61Ponownie podniosłem oczy i zobaczyłem cztery rydwany, które wyjeżdżały spomiędzy dwóch gór, a góry te były z brązu. 2Do pierwszego rydwanu były zaprzęgnięte konie gniade, do drugiego rydwanu – konie kare, 3do trzeciego rydwanu – konie białe, a do czwartego rydwanu – silne konie srokate. 4Wtedy odezwałem się i zapytałem anioła, który rozmawiał ze mną: „Panie mój, co to oznacza?”. 5Anioł odpowiedział mi: „To cztery wiatry nieba zaczynają wiać z miejsca, gdzie stały przed Panem całej ziemi. 6Rydwan z końmi karymi wyrusza do krainy północnej, z białymi – na zachód, a z końmi srokatymi – do krainy południowej”. 7Silne konie rwały się do biegu, aby obiec ziemię. Rzekł więc: „Ruszajcie! Obiegnijcie ziemię!”. I obiegły ziemię. 8Potem zawołał mnie i powiedział: „Spójrz, te, które wyruszyły do krainy północnej, uspokoiły mój gniew na krainę północną”.
Koronacja najwyższego kapłana Jozuego
9Pan tak do mnie przemówił:10„Odbierz dary od wygnańców, którzy przybyli z Babilonii: Cheldaja, Tobiasza i Jedajasza, i pójdź w tym dniu do domu Jozjasza, syna Sofoniasza. 11Weź srebro i złoto, zrób z tego koronę i włóż ją na głowę najwyższego kapłana Jozuegoa, syna Josadaka.
12I powiedz mu: „Tak mówi Pan Zastępów: Oto mężczyzna, a imię jego brzmi odrośl. On zbuduje świątynięPana, a jego potomstwo się rozrośnie.13On zbuduje świątynię Pana, przyjmie godność i zasiądzie jako władca na tronie. Również kapłan zasiądzie na swoim tronie i między nimi dwoma będzie panowała pełna zgoda.14A korona pozostanie na pamiątkę w świątyni Pana dla Cheldaja, Tobiasza, Jedajasza i Chena, syna Sofoniasza.15Przyjdą też z daleka i zbudują świątynię Pana. Tak poznacie, że Pan Zastępów posłał mnie do was. A stanie się to, jeśli naprawdę usłuchacie głosuPana, waszego Boga”.
Cheldaj, Tobiasz i Jedajasz – prawdopodobnie imiona te nie oznaczają poszczególnych osób, lecz grupy kapłańskie.
Adam – w jęz. hebr. adam znaczy ‘człowiek’. Nazwa ta staje się imieniem własnym (Rdz 3,20+). Zob. Słownik.
odrośl – zob. Za 3,8+.
ANIOŁ (hebr. mal’ak, gr. angelos - ‘zwiastun’, ‘posłaniec’) - istota duchowa, podporządkowana Bogu, któremu służy w różny sposób, zależny od potrzeby konkretnej sytuacji. W księgach ST nie wspomina się często o aniołach jako pośrednikach między Bogiem a ludźmi. Według opisów biblijnych Bóg najczęściej zwracał się do ludzi w sposób bezpośredni. Rozwój myśli religijnej sprawił, że Izraelici coraz mocniej podkreślali wszechmoc Boga i tym samym stawał się On dla nich coraz bardziej niedostępny, odległy. Wówczas w świadomości religijnej Żydów ugruntowało się przekonanie o istnieniu aniołów - istot pośredniczących w kontakcie Boga z człowiekiem. Biblia nie zawiera żadnych informacji na temat ich natury. Tożsamość aniołów określa ich misja, w której oznajmiają ludziom wolę Boga. Zadaniem aniołów jest również troska o ludzi (np. Ps 91,11). Bóg posłał swojego anioła, który przeprowadził Izraelitów z Egiptu do Ziemi Obiecanej (Wj 23,20nn). Obecność aniołów pośród ludu była potwierdzeniem i symbolem realnej obecności samego Boga. Mogli też pełnić misję niszczycielską (np. Rdz 19,1nn - zniszczenie Sodomy; 2Krl 19,35 - zniszczenie armii asyryjskiej) lub zwiastować nieszczęście (Ps 78, 49). Niekiedy nazywani są świętymi (Hi 5, 1; Ps 89, 6; Dn 4, 10) albo synami Bożymi (Ps 29, 1; 89, 7). W imię Boga aniołowie mogą także odpuszczać ludziom grzechy. W NT aktywność aniołów widoczna jest szczególnie na początku Nowego Przymierza w kontekście poczęcia, narodzenia i pierwszych lat życia Jezusa na ziemi (Mt 1,20.24; 2,13.19; Łk 1 - 2). Anioł towarzyszył Jezusowi także w czasie kuszenia na pustyni oraz przed Męką w czasie modlitwy w Ogrodzie Oliwnym (np. Mt 4,11; Łk 22,43). Autorzy NT ukazują również istotną rolę aniołów w przekazie Bożego orędzia oraz w rozszerzaniu się i wzroście Kościoła (np. Dz 8,26; 10,3nn). Dopiero w czasach NT nastąpiło wyraÉne rozróżnienie aniołów na tych, którzy są wysłannikami Boga, oraz na demony - uosabiające zło, szkodzące człowiekowi. Zob.
