401W dwudziestym piątym roku naszego wygnania, w dziesiątym dniu pierwszego miesiąca, czternaście lat po zburzeniu miasta, w tym właśnie dniu spoczęła na mnie ręka Pana . I wprowadził mnie tam.2W widzeniach Bożych przyprowadził mnie do kraju Izraela i postawił mnie na bardzo wysokiej górze. Na niej, naprzeciwko mnie, było jakby budujące się miasto. 3Wprowadził mnie tam. A oto w bramie stał ktoś, kto wyglądał, jakby był z brązu. Miał on w ręku lniany sznur i pręt mierniczy. 4Człowiek ten powiedział do mnie: Synu człowieczy, patrz dokładnie, słuchaj uważnie i weź sobie do serca wszystko, co ci pokazuję, ponieważ po to zostałeś tu wprowadzony, żebym ci to pokazał. Opowiedz ludowi izraelskiemu o wszystkim, co zobaczysz.
Mur zewnętrzny
5A oto mur zewnętrzny okalał świątynię. Człowiek ten miał w ręku sześciołokciowy pręt mierniczy – każdy łokieć przedłużony o jedną szerokość dłoni. Dokonał pomiaru: grubość konstrukcji – jeden pręt, wysokość – jeden pręt.
Brama wschodnia
6Potem wszedł w bramę, której fasada była zwrócona na wschód. Wszedł po jej stopniach i zmierzył próg bramy: jeden pręt głębokości. Każdy próg – jeden pręt głębokości. 7Wnęka miała wymiary: jeden pręt na jeden. Między wnękami było pięć łokci. Próg bramy od strony przedsionka miał wewnątrz jeden pręt głębokości.8Następnie zmierzył przedsionek bramy: osiem łokci. 9Jego filary: dwa łokcie. Przedsionek bramy był wewnątrz. 10Brama wschodnia miała trzy wnęki z jednej i z drugiej strony. Każda z nich miała ten sam wymiar. Taki sam był też wymiar filarów po jednej i po drugiej stronie. 11Potem zmierzył szerokość wejścia do bramy: dziesięć łokci. Całkowita szerokość bramy wynosiła trzynaście łokci. 12Przed wnękami była przegroda na jeden łokieć. Jeden łokieć miała też przegroda z przeciwnej strony. Wnęka miała po sześć łokci z każdej strony. 13Zmierzył też bramę od tylnej ściany jednej wnęki do tylnej ściany drugiej wnęki. Szerokość jej wynosiła dwadzieścia pięć łokci. Wejście było naprzeciw wyjścia. 14Zmierzył filary: sześćdziesiąt łokci. Za filarem bramy rozciągał się dziedziniec. 15Od fasady bramy wejściowej do fasady przedsionka wewnątrz bramy: pięćdziesiąt łokci. 16W bramie we wnękach i przy filarach po obu stronach znajdowały się okratowane okna. Także przedsionki miały dookoła okna od wewnątrz. Filary były ozdobione rzeźbionymi palmami.
Dziedziniec zewnętrzny
17Potem wprowadził mnie na dziedziniec zewnętrzny. Tu znajdowały się sale. Dziedziniec wyłożony był dookoła kamienną posadzką, a na niej znajdowało się trzydzieści sal. 18Kamienna posadzka była ułożona wzdłuż bram. To była posadzka dolna. 19Następnie zmierzył odległość od fasady bramy dolnej do dziedzińca wewnętrznego. Od strony zewnętrznej wynosiła ona sto łokci. To było od strony wschodniej.
Brama północna
Co do północy, 20zmierzył długość i szerokość bramy zwróconej na północ, od strony dziedzińca zewnętrznego. 21Miała ona po trzy wnęki z jednej i drugiej strony. Jej filary i przedsionki miały takie same wymiary jak w pierwszej bramie: długość pięćdziesiąt łokci, a szerokość dwadzieścia pięć łokci.22Jej okna, przedsionek i palmy miały takie same wymiary jak w bramie wschodniej. Wchodziło się do niej po siedmiu stopniach. Naprzeciwko nich znajdował się przedsionek. 23Brama dziedzińca wewnętrznego była naprzeciw bramy północnej i wschodniej. Zmierzył odległość od bramy do bramy. Wynosiła ona sto łokci.
Brama południowa
24Potem poprowadził mnie na południe. Także po stronie południowej znajdowała się brama. Zmierzył jej filary i przedsionek. Miały takie same wymiary. 25Brama i jej przedsionek miały wokoło okna podobne do tamtych. Jej długość wynosiła pięćdziesiąt łokci, a szerokość dwadzieścia pięć.26Prowadziło do niej siedem stopni. Naprzeciw nich był przedsionek. Na jej filarach z jednej i z drugiej strony znajdowały się rzeźbione palmy.
27Dziedziniec wewnętrzny miał bramę po stronie południowej. Zmierzył odległość od bramy do bramy po stronie południowej. Wynosiła ona sto łokci.
Dziedziniec wewnętrzny. Brama południowa
28Następnie wprowadził mnie przez bramę południową na dziedziniec wewnętrzny. Zmierzył bramę południową. Miała takie same wymiary jak poprzednia. 29Jej wnęki, filary i przedsionek miały takie same wymiary. Brama i jej przedsionek miały wokoło okna. Jej długość wynosiła pięćdziesiąt łokci, a szerokość dwadzieścia pięć. 31Jej przedsionek znajdował się po stronie dziedzińca zewnętrznego. Na jej filarach znajdowały się rzeźbione palmy. Do jej wejścia prowadziło osiem stopni.
Brama wschodnia
32Potem wprowadził mnie na dziedziniec wewnętrzny po stronie wschodniej i zmierzył bramę. Miała takie same wymiary jak poprzednia. 33Jej wnęki, filary i przedsionek miały takie same wymiary. Brama i jej przedsionek miały wokoło okna. Jej długość wynosiła pięćdziesiąt łokci, a szerokość dwadzieścia pięć.34Jej przedsionek znajdował się po stronie dziedzińca zewnętrznego. Na jej filarach z jednej i z drugiej strony znajdowały się rzeźbione palmy. Do jej wejścia prowadziło osiem stopni.
