Krwawa kara

31Biada ci, miasto pełne krwi, zbudowane tylko na kłamstwie,

nienasycone w rabunkach

i nieustannej grabieży.

2Słychać trzaskanie z biczów,

łoskot kół rozpędzonych,

tętent pędzących koni

i terkot wozów bojowych.

3Nacierają jeźdźcy,

połyskują miecze,

błyskają oszczepy!

Jest wielu rannych

i mnóstwo poległych.

Niezliczone trupy,

o które się potykają!

Ukarana nierządnica

4Z powodu twego nierządu, nierządnico,

która swym wdziękiem rozpalałaś namiętność,

zwodziłaś ludy swoją zalotnością

i uwiodłaś liczne narody,

5Ja teraz powstaję przeciwko tobie

– wyroczniaPana Zastępów.

Obnażę cię zupełnie

i twoją nagość pokażę narodom.

Królestwa zobaczą twoją hańbę.

6Twymi obrzydliwościami cię obrzucę

i na wzgardę wystawię,

będziesz budziła odrazę.

7Ten, kto cię ujrzy, ucieknie od ciebie, wołając:

„Niniwa zburzona! Któżby jej żałował?”.

Gdzież znajdę ci pocieszycieli?

8Czy lepsza jesteś niż Teby,

co leżą między rzekami,

wodami otoczone?

Ich wałem obronnym było morze,

a wody – murami.

9Etiopia dawała im siłę

i liczni Egipcjanie,

Put i Libijczycy nieśli im pomoc.

10Lecz i Teby poszły na wygnanie,

w niewolę je zagarnięto;

na rogach wszystkich ulic

mordowano niemowlęta.

O dostojników rzucano tam losy,

a wszystkich książąt zakuto w kajdany.

11Upoją także i ciebie

aż do utraty świadomości.

Również i ty będziesz szukać schronienia przed wrogiem.

12Wszystkie twoje warownie

są jak przedwcześnie dojrzałe figi:

wystarczy nimi potrząsnąć,

a same wpadną do ust.

13Oto twoi żołnierze są jak kobiety,

a bramy twojego kraju

przed nieprzyjaciółmi szeroko otwarte,

bo ogień strawił już wszelkie rygle.

14Choćbyś zrobiła zapas wody na czas oblężenia,

umocniła wszystkie obwarowania;

choćbyś ugniatała glinę

i przygotowała formy do cegieł,

15i tak pochłonie cię ogień,

a miecz cię wytępi;

pożre cię jak chmara szarańczy.

Nagłe wyludnienie miasta

Choćbyś urosła w liczbę jak szarańcza

i rozmnożyła się jak całe jej roje;

16choćby twoi kupcy stali się liczni

jak wszystkie gwiazdy na niebie –

szarańcza też się gromadzi,

lecz potem precz odlatuje.

17Twoi strażnicy jak chmara szarańczy,

a urzędnicy jak rój owadów,

które w czas chłodów siadają na murach.

Gdy słońce wzejdzie – już odlatują,

lecz nie wiadomo, na jakie miejsce.

18Królu Asyrii! Posnęli twoi pasterze,

bohaterowie twoi już odpoczywają!

Twój lud po górach został rozproszony

i nikt go już nie zgromadzi!

Lamentacja pogrzebowa

19Twój upadek jest nieunikniony,

a twoja rana – nieuleczalna.

Kto tylko usłyszy o tobie wieści,

z radości zaklaszcze w dłonie,

bo twoje okrucieństwo

wszystkim ciążyło nieustannie.


uwiodłaś liczne narody – imperium asyryjskie posługiwało się nie tylko siłą, ale również podstępną dyplomacją, kłamliwymi obietnicami, stąd porównanie do metod stosowanych przez nierządnice.


Niniwa – zob. Na 1,1+.


