41Ja, Nabuchodonozor, żyłem spokojnie w swoim domu i byłem szczęśliwy we własnym pałacu. 2Lecz miałem sen, który mnie przestraszył. Przeraziły mnie senne mary i widzenia. 3Dlatego rozkazałem, żeby stawili się przede mną wszyscy mędrcy Babilonu i wyjaśnili, co ten sen oznacza. 4Kiedy przyszli wszyscy wróżbici, magowie, chaldejczycy i astrologowie, opowiedziałem im sen, ale oni nie potrafili powiedzieć, co oznacza.
5Potem stawił się przede mną Daniel, którego imię brzmi Belteszassar, zgodnie z imieniem mojego boga. Ma on ducha świętych bogów, więc opowiedziałem mu swój sen: 6«Belteszassarze, przełożony mędrców, wiem, że masz ducha świętych bogów i że żadna tajemnica nie jest dla ciebie zbyt trudna do odkrycia. Miałem sen, a ty powiedz, jakie jest jego znaczenie.
7Oto takie widzenie miałem na moim łożu: Pośrodku ziemi było bardzo wysokie drzewo. 8Rosło i stawało się coraz mocniejsze, wierzchołkiem sięgało nieba i było widoczne aż po krańce ziemi. 9Liście jego były piękne, a owoce wspaniałe. Było na nim pożywienie dla każdego. Pod nim miały swoje legowiska wszystkie dzikie zwierzęta, w jego gałęziach gnieździły się dzikie ptaki, a ono dawało pożywienie wszystkim. 10W widzeniu, które miałem na moim łożu, zobaczyłem, jak strażnik, święty, schodził z nieba. 11Wołał głośno i tak mówił: ‘Zwalcie drzewo i odłamcie jego gałęzie, usuńcie liście i zniszczcie jego owoce, niech zwierzęta uciekają spod niego i ptaki z jego gałęzi. 12Jednak sam jego korzeń pozostawcie w ziemi, w okowach z żelaza i brązu. Niech zarośnie polną trawą, niech zwilża go rosa z nieba, niech je trawę, jak dzikie zwierzęta. 13Jego ludzkie serce będzie mu zabrane, a otrzyma serce zwierzęce. Niech przeminie nad nim siedem lat’.
14Stało się to z wyroku strażników, sprawa ta – z rozkazu świętych, aby żyjący wiedzieli o tym, że Najwyższy panuje nad królestwem ludzkim, że może je dać, komu zechce, i że najmniejszego z ludzi może postawić nad nim.
15Taki sen miałem ja, król Nabuchodonozor, a ty, Belteszassarze, w obecności wszystkich mędrców mojego królestwa powiedz, co on oznaczał. Bo oni nie potrafili powiedzieć, jakie jest jego znaczenie. Ty jednak potrafisz, bo masz w sobie ducha świętych bogów»”.
16Wtedy Daniel, którego imię brzmi Belteszassar, zmieszał się i zląkł własnych myśli. Król powiedział: „Belteszassarze, niech cię nie przeraża mój sen i to, co on oznacza!”. Belteszassar powiedział: „Panie mój, oby ten sen dotyczył twoich wrogów, a jego znaczenie odnosiło się do twoich przeciwników! 17Drzewem, które widziałeś, które rosło i stawało się coraz mocniejsze, które swym wierzchołkiem sięgało nieba i było widoczne aż po krańce całej ziemi, 18którego liście były piękne, a owoce wspaniałe, na którym było pożywienie dla każdego i pod którym miały swoje legowiska wszystkie dzikie zwierzęta, i w którego gałęziach gnieździły się dzikie ptaki – 19jesteś ty, królu. Stałeś się wielki i mocny, twoja wielkość dosięgła nieba, a twoje panowanie – po krańce ziemi.