Brama północna
35Następnie poprowadził mnie ku bramie północnej i zmierzył ją. Miała takie same wymiary jak poprzednia. 36Zmierzył też jej wnęki, filary i przedsionek. Miała ona wokoło okna. Jej długość wynosiła pięćdziesiąt łokci, a szerokość dwadzieścia pięć.37Jej przedsionek znajdował się po stronie dziedzińca zewnętrznego. Na jej filarach z jednej i z drugiej strony znajdowały się rzeźbione palmy. Do jej wejścia prowadziło osiem stopni.
Przedsionki bram i sale dziedzińca wewnętrznego
38Przy filarach każdej bramy znajdowała się sala z własnym wejściem. Obmywano tam mięso ofiar całopalnych. 39W przedsionku bramy stały dwa stoły z jednej i dwa stoły z drugiej strony. Na nich zabijano zwierzęta na ofiary całopalne oraz na ofiary przebłagalne i wynagradzające.40Z boku od zewnętrznej strony bramy północnej były przygotowane dla wchodzących dwa stoły. Również po przeciwnej stronie przedsionka bramy stały dwa stoły. 41Po jednej i po drugiej stronie bramy stały więc z boku cztery stoły. Razem było zatem osiem stołów do zabijania zwierząt ofiarnych. 42Dla przygotowania ofiar całopalnych były cztery stoły z kamienia ciosanego długości półtora łokcia, szerokości półtora łokcia i wysokości jednego łokcia. Na nich kładziono narzędzia, którymi zabijano zwierzęta na ofiary całopalne i ofiary krwawe.43Do brzegów stołów wokoło były przymocowane listwy szerokości jednej dłoni. Na stołach składano mięso na ofiary.
44Za bramą wewnętrzną na dziedzińcu wewnętrznym znajdowały się dwie sale: jedna przy bramie północnej z fasadą zwróconą ku południowi i druga przy bramie południowej z fasadą zwróconą ku północy. 45Wtedy powiedział mi: „Ta sala, której fasada jest zwrócona ku południowi, przeznaczona jest dla kapłanów pełniących służbę w świątyni. 46Sala zaś, której fasada jest zwrócona ku północy, przeznaczona jest dla kapłanów pełniących służbę przy ołtarzu. Są oni synami Sadoka, potomkami synów Lewiego w służbie Pana ”.
Dziedziniec wewnętrzny. Przedsionek świątyni
47Potem zmierzył kwadratowy dziedziniec: sto łokci długi i sto łokci szeroki. Przed świątynią znajdował się ołtarz.48Następnie wprowadził mnie do przedsionka świątyni i zmierzył jego filary: miały po pięć łokci z jednej i drugiej strony. Szerokość wejścia wynosiła czternaście łokci. Boczne ściany wejścia miały po trzy łokcie z obu stron. 49Przedsionek miał dwadzieścia łokci długości i dwanaście szerokości. Prowadziło do niego dziesięć stopni. Przy filarach stały dwie kolumny: jedna z jednej i druga z drugiej strony.
W dwudziestym piątym… pierwszego miesiąca – czyli 17 kwietnia 572 lub 28 kwietnia 573 przed Chr. Według tradycji kapłańskiej dziesiąty dzień pierwszego miesiąca to dzień wejścia Izraelitów do Ziemi Obiecanej (Joz 4,19, por. Wj 12,3). Inni podają np. 22 października, co odpowiada ogłoszeniu roku jubileuszowego (Kpł 25,10; Ez 46,17).
ręka Pana – zob. Ez 1,3+.
wysoka góra – czyli góra Syjon (zob. Słownik).
miasto – wizja Jerozolimy odbudowywanej przez powracających z wygnania lub porównanie kompleksu świątynnego do odbudowywanego miasta.
ktoś… z brązu – zagadkowa postać, która od tej pory towarzyszy prorokowi i objaśnia mu sens wizji (Za 2,1n). Brąz wskazuje na przynależność tej postaci do sfery nieba (Ez 1,4.7.27; Dn 10,6).
łokieć… szerokość dłoni – łokieć liczył ok. 44,5 cm, a szerokość dłoni to ok. 7,6 cm. Przedłużony łokieć, jednostka miary rozpowszechniona dopiero w czasach po wygnaniu, wynosił więc ok. 52 cm, a cały pręt mierniczy nieco ponad 3 m.
brama – przypomina bramę miejską, która obok funkcji komunikacyjnych i obronnych, służyła jako miejsce spotkań, sądów, zawierania umów.
stopnie – przejście do dwóch innych bram dziedzińca zewnętrznego prowadziło po siedmiu stopniach (Ez 40,22.26), co wskazuje na tarasowatą konstrukcję placu świątynnego.
ozdobione… palmami – symbol drzewa życia albo piękna, motyw znany we wszystkich kulturach starożytnego Bliskiego Wschodu (1Krl 6,29; Pnp 7,8n).
trzydzieści sal – służyły one prawdopodobnie lewitom i przybywającym do świątyni pielgrzymom.
brama – podane tu wymiary bram północnej i południowej odpowiadają wymiarom bramy wschodniej.
palmy – zob. Ez 40,16+.
palmy – zob. Ez 40,16+.
Werset 30, który brzmi: Przedsionki wokoło miały dwadzieścia pięć łokci długości i pięć łokci szerokości, został opuszczony, ponieważ jest zmodyfikowanym powtórzeniem informacji podanej w w. 29.
palmy – zob. Ez 40,16+.
palmy – zob. Ez 40,16+.
palmy – zob. Ez 40,16+.
