BIBLIA STARY i NOWY TESTAMENT

KSIĘGA RODZAJU

WPROWADZENIE

OKOLICZNOŚCI POWSTANIA

Pierwsza księga Pisma Świętego nazywana jest tradycyjnie Księgą Rodzaju, co w języku staropolskim oznaczało Księga Narodzin albo Księga Początków. Jej hebrajska nazwa: Bereszit pochodzi od pierwszych jej wyrazów: Na początku. W innych językach używana jest grecka nazwa: Genesis, co oznacza ‘źródło życia’, ‘początek życia’, ‘pochodzenie’, ‘narodziny’ (Rdz 5,1). Wszystkie te nazwy wskazują na tematykę księgi, która poświęcona jest prehistorii narodu wybranego, począwszy od stworzenia świata aż po dzieje Jakuba, zwanego Izraelem, oraz jego synów, którzy dali początek dwunastu plemionom Izraela.

Powstanie Księgi Rodzaju wiąże się z koniecznością nowego zdefiniowania tożsamości ludu Izraela po utracie niezależności politycznej (586 r. przed Chr.) i w sytuacji przymusowych przesiedleń, które doprowadziły do rozproszenia Izraelitów pośród obcych narodów. W świetle dawnych przekazów i tradycji jej autorzy starali się ukazać wspólne pochodzenie wszystkich plemion Izraela, ich szczególną relację z Bogiem i niezwykłe powołanie do bycia znakiem Bożej woli i błogosławieństwem dla wszystkich narodów (Rdz 12,1-3). Izraelici nie muszą wstydzić się swojej słabości i klęski. Wobec pychy Babilonii (Rdz 11,1-9) powinni odwołać się do wiary swojego wspólnego przodka Abrahama, aby tak jak on stawać się książętami Boga (Rdz 23,6) i źródłem błogosławieństwa (Rdz 22,17-18).

Izraelici żyjący w obcej ziemi mogli znaleźć w tej księdze źródło nadziei i zachętę do uczciwego życia. Dla Izraelitów powracających z przesiedlenia do swojego kraju Księga Rodzaju była także manifestem, potwierdzającym ich prawa do tej ziemi. Genealogie tłumaczące pochodzenie ludów dawały jednocześnie wskazania na temat wzajemnych relacji z ludźmi zamieszkującymi te regiony.

Autorzy Księgi Rodzaju obficie korzystali ze znanych im starożytnych przekazów swojego narodu. W Księdze Rodzaju możemy wyróżnić opowiadania, charakteryzujące się specyficznym językiem oraz koncepcjami społecznymi i teologicznymi, które pozwalają przypisać je do odrębnych nurtów tradycji, jakie znajdujemy także w innych księgach Pisma Świętego. Z całą pewnością autorzy Księgi Rodzaju korzystali z dokumentów, które powstały jeszcze w czasach istnienia niezależnych państw Izraela i Judy. Ale nie ograniczali się tylko do tych źródeł. Sięgali też do literatury i wiedzy Babilonii, a także Egiptu, Fenicji i innych krajów starożytnego Bliskiego Wschodu. Pogańskie tradycje zostały jednak dostosowane w taki sposób, żeby wyrażały przekonania wypływające z wiary Izraelitów. Widać to np. w pierwszych rozdziałach Księgi Rodzaju, w których autorzy nawiązali do babilońskich opisów stworzenia świata i najstarszych dziejów człowieka, ale przede wszystkim wyrazili wiarę w to, że stwórcą świata i obrońcą jego porządku jest Bóg. Ukazali też człowieka jako najdoskonalsze ze stworzeń. Ludzie są więc prawdziwymi podmiotami swoich działań, odpowiedzialnymi za dobro lub zło swoich uczynków, a nie tylko marionetkami zdanymi na kaprysy przerastających ich sił demonicznych.

TREŚĆ I TEOLOGIA

Księga Rodzaju łączy w sobie różne teksty, ale charakteryzuje się doskonale przemyślaną kompozycją. Dzieli się wyraźnie na dwie części: opowiadanie o stwórczym dziele Boga (Rdz 1 – 11) i dzieje patriarchów (Rdz 12 – 50). Możliwe jest, że wcześniej została zredagowana część opowiadająca o przodkach Izraela, gdyż ideowo była bliższa pokoleniu wygnańców, do których pierwotnie ją adresowano. Patriarchowie mają być wzorami wiary dla swoich potomków, a ich losy mają im pomóc podtrzymać nadzieję odrodzenia. W tym sensie ta druga część jest mniej uniwersalna od części pierwszej (Rdz 1 – 11), która dotyczy świata i ludzkości w ogóle.

Opisy zawarte w pierwszych jedenastu rozdziałach Księgi Rodzaju nie mogą być traktowane jako informacja o tym, jakie były początki wszechświata i jakie wydarzenia miały miejsce przy jego powstawaniu. Autor sięgnął do powszechnie znanych w jego czasach opowiadań o początkach świata i posłużył się nimi, aby wyjaśnić czytelnikowi sens i cel stwórczego aktu, dokonanego przez Boga. Istotą tych tekstów jest przesłanie zawarte w poszczególnych obrazach. W przesłaniu tym znajdujemy pełną wiary odpowiedź na podstawowe pytania związane z pochodzeniem świata i człowieka, a także z celem, dla którego istnieją wszelkie stworzenia. Drugi ważny wątek tej części dotyczy natury i skutków ludzkiego grzechu (Rdz 3). Chociaż zło wprowadza chaos w harmonię stworzenia, nie niweczy Bożego planu. Człowiek dopuszczający się zła jest wprawdzie osłabiony i zaślepiony, Bóg jednak, zamiast tylko karać, wychodzi mu naprzeciw. Historia o Noem pokazuje, że Bóg w swoich wymaganiach i sądzie bierze pod uwagę ludzką słabość i napełnia ludzi nadzieją na ostateczne przezwyciężenie grzechu i śmierci (Rdz 9,1-17). Opowiadanie o wieży Babel, które podsumowuje tę cześć Księgi Rodzaju (Rdz 11,1-9), ukazuje, że ludzie, którzy pragną budować swoją wielkość bez Boga, skazani są na ostateczną klęskę i rozproszenie.

Powołanie Abrahama (Rdz 12,1-3) rozpoczyna drugi etap dziejów ludzkości. W przeciwieństwie do budowniczych wieży Babel nie dąży on do tego, aby budować swoją wielkość, ale przyjmuje Bożą obietnicę i wyrusza w podróż do kraju, który jest mu nieznany. Choć dzieje patriarchów dotyczą początków Izraela, redaktorzy Księgi Rodzaju nie pomijają reszty ludzkości. Widać to już w obietnicach danych Abrahamowi, a szczególnie w tej, która dotyczy błogosławieństwa wszystkich ludów ziemi (Rdz 12,3). Powiązanie przodków Izraela z innymi ludami widoczne jest m.in. w Rdz 25,1-18, gdzie zostało ukazane pochodzenie różnych ludów od Abrahama. Widać je także w jego modlitwie wstawienniczej za Sodomę i Gomorę (Rdz 18), w ocaleniu za jego przyczyną miasta Soar (Rdz 19), jak również w dziejach Józefa, który stał się dobroczyńcą Egiptu. Obok dziejów Abrahama Księga Rodzaju ukazuje losy innych patriarchów: Izaaka, Jakuba, Józefa. W ich życiu zaczynają się spełniać obietnice dane Abrahamowi. Oni też, mimo swoich wad i błędów, okazują się ludźmi wielkiej wiary. Najwięcej uwagi zostało poświęcone Jakubowi, najmniej Izaakowi. Opowiadanie o Józefie ukazuje głównie rolę Bożej opatrzności w ludzkim życiu. Doświadczenia patriarchów są zapowiedzią i gwarancją całkowitego zbawienia, które urzeczywistni się w Jezusie Chrystusie. On, przychodząc na świat, spełnił ostatecznie wszystko, co Bóg obiecał ludzkości przez patriarchów. Księga Rodzaju na przykładach Sary, Rebeki i Racheli ukazuje również ważną rolę kobiet. Bóg objawił w ich życiu swoją łaskę i miały one udział w realizowaniu Jego obietnic.

KSIĘGA RODZAJU

OPOWIADANIE O STWÓRCZYM DZIELE BOGA

PIEŚŃ O BOGU STWÓRCY

Rozdział 1

1 ¹ Na początku Bóg stworzył niebo i ziemię. ² A ziemia była bezładną pustką. Ciemność zalegała nad bezmiarem wód, a duch Boży unosił się nad wodami.

³ Bóg rzekł: „Niech się stanie światłość”. I stała się światłość. ⁴ I widział Bóg, że światłość jest dobra. Oddzielił więc światłość od ciemności. ⁵ I nazwał Bóg światłość dniem, a ciemność – nocą. Zapadł wieczór i zaświtał poranek dnia pierwszego.

⁶ I rzekł Bóg: „Niech się stanie sklepienie wśród wód i niech oddzieli jedne wody od drugich”. ⁷ Uczynił więc Bóg to sklepienie i oddzielił wody pod sklepieniem od wód, które były nad nim. I tak się stało. ⁸ I nazwał Bóg sklepienie niebem. Zapadł wieczór i zaświtał poranek dnia drugiego.

⁹ I rzekł Bóg: „Niech się zbierze woda pod sklepieniem na jedno miejsce i niech się odsłoni sucha powierzchnia”. I tak się stało. ¹⁰ I nazwał Bóg suchą powierzchnię lądem, a zbiorowisko wody – morzem. I widział Bóg, że było to dobre.

¹¹ I rzekł Bóg: „Niech ziemia napełni się zielonymi roślinami rozsiewającymi nasiona oraz różnymi gatunkami drzew, które rodzą owoce pełne nasion”. I tak się stało. ¹² Ziemia wydała różne rodzaje zielonych roślin rozsiewających nasiona oraz różne gatunki drzew, które rodzą owoce pełne nasion. I widział Bóg, że było to dobre. ¹³ Zapadł wieczór i zaświtał poranek dnia trzeciego.

¹⁴I rzekł Bóg: „Niech się staną światła na sklepieniu niebieskim, by oddzielały dzień od nocy i wyznaczały święta, dni i lata. ¹⁵Niech jaśnieją na sklepieniu niebieskim i świecą nad ziemią”. I tak się stało. ¹⁶I uczynił Bóg dwa wielkie światła: światło większe, aby rządziło dniem, i światło mniejsze, aby rządziło nocą, oraz gwiazdy. ¹⁷Umieścił je Bóg na sklepieniu niebieskim, by świeciły nad ziemią, ¹⁸by rządziły dniem i nocą i oddzielały światło od ciemności. I widział Bóg, że było to dobre. ¹⁹Zapadł wieczór i zaświtał poranek dnia czwartego.

²⁰ I rzekł Bóg: „Niech się zaroją wody od istot żyjących, a ptactwo niech lata nad ziemią, pod sklepieniem niebieskim”. ²¹ I stworzył Bóg wielkie potwory morskie i wszelkie pływające istoty żywe, których pełno było w wodach, i wszelkie latające ptactwo różnego rodzaju. ²² Pobłogosławił je Bóg tymi słowami: „Bądźcie płodne, mnóżcie się i zapełniajcie wody morskie. Ptactwo zaś niech się mnoży na ziemi”. ²³ Zapadł wieczór i zaświtał poranek dnia piątego.

²⁴ I rzekł Bóg: „Niech ziemia zrodzi różne żywe istoty: bydło, zwierzęta pełzające i polne”. I tak się stało. ²⁵ I Bóg uczynił różne polne zwierzęta, wszelkie bydło i zwierzęta pełzające. I widział Bóg, że było to dobre.

²⁶ I rzekł Bóg: „Uczyńmy ludzi na Nasz obraz, podobnych do Nas. Niech panują nad rybami morskimi, nad ptactwem powietrznym, nad bydłem, nad całą ziemią i nad wszelkimi zwierzętami pełzającymi po ziemi”. ²⁷ I stworzył Bóg ludzi na swój obraz: na obraz Boży ich stworzył. Stworzył ich jako mężczyznę i kobietę. ²⁸I błogosławił im, mówiąc: „Bądźcie płodni, mnóżcie się i zaludniajcie ziemię oraz czyńcie ją sobie poddaną. Panujcie nad rybami morskimi, nad ptactwem powietrznym i nad wszelką istotą poruszającą się po ziemi”. ²⁹I rzekł Bóg: „Oto dałem wam wszelkie rośliny na całej ziemi, wydające nasienie, i wszelkie drzewa owocowe, zawierające nasienie. Będą one dla was pokarmem. ³⁰A dla wszelkiego zwierzęcia polnego i wszelkiego ptactwa powietrznego, i dla wszystkiego, co się porusza po ziemi i ma w sobie życie, daję na pokarm wszelkie rośliny zielone”. I tak się stało. ³¹I widział Bóg, że wszystko, co stworzył, było bardzo dobre. Zapadł wieczór i zaświtał poranek dnia szóstego.

Rozdział 2

2 ¹Tak Bóg dopełnił stworzenia nieba i ziemi wraz z tym, co na nich było. ²W siódmym dniu dopełnił Bóg dzieła, nad którym pracował. Siódmego dnia przestał pracować po całym dziele, które uczynił. ³I pobłogosławił Bóg ten siódmy dzień, i ustanowił go świętym, bo tego dnia przestał pracować po tym, jak dokonał dzieła stworzenia. ⁴Takie są dzieje stworzenia nieba i ziemi.

POEMAT O STWORZENIU

Gdy PAN Bóg uczynił ziemię i niebo, ⁵ nie było jeszcze na ziemi żadnego krzewu polnego i żadna trawa jeszcze nie wzeszła. PAN Bóg nie spuszczał bowiem deszczu na ziemię i nie było człowieka, który by pracował na roli ⁶ i kopał w ziemi studnię, aby nawodnić glebę. ⁷ PAN Bóg ulepił człowieka z prochu ziemi i tchnął w jego nozdrza tchnienie życia. Odtąd człowiek stał się istotą żyjącą.

⁸ PAN Bóg zasadził ogród w Edenie, na Wschodzie, i umieścił tam człowieka, którego ulepił.

⁹ PAN Bóg sprawił, że wyrosły z gleby wszelkie drzewa o pięknym wyglądzie, których owoce nadawały się do jedzenia. W środku ogrodu natomiast rosło drzewo życia oraz drzewo poznania dobra i zła.

¹⁰ A z Edenu wypływała rzeka, która miała nawadniać ogród. Tam rozdzielała się na cztery rzeki. ¹¹ Pierwsza to Piszon, która opływa całą krainę Chawila, gdzie znajduje się złoto. ¹² A złoto tej krainy jest cenne. Jest tam również pachnąca żywica i czerwony kamień. ¹³ Druga rzeka to Gichon. Opływa ona całą krainę Kusz. ¹⁴ Trzecia rzeka zwie się Tygrys i płynie na Wschód od Asyrii. Czwarta rzeka to Eufrat.

¹⁵ Wziął więc PAN Bóg człowieka i dał mu odpocząć w ogrodzie Eden, aby go uprawiał i strzegł. ¹⁶ Przykazał też PAN Bóg człowiekowi: „Możesz jeść owoce ze wszystkich drzew tego ogrodu. ¹⁷ Nie wolno ci jednak jeść z drzewa poznania dobra i zła, bo gdy zjesz z niego, na pewno umrzesz”.

¹⁸ Potem rzekł PAN Bóg: „Nie jest dobrze, by człowiek był sam. Uczynię mu pomoc podobną do niego”. ¹⁹ Ulepił więc PAN Bóg z ziemi wszelkie dzikie zwierzęta i wszelkie ptactwo powietrzne. Przyprowadził je do człowieka, aby dowiedzieć się, jak on je nazwie. I wszystkie żyjące istoty miały się tak nazywać, jak on je nazwał. ²⁰ Człowiek nadał nazwę wszelkiemu bydłu, wszelkim ptakom powietrznym i dzikim zwierzętom. Nie znalazł jednak pomocy odpowiedniej dla siebie.

²¹ Zesłał więc PAN Bóg głęboki sen na człowieka. A gdy ten zasnął, wyjął jedno z jego żeber, a miejsce to zapełnił ciałem. ²² Z żebra, które PAN Bóg wyjął z mężczyzny, utworzył kobietę i przyprowadził ją do niego. ²³ Wtedy mężczyzna rzekł: „Ta wreszcie jest kością z moich kości i ciałem z mego ciała. Będzie się zwała kobietą, bo z mężczyzny została wzięta”.

²⁴ Dlatego opuści mężczyzna swego ojca i swoją matkę, a złączy się ze swoją żoną, tak że staną się jednym ciałem. ²⁵ Mężczyzna i jego żona byli nadzy, ale nie odczuwali wstydu.

GRZECH I JEGO SKUTKI

Rozdział 3

3 ¹ A wąż był bardziej przebiegły od wszystkich zwierząt polnych, które PAN Bóg uczynił. Rzekł on do kobiety: „Czy Bóg rzeczywiście powiedział: «Nie wolno wam jeść ze wszystkich drzew tego ogrodu»?”. ²Kobieta odrzekła: „Owoce z drzew tego ogrodu jeść możemy, ³lecz o owocach drzewa, które jest w środku ogrodu, Bóg powiedział: «Nie będziecie z niego jeść, a nawet go dotykać, abyście nie umarli»”. ⁴Odparł wąż kobiecie: „Na pewno nie umrzecie. ⁵Ale Bóg wie, że gdy zjecie ten owoc, otworzą się wam oczy i staniecie się jak Bóg: poznacie dobro i zło”.

⁶ Wtedy kobieta spostrzegła, że owoce tego drzewa ładnie wyglądają, są dobre do jedzenia i do zdobycia wiedzy. Sięgnęła więc po owoc, zjadła i dała też mężczyźnie, który był przy niej, a on zjadł. ⁷ Wtedy obojgu otworzyły się oczy i poznali, że są nadzy. Zerwali więc liście z drzewa figowego i zrobili sobie przepaski.

⁸ A gdy mężczyzna i jego żona usłyszeli głos PANA Boga, przechadzającego się po ogrodzie podczas powiewu wiatru, ukryli się przed PANEM Bogiem wśród drzew ogrodu. ⁹ Zawołał więc PAN Bóg mężczyznę i spytał: „Gdzie jesteś?”. ¹⁰ On odrzekł: „Słyszałem Twój głos w ogrodzie, zląkłem się, gdyż jestem nagi, i ukryłem się”. ¹¹ Bóg zapytał: „Kto ci powiedział, że jesteś nagi? Czy zjadłeś z drzewa, z którego zakazałem ci jeść?”. ¹² Odpowiedział mężczyzna: „Kobieta, którą postawiłeś przy mnie, dała mi owoc z drzewa i zjadłem”. ¹³ PAN Bóg zapytał kobietę: „Dlaczego to uczyniłaś?”. Kobieta odpowiedziała: „Wąż mnie skusił i zjadłam”.

¹⁴ Wówczas PAN Bóg rzekł do węża: „Ponieważ to uczyniłeś, bądź przeklęty wśród bydła i polnych zwierząt. Na brzuchu będziesz pełzać i proch będziesz jeść przez wszystkie dni swego życia. ¹⁵ Wprowadzam nieprzyjaźń między tobą a kobietą, między twoim potomstwem a jej potomstwem. Ono zdepcze ci głowę, a ty zranisz mu piętę”.

¹⁶ Do kobiety powiedział: „Pomnożę twoje bóle związane z porodem. W bólu będziesz rodziła dzieci. Do twojego męża będziesz lgnęła, ale on będzie panował nad tobą”.

¹⁷ Po czym rzekł do mężczyzny: „Ponieważ posłuchałeś kobiety i zjadłeś owoc z drzewa, z którego zakazałem ci jeść, przeklęta niech będzie ziemia z twego powodu. W trudzie będziesz zdobywał na niej pożywienie przez wszystkie dni życia. ¹⁸ Będzie ci ona rodziła ciernie i osty, a przecież twoim pokarmem mają być płody roli. ¹⁹ W pocie czoła będziesz zdobywał pożywienie, aż wrócisz do ziemi, bo z niej zostałeś wzięty. Bo z prochu jesteś i do prochu wrócisz”.

²⁰ I dał mężczyzna swej żonie imię Ewa, bo stała się matką wszystkich żyjących.

²¹ PAN Bóg sporządził dla mężczyzny i kobiety ubrania ze skóry i ich okrył. ²² Mówił też PAN Bóg: „Oto człowiek stał się taki jak My – zna dobro i zło. Oby nie wyciągnął ręki i nie zerwał owocu z drzewa życia, by go zjeść i żyć na wieki”. ²³ Usunął więc PAN Bóg człowieka z Edenu, aby uprawiał ziemię, z której został wzięty. ²⁴ Wypędził go i postawił na wschód od Edenu cherubów z wirującym ognistym mieczem, by strzegli drogi do drzewa życia.

GRZECH PRZECIWKO BRATERSTWU

Rozdział 4

4 ¹Adam współżył ze swoją żoną Ewą. Ona poczęła i urodziła Kaina. Rzekła więc: „Otrzymałam mężczyznę od PANA”. ²Następnie urodziła jego brata Abla. Abel został pasterzem owiec, a Kain uprawiał rolę.

³ Po jakimś czasie Kain składał PANU ofiarę z plonów ziemi. ⁴ Także Abel złożył ofiarę z pierworodnych zwierząt swojego stada oraz z ich tłuszczu. PAN spojrzał na Abla i jego ofiarę, ⁵ na Kaina natomiast i jego ofiarę nie spojrzał. Kain bardzo się rozzłościł i chodził ze spuszczoną głową. ⁶ Wtedy PAN rzekł do Kaina: „Dlaczego się złościsz i chodzisz ze spuszczoną głową? ⁷ Czyż nie jest tak, że jeśli dobrze postępujesz, podnosisz głowę, a jeśli nie postępujesz dobrze, grzech czyha u twych drzwi? On chce tobą zawładnąć, a przecież ty możesz nad nim panować”.

⁸Kain powiedział coś do swojego brata Abla. A gdy byli na polu, Kain rzucił się na swego brata Abla i zabił go. ⁹Wtedy PAN zapytał Kaina: „Gdzie jest twój brat Abel?”. On na to: „Nie wiem. Czyż jestem stróżem mojego brata?”. ¹⁰A Bóg zapytał: „Co uczyniłeś? Krew twojego brata woła do Mnie z ziemi. ¹¹Dlatego odtąd bądź przeklęty na tej ziemi, która się otworzyła, aby przyjąć krew twojego brata przelaną przez ciebie. ¹²Gdy będziesz uprawiał tę ziemię, nie da ci już plonów. Będziesz na ziemi tułaczem i zbiegiem”. ¹³Wtedy Kain rzekł do PANA: „Zbyt ciężka jest moja kara, bym mógł ją dźwigać. ¹⁴Bo wypędzasz mnie dzisiaj z tej ziemi i muszę się ukrywać przed Tobą. Tułaczem i zbiegiem będę na ziemi, więc każdy, kto mnie spotka, może mnie zamordować”. ¹⁵PAN mu odrzekł: „Nie! Ktokolwiek by zabił Kaina, poniesie siedmiokrotną karę”. Dał więc PAN Kainowi znamię, by ludzie, których spotka, nie zabili go.

¹⁶Wtedy odszedł Kain sprzed oblicza PANA. Zamieszkał w krainie Nod, na wschód od Edenu.

POTOMKOWIE KAINA

¹⁷Kain współżył ze swoją żoną, a ona poczęła i urodziła Henocha. Zbudował też Kain miasto i nazwał je imieniem swojego syna – Henoch. ¹⁸Henochowi urodził się Irad, który był ojcem Mechujaela. Mechujael był ojcem Metuszaela, a Metuszael Lameka.

¹⁹ Lamek wziął sobie dwie żony. Jedna nazywała się Ada, a druga Silla. ²⁰Ada urodziła Jabala, a był on przodkiem ludzi mieszkających w namiotach i przy zwierzętach. ²¹Jego bratem był Jubal, a był on przodkiem grających na cytrze i flecie. ²²Silla zaś urodziła Tubal-Kaina, który był przodkiem wszystkich obrabiających brąz i żelazo. Jego siostrą była Naama.

²³Rzekł kiedyś Lamek swym żonom: „Ado i Sillo, słuchajcie! Żony Lameka, przyjmijcie me słowa. Zabiję mężczyznę za ranę, a dziecko za siniec. ²⁴Jeśli Kain ma być pomszczony siedmiokrotnie, to Lamek siedemdziesiąt siedem razy”.

SET I JEGO SYN ENOSZ

²⁵Adam znów współżył ze swoją żoną i urodziła mu syna. Dała mu imię Set, mówiąc: „Bóg dał mi innego potomka zamiast Abla, którego zabił Kain”. ²⁶Setowi również urodził się syn, którego nazwał imieniem Enosz. Wtedy zaczęto wzywać imienia PANA.

WYBRANI POTOMKOWIE SETA

Rozdział 5

5 ¹Oto dzieje potomków Adama. W dniu, w którym Bóg stworzył ludzi, uczynił ich podobnymi do siebie. ²Stworzył ich jako mężczyznę i kobietę. A gdy ich stworzył, pobłogosławił ich i nazwał ludźmi.

³ Adam miał sto trzydzieści lat, gdy spłodził syna podobnego do niego jak jego obraz. Nazwał go Set. ⁴ Po urodzeniu się Seta Adam żył jeszcze osiemset lat i miał synów i córki. ⁵ Przeżył więc Adam dziewięćset trzydzieści lat i wtedy umarł.

⁶ Set miał sto pięć lat, gdy spłodził Enosza. ⁷ Po urodzeniu się Enosza Set żył jeszcze osiemset siedem lat i miał synów i córki. ⁸ Przeżył więc Set dziewięćset dwanaście lat i wtedy umarł.

⁹ Gdy Enosz miał dziewięćdziesiąt lat, spłodził Kenana. ¹⁰ Po urodzeniu się Kenana Enosz żył jeszcze osiemset piętnaście lat i miał synów i córki. ¹¹ Przeżył więc Enosz dziewięćset pięć lat i wtedy umarł.

¹² Kenan miał siedemdziesiąt lat, gdy spłodził Mahalaleela. ¹³ Po urodzeniu się Mahalaleela Kenan żył jeszcze osiemset czterdzieści lat i miał synów i córki. ¹⁴ Przeżył więc Kenan dziewięćset dziesięć lat i wtedy umarł.

¹⁵ Gdy Mahalaleel miał sześćdziesiąt pięć lat, spłodził Jereda. ¹⁶Po urodzeniu się Jereda Mahalaleel żył jeszcze osiemset trzydzieści lat i miał synów i córki. ¹⁷ Przeżył więc Mahalaleel osiemset dziewięćdziesiąt pięć lat i wtedy umarł.

¹⁸ Gdy Jered miał sto sześćdziesiąt dwa lata, spłodził Henocha. ¹⁹ Po urodzeniu się Henocha Jered żył jeszcze osiemset lat, mając synów i córki. ²⁰ Przeżył więc Jered dziewięćset sześćdziesiąt dwa lata i wtedy umarł.

²¹ Gdy Henoch miał sześćdziesiąt pięć lat, spłodził Metuszelacha. ²² Henoch żył w zażyłości z Bogiem. Po urodzeniu się Metuszelacha Henoch żył jeszcze trzysta lat. ²³ Przeżył więc trzysta sześćdziesiąt pięć lat. ²⁴ I żył Henoch w zażyłości z Bogiem. Potem zniknął, bo Bóg go zabrał.

²⁵ Gdy Metuszelach miał sto osiemdziesiąt siedem lat, spłodził Lameka. ²⁶ Po urodzeniu się Lameka Metuszelach żył jeszcze siedemset osiemdziesiąt dwa lata, płodząc synów i córki. ²⁷ Przeżył więc Metuszelach dziewięćset sześćdziesiąt dziewięć lat i wtedy umarł.

²⁸ Gdy Lamek miał sto osiemdziesiąt dwa lata, spłodził syna. ²⁹ I dał mu imię Noe, bo mówił: „Ten pozwoli nam odetchnąć od naszej pracy i od trudów rąk naszych na ziemi przeklętej przez PANA”. ³⁰ Po urodzeniu się Noego Lamek żył jeszcze pięćset dziewięćdziesiąt pięć lat, mając synów i córki. ³¹ Przeżył więc Lamek siedemset dwadzieścia dwa lata i wtedy umarł.

³² Gdy Noe miał pięćset lat, spłodził Sema, Chama i Jafeta.

UPADEK MORALNY LUDZI. ZAPOWIEDŹ ZNISZCZENIA STWORZEŃ

Rozdział 6

6 ¹ Gdy ludzie zaczęli się mnożyć na ziemi, rodziły się im córki. ² A synowie Boży widząc, że są one piękne, brali za żony wszystkie, które im się podobały. ³ Wówczas PAN rzekł: „Nie pozostanie mój duch na zawsze w człowieku, bo jest on istotą cielesną. Będzie więc żył najwyżej sto dwadzieścia lat”.

⁴ A w tych i późniejszych czasach, gdy synowie Boży współżyli z córkami ludzkimi, a one im rodziły, na ziemi żyli olbrzymi. Byli to siłacze, którzy w tych dawnych czasach cieszyli się sławą.

⁵ Widział wtedy PAN, jak wielka jest nieprawość ludzi na ziemi i że wszystkie ich pragnienia wciąż były tylko złe. ⁶ Żałował więc PAN, że uczynił człowieka na ziemi i głęboko się zasmucił. ⁷ Wówczas PAN powiedział: „Usunę z powierzchni ziemi człowieka, którego stworzyłem: zarówno człowieka, jak i bydło, istoty pełzające i latające pod niebem. Żałuję bowiem, że to wszystko stworzyłem”. ⁸ Jedynie Noemu PAN okazał łaskę.

OPOWIADANIE O POTOPIE

⁹ Oto dzieje Noego. Noe był człowiekiem sprawiedliwym. Był nieskazitelny w swoim pokoleniu. Noe żył w zażyłości z Bogiem. ¹⁰ Był on ojcem trzech synów: Sema, Chama i Jafeta.

¹¹ Ziemia wobec Boga była pogrążona w złu i pełno było na niej bezprawia. ¹² Bóg widział panujące na ziemi zepsucie, bo ludzie wybrali złe drogi.

¹³ Wtedy Bóg rzekł do Noego: „Położę kres wszelkim istotom cielesnym! Chcę je zniszczyć, ponieważ na ziemi pełno jest bezprawia. ¹⁴ Zbuduj więc sobie arkę z cyprysowego drzewa i zrób w niej przegrody. Pokryj ją smołą od środka i na zewnątrz. ¹⁵ A oto, jak masz ją zbudować: ma mieć trzysta łokci długości, pięćdziesiąt łokci szerokości i trzydzieści łokci wysokości. ¹⁶ Zrób w arce przykrycie przepuszczające światło, o wysokości jednego łokcia. Zrób wejście z boku oraz dolne, środkowe i górne piętro. ¹⁷ Ja bowiem sprowadzę na ziemię wielką powódź, by zniszczyć pod niebem wszelką istotę mającą w sobie życie. Wszystko, co jest na ziemi, musi zginąć. ¹⁸ Z tobą jednak zawrę przymierze. Wejdź więc do arki z twymi synami, żoną i synowymi. ¹⁹ Wraz z tobą niech wejdzie do arki po parze wszystkiego, co żyje, z wszelkiej istoty cielesnej, samiec i samica, aby ocalały. ²⁰ Niech więc wejdą po parze wszelkie gatunki ptaków, bydła, płazów, aby ocalały. ²¹ Weź sobie także wszelkiego pożywienia, którym się karmisz, i zrób sobie zapasy, abyś miał pokarm dla siebie i dla nich”. ²² I Noe tak uczynił. Wypełnił wszystko tak, jak mu Bóg polecił.

Rozdział 7

7 ¹ Potem rzekł PAN do Noego: „Wejdź do arki z całą swoją rodziną, bo widzę, że tylko ty jesteś sprawiedliwy w tym pokoleniu. ² Ze wszystkich zwierząt czystych weź sobie po siedem samców i samic, a spośród zwierząt nieczystych – po parze, samca i samicę. ³ Także spośród istot latających pod niebem po siedem, samca i samicę, aby mogły się rozmnażać po całej ziemi. ⁴ Pozostaje bowiem jeszcze siedem dni, a potem spuszczę deszcz na ziemię. Będzie on padał czterdzieści dni i czterdzieści nocy. I zgładzę z powierzchni ziemi wszystkie żywe istoty, które stworzyłem”. ⁵ Noe uczynił więc wszystko, co mu polecił PAN.

⁶ Miał on sześćset lat, gdy przyszedł potop na ziemię. ⁷ Wszedł więc Noe z synami, żoną i synowymi do arki, zanim przyszedł potop. ⁸ Spośród zwierząt czystych i nieczystych, spośród ptaków i płazów naziemnych ⁹ weszły z Noem do arki, po parze, samce i samice, tak jak Bóg polecił Noemu.

¹⁰ Po upływie siedmiu dni wody potopu zalały ziemię. ¹¹ Gdy Noe miał sześćset lat, drugiego miesiąca, dnia siedemnastego otwarły się wszystkie źródła wielkiej otchłani i otworzyły się zawory nieba. ¹² Deszcz lał na ziemi przez czterdzieści dni i czterdzieści nocy. ¹³ W tym właśnie dniu weszli do arki: Noe ze swoimi synami – Semem, Chamem i Jafetem, z żoną i z trzema synowymi, ¹⁴ a wraz z nimi wszelkie gatunki zwierząt, bydła i istot pełzających po ziemi oraz ptaków. ¹⁵ Weszły wraz z Noem do arki po parze wszelkie istoty cielesne mające w sobie życie. ¹⁶ Z wszystkich istot żywych weszły samiec i samica, jak Bóg polecił. Wtedy PAN zamknął za nim drzwi.

¹⁷ Potop na ziemi trwał czterdzieści dni. Woda wzbierała i unosiła arkę nad ziemią. ¹⁸ Woda wzbierała coraz wyżej nad ziemią, ale arka pływała na wodzie. ¹⁹ Woda podniosła się tak wysoko nad ziemią, że zakryła wszystkie wysokie góry istniejące pod niebem. ²⁰ Była ona piętnaście łokci nad górami i przykrywała je. ²¹ Zginęły wszelkie istoty żywe, poruszające się na ziemi, ptactwo, bydło i inne zwierzęta, których było pełno na ziemi. Zginęli też wszyscy ludzie. ²² Wszystko, co miało tchnienie życia w nozdrzach, co żyło na stałym gruncie, zginęło. ²³ Bóg wytracił wszystkie istoty na ziemi: ludzi, bydło, istoty pełzające, ptaki powietrzne. Wszystkie wyginęły z powierzchni ziemi. Pozostał tylko Noe i to, co było z nim w arce. ²⁴ A wody wzbierały nad ziemią przez sto pięćdziesiąt dni.

Rozdział 8

8 ¹Pamiętał jednak Bóg o Noem i o wszystkich żywych istotach, o wszelkim bydle, które było z nim w arce. Posłał więc Bóg wiatr na ziemię i wody zaczęły opadać. ²Źródła otchłani i zawory nieba zamknęły się, a deszcz z nieba przestał padać. ³Woda stopniowo ustępowała z ziemi, a po stu pięćdziesięciu dniach ustąpiła zupełnie. ⁴W siedemnastym dniu siódmego miesiąca arka spoczęła na górze Ararat. ⁵Woda obniżała się coraz bardziej aż do dziesiątego miesiąca. W pierwszym dniu dziesiątego miesiąca ukazały się szczyty gór. ⁶Po czterdziestu dniach Noe otworzył w arce okno, które zrobił, ⁷i wypuścił kruka. Wylatywał on i wracał, aż wyschła woda na ziemi. ⁸Potem wypuścił gołębicę, aby zobaczyć, czy woda ustąpiła z powierzchni ziemi. ⁹Gołębica nie znalazła miejsca, gdzie mogłaby spocząć, gdyż woda była jeszcze na całej ziemi. Wyciągnął więc Noe rękę, chwycił gołębicę i wziął do siebie do arki. ¹⁰Odczekał jeszcze siedem dni i ponownie ją wypuścił. ¹¹Gołębica powróciła do niego pod wieczór, mając w dziobie świeżą gałązkę oliwną. Poznał więc Noe, że woda odpłynęła z ziemi. ¹²Odczekał znów siedem dni i posłał gołębicę, ale już do niego nie powróciła. ¹³W sześćset pierwszym roku, w pierwszym dniu pierwszego miesiąca wyschła woda na ziemi. Wtedy podniósł Noe dach arki i zobaczył, że ziemia już obeschła. ¹⁴ W siedemnastym dniu drugiego miesiąca ziemia była zupełnie sucha.

¹⁵ Przemówił wtedy Bóg do Noego: ¹⁶ „Wyjdź z arki wraz z żoną, z twoimi synami i synowymi. ¹⁷ Wyprowadź z sobą wszelkie zwierzęta, wszystkie istoty żyjące: ptaki, bydło i wszystko, co pełza po ziemi. Niech się zaroją na ziemi, niech będą płodne i niech się rozmnażają”. ¹⁸ Wyszedł więc Noe z synami, z żoną i swoimi synowymi. ¹⁹ Wyszły także z arki wszystkie zwierzęta – według gatunków: bydło, ptaki i to, co pełza po ziemi.

PRZYMIERZE BOGA Z LUDŹMI

²⁰ Potem Noe zbudował ołtarz dla PANA i złożył na nim całopalną ofiarę z czystych zwierząt i z istot latających. ²¹ Gdy PAN poczuł miłą woń, postanowił: „Nie będę już więcej złorzeczył ziemi z powodu człowieka, gdyż skłonności człowieka są złe od młodości. Dlatego nie zniszczę więcej wszystkich żywych istot, jak to uczyniłem.

²² Jak długo istnieje ziemia,

nie ustanie siew i żniwo, zimno i upał,

lato i zima, dzień i noc”.

Rozdział 9

9 ¹Bóg pobłogosławił więc Noego i jego synów, mówiąc im: „Bądźcie płodni, mnóżcie się i napełniajcie ziemię. ²Niech się was boją i lękają wszelkie zwierzęta na ziemi: ptaki powietrzne, wszystko, co pełza na ziemi, oraz wszystkie ryby w morzu. Daję wam władzę nad nimi. ³Wszystko, co się porusza i żyje, będzie dla was pokarmem, podobnie jak rośliny zielone. Wszystko to wam daję. ⁴Nie będziecie jedynie jeść mięsa, w którym jest krew. ⁵Zażądam krwi za wasze życie. Zażądam jej zarówno od każdego zwierzęcia, jak i od człowieka. Za życie brata zażądam krwi od człowieka.

⁶ Kto przeleje krew ludzką,

przez ludzi ma być przelana jego krew,

bo na swój obraz Bóg stworzył człowieka.