20Potem widział król strażnika, świętego, który schodził z nieba i mówił: «Zwalcie i porąbcie drzewo, jednak sam jego korzeń pozostawcie w ziemi w okowach z żelaza i z brązu. Niech zarośnie polną trawą, niech zwilża go rosa z nieba, niech je trawę, jak dzikie zwierzęta, aż przeminie nad nim siedem lat». 21Znaczenie tego jest następujące: Wyrok Najwyższego dotyczy mojego pana, króla. 22Zostaniesz wypędzony spośród ludzi i z dziką zwierzyną będziesz przebywał. Będziesz się żywił trawą jak bydło i rosa z nieba będzie ci ochłodą. I przejdzie nad tobą siedem lat, aż poznasz, że królestwami ludzkimi rządzi Najwyższy i On je przekazuje, komu chce. 23Rozkazano zostawić sam korzeń drzewa – twoje królestwo zostanie przy tobie, gdy uznasz, że Niebo sprawuje władzę.
24Dlatego, królu, przyjmij moją radę: okup swoje grzechy sprawiedliwością, a swoje występki – miłosierdziem dla ubogich. Może w ten sposób unikniesz nieszczęścia”.
Dramatyczne losy Nabuchodonozora i jego nawrócenie
25Wszystko to przyszło na króla Nabuchodonozora. 26Po upływie dwunastu miesięcy przechadzał się on na dachu pałacu królewskiego w Babilonie. 27Król powiedział: „Oto wielki Babilon, który zbudowałem jako królewską siedzibę, dzięki mocy mojej potęgi i dla chwały mojego majestatu”. 28Kiedy król jeszcze mówił, doszedł do niego głos z nieba: „To słowo jest o tobie, królu Nabuchodonozorze: Królestwo zostało ci odebrane. 29Zostaniesz wypędzony spośród ludzi i będziesz przebywał z dziką zwierzyną. Będziesz się żywił trawą jak bydło i przeminie nad tobą siedem lat, aż poznasz, że królestwami ludzkimi rządzi Najwyższy i On je przekazuje, komu chce”.
30Natychmiast spełniły się te słowa na Nabuchodonozorze. Został wypędzony spośród ludzi, żywił się trawą jak bydło, a rosa z nieba była mu ochłodą. Jego włosy rosły i stały się gęste jak pióra orła, a jego pazury wielkie jak szpony ptaka.
31„Kiedy minęły te dni, ja, Nabuchodonozor, podniosłem oczy ku niebu i wtedy zrozumiałem wszystko. Błogosławiłem Najwyższego, żyjącego wiecznie, chwaliłem Go i wysławiałem,
bo Jego panowanie jest panowaniem wiecznym
i Jego królestwo trwa z pokolenia na pokolenie.
32Wszystkie plemiona ziemi nic nie znaczą wobec Niego,
On według swego upodobania włada mocami nieba i plemionami ziemi.
Nikt nie może powstrzymać Jego ręki
i powiedzieć Mu: «Co czynisz?».
33W tej chwili wróciła mi jasność umysłu i ku chwale mojego królestwa powrócił do mnie majestat i blask. Moi doradcy i książęta szukali mnie. Przywrócono mnie do godności królewskiej i otrzymałem jeszcze większą władzę. 34Teraz ja, Nabuchodonozor, chwalę, wywyższam i wysławiam Króla nieba, gdyż wszystkie Jego dzieła są prawdą, a Jego drogi – sprawiedliwością. On może poniżyć tych, którzy się pysznią”.
Nabuchodonozor – zob. Dn 1,1+.
duch świętych bogów – w przekonaniu starożytnych zdolność wyjaśniania snów i tajemniczych zjawisk była związana z obecnością boskiego ducha w człowieku (Rdz 41,38).
przełożony mędrców – honorowy tytuł Daniela nadany mu przez Nabuchodonozora (Dn 2,48).
drzewo – w starożytnej literaturze wschodniej symbol państwa i jednocześnie wielkiej mocy; w tym przypadku także symbol władcy.
strażnik, święty – pośrednik między człowiekiem a Bogiem, anioł wyznaczony przez Boga, aby czuwał nad poszczególnymi narodami. Określenie to często występuje w późniejszej literaturze apokryficznej.
okup swoje grzechy – rada Daniela potwierdza istnienie przekonania, że dobre czyny wyjednują przebaczenie grzechów (np. Tb 12,9).
