21W drugim roku swego panowania Nabuchodonozora miał dziwny sen. Ogarnął go wewnętrzny niepokój i nie mógł spać. 2Rozkazał wezwać wszystkich wróżbitów, magów, czarowników i chaldejczyków, żeby objaśnili znaczenie jego snu. Kiedy oni przybyli i stanęli przed królem, 3powiedział do nich: „Miałem sen i ogarnął mnie wewnętrzny niepokój, bo nie wiem, co ten sen oznacza”. 4Chaldejczycy odpowiedzieli królowi po aramejsku: „Królu, obyś żył wiecznie! Opowiedz sen swoim sługom, a my objaśnimy jego znaczenie”. 5Król powiedział do chaldejczyków: „Oto moje postanowienie: jeżeli wy nie opowiecie tego snu i nie objaśnicie jego znaczenia, zostaniecie rozerwani na kawałki, a wasze domy legną w gruzach. 6A jeżeli opowiecie sen i objaśnicie jego znaczenie, otrzymacie zapłatę, dary i wspaniałe zaszczyty. Opowiedzcie więc mój sen i objaśnijcie jego znaczenie”. 7Oni powtórzyli: „Królu, opowiedz sen swoim sługom, a my objaśnimy jego znaczenie”. 8Król powiedział: „Dobrze wiem, że chcecie zyskać na czasie, bo znacie moje postanowienie. 9Jeżeli nie opowiecie snu, jeden i tylko jeden los was czeka, bo postanowiliście okłamywać mnie i zwodzić, licząc na to, że zmienicie tym swoje położenie. Dlatego opowiedzcie mój sen i niech poznam jego znaczenie”. 10Chaldejczycy odpowiedzieli królowi: „Nie ma takiego człowieka na ziemi, który by potrafił powiedzieć to, czego chce król. Żaden wielki i możny król nie wymaga takich rzeczy nawet od największego z wróżbitów, magów czy chaldejczyków. 11Król żąda trudnej rzeczy. Nie ma nikogo, kto mógłby temu sprostać, z wyjątkiem bogów, którzy przecież nie mieszkają między ludźmi”. 12Z powodu tego wszystkiego król bardzo się rozzłościł, wpadł w wielki gniew i kazał zgładzić wszystkich mędrców Babilonu. 13Wydano więc rozkaz wymordowania mędrców. Także Daniel i jego towarzysze mieli zostać zgładzeni.
Daniel prosi Boga o pomoc
14Wtedy Daniel w swej mądrości i roztropności zwrócił się do Arioka, naczelnika przybocznej straży królewskiej, który wyruszył, aby wymordować mędrców Babilonu. 15Powiedział do oficera królewskiego Arioka: „Dlaczego rozkaz wydany przez króla jest tak surowy?”. Wówczas Ariok zapoznał Daniela z całą sprawą, 16a Daniel poszedł do króla i wyjednał u niego czas potrzebny na wyjaśnienie snu. 17Potem Daniel pobiegł do swojego domu i przedstawił sprawę swoim towarzyszom: Chananiaszowi, Miszaelowi i Azariaszowi, 18prosząc ich, aby błagali Boga nieba o łaskę w sprawie tej tajemnicy, żeby on i jego towarzysze nie zostali zabici razem z resztą mędrców Babilonu. 19I Danielowi została odkryta owa tajemnica w nocnym widzeniu. Błogosławił więc Daniel swojego Boga nieba 20i mówił:
„Niech imię Boga będzie błogosławione
przez wszystkie wieki,
bo On jest mądry i potężny.
21On ustanawia kolejność pór i czasów,
obdarza królów władzą i ją im odbiera,
daje mądrość mędrcom,
uczonych napełnia wiedzą.
22On objawia to, co tajemne i niepojęte,
On wie, co ukryte w ciemności,
w Nim mieszka światło.
23Ciebie, Boże moich ojców,
wychwalam i błogosławię,
bo obdarowałeś mnie mądrością i mocą,
a teraz dałeś mi poznać to, o co Cię błagaliśmy:
dałeś nam poznać sprawę króla”.
