131W Babilonie mieszkał człowiek, który miał na imię Joakim. 2Poślubił on bardzo piękną i pobożną kobietę o imieniu Zuzanna, córkę Chilkiasza. 3Rodzice jej byli ludźmi sprawiedliwymi i wychowali swoją córkę zgodnie z Prawem Mojżesza. 4Joakim był bardzo bogaty i miał wspaniały ogród tuż przy domu. Wielu Żydów przychodziło do Joakima, ponieważ cieszył się on wśród nich uznaniem.
5W tym roku wybrano na sędziów dwóch starszych z ludu. Należeli oni do tych, o których Pan powiedział: „Wyszła nieprawość z Babilonu, spośród starszych, którzy chcą zwodzić lud”.6Bywali oni często w domu Joakima, a wszyscy, którzy mieli sprawę do rozsądzenia, przychodzili do nich.
7Pewnego dnia w południe, gdy ludzie już się rozeszli do domów, Zuzanna poszła do ogrodu swojego męża i spacerowała. 8Obaj starcy widzieli ją codziennie, jak spacerowała. I zapłonęli do niej namiętnością. 9Zatracili swój rozsądek, potracili głowy. Przestali zwracać swoje oczy ku niebu i zaniedbali się w swoich obowiązkach. 10Obu opanowała pożądliwość, ale nie wyjawili sobie nawzajem tej udręki. 11Wstydzili się przyznać do swojej namiętności – że pragnęli posiąść Zuzannę. 12Codziennie wyczekiwali, aby na nią popatrzeć.
13Kiedyś powiedzieli do siebie: „Chodźmy do domu, bo już czas na posiłek”. I rozeszli się – każdy w swoją stronę. 14Obaj jednak zawrócili i spotkali się w tym samym miejscu. Pytając jeden drugiego o przyczynę powrotu, przyznali się do swej żądzy. Postanowili wspólnie szukać sposobu, aby spotkać się z Zuzanną.
15Pewnego razu, gdy czekali o stałej porze, Zuzanna przyszła jak zwykle o godzinie trzeciej w towarzystwie tylko dwóch dziewcząt. Chciała się wykąpać w ogrodzie, bo było bardzo gorąco. 16W ogrodzie nie było nikogo oprócz tych dwóch starców, obserwujących ją z ukrycia. 17Zuzanna powiedziała do swoich dziewcząt: „Przynieście mi olejek i mydło. Zamknijcie też wejście do ogrodu, bo chcę się wykąpać”. 18One zrobiły, jak im powiedziała. Zamknęły wejście do ogrodu i wyszły przez boczną furtkę, żeby przynieść to, co im poleciła. Nic nie wiedziały o starcach, którzy byli w ukryciu. 19Gdy dziewczęta wyszły, obaj starcy wstali i podbiegli do niej. 20Powiedzieli: „Wejścia do ogrodu są zamknięte i nikt nas nie widzi. Pożądamy ciebie, więc oddaj się nam i współżyj z nami. 21Jeśli się nie zgodzisz, oświadczymy, że był tu z tobą młody mężczyzna i dlatego odesłałaś dziewczęta”.
22Zuzanna westchnęła głośno i powiedziała do siebie: „Zostałam osaczona ze wszystkich stron! Jeśli to zrobię, ściągnę na siebie śmierć, a jeśli nie, i tak nie zdołam wyrwać się z ich rąk. 23Lepiej będzie dla mnie nie zgodzić się i wpaść w ich ręce, niż zgrzeszyć przed Bogiem”. 24Zuzanna zaczęła głośno lamentować, a obaj starcy także zaczęli krzyczeć. 25Jeden z nich pobiegł otworzyć wejście do ogrodu. 26Gdy niektórzy z domowników usłyszeli krzyk w ogrodzie, wbiegli przez boczną furtkę, żeby dowiedzieć się, co się stało Zuzannie. 27Słysząc opowieść starców, słudzy bardzo się zmieszali, bo nigdy nie mówiono czegoś podobnego o Zuzannie.