⁷ Wy zaś bądźcie płodni i mnóżcie się, zaludniajcie ziemię i czyńcie ją sobie poddaną”. ⁸ Potem Bóg rzekł do Noego i jego synów: ⁹ „Oto Ja zawieram moje przymierze z wami, a po was z waszym potomstwem ¹⁰ i z wszelką żywą istotą, która jest z wami, z ptactwem i bydłem oraz z wszelkim zwierzęciem spośród tych, które wyszły z arki. ¹¹ Ustanawiam więc moje przymierze z wami. Żadna istota cielesna nie będzie już wyniszczona wodami potopu. Nie będzie już więcej potopu, który miałby spustoszyć ziemię”. ¹² I Bóg rzekł: „Oto znak przymierza, który kładę między Mną i wami, i między wszelką istotą żywą, która jest z wami, dla wszystkich przyszłych pokoleń. ¹³ Łuk mój kładę na obłoku, aby był znakiem między Mną a ziemią. ¹⁴ Gdy więc ujrzę obłok nad ziemią i ukaże się łuk na chmurach, ¹⁵ przypomnę sobie moje przymierze między Mną a wami oraz wszelką żywą istotą cielesną. Nie będzie już więcej wód potopu, niszczących wszelką istotę cielesną. ¹⁶ Gdy więc pojawi się łuk na obłoku i zobaczę go, przypomnę sobie wieczne przymierze między Bogiem i wszelką żywą istotą cielesną, która jest na ziemi”. ¹⁷ I Bóg powiedział do Noego: „To jest znak przymierza, które zawarłem między Mną a wszelką istotą cielesną, jaka jest na ziemi”.

NOE I SYNOWIE

¹⁸ Z Noem wyszli z arki jego synowie: Sem, Cham i Jafet. Cham był ojcem Kanaana. ¹⁹ To są trzej synowie Noego, od których pochodzi ludność całej ziemi.

²⁰ Noe był pierwszym rolnikiem i uprawiał winną latorośl. ²¹ Pewnego razu napił się wina, upił się i położył nagi w swoim namiocie. ²² Cham, ojciec Kanaana, zobaczył nagiego ojca i powiedział o tym dwóm swoim braciom, którzy byli na zewnątrz. ²³ Wtedy Sem i Jafet wzięli płaszcz, położyli go sobie na ramionach, weszli tyłem i przykryli nagiego ojca. Twarze mieli odwrócone, tak że nie widzieli nagiego ojca. ²⁴ Gdy Noe wytrzeźwiał i dowiedział się, co mu zrobił jego młodszy syn, ²⁵ rzekł: „Niech będzie przeklęty Kanaan i niech będzie sługą swoich braci”.

²⁶ Potem powiedział:

„Błogosławiony PAN, Bóg Sema,

niech Kanaan będzie jego sługą.

²⁷ Niech Bóg da Jafetowi duży obszar

i niech zamieszka w namiotach Sema,

a Kanaan niech będzie jego sługą”.

²⁸ Noe żył jeszcze po potopie trzysta pięćdziesiąt lat. ²⁹ W sumie Noe przeżył dziewięćset pięćdziesiąt lat i umarł.

DZIEJE POTOMKÓW NOEGO

Rozdział 10

10 ¹Oto dzieje synów Noego: Sema, Chama i Jafeta. Po potopie urodzili się im synowie.

² Synowie Jafeta: Gomer, Magog, Madaj, Jawan, Tubal, Meszek i Tiras. ³ Synowie Gomera: Aszkenaz, Rifat i Togarma. ⁴ Synowie Jawana: Elisza, Tarszisz, Kittim i Dodanim. ⁵ Od nich wywodzą się ludy wyspiarskie. Są to synowie Jafeta, będący w różnych krajach, odpowiednio do ich języków i rodów, pośród swoich ludów.

⁶ Synowie Chama: Kusz, Misraim, Put i Kanaan. ⁷ Synowie Kusza: Seba, Chawila, Sabta, Rama i Sabteka. Synowie Ramy: Saba i Dedan.

⁸ Kusz spłodził także Nimroda. Był on pierwszym mocarzem na ziemi ⁹ i zdolnym myśliwym. Dlatego mówi się: „Myśliwy, uzdolniony przez PANA jak Nimrod”. ¹⁰ Jego władza rozciągała się początkowo na Babel, Erek, Akkad i Kalne, w kraju Szinear. ¹¹ Z tego kraju poszedł on do Assuru. Zbudował tam Niniwę, Rechobot-Ir, Kalach i ¹² Resan, które jest wielkim miastem między Niniwą i Kalach.

¹³ Misraim był przodkiem Ludytów, Anamitów, Lehabitów, Naftuchitów, ¹⁴ Patrusytów, Kasluchitów, od których pochodzą Filistyni i Kaftoryci.

¹⁵ Kanaan natomiast był ojcem pierworodnego Sydona, Cheta, ¹⁶ Jebusytów, Amorytów, Girgaszytów, ¹⁷ Chiwwitów, Arkitów, Sinitów, ¹⁸ Arwadytów, Semarytów, Chamatytów. Potem rozproszyły się rody Kananejczyków. ¹⁹ Granica Kananejczyków biegła od Sydonu w kierunku Geraru, do Gazy. W kierunku Sodomy, Gomory, Admy i Seboim aż do Leszy. ²⁰ To są potomkowie Chama – według ich rodów i języków, w ich ziemiach i ludach.

²¹ Również Semowi, praojcu wszystkich synów Hebera, starszemu bratu Jafeta, urodzili się synowie. ²² Synowie Sema: Elam, Assur, Arpachszad, Lud i Aram.

²³ Synowie Arama: Us, Chul, Geter i Masz. ²⁴ Arpachszad był ojcem Szelacha, a Szelach spłodził Ebera. ²⁵ Eberowi urodzili się dwaj synowie: pierwszy miał na imię Peleg, ponieważ za jego dni kraj był podzielony. Jego bratem był Joktan. ²⁶ Joktan zaś był ojcem Almodada, Szelefa, Chasarmaweta i Jeracha, ²⁷ Hadorama, Uzala i Dikli, ²⁸ Obala, Abimaela, Saby, ²⁹ Ofira, Chawili i Jobaba. Wszyscy oni byli synami Joktana. ³⁰ Ich siedziby rozciągały się od Meszy aż do Sefar ku górom wschodnim. ³¹ To są synowie Sema – według ich rodów i języków, w swoich ziemiach i ludach.

³² Takie są rody synów Noego – według ich rodowodów, według ich ludów. Od nich wywodzą się ludy na ziemi po potopie.

MIASTO I WIEŻA BABEL

Rozdział 11

11 ¹Na całej ziemi mówiono jednym językiem i posługiwano się jednakowymi wyrazami. ²Gdy jej mieszkańcy przywędrowali ze Wschodu, znaleźli równinę w kraju Szinear i tam się osiedlili.

³ Mówili więc jeden do drugiego: „Do dzieła! Wyrabiajmy cegły i wypalajmy je”. Używali więc cegieł jako budulca, a smoły jako zaprawy. ⁴ Potem rzekli: „Do dzieła! Zbudujmy sobie miasto i wieżę, której szczyt sięgałby nieba, abyśmy zapewnili sobie imię i nie rozproszyli się po całym kraju”.

⁵ PAN zstąpił, aby zobaczyć miasto i wieżę, które ludzie budowali. ⁶ Wtedy PAN rzekł: „Są oni jednym ludem i wszyscy mówią tym samym językiem. A jest to dopiero początek ich działania. Odtąd będą mogli wykonać wszystko, cokolwiek zamierzą. ⁷ Zejdźmy tam i pomieszajmy ich język, aby jeden nie rozumiał drugiego”.

⁸ W taki sposób PAN rozproszył ich stamtąd po całej ziemi i zaprzestali budować miasto. ⁹ Dlatego dano mu nazwę Babel, ponieważ tam PAN pomieszał język mieszkańców ziemi i stamtąd PAN rozproszył ich po całej ziemi.

POTOMKOWIE SEMA

¹⁰ Oto potomkowie Sema.

Gdy Sem miał sto lat, spłodził Arpachszada, dwa lata po potopie. ¹¹ Po urodzeniu się Arpachszada Sem żył jeszcze pięćset lat i miał synów i córki.

¹² Gdy Arpachszad miał trzydzieści pięć lat, spłodził Szelacha. ¹³ Po urodzeniu się Szelacha Arpachszad żył jeszcze czterysta trzy lata i miał synów i córki.

¹⁴ Szelach miał trzydzieści lat, gdy spłodził Ebera. ¹⁵ Po urodzeniu się Ebera Szelach żył jeszcze czterysta trzydzieści lat i miał synów i córki.

¹⁶ Gdy Eber miał trzydzieści cztery lata, spłodził Pelega. ¹⁷ Po urodzeniu się Pelega Eber żył jeszcze czterysta trzydzieści lat i miał synów i córki.

¹⁸ Gdy Peleg miał trzydzieści lat, spłodził Reu. ¹⁹ Po urodzeniu się Reu Peleg żył jeszcze dwieście dziewięć lat i miał synów i córki.

²⁰ Gdy Reu miał trzydzieści dwa lata, spłodził Seruga. ²¹ Po urodzeniu się Seruga Reu żył jeszcze dwieście siedem lat i miał synów i córki.

²² Gdy Serug miał trzydzieści lat, spłodził Nachora. ²³ Po urodzeniu się Nachora Serug żył jeszcze dwieście lat i miał synów i córki.

²⁴ Gdy Nachor miał dwadzieścia dziewięć lat, spłodził Teracha. ²⁵ Po urodzeniu się Teracha Nachor żył jeszcze sto dziewiętnaście lat i miał synów i córki.

²⁶ Gdy Terach miał siedemdziesiąt lat, urodzili mu się Abram, Nachor i Haran.

DZIEJE PATRIARCHÓW

POTOMKOWIE TERACHA

²⁷ Oto potomkowie Teracha.

Terach był ojcem Abrama, Nachora i Harana. Haran natomiast był ojcem Lota. ²⁸ Haran zmarł jeszcze za życia swego ojca Teracha w swojej ojczystej ziemi, w Ur chaldejskim. ²⁹ Zarówno Abram, jak i Nachor ożenili się. Żoną Abrama była Saraj, a żoną Nachora – Milka. Była ona córką Harana, ojca Milki i Jeski. ³⁰ Saraj jednak była niepłodna i nie miała dzieci.

³¹ Pewnego razu Terach wziął swojego syna Abrama, wnuka Lota, synową Saraj, żonę swego syna Abrama, i wyruszył z nimi z Ur chaldejskiego, aby udać się do kraju Kanaan. Gdy doszli do Charanu, tam zamieszkali. ³² A Terach zmarł w Charanie, mając dwieście pięć lat.

POWOŁANIE ABRAMA

Rozdział 12

12 ¹PAN powiedział do Abrama: „Zostaw twoją ziemię, twój ród i dom twojego ojca, i idź do kraju, który ci wskażę. ²Uczynię cię bowiem wielkim narodem. Będę ci błogosławił i uczynię cię sławnym. Będziesz błogosławieństwem. ³Będę błogosławił tym, którzy ciebie będą błogosławić, a tym, którzy tobie źle życzą, będę złorzeczył. Przez ciebie otrzymają błogosławieństwo wszystkie ludy ziemi”.

⁴ Abram poszedł zgodnie z poleceniem PANA, a z nim poszedł też Lot. Abram miał siedemdziesiąt pięć lat, gdy opuścił Charan. ⁵ Wziął on swoją żonę Saraj, swego bratanka Lota i cały dobytek, którego się dorobili, oraz służbę, którą nabyli w Charanie, i wszyscy udali się w drogę do Kanaanu.

ABRAM W KANAANIE I EGIPCIE

⁶ Abram wędrował przez kraj Kanaan do miejsca koło Sychem, aż do dębu Mamre. Mieszkali tam wtedy Kananejczycy.

⁷ Pewnego dnia PAN ukazał się Abramowi i powiedział: „Twojemu potomstwu daję ten kraj”. Abram zbudował w tym miejscu ołtarz dla PANA, który mu się ukazał. ⁸ Stamtąd udał się ku górom, na wschód od Betel i rozbił namiot między Betel na zachodzie i Aj na wschodzie. W tym miejscu również zbudował ołtarz dla PANA i odtąd wzywał Jego imienia. ⁹ Abram zmierzał coraz bardziej w stronę Negebu.

¹⁰ Po pewnym czasie nastał głód w tym kraju. Wtedy Abram udał się do Egiptu i tam się osiedlił jako cudzoziemiec. W kraju Kanaan panował bowiem dotkliwy głód. ¹¹ Gdy zbliżał się do Egiptu, rzekł do swojej żony Saraj: „Słuchaj, wiem dobrze, że jesteś piękną kobietą. ¹² Gdy ujrzą cię Egipcjanie, pomyślą: «To jego żona». Wtedy zabiją mnie, a ciebie zostawią przy życiu. ¹³ Mów więc, proszę, że jesteś moją siostrą, aby mi się dobrze wiodło dzięki tobie i bym pozostał przy życiu”.

¹⁴ Gdy Abram przyszedł do Egiptu, Egipcjanie zobaczyli, że jego żona jest bardzo piękna. ¹⁵ Ujrzeli ją też urzędnicy faraona i chwalili ją przed nim. Zabrano ją więc do pałacu faraona. ¹⁶ Abramowi zaś hojnie za nią wynagrodzono. Dostał bowiem owce i kozy, woły i osły, sługi i służące, oślice i wielbłądy. ¹⁷ PAN jednak zesłał na faraona i jego dom ciężkie plagi z powodu Saraj, żony Abrama. ¹⁸ Faraon wezwał więc Abrama i rzekł: „Dlaczego tak ze mną postąpiłeś? Czemu mi nie powiedziałeś, że ona jest twoją żoną, ¹⁹ lecz mówiłeś, że jest twoją siostrą? Wziąłem więc ją sobie za żonę. Teraz jednak oddaję ci twoją żonę. Weź ją i odejdź”. ²⁰ Faraon rozkazał swoim ludziom, aby odprawili Abrama wraz z żoną i wszystkim, co posiadał.

ROZSTANIE ABRAMA Z LOTEM

Rozdział 13

13 ¹ Abram opuścił Egipt i razem ze swoją żoną i z całym dobytkiem udał się w stronę Negebu. Szedł z nim również Lot. ² Abram był bardzo bogaty: miał wiele bydła, srebra i złota. ³ Zatrzymując się na postojach, wędrował z Negebu w stronę Betel, aż do miejsca, gdzie przedtem stał jego namiot – między Betel i Aj, ⁴ do miejsca, gdzie poprzednio postawił ołtarz. Abram wezwał tam imienia PANA. ⁵ Lot, który szedł z Abramem, również miał wiele owiec, wołów i namiotów. ⁶ Kraj ten nie mógł ich wszystkich utrzymać. Ich stada były zbyt liczne, by mogli pozostać razem. ⁷ Wybuchnął też spór między pasterzami Abrama i Lota. W kraju tym mieszkali wówczas Kananejczycy i Peryzzyci. ⁸ Abram powiedział do Lota: „Nie spierajmy się między sobą i nasi pasterze niech się nie spierają. Przecież jesteśmy braćmi. ⁹ Czy cały ten kraj nie stoi przed tobą otworem? Odłącz się ode mnie. Jeśli pójdziesz na lewo, ja pójdę na prawo, jeśli ty pójdziesz na prawo, ja pójdę na lewo”. ¹⁰ Lot podniósł wzrok i ujrzał, że cała okolica Jordanu była dobrze nawodniona. Zanim PAN zniszczył Sodomę i Gomorę, była ona jak ogród PANA, jak ziemia Egiptu – aż do Soaru. ¹¹ Lot wybrał więc dla siebie okolicę Jordanu i udał się na Wschód. W ten sposób się rozdzielili. ¹² Abram osiadł w kraju Kanaan, Lot natomiast w okolicznych miastach i rozbił swoje namioty aż do Sodomy. ¹³ Mieszkańcy Sodomy byli źli i bardzo grzeszyli przeciwko PANU. ¹⁴ Po oddzieleniu się Lota PAN powiedział do Abrama: „Podnieś oczy i popatrz z miejsca, na którym stoisz: na północ i południe, na wschód i na zachód. ¹⁵ Cały ten kraj, który widzisz, daję tobie i twemu potomstwu na wieki. ¹⁶ Uczynię twoje potomstwo jak proch ziemi. Gdyby ktoś mógł zliczyć proch ziemi, będzie mógł zliczyć twoje potomstwo. ¹⁷ Wstań i przejdź ten kraj wzdłuż i wszerz, gdyż daję go tobie”. ¹⁸ Abram zwinął namioty, przyszedł pod Hebron i zamieszkał pod dębem Mamre. W tym miejscu zbudował ołtarz dla PANA.

ABRAM RATUJE LOTA Z NIEWOLI

Rozdział 14

14 ¹Za czasów Amrafela, króla Szinearu, Arioka, króla Ellasaru, Kedorlaomera, króla Elamu, i Tidala, króla Goim, ²wybuchła wojna z Berą, królem Sodomy, i z Birszą, królem Gomory, z Szinabem, królem Admy, z Szemeeberem, królem Seboim, i z królem miasta Beli, czyli Soaru. ³Wszyscy oni zgromadzili się w dolinie Siddim, gdzie dziś jest Morze Słone.

⁴ Dwanaście lat byli oni poddanymi Kedorlaomera, w trzynastym roku jednak się zbuntowali. ⁵ W czternastym roku przyszedł Kedorlaomer ze sprzymierzonymi z nim królami. Pobili Refaitów w Asztarot-Karnaim, Zuzytów pod Ham, Emitów na równinie Kiriataim, ⁶ Chorytów pod górami Seiru, aż do El-Paran, które leży na skraju pustyni. ⁷ Potem zawrócili i przyszli do En-Miszpat, co dziś nazywa się Kadesz. Spustoszyli cały obszar Amalekitów, a także Amorytów mieszkających w Chasason-Tamar.

⁸ Wtedy wyszli królowie Sodomy, Gomory, Admy, Seboim i Beli, czyli Soaru, i stanęli w dolinie Siddim do walki ⁹ z Kedorlaomerem, królem Elamu, Tidalem, królem Goim, z Amrafelem, królem Szinearu, Ariokiem, królem Ellasaru: czterech królów przeciwko pięciu. ¹⁰ A Dolina Siddim była pełna dołów ze smołą. Gdy królowie Sodomy i Gomory musieli uciekać, wpadli do nich, a pozostali uciekli w góry.

¹¹ Wtedy tamci zabrali cały majątek Sodomy i Gomory oraz wszelką żywność i odeszli. ¹² Uprowadzili też Lota wraz z jego majątkiem i odeszli. Mieszkał on bowiem w Sodomie.

¹³ Jeden ze zbiegów przyszedł i oznajmił o tym Abramowi Hebrajczykowi, który mieszkał wtedy pod dębem Amoryty Mamrego, brata Eszkola i Anera. Byli oni sprzymierzeni z Abramem. ¹⁴ Gdy Abram dowiedział się, że uprowadzono jego bratanka, zgromadził swoich trzystu osiemnastu służących, którzy byli wyszkoleni do walki. Potem wyruszył za napastnikami, ścigając ich aż do Dan. ¹⁵ W nocy zaatakował ich wraz ze swoimi sługami i pobił. Potem ścigał ich aż do Choby, na północ od Damaszku. ¹⁶ Odzyskał cały majątek, który zagrabili, i odbił swojego bratanka Lota wraz z jego majątkiem, a także jego żony i krewnych.

SPOTKANIE ABRAMA Z MELCHIZEDEKIEM

¹⁷ Gdy Abram wracał po pobiciu Kedorlaomera i sprzymierzonych z nim królów, wyszedł mu na spotkanie król Sodomy. Było to w dolinie Szawe, czyli w dolinie Królewskiej. ¹⁸ Melchizedek natomiast, król Szalemu, przyniósł chleb i wino. Był on kapłanem Boga Najwyższego. ¹⁹ Pobłogosławił on Abrama i powiedział: „Błogosławiony niech będzie Abram przez Boga Najwyższego, który stworzył niebo i ziemię. ²⁰ Błogosławiony niech będzie Bóg Najwyższy, który wydał twoich wrogów w twoje ręce”. Abram dał mu dziesięcinę ze wszystkiego.

²¹ A król Sodomy powiedział do Abrama: „Oddaj mi ludzi, a łup weź dla siebie”. ²² Lecz Abram odparł: „Przysięgam na PANA, Boga Najwyższego, który stworzył niebo i ziemię. ²³ Nie wezmę ani nitki, ani rzemyka od sandała, ani czegokolwiek, co należy do ciebie, byś nie powiedział: «To ja wzbogaciłem Abrama». ²⁴ Tylko to, co moi słudzy zjedli, i co Aner, Eszkol i Mamre, którzy poszli ze mną, wzięli jako łup, to mogą zatrzymać jako część im należną”.

ZAPOWIEDŹ POTOMSTWA I PRZYMIERZE

Rozdział 15

15 ¹Po tych wydarzeniach PAN przemówił do Abrama w widzeniu: „Nie bój się, Abramie. Ja jestem twoim obrońcą. Twoja nagroda bardzo się pomnoży”. ²Abram odrzekł: „Panie Boże, co mi dasz? Przecież ja jestem bezdzietny, a cały mój majątek weźmie w spadku po mnie Damasceńczyk Eliezer”. ³I dodał: „Ponieważ nie dałeś mi potomka, mój sługa będzie dziedziczył po mnie”. ⁴Wtedy PAN powiedział do niego: „On nie będzie twoim spadkobiercą, lecz będzie nim ten, który od ciebie będzie pochodził”. ⁵Potem Bóg wyprowadził Abrama na zewnątrz i powiedział: „Spójrz na niebo i policz gwiazdy, jeśli będziesz mógł je policzyć”. I rzekł mu: „Tak liczne będzie twoje potomstwo”. ⁶Abram uwierzył PANU, który za to uznał go za sprawiedliwego. ⁷Bóg powiedział: „Ja jestem PANEM, który cię wyprowadził z Ur chaldejskiego, aby ci dać ten oto kraj w posiadanie”. ⁸Abram zapytał: „Panie Boże, po czym poznam, że go otrzymam?”. ⁹Odpowiedział mu: „Postaraj się dla Mnie o trzyletnią krowę, trzyletnią kozę i trzyletniego barana, a także synogarlicę i gołębicę”. ¹⁰Abram wziął zwierzęta, przerąbał na pół i położył jedną część naprzeciwko drugiej. Ptaków nie rozcinał. ¹¹Do mięsa przyleciały drapieżne ptaki, lecz Abram je odpędzał. ¹²Gdy słońce zaszło, Abram głęboko zasnął. A oto opanował go lęk i wielka ciemność. ¹³Wtedy Bóg rzekł do Abrama: „Zapamiętaj, że twoi potomkowie będą przybyszami w ziemi, która nie będzie do nich należała. Będą tam służyć jako niewolnicy i będą uciskani przez czterysta lat. ¹⁴Lecz ja osądzę naród, któremu będą służyć, i wyjdą stamtąd z wielkim dobytkiem. ¹⁵Ty natomiast odejdziesz w pokoju do swych przodków i będziesz pochowany w późnej starości. ¹⁶Twoi potomkowie wrócą tutaj w czwartym pokoleniu, gdy niegodziwość Amorytów dojdzie do szczytu”.

¹⁷ Gdy słońce zaszło i zaległy ciemności, ukazał się dym jakby z pieca i ogień jakby pochodnia. Przeszły one między połowami zwierząt. ¹⁸ W tym właśnie dniu PAN zawarł przymierze z Abramem w słowach: „Twojemu potomstwu daję ten kraj: od Rzeki Egipskiej do wielkiej rzeki Eufrat, ¹⁹ ziemię Kenitów, Kenizytów, Kadmonitów, ²⁰ Chetytów, Peryzzytów, Refaitów, ²¹ Amorytów, Kananejczyków, Girgaszytów i Jebusytów”.

NIECIERPLIWOŚĆ SARAJ

Rozdział 16

16 ¹Saraj, żona Abrama, nie urodziła mu dzieci. Miała ona służącą, Egipcjankę o imieniu Hagar. ²Saraj powiedziała więc Abramowi: „Oto PAN nie pozwolił mi urodzić. Idź więc do mojej służącej – może z niej będę miała dzieci?”. Abram posłuchał rady Saraj. ³W dziesięć lat po osiedleniu się Abrama w kraju Kanaan, Saraj, żona Abrama, wzięła Egipcjankę Hagar, swoją służącą, i dała ją za żonę swemu mężowi Abramowi. ⁴Poszedł więc on do Hagar, a ona poczęła. A gdy przekonała się, że jest w ciąży, lekceważyła swoją panią. ⁵Saraj rzekła więc do Abrama: „Z twojego powodu doznaję zniewagi. To ja dałam ci moją służącą za żonę. Ona jednak, widząc, że jest w ciąży, lekceważy mnie. Niech PAN rozsądzi między mną a tobą”. ⁶Abram jej odpowiedział: „Przecież twoja służąca jest w twoim ręku. Uczyń więc z nią to, co uważasz za słuszne”. Saraj upokorzyła więc Hagar, tak że ona uciekła od niej.

⁷ Anioł PANA znalazł ją w pobliżu źródła na pustyni, przy drodze wiodącej do Szur. ⁸ Zapytał ją: „Hagar, służebnico Saraj, skąd przyszłaś i dokąd idziesz?”. Ona odpowiedziała: „Uciekłam od mojej pani, Saraj”. ⁹ Anioł PANA rzekł jej: „Wróć do swojej pani i poddaj się pod jej władzę”. ¹⁰ Następnie anioł PANA oznajmił jej: „Rozmnożę twoje potomstwo tak bardzo, że nie będzie go można policzyć”.

¹¹ I mówił dalej:

„Oto jesteś w ciąży i urodzisz syna,

i nadasz mu imię Izmael,

gdyż PAN dostrzegł twoje upokorzenie.

¹² Będzie on jak dziki osioł.

Będzie walczył ze wszystkimi, a wszyscy z nim.

Będzie utrapieniem wszystkich swoich braci”.

¹³ Hagar nazwała PANA mówiącego do niej: „Ty jesteś Bogiem, który mnie widzi”. Mówiła bowiem: „Mimo że ujrzałam Widzącego mnie, to jednak żyję”. ¹⁴ Dlatego nazwano tę studnię studnią Lachaj-Roj. Znajduje się ona między Kadesz i Bered.

¹⁵ Potem Hagar urodziła Abramowi syna. Abram dał synowi, którego mu urodziła Hagar, imię Izmael. ¹⁶ Abram miał osiemdziesiąt sześć lat, gdy Hagar urodziła mu Izmaela.

PRZYMIERZE – OBRZEZANIE

Rozdział 17

17 ¹Gdy Abram miał dziewięćdziesiąt dziewięć lat, ukazał mu się PAN i powiedział: „Ja jestem Bogiem Wszechmocnym. Żyj ze Mną w zażyłości i bądź bez skazy. ²Chcę bowiem zawrzeć z tobą przymierze oraz dać ci niezmiernie liczne potomstwo”. ³Wtedy Abram upadł na twarz, a Bóg mówił do niego: ⁴„Oto moje przymierze z tobą: będziesz ojcem wielu narodów. ⁵Odtąd nie będziesz się już nazywał Abram, lecz będziesz nosił imię Abraham, ponieważ ustanowię cię ojcem wielu narodów. ⁶Uczynię cię niezwykle płodnym, tak że dasz początek narodom i od ciebie będą pochodzić królowie. ⁷Zawrę też z tobą moje przymierze, a po tobie z twoim potomstwem. Będzie ono trwało z pokolenia na pokolenie, abym był twoim Bogiem, a po tobie – twojego potomstwa. ⁸Tobie i twojemu potomstwu dam kraj, w którym przebywasz – cały kraj Kanaan jako własność na wieki – i będę ich Bogiem”.

⁹ Potem Bóg rzekł do Abrahama: „Ty natomiast i wszystkie pokolenia po tobie zachowujcie moje przymierze. ¹⁰ Takie będzie moje przymierze, którego ty i twoje potomstwo będziecie przestrzegać między Mną a wami: wszyscy wasi mężczyźni mają być obrzezani. ¹¹ Będziecie obcinać napletek na znak przymierza między Mną a wami. ¹² Po wszystkie pokolenia każdy chłopiec w ósmym dniu życia będzie obrzezany. Dotyczy to urodzonego w twoim domu, nabytego za pieniądze, jak również każdego obcego, który nie jest twoim potomkiem. ¹³ Sługa urodzony w twoim domu lub nabyty za pieniądze ma być obrzezany. Przymierze na waszym ciele ma być wiecznym przymierzem. ¹⁴ Nieobrzezanego, czyli mężczyznę, któremu nie obcięto napletka, usuniecie spośród mojego ludu. Złamał on bowiem przymierze ze Mną”.

¹⁵ Następnie Bóg rzekł do Abrahama: „Twoja żona Saraj nie będzie się już nazywała Saraj, lecz będzie miała na imię Sara. ¹⁶ Pobłogosławię jej i sprawię, że urodzi ci syna. Będę jej błogosławił, tak że będzie matką narodów i od niej będą pochodzić królowie”.

¹⁷ Abraham upadł na twarz i roześmiał się. Pomyślał bowiem: „Czy stuletniemu człowiekowi może urodzić się syn? I czy dziewięćdziesięcioletnia Sara może urodzić?”. ¹⁸ Abraham rzekł więc do Boga: „Oby tylko Izmael cieszył się Twoją obecnością!”. ¹⁹ Lecz Bóg mu odpowiedział: „Ależ nie! Twoja żona Sara urodzi ci syna i dasz mu imię Izaak. Także z nim zawrę przymierze, które będzie wiecznym przymierzem obejmującym jego potomstwo. ²⁰ A co do Izmaela – wysłucham cię. Pobłogosławię go i uczynię płodnym oraz dam mu bardzo liczne potomstwo. Będzie on ojcem dwunastu książąt i wyprowadzę z niego wielki naród. ²¹ Moje przymierze zawrę jednak z Izaakiem, którego za rok o tej porze urodzi ci Sara”.

²² Gdy Bóg skończył rozmowę z Abrahamem, wzniósł się ponad niego. ²³ A Abraham tego samego dnia, gdy Bóg z nim rozmawiał, wziął swojego syna Izmaela, wszystkich zrodzonych w swoim domu oraz nabytych za pieniądze, czyli wszystkich mężczyzn ze swojego domu, i obrzezał ich napletki.

²⁴ Abraham miał dziewięćdziesiąt dziewięć lat, gdy obrzezano mu napletek. ²⁵ Izmael, jego syn, miał trzynaście lat, gdy obrzezano mu napletek. ²⁶ W tym samym dniu obrzezano Abrahama i jego syna Izmaela. ²⁷ Razem z Abrahamem obrzezano także wszystkich mężczyzn w domu: niewolników, którzy się u niego urodzili i których kupiono za pieniądze od innych narodów.

TRZEJ GOŚCIE U ABRAHAMA – ZAPOWIEDŹ NARODZIN SYNA

Rozdział 18

18 ¹PAN ukazał się Abrahamowi pod dębami Mamre, gdy siedział on u wejścia do namiotu, w najcieplejszej porze dnia. ²Abraham podniósł oczy i zobaczył naprzeciwko siebie trzech mężczyzn. Gdy ich ujrzał, pobiegł od wejścia do namiotu na ich spotkanie i skłonił się do ziemi. ³Po czym rzekł: „Panie, jeśli znalazłem u ciebie łaskę, nie omijaj, proszę, twojego sługi. ⁴Pozwól, by przyniesiono trochę wody, abyście mogli obmyć sobie nogi, a potem odpoczęli pod drzewami. ⁵ Skoro przechodzicie obok waszego sługi, przyniosę też trochę chleba, abyście się posilili, nim wyruszycie dalej”. Odrzekli mu: „Uczyń, jak powiedziałeś”.

⁶ Abraham pobiegł więc prędko do namiotu i powiedział Sarze: „Przygotuj szybko ciasto z trzech miar najlepszej mąki i upiecz podpłomyki”. ⁷ Następnie sam pobiegł do bydła, wybrał tłuste i piękne cielę i kazał słudze, aby je szybko przyrządził. ⁸ Potem wziął twaróg, mleko i przyrządzone cielę i położył je przed nimi. A gdy oni jedli, on stał pod drzewem.

⁹ Wtedy zapytali go: „Gdzie jest twoja żona Sara?”. Odpowiedział: „Jest w namiocie”. ¹⁰ Rzekł mu jeden z nich: „O tej porze za rok znowu przyjdę do ciebie, a wówczas twoja żona Sara będzie miała syna”. Sara zaś stała przy wejściu do namiotu, tuż za Abrahamem, i przysłuchiwała się rozmowie. ¹¹ Abraham i Sara byli bardzo starzy. Sara nie miewała już miesiączki. ¹² Dlatego zaśmiała się do siebie i rzekła: „Teraz, gdy przekwitłam i mój pan jest starcem, miałabym doznawać rozkoszy?”. ¹³ PAN rzekł więc do Abrahama: „Dlaczego Sara śmieje się, mówiąc: «Czy rzeczywiście będę mogła urodzić, gdy się zestarzałam?». ¹⁴ Czy dla PANA jest coś niemożliwego? Za rok o tej porze powrócę do ciebie, a Sara będzie miała syna”. ¹⁵ Sara przestraszyła się i wyparła się: „Nie śmiałam się”. On jednak powiedział: „Przeciwnie, śmiałaś się”.

DIALOG BOGA Z ABRAHAMEM

¹⁶ Mężczyźni wstali i skierowali się ku Sodomie. Abraham szedł z nimi, aby ich odprowadzić. ¹⁷ Wtedy PAN rzekł: „Czy miałbym ukryć przed Abrahamem to, co zamierzam uczynić? ¹⁸ On przecież ma się stać licznym i potężnym narodem, a przez niego otrzymają błogosławieństwo wszystkie narody ziemi. ¹⁹ Wybrałem go bowiem, aby nakazywał swoim potomkom i całemu swojemu domowi trzymać się drogi wytyczonej przez PANA oraz przestrzegać sprawiedliwości i prawa, tak by PAN mógł wypełnić względem Abrahama wszystko, co mu zapowiedział”.

²⁰ Potem PAN rzekł: „Zarzut przeciw Sodomie i Gomorze jest niezwykle poważny, bo ich przestępstwa są bardzo ciężkie. ²¹ Zejdę więc i zobaczę, czy rzeczywiście postępują tak, jak głosi oskarżenie, które do Mnie doszło. Chcę się tego dowiedzieć”.

²² Wtedy owi ludzie odeszli stamtąd i udali się ku Sodomie, Abraham zaś stał wciąż przed PANEM. ²³ Następnie zbliżył się do Niego i prosił: „Czyżbyś chciał wytracić sprawiedliwych razem z przestępcami? ²⁴ Może w tym mieście jest pięćdziesięciu sprawiedliwych? Czy także je zniszczysz i nie przebaczysz mu ze względu na tych pięćdziesięciu sprawiedliwych, którzy się w nim znajdują? ²⁵ O, nie czyń tego, by zginęli sprawiedliwi razem z przestępcami! Nie czyń tego! Czy Sędzia całego świata mógłby rozsądzić niesprawiedliwie?”. ²⁶ PAN odrzekł: „Jeśli znajdę w Sodomie pięćdziesięciu sprawiedliwych, ze względu na nich przebaczę całemu miastu”. ²⁷ Abraham mówił dalej: „Odważę się jeszcze mówić do mego Pana, choć jestem prochem i pyłem. ²⁸ Gdyby wśród tych pięćdziesięciu sprawiedliwych brakło pięciu, czy z powodu braku pięciu zniszczysz całe miasto?”. Odrzekł Bóg: „Nie zniszczę, jeśli znajdę tam czterdziestu pięciu”. ²⁹ A Abraham prosił Go nadal: „A gdyby znalazło się tam czterdziestu?”. Odrzekł Bóg: „Nie zniszczę przez wzgląd na tych czterdziestu”. ³⁰ Mówił znów Abraham: „Niech się nie gniewa mój Pan, że powiem: Może znalazłoby się tam trzydziestu?”. Odrzekł Bóg: „Nie zniszczę, jeśli znajdę tam trzydziestu”. ³¹ A na to Abraham: „Jeszcze odważę się zapytać Pana: Może znalazłoby się tam dwudziestu?”. Odrzekł Bóg: „Nie zniszczę ze względu na tych dwudziestu”. ³² Mówił znów Abraham: „Niech się nie gniewa mój Pan, że jeszcze tylko raz zapytam: Może znalazłoby się tam dziesięciu?”. Odrzekł Bóg: „Nie zniszczę ze względu na tych dziesięciu”. ³³ Gdy PAN skończył rozmawiać z Abrahamem, odszedł. Abraham zaś wrócił do siebie.

ZNISZCZENIE SODOMY I GOMORY. OCALENIE LOTA

Rozdział 19

19 ¹ Pod wieczór przyszli do Sodomy dwaj aniołowie. Lot siedział wtedy w bramie miasta. Gdy ich zobaczył, wyszedł im naprzeciw i oddał im głęboki pokłon. ² Potem rzekł: „Zechciejcie, panowie, zajść do domu waszego sługi. Przenocujcie i obmyjcie sobie nogi, rano natomiast udacie się w drogę”. Oni jednak odpowiedzieli: „Nie. Przenocujemy na zewnątrz”. ³ Gdy bardzo ich nakłaniał, zgodzili się i weszli do jego domu. Wtedy przygotował im wieczerzę i polecił upiec przaśne chleby, którymi się posilili.

⁴ Zanim się położyli, mieszkańcy miasta Sodomy, młodzi i starzy, wszyscy bez wyjątku, otoczyli dom. ⁵ Zawołali oni Lota i zapytali: „Gdzie są ci mężczyźni, którzy przyszli do ciebie w nocy? Wyprowadź ich do nas, abyśmy się nimi zabawili”. ⁶ Lot wyszedł do nich, stanął przed wejściem i zamknął za sobą drzwi. ⁷ Rzekł do nich: „Bracia moi, proszę was, nie popełniajcie tego występku! ⁸ Mam dwie córki, które jeszcze nie współżyły z mężczyzną. Pozwólcie, że wyprowadzę je do was. Możecie zrobić z nimi, co się wam podoba. Lecz tym mężczyznom nie czyńcie nic złego, dlatego że schronili się pod moim dachem”. ⁹ Oni jednak odpowiedzieli: „Odsuń się!”. I mówili: „Przyszedł tu jako cudzoziemiec i chce nami rządzić. Z tobą możemy postąpić jeszcze gorzej niż z nimi”. Gwałtownie odepchnęli Lota i rzucili się do drzwi, aby je wyważyć. ¹⁰ Wtedy ci dwaj mężczyźni wysunęli ręce, wciągnęli Lota do wnętrza domu i zamknęli drzwi. ¹¹ Mężczyzn zaś, którzy byli przed wejściem do domu, młodych i starych, porazili ślepotą, tak że na próżno szukali drzwi.