Zgodnie z Kpł 1,9.13 zwierzęta, które miały być złożone na oarę, myto już po uboju.
synowie Sadoka – chodzi o potomków Sadoka, kapłana z czasów Dawida i Salomona. Normy zawarte w Pięcioksięgu, późniejsze w stosunku do tekstu Ezechiela, dają natomiast prawo składania oar wszystkim kapłanom, potomkom Aarona, co być może było próbą złagodzenia zbyt rygorystycznego programu proroka.
ołtarz – jego opis znajduje się w Ez 43,13-17. Ołtarz – zob. Słownik.
dziesięć stopni – kolejne stopnie przypominają o coraz wyższych poziomach w świątyni. Cały kompleks świątynny wznosił się na wysokiej górze: na dziedziniec zewnętrzny prowadziło 7 stopni, na wewnętrzny kolejne 8, do świętego mieszkania 10 – razem 25 stopni.
kolumny – utożsamia się je z dwoma wolno stojącymi kolumnami ze świątyni Salomona – Jachin i Boaz (1Krl 7,15-22). Przykłady tego typu kolumn znajdujemy także w innych świątyniach tego obszaru.
IZRAEL (hebr. Israel - ‘ten który walczył z Bogiem’) - imię nadane przez Boga patriarsze Jakubowi (Rdz 32,29), które stało się później określeniem dwunastu plemion jego potomków, a z czasem zaczęło funkcjonować jako określenie całego narodu (Joz 24). Najstarsza pozabiblijna wzmianka o Izraelu datowana jest na ok. 1230 r. przed Chr. i pochodzi z hymnu napisanego na cześć egipskiego faraona Merenptaha. Plemiona izraelskie były mocno ze sobą powiązane więzami krwi i licznymi traktatami. Jednolitą i zjednoczoną organizacją państwową, istniejącą pod nazwą Izrael, stały się w latach panowania króla Dawida. Po śmierci króla Salomona, w 922 r. przed Chr., nastąpił rozłam na Królestwo Północne (Izrael) i Królestwo Południowe (Juda). Autorzy biblijni mianem Izrael określają dziesięć plemion Królestwa Północnego. Pozostałe dwa plemiona południowe nazywają Judą. W tekstach pisanych po przesiedleniu babilońskim (586 r. przed Chr.) termin Izrael przyjmuje różne znaczenia. Może oznaczać osobę patriarchy Jakuba lub pochodzący od niego naród, zjednoczone królestwo, Królestwo Północne oraz Królestwo Południowe. W NT słowem Izrael określa się naród żydowski (np. Rz 11,26; 2Kor 3,12), a czasem Kościół Boży (np. Ga 6,16). Zob.
JUDA.
SYN CZŁOWIECZY - biblijny zwrot stosowany na określenie człowieka (np. Ps 8,5; 144,3; Ez 2,1) lub całej ludzkości (Ps 4,3; Prz 8,31). W ST wyrażenie to jest używane dla podkreślenia dystansu między Bogiem a człowiekiem. W apokaliptyce żydowskiej oznaczało ono godność i stało się tytułem specjalnego pośrednika, który ukaże się na końcu czasów. W Księdze Daniela jest mowa o przybywającym na obłokach Synu Człowieczym, który na wieki będzie panował nad ludźmi (Dn 7,13nn). W NT Jezus wielokrotnie nazywa siebie Synem Człowieczym. Wypowiedzi Jezusa, w których używa tego określenia w stosunku do własnej osoby, można podzielić na dwie grupy: kiedy mówi o godności przysługującej Synowi Człowieczemu, który ma władzę odpuszczania grzechów i jest Panem szabatu, oraz gdy mówi o sobie jako tym, który przyszedł, żeby służyć, który nie ma mieszkania, który będzie musiał cierpieć i zostanie zabity. Taki kontekst użycia tego zwrotu przez Jezusa sugeruje, że z jednej strony akcentował On w ten sposób swoje człowieczeństwo, a z drugiej objawiał swoje mesjańskie posłannictwo, przywołując znany Żydom obraz Syna Człowieczego jako sędziego, który ma przyjść na końcu czasów i zapanować nad wszystkim.
SERCE - w Piśmie σwiętym oznacza najczęściej siedlisko myśli (Iz 6,10; Mk 7,21-23). Uważano je również za ośrodek uczuć, namiętności, nastrojów, emocji. Z nim wiązano różne stany psychiczne człowieka, np. radość (Pwt 28,47), smutek (Ps 13,3), miłość (Flp 1,7). Serce wypełnione pychą prowadzi do przyjmowania postaw sprzeciwiających się Bogu (Iz 6,10) i stoi w opozycji do serca Jezusa, które charakteryzuje się pokorą i łagodnością (Mt 11,29). Dzięki mądremu sercu można odróżniać dobro od zła oraz roztropnie i sprawiedliwie rządzić (1Krl 3,12). Serce utożsamiane jest również z podstawowymi władzami człowieka: wolą i sumieniem (2Sm 24,10). To ono podejmuje decyzje (2Sm 7,21), stanowi centrum posłuszeństwa, świadomego działania i jako takie reprezentuje całą osobę. Jest miejscem spotkania człowieka ze słowem Bożym i dlatego w nim musi dokonać się nawrócenie (Ps 51,12). Zob.
NERKI.