Nabuchodonozor – zob. Dn 1,1+.
BABILON, BABILONIA (hebr. babel, akad. bab ili - ‘brama boga’) - akadyjska nazwa największego miasta Mezopotamii. W Piśmie Świętym słowo to oznacza zarówno państwo babilońskie [nazywane również Szinear (np. Rdz 11,2; Iz 11,11) lub krajem Chaldejczyków (np. Iz 23,13; Jr 24,5)], jak również jego stolicę - Babilon. Państwo to leżało na terenie dzisiejszego Iraku, między Eufratem i Tygrysem, i było zasiedlone przez semickich Sumerów i Akadyjczyków. Najstarsze ślady osiadłego życia w Babilonii sięgają szóstego tysiąclecia przed Chr. Państwo babilońskie powstało na tych terenach w XIX w. przed Chr. Położenie na północnym krańcu obszarów zalewowych Eufratu dawało Babilonowi możliwość kontrolowania głównych dróg handlowych na Bliskim Wschodzie. Najbardziej znanym królem z pierwszych wieków jego istnienia jest Hammurabi (1792-1750 przed Chr.), twórca słynnego kodeksu regulującego życie społeczne. Okres starobabiloński to również czas prężnego rozwoju na tym terenie literatury zapisywanej pismem klinowym i nauki, zwłaszcza astronomii i astrologii. W XVI w. przed Chr. Babilonia została zdobyta przez Chetytów i znalazła się pod panowaniem dynastii Kasztów. Nowy okres jej rozkwitu rozpoczął się w połowie VIII w. przed Chr. za panowania Nabonassara. Za twórcę państwa nowobabilońskiego uważa się Nabopolassara, króla Chaldejczyków (625-605 przed Chr.). Terytorium Babilonii obejmowało wówczas całą Azję Przednią, a jej stolica stała się naukowym i politycznym centrum starożytnego świata. Następca Nabopolassara Nabuchodonozor II (605-562 przed Chr.) zajął Judę i zburzył Jerozolimę wraz ze świątynią (587/586 r. przed Chr.), a ludność izraelską deportował do Babilonii. W 539 r. przed Chr. państwo babilońskie zostało podbite przez władcę perskiego, Cyrusa Wielkiego. Z rąk perskich tereny te przeszły pod panowanie helleńskie, a w końcu przypadły w udziale Seleucydom. Zauważa się liczne podobieństwa pomiędzy tekstami ST a literaturą babilońską i chaldejską.
WRÓŻBITA, WRÓŻBIARSTWO- środki i praktyki, za pomocą których ludzie otrzymują informacje niedostępne w zwyczajny sposób lub wywołują działanie ponadludzkich mocy. Zaliczyć do nich można: wróżby, zaklęcia, przywoływ anie duchów zmarłych, jasnowidzenie itp. Praktyki magiczne były i są rozpowszechnione we wszystkich kulturach, a świadectwa o nich można znaleźć już w najstarszych Źródłach napisanych przez człowieka (np. Pwt 18,14; Dz 8,9nn). ST dowodzi, że magia była praktykowana także w Izraelu (Kpł 19,26; Pwt 18,10-13; 1Sm 28,7nn). W Piśmie Świętym wszystkie praktyki magiczne są jednoznacznie potępione, ponieważ zawsze u ich podstaw leży sprzeniewierzenie się Bogu. W czasach ST za uprawianie praktyk magicznych groziła śmierć (np. Wj 22,17). Równie stanowczo magia została potępiona w NT. Apostoł Paweł zalicza ją do grzechów, które nie pozwalają wejść do królestwa Bożego (Ga 5,20n).