¹² Potem ci dwaj mężczyźni rzekli do Lota: „Jeśli masz w mieście zięcia, synów i córki lub kogokolwiek innego, wyprowadź ich z tego miejsca. ¹³ Mamy bowiem zniszczyć to miejsce, ponieważ poważne oskarżenie przeciwko niemu doszło do PANA. I PAN wysłał nas, abyśmy je zniszczyli”.

¹⁴ Lot wyszedł więc, aby oznajmić to swoim zięciom, którzy mieli poślubić jego córki. Mówił: „Zbierzcie się i wyjdźcie z tego miejsca, gdyż PAN ma zniszczyć miasto”. Ale jego zięciowie wzięli to za żart.

¹⁵ Gdy już zaczynało świtać, aniołowie ponaglali Lota, mówiąc: „Wstań i zabierz stąd swoją żonę oraz twoje dwie córki, które tu są, abyście nie zginęli z powodu winy tego miasta”. ¹⁶ A gdy on zwlekał, chwycili go za rękę, a także jego żonę i dwie córki – PAN bowiem ulitował się nad nim – zabrali go i wyprowadzili poza miasto. ¹⁷ A gdy już wyprowadzili ich z miasta, rzekli: „Uciekaj, abyś ocalił swoje życie! Nie oglądaj się za siebie i nie zatrzymuj się nigdzie w tej okolicy. Uciekaj w góry, abyś nie zginął”.

¹⁸ Lot im odrzekł: „O nie, Panie! ¹⁹ Okazałeś twojemu słudze łaskę i obdarzyłeś mnie wielką twą dobrocią, ratując mi życie. Ale zanim zdołam uciec w góry, dosięgnie mnie nieszczęście i zginę. ²⁰ Tu w pobliżu jest miasto, do którego dałbym radę uciec. Choć jest ono niewielkie, pozwól, że się w nim schronię. Jest ono małe – prawda? W ten sposób ocalę moje życie”. ²¹ Odrzekł mu: „Przychylam się i do twojej prośby. Nie zniszczę więc miasta, o którym mówisz. ²² Szybko się w nim schroń, gdyż nic nie mogę uczynić, zanim do niego nie wejdziesz”. Dlatego dano temu miastu nazwę Soar.

²³ Gdy nad ziemią wzeszło słońce, Lot przyszedł do Soaru. ²⁴ Wtedy PAN spuścił z nieba na Sodomę i Gomorę deszcz siarki i ognia. ²⁵ W ten sposób zniszczył te miasta i całą okolicę, jak również wszystkich mieszkańców tych miast i roślinność. ²⁶ Żona Lota obejrzała się do tyłu i stała się słupem soli.

²⁷ Abraham wstał rano i udał się na miejsce, gdzie przedtem stał przed PANEM. ²⁸ Gdy spojrzał na Sodomę, Gomorę i na całą okoliczną krainę, zobaczył, że nad ziemią unosi się dym jak z pieca, w którym wytapia się metal. ²⁹ Chociaż Bóg zniszczył okoliczne miasta, pamiętał jednak o Abrahamie i ocalił Lota od zagłady, jaką zesłał na miasta, w których on przedtem mieszkał.

CÓRKI LOTA. POCZĄTEK MOABITÓW I AMMONITÓW

³⁰ Lot opuścił Soar i osiadł w górach ze swoimi dwiema córkami, bał się bowiem mieszkać w Soarze. Zamieszkał wraz z nimi w jaskini. ³¹ Pewnego razu starsza córka powiedziała do młodszej: „Nasz ojciec jest stary, a nie ma w tym kraju mężczyzny, który mógłby przyjść do nas według ogólnego zwyczaju. ³² Chodź, upoimy winem naszego ojca, a potem się z nim położymy. W ten sposób zapewnimy sobie potomstwo dzięki naszemu ojcu”. ³³ W nocy więc upoiły winem swojego ojca i starsza przyszła i położyła się przy swoim ojcu, a on nie wiedział, kiedy się położyła i kiedy wstała.

³⁴ Następnego dnia starsza rzekła do młodszej: „Wczoraj ja spałam z ojcem. Upójmy go winem również tej nocy, a wtedy ty pójdziesz i będziesz z nim spała. W ten sposób zapewnimy sobie potomstwo dzięki naszemu ojcu”.

³⁵ Także tej nocy upoiły więc swojego ojca winem. Wtedy przyszła młodsza i spała z nim, a on nie wiedział, kiedy się położyła i kiedy wstała. ³⁶ W ten sposób obie córki Lota zaszły w ciążę ze swoim ojcem.

³⁷ Gdy starsza urodziła syna, dała mu imię Moab. Jest on praojcem dzisiejszych Moabitów. ³⁸ Młodsza również urodziła syna i dała mu imię Ben-Ammi. Jest on praojcem dzisiejszych Ammonitów.

ABRAHAM I ABIMELEK

Rozdział 20

20 ¹ Abraham wyruszył stamtąd do Negebu i osiedlił się między Kadesz a Szur. Potem jako przybysz przebywał w Gerarze. ² Pewnego razu powiedział o swojej żonie Sarze: „Ona jest moją siostrą”. Abimelek, król Geraru, wysłał więc ludzi i zabrał Sarę. ³ W nocy przyszedł Bóg do Abimeleka i we śnie rzekł mu: „Umrzesz z powodu kobiety, którą wziąłeś, gdyż ona jest mężatką”. ⁴ Abimelek jednak jej nie tknął. Rzekł więc: „Panie, czy także sprawiedliwego zabijesz? ⁵ Czy on mi nie mówił: «Ona jest moją siostrą» i czy ona również nie mówiła: «On jest moim bratem?». Uczyniłem to szczerym sercem i czystymi rękami”.

⁶ A Bóg odrzekł mu we śnie: „Ja wiem, że uczyniłeś to w szczerości serca. Dlatego sam cię powstrzymałem od występku przeciwko Mnie i nie dopuściłem, abyś ją dotknął. ⁷ Lecz teraz zwróć żonę temu człowiekowi, ponieważ on jest prorokiem. Będzie się modlił za ciebie, abyś pozostał przy życiu. Jeśli jednak jej nie zwrócisz, wiedz, że ty i wszyscy twoi bliscy na pewno umrzecie”.

⁸ Abimelek wstał o świcie, zwołał wszystkie swoje sługi i opowiedział im o tym wszystkim. A oni bardzo się przestraszyli. ⁹ Zawołał też Abrahama i rzekł mu: „Dlaczego tak z nami postąpiłeś? Czym wykroczyłem przeciwko tobie, że sprowadziłeś na mnie i na moje królestwo tak wielki grzech? Postąpiłeś ze mną tak, jak nie godzi się postępować”. ¹⁰ Abimelek zapytał jeszcze Abrahama: „Co chciałeś osiągnąć, postępując w ten sposób?”. ¹¹ Abraham odrzekł: „Myślałem: nie ma tu bojaźni Bożej, dlatego zabiją mnie z powodu mojej żony. ¹² Zresztą ona naprawdę jest moją siostrą. Jest bowiem córką mojego ojca, lecz z innej matki. Mimo to została moją żoną. ¹³ Gdy więc Bóg kazał mi wyruszyć w drogę z domu mojego ojca, prosiłem ją: Wyświadcz mi tę przysługę w każdym miejscu, do którego przyjdziemy, i mów, że jestem twoim bratem”.

¹⁴ Abimelek dał więc Abrahamowi owce i bydło oraz sługi i służące i odesłał mu jego żonę Sarę. ¹⁵ I rzekł Abimelek: „Oto mój kraj stoi przed tobą. Zamieszkaj, gdzie ci się podoba”. ¹⁶ A do Sary rzekł: „Twemu bratu daję tysiąc sztuk srebra. Ma to być dla ciebie dowód, wobec wszystkich twoich bliskich, że jesteś niewinna”.

¹⁷ Abraham modlił się do Boga i Bóg uzdrowił Abimeleka, a także jego żonę i niewolnice, aby mogły rodzić. ¹⁸ PAN bowiem sprawił, że z powodu Sary, żony Abrahama, wszystkie kobiety na dworze Abimeleka stały się niepłodne.

NARODZINY IZAAKA. ODDALENIE IZMAELA

Rozdział 21

21 ¹Zgodnie z zapowiedzią PAN zatroszczył się o Sarę i wypełnił swoją obietnicę. ²Sara więc poczęła i w tym czasie, który Bóg wyznaczył, urodziła staremu Abrahamowi syna. ³Abraham dał swojemu synowi, którego mu urodziła Sara, imię Izaak ⁴i gdy miał on osiem dni, obrzezał Izaaka, zgodnie z tym, jak mu polecił Bóg.

⁵ Abraham miał sto lat, gdy urodził mu się Izaak. ⁶ A Sara mówiła: „Bóg dał mi powód do śmiechu! Ktokolwiek o tym usłyszy, będzie się śmiał ze mną”. ⁷ Mówiła jeszcze: „Kto by się ośmielił rzec Abrahamowi, że Sara będzie karmiła piersią dzieci? A jednak urodziłam syna mimo starości męża”.

⁸ Dziecko rosło i zostało odstawione od piersi. W dniu, w którym Izaak został odstawiony od piersi, Abraham urządził wielką ucztę. ⁹ Sara spostrzegła kiedyś, że syn Egipcjanki Hagar, którego ta urodziła Abrahamowi, wyśmiewa się z jej syna. ¹⁰ Rzekła więc do Abrahama: „Wypędź tę niewolnicę i jej syna, bo nie będzie dziedziczyć syn tej niewolnicy z moim synem Izaakiem”. ¹¹ Słowa te wydały się Abrahamowi bardzo złe. Odnosiły się bowiem do jego syna. ¹² Wtedy Bóg powiedział do Abrahama: „Nie uważaj za złe tego, co o tym chłopcu i jego matce powiedziała do ciebie Sara. Posłuchaj jej głosu, gdyż za twoje potomstwo będzie uznane potomstwo Izaaka. ¹³ Syna tej niewolnicy również uczynię wielkim narodem, bo jest on twoim potomkiem”.

¹⁴ Abraham wstał więc wcześnie, wziął chleb i skórzany worek z wodą i dał Hagar. Włożył jej na plecy dziecko, a następnie ją odesłał. Ona poszła i błąkała się po pustyni Beer-Szeby. ¹⁵ Gdy skończyła się woda w skórzanym worku, położyła swoje dziecko pod jednym z krzewów. ¹⁶ Potem odeszła i usiadła w pobliżu, w odległości strzału z łuku. Myślała bowiem: „Nie chcę patrzeć na śmierć mojego dziecka”. Usiadła więc niedaleko i zaczęła głośno płakać.

¹⁷ Wtedy Bóg usłyszał płacz chłopca. Anioł Boży zawołał więc z nieba do Hagar: „Co ci jest, Hagar? Nie bój się, bo Bóg usłyszał płacz chłopca, który tam leży. ¹⁸ Wstań, podnieś chłopca i weź go za rękę, bo uczynię go wielkim narodem”. ¹⁹ Gdy Bóg otworzył jej oczy, ujrzała studnię. Podeszła, napełniła skórzany worek wodą i dała chłopcu pić.

²⁰ Bóg był z tym chłopcem. Gdy dorósł, mieszkał na pustyni i stał się łucznikiem. ²¹ Mieszkał on na pustyni Paran. A jego matka sprowadziła mu z Egiptu żonę.

PRZYMIERZE Z ABIMELEKIEM

²² W tym czasie Abimelek wraz z dowódcą swego wojska, Pikolem, powiedział do Abrahama: „Bóg jest z tobą we wszystkim, co czynisz! ²³ Teraz więc przysięgnij mi tu na Boga, że ani wobec mnie, ani wobec całego mojego potomstwa nie postąpisz zdradliwie. Tak jak ja darzyłem cię życzliwością, tak i ty będziesz darzył życzliwością mnie i kraj, w którym jesteś gościem”.

²⁴ Abraham odpowiedział: „Przysięgam!”. ²⁵ Zrobił jednak Abimelekowi wymówkę z powodu studni z wodą, którą przywłaszczyli sobie słudzy Abimeleka. ²⁶ Abimelek wyjaśnił: „Nie wiem, kto to zrobił. Nie powiadomiłeś mnie o tym, a ja do dzisiaj nic na ten temat nie słyszałem”.

²⁷ Abraham wziął więc owce i bydło i dał je Abimelekowi. Tak obaj zawarli przymierze. ²⁸ Gdy Abraham wydzielił z trzody siedem jagniąt, ²⁹ Abimelek go zapytał: „Co znaczy te siedem jagniąt, które wydzieliłeś?”. ³⁰ Abraham tak to wyjaśnił: „Te siedem jagniąt weźmiesz ode mnie, aby służyły mi jako dowód, że to ja wykopałem tę studnię”. ³¹ Dlatego nazwano to miejsce Beer-Szeba, bo tam obaj sobie przysięgli.

³² Po zawarciu przymierza w Beer-Szebie Abimelek wraz z dowódcą wojska Pikolem wyruszył i wrócił do kraju Filistynów. ³³ Abraham zasadził w Beer-Szebie tamaryszek. Tam też wzywał imienia PANA, Boga Wiecznego. ³⁴ I długi czas gościł Abraham w kraju Filistynów.

ABRAHAM PODDANY PRÓBIE

Rozdział 22

22 ¹Po tych wydarzeniach Bóg wystawił Abrahama na próbę. Zawołał: „Abrahamie!”. On odpowiedział: „Oto jestem”. ²Wtedy Bóg rzekł: „Idź do kraju Moria razem z twoim jedynym synem Izaakiem. Tam złożysz go na ofiarę na jednym z pagórków, który ci wskażę”.

³ Nazajutrz Abraham wstał wcześnie, osiodłał swojego osła, wziął ze sobą dwóch służących i swojego syna Izaaka. Narąbał drewna do spalenia ofiary, a następnie poszedł w kierunku miejsca, o którym mówił Bóg. ⁴ W trzecim dniu Abraham podniósł oczy i z daleka dostrzegł to miejsce. ⁵Wtedy powiedział do swoich sług: „Zostańcie tu z osłem, a ja i chłopiec pójdziemy tam, oddamy pokłon i wrócimy do was”. ⁶ Wziął więc Abraham drewno do spalenia ofiary i włożył je na swojego syna Izaaka. Wziął też do ręki ogień i nóż, po czym obaj ruszyli.

⁷ W pewnej chwili Izaak rzekł do swojego ojca Abrahama: „Mój Ojcze”. „Jestem, mój synu” – odpowiedział Abraham. Syn zapytał: „Oto ogień i drewno, ale gdzie jest jagnię na całopalną ofiarę?”. ⁸ Abraham odrzekł: „Mój synu, Bóg znajdzie sobie jagnię na całopalną ofiarę”. I szli dalej razem.

⁹ Wreszcie przyszli na miejsce wskazane przez Boga. Abraham zbudował tam ołtarz, ułożył na nim drewno, związał swojego syna Izaaka i położył go na tym drewnie na ołtarzu. ¹⁰ Potem wyciągnął rękę i wziął nóż, aby zabić swojego syna. ¹¹ Wtedy anioł PANA zawołał na niego z nieba: „Abrahamie, Abrahamie!”. A on na to: „Oto jestem”. ¹² Anioł mówił dalej: „Nie podnoś ręki na tego chłopca i nie czyń mu nic złego. Teraz wiem, że boisz się Boga, gdyż nie odmówiłeś mi swojego jedynego syna”.

¹³ Potem Abraham rozejrzał się i dostrzegł barana zaplątanego rogami w zaroślach. Poszedł więc, wziął tego barana i złożył go na całopalną ofiarę zamiast swojego syna. ¹⁴ I dał temu miejscu nazwę „PAN widzi”. Dlatego do dziś się mówi: „PAN ukazuje się na wzgórzu”.

¹⁵ Potem anioł PANA ponownie zawołał z nieba do Abrahama: ¹⁶ „Przysięgam na samego siebie, wyrocznia PANA. Ponieważ to uczyniłeś i nie oszczędziłeś swojego jedynego syna, ¹⁷ będę cię obficie błogosławił i rozmnożę niezmiernie twoje potomstwo, jak gwiazdy na niebie i jak piasek na brzegu morza. Twoje potomstwo zdobędzie twierdze swoich wrogów. ¹⁸ Dlatego że posłuchałeś mojego głosu, wszystkie narody ziemi będą życzyły sobie takiego błogosławieństwa, jakie stanie się udziałem twojego potomstwa”.

¹⁹ Potem Abraham wrócił do swoich sług i wspólnie udali się do Beer-Szeby. Tam właśnie Abraham zamieszkał.

NARODZINY REBEKI

²⁰ Po tych wydarzeniach doniesiono Abrahamowi: „Milka również urodziła dzieci twojemu bratu Nachorowi: ²¹ pierworodnego Usa, Buza i jego brata Kemuela, przodka Aramejczyków, ²² Keseda, Chazo, Pildasza, Jedlafa i Betuela. ²³ Betuelowi zaś urodziła się Rebeka”. Milka urodziła Nachorowi, bratu Abrahama, tych ośmiu synów. ²⁴ Inna żona Nachora, Reuma, urodziła Tebacha, Gachama, Tachasza i Maakę.

ŚMIERĆ SARY. ZAKUP ZIEMI I GROBOWCA

Rozdział 23

23 ¹Sara przeżyła sto dwadzieścia siedem lat. ²Zmarła w Kiriat-Arba, czyli w Hebronie, w kraju Kanaan. Wtedy Abraham zaczął obchodzić żałobę po Sarze i ją opłakiwać.

³ Następnie odszedł od swojej zmarłej, aby rozmawiać z Chetytami. Mówił do nich: ⁴ „Jestem wśród was przybyszem i wędrowcem. Dajcie mi na własność jeden z waszych grobów, abym mógł pogrzebać moją zmarłą”. ⁵ Chetyci odpowiedzieli Abrahamowi: ⁶ „Posłuchaj nas, panie! Jesteś wśród nas jak książę Boga. Pochowaj swoją zmarłą w najpiękniejszym z naszych grobów. Nikt spośród nas nie odmówi ci swojego grobu do pochowania twojej zmarłej”. ⁷ Abraham podniósł się, pokłonił się do ziemi przed ludem tego kraju, czyli Chetytami, ⁸ i mówił do nich: „Jeśli zgadzacie się, bym pochował wśród was moją zmarłą, to wysłuchajcie mojej prośby: Wstawcie się za mną u Efrona, syna Sochara. ⁹ Niech odda mi grotę Makpela, która jest jego własnością i znajduje się na krańcu jego pola. Niech mi ją odda za odpowiednią sumę, abym miał wśród was grób na własność”.

¹⁰ Wśród zebranych był Efron Chetyta. Odpowiedział więc Abrahamowi w obecności swoich rodaków i tych, którzy przychodzili do bramy miasta: ¹¹ „Nie, panie mój, posłuchaj mnie. Ja daję ci to pole, a także grotę, która jest na nim. Daję ci ją w obecności mego ludu na grób dla twojej zmarłej”. ¹² Abraham skłonił się do ziemi przed ludem tego kraju ¹³ i powiedział do Efrona wobec zebranych: „Raczej ty mnie wysłuchaj! Daję pieniądze za to pole, weź je ode mnie. Wtedy będę mógł tam pochować moją zmarłą”. ¹⁴ Efron odpowiedział Abrahamowi: ¹⁵ „Posłuchaj, mój panie! Ta ziemia warta jest czterysta syklów srebra – cóż to znaczy dla nas? Pochowaj swoją zmarłą”. ¹⁶ Abraham wysłuchał Efrona i wypłacił mu sumę, której zażądał w obecności Chetytów: czterysta syklów srebra, według ówczesnej wartości.

¹⁷ W ten sposób pole Efrona w pobliżu Mamre, czyli pole wraz ze znajdującą się na nim grotą Makpela, a także wszystkie drzewa wokół jego granicy ¹⁸ przeszły na własność Abrahama. Świadkami tego byli Chetyci i wszyscy przychodzący do bramy miasta.

¹⁹ Potem Abraham pochował swoją żonę Sarę w grocie na polu Makpela pod Mamre, czyli Hebronem, w kraju Kanaan. ²⁰ Pole więc i znajdująca się na nim grota, należące do Chetytów, stały się własnością Abrahama jako miejsce rodzinnego grobowca.

MAŁŻEŃSTWO IZAAKA I REBEKI

Rozdział 24

24 ¹ Abraham zestarzał się i osiągnął sędziwy wiek, a PAN błogosławił mu we wszystkim. ² Pewnego razu Abraham rzekł do swojego najstarszego sługi, zarządzającego całym jego majątkiem: „Włóż mi swoją rękę między nogi ³ i przysięgnij mi na PANA, Boga nieba i ziemi, że nie wybierzesz mojemu synowi żony spośród kobiet Kanaanu, w którym mieszkam. ⁴ Udasz się natomiast do mojego rodzinnego kraju i tam wybierzesz żonę dla Izaaka”. ⁵ Sługa mu odrzekł: „A jeśli ta kobieta nie zechce pójść ze mną do tego kraju, czy wtedy mam zaprowadzić twojego syna do kraju, z którego wyszedłeś?”. ⁶ Abraham mu odpowiedział: „Strzeż się tego, byś miał tam zaprowadzić mojego syna! ⁷ PAN, Bóg nieba, który wyprowadził mnie z domu mego ojca i z mojej rodzinnej ziemi, który mówił do mnie i przysiągł mi: «Twojemu potomstwu oddaję ten kraj», pośle przed tobą swojego anioła, abyś znalazł tam żonę dla mojego syna. ⁸ A gdyby ta kobieta nie chciała z tobą pójść, będziesz zwolniony z tej przysięgi. Tylko nie prowadź tam mojego syna”. ⁹ Sługa ów włożył więc rękę między nogi swego pana Abrahama i przysiągł mu zgodnie z jego wolą.

¹⁰ Potem wziął dziesięć wielbłądów, a także kosztowności swojego pana i udał się w drogę do Aram Nacharaim, czyli do miasta Nachora.

¹¹ Tam rozsiodłał wielbłądy przy studni poza miastem. Było to wieczorem, gdy wychodzono czerpać wodę. ¹² I zaczął się modlić: „PANie, Boże mojego pana Abrahama, daj mi pomyślne spotkanie i okaż łaskę mojemu panu Abrahamowi. ¹³ Oto stoję teraz przy źródle, a córki mieszkańców tego miasta wychodzą czerpać wodę. ¹⁴ Niech dziewczyna, której powiem: Przechyl dzban, abym mógł się napić, odpowie: «Napij się i napoję także twoje wielbłądy». Niech ona będzie tą, którą przeznaczyłeś dla twojego sługi Izaaka. Niech po tym poznam, że okazałeś łaskę mojemu panu”.

¹⁵ Jeszcze nie skończył się modlić, gdy z dzbanem na ramieniu przyszła Rebeka, córka Betuela, który był synem Milki, ona natomiast była żoną Nachora, brata Abrahama. ¹⁶ Była to bardzo piękna dziewczyna, dziewica, z którą nie współżył jeszcze żaden mężczyzna. Zeszła do źródła, napełniła dzban wodą i zamierzała odejść. ¹⁷ Wtedy ów sługa wybiegł jej na spotkanie, mówiąc: „Pozwól mi się napić trochę wody z twojego dzbana”. ¹⁸ Ona odrzekła: „Pij, panie mój”. Szybko pochyliła swój dzban i dała mu pić. ¹⁹ Gdy się napił, powiedziała: „Naczerpię wody także dla twoich wielbłądów, aby piły według potrzeby”. ²⁰ Wylała więc szybko wodę z dzbana do koryta, pobiegła znów do studni, aby naczerpać wody. Czerpała tak dla wszystkich jego wielbłądów. ²¹ Mężczyzna przypatrywał się jej w milczeniu, aby się upewnić, czy PAN poszczęści jego podróży, czy nie.

²² Gdy tylko wielbłądy przestały pić, wyjął złoty kolczyk ważący pół sykla, a na jej ręce włożył dwie złote bransolety ważące dziesięć syklów. ²³ Następnie zapytał: „Czyją jesteś córką?”. I dodał: „Powiedz mi, czy w domu twojego ojca byłoby dla nas miejsce na nocleg?”. ²⁴ Ona mu odpowiedziała: „Jestem córką Betuela, syna Milki, którego ona urodziła Nachorowi. ²⁵ Jest u nas dużo słomy i paszy, jak również miejsca na nocleg”.

²⁶ Wtedy ów człowiek uklęknął, oddał PANU głęboki pokłon ²⁷ i mówił: „Niech będzie błogosławiony PAN, Bóg mojego pana Abrahama, bo nie odmówił mojemu panu swojej łaski i wierności. Prowadził mnie bowiem w drodze do domu krewnych mojego pana”.

²⁸ Tymczasem dziewczyna pobiegła i w domu swojej matki opowiedziała o tym, co się stało. ²⁹ Rebeka miała brata imieniem Laban. Pobiegł on do tego człowieka za miasto, do źródła. ³⁰ Gdy zobaczył kolczyk i bransolety na rękach swojej siostry i usłyszał słowa Rebeki: „Tak mi mówił ten człowiek”, podszedł do mężczyzny, który stał z wielbłądami u źródła, ³¹ i rzekł: „Chodź, błogosławiony przez PANA. Dlaczego tu stoisz? Przygotowałem już dla ciebie dom i miejsce dla wielbłądów”.

³² Wszedł więc ów człowiek do domu i rozsiodłano wielbłądy. Następnie dano słomę i paszę wielbłądom, a przybyszowi i jego towarzyszom wodę do umycia nóg. ³³ A gdy postawiono przed nim jedzenie, rzekł: „Nie będę jadł, dopóki nie przedstawię swojej sprawy”. Odpowiedzieli: „Mów”. ³⁴ A on oświadczył: „Jestem sługą Abrahama. ³⁵ PAN stale błogosławił mojemu panu, dlatego ma wszystkiego pod dostatkiem: dał mu owce i woły, srebro i złoto, sługi i służące, wielbłądy i osły. ³⁶ Żona mojego pana, Sara, urodziła mu w starości syna. Jemu właśnie oddał on cały swój majątek. ³⁷ Pan mój kazał mi przysiąc i powiedział: «Nie wybierzesz dla mojego syna żony spośród kobiet kananejskich, w których kraju mieszkam. ³⁸ Pójdziesz natomiast do mojego rodzinnego domu, do moich krewnych, aby tam wybrać żonę dla mojego syna». ³⁹ Odpowiedziałem mojemu panu: A jeśli ta kobieta nie zechce pójść ze mną? ⁴⁰ Powiedział mi: «PAN, z którym żyję w zażyłości, wyśle z tobą swojego anioła, sprawi, że ci się poszczęści i wybierzesz mojemu synowi żonę w moim rodzinnym domu, spośród moich krewnych. ⁴¹ Będziesz jednak zwolniony z przysięgi, jeśli przyjdziesz do moich krewnych, a oni ci jej nie dadzą. Wówczas będziesz wolny od przysięgi». ⁴² Dziś właśnie przyszedłem do tego źródła. I modliłem się: PANie, Boże mojego pana Abrahama, obyś zechciał poszczęścić podróży, którą odbywam. ⁴³ Oto stoję tu, przy źródle. Spraw, aby dziewczyna, która przyjdzie czerpać wodę i do której powiem, aby dała mi się trochę napić ze swojego dzbana, ⁴⁴ i która odpowie mi, że da pić zarówno mnie, jak i naczerpie dla moich wielbłądów, była tą, którą PAN wybrał dla syna mojego pana. ⁴⁵ Zanim skończyłem tę żarliwą modlitwę, przyszła Rebeka z dzbanem na ramieniu. Zeszła do źródła i naczerpała wody. Powiedziałem więc do niej: Proszę, daj mi się napić. ⁴⁶ A ona szybko nachyliła swój dzban i powiedziała: «Pij, a potem napoję twoje wielbłądy». Napiłem się więc, a potem napoiła wielbłądy. ⁴⁷ Następnie zapytałem ją: Czyją jesteś córką? A ona odrzekła: «Jestem córką Betuela, syna Nachora, którego mu urodziła Milka». Wtedy włożyłem kolczyk w jej nozdrza i bransolety na jej ręce. ⁴⁸ Potem uklęknąłem, oddałem pokłon PANU i błogosławiłem PANA, Boga mojego pana Abrahama za to, że prowadził mnie właściwą drogą, abym mógł dla jego syna wziąć za żonę córkę jego brata. ⁴⁹ Teraz więc, jeśli zamierzacie okazać mojemu panu prawdziwą życzliwość, to mi powiedzcie. A jeśli nie, to też mi powiedzcie, a wtedy udam się gdzie indziej”.

⁵⁰ Laban i Betuel odpowiedzieli: „Skoro od PANA wyszło to wszystko, to nie my mamy tu głos decydujący. ⁵¹ Oto przed tobą jest Rebeka: niech idzie z tobą i będzie żoną syna twojego pana, jak to PAN zdecydował”. ⁵² Gdy sługa Abrahama usłyszał te słowa, oddał głęboki pokłon PANU. ⁵³ Następnie wyjął srebrne i złote naczynia, a także szaty i dał je Rebece. Bratu zaś i jej matce wręczył kosztowności. ⁵⁴ A gdy się posilili i napili wraz z towarzyszami, udali się na spoczynek. O świcie wstali, a sługa Abrahama powiedział: „Odprawcie mnie do mego pana”. ⁵⁵ Brat i matka Rebeki rzekli: „Niech dziewczyna zostanie z nami chociaż dziesięć dni, a potem może odjechać”. ⁵⁶ Na to sługa: „Nie zatrzymujcie mnie, skoro PAN poszczęścił mojej podróży. Odprawcie mnie, abym mógł udać się do mojego pana”. ⁵⁷ Odpowiedzieli: „Zawołajmy dziewczynę i ją spytajmy”.

⁵⁸ Zawołali więc Rebekę i zapytali: „Czy chcesz iść z tym człowiekiem?”. Odpowiedziała: „Tak!”. ⁵⁹ Wtedy odprawili swoją siostrę, Rebekę, jej niańkę, a także sługę Abrahama i jego towarzyszy. ⁶⁰ Błogosławili też Rebece, mówiąc:

„Siostro nasza, wzrastaj w tysiące!

Niech twoje potomstwo zdobędzie bramy swoich wrogów!”.

⁶¹ Potem Rebeka wsiadła razem ze swoimi służącymi na wielbłądy i wyruszyła za owym człowiekiem. Sługa ów odjechał więc razem z Rebeką.

⁶² Tymczasem Izaak, który mieszkał w Negebie, właśnie wrócił od studni Lachaj-Roj. ⁶³ Pod wieczór wyszedł na pole, aby rozmyślać. Gdy podniósł wzrok, zobaczył zbliżające się wielbłądy. ⁶⁴ Również Rebeka podniosła wzrok, a gdy dostrzegła Izaaka, zsiadła z wielbłąda. ⁶⁵ Zapytała sługę: „Kim jest ten mężczyzna idący do nas przez pole?”. Sługa odpowiedział: „To mój pan”. Wtedy ona wzięła zasłonę i zakryła się.

⁶⁶ Kiedy sługa opowiedział o wszystkim, co zrobił, ⁶⁷ Izaak wprowadził ją do namiotu swojej matki Sary. Przyjął więc Rebekę i została jego żoną. Izaak pokochał ją i doznał pociechy po śmierci matki.

DALSI POTOMKOWIE ABRAHAMA. JEGO ŚMIERĆ

Rozdział 25

25 ¹Abraham pojął jeszcze za żonę kobietę imieniem Ketura. ²Ona urodziła mu Zimrana, Jokszana, Medana, Midiana, Jeszbaka i Szuacha.

³ Jokszan był ojcem Saby i Dedana. Synami zaś Dedana byli: Assurim, Letuszim i Leummim.

⁴ Synami Midiana byli: Efa, Efer, Henoch, Abida i Eldaa. Wszyscy ci byli potomkami Ketury.

⁵ Abraham całe swoje mienie przekazał Izaakowi. ⁶ Pozostałych synów, których urodziły mu jego inne żony, obdarował i jeszcze za swojego życia kazał im odejść od Izaaka na obszar wschodni.

⁷ A gdy Abraham dożył stu siedemdziesięciu pięciu lat, ⁸ zbliżył się do kresu życia i umarł, osiągnąwszy sędziwy wiek. Syty życia został przyłączony do swoich przodków. ⁹ Jego synowie, Izaak i Izmael, pochowali go w grocie Makpela, na polu Efrona, syna Sochara Chetyty, w pobliżu Mamre. ¹⁰ Abraham nabył to pole od Chetytów. Tam spoczął Abraham obok swojej żony Sary. ¹¹ Po śmierci Abrahama Bóg błogosławił jego synowi Izaakowi, który zamieszkał w pobliżu studni Lachaj-Roj.

POTOMKOWIE IZMAELA

¹² A oto potomkowie Izmaela, syna Abrahama, którego mu zrodziła Egipcjanka Hagar, służąca Sary, żony Abrahama.

¹³ Synowie Izmaela i ich potomkowie nosili następujące imiona: Nebajot – pierworodny syn Izmaela, Kedar, Adbeel, Mibsam, ¹⁴ Miszma, Duma, Massa, ¹⁵ Chadad, Tema, Jetur, Nafisz i Kedma.

¹⁶ To są synowie Izmaela, którzy dali początek dwunastu ludom i od nich pochodzą nazwy ich miejscowości i osiedli.

¹⁷ Gdy Izmael miał sto trzydzieści siedem lat, doszedł do kresu swojego życia, umarł i został przyłączony do swoich przodków. ¹⁸ Jego potomkowie mieszkali od Chawila do Szur, naprzeciw Egiptu, na drodze do Assuru. Osiedlili się tam blisko siebie.

POTOMKOWIE IZAAKA: EZAW I JAKUB

¹⁹ A oto potomkowie Izaaka, syna Abrahama. Abraham był ojcem Izaaka. ²⁰ Izaak miał czterdzieści lat, gdy poślubił Rebekę, córkę Betuela Aramejczyka z Paddan-Aram, siostrę Labana Aramejczyka.

²¹ Izaak modlił się do PANA za swoją żonę, ponieważ była niepłodna. PAN go wysłuchał i jego żona Rebeka zaszła w ciążę. ²² A gdy dzieci walczyły w jej łonie, myślała: „Jeśli tak się zdarza, to dlaczego akurat mnie to spotyka?”. Poszła więc zapytać PANA. ²³ PAN jej odpowiedział:

„W twoim łonie są dwa narody

i dwa ludy wyjdą z twojego wnętrza.

Jeden będzie górował nad drugim,

starszy będzie służył młodszemu”.

²⁴ Gdy nadszedł czas porodu, okazało się, że będzie miała bliźnięta. ²⁵ Pierwszy chłopiec, który się urodził, był czerwony i cały pokryty owłosieniem jak płaszczem. Dlatego dano mu imię Ezaw. ²⁶ Potem urodził się jego brat, który trzymał Ezawa za piętę, dlatego dano mu imię Jakub. Izaak miał sześćdziesiąt lat, gdy mu się oni urodzili.

²⁷ Gdy chłopcy urośli, Ezaw stał się zdolnym myśliwym i wędrował po polach. Jakub natomiast był człowiekiem spokojnym i mieszkał w namiocie. ²⁸ Izaak kochał Ezawa, ponieważ polował dla niego, Rebeka natomiast kochała Jakuba.

²⁹ Pewnego razu, gdy Jakub przyrządzał jakąś potrawę, Ezaw wrócił z pola zmęczony i głodny. ³⁰ Rzekł więc do Jakuba: „Daj mi tej czerwonej potrawy, bo jestem bardzo głodny”. Dlatego to nazwano go Edomem. ³¹ Jakub mu powiedział: „Odstąp mi za to twoje pierworództwo”. ³² Ezaw odparł: „Skoro jestem śmiertelnie wyczerpany, na cóż mi pierworództwo?”. ³³ Wtedy Jakub rzekł: „Przysięgnij mi teraz”. Ezaw przysiągł i oddał mu swoje pierworództwo. ³⁴ Jakub dał Ezawowi chleb i potrawę z soczewicy. Ezaw zjadł to i wypił, a potem wstał i się oddalił. W ten sposób Ezaw zlekceważył swoje pierworództwo.

IZAAK U ABIMELEKA

Rozdział 26

26 ¹Po głodzie, który panował za czasów Abrahama, znów nastał w tym kraju głód. Izaak udał się więc do króla filistyńskiego Abimeleka, do Geraru. ²Wtedy PAN ukazał mu się i powiedział: „Nie idź do Egiptu, lecz zamieszkaj w kraju, który ci wskażę. ³Zatrzymaj się jako przybysz w tym kraju, a Ja będę z tobą i będę ci błogosławił. Tobie bowiem i twojemu potomstwu oddaję wszystkie te ziemie, dotrzymując przysięgi, którą złożyłem twojemu ojcu Abrahamowi. ⁴Twoje potomstwo rozmnożę jak gwiazdy na niebie i dam mu wszystkie te ziemie. Wszystkie narody ziemi będą sobie życzyć błogosławieństwa, na wzór błogosławieństwa twojego potomstwa. ⁵Będzie tak dlatego, że Abraham słuchał mojego głosu i przestrzegał moich nakazów, praw i pouczeń”.

⁶ Izaak zamieszkał więc w Gerarze. ⁷ A gdy mieszkańcy tego miasta pytali go o żonę, odpowiadał: „Ona jest moją siostrą”. Bał się bowiem przyznać: „To jest moja żona”, aby ci ludzie nie zamordowali go z powodu Rebeki, która była piękną kobietą.

⁸ Mieszkał tam dłuższy czas, aż pewnego razu król filistyński Abimelek patrzył przez okno i ujrzał Izaaka pieszczącego swoją żonę. ⁹ Abimelek zawołał więc Izaaka i powiedział: „To przecież twoja żona! Dlaczego więc mówiłeś: «Jest moją siostrą»?”. Izaak mu odrzekł: „Mówiłem tak, aby nie umrzeć z jej powodu”. ¹⁰ Abimelek odpowiedział: „Jak mogłeś z nami tak postąpić! Mało brakowało, a ktoś z mojego ludu spałby z twoją żoną i tak doprowadziłbyś nas do występku”. ¹¹ Wtedy Abimelek zagroził całemu swojemu ludowi: „Kto dotknie tego człowieka lub jego żony, na pewno umrze”.

¹² Izaak zasiał w tym kraju ziarno i zebrał stokrotny plon, ponieważ PAN mu błogosławił. ¹³ Jego posiadłości rozrastały się coraz bardziej, aż wreszcie stał się bardzo bogaty. ¹⁴ Posiadał stada owiec i wołów oraz wiele sług, tak że Filistyni mu zazdrościli. ¹⁵ Z tego powodu zasypywali ziemią wszystkie studnie, które za czasów Abrahama wykopali jego słudzy. ¹⁶ Abimelek natomiast powiedział Izaakowi: „Odejdź od nas, bo jesteś od nas zamożniejszy”.