Daniel wyjaśnia sen Nabuchodonozora
24Potem Daniel poszedł do Arioka, któremu król polecił zgładzić mędrców Babilonu, i powiedział: „Nie dokonuj zagłady mędrców babilońskich. Wprowadź mnie do króla, a objaśnię królowi znaczenie snu”. 25Ariok natychmiast zaprowadził Daniela do króla i tak powiedział: „Znalazłem człowieka spośród uprowadzonych z Judei, który wyjaśni królowi znaczenie snu”. 26Król odezwał się do Daniela, którego imię brzmiało Belteszassar: „Czy opowiesz mój sen i objaśnisz jego znaczenie?”. 27Daniel powiedział królowi: „Żaden z mądrych magów, wróżbitów czy astrologów nie zdoła wyjaśnić tajemnicy, o którą król pyta. 28Jednak jest w niebie Bóg, który objawia tajemnice, i teraz daje poznać królowi Nabuchodonozorowi, co ma się stać. Gdy leżałeś na swoim łożu, miałeś taki oto sen i wewnętrzne widzenie: 29Na twoim łożu, królu, naszły cię myśli o tym, co będzie potem. I została ci objawiona tajemnica, poznałeś, co nastąpi. 30Tajemnica ta została odsłonięta także przede mną, jednak nie po to, abym zdobył wiedzę większą niż wszyscy inni ludzie, ale po to, byś ty, królu, poznał znaczenie snu i myśli swojego serca. 31Ty, królu, patrzyłeś i ujrzałeś jakiś posąg. Był on bardzo wielki i bił od niego nadzwyczajny blask. Stał on przed tobą, a jego widok budził grozę. 32Głowa tego posągu była ze szczerego złota, jego pierś i ramiona – ze srebra, jego brzuch i biodra – z miedzi, 33jego golenie – z żelaza, a jego stopy – po części z żelaza, po części z gliny. 34Patrzyłeś, a wtem spadł kamień, choć nie dotknęła go ręka człowieka. Uderzył w ten posąg, w jego stopy, które były z żelaza i gliny, i skruszył je. 35Wtedy żelazo, glina, miedź, srebro i złoto rozsypały się na kawałki i stały się jak plewy w lecie na klepisku. Porywa je wiatr i nic po nich nie zostaje. Kamień, który uderzył w posąg, stał się wysoką górą i wypełnił całą ziemię. 36Taki był sen, a teraz objaśnię królowi jego znaczenie.
37Ciebie, o królu, królu nad królami, Bóg nieba obdarzył panowaniem i potęgą, mocą i sławą. 38W twoje ręce oddał wszystko, co żyje na tym świecie: ludzi, dzikie zwierzęta i ptaki, abyś panował nam nimi. Ty jesteś głową ze złota. 39Po tobie nastanie inne królestwo, słabsze niż twoje. Potem królestwo trzecie, które będzie z miedzi. Ono również będzie panowało nad całą ziemią. 40Królestwo czwarte będzie mocne jak żelazo, jak to żelazo, które kruszy i niszczy wszystko, które miażdży wszystko, co skruszyło i zniszczyło.
41To, że widziałeś stopy częściowo z garncarskiej gliny, a częściowo z żelaza, oznacza, że królestwo zostanie podzielone, lecz będzie miało w sobie coś z twardości żelaza. Dlatego widziałeś żelazo zmieszane z ziemistą gliną. 42Stopy po części z żelaza, po części z gliny – to znaczy królestwo będzie po części mocne, po części kruche. 43To, że widziałeś żelazo zmieszane z ziemistą gliną, oznacza, że zmieszają się oni przez ludzkie nasienie. Nie będą zespoleni, jak nie da się złączyć żelaza i gliny. 44Za dni tych królów Bóg nieba ustanowi królestwo, które na wieki nie zostanie zniszczone i żaden inny naród nie odbierze mu władzy. Ono zetrze i skruszy wszystkie te królestwa, lecz samo będzie trwać na wieki. 45Widziałeś, że kamień, który odpadł od góry, chociaż nie poruszyła go ręka człowieka, starł żelazo, miedź, glinę, srebro i złoto. Wielki Bóg dał poznać królowi, co ma się stać. Prawdziwy jest sen, a jego znaczenie pewne”.