28Nazajutrz, gdy lud zebrał się u jej męża, Joakima, przyszli tam także obaj starcy, myśląc tylko o tym, jak skazać Zuzannę na śmierć. 29Powiedzieli do zebranych: „Niech poślą po Zuzannę, córkę Chilkiasza, która jest żoną Joakima”. I posłano. 30Przyszła ona oraz jej rodzice, dzieci i wszyscy krewni. 31Zuzanna była bardzo piękna i miło było na nią patrzeć. 32Bezbożnicy, chcąc nasycić się jej pięknością, zażądali, aby zdjęła zasłonę, którą nosiła.33Wszyscy krewni Zuzanny i ci, którzy na nią patrzyli, płakali.
34Dwaj starcy wstali i położyli ręce na jej głowie. 35Ona zaś, płacząc, patrzyła w niebo, bo całym sercem pokładała ufność w Bogu. 36Starcy powiedzieli: „Gdy przechadzaliśmy się sami po ogrodzie, ona przyszła z dwoma dziewczętami, zamknęła wejścia do ogrodu i odesłała dziewczęta. 37Wtedy przyszedł do niej młody mężczyzna, który wcześniej się ukrył, i położył się z nią. 38My zaś staliśmy w końcu ogrodu, a widząc bezprawie, podbiegliśmy do nich. 39Widzieliśmy ich oboje razem, ale jego nie mogliśmy schwytać, bo był od nas silniejszy. Otworzył sobie bramę do ogrodu i uciekł. 40Natomiast ją schwytaliśmy, pytając o to, kim był ten młody mężczyzna, 41lecz nie chciała nam tego powiedzieć. Takie jest nasze świadectwo”. Zgromadzeni uwierzyli im jako starszym ludu i sędziom. Zuzannę skazano więc na śmierć.
42Zuzanna zawołała donośnym głosem: „Boże wiekuisty, Ty, który znasz rzeczy ukryte i wiesz o wszystkim, zanim jeszcze się stanie! 43Ty wiesz, że oni zeznali przeciwko mnie fałszywie. Oto umieram, choć nie zrobiłam nic z tego, o co mnie oskarżają!”.
44Pan wysłuchał jej głosu. 45I gdy prowadzono ją na śmierć, Bóg wzbudził świętego ducha w młodym mężczyźnie o imieniu Daniel. 46Zawołał on donośnym głosem: „Ja nie jestem winny jej krwi!”. 47Wszyscy zwrócili się w jego stronę, mówiąc: „Co znaczą słowa, które wypowiedziałeś?”. 48On stanął przed nimi i powiedział: „Czy aż tak niemądrzy jesteście, Izraelici! Skazaliście tę córkę Izraela bez dochodzenia i nie mając pewności? 49Wracajcie do sądu, bo oni fałszywie zeznali w jej sprawie”.
50Cały lud wrócił z pośpiechem. A starsi powiedzieli do niego: „Usiądź i radź z nami, bo tobie oddał Bóg starszeństwo”. 51Daniel powiedział: „Rozdzielcie ich i odsuńcie daleko od siebie, a ja ich wybadam”. 52Gdy już zostali rozdzieleni, zawołano jednego z nich. Daniel powiedział do niego: „Zestarzałeś się w swojej niegodziwości. Dziś wyjdą na jaw grzechy, które popełniłeś. 53Sądziłeś niesprawiedliwie, skazując niewinnych i uwalniając winnych. A Pan przecież powiedział: «Nie przyczynisz się do śmieci niewinnego lub prawego». 54Teraz więc, jeśli ją rzeczywiście widziałeś, powiedz, pod jakim drzewem widziałeś ich obcujących z sobą?”. On odpowiedział: „Pod lentyszkiem”. 55Daniel rzekł: „Dobrze! Skłamałeś na swoją własną zgubę. Już anioł Boży otrzymał od Boga wyrok, aby cię rozciąć na dwoje”. 56Odesłał go i kazał przyjść drugiemu. Powiedział do niego: „Potomku Kanaanu, a nie Izraela, piękność cię zwiodła, a namiętność uczyniła twoje serce przewrotnym. 57Tak postępowaliście wobec córek Izraela, a one, bojąc się, obcowały z wami. Lecz córka Judy nie zgodziła się na waszą nieprawość. 58Teraz więc powiedz mi, pod jakim drzewem zobaczyłeś ich obcujących ze sobą?”. On odpowiedział: „Pod dębem”. 59Daniel na to: „Dobrze! I ty skłamałeś na swoją zgubę. Już anioł Boży czeka, trzymając wielki miecz, aby cię nim rozciąć na dwoje, by was zgładzić”.