DEMON,
OPĘTANIE.
PAN (hebr. Adonai - ‘pan’; gr. Kyrios - ‘władca’, ‘ten który ma władzę nad innym człowiekiem lub całym ludem’) - tytuł wyrażający dostojeństwo i cześć. W ST termin ten stosowano w zastępstwie imienia Boga, którego ze względu na jego świętość nie wypowiadano. W obecnym przekładzie tam, gdzie występuje słowo ”Pan”, w oryginale jest słowo JHWH (tzw. tetragram), wymawiane zazwyczaj jako Jahwe. W ST jest to najważniejsze imię Boga, które prawdopodobnie oznacza Tego, który jest, który wyzwala, który stwarza, który panuje ( Wj 3,14n). W Septuagincie - greckim przekładzie ST - tytuł Pan (Kyrios) stał się imieniem własnym Boga, najwyższego spośród wszystkich władców (Pwt 10,17). NT tytuł Kyrios odnosi do Jezusa. Upowszechnił się on w pierwszych wspólnotach chrześcijan, którzy oddając się pod panowanie Chrystusa, uznali Go za jedynego Pana, władcę życia i śmierci (Rz 14,9), tego, który powróci (1Tes 4,17), aby ostatecznie zatryumfować nad wszystkim (Flp 2,9-11). Rzeczywiste uznanie Jezusa za Pana jest warunkiem wystarczającym do otrzymania zbawienia (Rz 10,9; por. J 13,13n).
GNIEW BOŻY - zwrot wskazujący na to, że Bóg, będąc doskonale sprawiedliwy i święty, odrzuca wszystko, co sprzeciwia się świętości. Autorzy biblijni, opowiadając różne wydarzenia, używają zwrotu gniew Boga, aby uzmysłowić ludziom, jak wielkim złem jest grzech i nieposłuszeństwo wobec Bożego prawa. Zwrot ten ukazuje więc nie tyle dosłowną reakcję Boga na ludzkie działanie, ile ma być bodźcem do opamiętania się człowieka. W tym kontekście gniewu Boga nie można porównywać do ludzkiej reakcji gniewu, w której człowiek pod wpływem doznanego zła lub krzywdy przeżywa wzburzenie, a nawet pojawia się w nim chęć odwetu lub zemsty. Już w ST, w równym stopniu co gniew Boga, podkreślone jest Jego miłosierdzie (np. Ps 103,8nn). Idea ta jest także wyraźnie obecna w NT. Jezus, spotykając się z zatwardziałością ludzi, okazywał wzburzenie i gniew, które miały prowadzić do opamiętania się grzeszników (np. Mk 3,5; J 2,13-17). Istotą misji Jezusa było jednak bezgraniczne miłosierdzie, w którym wyraziła się miłość Boga do całego stworzenia (np. J 3,16; 12,47). Gniew Boży, szczególnie w nauczaniu Pawła Apostoła, odnosi się do końca czasów, kiedy Bóg sprawiedliwie osądzi każdego człowieka. Apostoł przestrzega, że nieposłuszeństwo Bogu ściąga na człowieka Jego gniew (np. Rz 1,18). Nadzieja ludzka polega na tym, że mocniejsza od Bożego gniewu jest Jego miłość, gdyż On sam jest miłością (1J 4,8). Rola Jezusa polega na wzięciu gniewu Bożego na siebie (np. Kol 1,20; 2,14), dlatego obawiać się gniewu Boga mogą jedynie ci, którzy nie chcą uwierzyć w Chrystusa i odrzucają Jego miłość. Zob.