¹⁷ Wtedy Izaak odszedł, rozbił obóz nad potokiem Gerar i tam zamieszkał. ¹⁸ Potem oczyścił studnie, które za czasów jego ojca Abrahama wykopali słudzy, a które po jego śmierci zasypali Filistyni. Przywrócił im nazwy, które kiedyś nadał jego ojciec.

¹⁹ Pewnego razu słudzy Izaaka kopali w dolinie Gerar i znaleźli tam tryskające źródło. ²⁰ Wtedy pasterze z Geraru kłócili się z pasterzami Izaaka, mówiąc: „To nasza woda!”. Nazwał więc tę studnię Esek, bo spierali się z nim. ²¹ Gdy wykopali inną studnię, znów kłócili się o nią. Dlatego dał jej nazwę Sitna.

²² Izaak zmienił więc miejsce zamieszkania i wykopał kolejną studnię. O nią nie było już sporu, dlatego nazwał ją Rechobot. Mówił bowiem: „Teraz PAN dał nam dużo miejsca, byśmy się rozmnażali w tym kraju”.

²³ Potem Izaak udał się stamtąd do Beer-Szeby. ²⁴ Pierwszej nocy PAN mu się ukazał i powiedział: „Ja jestem Bogiem twojego ojca Abrahama. Nie bój się, bo jestem z tobą. Będę ci błogosławił i pomnożę twoje potomstwo ze względu na mojego sługę Abrahama”.

²⁵ Izaak zbudował tam ołtarz i wzywał imienia PANA. Tam też rozbił swój namiot, a jego słudzy wykopali studnię. ²⁶ Wtedy przyszedł do niego z Geraru Abimelek razem ze swoim doradcą Achuzatem i dowódcą wojska Pikolem. ²⁷ Izaak zapytał ich: „Po co przyszliście do mnie, skoro mnie nienawidzicie i wypędziliście mnie od siebie?”. ²⁸ Oni odpowiedzieli: „Zobaczyliśmy naprawdę, że PAN jest z tobą. Pomyśleliśmy więc: Niech między nami a tobą będzie umowa. Chcemy zawrzeć z tobą przymierze, ²⁹ na mocy którego nie wyrządzisz nam krzywdy, tak jak my nie skrzywdziliśmy ciebie i wyświadczyliśmy ci jedynie dobro. Pozwoliliśmy ci również odejść w spokoju. Jesteś więc teraz błogosławiony przez PANA”. ³⁰ Izaak wyprawił im ucztę. Oni zaś jedli i pili. ³¹ Następnego dnia wstali wcześnie i złożyli sobie wzajemnie przysięgę. Potem Izaak pożegnał się z nimi, a oni spokojnie odeszli. ³² Tego samego dnia przyszli słudzy Izaaka i oznajmili mu o studni, którą wykopali. Mówili: „Znaleźliśmy studnię”. ³³ On nazwał ją Szibea. Dlatego do dziś to miasto nazywa się Beer-Szeba.

MAŁŻEŃSTWA EZAWA

³⁴ Gdy Ezaw miał czterdzieści lat, poślubił Jehudit, córkę Chetyty Beerie-go, i Bosmat, córkę Chetyty Elona. ³⁵ Były one przyczyną utrapień Izaaka i Rebeki.

IZAAK BŁOGOSŁAWI JAKUBA

Rozdział 27

27 ¹Gdy Izaak się zestarzał, a jego oczy osłabły, tak że nie widział, wezwał swojego starszego syna Ezawa i powiedział do niego: „Mój synu”. On odrzekł: „Jestem”. ²Izaak mówił dalej: „Zestarzałem się i moja śmierć jest już blisko. ³Teraz więc weź swoją broń, kołczan i łuk, wyjdź na pole i upoluj coś dla mnie. ⁴ Potem przygotuj mi potrawę, którą lubię, przynieś mi ją do zjedzenia, abym ci mógł pobłogosławić zanim umrę”.

⁵ Rebeka podsłuchiwała, gdy Izaak rozmawiał ze swoim synem Ezawem. Ezaw poszedł więc na pole, aby upolować coś dla swojego ojca. ⁶ Tymczasem Rebeka powiedziała do swojego syna Jakuba: „Słyszałam, jak twój ojciec rozmawiał z twoim bratem Ezawem: ⁷ «Przynieś mi coś z polowania i przygotuj mi ulubioną potrawę, abym ją zjadł i pobłogosławił cię wobec PANA, zanim umrę». ⁸ Słuchaj więc, mój synu, co teraz zrobisz. ⁹ Idź do trzody i przynieś mi dwa dorodne koźlątka. Ja przygotuję z nich ulubioną potrawę dla twojego ojca. ¹⁰ Potem zaniesiesz ją ojcu do zjedzenia, aby ci pobłogosławił, zanim umrze”. ¹¹ Jakub odrzekł swojej matce Rebece: „Przecież mój brat Ezaw jest owłosiony, a ja mam gładką skórę! ¹² Jeśli ojciec mnie dotknie, okażę się wobec niego kłamcą i ściągnę na siebie przekleństwo zamiast błogosławieństwa”. ¹³ Matka mu odpowiedziała: „Mój synu, niech na mnie spadnie przekleństwo, które miałoby dosięgnąć ciebie. Posłuchaj mnie, idź i zrób to, o co cię proszę”. ¹⁴ Poszedł więc, wybrał koźlęta i przyniósł je matce, a ona przygotowała z nich ulubioną potrawę dla jego ojca. ¹⁵ Potem Rebeka wzięła ubrania starszego syna Ezawa, najcenniejsze, jakie miała w domu, i ubrała w nie swojego młodszego syna. ¹⁶ Skórami koźląt owinęła mu ręce i nieowłosione części szyi. ¹⁷ Następnie dała Jakubowi smaczną potrawę, którą przygotowała, i chleb.

¹⁸ Jakub poszedł więc do swojego ojca i powiedział: „Mój ojcze!”. Izaak odrzekł: „Jestem”. I zapytał: „Którym jesteś synem?”. ¹⁹ Jakub odpowiedział swojemu ojcu: „To ja, Ezaw, twój pierworodny. Zrobiłem, jak mi kazałeś. Podnieś się więc, usiądź i jedz przygotowaną potrawę, abyś mi z serca pobłogosławił”. ²⁰ Wtedy Izaak zapytał swojego syna: „Mój synu, jak to możliwe, że tak szybko coś upolowałeś?”. Jakub odrzekł: „To PAN, twój Bóg mi poszczęścił”. ²¹ Izaak powiedział do Jakuba: „Zbliż się, mój synu, abym cię dotknął i sprawdził, czy ty jesteś moim synem Ezawem, czy nie”.

²² Jakub podszedł do swojego ojca Izaaka. On dotknął go i rzekł: „Masz głos Jakuba, ale ręce Ezawa”. ²³ Nie rozpoznał go jednak, gdyż jego ręce były owłosione jak ręce Ezawa. Chcąc go więc pobłogosławić, ²⁴ zapytał: „Czy ty jesteś moim synem Ezawem?”. Ten odpowiedział: „Tak”. ²⁵ Na to Izaak: „Mój synu, podaj mi to, co upolowałeś, abym zjadł i mógł ci z serca pobłogosławić”. Wtedy Jakub podał mu potrawę i on jadł. Przyniósł mu też wina, które wypił.

²⁶ Potem jego ojciec Izaak rzekł do niego: „Mój synu, podejdź i pocałuj mnie”. ²⁷ Jakub podszedł i pocałował go. Gdy Izaak poczuł zapach jego ubrania, błogosławił go, mówiąc:

„Zapach mojego syna, jak zapach pola,

które PAN pobłogosławił.

²⁸ Niech Bóg da ci rosę z nieba i żyzną ziemię, obfitość zboża i moszczu.

²⁹ Niech narody ci służą i ludy nisko się kłaniają.

Bądź panem swoich braci i niech synowie twojej matki oddają ci pokłon.

Przeklęty, kto cię przeklina, a błogosławiony, kto cię błogosławi”.

³⁰ Zaledwie Izaak skończył błogosławić Jakuba i gdy tylko Jakub wyszedł od niego, zaraz wszedł Ezaw, który wrócił z łowów. ³¹ On także przygotował ulubioną potrawę, przyniósł ją ojcu i powiedział: „Wstań, mój ojcze, i jedz to, co upolowałem, abyś mógł mi pobłogosławić”. ³² Izaak, jego ojciec, zapytał go: „Kim jesteś?”. A on odrzekł: „To ja, twój starszy syn Ezaw”. ³³ Wtedy Izaak bardzo się przeraził i zapytał: „Któż zatem upolował zwierzę i przyniósł mi, abym jadł, zanim ty przyszedłeś, a ja mu pobłogosławiłem? To on otrzymał błogosławieństwo”. ³⁴ Gdy Ezaw usłyszał te słowa, wybuchnął płaczem pełnym goryczy i błagał swojego ojca: „Pobłogosław i mnie, mój ojcze!”. ³⁵ Izaak powiedział: „Twój brat podstępnie przyszedł i zabrał twoje błogosławieństwo”. ³⁶ Ezaw mówił: „Czy nie dlatego dano mu na imię Jakub? Przecież już dwa razy użył względem mnie podstępu: odebrał mi pierworództwo, a teraz przechwycił należne mi błogosławieństwo”. I pytał ojca: „Nie zachowałeś dla mnie błogosławieństwa?”. ³⁷ Izaak odpowiedział Ezawowi: „Właśnie ustanowiłem go panem nad tobą i wszyscy jego krewni będą mu poddani. Zapewniłem mu obfitość pszenicy i moszczu. Cóż więc mogę dla ciebie zrobić, mój synu?”.

³⁸ Ezaw zapytał swojego ojca: „Mój ojcze, czy masz tylko jedno błogosławieństwo?”. I prosił: „Mój ojcze, pobłogosław i mnie”. Gdy to powiedział, głośno się rozpłakał. ³⁹ A Izaak tak mu odpowiedział:

„Twój kraj będzie z dala od żyznej ziemi

i nie będziesz miał rosy z góry.

⁴⁰ Będziesz żył z miecza i będziesz służył swojemu bratu.

Ale gdy zapragniesz wolności, to zrzucisz jarzmo ze swojej szyi”.

⁴¹ Odtąd Ezaw traktował Jakuba jak wroga z powodu błogosławieństwa, którego udzielił mu ojciec. Pomyślał więc: „Zbliżają się dni żałoby po moim ojcu – wtedy zabiję mojego brata Jakuba”.

⁴² Rebece doniesiono o zamiarach jej starszego syna. Kazała więc przywołać młodszego syna i rzekła mu: „Uważaj, bo twój brat Ezaw chce się zemścić i zabić cię. ⁴³ Posłuchaj więc, synu, mojej rady. Zbierz się i uciekaj do mojego brata Labana, do Charanu. ⁴⁴ Pozostań u niego przez pewien czas, aż minie gniew twojego brata. ⁴⁵ A gdy ustąpi jego gniew na ciebie i gdy zapomni, co mu uczyniłeś, każę cię stamtąd sprowadzić. Dlaczego jednego dnia miałabym stracić was obu?”.

WYSŁANIE JAKUBA DO PADDAN-ARAM

⁴⁶ Potem Rebeka powiedziała do Izaaka: „Sprzykrzyło mi się życie z Chetytami. Gdyby jeszcze Jakub wziął żonę z tego kraju, nie miałabym po co żyć”.

Rozdział 28

28 ¹Izaak przywołał więc Jakuba i pobłogosławił mu. Dał mu też nakaz: „Nie wybierzesz sobie żony spośród kobiet Kanaanu. ²Wyrusz do Paddan-Aram, do domu Betuela, ojca twojej matki. Tam wybierz sobie żonę spośród córek Labana, brata twojej matki. ³A Bóg Wszechmocny niech ci błogosławi. Niech cię uczyni płodnym i niech cię rozmnoży, abyś się stał ojcem wielu ludów. ⁴I niech ci udzieli błogosławieństwa Abrahama, a potem twojemu potomstwu, abyś posiadł ziemię, w której żyjesz jako obcy, a którą niegdyś Bóg dał Abrahamowi”.

⁵ Izaak odprawił więc Jakuba, a ten udał się do Paddan-Aram, do Labana, syna Betuela Aramejczyka, brata Rebeki, matki Jakuba i Ezawa. ⁶ Ezaw zauważył, że Izaak udzielił błogosławieństwa Jakubowi i wysłał go do Paddan-Aram, aby tam się ożenił, a błogosławiąc go, nakazał mu: „Nie ożenisz się z kobietą z Kanaanu”. ⁷ Ezaw widział, że Jakub posłuchał rodziców i udał się do Paddan-Aram. ⁸ Zorientował się, że kobiety kananejskie nie podobały się jego ojcu Izaakowi. ⁹ Dlatego poszedł do Izmaela i oprócz żon, które już miał, wziął za żonę Machalat, córkę Izmaela, syna Abrahama, siostrę Nebajota.

OBJAWIENIE SIĘ BOGA JAKUBOWI

¹⁰ Jakub opuścił Beer-Szebę i udał się do Charanu. ¹¹ Gdy zaszło słońce, zatrzymał się w jakimś miejscu, aby przenocować. Wziął kamień, który tam znalazł, wsunął go sobie pod głowę i się położył. ¹² W czasie snu zobaczył schody, które opierały się o ziemię, a wierzchołkiem sięgały nieba. Ujrzał też aniołów Bożych, którzy po nich wchodzili i schodzili. ¹³ PAN natomiast stał obok niego i mówił: „Ja jestem PAN, Bóg twojego ojca Abrahama i Bóg Izaaka. Ziemię, na której leżysz, dam tobie i twojemu potomstwu. ¹⁴ Potomstwo twoje będzie liczne jak proch ziemi. Rozprzestrzenisz się na zachód i na wschód, na północ i południe. Przez ciebie i twoje potomstwo wszystkie ludy ziemi otrzymają błogosławieństwo. ¹⁵ Ja będę z tobą i będę cię chronił wszędzie, dokąd pójdziesz, a potem przyprowadzę cię do tego kraju. Bo nie opuszczę cię, aż spełnię to, co ci obiecałem”.

¹⁶ Gdy Jakub zbudził się ze snu, powiedział: „Naprawdę PAN jest w tym miejscu, a ja o tym nie wiedziałem”. ¹⁷ Ogarnęła go bojaźń i rzekł: „Ależ to miejsce napawa lękiem! Nie może to być nic innego, jak dom Boga i brama nieba”.

¹⁸ Gdy Jakub wstał rano, wziął kamień, który miał pod głową, ustawił go jako stelę i wylał na niego oliwę. ¹⁹ Dał temu miejscu nazwę Betel. Dotąd bowiem nazywało się ono Luz. ²⁰ Potem Jakub złożył następujący ślub: „Jeśli Bóg będzie ze mną i będzie mnie strzegł na drodze, którą idę, jeśli będzie mnie karmił i ubierał, ²¹ i jeśli szczęśliwie wrócę do domu mojego ojca, to PAN będzie moim Bogiem. ²² Kamień, który ustawiłem jako stelę, będzie domem Boga. Ze wszystkiego, co mi dasz, złożę Ci dziesięcinę”.

SPOTKANIE JAKUBA Z RACHELĄ

Rozdział 29

29 ¹Potem Jakub wyruszył w dro-gę i udał się do ziemi, w której mieszkały ludy Wschodu. ²W pewnej chwili dostrzegł w polu studnię i trzy stada owiec, które wylegiwały się wokół niej. Studnia, w której pojono stada, była zakryta wielkim kamieniem. ³Pasterze dopiero wtedy odsuwali kamień przykrywający otwór studni i poili owce, gdy zebrały się wszystkie stada. Potem znów zasuwali kamień na to samo miejsce. ⁴Jakub zapytał pasterzy: „Bracia, skąd jesteście?”. Oni odpowiedzieli: „Z Charanu”. ⁵Zapytał ich: „Znacie Labana, syna Nachora?”. Odpowiedzieli: „Znamy”. ⁶Zapytał znowu: „Dobrze mu się powodzi?”. Odrzekli: „Dobrze”. I dodali: „Właśnie nadchodzi jego córka Rachela ze swoim stadem”. ⁷Wtedy Jakub powiedział: „Skoro jest jeszcze jasno i za wcześnie, żeby zapędzać stada, napójcie owce i idźcie je paść”. ⁸Odrzekli: „Nie możemy poić, dopóki nie zbiorą się wszystkie stada. Wtedy dopiero odsuwamy kamień znad otworu studni i poimy owce”. ⁹Gdy on jeszcze z nimi rozmawiał, przyszła Rachela z owcami swojego ojca. Była bowiem pasterką. ¹⁰Gdy Jakub zobaczył Rachelę, córkę Labana, brata jego matki, i jego stado, podszedł, odsunął kamień znad otworu studni i napoił owce Labana. ¹¹Potem ucałował Rachelę i głośno zapłakał. ¹²Wyjaśnił też Racheli, że należy do rodziny jej ojca, ponieważ jest synem Rebeki. Ona pobiegła więc oznajmić to swojemu ojcu. ¹³Gdy Laban usłyszał o Jakubie, synu swojej siostry, wybiegł mu naprzeciw, objął go i ucałował, a następnie wprowadził do domu. Jakub opowiedział Labanowi o tym, co się wydarzyło. ¹⁴Wtedy Laban mu odrzekł: „Naprawdę jesteś krwią z mojej krwi i kością z mojej kości!”. Jakub przebywał u niego przez miesiąc.

MAŁŻEŃSTWO JAKUBA

¹⁵ Laban rzekł do Jakuba: „To, że jesteś moim siostrzeńcem nie oznacza, że masz mi służyć bez żadnej zapłaty. Powiedz mi, co chcesz otrzymać jako zapłatę?”. ¹⁶ Laban miał dwie córki: starszą, która nazywała się Lea i młodszą o imieniu Rachela. ¹⁷ Lea miała smutne oczy, Rachela natomiast była zgrabna i piękna. ¹⁸ Jakub pokochał Rachelę i powiedział do Labana: „Będę ci służył przez siedem lat za twoją młodszą córkę Rachelę”. ¹⁹ Laban odrzekł: „Wolę dać ją tobie niż komuś innemu. Pozostań u mnie”.

²⁰ Jakub służył więc za Rachelę siedem lat, które były dla niego jak kilka dni, bo kochał Rachelę. ²¹ Rzekł więc do Labana: „Skoro minął już czas, daj mi ją za żonę, bym się z nią związał”. ²² Laban zaprosił wszystkich mężczyzn z okolicy i wyprawił ucztę. ²³ Gdy nadszedł wieczór, wziął swoją córkę Leę i wprowadził ją do Jakuba, a on z nią współżył. ²⁴ Laban dał też swojej córce Lei służącą Zilpę. ²⁵ Rano Jakub spostrzegł, że jest z nim Lea, rzekł więc do Labana: „Coś ty mi zrobił? Czy nie służyłem ci za Rachelę? Dlaczego mnie oszukałeś?”. ²⁶ Laban odparł Jakubowi: „W naszej miejscowości nie wydaje się za mąż młodszej córki przed starszą. ²⁷ Dopełnij weselnego tygodnia z tą, a potem dam ci także drugą, za którą będziesz mi jednak służył następne siedem lat”. ²⁸ Jakub zgodził się na to i był przez tydzień z Leą. Potem Laban dał mu za żonę swoją córkę Rachelę. ²⁹ Dał też swojej córce Racheli swoją służącą Bilhę, aby jej usługiwała. ³⁰ Jakub współżył z Rachelą, którą kochał bardziej niż Leę. Służył za nią Labanowi przez następne siedem lat.

DZIECI JAKUBA

³¹ PAN, widząc, że Lea jest pogardzana, otworzył jej łono. Rachela natomiast była niepłodna. ³² Lea poczęła i urodziła syna i dała mu imię Ruben. Mówiła bowiem: „PAN widział moje upokorzenie. Teraz jednak mój mąż będzie mnie kochał”. ³³ Gdy znów poczęła i urodziła syna, mówiła: „PAN dał mi także tego syna, bo usłyszał, jak byłam pogardzana”. Dała mu więc imię Symeon. ³⁴ Gdy znów poczęła i urodziła syna, mówiła: „Tym razem mój mąż przylgnie do mnie, bo urodziłam mu trzech synów”. Dlatego dała synowi imię Lewi. ³⁵ Gdy jeszcze raz poczęła i urodziła syna, mówiła: „Tym razem będę uwielbiać PANA”. Dlatego dała synowi imię Juda. Potem przestała rodzić.

Rozdział 30

30 ¹Rachela widziała, że nie może dać dzieci Jakubowi, dlatego zazdrościła swojej siostrze. Mówiła do Jakuba: „Daj mi dzieci, bo inaczej umrę”. ²Jakub rozgniewał się na Rachelę i powiedział: „Czy to ja odmawiam ci potomstwa, czy raczej Bóg?”. ³A ona odpowiedziała: „Oto moja służąca, Bilha. Współżyj z nią, aby urodziła na moich kolanach. Przynajmniej z niej ja także będę miała dzieci”.

⁴ Dała mu więc swoją służącą Bilhę za żonę, a wtedy Jakub współżył z nią. ⁵ Bilha poczęła i urodziła Jakubowi syna. ⁶ Wtedy Rachela mówiła: „Bóg sprawiedliwie mnie osądził! Wysłuchał także mojego głosu i dał mi syna”. Dlatego dała synowi imię Dan. ⁷ Potem służąca Racheli, Bilha, znów poczęła i urodziła Jakubowi drugiego syna. ⁸ Wtedy Rachela mówiła: „Niezwykłą walkę prowadziłam z moją siostrą i zwyciężyłam”. Dała mu więc imię Neftali.

⁹ Lea widząc, że przestała rodzić, wzięła swoją służącą Zilpę i dała ją Jakubowi za żonę. ¹⁰ Tak to służąca Lei, Zilpa, urodziła Jakubowi syna. ¹¹ Wtedy Lea mówiła: „Co za szczęście!”. Dała mu więc imię Gad. ¹² A potem służąca Lei, Zilpa, urodziła Jakubowi drugiego syna. ¹³ Wtedy Lea rzekła: „Co za szczęście! Kobiety nazwą mnie szczęśliwą”. Dlatego dała mu imię Aser.

¹⁴ Pewnego razu Ruben poszedł na pole podczas żniwa pszenicy i znalazł mandragory. Przyniósł je więc swojej matce Lei. Wtedy Rachela rzekła do Lei: „Daj mi, proszę, mandragory swojego syna”. ¹⁵ Lea odpowiedziała: „Nie dość, że mi zabrałaś męża, to teraz jeszcze chciałabyś wziąć mandragory mojego syna?”. Na to Rachela: „W takim razie niech śpi z tobą tej nocy w zamian za mandragory twojego syna”. ¹⁶ Gdy Jakub wracał z pola, Lea wyszła mu naprzeciw i powiedziała: „Przyjdź do mnie, bo zapłaciłam za ciebie mandragorami mego syna”. Jakub więc spał z nią tej nocy. ¹⁷ A Bóg wysłuchał Leę. Poczęła i urodziła Jakubowi piątego syna. ¹⁸ Wtedy Lea mówiła: „Bóg odpłacił mi za to, że dałam moją służącą mężowi”. Dlatego dała mu imię Issachar.

¹⁹ Potem Lea znów poczęła i urodziła Jakubowi szóstego syna. ²⁰ Wtedy Lea mówiła: „Obdarzył mnie Bóg wspaniałym darem. Tym razem mój mąż doceni moją wartość, bo urodziłam mu sześciu synów”. Dlatego dała mu imię Zabulon.

²¹ Urodziła także córkę i dała jej imię Dina. ²² Bóg pamiętał jednak o Racheli, wysłuchał ją i otworzył jej łono. ²³ Poczęła więc i urodziła syna. I mówiła: „Bóg zdjął ze mnie hańbę”. ²⁴ Dlatego dała mu imię Józef i powiedziała: „Oby PAN dał mi jeszcze jednego syna!”.

ZAPŁATA DLA JAKUBA ZA SŁUŻBĘ U LABANA

²⁵ Gdy Rachela urodziła Józefa, Jakub rzekł do Labana: „Pozwól mi odejść, bo chcę udać się w rodzinne strony, do mojego kraju. ²⁶ Daj mi moje żony i moje dzieci, za które ci służyłem, abym mógł iść. Wiesz przecież, jak uczciwie ci służyłem”. ²⁷ Laban mu powiedział: „Bądź dla mnie życzliwy. Odgadłem bowiem, że PAN błogosławi mi z twojego powodu”. ²⁸ I mówił dalej: „Sam ustal zapłatę, a ja ci ją dam”. ²⁹ Jakub odrzekł: „Wiesz dobrze, jak ci służyłem i ile zyskałeś dzięki mnie. ³⁰ Niewiele miałeś, zanim przyszedłem. Lecz twój majątek bardzo się pomnożył, bo po moim przyjściu PAN ci błogosławił. Teraz jednak muszę zadbać o moją rodzinę”. ³¹ Laban więc zapytał: „Co mam ci dać?”. Jakub mu odrzekł: „Nie musisz mi nic dawać. Pozwól jedynie, abym nadal pasł twoje owce i zajmował się nimi. ³² Przejrzę dziś wszystkie twoje stada i odłączę spośród owiec sztuki nakrapiane i pstre oraz wszystkie sztuki czarne, a spośród kóz pstre i nakrapiane. To będzie moja zapłata. ³³ Gdy więc potem przyjdziesz, aby mi zapłacić, przekonasz się o mojej uczciwości wobec ciebie. Wszystko, co nie będzie nakrapiane i pstre wśród kóz i czarne wśród owiec, będziesz mógł uważać za kradzione”. ³⁴ Laban odparł: „Zgoda! Niech będzie, jak powiedziałeś”.

³⁵ W tym dniu Laban wydzielił więc prążkowane i pstre kozły oraz nakrapiane i pstre kozy, czyli wszystkie, które miały białe plamki, a także czarne owce. Następnie dał je swoim synom. ³⁶ Pomiędzy tymi stadami a Jakubem, który pasł pozostałe jego trzody, wyznaczył odległość, którą można było przejść w ciągu trzech dni.

³⁷ Jakub wziął świeże gałązki topoli, drzewa migdałowego i platanu i zdarł z nich korę, tak że widać było na nich białe prążki. ³⁸ Gałązki, które ponacinał, umieścił przy rynnach i przy korytach z wodą, do których stada przychodziły pić. Chodziło o to, by stada parzyły się, przychodząc pić. ³⁹ Parzyły się więc stada przy owych gałązkach i rodziły się sztuki prążkowane, nakrapiane i pstre. ⁴⁰ W stadzie Labana Jakub oddzielił białe owce i skierował ich wzrok ku sztukom prążkowanym i czarnym. Swoje stada trzymał osobno i nie łączył ich ze zwierzętami Labana. ⁴¹ Działo się więc tak, że gdy parzyły się zwierzęta silne, wtedy Jakub stawiał przed nimi gałązki w korytach, by parzyły się właśnie przy owych gałązkach. ⁴² Przed słabszymi ich nie kładł. Słabsze sztuki przypadały więc Labanowi, a mocne Jakubowi. ⁴³ W ten sposób Jakub stał się bardzo zamożny. Miał wiele stad, służące i sługi, wielbłądy i osły.

UCIECZKA JAKUBA DO KANAANU

Rozdział 31

31 ¹Pewnego razu Jakub usłyszał, jak synowie Labana mówili: „Jakub zabrał wszystko, co należało do naszego ojca, i dzięki temu zdobył całe swoje bogactwo”. ²Jakub zauważył więc, że nastawienie Labana do niego nie jest takie jak wcześniej. ³Wtedy PAN rzekł do Jakuba: „Wracaj do kraju twojego ojca i do twojego rodu, a Ja będę z tobą”.

⁴ Jakub kazał przywołać Rachelę i Leę na pastwisko ⁵ i rzekł im: „Widzę, że nastawienie waszego ojca do mnie nie jest takie jak dawniej. Bóg mojego ojca był jednak ze mną. ⁶ Wy przecież wiecie, że z całych sił służyłem waszemu ojcu. ⁷ Ale wasz ojciec oszukiwał mnie i dziesięć razy zmieniał mi zapłatę. Bóg jednak nie pozwolił mnie skrzywdzić. ⁸ Gdy bowiem Laban mówił: «Nakrapiane będą twoją zapłatą», rodziły się nakrapiane, a gdy mówił: «Twoją zapłatą będą prążkowane», wówczas rodziły się prążkowane. ⁹ W ten sposób Bóg odebrał dobytek waszemu ojcu i dał go mnie. ¹⁰ Gdy bowiem był czas parzenia się stad, podnosiłem oczy i widziałem we śnie, że samce zapładniające owce były prążkowane, nakrapiane i łaciate. ¹¹ Wtedy, we śnie, mówił do mnie anioł Boży: «Jakubie!». Odpowiadałem: Jestem. ¹² A on dalej: «Podnieś wzrok i zobacz: wszystkie samce zapładniające owce są nakrapiane, prążkowane i łaciate. Widziałem bowiem wszystko, co uczynił ci Laban. ¹³ Ja jestem Bogiem, któremu w Betel namaściłeś stelę i któremu tam złożyłeś ślub. Teraz więc wstań, wyjdź z tego kraju i wracaj do rodzinnej ziemi»”.

¹⁴ Rachela i Lea odpowiedziały Jakubowi: „Czy mamy jeszcze udział w majątku i dziedzictwie naszego ojca? ¹⁵ Czyż nie traktował nas jak obce? Nie tylko wziął za nas zapłatę, lecz także przejadł należny nam posag. ¹⁶ Całe mienie, które Bóg odjął naszemu ojcu, należy się nam i naszym dzieciom. Czyń więc wszystko, co ci Bóg polecił”.

¹⁷ Jakub zebrał się i posadził na wielbłądy swoje dzieci i żony. ¹⁸ Zabrał wszystkie swoje stada i cały majątek, który zdobył w Paddan-Aram, i udał się do swojego ojca Izaaka, do kraju Kanaan. ¹⁹ Gdy Laban poszedł strzyc swoje stada, Rachela ukradła posążki należące do niego. ²⁰ Jakub oszukał Aramejczyka Labana, nie oznajmiając mu, że chce uciec. ²¹ Uciekł więc wraz z całym swoim dobytkiem. Przeprawił się najpierw przez Eufrat, a następnie skierował się ku wyżynie Gilead.

²² W trzecim dniu doniesiono Labanowi, że Jakub uciekł. ²³Wziął więc ze sobą krewnych i ścigał go przez siedem dni, aż dogonił go na wyżynie Gilead.

UGODA MIĘDZY LABANEM I JAKUBEM

²⁴ W nocy Bóg przyszedł we śnie do Labana i powiedział mu: „Strzeż się, abyś nic przykrego nie powiedział Jakubowi”. ²⁵ Laban dogonił Jakuba, gdy on rozbił namiot na wyżynie. Laban i jego krewni również rozbili namioty na wyżynie Gileada. ²⁶ Laban powiedział do Jakuba: „Jak mogłeś mnie oszukać i uprowadzić moje córki jak branki wojenne! ²⁷ Dlaczego potajemnie uciekłeś i okradłeś mnie? Nic mi nie powiedziałeś, abym cię mógł pożegnać w radości, przy pieśniach, bębnach i cytrach. ²⁸ Nie pozwoliłeś mi też pocałować moich wnuków i córek. Postąpiłeś głupio. ²⁹ Mógłbym uczynić wam coś złego! Ale Bóg twojego ojca rzekł mi poprzedniej nocy: «Strzeż się, abyś nie mówił Jakubowi nic przykrego». ³⁰ Skoro już zdecydowałeś się iść, bo bardzo tęskniłeś za domem twojego ojca, to dlaczego ukradłeś mi posążki moich bogów?”. ³¹ Jakub mu odpowiedział: „Bałem się, bo myślałem, że siłą odbierzesz mi swoje córki. ³² U kogo natomiast znajdziesz swoje bóstwa, ten nie przeżyje. Sprawdź w obecności naszych krewnych, czy coś twojego jest u mnie i zabierz sobie”. Jakub nie wiedział jednak, że to Rachela skradła figurki.

³³ Laban wszedł do namiotu Jakuba i do namiotu Lei, a także do namiotu dwóch niewolnic, lecz niczego nie znalazł. Gdy wyszedł z namiotu Lei, wszedł do namiotu Racheli. ³⁴ Rachela natomiast wzięła posążki, schowała je pod siodło wielbłąda i na nich usiadła. Laban dokładnie przeszukał cały namiot, lecz niczego nie znalazł. ³⁵ Rachela mówiła do swojego ojca: „Niech się mój pan nie gniewa, że nie mogę wstać, gdyż mam kobiecą słabość”. On nadal szukał, lecz nie znalazł posążków.

³⁶ Wtedy Jakub rozgniewał się i zganił Labana w słowach: „Jaki popełniłem występek i co ci zawiniłem, że mnie ścigasz? ³⁷ Przecież przeszukałeś wszystkie moje rzeczy – czy znalazłeś coś z twojego domu? Połóż to przed moimi i twoimi braćmi, niech rozsądzą między nami dwoma. ³⁸ Oto dwadzieścia lat byłem u ciebie. Twoje owce i kozy nie były bezpłodne, a baranów z twoich stad nie jadłem. ³⁹ Rozszarpanej sztuki nie przynosiłem do ciebie, lecz dawałem z mojego stada; a gdy ci coś ukradziono w dzień lub w nocy, szukałeś u mnie. ⁴⁰ Za dnia męczył mnie upał, a nocą chłód i nie mogłem zasnąć. ⁴¹ Takie było te dwadzieścia lat w twoim domu. Służyłem ci czternaście lat za dwie twoje córki, a sześć lat za twoje stada, ty natomiast dziesięć razy zmieniałeś moją zapłatę. ⁴² Gdyby Bóg mojego ojca, Bóg Abrahama, Ten, którego z bojaźnią czci Izaak, nie był ze mną, to teraz odesłałbyś mnie z niczym. Ale Bóg wejrzał na mój ucisk i trud, o czym zaświadczył poprzedniej nocy”. ⁴³ Laban odpowiedział na to Jakubowi: „To są moje córki, a ich dzieci są moimi, stada stanowią moją własność i wszystko, co widzisz, należy do mnie. Cóż jednak mógłbym dziś uczynić dla moich córek i ich dzieci, które one urodziły? ⁴⁴ Zawrzyjmy teraz przymierze, ja i ty. Niech Pan będzie świadkiem zgody między mną i tobą”.

⁴⁵ Jakub wziął kamień i ustawił go jako stelę. ⁴⁶ Potem rzekł do swoich braci: „Nazbierajcie kamieni”. Oni wzięli kamienie i usypali stos, a następnie jedli na nim. ⁴⁷ Laban nazwał go Jegar Sahaduta, a Jakub dał mu nazwę Galed. ⁴⁸ Laban mówił też: „Ten stos niech będzie dziś świadkiem zgody między mną i tobą”. Dlatego nazwał go Galed ⁴⁹ i Mispa, bo mówił: „Niech Pan czuwa nade mną i nad tobą, gdy się oddalimy od siebie. ⁵⁰ Gdybyś traktował źle moje córki i gdybyś wziął sobie żony oprócz moich córek, to patrz – nie ma między nami nikogo. Bóg niech będzie świadkiem między mną i tobą”. ⁵¹ Laban mówił dalej do Jakuba: „Ten stos i stela, którą postawiłem między mną i tobą, ⁵² będą świadectwem, że ani ja nie przejdę obok tego stosu do ciebie, ani ty nie przejdziesz obok tego stosu i tej steli do mnie w złym zamiarze. ⁵³ Niech Bóg Abrahama, Bóg Nachora i Bóg ich ojców będzie naszym sędzią”.

Jakub przysiągł na Tego, którego z bojaźnią czcił jego ojciec Izaak. ⁵⁴ Złożył też na wzgórzu ofiarę i zaprosił swoich braci na posiłek. Ucztowali i przenocowali na tej górze.

Rozdział 32

32 ¹Nazajutrz rano Laban ucałował swoich wnuków i swoje córki, pobłogosławił ich, a potem udał się w drogę powrotną do siebie.

PRZYGOTOWANIE DO SPOTKANIA Z EZAWEM

² Jakub udał się w dalszą drogę. Gdy spotkali go aniołowie Boga, ³ powiedział: „To tak, jakbym widział obóz Boga”. Dlatego nazwał to miejsce Machanaim.

⁴ Potem wysłał przed sobą poselstwo do swojego brata Ezawa, do kraju Seir, czyli do Edomu. ⁵ Dał im następujące polecenie: „Tak powiecie mojemu panu Ezawowi: «To mówi twój sługa Jakub. Przebywałem u Labana i aż dotąd byłem nieobecny. ⁶ Dorobiłem się wołów, osłów i owiec, mam sługi i służące. Mój panie, posyłam tę wiadomość, aby zyskać twoją życzliwość»”.

⁷ Gdy posłańcy wrócili do Jakuba, mówili: „Przyszliśmy do twojego brata Ezawa, ale on też wyszedł naprzeciwko ciebie razem z czterystoma ludźmi”. ⁸ Wtedy Jakub bardzo się przestraszył i poczuł się osaczony. Podzielił więc swoich ludzi, stada, bydło i wielbłądy na dwa obozy. ⁹ Potem rzekł: „Jeśli Ezaw skieruje się w stronę jednego obozu i uderzy na niego, to drugi obóz będzie mógł ocaleć”. ¹⁰ Jakub modlił się: „Boże mojego ojca Abrahama i Boże mojego ojca Izaaka! PANie, który mi powiedziałeś: «Wracaj do swojego kraju i do swojego rodu, a Ja będę ci wyświadczał dobro». ¹¹ Nie zasługuję na wierność i wszystkie łaski, które wyświadczyłeś swojemu słudze. Przecież tylko z laską przekroczyłem Jordan, a teraz mam dwa obozy. ¹² Ocal mnie, proszę, z ręki mojego brata Ezawa, gdyż obawiam się, że przybędzie i zabije mnie i matki z dziećmi. ¹³ Ty przecież powiedziałeś: «Będę cię obdarzał dobrem i uczynię twoje potomstwo jak piasek morski, którego nie można zliczyć z powodu jego mnóstwa»”.

¹⁴ W tym miejscu Jakub spędził noc, a potem z tego, co posiadał, wydzielił jako dar dla swojego brata ¹⁵ dwieście kóz i dwadzieścia kozłów, dwieście owiec i dwadzieścia baranów, ¹⁶ trzydzieści karmiących wielbłądzic z ich małymi, czterdzieści krów i dziesięć wołów, dwadzieścia oślic i dziesięć ośląt. ¹⁷ Następnie każde stado przekazał pod opiekę swoich sług i rozkazał im: „Idźcie przede mną i zachowajcie odstęp między stadami”. ¹⁸ Pierwszemu słudze powiedział: „Jeśli cię spotka mój brat Ezaw i zapyta: «Czyim jesteś sługą i dokąd idziesz oraz do kogo należą te stada przed tobą?», ¹⁹ odpowiesz: «Do twojego sługi Jakuba, który idzie za nami. A jest to dar posłany dla Ezawa, jego pana»”. ²⁰ Tak samo rozkazał drugiemu, trzeciemu i wszystkim sługom prowadzącym stada: „Gdy spotkacie Ezawa, będziecie mówić to, co wam powiedziałem ²¹ i dodacie: «Twój sługa Jakub idzie za nami»”. Myślał bowiem: „Przebłagam go darem, który mnie poprzedza, a dopiero potem sam się z nim spotkam. Może będzie dla mnie życzliwy?”. ²² Wysłał więc dary przed sobą, a sam spędził noc w obozie.