60Wszyscy zgromadzeni zaczęli głośno wołać i dziękować Bogu, że wybawia tych, którzy Mu ufają. 61Potem zwrócili się przeciw dwom starcom, ponieważ Daniel dowiódł im na podstawie ich własnych słów, że zeznali fałszywie. Postąpiono z nimi tak, jak oni czynili bliźnim, których krzywdzili. 62Zgodnie z Prawem Mojżesza zabito ich. W tym dniu ocalono krew niewinną.
63Chilkiasz zaś wraz z żoną wychwalali Boga za swoją córkę Zuzannę, podobnie Joakim, jej mąż i wszyscy krewni, bo nie znaleziono w niej nic hańbiącego.
64Od tego dnia Daniel stał się znany wśród ludu.
Cytat ten nie występuje w innym miejscu Pisma Świętego. Być może jest tu swobodne odniesienie do Jr 29,21-23.
ściągnę na siebie śmierć – według Prawa Mojżeszowego cudzołóstwo było karane śmiercią (Pwt 22,22; Kpł 20,10).
BABILON, BABILONIA (hebr. babel, akad. bab ili - ‘brama boga’) - akadyjska nazwa największego miasta Mezopotamii. W Piśmie Świętym słowo to oznacza zarówno państwo babilońskie [nazywane również Szinear (np. Rdz 11,2; Iz 11,11) lub krajem Chaldejczyków (np. Iz 23,13; Jr 24,5)], jak również jego stolicę - Babilon. Państwo to leżało na terenie dzisiejszego Iraku, między Eufratem i Tygrysem, i było zasiedlone przez semickich Sumerów i Akadyjczyków. Najstarsze ślady osiadłego życia w Babilonii sięgają szóstego tysiąclecia przed Chr. Państwo babilońskie powstało na tych terenach w XIX w. przed Chr. Położenie na północnym krańcu obszarów zalewowych Eufratu dawało Babilonowi możliwość kontrolowania głównych dróg handlowych na Bliskim Wschodzie. Najbardziej znanym królem z pierwszych wieków jego istnienia jest Hammurabi (1792-1750 przed Chr.), twórca słynnego kodeksu regulującego życie społeczne. Okres starobabiloński to również czas prężnego rozwoju na tym terenie literatury zapisywanej pismem klinowym i nauki, zwłaszcza astronomii i astrologii. W XVI w. przed Chr. Babilonia została zdobyta przez Chetytów i znalazła się pod panowaniem dynastii Kasztów. Nowy okres jej rozkwitu rozpoczął się w połowie VIII w. przed Chr. za panowania Nabonassara. Za twórcę państwa nowobabilońskiego uważa się Nabopolassara, króla Chaldejczyków (625-605 przed Chr.). Terytorium Babilonii obejmowało wówczas całą Azję Przednią, a jej stolica stała się naukowym i politycznym centrum starożytnego świata. Następca Nabopolassara Nabuchodonozor II (605-562 przed Chr.) zajął Judę i zburzył Jerozolimę wraz ze świątynią (587/586 r. przed Chr.), a ludność izraelską deportował do Babilonii. W 539 r. przed Chr. państwo babilońskie zostało podbite przez władcę perskiego, Cyrusa Wielkiego. Z rąk perskich tereny te przeszły pod panowanie helleńskie, a w końcu przypadły w udziale Seleucydom. Zauważa się liczne podobieństwa pomiędzy tekstami ST a literaturą babilońską i chaldejską.