KARA BOŻA.
PAN (hebr. Adonai - ‘pan’; gr. Kyrios - ‘władca’, ‘ten który ma władzę nad innym człowiekiem lub całym ludem’) - tytuł wyrażający dostojeństwo i cześć. W ST termin ten stosowano w zastępstwie imienia Boga, którego ze względu na jego świętość nie wypowiadano. W obecnym przekładzie tam, gdzie występuje słowo ”Pan”, w oryginale jest słowo JHWH (tzw. tetragram), wymawiane zazwyczaj jako Jahwe. W ST jest to najważniejsze imię Boga, które prawdopodobnie oznacza Tego, który jest, który wyzwala, który stwarza, który panuje ( Wj 3,14n). W Septuagincie - greckim przekładzie ST - tytuł Pan (Kyrios) stał się imieniem własnym Boga, najwyższego spośród wszystkich władców (Pwt 10,17). NT tytuł Kyrios odnosi do Jezusa. Upowszechnił się on w pierwszych wspólnotach chrześcijan, którzy oddając się pod panowanie Chrystusa, uznali Go za jedynego Pana, władcę życia i śmierci (Rz 14,9), tego, który powróci (1Tes 4,17), aby ostatecznie zatryumfować nad wszystkim (Flp 2,9-11). Rzeczywiste uznanie Jezusa za Pana jest warunkiem wystarczającym do otrzymania zbawienia (Rz 10,9; por. J 13,13n).
BABILON, BABILONIA (hebr. babel, akad. bab ili - ‘brama boga’) - akadyjska nazwa największego miasta Mezopotamii. W Piśmie Świętym słowo to oznacza zarówno państwo babilońskie [nazywane również Szinear (np. Rdz 11,2; Iz 11,11) lub krajem Chaldejczyków (np. Iz 23,13; Jr 24,5)], jak również jego stolicę - Babilon. Państwo to leżało na terenie dzisiejszego Iraku, między Eufratem i Tygrysem, i było zasiedlone przez semickich Sumerów i Akadyjczyków. Najstarsze ślady osiadłego życia w Babilonii sięgają szóstego tysiąclecia przed Chr. Państwo babilońskie powstało na tych terenach w XIX w. przed Chr. Położenie na północnym krańcu obszarów zalewowych Eufratu dawało Babilonowi możliwość kontrolowania głównych dróg handlowych na Bliskim Wschodzie. Najbardziej znanym królem z pierwszych wieków jego istnienia jest Hammurabi (1792-1750 przed Chr.), twórca słynnego kodeksu regulującego życie społeczne. Okres starobabiloński to również czas prężnego rozwoju na tym terenie literatury zapisywanej pismem klinowym i nauki, zwłaszcza astronomii i astrologii. W XVI w. przed Chr. Babilonia została zdobyta przez Chetytów i znalazła się pod panowaniem dynastii Kasztów. Nowy okres jej rozkwitu rozpoczął się w połowie VIII w. przed Chr. za panowania Nabonassara. Za twórcę państwa nowobabilońskiego uważa się Nabopolassara, króla Chaldejczyków (625-605 przed Chr.). Terytorium Babilonii obejmowało wówczas całą Azję Przednią, a jej stolica stała się naukowym i politycznym centrum starożytnego świata. Następca Nabopolassara Nabuchodonozor II (605-562 przed Chr.) zajął Judę i zburzył Jerozolimę wraz ze świątynią (587/586 r. przed Chr.), a ludność izraelską deportował do Babilonii. W 539 r. przed Chr. państwo babilońskie zostało podbite przez władcę perskiego, Cyrusa Wielkiego. Z rąk perskich tereny te przeszły pod panowanie helleńskie, a w końcu przypadły w udziale Seleucydom. Zauważa się liczne podobieństwa pomiędzy tekstami ST a literaturą babilońską i chaldejską.