Teby – stolica starożytnego Egiptu, położona w Górnym Egipcie, ok. 550 km na południe od dzisiejszego Kairu. Miasto to miało monumentalną świątynię i kompleksy pałacowe położone wzdłuż obu brzegów Nilu. Do dzisiaj przetrwały ruiny tych budowli w Luksorze, Karnaku, Kurnah i Medinet Habu. Po fazie wielkiego rozwoju, przypadającej na lata 1580-1085 przed Chr., miasto pozostało ośrodkiem życia kulturalnego i religijnego aż do momentu, kiedy zostało podbite przez Asyryjczyków ok. 663 r. przed Chr.


Put – region w północnej w Afryce, prawdopodobnie w Libii.


Upoją także i ciebie – symboliczny obraz picia z kielicha gniewu Bożego (Iz 51, 17; Jr 25, 15; Ab 16; Ha 2,16).


Rozpaczliwe przygotowania do obrony okazują się daremne wobec przewagi nieprzyjaciela. Mimo to stolica opierała się najeźdźcy jeszcze ok. trzy miesiące.


KREW - substancja uważana za siedlisko życia (Kpł 17,11), a nawet utożsamiana z życiem (Rdz 9,5). W myśl prawa starotestamentowego każdy, kto z premedytacją przelewa ludzką krew, musi ponieść karę śmierci (np. Lb 35,16-21; Pwt 19,11-13.21). Zabójstwo człowieka uważane było za sprzeciw wobec Boga, dawcy życia. Prawo zakazywało również spożywania krwi zwierząt (np. Kpł 17,12-14; Pwt 12,15n). Krew miała swoje zastosowanie w żydowskich obrzędach liturgicznych. Używano jej do skrapiania ołtarzy i przy obrzędzie ustanawiania kapłanów (Wj 29,15n.19-21). Jako symbol życia była darem ofiarnym składanym Bogu jako zadośćuczynienie za popełnione grzechy (Kpł 17,11). W pełni skuteczną ofiarą niweczącą ludzki grzech była krew Jezusa przelana na krzyżu. Jest to krew Nowego Przymierza, dzięki której dokonuje się ostateczne pojednanie człowieka z Bogiem (np. Mk 14,24). Od Ostatniej Wieczerzy, podczas której Jezus ustanowił sakrament Eucharystii, wierzący w Niego gromadzą się na ucztach eucharystycznych, na których spożywają chleb i wino, które po konsekracji stają się Ciałem i Krwią Chrystusa (np. 1Kor 10,16; 11,23-26). Zob.

DUSZA.

WYROCZNIA - w Piśmie Świętym jest to informacja lub przesłanie, które Bóg kieruje do człowieka lub do całej społeczności. Często wyrocznia jest odpowiedzią na postawione przez człowieka pytanie lub stanowi szczególną interwencję Boga, który objawiając swoją wolę, kieruje losami świata. W Piśmie Świętym mamy ukazane trzy sposoby otrzymywania wyroczni: 1) w czasie snu (np. Rdz 40,8nn; 1Sm 15,16; Mt 1,20-24); 2) pod wpływem natchnienia lub w widzeniu (np. 1Sm 8,21n; 9,17; Ez 2,1nn; Dz 9,10nn); 3) przez rzucanie losów (np. Wj 28,30; Joz 7,16nn; 1Sm 14,41nn; Dz 1,26). W ciągu dziejów Izraela istniały wyznaczone miejsca i osoby umożliwiające otrzymanie wyroczni od Boga. Szczególnymi przekazicielami Bożych wyroków byli charyzmatyczni prorocy. Władcy na dworach mieli zazwyczaj kogoś, kto przekazywał Bożą wolę i głos takiego człowieka brano pod uwagę na przykład w organizacji wypraw wojennych (np. 2Krn 18,3nn). Prawo zabraniało Żydom stosowania jakichkolwiek praktyk magicznych, którymi często posługiwali się ludzie przekazujący wyrocznie w społecznościach pogańskich. Bóg sam przekazywał swoje objawienie w sposób pewny i jednoznaczny i nie miało to nic wspólnego z praktyką magiczną czy wróżbiarską.