SĘDZIA, SĘDZIOWIE - określenie odnoszące się w ST do przywódców rodów poszczególnych plemion izraelskich po ich osiedleniu się w Kanaanie, a przed nastaniem monarchii. Działali mniej więcej w okresie od 1200 do 1000 r. przed Chr. Pełnili nie tylko funkcje sędziowskie, ale sprawowali faktyczną władzę nad plemionami. W Księdze Sędziów wymienia się sześciu tzw. wielkich sędziów, ukazując ich jako charyzmatycznych przywódców i wybawców Izraela, na których spoczywał duch Boży. Zaliczono do nich Deborę, Baraka, Otniela, Gedeona, Ehuda oraz Jeftego. W ich gronie nie znalazł się Samson, bohater walk z Filistynami, chociaż w księdze poświęcono mu aż cztery rozdziały (Sdz 13 - 16). Oprócz tego w Księdze Sędziów znajdujemy wzmianki o sześciu innych tzw. mniejszych sędziach, którzy nie byli postaciami charyzmatycznymi, lecz stali na straży przestrzegania prawa Bożego w powierzonych im plemionach. W Piśmie σwiętym słowa sędzia używa się również w znaczeniu szerszym. Odnosi się ono np. do Mojżesza jako pośrednika przymierza między Bogiem i Jego ludem. Sędziami nazywano także królów oraz najwyższych urzędników państwowych. Uważano, że ich władza pochodzi od Boga, który jest sędzią świata (Rdz 18,25). Sposób postępowania sędziów regulowały specjalne kodeksy. Musieli oni odznaczać się przede wszystkim uczciwością i bezstronnością w wydawanych przez siebie orzeczeniach (np. Wj 23,1-9; Kpł 19,15n; Pwt 17,8-13).
STARSI, STARSZY (gr. presbyteroi, presbyteros) - w Piśmie Świętym termin odnoszący się do mężczyzn, którzy sprawowali funkcję przełożonych wspólnoty. W NT słowo to określa kierujących wspólnotami chrześcijańskimi, ustanowionych przez apostołów lub ich następców (Dz 11,30; 14,23). Urząd ten nawiązuje bardzo wyraźnie do tradycji żydowskiej (Lb 11,16n). Każda wspólnota chrześcijan miała swoich starszych. Apostoł Paweł, mając na uwadze dobro wspólnot i potrzebę zachowania w nich określonego porządku, ustanawiał w tym celu starszych (Dz 14,23), którzy przewodzili wspólnotom, rozstrzygali sporne kwestie i byli duchowymi przewodnikami wiernych. Niekiedy mianem starszych określano biskupów ( Tt 1,5-9).
BEZBOŻNOŚĆ, BEZBOŻNY - w ujęciu autorów ST bezbożność to sposób postępowania, wyrażający się w życiu prowadzonym tak, jakby Boga nie było. Nie jest ona jednak równoznaczna z teoretycznym, światopoglądowym negowaniem istnienia Boga (ateizm). Bezbożność w ST ma więc wymiar ściśle etyczny i oznacza, że człowiek nie wierzy w Bożą sprawiedliwość i nie uznaje, że za popełnione zło będzie musiał odpowiedzieć przed Bogiem. Bezbożność wyraża się w pysze, przemocy wobec innych oraz w braku pobożności i ufności w stosunku do Boga. Łączy się ściśle z głupotą i jest przeciwieństwem mądrości. W ujęciu NT bezbożność (określana też jako nieprawość) wyraża się w negowaniu istnienia jedynego i prawdziwego Boga poprzez oddawanie czci bóstwom pogańskim. Konsekwencją takiej postawy jest zagubienie prawdziwego sensu i celu istnienia człowieka.
SERCE - w Piśmie σwiętym oznacza najczęściej siedlisko myśli (Iz 6,10; Mk 7,21-23). Uważano je również za ośrodek uczuć, namiętności, nastrojów, emocji. Z nim wiązano różne stany psychiczne człowieka, np. radość (Pwt 28,47), smutek (Ps 13,3), miłość (Flp 1,7). Serce wypełnione pychą prowadzi do przyjmowania postaw sprzeciwiających się Bogu (Iz 6,10) i stoi w opozycji do serca Jezusa, które charakteryzuje się pokorą i łagodnością (Mt 11,29). Dzięki mądremu sercu można odróżniać dobro od zła oraz roztropnie i sprawiedliwie rządzić (1Krl 3,12). Serce utożsamiane jest również z podstawowymi władzami człowieka: wolą i sumieniem (2Sm 24,10). To ono podejmuje decyzje (2Sm 7,21), stanowi centrum posłuszeństwa, świadomego działania i jako takie reprezentuje całą osobę. Jest miejscem spotkania człowieka ze słowem Bożym i dlatego w nim musi dokonać się nawrócenie (Ps 51,12). Zob.
NERKI.