NAJWYŻSZY KAPŁAN - urząd zwierzchnika kapłanów świątynnych, zwanego także arcykapłanem. Funkcja ta powierzana była osobom wywodzącym się z arystokratycznych rodów kapłańskich Jerozolimy. W czasach Jezusa najwyższy kapłan miał bardzo szeroki zakres uprawnień. Przede wszystkim strzegł kultu sprawowanego w świątyni, ale także stał na czele Wysokiej Rady, reprezentował Judeę w rozmowach z władzami politycznymi, zbierał podatki i był odpowiedzialny za duchowe prowadzenie całego narodu. Podjęcie tej funkcji poprzedzone było specjalnym obrzędem konsekracji, podczas którego dokonywano rytualnego namas zczenia. Jako przełożony świątyni codziennie składał ofiary i przewodniczył uroczystym obrzędom; tylko on raz w roku miał prawo wejść do miejsca najświętszego. W czasach NT decydujący wpływ na obsadzenie tego urzędu miały władze rzymskie. W Liście do Hebrajczyków jest mowa o Jezusie jako nowym najwyższym kapłanie, który złożył ofiarę doskonałą i jako pierwszy wszedł do nowej, duchowej świątyni, w której wraz z Nim będą przebywać wszyscy zbawieni. Zob.
LEWICI,
MIEJSCE NAJŚWIĘTSZE,
WYSOKA RADA.
IMIĘ - oznaczało istotę, tożsamość i tajemnicę osoby, do której się odnosiło. Nadanie dziecku konkretnego imienia wyrażało oczekiwania rodziców, jakie z nim wiązali, jak również zadania, jakie dana osoba ma do spełnienia w życiu (Mt 16,18). Dlatego w kulturze semickiej imię zawsze wyrażało możliwości społeczne człowieka (Lb 16,2). Izraelici przywiązywali wielką wagę do nadawania imion. Zmienić komuś imię oznaczało obdarzyć go nową osobowością (Rdz 17,5; 17,15). Bóg, objawiając swoje imię człowiekowi ( Wj 3,14), pozwolił mu zbliżyć się do swojej tajemnicy, dopuścił go do głębokiej zażyłości ze sobą (J 17,6.26). Jego imię jest uświęcane (Iz 29,23), uwielbiane (Ps 7,18), kochane (Ps 5,12), wieczne (Ps 135,13) i groźne (Pwt 28,58). Świątynia była miejscem, w którym z woli Boga przebywało Jego imię (Pwt 12,5), czyli stale była napełniona Jego obecnością. Żydzi z szacunku dla Boga nigdy nie wypowiadali Jego imienia, zastępując je pomocniczymi określeniami typu: mój Pan, Bóg, Ten, co przebywa w górach. Bóg wybrał również imię dla swojego Syna. Imię Jezus jest święte i tożsame z imieniem Bożym (Ap 14,1). Apostołowie w imię Jezusa uzdrawiali chorych (Dz 3,6), wyrzucali demony (Mk 9,38), czynili cuda (Mt 7,22). Ich działania były w istocie działaniami samego Jezusa, który przekazując uczniom władzę i moc, uczynił ich kontynuatorami swojej misji. Zob.
JEZUS.