PAN (hebr. Adonai - ‘pan’; gr. Kyrios - ‘władca’, ‘ten który ma władzę nad innym człowiekiem lub całym ludem’) - tytuł wyrażający dostojeństwo i cześć. W ST termin ten stosowano w zastępstwie imienia Boga, którego ze względu na jego świętość nie wypowiadano. W obecnym przekładzie tam, gdzie występuje słowo ”Pan”, w oryginale jest słowo JHWH (tzw. tetragram), wymawiane zazwyczaj jako Jahwe. W ST jest to najważniejsze imię Boga, które prawdopodobnie oznacza Tego, który jest, który wyzwala, który stwarza, który panuje ( Wj 3,14n). W Septuagincie - greckim przekładzie ST - tytuł Pan (Kyrios) stał się imieniem własnym Boga, najwyższego spośród wszystkich władców (Pwt 10,17). NT tytuł Kyrios odnosi do Jezusa. Upowszechnił się on w pierwszych wspólnotach chrześcijan, którzy oddając się pod panowanie Chrystusa, uznali Go za jedynego Pana, władcę życia i śmierci (Rz 14,9), tego, który powróci (1Tes 4,17), aby ostatecznie zatryumfować nad wszystkim (Flp 2,9-11). Rzeczywiste uznanie Jezusa za Pana jest warunkiem wystarczającym do otrzymania zbawienia (Rz 10,9; por. J 13,13n).


PAN ZASTĘPÓW - jedno z imion Boga. Słowo zastępy obejmuje wszystkie siły, które działają w świecie, realizując Boże rozkazy i polecenia. Bóg w rozumieniu Izraelitów był dowódcą wojsk ziemskich - armii żydowskiej, a także wojsk niebieskich tworzonych przez aniołów. Przekonanie to znalazło wyraz w zwyczaju zabierania na wyprawy wojenne Arki Przymierza - znaku obecności Boga pośród ludu. Starożytny przekład Biblii na jęz. gr. tłumaczył ten zwrot często jako ‘Pan Wszechmocny’ i w takiej formie pojawia się on w NT (np. 2Kor 6,18; Ap 4,8). Zob.

ARKA PRZYMIERZA.

ASYRIA, ASYRYJCZYCY - starożytne miasto-państwo Assur na północnym-wschodzie obecnego Iraku, ze stolicą na zachodnim brzegu Tygrysu. Starożytne inskrypcje poświadczają, że ok. 1900 r. przed Chr. władcą tego niezawisłego miasta -państwa był Szalim-Ahum. Pod koniec XIX w. przed Chr. Assur został zawładnięty przez Amorytów znad Eufratu. W połowie XIV w. przed Chr. za Assurbalita I ukonstytuowało się imperium asyryjskie, zajmując w następnych stuleciach rozległe terytoria Mitanni i Babilonii. Ok. 1200 r. przed Chr. imperium asyryjskie przeżywało głęboki kryzys. Prawdziwy jego rozkwit rozpoczął się ok. 935 r. przed Chr. od odzyskania terenów utraconych uprzednio na rzecz Aramejczyków. Stopniowa ekspansja imperium nowoasyryjskiego pozwoliła mu ok. 660 r. przed Chr. zająć znaczną część starożytnego Bliskiego Wschodu. Upadek tego imperium został zapoczątkowany wojną domową pomiędzy wojskami trzech pretendentów do tronu. Sytuację tę wykorzystała koalicja Medów i Babilończyków, którzy zaatakowali i zniszczyli środkową część imperium asyryjskiego. Ostatni król Asyrii, Assurubalipat II (612-609 przed Chr.), panował jeszcze przez krótki czas na zachodzie dawnego imperium, w Charanie, dzięki wsparciu ze strony władcy egipskiego. Został jednak zdetronizowany przez Babilończyków, a na zgliszczach wielkiego państwa powstały imperia Babilonii i Medii. W Biblii są jedynie wzmianki o kontaktach Izraela z Asyrią w okresie imperium nowoasyryjskiego. Autorzy 2Krl i 2Krn odnotowują, że Izrael i Juda wykorzystały konflikt pomiędzy Asyrią i Aramem dla poszerzenia swojego terytorium. Było to możliwe za królów Jeroboama II (2Krl 14,23-29) oraz Ozjasza (2Krn 26). Ostatecznie jednak zarówno Izrael, jak i Juda zostały podporządkowane władcom imperium nowoasyryjskiego. Podczas gdy Juda pozostawała ich lojalnym wasalem, Izrael buntował się przeciwko władzy Tiglat-Pilesera, Salmanassara i Sargona. Skutkiem tego był podział terytorium Izraela na prowincje i deportacja ludności w latach 732-720 przed Chr. (2Krl 17,1 - 18,12). Zob.

