11Wypowiedź prorocka dotycząca Niniwy. Księga wizji Nahuma z Elkosz.
Dobry, lecz groźny Pan
2
Alef
Pan jest Bogiem zazdrosnym i mściwym;
Nun
Pan jest mścicielem pełnym gniewu. Pan jest mścicielem wobec swoich wrogów, rozgniewanym na swoich nieprzyjaciół.3Pan jest cierpliwy, lecz pełen potęgi, Pan nie pobłaża nikomu.
Bet
Wichura i burza torują Mu drogę, chmury jak tuman kurzu pod Jego stopami.
4
Gimel
Od Jego groźby wysycha morze, koryta rzek stają się pustynią.
Dalet
Więdnie Baszan i Karmel, więdnie kwitnąca zieleń Libanu.
5
He
Trzęsą się przed Nim góry i chwieją się wzgórza.
Waw
W Jego obecności drży ziemia, cały okrąg świata i jego mieszkańcy.
6
Zajin
Któż się ostoi przed Jego gniewem, kto zdoła wytrzymać żar Jego gniewu?
Chet
Zapalczywość Jego wybucha jak ogień, a skały przed Nim pękają.
7
Tet
Dobry jest Pan: On jest schronieniem w czasie zagrożenia,
Jod
bierze w obronę tych, co do Niego się garną,
8
Kaf
lecz wrogów swoich zatraca w powodzi, a nieprzyjaciół pogrąża w ciemnościach.
Sąd nad Judą i Niniwą
Do przywódców Judy
9
Lamed
Cóż to obmyślacie przeciwko Panu ? Przecież On sprowadza zgubę;
Mem
nikt nie wytrzyma, gdy przyjdzie zagłada.
10
Samech
Jak ogarnięte ogniem cierniste krzaki, jak ściernisko – spłoną i nic nie zostanie.
Do Niniwy
Ajin
11To z ciebie wyszedł ten człowiek, który obmyślał zło przeciwko Panu i powziął nikczemne zamiary.
Do Judy
12Tak mówi Pan :
Chociaż są liczni i bezpieczni,
będą odrzuceni, przepadną na zawsze.
Choć cię upokorzyłem,
więcej już tego nie zrobię.
13Teraz złamię jego jarzmo, które ciąży na tobie,
i rozerwę twoje więzy.
Do króla Niniwy
14Pan ogłosił już wyrok na ciebie:
Nigdy potomstwo nie uwieczni twojego imienia.
Z twojej świątyni usunę rzeźby i posągi bogów,
a ciebie zhańbionego rzucę do grobu.
Wypowiedź prorocka – przesłanie, które prorok wypowiada w imieniu Boga (Ha 1,1; Za 9,1; 12,1; Ml 1,1; por. Jr 23,33-40).
Niniwa – jedno z największych i najstarszych miast Mezopotamii; od VIII w. przed Chr. stolica Asyrii, zburzona w 612 r. przed Chr. przez Babilończyków i Medów.
Elkosz – rodzinna miejscowość proroka Nahuma, której lokalizacja nie została ustalona.
Alef… – litery alfabetu hebrajskiego, od których w oryginale rozpoczynają się kolejne wersety poematu.
zazdrosny – wyrażenie to służy ukazaniu nieskończonej miłości Boga wobec swojego ludu. Zawiera też nakaz wyłącznego kultu Boga Izraela.
mściwy – hebr. określenie Bożej sprawiedliwości. Według przyjętego wówczas prawa odwetu (ius talionis) nie jest to zemsta, lecz słuszna kara za krzywdę wyrządzoną przez wrogów.
Baszan – żyzny płaskowyż w południowej Syrii.
Karmel – zalesione pasmo górskie, które ciągnie się od wzgórz Samarii w stronę Morza Śródziemnego.
Liban – pasmo górskie leżące na północy Palestyny, ciągnące się równolegle do wybrzeża Morza Śródziemnego.
usunę rzeźby i posągi bogów – wyrzucenie ze świątyni posągów bóstw asyryjskich stało się symbolem wielkiego upokorzenia Asyrii.
Werset 14 jest prawdopodobnie aluzją do najazdu króla Asyrii Sennacheryba na Judę w 701 r. przed Chr.