ŚWIĄTYNIA - budowla wzniesiona w Jerozolimie, w której złożono Arkę Przymierza, symbol obecności Boga pośród ludu izraelskiego. Stanowiła centrum życia religijnego i społecznego Izraela od czasów monarchii (X w. przed Chr.) aż do jej ostatecznego zburzenia w 70 r. po Chr. Po raz pierwszy zbudowano ją w ok. 960 r. przed Chr., za panowania Salomona (965-926 przed Chr.) na wzgórzu Moria w Jerozolimie, na którym Abraham miał złożyć ofiarę ze swojego syna Izaaka. Ta świątynia została zburzona przez Babilończyków w 586 r. przed Chr. Odbudowano ją po powrocie z przesiedlenia babilońskiego (ok. 520 r. przed Chr.), ale nie było już w niej Arki Przymierza, zabranej prawdopodobnie przez Babilończyków. Drugą rekonstrukcję przeprowadził Herod Wielki, który w ramach prowadzonych z ogromnym rozmachem prac architektonicznych przywrócił jej dawną świetność. Kilka lat po zakończeniu odbudowy, Rzymianie, tłumiąc żydowskie powstanie w 70 r. po Chr., spalili doszczętnie świątynne budynki. Według opisu z 1Krl 6 - 9, świątynię zbudowano na planie prostokąta o wymiarach ok. na i podzielono na trzy części: przedsionek, nawę główną, zwaną miejscem świętym, i wydzielone zasłonami miejsce najświętsze, w którym przechowywano Arkę Przymierza. Świątynia była oddzielona dziedzińcem od pałacu królewskiego, a cały kompleks budynków usytuowano na wielkim placu otoczonym murem. Przed świątynią stał wielki ołtarz ofiarny. Jej wnętrze wyłożone było drewnem cedrowym pokrytym złotem. Umieszczono tam złoty ołtarz, dziesięć złotych świeczników i sprzęty liturgiczne. Do wnętrza świątyni mogli wchodzić tylko wybrani, a do miejsca najświętszego wyłącznie najwyższy kapłan, raz w roku. Na terenie świątynnym składano codzienne ofiary całopalenia i kadzenia. Każdy Żyd przynajmniej raz w roku miał obowiązek odbyć pielgrzymkę do świątyni. Jezus aprobował świątynne praktyki, sam w nich uczestniczył, ale potępiał przesadny formalizm (Łk 22,50) i zapowiedział jej zniszczenie (Mt 23,38n). Zob.
ARKA PRZYMIERZA,
MIEJSCE NAJŚWIĘTSZE,
MIEJSCE ŚWIĘTE,
MIESZKANIE.
GŁOS BOGA - wyrażenie wskazujące na realne objawianie się Boga człowiekowi. Głos Boga przybiera różne formy i często wyraża się np. przez zjawiska przyrodnicze (Wj 19,19; Ps 18,4). Najbardziej wyraźnie przejawia się w słowach, które Bóg kieruje do swojego ludu poprzez wybranych przez siebie ludzi, np. charyzmatycznych przywódców, proroków. W sposób szczególny głos Boga objawiającego się człowiekowi zawarty jest w Bożych przykazaniach. Najważniejszym zadaniem wszystkich członków ludu Bożego jest słuchanie Boga. Potwierdza to uroczysta formuła: Słuchaj Izraelu (Pwt 6,4). W świetle świadectw zawartych w NT Bóg przemówił podczas chrztu Jezusa w Jordanie (np. Mk 1,11), aby potwierdzić, że Jezus jest Jego umiłowanym Synem, którego wszyscy powinni słuchać. Nauczanie Jezusa Chrystusa jest więc rzeczywistym głosem samego Boga. Jezus głosi prawdę, dzięki której każdy człowiek otrzymuje pełnię życia (np. J 1,17; 8,32; 14,6; 17,19).
Wizja ósma: cztery rydwany i cztery wiatry
Tym razem mowa jest o czterech rydwanach, które symbolizują cztery wiatry, lecz można tu upatrywać także symbolu całego horyzontu ziemi. Za pośrednictwem swych wysłanników Bóg sprawuje kontrolę nad całym światem i historią. Wiatry są „nośnikami” zasłużonej kary. Wymieniono jednak tylko krainę północną, czyli Babilonię (Jr 3,18; 4,6; 6,1.22; Ez 38,6; Jl 2,20), która najbardziej zasłużyła na gniew Pana (Za 1,15).
Koronacja najwyższego kapłana Jozuego
Ten opis dotyczy już nie wizji, lecz rzeczywistości. Kiedy powstała ta część Księgi Zachariasza, władza cywilna spoczywała w ręku księcia Zorobabela, bardzo zasłużonego dla odbudowy świątyni. Nie znamy powodów jego nagłego zniknięcia (śmierć?). Opisywana scena koronacji mogła więc pierwotnie dotyczyć tego władcy, na co może wskazywać także wzmianka o Odrośli (w. 12; por. Za 3,8). Tekst mówi jednak o koronacji najwyższego kapłana, Jozuego. Nadanie mu władzy świeckiej, dotychczas sprawowanej wyłącznie przez króla, w imieniu którego w krajach wasalnych działał namiestnik, wskazuje na to, że ten fragment Księgi Zachariasza (ww. 9-11) pochodzi z późniejszego okresu. Z czasem bowiem znaczenie najwyższych kapłanów wzrosło tak bardzo, że w rzeczywistości sprawowali oni władzę zarówno religijną, jak i polityczną.