AMORYCI,

BABILON.

Krwawa kara
Klęska Niniwy jest karą za liczne zbrodnie, które Asyria popełniła na innych narodach (wojny, grabieże, deportacje ludności), za nienasyconą chciwość, wyrażającą się w gromadzeniu rabowanych bogactw, a także za pychę powodowaną ciągłym upokarzaniem sąsiednich nacji. Po poetyckim opisie ataku na miasto (Na 2,12n), Nahum przedstawia dramatyczny obraz rzeczywistej sytuacji jego mieszkańców, którzy próbując się jeszcze bronić, toczą nierówną walkę, a uciekając w popłochu, depczą ciała swoich poległych.


Ukarana nierządnica
Niniwa zostaje porównana do nierządnicy, która swoim bogactwem i wdziękami uwodziła wszystkich dokoła. Teraz, ogołocona ze wszystkiego, zostaje skazana na nieodwracalne pohańbienie. Podzieliła ona los równie wspaniałych i, wydawać by się mogło, niezwyciężonych Teb, stolicy Egiptu. Miasto to zdobył i zburzył król Asyrii Assurbanipal w 664 r. przed Chr. Pół wieku później taki sam los spotka Niniwę, stolicę bezbożnego imperium Asyrii.


Nagłe wyludnienie miasta
Nahum zapowiada zupełne zniszczenie miasta, które nigdy nie odbuduje swojej dawnej potęgi. Asyryjczycy uzależniali podbite przez siebie kraje nie tylko okupacją ich terenów, ale także gospodarczo, narzucając im swoje warunki handlowe. Prorok porównuje ich do roju szarańczy, która pożera wszystko, co znajdzie na swojej drodze. Po zmroku owady te siadały na murach, aby ogrzewając się nawzajem własnym ciepłem, przeczekać chłód nocy. Kiedy jednak rozgrzało je poranne słońce, odlatywały w nieznanym kierunku, pozostawiając po sobie jedynie wielkie zniszczenia. Tak zachowają się możni asyryjscy, którzy w obliczu klęski będą spać, to znaczy nie podejmą żadnych działań w obronie ludu, który pozbawiony jakiejkolwiek obrony rozpierzchnie się po górach i wszelki ślad po nim zaginie.


Lamentacja pogrzebowa
Ostatni werset Księgi Nahuma to ironiczna lamentacja pogrzebowa wznoszona nad Niniwą przez tych, którzy przez lata doznawali ucisku ze strony Asyryjczyków. Ich radość wynika nie tylko z faktu pokonania wroga, ale przede wszystkim z tego, że już nigdy więcej nie doznają krzywdy z rąk Asyrii, ponieważ jej upadek jest nieodwołalny i już nigdy kraj ten nie podniesie się z ruin.