PAN (hebr. Adonai - ‘pan’; gr. Kyrios - ‘władca’, ‘ten który ma władzę nad innym człowiekiem lub całym ludem’) - tytuł wyrażający dostojeństwo i cześć. W ST termin ten stosowano w zastępstwie imienia Boga, którego ze względu na jego świętość nie wypowiadano. W obecnym przekładzie tam, gdzie występuje słowo ”Pan”, w oryginale jest słowo JHWH (tzw. tetragram), wymawiane zazwyczaj jako Jahwe. W ST jest to najważniejsze imię Boga, które prawdopodobnie oznacza Tego, który jest, który wyzwala, który stwarza, który panuje ( Wj 3,14n). W Septuagincie - greckim przekładzie ST - tytuł Pan (Kyrios) stał się imieniem własnym Boga, najwyższego spośród wszystkich władców (Pwt 10,17). NT tytuł Kyrios odnosi do Jezusa. Upowszechnił się on w pierwszych wspólnotach chrześcijan, którzy oddając się pod panowanie Chrystusa, uznali Go za jedynego Pana, władcę życia i śmierci (Rz 14,9), tego, który powróci (1Tes 4,17), aby ostatecznie zatryumfować nad wszystkim (Flp 2,9-11). Rzeczywiste uznanie Jezusa za Pana jest warunkiem wystarczającym do otrzymania zbawienia (Rz 10,9; por. J 13,13n).
GNIEW BOŻY - zwrot wskazujący na to, że Bóg, będąc doskonale sprawiedliwy i święty, odrzuca wszystko, co sprzeciwia się świętości. Autorzy biblijni, opowiadając różne wydarzenia, używają zwrotu gniew Boga, aby uzmysłowić ludziom, jak wielkim złem jest grzech i nieposłuszeństwo wobec Bożego prawa. Zwrot ten ukazuje więc nie tyle dosłowną reakcję Boga na ludzkie działanie, ile ma być bodźcem do opamiętania się człowieka. W tym kontekście gniewu Boga nie można porównywać do ludzkiej reakcji gniewu, w której człowiek pod wpływem doznanego zła lub krzywdy przeżywa wzburzenie, a nawet pojawia się w nim chęć odwetu lub zemsty. Już w ST, w równym stopniu co gniew Boga, podkreślone jest Jego miłosierdzie (np. Ps 103,8nn). Idea ta jest także wyraźnie obecna w NT. Jezus, spotykając się z zatwardziałością ludzi, okazywał wzburzenie i gniew, które miały prowadzić do opamiętania się grzeszników (np. Mk 3,5; J 2,13-17). Istotą misji Jezusa było jednak bezgraniczne miłosierdzie, w którym wyraziła się miłość Boga do całego stworzenia (np. J 3,16; 12,47). Gniew Boży, szczególnie w nauczaniu Pawła Apostoła, odnosi się do końca czasów, kiedy Bóg sprawiedliwie osądzi każdego człowieka. Apostoł przestrzega, że nieposłuszeństwo Bogu ściąga na człowieka Jego gniew (np. Rz 1,18). Nadzieja ludzka polega na tym, że mocniejsza od Bożego gniewu jest Jego miłość, gdyż On sam jest miłością (1J 4,8). Rola Jezusa polega na wzięciu gniewu Bożego na siebie (np. Kol 1,20; 2,14), dlatego obawiać się gniewu Boga mogą jedynie ci, którzy nie chcą uwierzyć w Chrystusa i odrzucają Jego miłość. Zob.
KARA BOŻA.
PAN (hebr. Adonai - ‘pan’; gr. Kyrios - ‘władca’, ‘ten który ma władzę nad innym człowiekiem lub całym ludem’) - tytuł wyrażający dostojeństwo i cześć. W ST termin ten stosowano w zastępstwie imienia Boga, którego ze względu na jego świętość nie wypowiadano. W obecnym przekładzie tam, gdzie występuje słowo ”Pan”, w oryginale jest słowo JHWH (tzw. tetragram), wymawiane zazwyczaj jako Jahwe. W ST jest to najważniejsze imię Boga, które prawdopodobnie oznacza Tego, który jest, który wyzwala, który stwarza, który panuje ( Wj 3,14n). W Septuagincie - greckim przekładzie ST - tytuł Pan (Kyrios) stał się imieniem własnym Boga, najwyższego spośród wszystkich władców (Pwt 10,17). NT tytuł Kyrios odnosi do Jezusa. Upowszechnił się on w pierwszych wspólnotach chrześcijan, którzy oddając się pod panowanie Chrystusa, uznali Go za jedynego Pana, władcę życia i śmierci (Rz 14,9), tego, który powróci (1Tes 4,17), aby ostatecznie zatryumfować nad wszystkim (Flp 2,9-11). Rzeczywiste uznanie Jezusa za Pana jest warunkiem wystarczającym do otrzymania zbawienia (Rz 10,9; por. J 13,13n).