Księga Zachariasza
Wprowadzenie
Okoliczności powstania
W zbiorze Dwunastu Proroków (mniejszych) Księga Zachariasza jest najdłuższa. Imię Zachariasz w języku hebrajskim znaczy ‘oby Pan wspomniał’ i występuje dość często w ST, szczególnie jako imię własne różnych kapłanów i lewitów w okresie po przesiedleniu babilońskim. Prorok Zachariasz był synem Berekiasza, syna Iddo (Za 1,1; por. Ezd 5,1; 6,14). Działał on w tym samym czasie, co prorok Aggeusz, i prawdopodobnie wywodził się ze środowiska lewickiego skupionego wokół świątyni jerozolimskiej odbudowanej po powrocie Izraelitów z przesiedlenia babilońskiego. Ze względu na duże różnice literackie i teologiczne między Za 1 – 8 a 9 – 14, przyjmuje się, że są to dwa odrębne dzieła, napisane przez różnych autorów, określanych czasem jako Pierwszy i Drugi Zachariasz.
Pierwsza część zawiera wypowiedzi proroka pochodzące z okresu, który można dokładnie określić dzięki wzmiankom obecnym w tekście. Obejmuje on dwa lata od momentu podjęcia odbudowy świątyni w 520 r. do końca 518 r. przed Chr. Druga część natomiast składa się z dwóch sekcji, które powstały prawdopodobnie w późniejszych czasach. Biorąc pod uwagę wzmiankę o Grekach (Za 9,13) oraz o zdobywaniu kolejnych ziem (Za 9,1-8), można sądzić, że nastąpiło to w okresie podbojów Aleksandra Wielkiego (333-300 przed Chr.) lub nawet później.
Treść i teologia
W pierwszej części autor Księgi Zachariasza podkreśla przede wszystkim konieczność odbudowy świątyni oraz wznowienia kultu, co wydaje się nieodzownym warunkiem nadejścia epoki mesjańskiej. Po krótkim prologu (Za 1,1-6) następuje seria ośmiu nocnych widzeń proroka, skonstruowanych według stałego schematu: wprowadzenie, opis, pytanie proroka i odpowiedź anioła, w której wyjaśnia on symbolikę wizji (Za 1,7 – 6,8). Sam Bóg nie ukazuje się wprost, ale jedynie przekazuje prorokowi swoje słowa za pośrednictwem anioła, który pełni także rolę przewodnika. Uzupełnieniem tych widzeń jest opis symbolicznej koronacji arcykapłana Jozuego, który reprezentuje zapowiadanego Mesjasza (Za 6,9-15), a także wypowiedzi proroka, w których wzywa on do przestrzegania prawa (Za 7), przekazuje obietnicę szczęśliwej przyszłości i zapowiada nawrócenie pogan (Za 8).
Dzieło Pierwszego Zachariasza (Za 1 – 8) ma wyraźny koloryt apokaliptyczny. Niezwykły język pełen obrazów literackich i symboli, bogactwo elementu wizjonerskiego, rozbudowana angelologia, operowanie motywami mitologicznymi, idea odnowienia świata zbliżają Zachariasza do apokaliptyki. Wydaje się jednak, że Zachariasz wyraźnie umieszcza owe wydarzenia zbawcze w najbliższej perspektywie historycznej. Można więc w Zachariaszu widzieć jedynie prekursora nurtu apokaliptycznego.
Nauczanie Zachariasza jest zdominowane przez świadomość bliskości królestwa mesjańskiego. Wszystkie pouczenia, upomnienia i zachęty podporządkowano jednemu celowi: przygotować lud, pośród którego Bóg mógłby zamieszkać. Istotnym elementem tego przygotowania jest odbudowanie świątyni na Syjonie. Ponowne zamieszkanie Boga wśród swego ludu sprowadzi uświęcenie na kraj i rozleje błogosławieństwo mesjańskie zarówno na Izraela, jak i na pogańskie narody. Narzędziami tego mesjańskiego królestwa na Syjonie są dwaj przedstawiciele władzy świeckiej i religijnej – Zorobabel i Jozue, obaj opromienieni Bożym blaskiem i działający zgodnie dla dobra ludu mesjańskiego.