KREW - substancja uważana za siedlisko życia (Kpł 17,11), a nawet utożsamiana z życiem (Rdz 9,5). W myśl prawa starotestamentowego każdy, kto z premedytacją przelewa ludzką krew, musi ponieść karę śmierci (np. Lb 35,16-21; Pwt 19,11-13.21). Zabójstwo człowieka uważane było za sprzeciw wobec Boga, dawcy życia. Prawo zakazywało również spożywania krwi zwierząt (np. Kpł 17,12-14; Pwt 12,15n). Krew miała swoje zastosowanie w żydowskich obrzędach liturgicznych. Używano jej do skrapiania ołtarzy i przy obrzędzie ustanawiania kapłanów (Wj 29,15n.19-21). Jako symbol życia była darem ofiarnym składanym Bogu jako zadośćuczynienie za popełnione grzechy (Kpł 17,11). W pełni skuteczną ofiarą niweczącą ludzki grzech była krew Jezusa przelana na krzyżu. Jest to krew Nowego Przymierza, dzięki której dokonuje się ostateczne pojednanie człowieka z Bogiem (np. Mk 14,24). Od Ostatniej Wieczerzy, podczas której Jezus ustanowił sakrament Eucharystii, wierzący w Niego gromadzą się na ucztach eucharystycznych, na których spożywają chleb i wino, które po konsekracji stają się Ciałem i Krwią Chrystusa (np. 1Kor 10,16; 11,23-26). Zob.
DUSZA.
GRZECH - postawa człowieka przeciwna woli, jaką Bóg ma wobec swojego stworzenia, którą przekazał człowiekowi w prawie naturalnym i objawił w ustanowionych przez siebie przykazaniach. Autorzy ksiąg biblijnych stosują wiele pojęć, za pomocą których opisują rzeczywistość grzechu. Grzech jest rozumiany przede wszystkim jako akt buntu przeciwko Bogu, wyrażający się w świadomym i dobrowolnym zanegowaniu Jego panowania (Rdz 3,1-7). Zawsze towarzyszy mu próba postawienia kogoś lub czegoś na miejscu Boga. Dlatego każdy przejaw grzechu w swojej istocie jest aktem bałwochwalstwa (Rz 1,18 - 3,20). Konsekwencją buntu przeciwko Bogu jest pogwałcenie Jego praw, co księgi Pisma Świętego oddają obrazowym wyrażeniem: chybienie celu. Inny sposób opisywania rzeczywistości grzechu w Piśmie Świętym polega na przedstawianiu go w kategoriach obrazy Boga, przestępstwa, które pociąga za sobą winę i karę. Autorzy NT rozumieją grzech również jako dług, który człowiek zaciąga względem Boga (np. Mt 6,12-15; Łk 7,40-43; Kol 2,14). Apostoł Paweł, omawiając w Liście do Rzymian (Rz 5 - 7) genezę grzechu i śmierci, odwołuje się do obrazów zawartych w Księdze Rodzaju (Rdz 3,1nn). Powszechne nieposłuszeństwo ludzi, ukazane w grzechu Adama, zostało odkupione Męką i Śmiercią Jezusa. Tryumf Chrystusa nad grzechem i śmiercią otworzył ludziom drogę do Boga i życia wiecznego. Zob.
ADAM.