²³ W nocy wstał jednak, wziął dwie swoje żony i dwie swoje służące oraz jedenaścioro dzieci i przeprawił się przez bród na Jabboku. ²⁴ Gdy ich przeprawił przez ten potok, przeniósł także cały dobytek.

WYDARZENIE NAD POTOKIEM JABBOK

²⁵ Gdy Jakub pozostał sam, ktoś walczył z nim aż do wschodu jutrzenki. ²⁶ Widząc, że nie może pokonać Jakuba, uderzył go w czasie walki w staw biodrowy i zwichnął mu go. ²⁷ Potem rzekł: „Puść mnie, bo już wzeszła jutrzenka”. Jakub odparł: „Nie puszczę cię, aż mi pobłogosławisz”. ²⁸ Wtedy go zapytał: „Jak się nazywasz?”. On odrzekł: „Jakub”. ²⁹ Wtedy powiedział: „Nie będziesz się już nazywał Jakub, lecz Izrael, bo walczyłeś zwycięsko z Bogiem i z ludźmi”. ³⁰ Jakub prosił: „Podaj mi, proszę, swoje imię”. On odparł: „Czemu mnie pytasz o imię?”. I pobłogosławił go w tym miejscu.

³¹ Jakub dał temu miejscu nazwę Penuel, mówiąc: „Choć widziałem Boga twarzą w twarz, to jednak ocaliłem moje życie”.

³² Wschodziło właśnie słońce, gdy Jakub mijał Penuel, utykając na nogę. ³³ Dlatego do dziś Izraelici nie jadają ścięgna, które jest w stawie biodrowym, gdyż Jakub został ugodzony w ścięgno biodrowe.

SPOTKANIE JAKUBA Z EZAWEM

Rozdział 33

33 ¹Jakub podniósł oczy i zobaczył Ezawa nadchodzącego z czterystoma ludźmi. Podzielił więc dzieci między Leę, Rachelę i dwie służące. ²Następnie ustawił na przodzie służące z ich dziećmi, za nimi Leę z jej dziećmi, a na końcu Rachelę z Józefem. ³Sam wyszedł przed nich i zbliżając się do swojego brata, skłonił się siedem razy aż do ziemi.

⁴ Ezaw wybiegł mu naprzeciw, wziął go w objęcia, rzucił mu się na szyję i ucałował go. Obaj się rozpłakali. ⁵ Gdy Ezaw zobaczył kobiety i dzieci, zapytał: „Kim one są dla ciebie?”. Jakub odrzekł: „To są moje dzieci, które w swojej łaskawości Bóg dał twojemu słudze”. ⁶ Wtedy zbliżyły się służące ze swoimi dziećmi i oddali pokłon. ⁷ Potem podeszła Lea ze swoimi dziećmi i oddali pokłon. Na końcu zbliżyła się Rachela z Józefem i oddali pokłon. ⁸ Ezaw zapytał: „Co znaczy cała ta twoja karawana, którą napotkałem?”. Jakub odpowiedział: „Chciałem, panie, pozyskać twoją życzliwość”. ⁹ Ezaw odrzekł: „Mój bracie, mam wszystkiego pod dostatkiem. Zatrzymaj więc swoją własność”. ¹⁰ Ale Jakub nalegał: „Jeśli jesteś dla mnie życzliwy, to przyjmij ode mnie ten dar. Bo gdy ujrzałem twoje oblicze, to tak jakbym widział oblicze Boga, a ty łaskawie się ze mną obszedłeś. ¹¹ Przyjmij więc mój dar, który ci przekazano. Bóg bowiem udzielił mi wszystkiego”. I nalegał na niego, aż w końcu dar przyjął.

¹² Ezaw powiedział: „Ruszajmy w dalszą drogę i chodźmy, a ja pójdę obok ciebie”. ¹³ Jakub mu odrzekł: „Mój pan wie, że mam dzieci wątłe, a owce i krowy karmią młode. Jeśli będę je pędził przez cały dzień, to wszystkie stada padną. ¹⁴ Niech mój pan raczy iść przed swoim sługą, a ja będę szedł powoli, stosownie do tempa moich stad, które pędzę, i do możliwości dzieci, aż przyjdę do mojego pana do Seiru”. ¹⁵ Ezaw powiedział: „To chociaż zostawię z tobą trochę ludzi, którzy są ze mną”. Lecz Jakub odrzekł: „Po co mi oni, skoro mój pan darzy mnie życzliwością”.

¹⁶ W tym dniu Ezaw udał się więc w drogę powrotną do Seiru. ¹⁷ Jakub natomiast wyruszył do Sukkot. Tam zbudował sobie dom, a dla swoich stad zrobił szałasy. Dlatego nazwał to miejsce Sukkot.

JAKUB W KANAANIE

¹⁸ Po powrocie z Paddan-Aram Jakub przyszedł szczęśliwie do miasta Sychem, które leży w kraju Kanaan. Tuż przed miastem rozbił obóz. ¹⁹ Potem nabył za sto kesitów kawałek pola od Chamora, ojca Sychema. Tam właśnie rozbił swój namiot. ²⁰ Wzniósł tam również ołtarz i nazwał go imieniem El – Bóg Izraela.

GWAŁT I ZEMSTA W SYCHEM

Rozdział 34

34 ¹Pewnego razu Dina, córka Lei i Jakuba, wyszła, aby zobaczyć kobiety tego kraju. ²Gdy ujrzał ją Sychem, syn Chamora Chiwwity, władcy tego kraju, porwał ją, położył się z nią i zgwałcił. ³Przywiązał się jednak głęboko do Diny, córki Jakuba, i rozmawiał z nią serdecznie. ⁴Sychem prosił także swojego ojca Chamora: „Weź mi tę dziewczynę za żonę”. ⁵Gdy Jakub dowiedział się, że Sychem zhańbił jego córkę Dinę, podczas gdy jego synowie byli przy stadach w polu – milczał o tym aż do ich przyjścia. ⁶Chamor, ojciec Sychema, wybrał się do Jakuba, aby z nim porozmawiać. ⁷Wtedy właśnie wrócili synowie Jakuba z pola. Gdy dowiedzieli się o wszystkim, zasmucili się i wpadli w gniew. Sychem bowiem popełnił zbrodnię, gwałcąc córkę Jakuba. W Izraelu nie wolno tak postępować. ⁸A Chamor tak do nich przemówił: „Mój syn Sychem z miłości przylgnął do waszej córki, więc dajcie mu ją za żonę. ⁹Zwiążcie się z nami: dajcie nam wasze córki za żony i żeńcie się z naszymi córkami. ¹⁰Możecie osiedlić się wśród nas i ten kraj będzie dla was otwarty. Mieszkajcie w nim, wędrujcie po nim i nabywajcie w nim posiadłości”. ¹¹Sychem zwrócił się do ojca i braci Diny: „Jeśli okażecie mi życzliwość, dam wam wszystko, czego zażądacie. ¹²Zażądajcie ode mnie wielkiego okupu i daru, a dam wam zgodnie z waszym życzeniem. Dajcie mi tylko tę dziewczynę za żonę”.

¹³ Synowie Jakuba podstępnie odpowiedzieli Sychemowi i jego ojcu Chamorowi. Zrobili tak dlatego, że zgwałcił ich siostrę Dinę. ¹⁴ Mówili więc do nich: „Nie możemy spełnić tej prośby i oddać naszej siostry człowiekowi nieobrzezanemu, gdyż byłoby to dla nas hańbą. ¹⁵ Zgodzimy się na waszą prośbę tylko wtedy, gdy staniecie się jak my, czyli gdy wszyscy wasi mężczyźni będą obrzezani. ¹⁶ Wtedy dopiero damy wam nasze córki za żony i będziemy się żenić z waszymi córkami. Zamieszkamy z wami i staniemy się jednym ludem. ¹⁷ Jeśli jednak nas nie posłuchacie i nie poddacie się obrzezaniu, zabierzemy naszą córkę i odejdziemy”.

¹⁸ Słowa te podobały się Chamorowi i jego synowi Sychemowi. ¹⁹ Młodzieniec nie wahał się spełnić tego warunku, gdyż zakochał się w córce Jakuba. A cieszył się on największym szacunkiem w domu swojego ojca.

²⁰ Gdy Chamor i jego syn Sychem wrócili do bramy swojego miasta, powiedzieli do jego mieszkańców: ²¹ „Tamci mężczyźni byli dla nas życzliwi. Niech więc mieszkają w tym kraju i wędrują po nim. Kraj ten jest bowiem rozległy. Będziemy brać sobie ich córki za żony i damy im nasze córki. ²² Zgodzili się mieszkać z nami, byśmy byli jednym ludem, ale pod tym warunkiem, że każdy mężczyzna u nas będzie obrzezany, tak jak i oni są obrzezani. ²³ Czyż ich stada i dobytek oraz wszelkie bydło nie będą nasze? Tylko przyjmijmy ich warunek, a zamieszkają z nami”.

²⁴Wtedy wszyscy przechodzący przez bramę tego miasta usłuchali Chamora i jego syna Sychema. Każdy mężczyzna przechodzący przez bramę tego miasta został obrzezany. ²⁵ Gdy w trzecim dniu bardzo cierpieli, wtedy dwaj synowie Jakuba, Symeon i Lewi – bracia Diny, z łatwością wtargnęli do miasta i mieczami wymordowali wszystkich mężczyzn. ²⁶ Zamordowali też mieczem Chamora i jego syna Sychema, a Dinę zabrali z domu Sychema i odeszli. ²⁷ Wtedy inni synowie Jakuba wpadli do pomordowanych i złupili miasto za to, że zhańbiono ich siostrę. ²⁸ Zabrali ich stada, bydło, osły oraz wszystko, co było w mieście i na polu. ²⁹ Cały ich dobytek, wszystkie ich dzieci i kobiety wzięli do niewoli i zrabowali wszystko, co było w ich domach. ³⁰ Jakub powiedział do Symeona i Lewiego: „Postawiliście mnie w trudnym położeniu. Znienawidzą mnie mieszkańcy tego kraju – Kananejczycy i Peryzzyci, a ja przecież mam mało ludzi. Razem uderzą na mnie, zniszczą mnie i mój dom”. ³¹ A oni odparli: „Czy naszą siostrę można traktować jak nierządnicę?”.

JAKUB W BETEL

Rozdział 35

35 ¹Bóg rzekł do Jakuba: „Ruszaj w drogę, idź do Betel i tam zamieszkaj. Zbuduj tam ołtarz Bogu, który ci się ukazał, gdy uciekałeś przed swoim bratem Ezawem”. ²Jakub rzekł do członków swojej rodziny i do wszystkich, którzy z nim byli: „Usuńcie obcych bogów, którzy są wśród was, oczyśćcie się i zmieńcie ubrania. ³Potem będziemy mogli wyruszyć do Betel. Tam zbuduję ołtarz Bogu, który odpowiadał mi w czasie mojego utrapienia, i będę prosił, aby był ze mną na drodze, którą podejmuję”.

⁴ Oddali więc Jakubowi wszystkie posągi obcych bogów, które mieli, i kolczyki noszone w uszach, a on zakopał je pod dębem w pobliżu Sychem.

⁵ Następnie wyruszyli. A ponieważ na okoliczne miasta padł wielki strach, nikt nie ścigał synów Izraela. ⁶ Jakub doszedł więc z całym swoim ludem do Luz, które leży w kraju Kanaan, czyli do Betel. ⁷ Tam zbudował ołtarz i nazwał to miejsce El-Betel, gdyż tam objawił mu się Bóg, gdy uciekał przed swoim bratem.

⁸ Gdy zmarła Debora, niańka Rebeki, pochowano ją pod dębem, w pobliżu Betel. Dlatego nazywa się on dębem płaczu.

⁹ Bóg znowu ukazał się Jakubowi po jego przyjściu z Paddan-Aram i pobłogosławił mu: ¹⁰ „Masz na imię Jakub, ale nie będziesz się już tak nazywał, lecz będziesz miał na imię Izrael”. Dał mu więc imię Izrael. ¹¹ I Bóg mówił dalej: „Ja jestem Bóg Wszechmocny. Bądź płodny i rozmnażaj się. Od ciebie będzie pochodził naród i wiele narodów. Od ciebie będą się wywodzić królowie. ¹² Tobie i twojemu potomstwu daję kraj, który dałem Abrahamowi i Izaakowi”.

¹³ Potem Bóg odstąpił od niego. ¹⁴ A Jakub na miejscu, gdzie Bóg z nim rozmawiał, ustawił kamienną stelę. Złożył na niej ofiarę z płynów i wylał oliwę. ¹⁵ Miejsce, na którym Bóg z nim rozmawiał, Jakub nazwał Betel.

URODZENIE BENIAMINA. ŚMIERĆ RACHELI I IZAAKA

¹⁶ Potem wyruszyli z Betel. Tuż przed przybyciem do Efraty Rachela zaczęła rodzić i poród był trudny. ¹⁷ Gdy rodziła w wielkich bólach, położna mówiła do niej: „Nie bój się, bo znów masz syna”. ¹⁸ Rachela jednak umierała i wydając ostatnie tchnienie, dała synowi imię Benoni, lecz jego ojciec nazwał go Beniamin. ¹⁹ Tak to umarła Rachela i pochowano ją przy drodze do Efraty, czyli do Betlejem. ²⁰ Jakub na jej grobie postawił stelę, która istnieje do dziś.

²¹ Izrael znów udał się w drogę i rozbił obóz poza Migdal-Eder. ²² Gdy Izrael zamieszkał w tym kraju, Ruben współżył z Bilhą, drugorzędną żoną swojego ojca. A Izrael dowiedział się o tym.

Synów Jakuba było dwunastu. ²³ Synowie Lei: pierworodny Jakuba – Ruben, potem Symeon, Lewi, Juda, Issachar i Zabulon. ²⁴ Synowie Racheli: Józef i Beniamin. ²⁵ Synowie Bilhy, służącej Racheli: Dan i Neftali. ²⁶ Synowie Zilpy, służącej Lei: Gad i Aser. To są właśnie synowie Jakuba, którzy mu się urodzili w Paddan-Aram.

²⁷ Wreszcie Jakub dotarł do swojego ojca Izaaka, do Mamre, do Kiriat-Arba, czyli do Hebronu, gdzie kiedyś mieszkał Abraham, a teraz przebywał Izaak. ²⁸ Izaak miał wówczas sto osiemdziesiąt lat. ²⁹ Wtedy opuściły go siły i umarł. Osiągnął piękny wiek i dołączył do swoich przodków. Pochowali go jego synowie, Ezaw i Jakub.

POTOMKOWIE EZAWA

Rozdział 36

36 ¹ Oto rodowód Ezawa, czyli Edomu.

² Ezaw wziął sobie żony spośród kobiet Kanaanu: Adę, córkę Elona Chetyty, Oholibamę, córkę Any a wnuczkę Chetyty Sibeona, ³ i Izmaelitkę Basmat, siostrę Nebajota. ⁴ Ada urodziła Ezawowi Elifaza, a Basmat – Reuela. ⁵ Oholibama urodziła Jeusza, Jalama i Koracha. To są synowie Ezawa, którzy mu się urodzili w kraju Kanaan.

⁶ Ezaw wziął swoje żony, synów, córki i wszystkich domowników, swoje stada, bydło i całe mienie, które zdobył w Kanaanie, i odszedł do innego kraju, z dala od swojego brata Jakuba. ⁷ Kraj, w którym przebywali, nie mógł ich utrzymać z powodu wielkiej liczby ich stad. ⁸ Ezaw zamieszkał więc na wyżynie Seir. Ezaw to Edom.

⁹ Oto potomkowie Ezawa, ojca Edomitów, na wyżynie Seir. ¹⁰ Oto imiona synów Ezawa: Elifaz, syn Ady, żony Ezawa, Reuel, syn Basmat, żony Ezawa.

¹¹ Synami Elifaza byli: Teman, Omar, Sefo, Gatam i Kenaz. ¹² A Timna, która była drugorzędną żoną Elifaza, syna Ezawa, urodziła Elifazowi Amaleka. To są synowie Ady, żony Ezawa. ¹³ A oto synowie Reuela: Nachat, Zerach, Szamma i Mizza. Byli oni potomkami Basmat, żony Ezawa. ¹⁴ A ci byli synami żony Ezawa, Oholibamy, córki Any, a wnuczki Sibeona. Urodziła ona Ezawowi Jeusza, Jalama i Koracha.

¹⁵ A oto potomkowie Ezawa, czyli synowie Elifaza, pierworodnego syna Ezawa, naczelnicy rodów: Teman, Omar, Sefo, Kenaz, ¹⁶ Korach, Gatam i Amelek. To są naczelnicy rodów, w kraju Edomu, a są to synowie Ady.

¹⁷ A oto synowie Reuela, syna Ezawa, naczelnicy rodów: Nachat, Zerach, Szamma i Mizra. Są to naczelnicy rodów Reuela w ziemi Edom. Są oni synami Basmat, żony Ezawa.

¹⁸ A oto synowie Oholibamy, żony Ezawa, naczelnicy rodów: Jeusz, Jalam i Korach. Są to naczelnicy rodów, potomkowie żony Ezawa Oholibamy, córki Any. ¹⁹ To są właśnie potomkowie Ezawa, a zarazem naczelnicy Edomitów.

²⁰ A oto synowie Seira, Choryty, mieszkańcy tego kraju: Lotan, Szobal, Sibeon i Ana, ²¹ Diszon, Eser i Diszan. Są to naczelnicy rodów, Choryci, synowie Seira, w kraju Edom.

²² A synami Lotana byli: Chori i Hemam. Siostrą Lotana była Timna.

²³ A oto synowie Szobala: Alwan, Manachat, Ebal, Szefo i Onam. ²⁴ A oto synowie Sibeona: Ajja i Ana. Tenże Ana znalazł gorące źródła na pustyni, gdy pasł osły swojego ojca Sibeona. ²⁵ A oto dzieci Any: Diszon i córka Oholibama, córka Any. ²⁶ A oto synowie Diszona: Chemdan, Eszban, Jetran i Cheran. ²⁷ Synowie Esera: Bilhan, Zaawan i Akan. ²⁸ Synowie Diszana: Us i Aran.

²⁹ Oto naczelnicy rodów, Choryci: Lotan, Szobal, Sibeon, Ana, ³⁰ Diszon, Eser, Diszan. Są to Choryci, naczelnicy rodów w ziemi Seir.

³¹ A oto królowie, którzy rządzili w kraju Edom, zanim w Izraelu panował król. ³² W Edomie królem był Bela, syn Beora, a jego miasto nazywało się Dinhaba. ³³ Gdy Bela umarł, królem po nim był Jobab, syn Zeracha z Bosry. ³⁴ Gdy umarł Jobab, królem po nim był Chuszam z kraju Temanitów. ³⁵ Po nim królem był Hadad, syn Bedada. On to pobił Madianitów na równinie Moabu. Jego miasto nosiło nazwę Awit. ³⁶ A po śmierci Hadada królem był Samla z Masreki. ³⁷ Po śmierci Samli królem był Szaul z Rechobot nad Rzeką. ³⁸ A po śmierci Szaula królem był Baal-Chanan, syn Akbora. ³⁹ Po śmierci Baal-Chanana, syna Akbora, królem był Hadar. Jego miasto zwało się Pau, a jego żoną była Mehetabeel, córka Matreda z Me-Zahab.

⁴⁰ Oto imiona naczelników rodów Ezawa według ich rodów i miejscowości noszących ich imiona: Timna, Alwa, Jetet, ⁴¹Oholibama, Ela, Pinon, ⁴²Kenaz, Teman, Mibsar, ⁴³ Magdiel i Iram. Są to naczelnicy rodów Edomu według ich posiadłości, w których zamieszkali. Praojcem Edomitów był Ezaw.

JÓZEF I JEGO BRACIA

Rozdział 37

37 ¹Jakub zamieszkał w kraju, w którym przebywał jego ojciec, czyli w Kanaanie.

² Oto dzieje potomków Jakuba.

Gdy Józef miał siedemnaście lat, był pasterzem owiec razem ze swoimi braćmi, synami Bilhy i Zilpy, żonami jego ojca. Pewnego razu doniósł on ojcu, że źle mówiono o jego braciach. ³ Izrael kochał Józefa najbardziej ze wszystkich swoich synów, gdyż urodził mu się w starości. Dlatego podarował mu kosztowne ubranie. ⁴ Gdy jego bracia zauważyli, że ojciec kocha go bardziej od nich wszystkich, tak go znienawidzili, że nie byli w stanie przyjaźnie z nim rozmawiać.

⁵ Pewnego razu Józef miał sen. Gdy opowiedział go swoim braciom, znienawidzili go jeszcze bardziej. ⁶ Mówił im tak: „Posłuchajcie, jaki miałem sen. ⁷ Wiązaliśmy snopy na polu i w pewnej chwili mój snop podniósł się i stanął. Wasze snopy otoczyły go i oddały głęboki pokłon mojemu snopowi”. ⁸ Wtedy odrzekli mu jego bracia: „Czyżbyś rzeczywiście chciał być królem nad nami lub nami rządzić?”. I jeszcze bardziej go znienawidzili z powodu jego snów i opowiadań. ⁹ Potem miał jeszcze inny sen i znów opowiedział go swoim braciom. Mówił: „Tym razem śniło mi się, że słońce i księżyc oraz jedenaście gwiazd oddają mi pokłon”. ¹⁰ A gdy opowiedział to ojcu i braciom, ojciec zganił go, mówiąc: „Cóż to masz za sny? Czyż ja, twoja matka i bracia mielibyśmy przyjść i oddać ci pokłon aż do ziemi?”. ¹¹ I zazdrościli mu jego bracia. Ojciec jednak zapamiętał ten sen.

¹² Gdy bracia poszli do Sychem paść stada swojego ojca, ¹³ Izrael rzekł do Józefa: „Czy twoi bracia nie pasą stad w Sychem? Chciałbym, żebyś do nich poszedł”. Odrzekł mu: „Dobrze”. ¹⁴ Wtedy ojciec mu polecił: „Idź i zobacz, czy wszystko dobrze z twoimi braćmi i ze stadami, a potem mi opowiesz”. Wysłał go więc z doliny Hebronu, a on udał się do Sychem. ¹⁵ W drodze spotkał kogoś, kto widząc błąkającego się Józefa, zapytał go: „Czego szukasz?”. ¹⁶ On odpowiedział: „Szukam moich braci. Powiedz mi, proszę, gdzie oni pasą?”. ¹⁷ Człowiek ten odrzekł: „Wyruszyli stąd. Słyszałem, jak mówili: «Pójdźmy do Dotain»”. Józef poszedł więc za swoimi braćmi i znalazł ich w Dotain. ¹⁸ Bracia ujrzeli go z daleka. Zanim jednak zbliżył się do nich, postanowili podstępnie go zabić. ¹⁹ Mówili między sobą: „Oto nadchodzi pan, który miewa sny. ²⁰ Teraz więc chodźcie, zamordujmy go i wrzućmy do jednego ze zbiorników na wodę. Potem powiemy, że pożarło go dzikie zwierzę. Zobaczymy, co wyniknie z jego snów”. ²¹ Gdy Ruben to usłyszał, chciał go ocalić z ich rąk. Mówił do nich: „Nie zabijajmy go”. ²² Chciał go wybawić z ich rąk, a potem odesłać do jego ojca. Dlatego dodał: „Nie przelewajcie krwi! Wrzućcie go do tego zbiornika, który jest na stepie. Jednak nie podnoście na niego ręki!”.

²³ Gdy Józef przyszedł do swoich braci, ściągnęli z niego kosztowne ubranie, które miał na sobie. ²⁴ Związali go i wrzucili do zbiornika na wodę. Zbiornik ten był pusty, bez wody. ²⁵ Potem zasiedli do posiłku. A gdy spojrzeli w dal, dostrzegli grupę kupców izmaelickich, idących z Gileadu. Ich wielbłądy dźwigały wonne korzenie, żywicę i pachnące olejki. Karawana ta zmierzała do Egiptu. ²⁶ Wtedy Juda powiedział do swoich braci: „Co nam to da, jeśli zamordujemy naszego brata i ukryjemy tę zbrodnię? ²⁷ Sprzedajmy go Izmaelitom, a nie róbmy mu krzywdy, bo przecież on jest naszym bratem”. Bracia go posłuchali. ²⁸ Gdy więc kupcy madianiccy przechodzili obok, bracia wyciągnęli Józefa ze zbiornika na wodę i sprzedali go Izmaelitom za dwadzieścia sztuk srebra, a oni zabrali Józefa do Egiptu.

²⁹ Gdy Ruben wrócił, Józefa już nie było w zbiorniku. Wtedy rozdarł swoje ubranie. ³⁰ Potem poszedł do swoich braci i rzekł: „Nie ma już chłopca! A ja, dokąd mam iść?”. ³¹ Oni natomiast zabili młodego kozła, wzięli ubranie Józefa i umoczyli je we krwi. ³² Potem odesłali to ubranie ojcu. A przekazali je z zapytaniem: „Zobacz, czy to, co znaleźliśmy, nie jest ubiorem twojego syna?”. ³³ On rozpoznał je i zawołał: „To ubranie mojego syna! Pożarło go dzikie zwierzę. Józef został rozszarpany!”. ³⁴ Jakub rozdarł więc swoje ubranie, na biodra nałożył wór i opłakiwał syna przez wiele dni.

³⁵ Wszyscy jego synowie i córki usiłowali go pocieszyć. On jednak nie dawał się pocieszyć i mówił: „W smutku zstąpię do mojego syna, do krainy umarłych”. I tak opłakiwał go jego ojciec. ³⁶ Tymczasem Madianici sprzedali Józefa urzędnikowi faraona, Egipcjaninowi Potifarowi, który był przełożonym straży przybocznej.

JUDA I TAMAR

Rozdział 38

38 ¹W tym czasie Juda odłączył się od swoich braci i przyłączył się do pewnego mieszkańca miasta Adullam, który nazywał się Chira. ²Gdy ujrzał tam córkę Kananejczyka, który miał na imię Szua, wziął ją za żonę i współżył z nią. ³A ona poczęła i urodziła syna, którego nazwała imieniem Er. ⁴Gdy ponownie poczęła i urodziła syna, nazwała go imieniem Onan. ⁵Potem znów urodziła syna i dała mu imię Szela. A urodziła go w miejscowości Kezib.

⁶ Juda wziął dla swojego pierworodnego syna Era żonę imieniem Tamar. ⁷ Er, pierworodny syn Judy, nie podobał się jednak PANU, dlatego PAN pozbawił go życia. ⁸ Wtedy Juda rzekł do Onana: „Idź do swojej bratowej, weź ją jako szwagier i zapewnij potomstwo swojemu bratu”. ⁹ Ponieważ Onan wiedział, że potomstwo nie będzie należeć do niego, podczas współżycia z żoną brata przerywał stosunek, by nie dać swojemu bratu potomstwa.

¹⁰ Postępowanie Onana nie podobało się PANU, dlatego pozbawił go życia. ¹¹ Rzekł więc Juda do swojej synowej Tamar: „Zamieszkaj w domu swojego ojca jako wdowa aż do czasu, gdy dorośnie mój syn Szela”. Myślał jednak: „Oby on również nie umarł, podobnie jak jego bracia”. Tamar poszła więc i zamieszkała w domu swojego ojca.

¹² Po długim czasie zmarła żona Judy, córka Szuy. Gdy zakończono żałobę, Juda wraz ze swoim przyjacielem Chirą z Adullam poszedł do Timny, bo tam strzyżono jego owce. ¹³ Wtedy doniesiono Tamar: „Twój teść idzie do Timny, aby strzyc swoje owce”. ¹⁴ Zdjęła więc z siebie wdowie szaty, owinęła się welonem i tak zasłonięta usiadła przy bramie miasta Enaim, leżącego na drodze do Timny. Wiedziała bowiem, że Szela już dorósł, ale ona nie będzie jego żoną.

¹⁵ Gdy Juda ją zobaczył, pomyślał, że to nierządnica, bo miała zakrytą twarz. ¹⁶ Zszedł więc z drogi i rzekł do niej: „Oddaj mi się!”. Nie wiedział, że to jego synowa. A ona na to: „Co mi dasz, jeśli ci się oddam?”. ¹⁷ Odrzekł Juda: „Przyślę ci koźlę ze stada”. Wtedy ona powiedziała: „A czy dasz mi zastaw, zanim przyślesz?”. ¹⁸ Odparł: „Co mam ci dać w zastaw?”. Ona powiedziała: „Swój sygnet, naszyjnik i laskę, którą masz w ręce”. Dał jej więc, a potem współżył z nią i ona zaszła z nim w ciążę. ¹⁹ Następnie odeszła, zdjęła z siebie welon i ubrała wdowie szaty.

²⁰ Juda posłał koźlę przez swojego przyjaciela z Adullam, by odebrać zastaw od owej kobiety, ale on jej nie znalazł. ²¹ Pytał więc mieszkańców tej miejscowości: „Gdzie w Enaim jest ta nierządnica, która siedziała przy drodze?”. Oni odpowiedzieli: „Nie było tu nierządnicy”. ²² Wrócił więc do Judy i powiedział: „Nie znalazłem jej, a mieszkańcy tej miejscowości mówili: «Nie było tu nierządnicy»”. ²³ Wtedy Juda rzekł: „Niech sobie zatrzyma zastaw, bylebyśmy tylko nie narazili się na pośmiewisko. Przecież posłałem koźlę, a ty jej nie znalazłeś”.

²⁴ Po upływie około trzech miesięcy doniesiono Judzie: „Twoja synowa Tamar stała się nierządnicą, a nawet zaszła w ciążę przez nierząd”. Juda zdecydował: „Wyprowadźcie ją i spalcie!”. ²⁵ Gdy ją wyprowadzano, przekazała swojemu teściowi wiadomość: „Jestem w ciąży z tym człowiekiem, do którego należą te rzeczy”. I dodała: „Rozpoznaj, proszę, kto jest właścicielem tego sygnetu, naszyjnika i laski”. ²⁶ Juda rozpoznał je i stwierdził: „Ona jest sprawiedliwsza ode mnie, bo przecież nie dałem jej za żonę mojemu synowi Szeli”. Więcej jednak już z nią nie współżył.

²⁷ Gdy nadszedł czas porodu, okazało się, że będzie mieć bliźnięta. ²⁸ W czasie porodu jedno z dzieci wyciągnęło rączkę. Położna zawiązała na tej rączce czerwoną tasiemkę mówiąc: „On urodzi się pierwszy”. ²⁹ Dziecko jednak cofnęło rączkę, a urodził się jego brat. Wtedy ona rzekła: „Jak się przedarłeś przez to przejście?”. I nazwano go Peres. ³⁰ Potem urodził się jego brat, który miał na rączce czerwoną tasiemkę. I nazwano go Zerach.

JÓZEF NIEWOLNIKIEM U POTIFARA

Rozdział 39

39 ¹Izmaelici przyprowadzili Józefa do Egiptu. Kupił go od nich Egipcjanin Potifar, urzędnik faraona, przełożony straży przybocznej. ²Ponieważ PAN był z Józefem, dlatego wszystko mu się udawało, gdy był w domu Egipcjanina, swojego pana. ³Egipcjanin, jego pan, widział więc, że PAN jest z Józefem i że PAN szczęści mu we wszystkim, co czyni. ⁴Darzył go więc życzliwością i ustanowił go swoim sługą. Uczynił go również zarządcą swojego domu i oddał mu w opiekę cały swój majątek. ⁵Od kiedy uczynił go zarządcą swojego domu i całego majątku, PAN, ze względu na Józefa, błogosławił domowi tego Egipcjanina. Błogosławieństwo PANA spoczęło na wszystkim, co miał w domu i w polu. ⁶Dlatego powierzył on cały majątek Józefowi i nie miał żadnej troski oprócz tego, by mieć takie pożywienie, jakie lubił.

Józef był bardzo przystojny. ⁷ Żona jego pana zwróciła więc na niego uwagę i powiedziała: „Połóż się ze mną”. ⁸ On jednak odmówił, mówiąc do żony swojego pana: „Mój pan o nic się już przy mnie nie troszczy i powierzył mi cały swój majątek. ⁹ On sam nie ma w tym domu większej władzy ode mnie i nie zabrania mi niczego, oprócz ciebie, bo jesteś jego żoną. Jak więc mógłbym popełnić tak wielkie zło i zgrzeszyć przeciwko Bogu?”. ¹⁰ Ale ona namawiała go codziennie, aby położył się z nią i współżył. Lecz on jej nie uległ.

¹¹ Pewnego dnia, gdy wszedł do domu, by wykonywać swoje obowiązki – a w domu nie było żadnego z domowników – ¹² chwyciła go za płaszcz, mówiąc: „Połóż się ze mną!”. On jednak zostawił płaszcz w jej ręce i wybiegł na zewnątrz. ¹³ Ona widząc, że zostawił płaszcz w jej ręce i wybiegł na zewnątrz, ¹⁴ zawołała swoich dworzan i mówiła do nich: „Patrzcie, sprowadzono do nas tego Hebrajczyka, aby sobie igrał z nami. Przyszedł do mnie, by się ze mną położyć, i dlatego krzyknęłam na cały głos. ¹⁵ Gdy usłyszał, że głośno krzyknęłam, zostawił płaszcz przy mnie i szybko uciekł na zewnątrz”. ¹⁶ Zatrzymała więc jego płaszcz, aż przyszedł do domu jego pan. ¹⁷ Wtedy zaczęła mu opowiadać: „Ten hebrajski niewolnik, którego sprowadziłeś, przyszedł do mnie, aby się ze mną zabawić. ¹⁸ Ponieważ głośno krzyknęłam, zostawił przy mnie swój płaszcz i uciekł na zewnątrz”. ¹⁹ Gdy jego pan usłyszał opowieść żony, która stwierdziła: „Tak postąpił ze mną twój sługa”, uniósł się gniewem. ²⁰ Kazał schwytać Józefa i osadzić w więzieniu, w miejscu, gdzie przebywali więźniowie króla.

JÓZEF W WIĘZIENIU

Józef siedział w więzieniu. ²¹ PAN jednak był z Józefem i okazał mu miłosierdzie. Sprawił również, że nadzorca więzienia był dla niego życzliwy ²² i powierzył Józefowi wszystkich więźniów, którzy byli w więzieniu. Zarządzał więc wszystkim, co się tam działo. ²³ Nadzorca więzienia nie troszczył się o nic, co było pod władzą Józefa. PAN bowiem współdziałał z nim i zapewniał mu pomyślność we wszystkim, co czynił.

Rozdział 40

40 ¹Po tych wydarzeniach podczaszy i piekarz dopuścili się przestępstwa przeciwko swojemu panu, królowi Egiptu. ²Faraon rozgniewał się na obydwu dworzan: na głównego podczaszego i przełożonego piekarzy. ³Kazał ich oddać pod straż do domu przełożonego dworzan, czyli do więzienia, gdzie był zamknięty Józef. ⁴Przełożony dworzan oddał ich pod nadzór Józefa, który miał im też usługiwać.

Po jakimś czasie pobytu w więzieniu, ⁵ pewnej nocy obydwaj – podczaszy i piekarz króla egipskiego, przebywający w więzieniu – mieli sen. Ich sny miały jednak różne znaczenia. ⁶ Gdy rano Józef przyszedł do nich, spostrzegł, że są smutni. ⁷ Zapytał więc dworzan faraona, którzy byli wraz z nim pod strażą w domu ich pana: „Dlaczego wasze twarze są dziś tak smutne?”. ⁸ Oni mu odpowiedzieli: „Każdy z nas miał sen, a nie ma nikogo, kto by go wytłumaczył”. Józef rzekł do nich: „Czyż Bóg ich nie wyjaśnia? Opowiedzcie mi”.

⁹ Podczaszy zaczął więc opowiadać Józefowi: „Śniło mi się, że widzę przed sobą winny krzew. ¹⁰ Na tym krzewie rosły trzy gałązki. Gdy krzew wyrósł, pojawiły się kwiaty, a potem grona dojrzałych owoców. ¹¹ Ja miałem w ręce kubek faraona. Zerwałem te owoce, wycisnąłem je do kubka i wręczyłem kubek faraonowi”.

¹² Józef mu odpowiedział: „Takie jest znaczenie snu: trzy gałązki to trzy dni. ¹³ Jeszcze trzy dni, a faraon cię wywyższy i przywróci na twój urząd. Znów będziesz podawał faraonowi kubek, jak wcześniej, gdy byłeś jego podczaszym. ¹⁴ A gdy będzie ci się dobrze powodziło, pamiętaj, że byłem z tobą. Wyświadcz mi przysługę i przypomnij o mnie faraonowi, aby mnie stąd uwolnił. ¹⁵ Uprowadzono mnie bowiem siłą z ziemi Hebrajczyków. Także tutaj nie uczyniłem nic, za co trzeba by mnie wrzucić do lochu”.

¹⁶ Gdy główny piekarz usłyszał, że wyjaśnienie snu było pomyślne dla podczaszego, rzekł do Józefa: „Ja miałem taki sen. Trzymałem na głowie trzy kosze pieczywa. ¹⁷ W koszu znajdującym się na wierzchu było różne pieczywo, przygotowane przez piekarza dla faraona. Ptaki jednak wydziobywały je z kosza, który był na mojej głowie”. ¹⁸ Józef odpowiedział: „Takie jest znaczenie snu: trzy kosze to trzy dni. ¹⁹ Jeszcze trzy dni, a faraon każe ściąć ci głowę i powiesi cię na drzewie, a ptaki będą jadły twoje ciało”.

²⁰ Trzeciego dnia, w dzień swoich urodzin, faraon urządził wielką ucztę dla wszystkich swoich sług. Wtedy, w ich obecności, zdecydował o losie głównego podczaszego i przełożonego piekarzy. ²¹ Głównego podczaszego przywrócił na jego urząd. Podawał więc znów puchar do rąk faraona. ²² Przełożonego piekarzy natomiast powiesił, jak to przepowiedział Józef.

²³ Główny podczaszy zapomniał jednak o Józefie.