PAN (hebr. Adonai - ‘pan’; gr. Kyrios - ‘władca’, ‘ten który ma władzę nad innym człowiekiem lub całym ludem’) - tytuł wyrażający dostojeństwo i cześć. W ST termin ten stosowano w zastępstwie imienia Boga, którego ze względu na jego świętość nie wypowiadano. W obecnym przekładzie tam, gdzie występuje słowo ”Pan”, w oryginale jest słowo JHWH (tzw. tetragram), wymawiane zazwyczaj jako Jahwe. W ST jest to najważniejsze imię Boga, które prawdopodobnie oznacza Tego, który jest, który wyzwala, który stwarza, który panuje ( Wj 3,14n). W Septuagincie - greckim przekładzie ST - tytuł Pan (Kyrios) stał się imieniem własnym Boga, najwyższego spośród wszystkich władców (Pwt 10,17). NT tytuł Kyrios odnosi do Jezusa. Upowszechnił się on w pierwszych wspólnotach chrześcijan, którzy oddając się pod panowanie Chrystusa, uznali Go za jedynego Pana, władcę życia i śmierci (Rz 14,9), tego, który powróci (1Tes 4,17), aby ostatecznie zatryumfować nad wszystkim (Flp 2,9-11). Rzeczywiste uznanie Jezusa za Pana jest warunkiem wystarczającym do otrzymania zbawienia (Rz 10,9; por. J 13,13n).
PAN (hebr. Adonai - ‘pan’; gr. Kyrios - ‘władca’, ‘ten który ma władzę nad innym człowiekiem lub całym ludem’) - tytuł wyrażający dostojeństwo i cześć. W ST termin ten stosowano w zastępstwie imienia Boga, którego ze względu na jego świętość nie wypowiadano. W obecnym przekładzie tam, gdzie występuje słowo ”Pan”, w oryginale jest słowo JHWH (tzw. tetragram), wymawiane zazwyczaj jako Jahwe. W ST jest to najważniejsze imię Boga, które prawdopodobnie oznacza Tego, który jest, który wyzwala, który stwarza, który panuje ( Wj 3,14n). W Septuagincie - greckim przekładzie ST - tytuł Pan (Kyrios) stał się imieniem własnym Boga, najwyższego spośród wszystkich władców (Pwt 10,17). NT tytuł Kyrios odnosi do Jezusa. Upowszechnił się on w pierwszych wspólnotach chrześcijan, którzy oddając się pod panowanie Chrystusa, uznali Go za jedynego Pana, władcę życia i śmierci (Rz 14,9), tego, który powróci (1Tes 4,17), aby ostatecznie zatryumfować nad wszystkim (Flp 2,9-11). Rzeczywiste uznanie Jezusa za Pana jest warunkiem wystarczającym do otrzymania zbawienia (Rz 10,9; por. J 13,13n).
PAN (hebr. Adonai - ‘pan’; gr. Kyrios - ‘władca’, ‘ten który ma władzę nad innym człowiekiem lub całym ludem’) - tytuł wyrażający dostojeństwo i cześć. W ST termin ten stosowano w zastępstwie imienia Boga, którego ze względu na jego świętość nie wypowiadano. W obecnym przekładzie tam, gdzie występuje słowo ”Pan”, w oryginale jest słowo JHWH (tzw. tetragram), wymawiane zazwyczaj jako Jahwe. W ST jest to najważniejsze imię Boga, które prawdopodobnie oznacza Tego, który jest, który wyzwala, który stwarza, który panuje ( Wj 3,14n). W Septuagincie - greckim przekładzie ST - tytuł Pan (Kyrios) stał się imieniem własnym Boga, najwyższego spośród wszystkich władców (Pwt 10,17). NT tytuł Kyrios odnosi do Jezusa. Upowszechnił się on w pierwszych wspólnotach chrześcijan, którzy oddając się pod panowanie Chrystusa, uznali Go za jedynego Pana, władcę życia i śmierci (Rz 14,9), tego, który powróci (1Tes 4,17), aby ostatecznie zatryumfować nad wszystkim (Flp 2,9-11). Rzeczywiste uznanie Jezusa za Pana jest warunkiem wystarczającym do otrzymania zbawienia (Rz 10,9; por. J 13,13n).