Król Nabuchodonozor wyróżnia Daniela
46Wtedy król Nabuchodonozor upadł na twarz, oddał cześć Danielowi i kazał przed nim złożyć ofiarę z pokarmów i ofiarę z kadzidła. 47Powiedział król do Daniela: „Naprawdę wasz Bóg jest Bogiem ponad bogami i Panem królów! On naprawdę odsłania rzeczy ukryte, gdyż ty potrafiłeś objaśnić mi tę tajemnicę!”. 48Następnie król obdarował Daniela wspaniałymi podarkami i ustanowił go rządcą nad całą prowincją Babilonu oraz przełożonym wszystkich mędrców babilońskich. 49Daniel wyprosił u króla, aby zarząd prowincji Babilonu powierzył Szadrakowi, Meszakowi i Abednegowi, a jego zostawił na dworze królewskim.
chaldejczycy – określenie to nie oznacza tutaj narodu, z którego się wywodzą, lecz jest synonimem astrologów.
Jest to uwaga (glosa) zanotowana na marginesie przez redaktora czy pisarza, która z czasem została włączona do tekstu. Od tego miejsca aż do końca rozdz. 7 Księga Daniela jest napisana w języku aramejskim, a nie jak dotąd w hebrajskim.
Opowiedzcie – być może Nabuchodonozor nie chciał się przyznać do tego, że zapomniał swój sen, co oznaczałoby wedle starożytnych wierzeń zły omen, wskazujący, iż jego bogowie są zagniewani.
Bóg nieba – określenie Boga używane przez Izraelitów przede wszystkim w tekstach napisanych po wygnaniu. Po epoce machabejskiej unikano go ze względu na podobieństwo do pogańskich określeń Zeusa, nazywanego również panem nieba.
Nabuchodonozor – zob. Dn 1,1+.
posąg – określenie to symbolicznie nawiązuje do starotestamentalnych bożków ulanych z metalu (Wj 34,17; Iz 42,17) oraz do posągów-kolosów symbolizujących potęgę ekonomiczną państwa (Babilonia, Egipt, Grecja).
Temat czterech królestw zostanie rozwinięty w Dn 7 w obrazie czterech bestii.
przez ludzkie nasienie – aluzja do łączenia się królestw przez zawieranie małżeństw między ich władcami.
Bóg nieba – zob. Dn 2,18+.
Nabuchodonozor – zob. Dn 1,1+.
Nabuchodonozor nie składa ofiar Danielowi, lecz wyraża najwyższą cześć dla jego Boga.
WRÓŻBITA, WRÓŻBIARSTWO- środki i praktyki, za pomocą których ludzie otrzymują informacje niedostępne w zwyczajny sposób lub wywołują działanie ponadludzkich mocy. Zaliczyć do nich można: wróżby, zaklęcia, przywoływ anie duchów zmarłych, jasnowidzenie itp. Praktyki magiczne były i są rozpowszechnione we wszystkich kulturach, a świadectwa o nich można znaleźć już w najstarszych Źródłach napisanych przez człowieka (np. Pwt 18,14; Dz 8,9nn). ST dowodzi, że magia była praktykowana także w Izraelu (Kpł 19,26; Pwt 18,10-13; 1Sm 28,7nn). W Piśmie Świętym wszystkie praktyki magiczne są jednoznacznie potępione, ponieważ zawsze u ich podstaw leży sprzeniewierzenie się Bogu. W czasach ST za uprawianie praktyk magicznych groziła śmierć (np. Wj 22,17). Równie stanowczo magia została potępiona w NT. Apostoł Paweł zalicza ją do grzechów, które nie pozwalają wejść do królestwa Bożego (Ga 5,20n).