BABILON, BABILONIA (hebr. babel, akad. bab ili - ‘brama boga’) - akadyjska nazwa największego miasta Mezopotamii. W Piśmie Świętym słowo to oznacza zarówno państwo babilońskie [nazywane również Szinear (np. Rdz 11,2; Iz 11,11) lub krajem Chaldejczyków (np. Iz 23,13; Jr 24,5)], jak również jego stolicę - Babilon. Państwo to leżało na terenie dzisiejszego Iraku, między Eufratem i Tygrysem, i było zasiedlone przez semickich Sumerów i Akadyjczyków. Najstarsze ślady osiadłego życia w Babilonii sięgają szóstego tysiąclecia przed Chr. Państwo babilońskie powstało na tych terenach w XIX w. przed Chr. Położenie na północnym krańcu obszarów zalewowych Eufratu dawało Babilonowi możliwość kontrolowania głównych dróg handlowych na Bliskim Wschodzie. Najbardziej znanym królem z pierwszych wieków jego istnienia jest Hammurabi (1792-1750 przed Chr.), twórca słynnego kodeksu regulującego życie społeczne. Okres starobabiloński to również czas prężnego rozwoju na tym terenie literatury zapisywanej pismem klinowym i nauki, zwłaszcza astronomii i astrologii. W XVI w. przed Chr. Babilonia została zdobyta przez Chetytów i znalazła się pod panowaniem dynastii Kasztów. Nowy okres jej rozkwitu rozpoczął się w połowie VIII w. przed Chr. za panowania Nabonassara. Za twórcę państwa nowobabilońskiego uważa się Nabopolassara, króla Chaldejczyków (625-605 przed Chr.). Terytorium Babilonii obejmowało wówczas całą Azję Przednią, a jej stolica stała się naukowym i politycznym centrum starożytnego świata. Następca Nabopolassara Nabuchodonozor II (605-562 przed Chr.) zajął Judę i zburzył Jerozolimę wraz ze świątynią (587/586 r. przed Chr.), a ludność izraelską deportował do Babilonii. W 539 r. przed Chr. państwo babilońskie zostało podbite przez władcę perskiego, Cyrusa Wielkiego. Z rąk perskich tereny te przeszły pod panowanie helleńskie, a w końcu przypadły w udziale Seleucydom. Zauważa się liczne podobieństwa pomiędzy tekstami ST a literaturą babilońską i chaldejską.
BŁOGOSŁAWIĆ, BŁOGOSŁAWIEŃSTWO, BŁOGOSŁAWIONY - w ST rzeczywistość błogosławieństwa wyraża więź między Bogiem i Jego ludem albo między poszczególnymi ludźmi. Podmiotem udzielającym błogosławieństwa może być zarówno Bóg, jak i człowiek. Gdy Bóg udziela błogosławieństwa, oznacza to, że okazuje On człowiekowi swoją łaskę, przychylność i pozwala mu nawiązać ze sobą więź. Człowiek natomiast, błogosławiąc Boga, uznaje Go za swojego Pana i wyraża pragnienie podporządkowania Jemu całego swojego życia. W ten sposób oddaje Mu również cześć i składa dziękczynienie za Jego opiekę. W relacjach międzyludzkich błogosławieństwo wyrasta z tradycji plemiennych. Wyraża ono nie tylko akceptację człowieka, lecz pociąga za sobą konieczność przyjęcia przez niego praw i obowiązków rodowych (np. Rdz 49,1-28). Niektórzy autorzy biblijni stwierdzali, że błogosławieństwo Boga odnosi się tylko do relacji między Nim a Jego ludem. Warunkiem otrzymania przez naród wybrany błogosławieństwa jest posłuszeństwo Bogu. Brak posłuszeństwa skutkuje przekleństwem, którego wyrazem są różnego rodzaju klęski i nieszczęścia w życiu narodu (Kpł 26,14-39; Pwt 28,15-68). Inni autorzy biblijni uważali, że błogosławieństwo wiąże się ściśle z kultem. W NT są liczne świadectwa potwierdzające udzielanie ludziom błogosławieństwa przez Jezusa (np. Mk 10,16; Łk 24,50; Dz 3,26). Skutkiem błogosławieństwa udzielonego przez Jezusa jest doświadczenie szczęścia, które wypełnia wszystkie sfery ludzkiego życia. W pełni szczęśliwy jest człowiek, który z wiarą przyjmuje błogosławieństwo i uznaje, że Jezus jest Synem Bożym i Zbawcą świata (np. Mt 16,17; por. Mt 5,3-12).