ŚWIĄTYNIA - budowla wzniesiona w Jerozolimie, w której złożono Arkę Przymierza, symbol obecności Boga pośród ludu izraelskiego. Stanowiła centrum życia religijnego i społecznego Izraela od czasów monarchii (X w. przed Chr.) aż do jej ostatecznego zburzenia w 70 r. po Chr. Po raz pierwszy zbudowano ją w ok. 960 r. przed Chr., za panowania Salomona (965-926 przed Chr.) na wzgórzu Moria w Jerozolimie, na którym Abraham miał złożyć ofiarę ze swojego syna Izaaka. Ta świątynia została zburzona przez Babilończyków w 586 r. przed Chr. Odbudowano ją po powrocie z przesiedlenia babilońskiego (ok. 520 r. przed Chr.), ale nie było już w niej Arki Przymierza, zabranej prawdopodobnie przez Babilończyków. Drugą rekonstrukcję przeprowadził Herod Wielki, który w ramach prowadzonych z ogromnym rozmachem prac architektonicznych przywrócił jej dawną świetność. Kilka lat po zakończeniu odbudowy, Rzymianie, tłumiąc żydowskie powstanie w 70 r. po Chr., spalili doszczętnie świątynne budynki. Według opisu z 1Krl 6 - 9, świątynię zbudowano na planie prostokąta o wymiarach ok. na i podzielono na trzy części: przedsionek, nawę główną, zwaną miejscem świętym, i wydzielone zasłonami miejsce najświętsze, w którym przechowywano Arkę Przymierza. Świątynia była oddzielona dziedzińcem od pałacu królewskiego, a cały kompleks budynków usytuowano na wielkim placu otoczonym murem. Przed świątynią stał wielki ołtarz ofiarny. Jej wnętrze wyłożone było drewnem cedrowym pokrytym złotem. Umieszczono tam złoty ołtarz, dziesięć złotych świeczników i sprzęty liturgiczne. Do wnętrza świątyni mogli wchodzić tylko wybrani, a do miejsca najświętszego wyłącznie najwyższy kapłan, raz w roku. Na terenie świątynnym składano codzienne ofiary całopalenia i kadzenia. Każdy Żyd przynajmniej raz w roku miał obowiązek odbyć pielgrzymkę do świątyni. Jezus aprobował świątynne praktyki, sam w nich uczestniczył, ale potępiał przesadny formalizm (Łk 22,50) i zapowiedział jej zniszczenie (Mt 23,38n). Zob.
ARKA PRZYMIERZA,
MIEJSCE NAJŚWIĘTSZE,
MIEJSCE ŚWIĘTE,
MIESZKANIE.
ŁOKIEĆ - jednostka miary długości, liczona od kości łokciowej do końca palca środkowego. Wynosiła ok. 45 cm.
ŁOKIEĆ - jednostka miary długości, liczona od kości łokciowej do końca palca środkowego. Wynosiła ok. 45 cm.
ŁOKIEĆ - jednostka miary długości, liczona od kości łokciowej do końca palca środkowego. Wynosiła ok. 45 cm.
ŁOKIEĆ - jednostka miary długości, liczona od kości łokciowej do końca palca środkowego. Wynosiła ok. 45 cm.
ŁOKIEĆ - jednostka miary długości, liczona od kości łokciowej do końca palca środkowego. Wynosiła ok. 45 cm.
ŁOKIEĆ - jednostka miary długości, liczona od kości łokciowej do końca palca środkowego. Wynosiła ok. 45 cm.
ŁOKIEĆ - jednostka miary długości, liczona od kości łokciowej do końca palca środkowego. Wynosiła ok. 45 cm.
ŁOKIEĆ - jednostka miary długości, liczona od kości łokciowej do końca palca środkowego. Wynosiła ok. 45 cm.
CAŁOPALENIE, CAŁOPALNA OFIARA (hebr. ola - ‘to, co się wznosi’, lub kalil - ‘doskonała’) - ofiara składana dwa razy dziennie, rano i wieczorem, w świątyni jerozolimskiej, a także przy okazji różnych specjalnych okoliczności. Różniła się od innych ofiar tym, że spalano całe zwierzę (z wyjątkiem skóry, którą otrzymywał kapłan). Dlatego też w terminologii greckiej ofiarę tę określano jako holokaustos - ‘całkowite spalenie’. Ogień, w którym ofiara była spalana, symbolizował Bożą obecność. Nierozcinanie zwierzęcia na kawałki oznaczało, że ofiara była pełna i doskonała. Zwierzę ofiarne musiało być starannie wyselekcjonowane i nie mogło mieć na ciele żadnej skazy. Obrzęd składania ofiary całopalnej rozpoczynał się od gestu położenia dłoni na głowie ofiarowanego zwierzęcia ( Kpł 1,4), co wyrażało intencję uczynienia ofiary z samego siebie. Jej celem było pojednanie człowieka z Bogiem. Ofiary całopalne składane w czasach ST były zapowiedzią jedynej doskonałej ofiary, którą złożył z siebie Jezus Chrystus. Dopiero ofiara Chrystusa na krzyżu w sposób całkowity pojednała ludzi z Bogiem i stała się Źródłem odpuszczenia grzechów (zob. np. Rz 5). Zob.
OFIARA.
PRZEBŁAGALNA OFIARA - system ofiarniczy w świątyni jerozolimskiej rozróżniał dwa rodzaje ofiar przebłagalnych (Kpł 4 - 7): ofiarę za grzech (hebr. chattat) oraz ofiarę wynagradzającą (hebr. aszam). To rozróżnienie terminologiczne nie jest jednak ściśle przestrzegane w Biblii hebrajskiej. Nie ma też osobnych rytów odróżniających procedury składania obu ofiar ani wykazów sytuacji, w których należy składać taką czy inną ofiarę (Kpł 7,7). Ofierze przebłagalnej towarzyszyło przekonanie, że grzech popełniony względem Boga burzy relację z Nim. To samo dotyczyło relacji z bliźnim. Grzech domaga się więc odpowiedniego zadośćuczynienia, aby odnowić zachwiane więzi. Ofiara przebłagalna była ofiarą krwawą ze zwierząt (głównie z baranka) i wiązała się z ucztą biesiadną. W odróżnieniu od ofiary całopalnej na ołtarzu spalano tylko tłuszcz zwierzęcia, pozostałe mięso i kości stawały się własnością kapłana, który dokonywał obrzędu pokropienia krwią, albo też były one usuwane poza obóz ( Kpł 4,11). Wydaje się, że ofiara przebłagalna, o charakterze bardziej publicznym, miała przebłagać za nieumyślne przestępstwo wobec drugiego człowieka, natomiast ofiara wynagradzająca miała być zadośćuczynieniem względem Boga.