BABILON, BABILONIA (hebr. babel, akad. bab ili - ‘brama boga’) - akadyjska nazwa największego miasta Mezopotamii. W Piśmie Świętym słowo to oznacza zarówno państwo babilońskie [nazywane również Szinear (np. Rdz 11,2; Iz 11,11) lub krajem Chaldejczyków (np. Iz 23,13; Jr 24,5)], jak również jego stolicę - Babilon. Państwo to leżało na terenie dzisiejszego Iraku, między Eufratem i Tygrysem, i było zasiedlone przez semickich Sumerów i Akadyjczyków. Najstarsze ślady osiadłego życia w Babilonii sięgają szóstego tysiąclecia przed Chr. Państwo babilońskie powstało na tych terenach w XIX w. przed Chr. Położenie na północnym krańcu obszarów zalewowych Eufratu dawało Babilonowi możliwość kontrolowania głównych dróg handlowych na Bliskim Wschodzie. Najbardziej znanym królem z pierwszych wieków jego istnienia jest Hammurabi (1792-1750 przed Chr.), twórca słynnego kodeksu regulującego życie społeczne. Okres starobabiloński to również czas prężnego rozwoju na tym terenie literatury zapisywanej pismem klinowym i nauki, zwłaszcza astronomii i astrologii. W XVI w. przed Chr. Babilonia została zdobyta przez Chetytów i znalazła się pod panowaniem dynastii Kasztów. Nowy okres jej rozkwitu rozpoczął się w połowie VIII w. przed Chr. za panowania Nabonassara. Za twórcę państwa nowobabilońskiego uważa się Nabopolassara, króla Chaldejczyków (625-605 przed Chr.). Terytorium Babilonii obejmowało wówczas całą Azję Przednią, a jej stolica stała się naukowym i politycznym centrum starożytnego świata. Następca Nabopolassara Nabuchodonozor II (605-562 przed Chr.) zajął Judę i zburzył Jerozolimę wraz ze świątynią (587/586 r. przed Chr.), a ludność izraelską deportował do Babilonii. W 539 r. przed Chr. państwo babilońskie zostało podbite przez władcę perskiego, Cyrusa Wielkiego. Z rąk perskich tereny te przeszły pod panowanie helleńskie, a w końcu przypadły w udziale Seleucydom. Zauważa się liczne podobieństwa pomiędzy tekstami ST a literaturą babilońską i chaldejską.
BABILON, BABILONIA (hebr. babel, akad. bab ili - ‘brama boga’) - akadyjska nazwa największego miasta Mezopotamii. W Piśmie Świętym słowo to oznacza zarówno państwo babilońskie [nazywane również Szinear (np. Rdz 11,2; Iz 11,11) lub krajem Chaldejczyków (np. Iz 23,13; Jr 24,5)], jak również jego stolicę - Babilon. Państwo to leżało na terenie dzisiejszego Iraku, między Eufratem i Tygrysem, i było zasiedlone przez semickich Sumerów i Akadyjczyków. Najstarsze ślady osiadłego życia w Babilonii sięgają szóstego tysiąclecia przed Chr. Państwo babilońskie powstało na tych terenach w XIX w. przed Chr. Położenie na północnym krańcu obszarów zalewowych Eufratu dawało Babilonowi możliwość kontrolowania głównych dróg handlowych na Bliskim Wschodzie. Najbardziej znanym królem z pierwszych wieków jego istnienia jest Hammurabi (1792-1750 przed Chr.), twórca słynnego kodeksu regulującego życie społeczne. Okres starobabiloński to również czas prężnego rozwoju na tym terenie literatury zapisywanej pismem klinowym i nauki, zwłaszcza astronomii i astrologii. W XVI w. przed Chr. Babilonia została zdobyta przez Chetytów i znalazła się pod panowaniem dynastii Kasztów. Nowy okres jej rozkwitu rozpoczął się w połowie VIII w. przed Chr. za panowania Nabonassara. Za twórcę państwa nowobabilońskiego uważa się Nabopolassara, króla Chaldejczyków (625-605 przed Chr.). Terytorium Babilonii obejmowało wówczas całą Azję Przednią, a jej stolica stała się naukowym i politycznym centrum starożytnego świata. Następca Nabopolassara Nabuchodonozor II (605-562 przed Chr.) zajął Judę i zburzył Jerozolimę wraz ze świątynią (587/586 r. przed Chr.), a ludność izraelską deportował do Babilonii. W 539 r. przed Chr. państwo babilońskie zostało podbite przez władcę perskiego, Cyrusa Wielkiego. Z rąk perskich tereny te przeszły pod panowanie helleńskie, a w końcu przypadły w udziale Seleucydom. Zauważa się liczne podobieństwa pomiędzy tekstami ST a literaturą babilońską i chaldejską.