Tytuł
Pierwszy werset księgi jest jej tytułem, w którym redaktor podaje imię proroka i tłumaczy, że jego nauczanie jest w rzeczywistości słowem samego Boga. Zostało ono objawione Nahumowi w wizji prorockiej dotyczącej upadku Niniwy, co miało miejsce w 612 r. przed Chr.
Dobry, lecz groźny Pan
Hymn rozpoczynający Księgę Nahuma przedstawia Boga jako potężnego władcę kosmosu i historii. Autor opisuje Jego wielki gniew, którego widzialnym dla człowieka przejawem są zjawiska przyrodnicze: wichura, burza, susza i trzęsienie ziemi, będące jednocześnie karą, jaką rozgniewany Bóg zsyła na grzeszników. Prorok stawia istotne pytanie: Czy wobec potęgi gniewu Boga ktokolwiek może ocalić swoje życie? (w. 6). Bóg jest mścicielem (w. 1) i nie pobłaża nikomu (w. 3), ale zarazem jest też Bogiem dobrym (w. 7), dlatego wybawi każdego, kto w Nim będzie szukał swojego ocalenia. Bóg z dobrocią interesuje się tym wszystkim, czego doświadczają ci, których On kocha. Ci natomiast, którzy Go odrzucają, zostaną przez Niego ukarani.
Do przywódców Judy
Prorok rozpoczyna swój dialog z nieprzyjaciółmi Boga od ukazania bezcelowości ich działań skierowanych przeciwko Stwórcy. Bezpośredni ton jego wypowiedzi wskazuje, że jest absolutnie pewny tego, iż spotka ich wielka klęska, ponieważ Bóg bezlitośnie wytraci wszystkich swoich wrogów.
Do Niniwy Nikczemne zamiary (w. 11) przeciwko Bogu podejmowane są w konkretnym środowisku. Wyrażenie: to z ciebie (w. 11) wskazuje na Niniwę (Na 1,1+), czyli stolicę Asyrii, przeciwko której skierowane jest orędzie Nahuma. Z tego wielkiego miasta, stolicy potężnego imperium, wyszedł ten, który chce walczyć z Bogiem. Walka ta polegała na wojnie wypowiedzianej ludowi Bożemu mieszkającemu w Judzie. Asyryjczycy nie ograniczyli się jedynie do najazdu na Judę, ale chcieli również zmierzyć się z potęgą samego Boga, jak miało to miejsce w przypadku najazdu Sennacheryba na Jerozolimę w 701 r. przed Chr. (2Krl 18 – 19).
Do Judy.
Po raz kolejny Nahum zapowiada zagładę tych, którzy sprzeniewierzyli się Bogu i ogłasza koniec dominacji Asyrii nad Judą. Bóg przyznaje, że ucisk ze strony Asyryjczyków był karą zesłaną na Izraela za jego grzechy. Jednocześnie obiecuje, że nie będzie więcej w ten sposób doświadczał swojego ludu.
Do króla Niniwy
Prorok zwraca się bezpośrednio do króla Niniwy. Groźba ta dotyczy osoby króla, jego narodu, ale także bóstw, którym oddaje cześć. Brak pochówku, szczególnie w odniesieniu do postaci tak znaczącej jak król, był największym upokorzeniem, ponieważ grób gwarantował wieczną pamięć potomnych. Zapowiedź ta wypełniła się na ostatnim królu Asyrii, który w 605 r. przed Chr. został wzięty do niewoli przez Babilończyków.
Księga Nahuma
Wprowadzenie
Okoliczności powstania
Imię Nahum oznacza ‘Jahwe pociesza’ i w pewien sposób jest ono streszczeniem treści Księgi Nahuma, a także wskazuje na cel powstania dzieła, którego głównym przesłaniem jest zapowiedź upadku Niniwy, stolicy Asyrii. Księga Nahuma nie podaje żadnych informacji na temat jej autora. W tytule widnieje jedynie wzmianka o jego rodzinnej miejscowości – Elkosz, która prawdopodobnie była położona w Judei.