W drugiej części księgi móżna wyróżnić dwie grupy proroctw. W rozdziałach 9 – 11 autor zawarł zapowiedzi zwycięstwa Pana nad wrogami Izraela, nadejścia króla pokoju, powrotu Żydów z diaspory, czyli rozproszenia wśród innych narodów, i odrodzenia Izraela. Zamykający tę grupę obraz złego pasterza (Za 11,4-17) stanowi krytykę ludzi sprawujących władzę. Z kolei w rozdziałach 12 – 14 pojawia się obietnica wyzwolenia Jerozolimy i ukarania jej wrogów, zapowiedź moralno-religijnego oczyszczenia narodu oraz nadejścia Dnia Pańskiego i nowych czasów, w których również ludy pogańskie staną się wyznawcami prawdziwego Boga. Styl drugiej części jest bardziej poetycki, wykazuje wiele związków z Księgą Jeremiasza i Księgą Ezechiela.
Na religijne przesłanie dzieła Drugiego Zachariasza składa się cała mozaika tematów poruszanych już przez wcześniejszych proroków. Myślą przewodnią tej części dzieła jest temat zbawienia mesjańskiego. Wzorem proroka Joela Drugi Zachariasz rozwija ideę zbawienia, które dokona się podczas walki z narodami pogańskimi wokół Jerozolimy. Po bitwie nastanie uniwersalne królestwo Boże. Ale obok tej eschatologii, w której nie pojawia się postać Mesjasza, Drugi Zachariasz rozwija również mesjanizm osobowy, dodając do tradycyjnych rysów nowe cechy Mesjasza. Jest on na nowo ściśle związany z dynastią Dawida i z Syjonem, miastem Dawida, zatem jest to Mesjasz królewski. Charakteryzuje się on niezwykłą pokorą i ubóstwem (podobnie jak w Pieśniach o Słudze Pana w Księdze Izajasza), a jego misja ma polegać na proklamowaniu wszystkim narodom królestwa pokoju. Ten królewski Mesjasz jest dobrym pasterzem, w przeciwieństwie do dotychczasowych przywódców narodu, którzy przez swe okrucieństwo i chciwość doprowadzili lud do ruiny i rozproszenia. Ten dobry pasterz, Boży wysłannik do narodu, zostaje wydany na zabicie mieczem, przez co dokonuje się kara i oczyszczenie ludu izraelskiego. Pasterz uderzony mieczem jest identyczny z Wielkim Przebitym, nad którego męczeńską śmiercią ubolewa cały naród (Za 12,10). Widok Przebitego przemienia serca ludzi, wszyscy zostają obdarowani Duchem Bożym i zyskują odpuszczenie grzechów. Realizuje się więc dokładnie to, co prorocy Jeremiasz i Ezechiel mówili o Nowym Przymierzu.
Autorzy NT wiele razy cytują Za 9 – 14 w opisach męki Chrystusa Pana. Ewangeliści Mateusz (Mt 21,4n) i Jan (J 12,15) cytują Za 9,9 w opisie uroczystego wjazdu Chrystusa do Jerozolimy. We fragmentach Mt 26,31 i Mk 14,27 Pan Jezus posłużył się tekstem Za 13,7, aby przepowiedzieć ucieczkę apostołów po Jego aresztowaniu. Mówiąc o kupnie Pola Garncarza za srebrniki porzucone przez Judasza, ewangelista Mateusz (Mt 27,7) stwierdza wypełnienie się przepowiedni Za 11,13. Wreszcie ewangelista Jan (J 19,37), w opisie przebicia boku Chrystusa na krzyżu, nawiązuje do Za 12,10. Łatwo zauważyć, że Ewangeliści wybrali najpiękniejsze, ale i najtrudniejsze teksty Zachariasza, ukazując ich sens mesjański.
Tym razem mowa jest o czterech rydwanach, które symbolizują cztery wiatry, lecz można tu upatrywać także symbolu całego horyzontu ziemi. Za pośrednictwem swych wysłanników Bóg sprawuje kontrolę nad całym światem i historią. Wiatry są „nośnikami” zasłużonej kary. Wymieniono jednak tylko krainę północną, czyli Babilonię (Jr 3,18; 4,6; 6,1.22; Ez 38,6; Jl 2,20), która najbardziej zasłużyła na gniew Pana (Za 1,15).