WYNAGRADZAJĄCA OFIARA- system ofiarniczy w świątyni jerozolimskiej rozróżniał dwa rodzaje ofiar przebłagalnych (Kpł 4 - 7): ofiarę za grzech (hebr. chattat) oraz ofiarę wynagradzającą (hebr. aszam). To rozróżnienie terminologiczne nie jest jednak ściśle przestrzegane w Biblii hebrajskiej. Nie ma też osobnych rytów odróżniających procedury składania obu ofiar ani wykazów sytuacji, w których należy składać taką czy inną ofiarę (Kpł 7,7). Ofierze przebłagalnej towarzyszyło przekonanie, że grzech popełniony względem Boga burzy relację z Nim. To samo dotyczyło relacji z bliźnim. Grzech domaga się więc odpowiedniego zadośćuczynienia, aby odnowić zachwiane więzi. Ofiara przebłagalna była ofiarą krwawą ze zwierząt (głównie z baranka) i wiązała się z ucztą biesiadną. W odróżnieniu od ofiary całopalnej na ołtarzu spalano tylko tłuszcz zwierzęcia, pozostałe mięso i kości stawały się własnością kapłana, który dokonywał obrzędu pokropienia krwią, albo też były one usuwane poza obóz ( Kpł 4,11). Wydaje się, że ofiara przebłagalna, o charakterze bardziej publicznym, miała przebłagać za nieumyślne przestępstwo wobec drugiego człowieka, natomiast ofiara wynagradzająca miała być zadośćuc zynieniem względem Boga.
ŁOKIEĆ - jednostka miary długości, liczona od kości łokciowej do końca palca środkowego. Wynosiła ok. 45 cm.
ŚWIĄTYNIA - budowla wzniesiona w Jerozolimie, w której złożono Arkę Przymierza, symbol obecności Boga pośród ludu izraelskiego. Stanowiła centrum życia religijnego i społecznego Izraela od czasów monarchii (X w. przed Chr.) aż do jej ostatecznego zburzenia w 70 r. po Chr. Po raz pierwszy zbudowano ją w ok. 960 r. przed Chr., za panowania Salomona (965-926 przed Chr.) na wzgórzu Moria w Jerozolimie, na którym Abraham miał złożyć ofiarę ze swojego syna Izaaka. Ta świątynia została zburzona przez Babilończyków w 586 r. przed Chr. Odbudowano ją po powrocie z przesiedlenia babilońskiego (ok. 520 r. przed Chr.), ale nie było już w niej Arki Przymierza, zabranej prawdopodobnie przez Babilończyków. Drugą rekonstrukcję przeprowadził Herod Wielki, który w ramach prowadzonych z ogromnym rozmachem prac architektonicznych przywrócił jej dawną świetność. Kilka lat po zakończeniu odbudowy, Rzymianie, tłumiąc żydowskie powstanie w 70 r. po Chr., spalili doszczętnie świątynne budynki. Według opisu z 1Krl 6 - 9, świątynię zbudowano na planie prostokąta o wymiarach ok. na i podzielono na trzy części: przedsionek, nawę główną, zwaną miejscem świętym, i wydzielone zasłonami miejsce najświętsze, w którym przechowywano Arkę Przymierza. Świątynia była oddzielona dziedzińcem od pałacu królewskiego, a cały kompleks budynków usytuowano na wielkim placu otoczonym murem. Przed świątynią stał wielki ołtarz ofiarny. Jej wnętrze wyłożone było drewnem cedrowym pokrytym złotem. Umieszczono tam złoty ołtarz, dziesięć złotych świeczników i sprzęty liturgiczne. Do wnętrza świątyni mogli wchodzić tylko wybrani, a do miejsca najświętszego wyłącznie najwyższy kapłan, raz w roku. Na terenie świątynnym składano codzienne ofiary całopalenia i kadzenia. Każdy Żyd przynajmniej raz w roku miał obowiązek odbyć pielgrzymkę do świątyni. Jezus aprobował świątynne praktyki, sam w nich uczestniczył, ale potępiał przesadny formalizm (Łk 22,50) i zapowiedział jej zniszczenie (Mt 23,38n). Zob.
ARKA PRZYMIERZA,
MIEJSCE NAJŚWIĘTSZE,
MIEJSCE ŚWIĘTE,
MIESZKANIE.
OŁTARZ - miejsce składania ofiary. Pierwotnie w tradycji biblijnej ołtarze usypywano z nieociosanych kamieni lub ziemi. Nie składano na nich ofiar, lecz były one pamiątką objawienia się Boga i świętym miejscem modlitwy (np. Rdz 12,8; Ps 43,3n). Z czasem stały się wyłącznie miejscami składania ofiar Bogu (lub bóstwom pogańskim) i znajdowały się w świątyniach. Praktyka budowania ołtarzy ofiarnych dla bóstw jest typowa dla kultur i religii Bliskiego Wschodu i nie jest oryginalnym pomysłem Izraelitów. Uważano, że ołtarze i otaczające je świątynie są ziemskimi mieszkaniami bóstw, którym należy ofiarować pokarm i miłą woń. Idea karmienia Boga była obca Izraelitom. Dla nich ołtarze były miejscami świętymi, pomagającymi w komunikacji z Bogiem. Składając na nich ofiary, wyrażali uwielbienie, dziękczynienie, przebłaganie za grzechy itp. Po centralizacji kultu w Jerozolimie (reforma Jozjasza w drugiej połowie VII w. przed Chr.) i zlikwidowaniu lokalnych sanktuariów, pozostały tylko trzy ołtarze w świątyni jerozolimskiej: ołtarz do ofiar całopalnych (wykonany z brązu), ołtarz kadzielny (wykonany ze złota) i ołtarz chlebów poświęconych (Wj 37,25 - 38,7). Zob.
OFIARA,
RÓG.