ANIOŁ (hebr. mal’ak, gr. angelos - ‘zwiastun’, ‘posłaniec’) - istota duchowa, podporządkowana Bogu, któremu służy w różny sposób, zależny od potrzeby konkretnej sytuacji. W księgach ST nie wspomina się często o aniołach jako pośrednikach między Bogiem a ludźmi. Według opisów biblijnych Bóg najczęściej zwracał się do ludzi w sposób bezpośredni. Rozwój myśli religijnej sprawił, że Izraelici coraz mocniej podkreślali wszechmoc Boga i tym samym stawał się On dla nich coraz bardziej niedostępny, odległy. Wówczas w świadomości religijnej Żydów ugruntowało się przekonanie o istnieniu aniołów - istot pośredniczących w kontakcie Boga z człowiekiem. Biblia nie zawiera żadnych informacji na temat ich natury. Tożsamość aniołów określa ich misja, w której oznajmiają ludziom wolę Boga. Zadaniem aniołów jest również troska o ludzi (np. Ps 91,11). Bóg posłał swojego anioła, który przeprowadził Izraelitów z Egiptu do Ziemi Obiecanej (Wj 23,20nn). Obecność aniołów pośród ludu była potwierdzeniem i symbolem realnej obecności samego Boga. Mogli też pełnić misję niszczycielską (np. Rdz 19,1nn - zniszczenie Sodomy; 2Krl 19,35 - zniszczenie armii asyryjskiej) lub zwiastować nieszczęście (Ps 78, 49). Niekiedy nazywani są świętymi (Hi 5, 1; Ps 89, 6; Dn 4, 10) albo synami Bożymi (Ps 29, 1; 89, 7). W imię Boga aniołowie mogą także odpuszczać ludziom grzechy. W NT aktywność aniołów widoczna jest szczególnie na początku Nowego Przymierza w kontekście poczęcia, narodzenia i pierwszych lat życia Jezusa na ziemi (Mt 1,20.24; 2,13.19; Łk 1 - 2). Anioł towarzyszył Jezusowi także w czasie kuszenia na pustyni oraz przed Męką w czasie modlitwy w Ogrodzie Oliwnym (np. Mt 4,11; Łk 22,43). Autorzy NT ukazują również istotną rolę aniołów w przekazie Bożego orędzia oraz w rozszerzaniu się i wzroście Kościoła (np. Dz 8,26; 10,3nn). Dopiero w czasach NT nastąpiło wyraÉne rozróżnienie aniołów na tych, którzy są wysłannikami Boga, oraz na demony - uosabiające zło, szkodzące człowiekowi. Zob.
DEMON,
OPĘTANIE.
KANAAN, KANANEJCZYCY - starożytna nazwa kraju położonego na obszarze dzisiejszego Izraela i Libanu. Dotychczas nie ustalono dokładnych granic starożytnego Kanaanu (Rdz 10,19). Zanim Izraelici pojawili się na tych terenach pod koniec XIII w. przed Chr., żyły tam różne plemiona (ok. 30) skupione wokół większych miast (Rdz 10,15-18; 15,19-21; Wj 3,8.17; 13,5; Pwt 7,1; 20,17; Joz 3,10). Każde plemię miało swojego władcę i rywalizowało z sąsiadami. Ludność zamieszkująca Kanaan zajmowała się głównie rolnictwem, a także żeglarstwem i kupiectwem. Religia Kananejczyków była ściśle związana z codziennym rytmem życia. Koncentrowała się wokół kultu płodności. W Biblii mieszkańcy Kanaanu zasadniczo są ukazywani w negatywnym świetle (np. Rdz 9,18-27; Dn 13,56nn). Chociaż Izraelici gardzili nimi jako ludnością podbitą (Sdz 1,28), to jednak pod względem rozwoju cywilizacyjnego wiele zawdzięczają kulturze kananejskiej.
JUDA - termin posiadający w Piśmie Świętym wiele znaczeń. Może oznaczać region w Palestynie (np. Ps 60,9), nazwę jednego z plemion izraelskich, które wzięło swoją nazwę od Judy, czwartego syna patriarchy Jakuba (np. Rdz 29,35), a także terytorium powstałe po śmierci Salomona i rozpadzie monarchii izraelskiej na dwa królestwa (1Krl 14,21.29; 15,1.7; Jr 1,2). Przy podziale ziemi Kanaan pomiędzy plemi ona, które powróciły z niewoli egipskiej, plemieniu Judy przypadły znaczne obszary na południu Palestyny ( Joz 15) z głównymi ośrodkami w Hebronie i Betlejem. Pozycja plemienia Judy znacznie wzrosła, kiedy wywodzący się z niego król Dawid zjednoczył plemiona izraelskie i przeniósł stolicę do Jerozolimy. Po odłączeniu się dziesięciu plemion północnych, przy plemieniu Judy pozostało jedynie plemię Beniamina. W ten sposób powstało Królestwo Południowe. Po powrocie z wygnania babilońskiego Juda, a szczególnie Jerozolima, w której znajdowała się świątynia, stała się miejscem powrotu wygnańców. Według zapowiedzi prorockich ST w Judzie miał się narodzić przyszły Mesjasz. Autorzy NT widzą spełnienie tych obietnic w Jezusie, którego nazywają lwem z plemienia Judy i synem Dawida (np. Mt 1,2n.16; Hbr 7,14; Ap 5,5). Zob.
