chr.) dokonał powtórnego najazdu na podbitą już wcześniej Judę. Po zajęciu Jerozolimy aresztował i odesłał do Babilonu najznamienitszych obywateli na czele z królem Jojakinem i jego rodziną. Wśród deportowanych był także młody Ezechiel. Nowym królem Jerozolimy został całkowicie uległy Nabuchodonozorowi Mattaniasz, któremu na znak poddaństwa zwycięzca zmienił imię na Sedecjasz. Czasy jego panowania charakteryzowały się poniżającą uległością wobec Babilonu i pasmem klęsk. Po kolejnym buncie w Judei Nabuchodonozor zburzył Jerozolimę (586 r. przed Chr.) i uprowadził jeszcze liczniejszą grupę mieszkańców niż poprzednim razem. Dopiero król perski, Cyrus, po zdobyciu Babilonu w 539 r. przed Chr. wydał specjalny dekret zezwalający wygnańcom judzkim na powrót do ojczyzny.

O proroku Ezechielu, którego imię znaczy ‘Bóg jest mocny’ lub ‘Bóg czyni mocnym’, wiemy niewiele, a wszystkie informacje czerpiemy z księgi noszącej jego imię. Urodził się ok. 622 r. przed Chr. Pochodził z rodu kapłańskiego, jednak nie zdążył przed uprowadzeniem rozpocząć pełnienia funkcji kapłańskich. W 597 r. przed Chr. razem z pierwszą falą jeńców został deportowany do Mezopotamii. Pięć lat później rozpoczął działalność prorocką wśród uprowadzonych rodaków. Był żonaty, ale jego żona zmarła w niewyjaśnionych okolicznościach, prawdopodobnie w 586 r. przed Chr. (Ez 24,15-27). Poza tym nie znamy bliższych szczegółów na temat jego życia, daty śmierci i miejsca pochówku.

Z literackiego punktu widzenia Księga Ezechiela jest dziełem bardzo różnorodnym. Proza przeplata się w niej z liryką, występują tu hymny, różnego rodzaju pieśni, elegie, opisy i relacje, przypowieści alegoryzujące, wyrocznie karcące, groźby i inne. Poemat o Gogu, a zwłaszcza wizje odrodzenia teokracji w nowej rzeczywistości wskazują na początki rodzącej się powoli nowej formy literackiej, zwanej apokaliptyką. Różnice dotyczą także używanych w tekście konstrukcji gramatycznych, stylu oraz sposobu podejścia do poruszanych problemów. Nawet na podstawie wnikliwych badań trudno definitywnie stwierdzić, które fragmenty zostały napisane przez proroka, a które zostały dołączone w późniejszym czasie. Z pewnością jest to księga, która ostateczny kształt uzyskała po długim i skomplikowanym procesie redakcyjnym.

Możemy jednak bez wątpienia stwierdzić, że autor był wybitnym pisarzem i nieprzeciętnym teologiem. Fragmenty przypisywane samemu prorokowi urzekają nie tylko głębią przesłania, ale także bogactwem formy literackiej. Dodatkową trudność, ale i pewien walor Księgi Ezechiela, stanowi egzotyka używanych porównań, nawiązań, aluzji czy symboli.

Treść i teologia

Układ treści Księgi Ezechiela jest dość przejrzysty. Początkowa nota biograficzna (Ez 1,1-3) wprowadza w cztery zasadnicze części: powołanie proroka i związane z nim widzenia (Ez 1,4 – 3,15), surowe wyrocznie o własnym narodzie do czasu zdobycia Jerozolimy w roku 586 przed Chr. (Ez 3,16 – 24,27), wyrocznie o narodach obcych i zapowiedzi kary (Ez 25,1 – 32,32) oraz obietnice odrodzenia Izraela (Ez 33,1 – 37,28). Całość zamykają apokaliptyczne wizje czasów ostatecznych (Ez 38,1 – 39,29) i nowej rzeczywistości (Ez 40,1 – 48,35), których jednak absolutnie nie wolno mylić z opisem przyszłości. Są to bowiem wizje symboliczne, kryjące w sobie głębokie treści teologiczne, a nie zapowiedzi konkretnych wydarzeń.