PAN (hebr. Adonai - ‘pan’; gr. Kyrios - ‘władca’, ‘ten który ma władzę nad innym człowiekiem lub całym ludem’) - tytuł wyrażający dostojeństwo i cześć. W ST termin ten stosowano w zastępstwie imienia Boga, którego ze względu na jego świętość nie wypowiadano. W obecnym przekładzie tam, gdzie występuje słowo ”Pan”, w oryginale jest słowo JHWH (tzw. tetragram), wymawiane zazwyczaj jako Jahwe. W ST jest to najważniejsze imię Boga, które prawdopodobnie oznacza Tego, który jest, który wyzwala, który stwarza, który panuje ( Wj 3,14n). W Septuagincie - greckim przekładzie ST - tytuł Pan (Kyrios) stał się imieniem własnym Boga, najwyższego spośród wszystkich władców (Pwt 10,17). NT tytuł Kyrios odnosi do Jezusa. Upowszechnił się on w pierwszych wspólnotach chrześcijan, którzy oddając się pod panowanie Chrystusa, uznali Go za jedynego Pana, władcę życia i śmierci (Rz 14,9), tego, który powróci (1Tes 4,17), aby ostatecznie zatryumfować nad wszystkim (Flp 2,9-11). Rzeczywiste uznanie Jezusa za Pana jest warunkiem wystarczającym do otrzymania zbawienia (Rz 10,9; por. J 13,13n).
ŁOKIEĆ - jednostka miary długości, liczona od kości łokciowej do końca palca środkowego. Wynosiła ok. 45 cm.
ŚWIĄTYNIA - budowla wzniesiona w Jerozolimie, w której złożono Arkę Przymierza, symbol obecności Boga pośród ludu izraelskiego. Stanowiła centrum życia religijnego i społecznego Izraela od czasów monarchii (X w. przed Chr.) aż do jej ostatecznego zburzenia w 70 r. po Chr. Po raz pierwszy zbudowano ją w ok. 960 r. przed Chr., za panowania Salomona (965-926 przed Chr.) na wzgórzu Moria w Jerozolimie, na którym Abraham miał złożyć ofiarę ze swojego syna Izaaka. Ta świątynia została zburzona przez Babilończyków w 586 r. przed Chr. Odbudowano ją po powrocie z przesiedlenia babilońskiego (ok. 520 r. przed Chr.), ale nie było już w niej Arki Przymierza, zabranej prawdopodobnie przez Babilończyków. Drugą rekonstrukcję przeprowadził Herod Wielki, który w ramach prowadzonych z ogromnym rozmachem prac architektonicznych przywrócił jej dawną świetność. Kilka lat po zakończeniu odbudowy, Rzymianie, tłumiąc żydowskie powstanie w 70 r. po Chr., spalili doszczętnie świątynne budynki. Według opisu z 1Krl 6 - 9, świątynię zbudowano na planie prostokąta o wymiarach ok. na i podzielono na trzy części: przedsionek, nawę główną, zwaną miejscem świętym, i wydzielone zasłonami miejsce najświętsze, w którym przechowywano Arkę Przymierza. Świątynia była oddzielona dziedzińcem od pałacu królewskiego, a cały kompleks budynków usytuowano na wielkim placu otoczonym murem. Przed świątynią stał wielki ołtarz ofiarny. Jej wnętrze wyłożone było drewnem cedrowym pokrytym złotem. Umieszczono tam złoty ołtarz, dziesięć złotych świeczników i sprzęty liturgiczne. Do wnętrza świątyni mogli wchodzić tylko wybrani, a do miejsca najświętszego wyłącznie najwyższy kapłan, raz w roku. Na terenie świątynnym składano codzienne ofiary całopalenia i kadzenia. Każdy Żyd przynajmniej raz w roku miał obowiązek odbyć pielgrzymkę do świątyni. Jezus aprobował świątynne praktyki, sam w nich uczestniczył, ale potępiał przesadny formalizm (Łk 22,50) i zapowiedział jej zniszczenie (Mt 23,38n). Zob.
ARKA PRZYMIERZA,
MIEJSCE NAJŚWIĘTSZE,
MIEJSCE ŚWIĘTE,
MIESZKANIE.
Nowa świątynia
Fragment ten wprowadza w ostatnią część Księgi Ezechiela, stanowiącą opis widzenia nowej świątyni (Ez 40 – 42), sprawowanego w niej nowego kultu (Ez 43 – 46) oraz nowej ziemi w jej różnych wymiarach (Ez 47 – 48). Wbrew pierwszemu wrażeniu nie jest to architektoniczny plan odbudowy, ale wizja symboliczna, silnie naznaczona wspomnieniami i emocjami. Trzeba pamiętać, że Ezechiel opisuje ją na wygnaniu w Babilonie, 25 lat po swojej deportacji, 14 lat po zburzeniu Jerozolimy. Ezechiel otrzymał to widzenie w roku jubileuszowym (zob. Słownik), wiosną 573 r. przed Chr. Izraelici oczekiwali, że na końcu obchodów roku jubileuszowego otrzymają wolność i będą mogli wrócić do ojczyzny. W tym pełnym nadziei oczekiwaniu umacnia ich Ezechiel, który przedstawiając wizję nowej świątyni, wlewa w serca Izraelitów pewność, że Bóg o nich nie zapomniał i Jego obietnice ciągle są aktualne. Wizja ta ma więc charakter modlitwy odmawianej w idealnej świątyni, budowanej w marzeniach i tęsknocie za utraconą bliskością Boga. Wizja ta wyraźnie nawiązuje do Ez 8 – 11, gdzie prorok opisywał zniszczenie świątyni jako karę za wiarołomstwo i odprawianie w niej obrzędów pogańskich. W opisie zaskakuje brak budowniczych, gwaru i zgiełku charakterystycznego dla placu budowy. Wszystko stoi już niemal gotowe i tylko czeka, aby zacząć pełnić przeznaczone poszczególnym budowlom funkcje. Budowniczym nowej świątyni nie jest więc Izrael – nawet ten z przyszłości, już oczyszczony karą wygnania – ale sam Bóg. Zadaniem proroka jest opowiedzieć swoim rodakom, że Pan zatroszczył się już o swoją świątynię, a teraz zaprasza do niej Izraela. Przewodnikiem proroka po nowej budowli jest tajemnicza postać niebiańska z dwoma narzędziami mierniczymi – jednym do miar dużych (sznur) i drugim do małych (pręt).