JUDEA - grecko-łaciński odpowiednik hebr. nazwy Juda; południowa część Palestyny zamieszkana przez plemiona Judy i Beniamina, której najważniejszym miastem była Jerozolima. W czasach NT Judea najpierw należała do królestwa Heroda Wielkiego, a później do rzymskiej prowincji Syrii, w imieniu której rządy sprawowali rzymscy prokuratorzy (np. Poncjusz Piłat). Terytorium Judei w dużej części obejmowało obszar pustynny, nie przebiegały tamtędy szlaki handlowe, a jej mieszkańcy trudnili się pasterstwem i rolnictwem.
WRÓŻBITA, WRÓŻBIARSTWO- środki i praktyki, za pomocą których ludzie otrzymują informacje niedostępne w zwyczajny sposób lub wywołują działanie ponadludzkich mocy. Zaliczyć do nich można: wróżby, zaklęcia, przywoływ anie duchów zmarłych, jasnowidzenie itp. Praktyki magiczne były i są rozpowszechnione we wszystkich kulturach, a świadectwa o nich można znaleźć już w najstarszych Źródłach napisanych przez człowieka (np. Pwt 18,14; Dz 8,9nn). ST dowodzi, że magia była praktykowana także w Izraelu (Kpł 19,26; Pwt 18,10-13; 1Sm 28,7nn). W Piśmie Świętym wszystkie praktyki magiczne są jednoznacznie potępione, ponieważ zawsze u ich podstaw leży sprzeniewierzenie się Bogu. W czasach ST za uprawianie praktyk magicznych groziła śmierć (np. Wj 22,17). Równie stanowczo magia została potępiona w NT. Apostoł Paweł zalicza ją do grzechów, które nie pozwalają wejść do królestwa Bożego (Ga 5,20n).
OFIARA - polega na przekazaniu Bogu rzeczy lub zwierząt, najczęściej w akcie oficjalnego kultu. Biblijna idea ofiary ewoluowała wraz z biegiem historii zbawienia. W historii składania ofiar znajduje swoje odbicie historia wiary Izraela w jedynego Boga. Dary składane Bogu w ofierze mogły być krwawe lub bezkrwawe, ze zwierząt lub z roślin, z pokarmów lub z płynów. W czasach patriarchów ofiary były składane przez głowę rodziny, z okazji ważnych wydarzeń, na zbudowanym przez ofiarodawców kamiennym ołtarzu. Od czasów wędrówki przez pustynię ukształtował się kult instytucjonalny, w którym składanie ofiar zostało zarezerwowane dla kapłanów. Przepisy składania ofiar są podane w Kpł 1 - 7 i Lb 15. Najbardziej typową była ofiara całopalna, składana przez kapłanów każdego dnia rano i wieczorem w świątyni w Jerozolimie. Składano ją w imieniu całego ludu jako wyraz hołdu i wdzięczności Bogu, który jest Panem życia. Rodzaj i sposób składania ofiary uzależniony był od celu, który ofiarodawca chciał osiągnąć przez jej złożenie (pojednanie z Bogiem, przebłaganie Boga za popełnione grzechy, wyproszenie u Boga szczególnej łaski itp.). Starotestamentowy kult ofiarniczy nie był jedynie zewnętrznym rytuałem, jak niekiedy próbow ano go interpretować. Obrzędom składania ofiar towarzyszył wymiar duchowy, który wyrażał się w wierze ofiarodawców. Liturgia ofiarnicza jest odpowiedzią człowieka na miłość Boga i przede wszystkim oznacza oddanie się ofiarodawcy w opiekę i moc Stwórcy. Rutynę w składaniu ofiar mocno krytykowali prorocy ST. Niektórzy twierdzili nawet, że Bóg całkowicie je odrzuca, jeśli nie towarzyszy im duchowa przemiana ofiarodawcy (np. Ps 51,16-21; Iz 1,10-20; Am 5,21-27). Jezus zapowiedział kres ofiar ST i wspomniał o godzinie, w której Bóg będzie otrzymywał kult w Duchu i w prawdzie od prawdziwych czcicieli (J 4,23n). Godzina ta wypełniła się wtedy, gdy na krzyżu złożył z siebie najdoskonalszą ofiarę za całe stworzenie. Jedyna ofiara Chrystusa ostatecznie zakończyła kult starotestamentowy i przyniosła zbawienie całej ludzkości (Hbr 9,23-28). Zob.