Czas powstania dzieła wyznaczają dwie daty: 663 r. przed Chr. – zdobycie przez Asyryjczyków Teb (hebr. No‑Amon), stolicy Egiptu, oraz 612 r. przed Chr. – zdobycie i zburzenie Niniwy. W Judei rządził w tym czasie król Manasses (691-643 przed Chr.), zależny politycznie od Asyrii, propagator pogańskich obyczajów. Po nim krótko rządził Amon, a następnie wielki reformator Jozjasz (641-609 przed Chr.). W tym okresie szybko zaczęła wzrastać polityczna i militarna potęga Babilonu i równie szybko gasła potęga Asyrii.
W takich okolicznościach żyje i działa prorok Nahum. Niektórzy zarzucają mu skrajny nacjonalizm. Nie piętnuje on bowiem, wzorem innych proroków, grzechów własnego narodu, lecz całą mocą ducha zwraca się przeciw znienawidzonej Asyrii. Nie należał on jednak do grona fałszywych proroków, którzy wyznawali zasadę, że naród izraelski ocaleje i będzie się mu się dobrze wiodło niezależnie od jego postawy religijno-moralnej. Nahum kieruje do swoich rodaków mocne słowa religijnej pociechy: Bóg na zasadzie sprawiedliwej odpłaty ukarze ciemięzców za wszelkie okrucieństwa i krzywdy wyrządzone nie tylko Judei, ale również innym ujarzmionym narodom.
Treść i teologia
Ze względu na treść księgi formalnie dzieli się ona na dwie części. Pierwszą stanowi alfabetyczny hymn, wysławiający Boga, który przychodzi na ziemię dla osądzenia i ukarania nieprzyjaciół oraz dla ocalenia swoich czcicieli. Hymn ten ma formę akrostychu alfabetycznego, to znaczy wersy zaczynają się od kolejnych liter alfabetu hebrajskiego (Alef, Bet, Gimel itd.). Po hymnie, stanowiącym swojego rodzaju wprowadzenie do właściwego proroctwa, następuje seria niezależnych wyroczni, z których niektóre są adresowane do Judy i obiecują jej zbawienie (Na 1,12; 2,1.3), a inne są groźbami przeciwko Niniwie (Na 1,9-11.14). Część zasadnicza księgi to poemat o zburzeniu Niniwy (Na 2,4 – 3,19), który pod względem siły wyrazu i plastyczności opisu przypomina pieśń Debory (Sdz 5). Zawiera on zarówno zapowiedzi kary Bożej, spowodowanej grzechami Asyrii, jak również ironiczne pieśni żałobne nad zagładą Niniwy.
Styl Nahuma jest wyrazisty, zwięzły i oryginalny. Opisy są dynamiczne i dramatyczne. Tekst przemawia do słuchacza przez asonanse, pytania retoryczne, wykrzykniki, metafory i symbole. Choć nie brak głosów, że księga jest wzorowana na liturgii sprawowanej po zburzeniu Niniwy w 612 r., to jednak więcej argumentów przemawia za tym, by wypowiedzi Nahuma o Niniwie traktować jako zapowiedzi prorockie dotyczące Asyrii.
Główną myśl teologiczną księgi stanowi prawda, że Bóg Izraelitów jest Panem nie tylko samego Izraela. Kieruje On zarówno dziejami narodu wybranego, jak i historią całego świata. Dowodem na to będzie całkowity upadek dumnej stolicy niezwyciężonego dotąd asyryjskiego imperium. Nauczanie Nahuma odzwierciedla więc wyznanie wiary we wszechpotęgę Boga Jahwe, jedynego Pana historii. Analiza treści i formy tekstu hebrajskiego księgi – mimo że wykazuje on pewne skażenia – ujawnia jego niezaprzeczalne literackie piękno. Niewielką Księgę Nahuma należy zaliczyć do arcydzieł złotego okresu religijnej literatury hebrajskiej. Nieprzemijającą wartość ma dla nas zawarta w księdze myśl, że wszelkie wydarzenia historii służą zbawczym planom Boga. Księga Nahuma to dzieło niosące pociechę i nadzieję.
Pierwszy werset księgi jest jej tytułem, w którym redaktor podaje imię proroka i tłumaczy, że jego nauczanie jest w rzeczywistości słowem samego Boga. Zostało ono objawione Nahumowi w wizji prorockiej dotyczącej upadku Niniwy, co miało miejsce w 612 r. przed Chr.