KRÓLESTWO BOŻE - w Piśmie Świętym oznacza władzę Boga, Jego królewskie panowanie. Przekonanie o królowaniu Boga jest bardzo wyraźne w Sdz 8,23 i 1Sm 8,7n, gdzie podkreśla się, że panowanie to wyklucza wszelką ludzką władzę królewską nad ludem przymierza. Ustanowienie ludzkiego króla wymaga przyzwolenia Bożego (np. 2Sm 7,5-17) i jest postrzegane jako sposób reprezentacji Bożego panowania nad Izraelem. Idea królestwa Bożego najwyra źniej jest obecna w pismach proroków ST, którzy mówią o niej w perspektywie eschatologicznej, to znaczy oczekują czasu, kiedy Bóg w sposób ostateczny i definitywny ustanowi na ziemi swoje królestwo (np. Ab 21; Ag 2,21-23; Za 14,9). W NT przyjście na świat Jezusa Chrystusa jest postrzegane jako wypełnienie się zapowiedzi mesjańskich i nadejście królestwa Bożego. Jezus ukazuje w swoim nauczaniu, że jest ono już obecne w życiu wierzących (np. Mk 1,15) i dostępne dla każdego (np. Mt 11,28), ale jednocześnie pozostaje rzeczywistością jeszcze niezrealizowaną, o którą należy prosić Boga (Mt 6,10; Łk 11,2). Idea rozprzestrzeniania się królestwa Bożego jest w sposób szczególny ukazana w przypowieściach Jezusa (np. Mt 13,24-33.44-52; Mk 4,26-32; Łk 13,18-21).
Drugi sen Nabuchodonozora i jego wyjaśnienie
Poruszające opowiadanie o drugim śnie Nabuchodonozora jest kontynuacją poprzednich historii o Danielu i trzech młodzieńcach. Bóg daje się poznać pogańskiemu władcy nie tylko przez zdarzenia zewnętrzne i postawę ludzi oddanych Bogu, ale także przez osobiste przeżycia. Potężne drzewo, obraz samego króla i jego królestwa, zostaje zniszczone przez Boga. Sam władca będzie musiał spędzić siedem lat na wygnaniu, błąkając się wśród dzikich zwierząt. Autor jasno daje do zrozumienia, że Bóg jest panem nie tylko powszechnej historii, ale także dziejów poszczególnych władców. Sugeruje więc swoim czytelnikom, że nie powinni się lękać ani okrutnego Antiocha Epifanesa, przedstawianego tu symbolicznie, ani jakiegokolwiek innego ziemskiego władcy.