Dziedziniec wewnętrzny. Przedsionek świątyni
Fragment ten wprowadza nas w opis zasadniczej części świątyni, czyli mieszkania Boga, które znajdowało się na dziedzińcu wewnętrznym, czyli części usytuowanej w najwyższym i najbardziej centralnym miejscu budynku świątynnego. Ta część stanowiła w świątyniach starożytnych miejsce, które obecnie można by porównać z tabernakulum. Dostęp do niej miała tylko bardzo ograniczona liczba uprawnionych. W wizji proroka to mieszkanie dzieli się na trzy części: przedsionek, miejsce święte i miejsce najświętsze (zob. Słownik). Taki podział był właściwy dla świątyń syryjskich i fenickich, ale podobne konstrukcje spotykamy również w świątyniach kananejskich sprzed przybycia Izraelitów na te tereny. Cała świątynia była rozumiana jako pałac dla królującego bóstwa. Główne pomieszczenie w świątyni było traktowane jako sala tronowa. Dokładnie według tego samego planu zbudowano świątynię Salomona (1Krl 6).
Księga Ezechiela
Wprowadzenie
Okoliczności powstania
Tłem wizji i wyroczni spisanych w Księdze Ezechiela są wydarzenia z początku VI w. przed Chr. W 597 r. przed Chr. władca Babilonii Nabuchodonozor (605-562 r. przed Chr.) dokonał powtórnego najazdu na podbitą już wcześniej Judę. Po zajęciu Jerozolimy aresztował i odesłał do Babilonu najznamienitszych obywateli na czele z królem Jojakinem i jego rodziną. Wśród deportowanych był także młody Ezechiel. Nowym królem Jerozolimy został całkowicie uległy Nabuchodonozorowi Mattaniasz, któremu na znak poddaństwa zwycięzca zmienił imię na Sedecjasz. Czasy jego panowania charakteryzowały się poniżającą uległością wobec Babilonu i pasmem klęsk. Po kolejnym buncie w Judei Nabuchodonozor zburzył Jerozolimę (586 r. przed Chr.) i uprowadził jeszcze liczniejszą grupę mieszkańców niż poprzednim razem. Dopiero król perski, Cyrus, po zdobyciu Babilonu w 539 r. przed Chr. wydał specjalny dekret zezwalający wygnańcom judzkim na powrót do ojczyzny.
O proroku Ezechielu, którego imię znaczy ‘Bóg jest mocny’ lub ‘Bóg czyni mocnym’, wiemy niewiele, a wszystkie informacje czerpiemy z księgi noszącej jego imię. Urodził się ok. 622 r. przed Chr. Pochodził z rodu kapłańskiego, jednak nie zdążył przed uprowadzeniem rozpocząć pełnienia funkcji kapłańskich. W 597 r. przed Chr. razem z pierwszą falą jeńców został deportowany do Mezopotamii. Pięć lat później rozpoczął działalność prorocką wśród uprowadzonych rodaków. Był żonaty, ale jego żona zmarła w niewyjaśnionych okolicznościach, prawdopodobnie w 586 r. przed Chr. (Ez 24,15-27). Poza tym nie znamy bliższych szczegółów na temat jego życia, daty śmierci i miejsca pochówku.
Z literackiego punktu widzenia Księga Ezechiela jest dziełem bardzo różnorodnym. Proza przeplata się w niej z liryką, występują tu hymny, różnego rodzaju pieśni, elegie, opisy i relacje, przypowieści alegoryzujące, wyrocznie karcące, groźby i inne. Poemat o Gogu, a zwłaszcza wizje odrodzenia teokracji w nowej rzeczywistości wskazują na początki rodzącej się powoli nowej formy literackiej, zwanej apokaliptyką. Różnice dotyczą także używanych w tekście konstrukcji gramatycznych, stylu oraz sposobu podejścia do poruszanych problemów. Nawet na podstawie wnikliwych badań trudno definitywnie stwierdzić, które fragmenty zostały napisane przez proroka, a które zostały dołączone w późniejszym czasie. Z pewnością jest to księga, która ostateczny kształt uzyskała po długim i skomplikowanym procesie redakcyjnym.
Możemy jednak bez wątpienia stwierdzić, że autor był wybitnym pisarzem i nieprzeciętnym teologiem. Fragmenty przypisywane samemu prorokowi urzekają nie tylko głębią przesłania, ale także bogactwem formy literackiej. Dodatkową trudność, ale i pewien walor Księgi Ezechiela, stanowi egzotyka używanych porównań, nawiązań, aluzji czy symboli.
Treść i teologia
Układ treści Księgi Ezechiela jest dość przejrzysty. Początkowa nota biograficzna (Ez 1,1-3) wprowadza w cztery zasadnicze części: powołanie proroka i związane z nim widzenia (Ez 1,4 – 3,15), surowe wyrocznie o własnym narodzie do czasu zdobycia Jerozolimy w roku 586 przed Chr. (Ez 3,16 – 24,27), wyrocznie o narodach obcych i zapowiedzi kary (Ez 25,1 – 32,32) oraz obietnice odrodzenia Izraela (Ez 33,1 – 37,28). Całość zamykają apokaliptyczne wizje czasów ostatecznych (Ez 38,1 – 39,29) i nowej rzeczywistości (Ez 40,1 – 48,35), których jednak absolutnie nie wolno mylić z opisem przyszłości. Są to bowiem wizje symboliczne, kryjące w sobie głębokie treści teologiczne, a nie zapowiedzi konkretnych wydarzeń.