Momentem przełomowym pod względem formy i treści nauczania Ezechiela jest klęska roku 586 przed Chr. Dotychczasowy surowy i karcący ton wypowiedzi (Ez 1 – 32) ulega radykalnej zmianie. Od tej pory kolejne wyrocznie są kierowane przeciw wrogom Izraela, a temu ostatniemu prorok zapowiada wybaczenie win, wybawienie, odbudowę i przyjaźń z Panem (Ez 33 – 48).

Ezechiel stara się rozwiązać jeden z najtrudniejszych dylematów, przed jakimi stał Izrael w VI w. przed Chr. Po kolejnych klęskach militarnych w sercach Izraelitów musiała rodzić się wątpliwość, czy Bóg Jahwe jest na tyle silny, aby skutecznie stawać w ich obronie. Z każdym rokiem dziedzictwo Boga traciło na znaczeniu, a w potęgę rósł Babilon, szukający protekcji u boga Marduka. Zniszczenie Jerozolimy i świątyni stanowiło nie tylko klęskę polityczną, ale dla wielu było niezbitym dowodem wyższości Marduka nad Bogiem Izraela. Ezechiel nie mógł więc ograniczyć się do lakonicznego wyjaśnienia zaistniałej sytuacji, gdyż Izrael potrzebował przede wszystkim podniesienia na duchu i rozbudzenia na nowo wiary w moc Boga. Księga Ezechiela jest więc przejmującym manifestem potęgi i chwały Boga. W bardzo sugestywny sposób prorok tłumaczy swoim rodakom, że przyczyną klęski nie była słabość Boga, ale ich nieprawości, pycha i bałwochwalstwo. Najpierw więc wzywa rodaków do nawrócenia, upomina ich i zapowiada nowe kary. Kiedy to wszystko okazuje się bezskuteczne, wprowadza scenę, w której Bóg, widząc niepoprawność Izraela, opuszcza świątynię i zostawia Izraelitów własnemu losowi. Pozbawiony Bożej opieki, skłócony, liczący wyłącznie na własne siły i niemądrze rządzony Izrael nie miał szans na przetrwanie. Upadek przyszedł zaskakująco szybko, a wraz z nim rozczarowanie i stagnacja. Spełniły się zapowiedzi Ezechiela. Nie doczekał się jednak u rodaków powszechnego uznania własnych win i nawrócenia. Starał się więc przynajmniej zapobiec ich całkowitemu odejściu od Boga. Dlatego zapowiadał kolejne odsłony ukazywania się Jego potęgi. Prorok wielokrotnie podkreślał, że Bóg powróci w chwale nie ze względu na zasługi Izraelitów, ale po to, by na oczach wszystkich ludów okazać swoją moc i chwałę.

Ostatecznie Bóg nie stawiał Izraelowi właściwie żadnych wymagań. Nawet nawrócenie nie było warunkiem powrotu Pana. W widzeniach doliny wyschłych kości, walki z Gogiem, rzeki życia czy nowej świątyni – sprawcą wszystkich wydarzeń jest sam Bóg. Wiara uprowadzonych do Babilonu była bowiem już tak wątła, że wymagała nie wzmocnienia, lecz wskrzeszenia z martwych.

Księga Ezechiela jest lekturą dla ludzi, którzy nie uciekają przed wysiłkiem intelektualnym w poszukiwaniu prawdy. Czytelnik nie znajdzie w niej gotowych i prostych rozwiązań – przeciwnie, natrafi na sporo mało zrozumiałych tekstów z zupełnie innej epoki. Jeśli się jednak nie zniechęci, wówczas ten pozorny labirynt doprowadzi go do wyjątkowego spotkania ze słowem Bożym.