CAŁOPALENIE,
OŁTARZ.
BABILON, BABILONIA (hebr. babel, akad. bab ili - ‘brama boga’) - akadyjska nazwa największego miasta Mezopotamii. W Piśmie Świętym słowo to oznacza zarówno państwo babilońskie [nazywane również Szinear (np. Rdz 11,2; Iz 11,11) lub krajem Chaldejczyków (np. Iz 23,13; Jr 24,5)], jak również jego stolicę - Babilon. Państwo to leżało na terenie dzisiejszego Iraku, między Eufratem i Tygrysem, i było zasiedlone przez semickich Sumerów i Akadyjczyków. Najstarsze ślady osiadłego życia w Babilonii sięgają szóstego tysiąclecia przed Chr. Państwo babilońskie powstało na tych terenach w XIX w. przed Chr. Położenie na północnym krańcu obszarów zalewowych Eufratu dawało Babilonowi możliwość kontrolowania głównych dróg handlowych na Bliskim Wschodzie. Najbardziej znanym królem z pierwszych wieków jego istnienia jest Hammurabi (1792-1750 przed Chr.), twórca słynnego kodeksu regulującego życie społeczne. Okres starobabiloński to również czas prężnego rozwoju na tym terenie literatury zapisywanej pismem klinowym i nauki, zwłaszcza astronomii i astrologii. W XVI w. przed Chr. Babilonia została zdobyta przez Chetytów i znalazła się pod panowaniem dynastii Kasztów. Nowy okres jej rozkwitu rozpoczął się w połowie VIII w. przed Chr. za panowania Nabonassara. Za twórcę państwa nowobabilońskiego uważa się Nabopolassara, króla Chaldejczyków (625-605 przed Chr.). Terytorium Babilonii obejmowało wówczas całą Azję Przednią, a jej stolica stała się naukowym i politycznym centrum starożytnego świata. Następca Nabopolassara Nabuchodonozor II (605-562 przed Chr.) zajął Judę i zburzył Jerozolimę wraz ze świątynią (587/586 r. przed Chr.), a ludność izraelską deportował do Babilonii. W 539 r. przed Chr. państwo babilońskie zostało podbite przez władcę perskiego, Cyrusa Wielkiego. Z rąk perskich tereny te przeszły pod panowanie helleńskie, a w końcu przypadły w udziale Seleucydom. Zauważa się liczne podobieństwa pomiędzy tekstami ST a literaturą babilońską i chaldejską.
Daniel prosi Boga o pomoc. Niebezpieczny kaprys króla staje się dla Daniela okazją do zaczerpnięcia z prawdziwego źródła poznania i wiedzy oraz do obwieszczenia celu historii – królowania Boga na ziemi. Uciekając się do modlitwy, uzyskuje więcej, niż byli w stanie osiągnąć wszyscy jasnowidze i magowie Babilonu, szukający rozwiązania we własnej wiedzy i praktykach magicznych. Bóg wysłuchuje modlitwy Daniela i odsłania mu tajemnicę (ww. 18n), którym to terminem określa się tu Boży plan względem ludzkiej historii.