Dramatyczne losy Nabuchodonozora i jego nawrócenie
Spełnienie się snu oznaczało dla Nabuchodonozora upokorzenie i cierpienie. Kiedy jednak dumny władca przeszedł przez te doświadczenia, poznaje Boga i uznaje Jego panowanie nad wszystkimi stworzeniami. Nie posiadamy żadnych historycznych dowodów na obłąkanie Nabuchodonozora, jednak zamysłem autora było przede wszystkim pokazanie w szerszej perspektywie prawdy o tym, że często dopiero dzięki cierpieniu człowiek może odnaleźć właściwą więź z Bogiem i poznać, że to On jest prawdziwym królem. Taka też będzie nauka Jezusa, który ogłosi konieczność dźwigania własnego krzyża (Łk 9,23), a płaczących i cierpiących nazwie szczęśliwymi (Mt 5,4; Łk 6,21).
Księga Daniela
Wprowadzenie
Okoliczności powstania
Tytuł Księgi Daniela pochodzi od imienia jej głównego bohatera, które znaczy ‘Bóg jest moim sędzią’ i które zostało wspomniane także w Ez 14,14.20; 28,3 oraz w 1Mch 2,60. W Ezd 8,2 wymienia się natomiast niejakiego Daniela, syna Itamara, wśród osób, które wraz z Ezdraszem powróciły z Babilonii do Palestyny. Imię to było bardzo popularne w Izraelu między innymi dlatego, że nawiązywało do postaci bliżej nieznanego, legendarnego Daniela (lub Danela), który był uosobieniem sprawiedliwości, mądrości i wierności Bogu.
Orientacyjną datą zredagowania Księgi Daniela jest rok 164 przed Chr., czyli rok śmierci Antiocha IV Epifanesa. Powstawała ona w niezwykle trudnym okresie machabejskim, kiedy to naród żydowski pod panowaniem Seleucydów doznał wielu prześladowań (1-2Mch). Przesłanie zawarte w tym dziele pomogło Izraelitom ocalić własną tożsamość i wiarę w Boga.
Nie jest znany autor ani redaktor dzieła. Praca redakcyjna polegała na połączeniu starszych materiałów narracyjnych o Danielu (z czasów przesiedlenia babilońskiego) z materiałami własnymi autora, wizjami dotyczącymi obecnej sytuacji Izraela i eschatologicznego królestwa Bożego. Posiadamy dwie wersje księgi: semicką, krótszą (tylko 12 rozdziałów), napisaną po hebrajsku (Dn 1; 8 – 12) i aramejsku (Dn 2,4 – 7,28), oraz wersję grecką, obejmującą dodatkowo kilka fragmentów (Dn 3,24-90; 13 – 14). Wielość języków Księgi Daniela jest zagadką, która dotąd nie znalazła przekonującego wyjaśnienia. W obecnym wydaniu przyjęto formę zaproponowaną przez św. Hieronima, który jako pierwszy dokonał przekładu dzieła z języków semickich, uzupełniając go fragmentami pochodzącymi z wersji greckiej.
Narrację pierwszej części księgi można scharakteryzować jako budujące opowieści dworskie, których tematem jest wierność Daniela, wystawiona na ciężką próbę na dworze władców babilońskich, ale nieskazitelna dzięki nadzwyczajnej pomocy Boga. Druga część przybiera formę apokaliptyki żydowskiej, która stanowi odrębny gatunek literacki. Powstała ona wśród chasydejczyków, a jej największy rozkwit przypada na okres od II w. przed Chr. do II w. po Chr. Cechowała ją swoista tematyka, charakterystyczne obrazowanie i pełny zagadkowych wizji, alegorii i symboli język. Posługiwała się tymi środkami dla przybliżenia tajemnic wypełnienia się historii ludzkości i świata.
Treść i teologia
Księga Daniela dzieli się na trzy części. Pierwsza, napisana w większości po aramejsku (Dn 1 – 7), opowiada o losach Daniela i jego towarzyszy na dworze królów Nabuchodonozora, Baltazara i Dariusza, a wieńczy ją obraz tronu Boga panującego nad wszystkimi królestwami świata (Dn 7). Druga, napisana po hebrajsku (Dn 8 – 12), jest duchową interpretacją prześladowań narodu wybranego w czasach machabejskich. Tę część wieńczy zapowiedź ostatecznego zmartwychwstania i sądu (Dn 12). Część trzecia, napisana po grecku (Dn 13 – 14), obejmuje trzy opowiadania: o Zuzannie (Dn 13) oraz o fałszywym kulcie Bela i smoka (Dn 14).