IZRAEL.
Wierność Zuzanny nagrodzona
To bardzo jasne w swej wymowie opowiadanie nie ma bezpośredniego związku z wcześniejszą fabułą Księgi Daniela. Nie występuje ono w tekście hebrajskim, a jedynie zostało dołączone do greckiej wersji księgi, podobnie jak cały rozdział 14. Poucza ono, że Bóg nie opuszcza niewinnie oczernionego oraz że Bóg objawia swoją mądrość także ludziom młodym. Szczególnie pochwala się wierność i siłę ducha Zuzanny, która woli umrzeć niż sprzeniewierzyć się zasadom moralnym wynikającym z przymierza z Bogiem. Tradycja chrześcijańska będzie w nim widziała zapowiedź oskarżenia niewinnego Jezusa przez fałszywych świadków (Mk 14,56nn). Jest to również bardzo czytelna lekcja dla wierzących o odwadze dochowania wierności Bogu i zachowania czystego sumienia nawet za cenę najwyższego poświęcenia.
Księga Daniela
Wprowadzenie
Okoliczności powstania
Tytuł Księgi Daniela pochodzi od imienia jej głównego bohatera, które znaczy ‘Bóg jest moim sędzią’ i które zostało wspomniane także w Ez 14,14.20; 28,3 oraz w 1Mch 2,60. W Ezd 8,2 wymienia się natomiast niejakiego Daniela, syna Itamara, wśród osób, które wraz z Ezdraszem powróciły z Babilonii do Palestyny. Imię to było bardzo popularne w Izraelu między innymi dlatego, że nawiązywało do postaci bliżej nieznanego, legendarnego Daniela (lub Danela), który był uosobieniem sprawiedliwości, mądrości i wierności Bogu.
Orientacyjną datą zredagowania Księgi Daniela jest rok 164 przed Chr., czyli rok śmierci Antiocha IV Epifanesa. Powstawała ona w niezwykle trudnym okresie machabejskim, kiedy to naród żydowski pod panowaniem Seleucydów doznał wielu prześladowań (1-2Mch). Przesłanie zawarte w tym dziele pomogło Izraelitom ocalić własną tożsamość i wiarę w Boga.
Nie jest znany autor ani redaktor dzieła. Praca redakcyjna polegała na połączeniu starszych materiałów narracyjnych o Danielu (z czasów przesiedlenia babilońskiego) z materiałami własnymi autora, wizjami dotyczącymi obecnej sytuacji Izraela i eschatologicznego królestwa Bożego. Posiadamy dwie wersje księgi: semicką, krótszą (tylko 12 rozdziałów), napisaną po hebrajsku (Dn 1; 8 – 12) i aramejsku (Dn 2,4 – 7,28), oraz wersję grecką, obejmującą dodatkowo kilka fragmentów (Dn 3,24-90; 13 – 14). Wielość języków Księgi Daniela jest zagadką, która dotąd nie znalazła przekonującego wyjaśnienia. W obecnym wydaniu przyjęto formę zaproponowaną przez św. Hieronima, który jako pierwszy dokonał przekładu dzieła z języków semickich, uzupełniając go fragmentami pochodzącymi z wersji greckiej.
Narrację pierwszej części księgi można scharakteryzować jako budujące opowieści dworskie, których tematem jest wierność Daniela, wystawiona na ciężką próbę na dworze władców babilońskich, ale nieskazitelna dzięki nadzwyczajnej pomocy Boga. Druga część przybiera formę apokaliptyki żydowskiej, która stanowi odrębny gatunek literacki. Powstała ona wśród chasydejczyków, a jej największy rozkwit przypada na okres od II w. przed Chr. do II w. po Chr. Cechowała ją swoista tematyka, charakterystyczne obrazowanie i pełny zagadkowych wizji, alegorii i symboli język. Posługiwała się tymi środkami dla przybliżenia tajemnic wypełnienia się historii ludzkości i świata.