Daniel wyjaśnia sen Nabuchodonozora
Opowiadanie to ma umocnić Izraelitów będących pod jarzmem surowego panowania hellenistycznego, budząc w nich nadzieję na rychłe zakończenie prześladowań. W obrazie posągu wykonanego z różnych materiałów autor ukazuje kruchość kolejnych imperiów rządzących światem, choć do dziś nie ma zgody wśród uczonych co do dokładnej identyfikacji poszczególnych królestw. Autor chciał jednak przede wszystkim wzbudzić w swoich czytelnikach przekonanie, że jedynym Panem świata jest Bóg, który kieruje dziejami nie tylko Izraela, ale także wszystkich innych narodów. W tym miejscu kończy się bieg historii ziemskich królestw, symbolizowanych przez wielki posąg (ww. 31-43). Dzieje się tak nie dlatego, że kończy się życie ludzkie na ziemi, ale z powodu ustanowienia przez Boga nowego królestwa, powstałego w miejsce poprzednich mocarstw. Będzie ono wieczne i nigdy nie zostanie zastąpione żadnym innym imperium rządzonym przez człowieka. Boskie pochodzenie tego królestwa, jego wieczność i jego absolutną dominację nad innymi królestwami symbolizuje tu spadający z góry kamień, który niszczy posąg widziany we śnie przez Nabuchodonozora. Z późniejszego nauczania prorockiego (np. Iz 2; Mi 4; Za 14) wynika, że chodzi tutaj o królestwo mesjańskie. Chrześcijanie widzą w nim ustanowione przez Jezusa królestwo Boże. Zajmie ono miejsce dotychczasowych imperiów i da początek nowym czasom, w których nie będzie już więcej przemocy, ucisku i niewolnictwa, tak bardzo typowych dla królestw ustanawianych i rządzonych przez człowieka. W NT dopełnieniem tego obrazu będzie działalność Jezusa, który ogłosi królestwo Boże i przekaże swoim uczniom polecenie szerzenia Ewangelii aż po krańce ziemi.
Księga Daniela
Wprowadzenie
Okoliczności powstania
Tytuł Księgi Daniela pochodzi od imienia jej głównego bohatera, które znaczy ‘Bóg jest moim sędzią’ i które zostało wspomniane także w Ez 14,14.20; 28,3 oraz w 1Mch 2,60. W Ezd 8,2 wymienia się natomiast niejakiego Daniela, syna Itamara, wśród osób, które wraz z Ezdraszem powróciły z Babilonii do Palestyny. Imię to było bardzo popularne w Izraelu między innymi dlatego, że nawiązywało do postaci bliżej nieznanego, legendarnego Daniela (lub Danela), który był uosobieniem sprawiedliwości, mądrości i wierności Bogu.
Orientacyjną datą zredagowania Księgi Daniela jest rok 164 przed Chr., czyli rok śmierci Antiocha IV Epifanesa. Powstawała ona w niezwykle trudnym okresie machabejskim, kiedy to naród żydowski pod panowaniem Seleucydów doznał wielu prześladowań (1-2Mch). Przesłanie zawarte w tym dziele pomogło Izraelitom ocalić własną tożsamość i wiarę w Boga.
Nie jest znany autor ani redaktor dzieła. Praca redakcyjna polegała na połączeniu starszych materiałów narracyjnych o Danielu (z czasów przesiedlenia babilońskiego) z materiałami własnymi autora, wizjami dotyczącymi obecnej sytuacji Izraela i eschatologicznego królestwa Bożego. Posiadamy dwie wersje księgi: semicką, krótszą (tylko 12 rozdziałów), napisaną po hebrajsku (Dn 1; 8 – 12) i aramejsku (Dn 2,4 – 7,28), oraz wersję grecką, obejmującą dodatkowo kilka fragmentów (Dn 3,24-90; 13 – 14). Wielość języków Księgi Daniela jest zagadką, która dotąd nie znalazła przekonującego wyjaśnienia. W obecnym wydaniu przyjęto formę zaproponowaną przez św. Hieronima, który jako pierwszy dokonał przekładu dzieła z języków semickich, uzupełniając go fragmentami pochodzącymi z wersji greckiej.