Momentem przełomowym pod względem formy i treści nauczania Ezechiela jest klęska roku 586 przed Chr. Dotychczasowy surowy i karcący ton wypowiedzi (Ez 1 – 32) ulega radykalnej zmianie. Od tej pory kolejne wyrocznie są kierowane przeciw wrogom Izraela, a temu ostatniemu prorok zapowiada wybaczenie win, wybawienie, odbudowę i przyjaźń z Panem (Ez 33 – 48).
Ezechiel stara się rozwiązać jeden z najtrudniejszych dylematów, przed jakimi stał Izrael w VI w. przed Chr. Po kolejnych klęskach militarnych w sercach Izraelitów musiała rodzić się wątpliwość, czy Bóg Jahwe jest na tyle silny, aby skutecznie stawać w ich obronie. Z każdym rokiem dziedzictwo Boga traciło na znaczeniu, a w potęgę rósł Babilon, szukający protekcji u boga Marduka. Zniszczenie Jerozolimy i świątyni stanowiło nie tylko klęskę polityczną, ale dla wielu było niezbitym dowodem wyższości Marduka nad Bogiem Izraela. Ezechiel nie mógł więc ograniczyć się do lakonicznego wyjaśnienia zaistniałej sytuacji, gdyż Izrael potrzebował przede wszystkim podniesienia na duchu i rozbudzenia na nowo wiary w moc Boga. Księga Ezechiela jest więc przejmującym manifestem potęgi i chwały Boga. W bardzo sugestywny sposób prorok tłumaczy swoim rodakom, że przyczyną klęski nie była słabość Boga, ale ich nieprawości, pycha i bałwochwalstwo. Najpierw więc wzywa rodaków do nawrócenia, upomina ich i zapowiada nowe kary. Kiedy to wszystko okazuje się bezskuteczne, wprowadza scenę, w której Bóg, widząc niepoprawność Izraela, opuszcza świątynię i zostawia Izraelitów własnemu losowi. Pozbawiony Bożej opieki, skłócony, liczący wyłącznie na własne siły i niemądrze rządzony Izrael nie miał szans na przetrwanie. Upadek przyszedł zaskakująco szybko, a wraz z nim rozczarowanie i stagnacja. Spełniły się zapowiedzi Ezechiela. Nie doczekał się jednak u rodaków powszechnego uznania własnych win i nawrócenia. Starał się więc przynajmniej zapobiec ich całkowitemu odejściu od Boga. Dlatego zapowiadał kolejne odsłony ukazywania się Jego potęgi. Prorok wielokrotnie podkreślał, że Bóg powróci w chwale nie ze względu na zasługi Izraelitów, ale po to, by na oczach wszystkich ludów okazać swoją moc i chwałę.
Ostatecznie Bóg nie stawiał Izraelowi właściwie żadnych wymagań. Nawet nawrócenie nie było warunkiem powrotu Pana. W widzeniach doliny wyschłych kości, walki z Gogiem, rzeki życia czy nowej świątyni – sprawcą wszystkich wydarzeń jest sam Bóg. Wiara uprowadzonych do Babilonu była bowiem już tak wątła, że wymagała nie wzmocnienia, lecz wskrzeszenia z martwych.
Księga Ezechiela jest lekturą dla ludzi, którzy nie uciekają przed wysiłkiem intelektualnym w poszukiwaniu prawdy. Czytelnik nie znajdzie w niej gotowych i prostych rozwiązań – przeciwnie, natrafi na sporo mało zrozumiałych tekstów z zupełnie innej epoki. Jeśli się jednak nie zniechęci, wówczas ten pozorny labirynt doprowadzi go do wyjątkowego spotkania ze słowem Bożym.
Fragment ten wprowadza w ostatnią część Księgi Ezechiela, stanowiącą opis widzenia nowej świątyni (Ez 40 – 42), sprawowanego w niej nowego kultu (Ez 43 – 46) oraz nowej ziemi w jej różnych wymiarach (Ez 47 – 48). Wbrew pierwszemu wrażeniu nie jest to architektoniczny plan odbudowy, ale wizja symboliczna, silnie naznaczona wspomnieniami i emocjami. Trzeba pamiętać, że Ezechiel opisuje ją na wygnaniu w Babilonie, 25 lat po swojej deportacji, 14 lat po zburzeniu Jerozolimy. Ezechiel otrzymał to widzenie w roku jubileuszowym (zob. Słownik), wiosną 573 r. przed Chr. Izraelici oczekiwali, że na końcu obchodów roku jubileuszowego otrzymają wolność i będą mogli wrócić do ojczyzny. W tym pełnym nadziei oczekiwaniu umacnia ich Ezechiel, który przedstawiając wizję nowej świątyni, wlewa w serca Izraelitów pewność, że Bóg o nich nie zapomniał i Jego obietnice ciągle są aktualne. Wizja ta ma więc charakter modlitwy odmawianej w idealnej świątyni, budowanej w marzeniach i tęsknocie za utraconą bliskością Boga. Wizja ta wyraźnie nawiązuje do Ez 8 – 11, gdzie prorok opisywał zniszczenie świątyni jako karę za wiarołomstwo i odprawianie w niej obrzędów pogańskich. W opisie zaskakuje brak budowniczych, gwaru i zgiełku charakterystycznego dla placu budowy. Wszystko stoi już niemal gotowe i tylko czeka, aby zacząć pełnić przeznaczone poszczególnym budowlom funkcje. Budowniczym nowej świątyni nie jest więc Izrael – nawet ten z przyszłości, już oczyszczony karą wygnania – ale sam Bóg. Zadaniem proroka jest opowiedzieć swoim rodakom, że Pan zatroszczył się już o swoją świątynię, a teraz zaprasza do niej Izraela. Przewodnikiem proroka po nowej budowli jest tajemnicza postać niebiańska z dwoma narzędziami mierniczymi – jednym do miar dużych (sznur) i drugim do małych (pręt).