Księga Nahuma
Wprowadzenie
Okoliczności powstania
Imię Nahum oznacza ‘Jahwe pociesza’ i w pewien sposób jest ono streszczeniem treści Księgi Nahuma, a także wskazuje na cel powstania dzieła, którego głównym przesłaniem jest zapowiedź upadku Niniwy, stolicy Asyrii. Księga Nahuma nie podaje żadnych informacji na temat jej autora. W tytule widnieje jedynie wzmianka o jego rodzinnej miejscowości – Elkosz, która prawdopodobnie była położona w Judei.
Czas powstania dzieła wyznaczają dwie daty: 663 r. przed Chr. – zdobycie przez Asyryjczyków Teb (hebr. No‑Amon), stolicy Egiptu, oraz 612 r. przed Chr. – zdobycie i zburzenie Niniwy. W Judei rządził w tym czasie król Manasses (691-643 przed Chr.), zależny politycznie od Asyrii, propagator pogańskich obyczajów. Po nim krótko rządził Amon, a następnie wielki reformator Jozjasz (641-609 przed Chr.). W tym okresie szybko zaczęła wzrastać polityczna i militarna potęga Babilonu i równie szybko gasła potęga Asyrii.
W takich okolicznościach żyje i działa prorok Nahum. Niektórzy zarzucają mu skrajny nacjonalizm. Nie piętnuje on bowiem, wzorem innych proroków, grzechów własnego narodu, lecz całą mocą ducha zwraca się przeciw znienawidzonej Asyrii. Nie należał on jednak do grona fałszywych proroków, którzy wyznawali zasadę, że naród izraelski ocaleje i będzie się mu się dobrze wiodło niezależnie od jego postawy religijno-moralnej. Nahum kieruje do swoich rodaków mocne słowa religijnej pociechy: Bóg na zasadzie sprawiedliwej odpłaty ukarze ciemięzców za wszelkie okrucieństwa i krzywdy wyrządzone nie tylko Judei, ale również innym ujarzmionym narodom.
Treść i teologia
Ze względu na treść księgi formalnie dzieli się ona na dwie części. Pierwszą stanowi alfabetyczny hymn, wysławiający Boga, który przychodzi na ziemię dla osądzenia i ukarania nieprzyjaciół oraz dla ocalenia swoich czcicieli. Hymn ten ma formę akrostychu alfabetycznego, to znaczy wersy zaczynają się od kolejnych liter alfabetu hebrajskiego (Alef, Bet, Gimel itd.). Po hymnie, stanowiącym swojego rodzaju wprowadzenie do właściwego proroctwa, następuje seria niezależnych wyroczni, z których niektóre są adresowane do Judy i obiecują jej zbawienie (Na 1,12; 2,1.3), a inne są groźbami przeciwko Niniwie (Na 1,9-11.14). Część zasadnicza księgi to poemat o zburzeniu Niniwy (Na 2,4 – 3,19), który pod względem siły wyrazu i plastyczności opisu przypomina pieśń Debory (Sdz 5). Zawiera on zarówno zapowiedzi kary Bożej, spowodowanej grzechami Asyrii, jak również ironiczne pieśni żałobne nad zagładą Niniwy.
Styl Nahuma jest wyrazisty, zwięzły i oryginalny. Opisy są dynamiczne i dramatyczne. Tekst przemawia do słuchacza przez asonanse, pytania retoryczne, wykrzykniki, metafory i symbole. Choć nie brak głosów, że księga jest wzorowana na liturgii sprawowanej po zburzeniu Niniwy w 612 r., to jednak więcej argumentów przemawia za tym, by wypowiedzi Nahuma o Niniwie traktować jako zapowiedzi prorockie dotyczące Asyrii.
Główną myśl teologiczną księgi stanowi prawda, że Bóg Izraelitów jest Panem nie tylko samego Izraela. Kieruje On zarówno dziejami narodu wybranego, jak i historią całego świata. Dowodem na to będzie całkowity upadek dumnej stolicy niezwyciężonego dotąd asyryjskiego imperium. Nauczanie Nahuma odzwierciedla więc wyznanie wiary we wszechpotęgę Boga Jahwe, jedynego Pana historii. Analiza treści i formy tekstu hebrajskiego księgi – mimo że wykazuje on pewne skażenia – ujawnia jego niezaprzeczalne literackie piękno. Niewielką Księgę Nahuma należy zaliczyć do arcydzieł złotego okresu religijnej literatury hebrajskiej. Nieprzemijającą wartość ma dla nas zawarta w księdze myśl, że wszelkie wydarzenia historii służą zbawczym planom Boga. Księga Nahuma to dzieło niosące pociechę i nadzieję.