SNY FARAONA

Rozdział 41

41 ¹Dwa lata po tych wydarzeniach faraon miał sen. Śniło mu się, że stoi nad Nilem. ²A oto z Nilu wyszło siedem pięknych i tłustych krów, które zaczęły paść się w trawie. ³Nagle za nimi wyszło z Nilu siedem innych krów, które były brzydkie i chude. Stanęły one nad brzegiem Nilu obok tamtych krów. ⁴W pewnej chwili krowy brzydkie i chude pożarły siedem krów pięknych i tłustych. Wtedy faraon się przebudził. ⁵Gdy znów zasnął, miał drugi sen. Widział siedem pełnych i dorodnych kłosów, wyrastających na jednym źdźble. ⁶Po nich wyrosło siedem kłosów pustych i zniszczonych wschodnim wiatrem. ⁷Puste kłosy pochłonęły siedem kłosów dorodnych i pełnych. Faraon obudził się i zdał sobie sprawę, że to był sen. ⁸Rano odczuwał jednak zaniepokojenie. Kazał więc wezwać wszystkich egipskich wróżbiarzy i wszystkich mędrców. Opowiedział im swój sen, ale nikt nie potrafił go wyjaśnić. ⁹Wtedy główny podczaszy powiedział do faraona: „Przypomnę dzisiaj mój występek, ¹⁰gdy faraon rozgniewał się na swoje sługi i mnie oraz przełożonego piekarzy kazał oddać pod straż w domu przełożonego dworzan. ¹¹Otóż, jednej nocy obaj mieliśmy sen, każdy o innym znaczeniu. ¹²Był tam z nami hebrajski młodzieniec, sługa przełożonego dworzan. Gdy opowiedzieliśmy mu nasze sny, on nam je wyjaśnił. ¹³Potem wydarzenia potoczyły się zgodnie z jego wyjaśnieniem: mnie faraon przywrócił na mój urząd, a tamtego powiesił”.

JÓZEF PRZED FARAONEM. WYWYŻSZENIE JÓZEFA

¹⁴ Faraon kazał więc wezwać Józefa. Wtedy natychmiast wyprowadzono go z lochu. On ostrzygł się, zmienił ubranie i przyszedł do faraona. ¹⁵ Faraon rzekł do Józefa: „Miałem sen, którego nikt nie potrafi mi wyjaśnić. Słyszałem jednak, że skoro usłyszysz sen, zaraz go wytłumaczysz”. ¹⁶ Józef odrzekł faraonowi: „Nawet beze mnie Bóg potrafi przyjaźnie odpowiedzieć faraonowi”.

¹⁷ Faraon zaczął więc opowiadać Józefowi: „Śniło mi się, że stoję nad brzegiem Nilu. ¹⁸ A z Nilu wyszło siedem pięknych i tłustych krów, które zaczęły paść się w trawie. ¹⁹ Potem za nimi wyszło siedem innych krów, które były bardzo chude, słabe i wynędzniałe. Podobnych nie widziałem w całym Egipcie. ²⁰ W pewnej chwili te chude i brzydkie krowy pożarły siedem pierwszych, pięknych krów. ²¹ Gdy one znalazły się w ich wnętrzu, nie można było dostrzec różnicy. Wygląd tych, które je pożarły, nie zmienił się. I przebudziłem się. ²² Potem widziałem we śnie siedem kłosów, pełnych i dorodnych, wyrastających na jednym źdźble. ²³ Ale po nich wyrosło siedem kłosów zeschniętych, pustych i zniszczonych wschodnim wiatrem. ²⁴ Te puste kłosy pochłonęły siedem dorodnych kłosów. Opowiedziałem sen wróżbitom, ale nikt mi nic nie wyjaśnił”.

²⁵ Józef rzekł do faraona: „Właściwie jest to jeden sen, przez który Bóg oznajmia faraonowi, co zamierza uczynić. ²⁶ Siedem krów pięknych to siedem lat, i siedem pełnych kłosów to także siedem lat. Jest to jeden sen. ²⁷ Siedem krów chudych i brzydkich, wychodzących za pierwszymi, to również siedem lat, podobnie jak siedem pustych kłosów, zniszczonych wschodnim wiatrem. W tych siedmiu latach będzie panował głód. ²⁸ Mam więc dla faraona następujące wyjaśnienie. Bóg uczyni tak, jak oznajmił faraonowi: ²⁹ Nadchodzi siedem lat wielkiej obfitości w całym Egipcie. ³⁰ Po nich jednak nastanie siedem lat głodu i Egipcjanie zapomną, czym jest dostatek. Głód ten wyniszczy cały kraj. ³¹ Z powodu tego głodu, który będzie bardzo ciężki, zapomni się w kraju o dostatku. ³² Ponieważ sen ten wystąpił dwa razy, oznacza to, że Bóg tak postanowił i wkrótce to spełni.

³³ Teraz więc niech faraon znajdzie roztropnego i mądrego człowieka i postawi go nad Egiptem. ³⁴ Niech faraon ustanowi nadzorców nad Egiptem i zgromadzi piątą część zbiorów podczas siedmiu lat obfitości. ³⁵ Niech oni gromadzą całe pożywienie w tych dobrych latach, które nadchodzą. Niech zbiorą zboże do dyspozycji faraona, jako żywność dla miast, i niech go strzegą. ³⁶ Żywność ta będzie zapasem dla kraju na te siedem lat głodu, które nastaną w Egipcie. W ten sposób Egipt nie wyginie z głodu”.

³⁷ Słowa te spodobały się faraonowi i wszystkim jego sługom. ³⁸ Faraon zapytał więc swoich sług: „Czy znajdziemy człowieka, który, podobnie jak on, miałby ducha Bożego?”. ³⁹ I zwrócił się do Józefa: „Po tym, jak Bóg oznajmił ci to wszystko, widzę, że nie ma człowieka, który byłby bardziej roztropny i mądrzejszy od ciebie. ⁴⁰ Dlatego ty będziesz nad moim domem i twoim rozkazom będzie posłuszny cały mój lud. Tylko tym tronem będę wyższy od ciebie”. ⁴¹ Faraon dodał jeszcze: „Patrz, postawiłem cię nad całym Egiptem!”. ⁴² Zdjął więc pierścień ze swojego palca i włożył go na palec Józefa. Kazał też ubrać go w szatę z cienkiego lnu, a potem włożył mu na szyję złoty łańcuch. ⁴³ Polecił też obwozić go na swoim drugim rydwanie, a słudzy mieli wołać przed nim: „Na kolana!”. W ten sposób ustanowił go rządcą całego Egiptu. ⁴⁴ Potem faraon rzekł do Józefa: „Ja jestem faraonem, lecz bez twojej zgody nikt w całym Egipcie nie ośmieli się ruszyć ręką lub nogą”. ⁴⁵ Faraon nadał Józefowi imię Safnat Paneach. Dał mu też za żonę Asenat, córkę Poti-Fery, kapłana z On. Odtąd Józef był rządcą Egiptu.

⁴⁶ Józef miał trzydzieści lat, gdy stanął przed faraonem, królem Egiptu. Gdy wyszedł od faraona, zaczął przemierzać cały kraj. ⁴⁷ Przez siedem lat ziemia wydawała obfite plony. ⁴⁸ Józef gromadził więc przez te siedem lat wszelką żywność w Egipcie i odkładał ją w miastach. Żywność z pól otaczających jakieś miasto składał w tym mieście. ⁴⁹ Nagromadził tyle zboża, ile jest morskiego piasku. Przestał je mierzyć, gdyż było go bez liku.

⁵⁰ Zanim nastał pierwszy rok głodu, Józefowi urodzili się dwaj synowie. Urodziła ich Asenat, córka Poti-Fery, kapłana z On. ⁵¹ Pierworodnemu Józef dał imię Manasses, gdyż mówił: „Bóg dał mi zapomnieć o całej mojej udręce i o całym domu mojego ojca”. ⁵² Drugiemu dał imię Efraim, bo mówił: „Bóg uczynił mnie ojcem licznego potomstwa w kraju mojej niedoli”. ⁵³ Gdy w Egipcie skończyło się siedem lat urodzaju, ⁵⁴ zgodnie z zapowiedzią Józefa nadeszło siedem lat głodu. Głód nastał we wszystkich krajach. Ale w całym Egipcie była żywność. ⁵⁵ Gdy jednak i w Egipcie zaczął się głód, lud błagał faraona o żywność. Faraon mówił więc do wszystkich Egipcjan: „Idźcie do Józefa i czyńcie to, co wam powie!”. ⁵⁶ Gdy na obszarze całego kraju nastał głód, Józef otwierał wszystkie spichlerze, w których było zboże i sprzedawał zboże Egipcjanom w miarę, jak wzmagał się głód w Egipcie. ⁵⁷ Ze wszystkich krajów ludzie przychodzili do Egiptu, aby od Józefa kupować zboże, bo głód wzmagał się na całej ziemi.

JAKUB WYSYŁA SYNÓW DO EGIPTU

Rozdział 42

42 ¹Gdy Jakub dowiedział się, że w Egipcie jest zboże, powiedział do swoich synów: „Czemu patrzycie jeden na drugiego?”. ²I dodał: „Słyszałem, że w Egipcie jest zboże. Idźcie tam i kupcie je dla nas, byśmy nie umarli, lecz mogli przeżyć”. ³Dziesięciu braci Józefa udało się więc do Egiptu, aby kupić zboże. ⁴Jakub nie wysłał jednak z nimi Beniamina, brata Józefa, gdyż mówił: „Mogłoby go spotkać jakieś nieszczęście”.

⁵ Synowie Izraela przyszli więc wraz z innymi, aby kupić zboże, gdyż wielki głód panował w Kanaanie. ⁶ A Józef miał władzę nad tym krajem. On też sprzedawał zboże wszystkim mieszkańcom tego kraju.

Bracia Józefa przybyli do niego i pokłonili mu się twarzą do ziemi. ⁷ Gdy Józef ujrzał swoich braci, poznał ich, lecz sam nie dał się im rozpoznać i rozmawiał z nimi surowo. Zapytał ich: „Skąd przyszliście?”. Oni odpowiedzieli: „Z kraju Kanaan, aby kupić żywności”. ⁸ Józef rozpoznał swoich braci, ale oni go nie poznali. ⁹ Przypomniał sobie sny, które miał, i rzekł do nich: „Jesteście szpiegami! Przyszliście, aby wyśledzić słabe miejsca tego kraju”. ¹⁰ Odrzekli mu: „Nie, panie! Twoi słudzy przyszli kupić żywności. ¹¹ Wszyscy jesteśmy synami jednego człowieka. Jesteśmy uczciwi. Twoi słudzy nie są szpiegami”. ¹² Lecz on odparł: „Przeciwnie, przyszliście, aby wyśledzić słabe miejsca tego kraju”. ¹³ Wtedy zaczęli opowiadać: „Było nas dwunastu braci, synów jednego człowieka, w kraju Kanaan. Najmłodszy pozostał z ojcem, a jednego już nie ma”. ¹⁴ Józef rzekł: „Prawdą jest to, co powiedziałem – jesteście szpiegami! ¹⁵ Zostaniecie co do tego wybadani. Na życie faraona! Nie wyjdziecie stąd, jeśli tu nie przyjdzie wasz najmłodszy brat. ¹⁶ Wyślijcie jednego spośród siebie, niech przyprowadzi waszego brata. A wy zostaniecie uwięzieni. Okaże się, czy mówicie prawdę. Jeśli nie – na życie faraona – jesteście szpiegami!”. ¹⁷ I oddał ich pod straż na trzy dni.

¹⁸ W trzecim dniu Józef im powiedział: „Jestem człowiekiem bogobojnym. Uczyńcie więc tak jak mówię, a pozostaniecie przy życiu. ¹⁹ Jeśli jesteście uczciwi, niech jeden brat pozostanie w więzieniu, a wy idźcie i zawieźcie zboże dla waszych rodzin. ²⁰ Waszego najmłodszego brata przywieźcie jednak do mnie, żeby się okazało, że mówicie prawdę. Gdy tak uczynicie, nie umrzecie”.

²¹ Wtedy mówili do siebie: „Niestety, zawiniliśmy wobec naszego brata, bo widząc strapienie jego serca, gdy błagał nas o litość, nie usłuchaliśmy go. Dlatego spadło na nas to nieszczęście”. ²² Wtedy Ruben im odpowiedział: „Czy wam nie mówiłem: Nie popełniajcie wykroczenia przeciwko chłopcu, a nie usłuchaliście. Teraz dosięgła nas pomsta za jego krew!”. ²³ Nie wiedzieli jednak, że Józef rozumie, gdyż dotychczas posługiwał się tłumaczem. ²⁴ W pewnej chwili odszedł od nich i zaczął płakać. Potem wrócił i dalej z nimi rozmawiał. Wziął spośród nich Symeona i w ich obecności go uwięził. ²⁵ Józef polecił też, aby ich worki napełniono zbożem i każdemu do jego worka włożono z powrotem pieniądze. Kazał także dać im żywność na drogę. Polecenia te wykonano.

POWRÓT SYNÓW JAKUBA DO KANAANU

²⁶ Oni włożyli zakupione zboże na osły i odjechali stamtąd. ²⁷ Gdy jeden z nich otworzył w gospodzie swój worek, aby dać karmę osłu, zobaczył pieniądze. Leżały one na wierzchu w jego worku. ²⁸ Rzekł wtedy do swojego brata: „Zwrócono mi pieniądze! Znajdują się w moim worku!”. Wtedy zdumieli się i z przerażeniem pytali jeden drugiego: „Cóż to nam Bóg uczynił?”.

²⁹ Gdy wrócili do Kanaanu, do swojego ojca Jakuba, opowiedzieli mu wszystko, co im się przydarzyło: ³⁰ „Ten człowiek, pan tego kraju, rozmawiał z nami surowo i wziął nas za szpiegów. ³¹ Wtedy powiedzieliśmy mu, że jesteśmy uczciwi i nie jesteśmy szpiegami. ³² Że było nas dwunastu braci, synów naszego ojca i że jednego już nie ma, a najmłodszy jest z naszym ojcem w Kanaanie. ³³ Władca tego kraju odparł nam: «Po tym poznam, że jesteście uczciwi: Zostawcie jednego brata u mnie, weźcie zboże dla waszych rodzin i idźcie. ³⁴ Potem przyprowadźcie waszego najmłodszego brata do mnie, abym się przekonał, że nie jesteście szpiegami, lecz jesteście uczciwi. Wtedy uwolnię waszego brata i będziecie mogli poruszać się po tym kraju»”.

³⁵ Gdy opróżniali swoje worki, każdy znalazł w nim sakiewkę z pieniędzmi. Widząc sakiewki z pieniędzmi, przerazili się razem ze swoim ojcem. ³⁶ Wtedy Jakub, ich ojciec, rzekł do nich: „Pozbawiacie mnie dzieci: nie ma już Józefa i Symeona, a teraz chcecie mi zabrać Beniamina. Wszystko przeciwko mnie!”. ³⁷ Ruben powiedział do ojca: „Możesz zabić moich dwóch synów, jeśli ci go z powrotem nie przyprowadzę. Daj go pod moją opiekę, a ja ci go zwrócę!”. ³⁸ On odrzekł: „Mój syn nie pójdzie z wami! Jego brat umarł i on jeden mi pozostał. Gdyby w drodze, w którą chcecie wyruszyć, spotkało go jakieś nieszczęście, przyczynilibyście się do tego, że jako starzec zstąpiłbym w smutku do krainy umarłych”.

JAKUB ZGADZA SIĘ NA WYJAZD BENIAMINA

Rozdział 43

43 ¹Tymczasem głód w kraju się nasilał. ²Gdy więc skończyło się zboże, które przywieźli z Egiptu, Jakub powiedział do swoich synów: „Kupcie znów dla nas trochę żywności”. ³Juda mu odrzekł: „Tamten człowiek zobowiązał nas uroczyście, mówiąc: «Nie pokazujcie mi się bez waszego brata». ⁴Jeśli jesteś gotów posłać z nami naszego brata, pójdziemy i kupimy ci żywności. ⁵Lecz jeśli nie chcesz go posłać, nie pójdziemy, bo ów człowiek przykazał nam: «Nie pokazujcie mi się bez waszego brata»”. ⁶Izrael odparł: „Dlaczego przyczyniliście mi zmartwienia, mówiąc temu człowiekowi, że macie jeszcze jednego brata?”. ⁷Oni odrzekli: „Człowiek ten dokładnie wypytywał o nas i nasze rodziny: «Czy żyje jeszcze wasz ojciec? Czy macie brata?». Odpowiedzieliśmy mu więc na jego pytania. Skąd mogliśmy wiedzieć, że powie: «Sprowadźcie waszego brata»?”. ⁸Juda rzekł do swojego ojca Izraela: „Poślij chłopca ze mną. Wybierzemy się w drogę, abyśmy mogli przeżyć, a nie umarli, zarówno my, jak i ty, i nasze dzieci. ⁹Ja biorę odpowiedzialność za niego. Ode mnie będziesz się go domagał. Jeśli go nie przyprowadzę i nie postawię przed tobą, to będę winny względem ciebie na zawsze. ¹⁰Gdybyśmy nie zwlekali, wrócilibyśmy już dwa razy!”. ¹¹Izrael, ich ojciec, odpowiedział: „Jeśli to konieczne, tak zróbcie. Weźcie jednak do waszych worków trochę owoców tej ziemi: pachnącą żywicę, miód, pachnące korzenie, olejki, pistacje, migdały i zawieźcie w darze owemu człowiekowi. ¹²Weźcie też z sobą podwójną zapłatę, abyście mogli zwrócić pieniądze, które, chyba przez pomyłkę, włożono wam na wierzch waszych worków. ¹³Weźcie też waszego brata i ruszajcie do owego człowieka. ¹⁴Niech Bóg Wszechmocny sprawi, żeby ten człowiek zlitował się nad wami i wypuścił waszego brata i Beniamina. A ja, jeśli mam stracić moje dzieci, to je stracę”.

DRUGIE SPOTKANIE JÓZEFA Z BRAĆMI

¹⁵ Bracia wzięli dary, podwójną ilość pieniędzy i razem z Beniaminem pospiesznie wyruszyli do Egiptu. Gdy stanęli przed Józefem, ¹⁶ a Józef ujrzał ich i Beniamina, rzekł do zarządcy swojego domu: „Wprowadź tych ludzi do domu, zabij jakieś zwierzę i przygotuj, ponieważ ci ludzie w południe będą jedli ze mną”. ¹⁷ Człowiek ten wypełnił polecenie Józefa i wprowadził owych ludzi do jego domu. ¹⁸ Oni, przelęknieni, że wprowadzono ich do domu Józefa, mówili: „Kazał nas sprowadzić do siebie z powodu tych pieniędzy, które włożono do naszych worków. Na pewno rzuci się na nas, napadnie, uczyni nas niewolnikami i zabierze nam nasze osły”. ¹⁹ W bramie domu rzekli więc do zarządcy domu Józefa: ²⁰ „Pozwól, panie, że coś powiemy. Byliśmy już tutaj, aby kupić zboża. ²¹ W powrotnej drodze zatrzymaliśmy się w gospodzie. Gdy otworzyliśmy nasze worki, każdy znalazł na wierzchu worka pieniądze, które należały się za zboże. Przywieźliśmy je ze sobą. ²² Mamy też inne pieniądze, aby kupić żywności. Nie wiemy jednak, kto włożył nasze pieniądze do worków”. ²³ Odrzekł im: „Uspokójcie się i przestańcie się bać. Wasz Bóg i Bóg waszego ojca dał wam w workach skarb. Wasze zboże jest zapłacone”. I przyprowadził do nich Symeona.

²⁴ Następnie wprowadził tych ludzi do domu Józefa. Dał im wody, aby obmyli sobie nogi. Dał też obroku ich osłom. ²⁵ Oni natomiast przygotowali dary i czekali, aż w południe przyjdzie Józef. Słyszeli bowiem, że zjedzą tam posiłek. ²⁶ Gdy Józef wszedł do domu, oni złożyli mu dary, które mieli ze sobą i oddali mu pokłon aż do ziemi. ²⁷ On dowiadywał się, jak się im powodzi i zapytał: „Czy zdrowy jest wasz stary ojciec, o którym mówiliście? Czy jeszcze żyje?”. ²⁸ Odrzekli: „Twój sługa, a nasz ojciec jest zdrów i jeszcze żyje”. Potem uklękli i oddali mu głęboki pokłon. ²⁹ On podniósł oczy i ujrzał swojego brata Beniamina, syna swojej matki. Zapytał: „Czy to jest wasz najmłodszy brat, o którym mi opowiadaliście?”. I dodał: „Niech Bóg okaże ci miłosierdzie, mój synu!”. ³⁰ Nagle urwał, bo bardzo się wzruszył, widząc brata. Ponieważ był bliski płaczu, wyszedł do swojego pokoju i tam się rozpłakał. ³¹ Potem obmył twarz, wyszedł i starając się panować nad sobą polecił: „Wnieście posiłek!”. ³² Podano więc jemu osobno, im osobno, a także osobno Egipcjanom, którzy z nim jedli. Egipcjanie nie mogli jeść z Hebrajczykami, gdyż była to dla Egipcjan rzecz niestosowna. ³³ Posadzono ich przed nim według wieku, od najstarszego do najmłodszego, i patrzyli jeden na drugiego ze zdziwieniem. ³⁴ Potem polecił zanieść im porcje ze swojego stołu. A porcja Beniamina była pięciokrotnie większa od pozostałych. Wypili z nim także sporo wina.

OSTATNIA PRÓBA

Rozdział 44

44 ¹Józef dał takie polecenie zarządcy swojego domu: „Napełnij worki tych ludzi żywnością, ile tylko będą mogli udźwignąć. Każdemu do jego worka włóż na wierzch pieniądze. ²Do worka najmłodszego włóż na wierzch mój srebrny kielich i pieniądze za żywność”. Zarządca zrobił tak, jak polecił mu Józef.

³ O świcie odprawiono ich razem z osłami. ⁴ Gdy opuścili miasto i byli niedaleko od niego, Józef rozkazał zarządcy swojego domu: „Ruszaj w pościg za tymi ludźmi. A gdy ich dogonisz, powiesz im: «Dlaczego odpłaciliście złem za dobro? ⁵ Czy to nie ten kielich, z którego pija mój pan i którego używa do wróżenia? Wasz postępek jest podły!»”.

⁶ Gdy ich dogonił i tak im powiedział, ⁷ oni mu odrzekli: „Dlaczego nasz pan rozmawia z nami w taki sposób? Twoi słudzy brzydzą się takim postępowaniem! ⁸ Przecież pieniądze, które znaleźliśmy na wierzchu naszych worków, przywieźliśmy z Kanaanu. Jak więc moglibyśmy ukraść z domu twojego pana srebro lub złoto? ⁹ Ten z twoich sług, u którego znajdzie się ten kielich, niech umrze, a my, panie, staniemy się twoimi niewolnikami”. ¹⁰ On odparł: „Słusznie! Mógłbym postąpić jak mówicie. Jednak moim niewolnikiem będzie ten, u którego znajdzie się kielich. Reszta będzie uniewinniona”. ¹¹ Wtedy każdy szybko zdjął swój worek na ziemię i otworzył go. ¹² On przeszukał worki, zaczynając od worka najstarszego brata, a kończąc na najmłodszym. W worku Beniamina znalazł kielich. ¹³ Wtedy oni rozdarli swoje ubrania. Każdy załadował swojego osła i wrócili do miasta.

¹⁴ Juda i jego bracia przyszli do domu Józefa. Gdy go tam zastali, padli przed nim na ziemię. ¹⁵ Józef ich zapytał: „Cóż to uczyniliście? Czy nie wiedzieliście, że taki człowiek jak ja potrafi wróżyć?”. ¹⁶ Juda przemówił: „Cóż możemy odpowiedzieć mojemu panu? Cóż możemy powiedzieć i jak się usprawiedliwić? Bóg doszukał się winy w twoich sługach. Jesteśmy więc twoimi niewolnikami. Należymy do ciebie, panie, zarówno my, jak i ten, u którego znalazł się kielich”. ¹⁷ On odrzekł: „W żadnym wypadku nie mógłbym tak postąpić! Tylko ten, u którego znaleziono kielich, będzie moim niewolnikiem. Wy natomiast idźcie w pokoju do waszego ojca”.

¹⁸ Wtedy podszedł do niego Juda i rzekł: „Pozwól, panie, aby twój sługa mógł przemówić do ciebie. Ty jesteś jak faraon, niech więc nie wybucha twój gniew na twojego sługę. ¹⁹ Mój pan pytał swoich sług: «Czy macie ojca lub brata?» ²⁰ A my odpowiedzieliśmy mojemu panu: Mamy starego ojca i najmłodszego brata, który urodził się, jak ojciec był stary. Ten najmłodszy miał brata, który umarł, a obydwu urodziła ta sama matka. Ojciec go kocha, ponieważ tylko on mu został. ²¹ Powiedziałeś wtedy swoim sługom: «Sprowadźcie go do mnie, bym mógł go zobaczyć». ²² Na co my odpowiedzieliśmy mojemu panu: «Chłopiec ten nie może opuścić swojego ojca. Gdyby go opuścił, ojciec by umarł». ²³ Ty jednak odparłeś swoim sługom: «Jeśli wasz najmłodszy brat nie przyjdzie, nie pokazujcie mi się więcej na oczy». ²⁴ Gdy więc wróciliśmy do twojego sługi, naszego ojca, przekazaliśmy mu słowa naszego pana. ²⁵ Ojciec nasz odrzekł: «Idźcie z powrotem i kupcie dla nas trochę żywności». ²⁶ Lecz my powiedzieliśmy: «Nie możemy pójść, jeśli nie będzie z nami naszego najmłodszego brata. Nie możemy się pokazać temu człowiekowi, jeśli nie będzie z nami naszego najmłodszego brata». ²⁷ Wtedy nasz ojciec, twój sługa, powiedział: «Wiecie, że moja żona urodziła mi dwóch synów. ²⁸ Pierwszy wyszedł ode mnie i sądzę, że został rozszarpany, bo więcej go nie widziałem. ²⁹ Jeśli zabierzecie mi także tego, a spotka go jakieś nieszczęście, wyślecie mnie, starego i zbolałego, do krainy umarłych». ³⁰ Teraz więc, gdybym przyszedł do twojego sługi, mojego ojca, bez tego chłopca, z którym jest bardzo związany, ³¹ umarłby, widząc, że go nie ma. Twoi słudzy przyczyniliby się do tego, że twój sługa, nasz ojciec, zstąpiłby w smutku do krainy umarłych. ³² Ja, twój sługa, zapewniłem mojego ojca: Mój ojcze, jeśli go nie przyprowadzę do ciebie, będę na całe życie winny wobec ciebie. ³³ Teraz więc proszę, niech twój sługa zostanie niewolnikiem zamiast tego chłopca, a on niech wraca z braćmi. ³⁴ Nie mogę wrócić do ojca bez tego chłopca. Nie mógłbym patrzeć na nieszczęście, które spotkałoby mojego ojca”.

POJEDNANIE JÓZEFA Z BRAĆMI

Rozdział 45

45 ¹Józef nie mógł już dłużej zapanować nad sobą przed tymi, którzy go otaczali, dlatego krzyknął: „Zostawcie mnie samego!”. Gdy oprócz jego braci nie było nikogo, Józef dał się im poznać. ²Wybuchnął tak głośnym płaczem, że usłyszeli to Egipcjanie i dworzanie faraona. ³Wtedy Józef rzekł do swoich braci: „Ja jestem Józef! Czy żyje jeszcze mój ojciec?”. Lecz jego bracia nie byli w stanie mu odpowiedzieć, gdyż bardzo się go bali. ⁴Józef rzekł więc do nich: „Zbliżcie się do mnie!”. A gdy się zbliżyli, powiedział: „Ja jestem wasz brat, Józef, którego sprzedaliście do Egiptu. ⁵Teraz jednak nie martwcie się i nie wyrzucajcie sobie, że sprzedaliście mnie tutaj. Bóg bowiem posłał mnie przed wami, by ocalić wam życie. ⁶Już dwa lata w tym kraju trwa głód, a pozostało jeszcze pięć lat, w których nie będzie orki i żniwa. ⁷Bóg posłał mnie przed wami, aby zachować wam resztę w kraju i pozwolić wam przeżyć dzięki wielkiemu ocaleniu. ⁸To nie wy wysłaliście mnie tutaj, lecz Bóg. On też ustanowił mnie jakby ojcem dla faraona i panem całego jego domu oraz zarządcą w całym Egipcie.

⁹ Idźcie więc szybko do mojego ojca i powiedzcie mu: Tak mówi twój syn Józef: Bóg uczynił mnie panem całego Egiptu. Przybądź do mnie bez zwłoki! ¹⁰ Zamieszkaj w ziemi Goszen i bądź blisko mnie: ty, twoi synowie, wnuki, twoje stada i bydło oraz cały dobytek. ¹¹ Będę cię tam żywił, gdyż głód będzie trwał jeszcze pięć lat. W ten sposób nie poniesiesz straty ani ty, ani twój dom, ani dobytek. ¹² Widzicie przecież na własne oczy i widzi wasz brat Beniamin, że to ja rozmawiam z wami. ¹³ Opowiedzcie mojemu ojcu o całej chwale, do której doszedłem w Egipcie, i o wszystkim, co widzieliście. Pospieszcie się i sprowadźcie tutaj mojego ojca”.

¹⁴ Po tych słowach rzucił się z płaczem na szyję swojemu bratu Beniaminowi. Beniamin objął go i także płakał. ¹⁵ Józef, płacząc, całował wszystkich swoich braci. A potem jego bracia z nim rozmawiali.

¹⁶ Gdy w domu faraona rozeszła się wieść, że przybyli bracia Józefa, faraon i jego słudzy cieszyli się z tego. ¹⁷ Faraon rzekł do Józefa: „Powiedz swoim braciom, niech zrobią w ten sposób: Objuczcie wasze zwierzęta i udajcie się z powrotem do Kanaanu. ¹⁸ Następnie z waszym ojcem i waszymi rodzinami wracajcie do mnie. Dam wam w Egipcie żyzną ziemię. Będziecie się żywić tym, co najlepsze w tym kraju. ¹⁹ Rozkaż im: Uczyńcie tak: weźcie z Egiptu wozy dla waszych dzieci i waszych żon. Zabierzcie także waszego ojca i przyjeżdżajcie. ²⁰ Nie żałujcie waszych rzeczy, gdyż otrzymacie to, co najlepsze w Egipcie”.

²¹ Synowie Izraela zrobili tak, jak im powiedziano. Józef, zgodnie z rozkazem faraona, dał im wozy i zapasy na drogę. ²² Każdemu z nich dał odświętne ubranie, a Beniaminowi dał trzysta sztuk srebra i pięć odświętnych ubrań. ²³ Swojemu ojcu posłał dziesięć osłów objuczonych najlepszymi płodami Egiptu i dziesięć oślic niosących zboże, chleb i żywność, aby miał zabezpieczenie na drogę. ²⁴ Potem pożegnał się z braćmi, a gdy odchodzili, dodał: „Nie kłóćcie się w drodze!”. ²⁵ Oni opuścili Egipt i przybyli do ziemi Kanaan, do swojego ojca Jakuba. ²⁶ Gdy mu powiedzieli: „Józef jeszcze żyje! Włada całym Egiptem”, osłupiał ze zdumienia i nie dowierzał im. ²⁷ Wtedy przekazali mu wszystko, co Józef powiedział. A gdy ujrzał wozy, przysłane przez Józefa, aby go zabrać, wstąpiło w niego życie. ²⁸ Wtedy Izrael rzekł: „Niewiarygodne! Mój syn Józef jeszcze żyje! Chcę pójść i zobaczyć go, zanim umrę!”.

JAKUB Z RODZINĄ WYRUSZA DO EGIPTU

Rozdział 46

46 ¹Izrael wyruszył w drogę z całym swoim dobytkiem. Gdy przybył do Beer-Szeby, złożył ofiarę Bogu swojego ojca Izaaka. ²Wtedy Bóg przemówił do niego w nocnym widzeniu: „Jakubie, Jakubie!”. On odpowiedział: „Jestem”. ³I Bóg mówił: „Ja jestem Bogiem, Bogiem twojego ojca. Nie bój się iść do Egiptu, gdyż sprawię, że staniesz się tam wielkim narodem. ⁴Ja pójdę z tobą do Egiptu i Ja cię stamtąd wyprowadzę, a Józef zamknie ci oczy”. ⁵Jakub wyruszył więc z Beer-Szeby w dalszą drogę. Synowie Izraela pojechali razem ze swoim ojcem Jakubem, swoimi dziećmi i żonami na wozach, które przysłał faraon. ⁶Zabrali swoje trzody i dobytek, który zdobyli w Kanaanie. Jakub i jego potomstwo przybyli do Egiptu. ⁷Wziął on ze sobą do Egiptu całą rodzinę: synów i wnuki, córki i wnuczki.

⁸ A oto imiona synów Izraela, którzy przybyli do Egiptu: pierworodny syn Jakuba Ruben. ⁹ Synowie Rubena: Henoch, Pallu, Chesron i Karmi. ¹⁰ Synowie Symeona: Jemuel, Jamin, Ohad, Jakin, Sochar i Szaul, syn Kananejki. ¹¹ Synowie Lewiego: Gerszon, Kehat i Merari. ¹² Synowie Judy: Er, Onan, Szela, Peres i Zerach. Er i Onan zmarli w Kanaanie. Synami Peresa byli: Chesron i Chamul. ¹³ Synowie Issachara: Tola, Puwwa, Job i Szimron. ¹⁴ Synowie Zabulona: Sered, Elon i Jachleel. ¹⁵ To są potomkowie tych synów Jakuba, których – jak i córkę Dinę – urodziła mu Lea w Paddan-Aram. Wszystkich razem, synów i córek, było trzydzieści troje. ¹⁶ Synowie Gada: Sifion, Chaggi, Szuni, Esbon, Eri, Arodi i Areli. ¹⁷ Synowie Asera: Jemna, Jeszwa, Jeszwi, Beria i siostra ich Serach. Synowie Berii: Cheber i Malkiel. ¹⁸ To są potomkowie synów Zilpy, których ona urodziła Jakubowi – razem szesnaście osób. Laban dał ją swojej córce Lei. ¹⁹ Synami Racheli, żony Jakuba, byli: Józef i Beniamin. ²⁰ W Egipcie Asenat, córka Poti-Fery, kapłana z On, urodziła Józefowi Manassesa i Efraima. ²¹ Synami Beniamina byli: Bela, Beker, Aszbel, Gera, Naaman, Echi, Rosz, Muppim, Chuppim i Ard. ²² To są potomkowie synów Racheli, którzy urodzili się w domu Jakuba – razem czternaście osób.

²³ Synem Dana był Chuszim. ²⁴ Synami Neftalego byli: Jachseel, Guni, Jeser i Szillem. ²⁵ To są potomkowie synów Bilhy, których ona urodziła Jakubowi – razem siedem osób. Laban dał ją swojej córce Racheli.

²⁶ Wszystkich, którzy przyszli z Jakubem do Egiptu, a którzy pochodzili od niego, było – oprócz żon synów Jakuba – sześćdziesiąt sześć osób. ²⁷ Józef natomiast miał dwóch synów, którzy urodzili się w Egipcie. Cała rodzina Jakuba przybyła do Egiptu w liczbie siedemdziesięciu osób.

²⁸ Jakub wysłał przed sobą Judę do Józefa, aby mógł on wyprzedzić go przed przyjściem do Goszen. Gdy przybyli do ziemi Goszen, ²⁹ Józef kazał zaprząc swój rydwan i wyjechał na spotkanie swojego ojca Izraela do Goszen. Gdy go zobaczył, rzucił mu się na szyję i długo płakał w jego objęciach. ³⁰ Izrael powiedział wtedy do Józefa: „Teraz, gdy ujrzałem cię żywym, mogę już umrzeć”.

SPOTKANIE JAKUBA I JEGO SYNÓW Z FARAONEM

³¹ Józef powiedział do swoich braci i do rodziny swojego ojca: „Pójdę powiadomić faraona o wszystkim i powiem mu: Przybyli do mnie moi bracia i rodzina mojego ojca. ³² Są pasterzami owiec. Jako hodowcy stad, sprowadzili swoje owce, bydło i cały swój dobytek. ³³ Gdy faraon wezwie was do siebie i zapyta, jakie jest wasze zajęcie, ³⁴ odpowiecie: Twoi słudzy od dzieciństwa aż do dziś są hodowcami stad, podobnie jak nasi przodkowie. W ten sposób będziecie mogli się osiedlić w ziemi Goszen, gdyż Egipcjanie brzydzą się każdym pasterzem owiec”.

Rozdział 47

47 ¹Józef przyszedł więc do faraona i powiedział: „Mój ojciec i bracia wraz ze swymi owcami, bydłem i całym dobytkiem przybyli z Kanaanu i znajdują się w ziemi Goszen”. ²Potem wybrał pięciu spośród swoich braci i przedstawił ich faraonowi. ³Faraon zapytał ich: „Czym się zajmujecie?”. Odpowiedzieli mu: „Twoi słudzy są hodowcami stad, podobnie jak nasi przodkowie”. ⁴I dodali: „Przybyliśmy, aby zamieszkać w tym kraju, ponieważ w Kanaanie panuje ciężki głód i brakuje pastwisk dla owiec, które mają twoi słudzy. Niech więc będzie wolno twoim sługom osiedlić się w ziemi Goszen”. ⁵Faraon odpowiedział Józefowi: „Twój ojciec i twoi bracia przyszli do ciebie! ⁶Ziemia egipska rozpościera się przed tobą. Niech twój ojciec i bracia osiedlą się w najżyźniejszej ziemi, niech zamieszkają w ziemi Goszen. A jeśli wiesz, że są wśród nich dzielni ludzie, ustanów ich zarządcami moich stad”.

⁷ Józef przyprowadził do faraona swojego ojca Jakuba i go przedstawił. Wtedy Jakub życzył faraonowi pomyślności. ⁸ Faraon natomiast zwrócił się do Jakuba z pytaniem: „Ile masz lat?”. ⁹ Jakub odrzekł faraonowi: „Pielgrzymuję już sto trzydzieści lat. Niezbyt długie i mało pomyślne były lata mojego życia. Nie osiągnąłem wieku moich przodków podczas ich pielgrzymowania”. ¹⁰ Gdy Jakub złożył faraonowi życzenie pomyślności, wyszedł od niego.

¹¹ Józef osiedlił swojego ojca i braci i zgodnie z poleceniem faraona dał im posiadłość w najżyźniejszej części ziemi egipskiej, w ziemi Ramzes. ¹² Zaopatrywał w żywność swojego ojca i braci, i całą rodzinę ojca, odpowiednio do liczby dzieci.