O ile strona historycznoliteracka Księgi Daniela obfituje w zagadki, o tyle jej przesłanie teologiczne i moralne jest jasne. Opowieści o Danielu zawierają pouczenie o tym, że człowiek wierzący w Boga Żyjącego nie powinien się lękać żadnych przeciwności czy prześladowań. Co więcej, powinien być gotów nawet oddać własne życie, aby tylko uniknąć apostazji, czyli porzucenia wiary. Bóg Najwyższy jest zdolny wybawić swoich czcicieli z rąk największych władców tego świata, a nawet z paszczy lwów czy z rozpalonego pieca. Gdyby postanowił On jednak doświadczyć wiernego cierpieniem i zaprosił go do złożenia ofiary z życia, to lepiej jest przyjąć zaszczytną śmierć aniżeli upokarzające życie odstępcy od wiary i tradycji ojców. Fundamentem takiej postawy jest całkowite zdanie się na Boga i przekonanie o Jego doskonałym panowaniu nad biegiem wydarzeń tak całego świata, jak i pojedynczego człowieka. Księga Daniela mówi o Bogu jako najwyższym i jedynym królu wszystkich narodów i panujących. W całym biegu historii, w powstawaniu i upadaniu królestw tego świata, realizuje się Jego odwieczny plan. U kresu tego rozwoju historii nastanie wieczne królestwo Boga, którego pełnia nastąpi ostatecznie po osądzeniu i zniszczeniu wszystkiego, co się Bogu nie podporządkowało. Na tle tego potężnego działania mającego na celu definitywne rozprawienie się ze światem zła jawi się nadziemska postać Syna Człowieczego (Dn 7,13n), która skupi w swoim wiecznym królestwie wszystkie narody, ludy i języki. W tym ustalonym przez Boga czasie wynagrodzi On wszystkich odpowiednio do ich uczynków. Nagrody doczekają się zwłaszcza męczennicy za wiarę, których śmierć mogła w oczach tego świata uchodzić za klęskę. Bóg bowiem wskrzesi sprawiedliwych do nowego, chwalebnego, wiecznego życia, a bezbożnych i odstępców skaże na wieczne pohańbienie. Tak oto Księga Daniela przyniosła rozwiązanie arcytrudnego problemu odpłaty, przenosząc ją ostatecznie poza ramy doczesnego świata i życia.
Księga Daniela przypomina bramę między Starym a Nowym Testamentem. Z jednej strony bowiem czerpie obrazy i myśli z biblijnej przeszłości narodu wybranego, a z drugiej – jest bliska nauczaniu Jezusa Chrystusa, przypominając o królowaniu Boga nad światem i głosząc prawdę o zmartwychwstaniu.
Poruszające opowiadanie o drugim śnie Nabuchodonozora jest kontynuacją poprzednich historii o Danielu i trzech młodzieńcach. Bóg daje się poznać pogańskiemu władcy nie tylko przez zdarzenia zewnętrzne i postawę ludzi oddanych Bogu, ale także przez osobiste przeżycia. Potężne drzewo, obraz samego króla i jego królestwa, zostaje zniszczone przez Boga. Sam władca będzie musiał spędzić siedem lat na wygnaniu, błąkając się wśród dzikich zwierząt. Autor jasno daje do zrozumienia, że Bóg jest panem nie tylko powszechnej historii, ale także dziejów poszczególnych władców. Sugeruje więc swoim czytelnikom, że nie powinni się lękać ani okrutnego Antiocha Epifanesa, przedstawianego tu symbolicznie, ani jakiegokolwiek innego ziemskiego władcy.