Treść i teologia
Księga Daniela dzieli się na trzy części. Pierwsza, napisana w większości po aramejsku (Dn 1 – 7), opowiada o losach Daniela i jego towarzyszy na dworze królów Nabuchodonozora, Baltazara i Dariusza, a wieńczy ją obraz tronu Boga panującego nad wszystkimi królestwami świata (Dn 7). Druga, napisana po hebrajsku (Dn 8 – 12), jest duchową interpretacją prześladowań narodu wybranego w czasach machabejskich. Tę część wieńczy zapowiedź ostatecznego zmartwychwstania i sądu (Dn 12). Część trzecia, napisana po grecku (Dn 13 – 14), obejmuje trzy opowiadania: o Zuzannie (Dn 13) oraz o fałszywym kulcie Bela i smoka (Dn 14).
O ile strona historycznoliteracka Księgi Daniela obfituje w zagadki, o tyle jej przesłanie teologiczne i moralne jest jasne. Opowieści o Danielu zawierają pouczenie o tym, że człowiek wierzący w Boga Żyjącego nie powinien się lękać żadnych przeciwności czy prześladowań. Co więcej, powinien być gotów nawet oddać własne życie, aby tylko uniknąć apostazji, czyli porzucenia wiary. Bóg Najwyższy jest zdolny wybawić swoich czcicieli z rąk największych władców tego świata, a nawet z paszczy lwów czy z rozpalonego pieca. Gdyby postanowił On jednak doświadczyć wiernego cierpieniem i zaprosił go do złożenia ofiary z życia, to lepiej jest przyjąć zaszczytną śmierć aniżeli upokarzające życie odstępcy od wiary i tradycji ojców. Fundamentem takiej postawy jest całkowite zdanie się na Boga i przekonanie o Jego doskonałym panowaniu nad biegiem wydarzeń tak całego świata, jak i pojedynczego człowieka. Księga Daniela mówi o Bogu jako najwyższym i jedynym królu wszystkich narodów i panujących. W całym biegu historii, w powstawaniu i upadaniu królestw tego świata, realizuje się Jego odwieczny plan. U kresu tego rozwoju historii nastanie wieczne królestwo Boga, którego pełnia nastąpi ostatecznie po osądzeniu i zniszczeniu wszystkiego, co się Bogu nie podporządkowało. Na tle tego potężnego działania mającego na celu definitywne rozprawienie się ze światem zła jawi się nadziemska postać Syna Człowieczego (Dn 7,13n), która skupi w swoim wiecznym królestwie wszystkie narody, ludy i języki. W tym ustalonym przez Boga czasie wynagrodzi On wszystkich odpowiednio do ich uczynków. Nagrody doczekają się zwłaszcza męczennicy za wiarę, których śmierć mogła w oczach tego świata uchodzić za klęskę. Bóg bowiem wskrzesi sprawiedliwych do nowego, chwalebnego, wiecznego życia, a bezbożnych i odstępców skaże na wieczne pohańbienie. Tak oto Księga Daniela przyniosła rozwiązanie arcytrudnego problemu odpłaty, przenosząc ją ostatecznie poza ramy doczesnego świata i życia.
Księga Daniela przypomina bramę między Starym a Nowym Testamentem. Z jednej strony bowiem czerpie obrazy i myśli z biblijnej przeszłości narodu wybranego, a z drugiej – jest bliska nauczaniu Jezusa Chrystusa, przypominając o królowaniu Boga nad światem i głosząc prawdę o zmartwychwstaniu.
To bardzo jasne w swej wymowie opowiadanie nie ma bezpośredniego związku z wcześniejszą fabułą Księgi Daniela. Nie występuje ono w tekście hebrajskim, a jedynie zostało dołączone do greckiej wersji księgi, podobnie jak cały rozdział 14. Poucza ono, że Bóg nie opuszcza niewinnie oczernionego oraz że Bóg objawia swoją mądrość także ludziom młodym. Szczególnie pochwala się wierność i siłę ducha Zuzanny, która woli umrzeć niż sprzeniewierzyć się zasadom moralnym wynikającym z przymierza z Bogiem. Tradycja chrześcijańska będzie w nim widziała zapowiedź oskarżenia niewinnego Jezusa przez fałszywych świadków (Mk 14,56nn). Jest to również bardzo czytelna lekcja dla wierzących o odwadze dochowania wierności Bogu i zachowania czystego sumienia nawet za cenę najwyższego poświęcenia.