RZĄDY JÓZEFA W CZASIE GŁODU

¹³ W całym kraju nie było żywności, gdyż panował bardzo ciężki głód. Ziemia egipska i kananejska były wyjałowione z powodu głodu. ¹⁴ Józef, w zamian za zboże, które od niego kupowano, zgromadził wszystkie pieniądze znajdujące się w Egipcie i Kanaanie. ¹⁵ A gdy w Egipcie i Kanaanie zabrakło pieniędzy, wszyscy Egipcjanie przychodzili do Józefa i mówili: „Daj nam chleba! Czyż mielibyśmy umrzeć na twoich oczach, dlatego że nie mamy pieniędzy?”. ¹⁶ Wtedy Józef odpowiadał: „Jeśli nie macie pieniędzy, dajcie wasze stada, a ja w zamian dam wam chleb”. ¹⁷ Przyprowadzali więc do Józefa swoje stada, a on dawał im chleb za konie, za stada owiec i bydła i za osły. W tym roku zaopatrywał ich w żywność, w zamian za wszystkie ich stada. ¹⁸ Gdy ten rok upłynął, przyszli do niego w drugim roku i rzekli mu: „Panie, nie będziemy ukrywać przed tobą, że już skończyły się nam pieniądze, a stada bydła należą do ciebie. Nie pozostało więc nic, co moglibyśmy ci dać, chyba że nas samych i nasze pola. ¹⁹ Dlaczego mielibyśmy umrzeć na twoich oczach, zarówno my, jak i nasza ziemia? Weź jako zapłatę za żywność nas i nasze pola, a będziemy twoimi niewolnikami wraz z naszą ziemią. Daj ziarna na zasiew, abyśmy przeżyli i nie umarli, a pola nie opustoszały”. ²⁰ Józef wykupił więc dla faraona całą ziemię egipską, bo Egipcjanie sprzedawali swoje pola, gdyż głód doskwierał im coraz bardziej. Ziemia stała się własnością faraona. ²¹ Ludność natomiast – od jednego krańca Egiptu do drugiego – Józef przeniósł do miast. ²² Nie wykupił tylko pól kapłanów, ze względu na prawa nadane im przez faraona. Mieli oni otrzymywać żywność na podstawie udzielonych im przywilejów. Dlatego nie sprzedali swoich pól.

²³ Potem Józef rzekł do ludu: „Oto dziś nabyłem dla faraona was i wasze pola. Weźcie więc ziarno i obsiewajcie pola! ²⁴ Gdy nadejdą żniwa, piątą część zbiorów oddacie faraonowi, a cztery części będą dla was, abyście mieli ziarno na zasiew i na wyżywienie was, waszych domowników i waszych dzieci”. ²⁵ Oni odrzekli: „Uratowałeś nam życie! Obyś darzył nas życzliwością, a będziemy niewolnikami faraona”. ²⁶ Rozporządzenie wydane przez Józefa w sprawie roli egipskiej obowiązuje do dziś: piątą część plonów należy oddać faraonowi. Wyjątek stanowią pola kapłanów.

JAKUB BŁOGOSŁAWI SYNÓW JÓZEFA

²⁷ Izrael osiadł w Egipcie, w ziemi Goszen. Wzięli ją sobie na własność, a ponieważ byli płodni, bardzo się rozmnożyli.

²⁸ Jakub żył w Egipcie siedemnaście lat. Osiągnął więc sto czterdzieści siedem lat życia. ²⁹ Gdy zbliżał się kres życia Izraela, przywołał swojego syna Józefa i rzekł mu: „Jeśli jesteś dla mnie życzliwy, włóż mi swoją rękę między nogi jako znak, że wyświadczysz mi tę łaskę: Nie chowaj mnie w Egipcie. ³⁰ Gdy spocznę z moimi przodkami, weź mnie z Egiptu i pochowaj mnie w ich grobie”. Józef odrzekł: „Uczynię, jak sobie życzysz”. ³¹ A Jakub mówił dalej: „Przysięgnij mi!”. I gdy Józef mu przysiągł, Izrael pokłonił się, leżąc na łóżku.

Rozdział 48

48 ¹Po tych wydarzeniach powiedziano Józefowi: „Twój ojciec zachorował”. Wybrał się więc do niego razem ze swoimi synami, Manassesem i Efraimem, ²i kazał mu przekazać: „Przyszedł do ciebie twój syn Józef”. Wtedy Izrael z trudem usiadł na łóżku ³i rzekł do Józefa: „Bóg Wszechmocny ukazał mi się w Luz w Kanaanie i mi pobłogosławił. ⁴Rzekł do mnie: «Uczynię cię płodnym i rozmnożę cię. Sprawię, że staniesz się wielkim narodem i po tobie dam tę ziemię w wieczne posiadanie twojemu potomstwu». ⁵Dlatego dwaj twoi synowie, którzy ci się urodzili w Egipcie, przed moim przybyciem do ciebie do Egiptu, należą do mnie. Efraim i Manasses będą dla mnie jak Ruben i Symeon. ⁶Potomstwo natomiast, które będziesz miał po tych dwóch synach, będzie należeć do ciebie. Ono będzie miało udział w dziedzictwie swoich dwóch braci. ⁷Gdy wracałem z Paddan-Aram, w czasie drogi umarła mi Rachela. Stało się to w Kanaanie, w niewielkiej odległości od Efrata. Tam ją pochowałem, przy drodze do Efrata, czyli Betlejem”.

⁸ Gdy Izrael zobaczył synów Józefa, zapytał: „Kto to jest?”. ⁹ Józef odrzekł swojemu ojcu: „To są moi synowie, których Bóg dał mi tutaj”. Wtedy Jakub powiedział: „Przyprowadź ich do mnie, abym im pobłogosławił”. ¹⁰ A oczy Jakuba były tak słabe ze starości, że nie mógł już widzieć. Józef więc przyprowadził ich do niego, a on ich ucałował i uścisnął. ¹¹ Izrael powiedział do Józefa: „Nie przypuszczałem, że będę jeszcze oglądał twoją twarz, a Bóg sprawił, że mogę nawet zobaczyć twoje potomstwo”. ¹² Wtedy Józef odsunął ich od jego kolan i ukłonił się aż do ziemi. ¹³ Potem postawił Efraima po swojej prawej stronie, czyli po lewej stronie Izraela, a Manassesa po swojej lewej stronie, czyli po prawej stronie Izraela, i przybliżył ich do niego. ¹⁴ Izrael wyciągnął prawą rękę i położył na głowie Efraima, choć on był młodszy, a lewą rękę położył na głowie Manassesa. Skrzyżował on ręce, choć pierworodnym był Manasses. ¹⁵ Następnie błogosławił Józefowi, mówiąc:

„Bóg, z którym żyli w zażyłości moi przodkowie, Abraham i Izaak, Bóg, który był moim pasterzem od początku aż do dziś, ¹⁶ anioł, który mnie wybawiał od wszelkiego zła, niech błogosławi tym chłopcom.

Niech nazywają ich moim imieniem i imieniem moich przodków, Abrahama i Izaaka.

Niech się rozmnożą po całej ziemi”.

¹⁷ Gdy Józef spostrzegł, że jego ojciec położył prawą rękę na głowie Efraima, wydało mu się to niewłaściwe. Wziął więc rękę ojca, aby przenieść ją z głowy Efraima na głowę Manassesa. ¹⁸ Powiedział też do ojca: „Mój ojcze, nie tak. Przecież ten jest starszy. Połóż więc swoją prawą rękę na jego głowie”. ¹⁹ Ale jego ojciec nie zgodził się i rzekł: „Wiem, mój synu, wiem. Od niego też będzie wywodził się liczny lud. Jednak jego młodszy brat będzie liczniejszy od niego, a jego potomstwo stanie się mnóstwem narodów”. ²⁰ Tego dnia im błogosławił, mówiąc: „Izraelici, udzielając błogosławieństwa, będą mówili: «Niech Bóg ci szczęści, tak jak Efraimowi i Manassesowi!»”. Tak wyróżnił Efraima przed Manassesem. ²¹ Potem Izrael rzekł do Józefa: „Ja umieram, ale Bóg będzie z wami i zaprowadzi was do kraju waszych przodków. ²² Daję ci o jedną wyżynę więcej niż twoim braciom. Odebrałem ją Amorytom moim mieczem i łukiem”.

OSTATNIE SŁOWA JAKUBA DO SYNÓW

Rozdział 49

49 ¹ Potem Jakub przywołał swoich synów i rzekł: „Zbierzcie się, abym mógł wam oznajmić, co was spotka w przyszłości. ² Zgromadźcie się i słuchajcie, synowie Jakuba, słuchajcie waszego ojca Izraela!

³ Rubenie, ty jesteś moim pierworodnym,

ty jesteś moją siłą

i pierwocinami mojej męskiej mocy.

⁴ Nie wynoś się jak kipiące wody!

Ponieważ wszedłeś do łoża swojego ojca,

przez to zbezcześciłeś moje posłanie.

⁵ Symeon i Lewi to bracia,

których miecze są narzędziem gwałtu.

⁶ Nie dołączę się do ich zmowy,

z ich knowaniem nie zwiążę mojej sławy,

bo w swoim gniewie mordowali ludzi

i w swojej samowoli kaleczyli bydło.

⁷ Przeklęty ich gniew, gdyż był srogi,

i ich występek, gdyż był okrutny.

Dlatego rozdzielę ich w Jakubie

i rozproszę w Izraelu.

⁸ Judo, sławić cię będą twoi bracia,

twoja ręka na karku twych wrogów,

będą ci się kłaniać synowie twego ojca.

⁹ Judo, młody lwie,

na zdobyczy wzrośniesz, mój synu.

Położył się i jak lew się czai,

jak lwica – któż każe mu powstać?

¹⁰ Nie będzie od Judy odjęte berło,

ani znaki wodza od nóg jego,

aż przyjdzie ten, do kogo one należą,

komu posłuch okażą narody.

¹¹ Swojego osła przywiąże do winnego krzewu,

do winnej latorośli źrebię oślicy.

Wypierze w winie swoje ubranie

i w winnym soku swą suknię.

¹² Oczy mu ściemnieją od wina,

a zęby wybieleją od mleka.

¹³ Zabulon zamieszka nad brzegiem morza,

w miejscu, w którym jest przystań statków,

a jego granica w Sydonie.

¹⁴ Issachar jak kościsty osioł

będzie leżał w miejscu bezpiecznym.

¹⁵ Zobaczył spokój, że jest dobry,

oraz krainę, że była urocza.

Zgiął więc swoje plecy, by dźwigać,

i stał się ludem zmuszanym do pracy.

¹⁶ Dan swój lud będzie sądził

jako jedno z plemion Izraela.

¹⁷ I będzie Dan jak wąż przy drodze,

jak żmija przy ścieżce,

kąsająca pęciny konia,

tak że jeździec spadnie do tyłu.

¹⁸ Oczekuję, PANie, twojego wybawienia!

¹⁹ Gad – napadnie go banda zbójców,

a on się rzuci na ich pięty.

²⁰ Pokarmy od Asera są tłuste,

on dostarczy przysmaków królowi.

²¹ Neftali jest jak łania na wolności,

mówi on miłe słowa.

²² Józef jak drzewo owocowe,

jak drzewo owocowe przy źródle,

jego gałązki pną się po murze.

²³ Pomnożą się jego prześladowcy,

nękać go będą łucznicy.

²⁴ Jednak łuk jego pozostanie mocny

i silne jego ramiona,

dzięki potężnemu Bogu Jakuba,

Pasterzowi, Skale Izraela.

²⁵ Bóg twego ojca będzie ci pomagał,

Bóg Wszechmocny ci pobłogosławi:

błogosławieństwami nieba z góry,

błogosławieństwami głębin leżących na dole,

błogosławieństwami piersi i łona.

²⁶ Błogosławieństwa twego ojca będą mocniejsze

od błogosławieństw gór odwiecznych,

od wspaniałości dawnych pagórków.

Niech spłyną one na głowę Józefa,

na głowę księcia wśród swoich braci.

²⁷ Beniamin to wilk drapieżny,

już rano zjada zdobycz,

a wieczorem rozdziela łupy”.

²⁸ Oto plemiona Izraela – jest ich dwanaście. Gdy ich ojciec im błogosławił, to im powiedział. Każdemu udzielił stosownego błogosławieństwa.

ŚMIERĆ I POGRZEB JAKUBA

²⁹ Potem dał im takie polecenie: „Gdy zostanę przyłączony do moich ojców, pochowajcie mnie przy moich przodkach w grocie, która jest na polu Efrona Chetyty, ³⁰ w grocie, która jest na polu Makpela, w pobliżu Mamre, w kraju Kanaan. Abraham nabył ją wraz z polem na własność od Efrona Chetyty, aby grzebać w niej zmarłych. ³¹ Tam pochowano Abrahama i jego żonę Sarę, tam pochowano Izaaka i jego żonę Rebekę. Tam również pochowałem Leę. ³² Pole to wraz z grotą było kupione od Chetytów”.

³³ Gdy Jakub wydał swoim synom te polecenia, opadł na posłanie, umarł i dołączył do swoich przodków.

Rozdział 50

50 ¹Józef przypadł do swojego ojca, płakał nad nim i całował go. ²Potem polecił lekarzom służącym u niego, aby zabalsamowali jego ojca. Lekarze zabalsamowali Izraela. ³ Zajęło im to czterdzieści dni, bo tyle trwa balsamowanie. Egipcjanie opłakiwali go przez siedemdziesiąt dni.

⁴ Gdy upłynęły dni żałoby, Józef przemówił do dworzan faraona: „Jeśli jesteście dla mnie życzliwi, powiedzcie faraonowi, ⁵ że mój ojciec zobowiązał mnie przysięgą i powiedział: «Gdy umrę, pochowaj mnie w moim grobie, który sobie wykopałem w kraju Kanaan». Teraz więc pozwól mi tam iść, abym pochował mojego ojca, a potem wrócę”. ⁶ Faraon odpowiedział: „Idź i pochowaj swojego ojca, skoro cię zobowiązał przysięgą”.

⁷ Józef poszedł, aby pogrzebać swojego ojca. Razem z nim poszli wszyscy słudzy faraona, członkowie starszyzny i wszyscy dostojnicy egipscy, ⁸ a także cała rodzina Józefa, jego bracia i rodzina jego ojca. W ziemi Goszen pozostały tylko ich dzieci, owce i bydło. ⁹ Wyruszyli z nim ludzie na wozach i jeźdźcy, tworząc bardzo liczny orszak.

¹⁰ Gdy przybyli do Goren-Haatad, które znajduje się nad brzegiem Jordanu, odprawili wielki i uroczysty obrzęd żałobny. Józef obchodził żałobę po ojcu przez siedem dni. ¹¹ Gdy Kananejczycy, mieszkańcy tego kraju, zobaczyli żałobny obrzęd w Goren-Haatad, mówili: „Egipcjanie przeżywają wielką żałobę”. Dlatego nazwano to miejsce Ebel-Misraim. Leży ono nad brzegiem Jordanu.

¹² Synowie Jakuba uczynili z nim tak, jak im polecił. ¹³ Przenieśli go do kraju Kanaan i pochowali w grocie na polu Makpela. Abraham nabył je na własność od Efrona Chetyty, w pobliżu Mamre, aby grzebać tam zmarłych.

OSTATNIE LATA JÓZEFA I JEGO ŚMIERĆ

¹⁴ Józef powrócił do Egiptu razem ze swoimi braćmi i z wszystkimi, którzy mu towarzyszyli w pogrzebie ojca. ¹⁵ Bracia Józefa po śmierci ojca mówili do siebie: „Z pewnością Józef będzie na nas czyhał i odpłaci nam za całe zło, które mu wyrządziliśmy”. ¹⁶ Kazali więc donieść Józefowi: „Twój ojciec wydał przed śmiercią takie polecenie: ¹⁷ «Powiedzcie Józefowi: Proszę cię, wybacz występek i uchybienie twoich braci, gdyż wyrządzili ci zło. Wybacz teraz ten występek sługom Boga twojego ojca»”. Józef rozpłakał się z powodu tego, co usłyszał. ¹⁸ Rozpłakali się także jego bracia i upadli przed nim, mówiąc: „Jesteśmy twoimi sługami!”. ¹⁹ Lecz Józef odrzekł im: „Nie bójcie się! Czyż ja jestem na miejscu Boga? ²⁰ Choć wy chcieliście wyrządzić mi krzywdę, Bóg jednak wykorzystał to dla dobra: chciał sprawić, aby ocalał ten liczny lud, jak to jest dzisiaj. ²¹ Teraz więc nie bójcie się. Ja będę utrzymywał was i wasze dzieci”. W ten sposób ich pocieszał i serdecznie z nimi rozmawiał.

²² Józef nadal mieszkał w Egipcie wraz z rodziną swojego ojca. Przeżył sto dziesięć lat ²³ i zobaczył jeszcze prawnuków Efraima. A gdy Makirowi, synowi Manassesa, urodzili się synowie, kładziono ich na kolana Józefa. ²⁴ Potem Józef rzekł do swoich braci: „Ja wkrótce umrę. Ale Bóg na pewno was nawiedzi i wyprowadzi z tego kraju do ziemi, którą przysiągł Abrahamowi, Izaakowi i Jakubowi”. ²⁵ Józef zobowiązał przysięgą synów Izraela i powiedział: „Bóg na pewno was nawiedzi, a wtedy zabierzcie stąd moje kości”.

²⁶ Józef umarł, mając sto dziesięć lat. Zabalsamowano go i złożono do sarkofagu w Egipcie.

^1,1 stworzył – działanie Boga opisane jest dwoma czasownikami: „stwarzać” i „uczynić” (np. Rdz 1,7). Słowo „stwarzać” w Biblii hebrajskiej odnoszone jest tylko do Boga, czyli opisuje działanie, które może wykonać jedynie Bóg. Słowo „stwarzać” wyraża również zbawcze działanie Boga w historii. Oznacza to, że akty stwórcze mają w sobie charakter zbawczy.

^1,2 bezmiar wód – określenie to może sugerować, że na początku cała ziemia pokryta była wodą. Podobne wyobrażenia na temat początków świata zawierają np. babilońskie mity; duch Boży – użyte w oryginale słowo ruah można tłumaczyć jako ‘wiatr’, ‘tchnienie’, ‘duch’. Babilońskie mity często wspominają o wietrze, który jest na usługach bogów. Zazwyczaj stanowi on siłę niszczycielską. Tutaj duch (wiatr) Boży unoszący się nad wodami jest symbolem panowania Boga nad bezładem.

^1,26 Liczba mnoga czasownika uczynić może być użyta w jęz. hebr. dla podkreślenia świadomego podejmowania decyzji. Podobieństwo człowieka do Boga wyraża się w tym, że jest wolny i zdolny do wyboru dobra. Czlowiek niszczy w sobie podobieństwo do Boga, gdy świadomie wybiera zło. Obraz Boży zostanie ukazany w całej doskonałości dopiero w Jezusie Chrystusie (Kol 1,15). On objawi prawdziwą naturę Boga (Hbr 1,3) i wszystkim ludziom przyniesie wyzwolenie z niewoli grzechu (Ga 5,1), prowadząc ich do uczestnictwa w naturze Boga (2P 1,4).

^1,27 Treść tego zdania nie sugeruje, że rodzaj ludzki wziął początek od jednej pary ludzi. Autor biblijny wskazuje na naturę człowieka, cel i sens jego życia, a szczególnie zależność człowieka od Boga.

^2,9 drzewo życia – symbol znany również z tekstów pozabiblijnych. Według wschodnich mitologii drzewo życia rodziło owoce nieśmiertelności, którymi żywili się bogowie. W tym miejscu tekst biblijny zdaje się przełamywać te ograniczenia i zawiera sugestię, że owoce te były dostępne dla wszystkich (ww. 16n; por. Rdz 3,22). Spożywanie przez człowieka owoców z drzewa życia oznacza, że z natury jest śmiertelny. Może jednak pokonać własną śmiertelność dzięki pokarmowi danemu przez Boga. Gdy objawi się Chrystus, da ludziom swoje ciało jako pokarm na życie wieczne (np. J 6,54); drzewo poznania dobra i zła – symbol ten nie ma odpowiednika w mitologii. Według Biblii drzewo poznania dobra i zła było w ogrodzie Eden, zanim pojawili się w nim ludzie. Oznacza to, że określanie, co jest dobre, a co złe, Bóg zastrzegł dla siebie. Dotyczy to szczególnie norm prawa naturalnego i moralnego.

^2,22 Zdanie to zawiera obrazowe wyjaśnienie, skąd bierze się wzajemne przyciąganie przeciwnych płci (w. 24). Mężczyzna i kobieta tworzą razem naturalną jedność.

^2,24 Małżeństwo mężczyzny i kobiety jest częścią stwórczego zamysłu Boga i tym samym przynależy do prawa naturalnego. Bóg wyraźnie objawia, że mężczyzna i kobieta mają żyć w monogamicznym związku. W wierności i miłości mają tworzyć nierozerwalną jedność. Pogląd ten wyróżniał się na tle powszechnie praktykowanej poligamii.

^3,1.4 wąż – zwierzę to posiada bogatą symbolikę. Tutaj jest symbolem rzeczywistości wrogiej człowiekowi. Symbol węża może się m.in. odnosić do kananejskiego boga Baala, którego uważano za sprawcę płodności i żyzności. Izraelici często ulegali jego urokowi, czemu sprzeciwiali się prorocy – to mogło posłużyć autorowi za inspirację w jego refleksji nad istotą zła.

^4,19 wziął... dwie żony – poligamia była w starożytności częstym zjawiskiem. Przykładano bowiem wielką wagę do potomstwa, które stanowiło o sile i prestiżu danej rodziny. Innym czynnikiem warunkującym poligamię była duża umieralność ludzi, wynikająca z trudnych warunków życia.

^6,4 olbrzymi – według wyobrażeń mitycznych zostali oni zrodzeni ze związków kobiet z bogami lub półbogami. W Biblii jest mowa o rosłych mieszkańcach Kanaanu, który mieli tam zamieszkiwać przed Izraelitami (np. Pwt 2,10-11.20-21; 3,11).

^12,4 siedemdziesiąt pięć lat – podany wiek Abrama prawdopodobnie odpowiada rzeczywistości. Sędziwy wiek Abrama podkreśla jego autorytet, ale także ukazuje jego odwagę, gdy podejmuje trudną wędrówkę. Abram, nie zważając na swój wiek, ufa, że Bóg spełni dane obietnice. Chodzi szczególnie o obietnicę potomstwa (Rdz 15,2-6; 18,9-10; 21,1-2.5).

^12,8 Aj – duże starożytne miasto leżące niedaleko na wschód od Betel. Obecnie identyfikowane z Et-Tell. Około 2400 r. przed Chr. zostało zniszczone. Po odbudowie w ok. 1200 r. przed Chr. powstała tam wioska, opuszczona ostatecznie w ok. 1050 r. przed Chr. Za czasów Jozuego (ok. 1250 r. przed Chr.), gdy dokonywano podboju Kanaanu (Joz 8), Aj prawdopodobnie leżało w gruzach.

^14,18 Bóg Najwyższy – hebr. El-Eljon. Prawdopodobnie określenie naczelnego bóstwa w Jerozolimie, gdy miasto nie należało jeszcze do Izraelitów.

^17,10 obrzezanie – było praktykowane przez liczne ludy Wschodu z wyjątkiem Babilończyków, Asyryjczyków i Filistynów. W Izraelu nabrało znaczenia religijnego – jako znak przymierza z Bogiem (np. Wj 12,44-49).

^19,3 przaśne chleby – był to chleb tylko z mąki i wody, bez zakwasu, czyli sfermentowanego ciasta pozostawionego z poprzedniego wypieku (np. Wj 12,15.18-20.39). Zakwas służył do spulchniania ciasta.

^33,20 El – słowo to w starożytnych językach semickich znaczy ‘bóg’. Było to również imię własne naczelnego bóstwa kananejskiego. Izraelici, po przybyciu do Kanaanu, zaadaptowali w jakiejś mierze kult Ela, utożsamiając z nim Boga Izraela – Jahwe.

^35,22 drugorzędna żona – kobieta ta nie była ani konkubiną, ani nałożnicą, ale pełnoprawną żoną. Zajmowała jednak dalszą pozycję po kobiecie, którą mężczyzna poślubił jako pierwszą. Zwyczaj pojmowania wielu żon był na starożytnym Bliskim Wschodzie powszechny. W wielożeństwie chodziło m.in. o zapewnienie kobiecie przez mężczyznę godziwych warunków życia. Wielożeństwo wiązało się też z licznym potomstwem, które uważano za błogosławieństwo Boże. Ocena czynu Rubena jest negatywna (Rdz 49,4). Świadczy to o moralnej wrażliwości Izraelitów.

^37,5 sen – w starożytności uważano, że sny pochodzą od bóstw, które w ten sposób mogą przekazywać ludziom różne informacje. Także w Izraelu sny traktowano jako Boże znaki (np. Rdz 40,5; Sdz 7,13-15; Mt 1,20). Zdarzało się, że przesadnie interpretowano sny, dlatego pojawiały się krytyczne głosy na temat ich znaczenia i tych, którzy je wyjaśniali (np. Pwt 13,2-6; Syr 34,5; Jr 23,32; 27,9; 29,8; Za 10,2).

^37,29 rozdarł... ubranie – gest rozpaczy, stosowany w czasie żałoby lub klęski (np. Rdz 44,10; 2Sm 13,31; 1Mch 2,14). Mógł też wyrażać sprzeciw (np. 2Krl 5,7; Mt 26,65; Dz 14,12).

^44,5 wróżenie – trudno jednoznacznie stwierdzić, na czym w Egipcie polegało wróżenie. Prawdopodobnie wróżono z wyglądu płynów wlewanych do kielicha. W Izraelu praktyka wróżenia była potępiona (np. Kpł 19,31; 20,6; Pwt 18,10n).

KSIĘGA WYJŚCIA

WPROWADZENIE

OKOLICZNOŚCI POWSTANIA

Tytuł Księga Wyjścia (w jęz. gr. Exodos i jęz. łac. Exodus) nawiązuje do centralnego tematu księgi, którym jest wyzwolenie Izraelitów z niewoli egipskiej. Istota tego wydarzenia nie ogranicza się do uwolnienia od ucisku lub poniżenia, ale ujawnia się w wezwaniu do nawiązania właściwej relacji z Bogiem i ludźmi. Wyzwolenie z niewoli jest więc początkiem świadomego i odpowiedzialnego życia w wolności. W jęz. hebrajskim księga ta nazywana jest Szemot od pierwszych jej słów: Oto imiona.

Według tradycji powstanie Pięcioksięgu, do którego należy również Księga Wyjścia, łączono z Mojżeszem. Na podstawie współczesnych badań krytyczno-literackich uważa się, że dzieło to jest owocem pracy wielu autorów biblijnych żyjących w różnym czasie. Przypuszcza się, że ostateczna redakcja Księgi Wyjścia mogła nastąpić już w VI w. przed Chr. W Księdze Wyjścia można odnaleźć różne, często coraz bardziej pogłębione interpretacje jedynego w swoim rodzaju wydarzenia zbawczego, jakim było wyzwolenie Izraelitów z niewoli egipskiej. Dokonało się ono za sprawą Boga i dało początek kształtowaniu się nowego narodu. U podstaw kolejnych refleksji zawartych w księdze leży wspomnienie rzeczywistego wyjścia z Egiptu, które przetrwało w pamięci jednej lub kilku grup wchodzących w skład późniejszego Izraela. Wśród różnych opinii na ten temat dominuje pogląd łączący tę pamięć z epoką panowania w Egipcie XIX dynastii, czyli tzw. Ramessydów (1292-1186 przed Chr.). Opowiadanie o pobycie i wyjściu Hebrajczyków z Egiptu ma wyraźnie egipski koloryt, a wiele elementów zawartych w tekście biblijnym odpowiada historycznym realiom tego okresu, znanym z licznych dokumentów pochodzących z państwa faraonów. Jednym ze stałych punktów odniesienia w dyskusji nad historycznością wyjścia Hebrajczyków z Egiptu jest stela Merneptaha, wykonana z czarnego bazaltu i odkryta w 1895 roku w Tebach. Zawiera ona opis militarnych dokonań tego faraona. We fragmencie poświęconym jego wyprawie przeciwko Libijczykom (1208 r. przed Chr.) wspomina się również o pokonaniu Izraela, który zajmował północny rejon współczesnej Palestyny. Jest to pierwsze pozabiblijne wspomnienie tej nazwy i stanowi argument, na podstawie którego historyczne wyjście z Egiptu sytuuje się co najmniej kilkadziesiąt lat wcześniej. Najczęściej wskazuje się na czas panowania Ramzesa II (1279-1213 przed Chr.).

TREŚĆ I TEOLOGIA

W różny sposób przedstawia się literacką strukturę Księgi Wyjścia. Mając jednak na uwadze miejsca, w których rozgrywają się kolejne wydarzenia (Egipt, pustynia, Synaj), logiczny wydaje się podział księgi na trzy części. Pierwsza z nich (Wj 1,1 – 15,21) opowiada o tym, jak Bóg wyzwolił Izraelitów z niewoli w Egipcie. Zaczyna się ona od podsumowania historii Jakuba i jego synów przebywających w Egipcie, akcent natomiast położony jest na wypełnienie się pierwszej z obietnic złożonych Abrahamowi (Rdz 12,2). Fakt, że Izraelici stali się licznym narodem, zapowiada realizację kolejnej obietnicy, która dotyczy objęcia przez nich w posiadanie Ziemi Obiecanej. Na przeszkodzie staje jednak faraon, który ucieleśnia siły przeciwne realizacji Bożego planu. Cudowne ocalenie Mojżesza i jego ucieczka do kraju Madian jest przygotowaniem interwencji Boga (Wj 1 – 2). W dalszej kolejności opisano powołanie Mojżesza (Wj 3,1 – 7,7) i plagi, które mają przekonać faraona do zmiany postawy (Wj 7,8 – 11,10). Ostatnia, dziesiąta plaga umieszczona została w kontekście przepisów kultowych dotyczących przaśnych chlebów, wykupienia pierworodnych i świętowania Paschy (Wj 12,1 – 13,16). Następnie opisano cudowne wyzwolenie (Wj 13,17 – 14,31), którego zwieńczeniem jest hymn uwielbienia na cześć Boga (Wj 15). W drugiej części (Wj 15,22 – 18,27) opowiada się o wędrówce przez pustynię, której celem jest najpierw góra Synaj. Izraelici doświadczają podczas tej drogi zarówno własnych słabości i ograniczeń, jak i opiekuńczej obecności swojego Boga (Wj 15,22 – 17,16). Spotkanie z Jetrem, teściem Mojżesza (Wj 18), jest przygotowaniem do wydarzeń, które będą miały miejsce na Synaju. Ostatnia, trzecia część księgi (Wj 19 – 40) opowiada o wydarzeniach na Synaju. Składają się na nie: objawienie się Boga, zawarcie przymierza i nadanie prawa (Wj 19 – 24), przekazanie instrukcji dotyczących budowy prowizorycznej świątyni – Namiotu Spotkania (Wj 25 – 31) oraz ich wypełnienie i zstąpienie chwały Bożej do przygotowanego sanktuarium (Wj 35 – 40). Pomiędzy otrzymaniem instrukcji a ich wykonaniem wydarzył się epizod ze złotym cielcem (Wj 32 – 34). Było to pierwsze odstępstwo wolnych Izraelitów od swojego Boga i pierwszy akt Bożego miłosierdzia okazany tym, którzy Mu się sprzeniewierzyli. Opis przymierza przypomina schemat traktatów zawieranych w starożytności między królem i wasalem (Wj 19 – 24; por. Wj 6,7). Jego zwieńczeniem ma być budowa świątyni. Kult, który będzie w niej sprawowany, zapewni obustronną wierność i lojalność w relacjach między Bogiem i Izraelem. Wolność narodu wybranego musi znaleźć swoje odzwierciedlenie w przestrzeganiu Dekalogu (Wj 20), praw regulujących stosunki społeczne (Wj 21 – 23) oraz w wiernym wykonywaniu wszystkich instrukcji danych przez Boga (Wj 25 – 31; 35 – 40).

Wątkiem przewodnim całej księgi jest temat wyzwolenia Izraelitów z niewolniczej służby na rzecz faraona (Wj 1 – 15) i przygotowanie ich do dobrowolnej służby Bogu (Wj 19 – 40). Pobyt na pustyni (Wj 15,22 – 18,27) przygotowuje do tej zmiany. W tym czasie ujawnia się buntowniczy charakter Izraelitów, którym Bóg wielokrotnie okazuje miłosierdzie i troskę. Drugi temat, szczególnie mocno akcentowany w pierwszej części księgi (Wj 1 – 15), to „poznanie Pana”. Wyzwolenie Izraelitów z Egiptu i sposób, w jaki się to dokonało, ukazują najpierw faraonowi i Egipcjanom, a potem całemu światu, kim jest Pan, Bóg Izraela. Wydarzenie to sprawiło, że Jego imię jest wysławiane na całej ziemi (por. Wj 5,2; 7,5.17; 8,6.18; 9,14.29; 10,2; 11,7; 14,4.18.25). Również Izraelici mają poznać, kim jest ich Bóg (Wj 16,6.12; 33,16) i przekazać to następnym pokoleniom (Wj 29,46; 31,13).

Do wyjścia Izraelitów z Egiptu nawiązują również inne księgi Biblii (np. Ps 77; Mdr 11 – 19; Oz 11,1). Już w ST wyjście z Egiptu było odnoszone do różnych etapów historii zbawienia. Prorok Izajasz według tego samego klucza odczytywał powrót Izraelitów z wygnania babilońskiego, uważając je za drugie wyjście (Iz 40 – 55). W tradycji chrześcijańskiej Jezus Chrystus jest tym, który przez swoją Mękę i Zmartwychwstanie przyniósł ludzkości ostateczne wyzwolenie. Wierzący w Chrystusa wyzwoleni z grzechu podążają do nowej ziemi obiecanej – królestwa Bożego. Nauka płynąca z Księgi Wyjścia nie traci więc swojej aktualności. Jest nieustannym świadectwem działania Boga, który obdarza ludzi wolnością i wychowuje ich do życia w wolności.

KSIĘGA WYJŚCIA

LOSY IZRAELITÓW W EGIPCIE

POTOMKOWIE JAKUBA W EGIPCIE

Rozdział 1

1 ¹ Oto imiona Izraelitów, którzy przybyli z Jakubem do Egiptu. Ze swoimi rodzinami przywędrowali tam: ² Ruben, Symeon, Lewi i Juda; ³ Issachar, Zabulon i Beniamin; ⁴ Dan, Neftali, Gad i Aser. ⁵ Wszyscy oni byli potomkami Jakuba, w sumie siedemdziesięciu. Józef natomiast przebywał już w Egipcie.

⁶ Zmarł Józef, podobnie jego bracia; przeminęło całe tamto pokolenie. ⁷ Izraelici zaś rozmnażali się, stawali się liczniejsi, przybywało ich coraz więcej, z dnia na dzień wzrastała ich potęga, aż zaludnili całą ową krainę.

ODMIANA LOSU IZRAELITÓW

⁸ W Egipcie nastał nowy król, który nie wiedział, kim był Józef. ⁹ Rzekł on do swojego ludu: „Uważajcie! Lud Izraelitów stał się liczniejszy i potężniejszy od nas. ¹⁰ Rozważmy, w jaki sposób ograniczyć jego przyrost. W przypadku wojny bowiem mogliby przyłączyć się do naszych wrogów, walczyć przeciwko nam, a nawet opuścić kraj”. ¹¹ Ustanowiono więc nad nimi nadzorców robót, aby ich gnębili przymusową pracą. W ten sposób wzniesiono dla faraona spichlerze, miasta Pitom i Ramzes. ¹² Im bardziej ich uciskano, tym stawali się liczniejsi, co wzbudzało jeszcze większą zawiść. ¹³ Jarzmo Egiptu bardzo ciążyło Izraelitom. ¹⁴ Ich życie stało się nie do zniesienia. Przemocą zmuszano ich do wyrobu cegieł i do uprawy pól, a przy okazji jakiejkolwiek pracy znęcano się nad nimi.

POŁOŻNE IZRAELSKIE

¹⁵ Król Egiptu wezwał do siebie hebrajskie położne, Szifrę i Puę, i rzekł: ¹⁶ „Gdy kobiety hebrajskie będą rodziły, wy macie obserwować uważnie: jeśli będzie się rodził chłopiec, sprawicie, żeby umarł, jeżeli zaś dziewczynka, może żyć”. ¹⁷ Położne jednak były bogobojne i nie wypełniały rozkazu króla Egiptu, lecz zostawiały chłopców przy życiu. ¹⁸ Ponownie więc przywołał je król Egiptu do siebie i zapytał: „Dlaczego tak postępujecie i pozwalacie przeżyć chłopcom?”. ¹⁹ Położne wyjaśniły faraonowi: „Hebrajskie kobiety różnią się od Egipcjanek, są bardziej żywotne. Zanim więc położna zdąży przybyć, jest już zwykle po porodzie”. ²⁰ Bóg błogosławił położnym, a lud mnożył się i rosła jego potęga. ²¹ To właśnie dzięki bojaźni Bożej obie stały się matkami rodów. ²² W końcu faraon rozkazał wszystkim swoim poddanym: „Każdy nowo narodzony chłopiec ma być wrzucony do Nilu, a każda dziewczynka ma pozostać przy życiu”.

DZIECIŃSTWO I MŁODOŚĆ MOJŻESZA

NARODZINY MOJŻESZA

Rozdział 2

2 ¹Pewien człowiek z rodu Lewiego pojął za żonę kobietę, również z rodu Lewiego. ²Kobieta ta poczęła i urodziła syna, a że wydał się jej prześliczny, trzymała go w ukryciu przez trzy miesiące. ³Nie mogła jednak dłużej go ukrywać, wzięła więc koszyk z papirusowej trzciny, nasączyła go żywicą i smołą, włożyła do niego dziecko i umieściła w sitowiu nad brzegiem Nilu. ⁴Siostra chłopca, ciekawa dalszych jego losów, obserwowała wszystko z daleka.

⁵ W tym czasie córka faraona przybyła nad Nil, aby się wykąpać, a jej służące przechadzały się nad brzegiem rzeki. Nagle zobaczyła koszyk wśród sitowia, kazała więc służącej, aby go przyniosła. ⁶ Uchyliła wieko i zobaczyła chłopczyka. Wzruszyła się, bo był zapłakany, i rzekła: „Pewnie jest to hebrajskie dziecko”. ⁷ Wówczas jego siostra powiedziała do córki faraona: „Jeśli zechcesz, przyprowadzę niańkę spośród kobiet hebrajskich, aby wykarmiła je dla ciebie”. ⁸ „Zrób tak!” – odparła córka faraona. Dziewczyna pobiegła i zawołała matkę chłopczyka. ⁹ Córka faraona rzekła do niej: „Zaopiekuj się tym dzieckiem i wykarm je dla mnie. Zapłacę ci za to”. Kobieta wzięła niemowlę i karmiła je. ¹⁰ Gdy chłopiec podrósł, przyprowadziła go do córki faraona, a ona uznała go za swojego syna. Dała mu na imię Mojżesz, rzekła bowiem: „Wyciągnęłam go z wody”.