Narrację pierwszej części księgi można scharakteryzować jako budujące opowieści dworskie, których tematem jest wierność Daniela, wystawiona na ciężką próbę na dworze władców babilońskich, ale nieskazitelna dzięki nadzwyczajnej pomocy Boga. Druga część przybiera formę apokaliptyki żydowskiej, która stanowi odrębny gatunek literacki. Powstała ona wśród chasydejczyków, a jej największy rozkwit przypada na okres od II w. przed Chr. do II w. po Chr. Cechowała ją swoista tematyka, charakterystyczne obrazowanie i pełny zagadkowych wizji, alegorii i symboli język. Posługiwała się tymi środkami dla przybliżenia tajemnic wypełnienia się historii ludzkości i świata.
Treść i teologia
Księga Daniela dzieli się na trzy części. Pierwsza, napisana w większości po aramejsku (Dn 1 – 7), opowiada o losach Daniela i jego towarzyszy na dworze królów Nabuchodonozora, Baltazara i Dariusza, a wieńczy ją obraz tronu Boga panującego nad wszystkimi królestwami świata (Dn 7). Druga, napisana po hebrajsku (Dn 8 – 12), jest duchową interpretacją prześladowań narodu wybranego w czasach machabejskich. Tę część wieńczy zapowiedź ostatecznego zmartwychwstania i sądu (Dn 12). Część trzecia, napisana po grecku (Dn 13 – 14), obejmuje trzy opowiadania: o Zuzannie (Dn 13) oraz o fałszywym kulcie Bela i smoka (Dn 14).
O ile strona historycznoliteracka Księgi Daniela obfituje w zagadki, o tyle jej przesłanie teologiczne i moralne jest jasne. Opowieści o Danielu zawierają pouczenie o tym, że człowiek wierzący w Boga Żyjącego nie powinien się lękać żadnych przeciwności czy prześladowań. Co więcej, powinien być gotów nawet oddać własne życie, aby tylko uniknąć apostazji, czyli porzucenia wiary. Bóg Najwyższy jest zdolny wybawić swoich czcicieli z rąk największych władców tego świata, a nawet z paszczy lwów czy z rozpalonego pieca. Gdyby postanowił On jednak doświadczyć wiernego cierpieniem i zaprosił go do złożenia ofiary z życia, to lepiej jest przyjąć zaszczytną śmierć aniżeli upokarzające życie odstępcy od wiary i tradycji ojców. Fundamentem takiej postawy jest całkowite zdanie się na Boga i przekonanie o Jego doskonałym panowaniu nad biegiem wydarzeń tak całego świata, jak i pojedynczego człowieka. Księga Daniela mówi o Bogu jako najwyższym i jedynym królu wszystkich narodów i panujących. W całym biegu historii, w powstawaniu i upadaniu królestw tego świata, realizuje się Jego odwieczny plan. U kresu tego rozwoju historii nastanie wieczne królestwo Boga, którego pełnia nastąpi ostatecznie po osądzeniu i zniszczeniu wszystkiego, co się Bogu nie podporządkowało. Na tle tego potężnego działania mającego na celu definitywne rozprawienie się ze światem zła jawi się nadziemska postać Syna Człowieczego (Dn 7,13n), która skupi w swoim wiecznym królestwie wszystkie narody, ludy i języki. W tym ustalonym przez Boga czasie wynagrodzi On wszystkich odpowiednio do ich uczynków. Nagrody doczekają się zwłaszcza męczennicy za wiarę, których śmierć mogła w oczach tego świata uchodzić za klęskę. Bóg bowiem wskrzesi sprawiedliwych do nowego, chwalebnego, wiecznego życia, a bezbożnych i odstępców skaże na wieczne pohańbienie. Tak oto Księga Daniela przyniosła rozwiązanie arcytrudnego problemu odpłaty, przenosząc ją ostatecznie poza ramy doczesnego świata i życia.
Księga Daniela przypomina bramę między Starym a Nowym Testamentem. Z jednej strony bowiem czerpie obrazy i myśli z biblijnej przeszłości narodu wybranego, a z drugiej – jest bliska nauczaniu Jezusa Chrystusa, przypominając o królowaniu Boga nad światem i głosząc prawdę o zmartwychwstaniu.