MOJŻESZ ZABIJA EGIPCJANINA

¹¹ Minęło wiele lat. Mojżesz dorósł, wybrał się do swoich braci i ujrzał ich udrękę. Zobaczył też, jak Egipcjanin znęcał się nad Hebrajczykiem, jego rodakiem. ¹² Rozejrzał się wokół, a gdy się upewnił, że nikt ich nie widzi, zabił Egipcjanina i zagrzebał w piasku. ¹³ Następnego dnia szedł i natknął się na dwóch Hebrajczyków, którzy się kłócili. Zapytał tego, który atakował: „Dlaczego bijesz swojego brata?”. ¹⁴ On odrzekł: „Kto cię ustanowił naszym przywódcą albo rozjemcą? A może chcesz mnie zabić, jak tamtego Egipcjanina?”. Mojżesz przeraził się i pomyślał: „Sprawa się wydała”. ¹⁵ Istotnie, wieść dotarła do faraona i usiłował on zgładzić Mojżesza.

MOJŻESZ U MADIANITÓW

Mojżesz musiał uciekać przed faraonem, zamieszkał więc w krainie Madian. Siedział właśnie w pobliżu studni, ¹⁶ gdy przyszło siedem córek madianickiego kapłana, aby zaczerpnąć wody, napełnić nią koryta i napoić trzodę swojego ojca. ¹⁷ Nadeszli jednak inni pasterze i przepędzili je. Wówczas Mojżesz stanął w ich obronie i napoił ich trzody. ¹⁸ Gdy one wróciły do swojego ojca, Reuela, zapytał je: „Dlaczego dzisiaj przyszłyście tak szybko?”. ¹⁹ One odrzekły: „Jakiś Egipcjanin obronił nas przed pasterzami, a nawet wyręczył nas w czerpaniu wody i napoił trzody”. ²⁰ Wtedy je zapytał: „A gdzie on jest? Zostawiłyście go samego? Zaproście go na posiłek!”. ²¹ Mojżesz zgodził się zamieszkać u tego człowieka, a on dał mu za żonę swoją córkę, Seforę. ²² Urodziła ona syna, któremu nadał imię Gerszom, gdyż rzekł: „Byłem wygnańcem w obcej krainie”.

POWOŁANIE MOJŻESZA

LAMENT IZRAELITÓW

²³ Mijały lata. Umarł król Egiptu, a Izraelici wciąż cierpieli ucisk i krzyczeli z bólu. Ich lament spowodowany uciskiem wzniósł się do Boga. ²⁴ Usłyszał Bóg ich skargę i wspomniał na przymierze z Abrahamem, Izaakiem i Jakubem. ²⁵ Spojrzał Bóg na Izraelitów i zrozumiał....

OBJAWIENIE SIĘ BOGA W PŁONĄCYM KRZEWIE

Rozdział 3

3 ¹ Mojżesz wypasał właśnie trzodę swojego teścia Jetra, który był kapłanem Madianitów. Przeprowadził stado przez pustynię i zmierzał ku górze Boga, zwanej Horeb. ²Nagle anioł Pana pojawił się przed nim w płomieniu buchającym z krzewu. Mojżesz widział, jak ogień płonął wśród cierni, lecz ich nie spalał. ³Pomyślał więc: „Podejdę bliżej i zobaczę to niezwykłe zjawisko. Dlaczego krzew nie obraca się w popiół?”. ⁴Gdy Pan zobaczył, że zaciekawiony Mojżesz podchodzi, zawołał do niego z krzewu: „Mojżeszu, Mojżeszu!”. On odrzekł: „Jestem!”. ⁵„Nie podchodź tu! Zdejmij sandały z nóg, gdyż miejsce, na którym stoisz, jest ziemią świętą”. ⁶I dodał: „Ja jestem Bogiem twojego ojca, Bogiem Abrahama, Bogiem Izaaka i Bogiem Jakuba”. Mojżesz zakrył twarz, gdyż lękał się patrzeć na Boga.

BÓG POWIERZA MOJŻESZOWI MISJĘ

⁷ Pan rzekł: „Przyjrzałem się niedoli mojego ludu w Egipcie, usłyszałem jego krzyk pod biczem nadzorców, znam więc ogrom jego cierpień. ⁸ Zstąpiłem, by wyzwolić go spod władzy Egiptu i wyprowadzić z tego kraju do ziemi wspaniałej i przestronnej, do krainy płynącej mlekiem i miodem, którą zamieszkują Kananejczycy, Chetyci, Amoryci, Peryzzyci, Chiwwici i Jebusyci. ⁹ Lament Izraelitów dotarł do Mnie. Ujrzałem ucisk, jakim dręczą ich Egipcjanie. ¹⁰ Posyłam cię więc teraz do faraona. Idź i wyprowadź z Egiptu Izraelitów – mój lud”. ¹¹ „Kimże ja jestem – odrzekł Mojżesz Bogu – żebym miał stawać przed faraonem albo wyprowadzać Izraelitów z Egiptu?”. ¹² Bóg odparł: „Jestem z tobą! A oto znak, że to właśnie Ja ciebie posłałem: skoro tylko wyprowadzisz lud z Egiptu, będziecie służyć Bogu na tej górze”.

BÓG OBJAWIA SWOJE IMIĘ

¹³ Mojżesz powiedział: „Przypuśćmy, że pójdę do Izraelitów i oznajmię im: Bóg waszych ojców posyła mnie do was. Jeśli jednak spytają mnie: «Jak On się nazywa?», co im odpowiem?”. ¹⁴ Bóg odrzekł: „Jestem tym, kim jestem. Tak masz powiedzieć Izraelitom: «Jestem» posyła mnie do was”. ¹⁵ Następnie Bóg powiedział: „To właśnie oświadczysz Izraelitom: Pan, Bóg waszych ojców, Bóg Abrahama, Bóg Izaaka, Bóg Jakuba posyła mnie do was. To jest moje imię i takim ma pozostać w pamięci wszystkich pokoleń. ¹⁶ Idź, zwołaj starszyznę Izraela i ogłoś jej: «Ukazał mi się Pan, Bóg waszych ojców, Bóg Abrahama, Izaaka i Jakuba, i przemówił: Na własne oczy widziałem krzywdę, jaka dzieje się wam w Egipcie. ¹⁷ Postanowiłem wyprowadzić was z niewoli egipskiej do ziemi Kananejczyków, Chetytów, Amorytów, Peryzzytów, Chiwwitów i Jebusytów, do krainy płynącej mlekiem i miodem». ¹⁸ Oni cię usłuchają. Wówczas razem ze starszyzną Izraela udasz się do króla Egiptu, aby mu oznajmić: «Wzywa nas Pan, Bóg Hebrajczyków. Musimy więc odbyć trzydniową wędrówkę w głąb pustyni, aby złożyć ofiarę Panu, naszemu Bogu». ¹⁹ Wiem, że król Egiptu nie pozwoli wam odejść, jeżeli nie będzie zmuszony siłą. ²⁰ Dlatego wyciągnę rękę i zniszczę Egipt moimi cudami, które tam uczynię, aż w końcu was wypuści. ²¹ Wzbudzę także u Egipcjan taką przychylność do tego ludu, że nie odejdzie z pustymi rękami. ²² Każda kobieta poprosi swoją sąsiadkę i kobietę, z którą dzieli mieszkanie, o srebrne i złote naczynia oraz o szaty, by ubrać w nie swoich synów i swoje córki. W ten sposób ograbicie Egipt”.

WĄTPLIWOŚCI MOJŻESZA I ZNAKI POTWIERDZAJĄCE JEGO MISJĘ

Rozdział 4

4 ¹ Mojżesz odparł: „Przecież mi nie uwierzą i nie usłuchają mnie. Powiedzą raczej: «Pan wcale ci się nie ukazał»”. ² Pan go zapytał: „Co trzymasz w dłoni?”. Odpowiedział: „Laskę”. ³ Polecił więc: „Rzuć ją na ziemię”. Gdy tylko laska upadła na ziemię, zamieniła się w węża. Wtedy Mojżesz uciekł przerażony. ⁴ Pan rzekł do Mojżesza: „Wyciągnij rękę i chwyć go za ogon”. Gdy Mojżesz wyciągnął rękę i chwycił węża, ten w jego dłoni zamienił się w laskę. ⁵ „To po to, aby uwierzyli, że ukazał ci się Pan, Bóg ich ojców, Bóg Abrahama, Bóg Izaaka i Bóg Jakuba”. ⁶ Następnie Pan dodał: „Połóż dłoń na piersi pod ubraniem”. Mojżesz włożył dłoń pod ubranie, a gdy ją wyciągnął, była pokryta trądem białym jak śnieg. ⁷ Bóg rzekł: „Włóż ponownie rękę pod ubranie”. Włożył znowu rękę pod ubranie. A gdy ją wyjął, nie różniła się od reszty ciała. ⁸ „Jeśli ci nie uwierzą i nie przekona ich pierwszy znak, to uwierzą pod wpływem drugiego znaku. ⁹ A jeżeli nie uwierzą obu tym znakom i nie usłuchają cię, wówczas zaczerpnij wody z Nilu i wylej na ziemię, a woda wzięta z Nilu stanie się na ziemi krwią”.

MISJA AARONA

¹⁰ Mojżesz rzekł do Pana: „Zważ, Panie, że nie jestem dobrym mówcą. Nie byłem nim zresztą nigdy, nawet od czasu, gdy Ty przemówiłeś do swojego sługi. Mam ociężałe wargi i niewprawny język”. ¹¹ Pan mu odpowiedział: „Kto daje człowiekowi usta? Kto czyni go niemym, głuchym, widzącym lub niewidomym? Czyż nie ja, Pan? ¹² Teraz więc idź, Ja będę przy twoich ustach i pouczę cię, co masz mówić”. ¹³ Mojżesz nalegał: „Proszę Cię, Panie, poślij kogoś bardziej odpowiedniego”. ¹⁴ Pan rozgniewał się na Mojżesza: „Czyżbyś miał na myśli twojego brata Aarona, lewitę? Wiem, że on potrafi płynnie przemawiać. Wyruszył właśnie na spotkanie z tobą i ucieszy się na twój widok. ¹⁵ Przemów do niego i przekaż mu te słowa. A Ja będę przy ustach twoich i jego i pouczę was, co macie czynić. ¹⁶ On będzie mówił za ciebie do ludu. Stanie się dla ciebie jakby ustami, a ty staniesz się dla niego jakby Bogiem. ¹⁷ Zabierz ze sobą tę laskę, gdyż przy jej pomocy masz uczynić znaki”.

POWRÓT MOJŻESZA DO EGIPTU

MOJŻESZ WYRUSZA W DROGĘ

¹⁸ Mojżesz wrócił do swojego teścia Jetra i rzekł do niego: „Chciałbym udać się z powrotem do moich braci do Egiptu, aby zobaczyć, czy jeszcze żyją”. Jetro mu odpowiedział: „Idź w pokoju”. ¹⁹ Wówczas Pan oznajmił Mojżeszowi w Madian: „Wracaj do Egiptu, bo umarli wszyscy, którzy czyhali na twoje życie”. ²⁰ Mojżesz posadził na ośle swoją żonę i synów i razem z nimi wyruszył do ziemi egipskiej. W dłoni trzymał laskę Boga. ²¹ Pan rzekł do Mojżesza: „Gdy wrócisz do Egiptu, pamiętaj o wszystkich cudownych znakach, które tobie powierzyłem. Masz je wykonać przed faraonem. Ja jednak sprawię, że on zatnie się w uporze i nie wypuści ludu. ²² Oto, co powiesz faraonowi: «To mówi Pan: Izrael jest moim synem pierworodnym, ²³ dlatego nakazuję ci – wypuść mojego syna, aby mi służył! Jeśli będziesz się opierał, Ja zabiję twojego pierworodnego syna»”.

OBRZEZANIE SYNA MOJŻESZA

²⁴ Gdy w czasie drogi zatrzymali się na nocleg, Pan zastąpił drogę Mojżeszowi i chciał go pozbawić życia. ²⁵ Wtedy Sefora kamiennym nożem odcięła napletek swojego syna, dotknęła nim nóg Mojżesza i rzekła: „Jesteś dla mnie oblubieńcem krwi!”. ²⁶ Wówczas Bóg pozostawił go przy życiu. Sefora powiedziała wtedy: „oblubieniec krwi”, ze względu na obrzezanie.

SPOTKANIE Z AARONEM, STARSZYZNĄ I LUDEM

²⁷ Pan rzekł do Aarona: „Wyjdź naprzeciwko Mojżesza na pustynię”. Wyruszył więc, a gdy go spotkał u stóp góry Boga, przywitał go pocałunkiem. ²⁸ Mojżesz powtórzył Aaronowi wszystkie słowa Pana, który go posłał, i opowiedział o wszystkich znakach, które polecił mu uczynić. ²⁹ Następnie Mojżesz i Aaron zwołali całą starszyznę Izraela. ³⁰ Wówczas Aaron ogłosił to wszystko, co Pan powiedział do Mojżesza, a on przed ludem uczynił znaki. ³¹ Lud, widząc je, uwierzył. I gdy Izraelici usłyszeli, że Pan przybywa im na pomoc i widzi ich niedolę, padli na twarz w uwielbieniu.

MOJŻESZ I AARON PRZED FARAONEM

Rozdział 5

5 ¹Następnie Mojżesz i Aaron przybyli do faraona i oznajmili mu: „To mówi Pan, Bóg Izraela: «Wypuść mój lud, aby obchodził moje święto na pustyni»”. ²Faraon odparł: „Któż to taki ów Pan, abym miał Go posłuchać i wypuścić Izraela? Nie znam żadnego Pana i nie wypuszczę Izraela!”. ³Oni odpowiedzieli: „Ukazał się nam Bóg Hebrajczyków. Musimy więc odbyć trzydniową wędrówkę w głąb pustyni, aby złożyć ofiarę Panu, naszemu Bogu. W przeciwnym razie ześle na nas zarazę lub wojnę”. ⁴Król Egiptu zapytał: „Mojżeszu i Aaronie, jakim prawem odwodzicie lud od robót? Wracajcie do waszej pracy!”. ⁵I dodał: „Nie dość, że stali się najliczniejszym ludem tej krainy, to jeszcze chcecie, żeby przestali pracować”.

NOWE ZARZĄDZENIA FARAONA

⁶ Tego dnia faraon wydał polecenie nadzorcom ludu i przełożonym robót: ⁷ „Nie zaopatrujcie ich więcej w słomę do wyrobu cegieł, jak robiliście to wcześniej. Niech sami zatroszczą się o jej zebranie. ⁸ Co zaś tyczy się ilości wyrabianych cegieł, wymagajcie od nich tyle samo co przedtem. Nic nie zmniejszajcie. Ten lud to nieroby, dlatego wołają: «Chcemy pójść, aby złożyć ofiarę naszemu Bogu». ⁹ Obciążcie ich pracą, która utrudzi ich do tego stopnia, że nie będą się zajmowali mrzonkami”. ¹⁰ Nadzorcy ludu i przełożeni robót ogłosili ludowi: „Faraon zarządził, co następuje: «Nie będę wam dostarczał słomy. ¹¹ Zbierajcie ją sami tam, gdzie uda się wam ją znaleźć. Dotychczasowe zobowiązania nie ulegają jednak zmniejszeniu»”. ¹² Lud rozproszył się więc po całej krainie Egiptu w poszukiwaniu łodyg, które posłużyłyby zamiast słomy, ¹³ a nadzorcy przynaglali: „Prędzej! Macie zmieścić się w czasie z pracą wyznaczoną na każdy dzień, jak wówczas, gdy dostarczano wam słomy”. ¹⁴ Bito także przełożonych robót wyznaczonych spośród Izraelitów przez nadzorców faraona i pytano ich: „Dlaczego ani wczoraj, ani dzisiaj nie wykonaliście tej ilości cegieł, jakiej wymagano od was dotychczas?”.

SKARGA PRZEŁOŻONYCH ROBÓT

¹⁵ Izraelscy przełożeni robót udali się więc ze skargą do faraona: „Czemu w ten sposób traktujesz swoje sługi? ¹⁶ Wstrzymano dostarczanie słomy, a wciąż żąda się od twoich sług: «Wyrabiajcie cegły». Z tego powodu twoi słudzy są bici. Nie postępujesz właściwie ze swoim ludem”. ¹⁷ Lecz on im odpowiedział: „Jesteście nierobami! Nierobami! Dlatego mówicie: «Chcemy pójść, aby złożyć ofiarę Panu». ¹⁸ Teraz idźcie do pracy! Słomy nie otrzymacie, a cegieł macie dostarczać tyle samo!”. ¹⁹ Izraelscy przełożeni robót znaleźli się w trudnej sytuacji, gdy mieli ogłosić: „Codzienny wyrób cegieł nie ulegnie zmniejszeniu”. ²⁰ Wychodząc od faraona, spotkali Mojżesza i Aarona, którzy oczekiwali na nich, ²¹ i rzekli: „Niech sam Pan was zbada i osądzi, gdyż zrujnowaliście nam opinię w oczach faraona i jego dworu, przez co daliście im do ręki miecz, którym mogą nas zabić”.

²² Mojżesz zwrócił się do Pana: „Panie, dlaczego krzywdzisz ten lud? Po co właściwie mnie posłałeś? ²³ Przecież od chwili, gdy udałem się do faraona, aby przemawiać w Twoim imieniu, on ich krzywdzi, a Ty nie starasz się wybawić swojego ludu!”.

Rozdział 6

6 ¹Pan odpowiedział Mojżeszowi: „Zaraz zobaczysz, co uczynię z faraonem. Moja moc sprawi, że was wypuści, a nawet wypędzi ze swojego kraju”.

DRUGI OPIS POWOŁANIA MOJŻESZA

² Bóg przemówił do Mojżesza: „Ja jestem Panem. ³ Ja ukazałem się Abrahamowi, Izaakowi i Jakubowi jako Bóg Wszechmocny, ale mojego imienia – Pan – nie dałem im poznać. ⁴ Zawarłem też z nimi przymierze, obiecując im ziemię Kanaan – kraj, w którym zamieszkiwali podczas swoich wędrówek. ⁵ Usłyszałem również lament Izraelitów zmuszanych do pracy przez Egipcjan i wspomniałem na moje przymierze. ⁶ Dlatego ogłoś Izraelitom: Ja jestem Panem. Uwolnię was od jarzma egipskiego i wybawię was z niewoli. Wyzwolę was wzniesionym ramieniem, nie szczędząc surowych wyroków. ⁷ Uczynię was moim ludem i stanę się dla was Bogiem. Wówczas utwierdzicie się w przekonaniu, że to właśnie Ja, Pan, jestem waszym Bogiem, tym, który wyprowadza was z niewoli egipskiej. ⁸ Następnie wprowadzę was do ziemi, którą przysiągłem dać Abrahamowi, Izaakowi i Jakubowi. Ja, Pan, dam wam ją na własność”.

⁹ Mojżesz przekazał te słowa Izraelitom, lecz nie usłuchali go z powodu zniecierpliwienia i utrudzenia. ¹⁰ Pan powiedział do Mojżesza: ¹¹ „Idź, przemów do faraona, króla Egiptu, żeby wypuścił Izraelitów ze swojego kraju”. ¹² Mojżesz odparł Panu: „Skoro Izraelici mnie nie usłuchali, to faraon mnie posłucha? Nie mam przecież wprawy w mówieniu”. ¹³ Wtedy Pan przemówił do Mojżesza i Aarona i wydał im polecenia dotyczące Izraelitów i faraona, króla Egiptu, aby ten pozwolił wyjść Izraelitom z ziemi egipskiej.

RODOWÓD AARONA

¹⁴ Oto naczelnicy poszczególnych rodów:

Synowie Rubena, pierworodnego Izraela: Henoch, Pallu, Chesron i Karmi. To są rodziny Rubena.

¹⁵ Synowie Symeona: Jemuel, Jamin, Ohad, Jakin, Sochar i Szaul, syn Kananejki. To są rodziny Symeona.

¹⁶ Oto imiona synów Lewiego według ich pokoleń: Gerszon, Kehat i Merari. Lewi żył sto trzydzieści siedem lat. ¹⁷ Synowie Gerszona: Libni i Szimi. ¹⁸ Synowie Kehata: Amram, Ishar, Chebron i Uzzjel. Kehat żył sto trzydzieści trzy lata. ¹⁹ Synowie Merariego: Machli i Muszi. To są rodziny Lewiego, według ich pokoleń.

²⁰ Amram ożenił się ze swoją ciotką Jokebed, a ona urodziła mu Aarona i Mojżesza. Amram żył sto trzydzieści siedem lat.

²¹ Synowie Ishara: Korach, Nefeg i Zikri. ²² Synowie Uzzjela: Miszael, Elsafan i Sitri.

²³ Aaron ożenił się z Elżbietą, córką Aminadaba a siostrą Nachszona. Ona urodziła mu Nadaba, Abihu, Eleazara i Itamara.

²⁴ Synowie Koracha: Assir, Elkana i Abiasaf. To są rodziny Korachitów.

²⁵ Eleazar, syn Aarona, ożenił się z jedną z córek Putiela. Ona urodziła mu Pinchasa. To są naczelnicy domów Lewiego, według ich rodzin.

²⁶ Stąd wywodzą się Aaron i Mojżesz, do których Pan powiedział: „Wyprowadźcie Izraelitów z Egiptu w szyku bojowym”. ²⁷ Właśnie Mojżesz i Aaron przekonywali faraona, króla Egiptu, by pozwolił Izraelitom opuścić Egipt.

DALSZY CIĄG OPISU POWOŁANIA MOJŻESZA

²⁸ Pan rozmawiał z Mojżeszem w ziemi egipskiej ²⁹ i powiedział do niego: „Ja jestem Panem. Przekaż faraonowi, królowi Egiptu, to wszystko, co ci powiem”. ³⁰ Mojżesz odparł Panu: „Jestem przecież niewprawny w mowie, jakże więc faraon miałby mnie słuchać?”.

Rozdział 7

7 ¹Pan rzekł do Mojżesza: „Patrz, ustanawiam cię bogiem dla faraona, a twój brat Aaron będzie twoim prorokiem. ²Powiesz mu wszystko, co ci przykazuję, a twój brat Aaron przemówi do faraona, aby wypuścił Izraelitów z Egiptu. ³Sprawię jednak, że faraon zatnie się w uporze, abym zdziałał tym liczniejsze znaki i cuda w ziemi egipskiej. ⁴Faraon was nie posłucha, uderzę więc Egipt swoją mocą, a mój lud wyprowadzę w szyku bojowym, nie szczędząc surowych wyroków. ⁵Egipcjanie przekonają się, że Ja jestem Panem, gdy wzniosę moją rękę nad Egiptem i wyprowadzę z niego Izraelitów”. ⁶Mojżesz i Aaron uczynili to, co im Pan polecił, niczego nie zaniedbując. ⁷Gdy przemawiali do faraona, Mojżesz miał osiemdziesiąt lat, Aaron zaś osiemdziesiąt trzy.

PLAGI EGIPSKIE

LASKA AARONA

⁸ Pan rzekł do Mojżesza i Aarona: ⁹ „Gdy faraon zażąda od was: «Wykażcie się jakimś znakiem», wówczas powiedz Aaronowi: «Weź swoją laskę i rzuć przed faraonem», a ona przemieni się w węża”. ¹⁰ Mojżesz i Aaron udali się do faraona i postąpili tak, jak im Pan polecił. Aaron rzucił swoją laskę przed faraonem i jego dworzanami, a ona przemieniła się w węża. ¹¹ Wtedy faraon wezwał swoich mędrców i czarowników. Egipscy czarodzieje przy pomocy swoich zaklęć zrobili to samo. ¹² Każdy z nich rzucił swoją laskę, a te przemieniły się w węże, lecz laska Aarona pożarła pozostałe. ¹³ Faraon jednak zaciął się w uporze i nie chciał ich słuchać, jak przepowiedział Pan.

PIERWSZA PLAGA: WODY STAJĄ SIĘ KRWIĄ

¹⁴ Pan powiedział do Mojżesza: „Faraon jest uparty i nie zgadza się na wyjście ludu. ¹⁵ Idź do faraona rankiem, gdy udaje się nad wodę, i poczekaj na niego nad brzegiem Nilu. W ręku trzymaj laskę, która przemieniła się w węża. ¹⁶ Powiesz mu: «Pan, Bóg Hebrajczyków, posłał mnie do ciebie z poleceniem: Wypuść mój lud, aby Mi służył na pustyni! Czyżbyś wciąż jeszcze nie chciał Mnie słuchać? ¹⁷ To mówi Pan: Oto znak, który przekona cię, że Ja jestem Panem: Uderzę wody Nilu laską, którą trzymam w ręce, a one staną się krwią. ¹⁸ Ryby w Nilu pozdychają. Nil zacznie cuchnąć i Egipcjanie nie będą mogli pić z niego wody»”.

¹⁹ Pan mówił dalej do Mojżesza: „Aaronowi powiesz: «Weź swoją laskę i wznieś rękę nad wodami Egiptu, nad rzekami i kanałami, nad jeziorami i sadzawkami, a przemienią się w krew. Cała kraina Egiptu, nawet drewniane i kamienne naczynia napełnią się krwią»”. ²⁰ Mojżesz i Aaron postąpili dokładnie według poleceń Pana. Aaron, w obecności faraona i jego dworzan, uniósł laskę i uderzył wody Nilu, a wszystkie wody Nilu stały się krwią. ²¹ Ryby w Nilu pozdychały. Nil zaczął cuchnąć i Egipcjanie nie mogli pić jego wody. Cała kraina Egiptu napełniła się krwią. ²² Gdy jednak egipscy czarodzieje swoimi sztuczkami zdołali zrobić to samo, faraon trwał w uporze i nie posłuchał Mojżesza i Aarona, co zresztą Pan zapowiedział.

²³ Faraon odwrócił się i udał do swojego pałacu, nie zwracając uwagi na to, co się wydarzyło. ²⁴ A wszyscy Egipcjanie kopali studnie wokół Nilu w poszukiwaniu wody, gdyż woda z Nilu nie nadawała się do picia.

DRUGA PLAGA: ŻABY

²⁵ Minęło siedem dni od chwili, gdy Pan uderzył Nil. ²⁶ Wtedy Pan powiedział do Mojżesza: „Idź do faraona i powiedz mu: «To mówi Pan: Wypuść mój lud, aby Mi służył! ²⁷ Jeśli nie pozwolisz mu wyjść, Ja ześlę żaby na cały twój kraj. ²⁸ Nil zaroi się od żab. Wypełzną one i wedrą się do twojego pałacu, do twojej sypialni, na twoje łóżko, jak również do domów twoich dworzan i twojego ludu, nawet do twoich pieców i mis na ciasto. ²⁹ Żaby oblezą ciebie, twój lud i cały twój dwór»”.

Rozdział 8

8 ¹Pan dalej mówił do Mojżesza: „Aaronowi powiesz: «Wznieś rękę z laską nad rzekami, nad kanałami i nad jeziorami. Spraw, aby żaby oblazły krainę Egiptu»”. ²Aaron wzniósł rękę nad wodami Egiptu, a żaby wyszły i pokryły ziemię egipską. ³ To samo jednak zrobili egipscy czarodzieje: sprowadzili żaby na obszar Egiptu.

⁴ Faraon wezwał Mojżesza i Aarona i rzekł do nich: „Módlcie się do Pana, aby oddalił żaby ode mnie i mojego ludu. Tylko pod tym warunkiem wypuszczę lud, aby złożył Panu ofiarę”. ⁵ Mojżesz odrzekł faraonowi: „Zechciej wyznaczyć mi czas, kiedy mam się modlić za ciebie, twoich dworzan i lud, aby wyginęły żaby u ciebie i w twoim pałacu. Przeżyją tylko te, które są w Nilu”. ⁶ Odpowiedział: „Jutro”. Mojżesz dodał: „Stanie się, jak powiedziałeś, abyś przekonał się, że nie ma równego Panu, naszemu Bogu. ⁷ Żaby oddalą się od ciebie, od twojego pałacu, od twoich dworzan i od twojego ludu, pozostaną tylko w Nilu”. ⁸ Gdy Mojżesz i Aaron wrócili od faraona, Mojżesz błagał Pana w sprawie żab, które zesłał na faraona. ⁹ Pan spełnił prośbę Mojżesza. Żaby pozdychały w domach, na dziedzińcach i na polach. ¹⁰ Zbierano je i składano na stosy, a wszędzie cuchnęło. ¹¹ Faraon odetchnął z ulgą, lecz trwał w uporze i nie usłuchał ich, co zresztą Pan zapowiedział.

TRZECIA PLAGA: KOMARY

¹² Pan rzekł do Mojżesza: „Powiedz Aaronowi: «Wyciągnij swoją laskę i uderz pył ziemi, aby przemienił się w komary na całym obszarze Egiptu»”. ¹³ Tak też postąpili. Aaron wzniósł rękę, w której trzymał laskę, i uderzył pył ziemi, który zamienił się w komary dokuczliwe dla ludzi i bydła. Wszelki pył ziemi przemienił się w komary na całym obszarze Egiptu. ¹⁴ To samo chcieli zrobić czarownicy, uciekając się do swoich sztuczek, lecz nie zdołali wyczarować komarów. Komary natomiast dokuczały ludziom i bydłu. ¹⁵ Wtedy czarownicy rzekli do faraona: „W tym jest palec Boży”. Mimo to faraon trwał w uporze i nie usłuchał ich, co zresztą Pan zapowiedział.

CZWARTA PLAGA: ROBACTWO

¹⁶ Pan powiedział do Mojżesza: „Wstań o świcie i idź do faraona, gdy będzie wybierał się nad wodę. Oznajmisz mu: «To mówi Pan: Wypuść mój lud, aby Mi służył. ¹⁷ Jeśli ty nie puścisz mojego ludu, to Ja ześlę robactwo na ciebie, na twoich dworzan, na twój lud i na twój pałac. Robactwem napełnią się domy Egipcjan, a nawet ziemia, po której chodzą. ¹⁸ W owym dniu oddzielę jednak krainę Goszen, którą zamieszkuje mój lud. Nie pojawi się na niej robactwo, abyś się przekonał, że Ja jestem Panem tu, na tej ziemi. ¹⁹ Oddzielę znakiem odkupienia mój lud od twojego ludu. Jutro ten znak się dokona»”. ²⁰ Tak też Pan uczynił. Mnóstwo robactwa wtargnęło do pałacu faraona, do mieszkań jego dworzan i na całą ziemię egipską. Cały kraj został zniszczony przez robactwo. ²¹ Faraon przywołał wówczas Mojżesza i Aarona i rzekł do nich: „Idźcie, złóżcie ofiarę waszemu Bogu na tej ziemi”. ²² Mojżesz odpowiedział: „Nie wypada nam tak postąpić, bo zamierzamy złożyć Panu, naszemu Bogu, w ofierze zwierzęta, którym w Egipcie oddaje się cześć bałwochwalczą. Czyż Egipcjanie nie ukamienują nas, gdy w ich obecności złożymy w ofierze zwierzęta, którym oni taką cześć oddają? ²³ Musimy udać się na trzydniową wędrówkę w głąb pustyni, aby złożyć ofiarę Panu, Bogu naszemu, zgodnie z Jego wolą”. ²⁴ Faraon odparł: „Pozwalam wam iść. Możecie złożyć ofiarę Panu, waszemu Bogu, na pustyni pod warunkiem, że zbytnio się nie oddalicie. I pomódlcie się też za mnie”. ²⁵ Mojżesz rzekł: „Obiecuję, że skoro tylko wyjdę od ciebie, będę się modlił do Pana, aby już jutro robactwo odeszło od ciebie, twojego dworu i twojego ludu, pod warunkiem, że nie będziesz nas więcej zwodził, cofając pozwolenie na wyjście i złożenie ofiary Panu”. ²⁶ Gdy Mojżesz odszedł od faraona, modlił się do Pana. ²⁷ Pan spełnił prośbę Mojżesza i całkowicie oddalił robactwo od faraona, jego dworu i jego ludu. ²⁸ Mimo wszystko i tym razem upór zawładnął faraonem i nie wypuścił on ludu.

PIĄTA PLAGA: ZARAZA

Rozdział 9

9 ¹Pan powiedział do Mojżesza: „Idź do faraona i przemów do niego: «To mówi Pan, Bóg Hebrajczyków: Wypuść mój lud, aby Mi służył. ²Jeśli nie pozwolisz im wyjść i nadal będziesz ich siłą zatrzymywał, ³wówczas ręka Pana porazi twoje trzody na pastwiskach, konie, osły, wielbłądy, bydło i owce. Nastanie straszliwa zaraza. ⁴Pan jednak oddzieli trzody Izraela od trzód Egipcjan i nie padnie żadne zwierzę należące do Izraelitów. ⁵Pan już wyznaczył czas: jutro Pan dokona tego na tej ziemi»”. ⁶Nazajutrz Pan zrobił tak, jak zapowiedział. Padły wszystkie trzody Egipcjan, a z trzód Izraelitów nie zdechło ani jedno zwierzę. ⁷Faraon kazał to sprawdzić i rzeczywiście spośród trzód Izraelitów nie padła nawet jedna sztuka. Mimo to faraon trwał w uporze i nie wypuścił ludu.

SZÓSTA PLAGA: WRZODY

⁸ Pan powiedział do Mojżesza i Aarona: „Weźcie pełne garści sadzy z pieca, a Mojżesz niech w obecności faraona sypnie nią w niebo. ⁹ Uniesie się ona jak pył po całej ziemi egipskiej, a gdy opadnie na ludzi i na bydło, spowoduje wrzody pęczniejące ropą, we wszystkich zakątkach Egiptu”.

¹⁰ Nabrali więc sadzy z pieca i stanęli przed faraonem. Mojżesz sypnął nią w niebo i stała się ropiejącymi wrzodami na ludziach i na bydle. ¹¹ Wróżbici nie mogli stanąć przed Mojżeszem z powodu wrzodów, gdyż nawet ich dotknęły, jak zresztą wszystkich Egipcjan. ¹² A jednak Pan sprawił, że faraon zaciął się w uporze i nie usłuchał ich, jak przepowiedział Pan Mojżeszowi.

SIÓDMA PLAGA: GRAD

¹³ Pan rzekł do Mojżesza: „Wstań o świcie, idź do faraona i oznajmij mu: «To mówi Pan, Bóg Hebrajczyków: Wypuść mój lud, aby Mi służył. ¹⁴ Tym razem bowiem zamierzam spuścić wszystkie moje plagi na ciebie samego, na twoich dworzan i na twój lud, abyś przekonał się, że nie ma Mi równego na całej ziemi. ¹⁵ Nadszedł czas, bym wyciągnął dłoń i ugodził ciebie i twój lud taką zarazą, która zgładzi cię z ziemi. ¹⁶ Tylko dlatego zachowałem cię jeszcze przy życiu, aby ukazać ci moją moc i żeby moje imię rozgłaszano po całej ziemi. ¹⁷ Ty jednak wciąż zagradzasz drogę mojemu ludowi i nie chcesz go wypuścić. ¹⁸ Jutro, o tej samej porze, spuszczę niezwykle ciężki grad, jakiego nie było od założenia Egiptu aż do dziś. ¹⁹ Teraz więc każ spędzić z pola trzody i wszystko, co masz. Wszyscy bowiem ludzie oraz bydło, które pozostanie na polu, a nie schroni się pod dach, zginie wskutek gradobicia»”. ²⁰ Ci spośród dworzan faraona, którzy lękali się słowa Pana, zagnali służbę i trzody do domostw. ²¹ Ci zaś, którzy zlekceważyli słowo Pana, pozostawili służbę i trzody na polach.

²² Pan rzekł do Mojżesza: „Wznieś rękę ku niebu, a gradobicie porazi całą krainę Egiptu, ludzi i bydło, a nawet wszelkie rośliny polne na całej ziemi egipskiej”. ²³ Mojżesz wyciągnął swoją laskę ku niebu, a Pan zesłał grzmoty i grad. Pioruny błysnęły ku ziemi, Pan spuścił gradobicie na Egipt. ²⁴ Sypał grad, a pośród niego migotały błyskawice. Od czasów, jak na ziemi egipskiej zamieszkali ludzie, nie pamiętano dotkliwszego gradobicia. ²⁵ Na całym obszarze Egiptu grad poraził wszystko, co przebywało na polu, od człowieka aż do bydła. Gradobicie zniszczyło wszystkie rośliny polne i połamało wszystkie drzewa. ²⁶ Tylko krainę Goszen, którą zamieszkiwali Izraelici, grad ominął. ²⁷ Faraon kazał więc wezwać Mojżesza i Aarona i rzekł do nich: „Zgrzeszyłem, przyznaję. Pan postąpił sprawiedliwie, a ja i mój lud jesteśmy winni. ²⁸ Módlcie się do Pana, gdyż pioruny i grad stają się nie do zniesienia. Pozwalam wam iść, nie będę was dłużej zatrzymywał”. ²⁹ Mojżesz odpowiedział: „Gdy tylko wyjdę za miasto, wzniosę ręce do Pana. Ustaną grzmoty, grad przestanie padać, żebyś przekonał się, że do Pana należy ziemia. ³⁰ Sądzę jednak, że ani ty, ani twoi słudzy, nie boicie się jeszcze Pana Boga”.

³¹ Plony lnu i jęczmienia uległy zniszczeniu, gdyż jęczmień właśnie wypuścił kłosy, a len zakwitł. ³² Pszenica i orkisz ocalały, gdyż kiełkują później.

³³ Mojżesz odszedł od faraona i udał się za miasto. Gdy wzniósł ręce do Pana, ustały grzmoty i gradobicie, a deszcz przestał smagać ziemię. ³⁴ Faraon widząc, że ustał deszcz, grad i grzmoty, znowu zaczął grzeszyć i trwał w uporze razem ze swoimi dworzanami. ³⁵ Faraon zaciął się w uporze i nie wypuścił Izraelitów, tak jak Pan przepowiedział przez Mojżesza.

ÓSMA PLAGA: SZARAŃCZA

Rozdział 10

10 ¹Pan rzekł do Mojżesza: „Idź do faraona. Ja sprawiłem, że on i jego słudzy zacięli się w uporze, abym dokonał wśród nich moich znaków, ²a ty żebyś mógł opowiadać swoim synom i wnukom o tym, jak postąpiłem wobec Egipcjan i jakich znaków dokonałem wśród nich. Dzięki temu poznacie, że Ja jestem Panem”.

³ Aaron i Mojżesz poszli do faraona i powiedzieli mu: „To mówi Pan, Bóg Hebrajczyków: «Jak długo jeszcze będziesz się pysznił przede Mną? Wypuść mój lud, aby Mi służył! ⁴ Jeżeli będziesz sprzeciwiał się wyjściu mojego ludu, jutro sprawię, że szarańcza wtargnie w twoje granice. ⁵ Pokryje całą ziemię, tak że nie będziesz mógł dostrzec jej powierzchni. Strawi resztki, które ocalały wam z gradobicia, zniszczy wszystkie drzewa, które zaczynają wyrastać na polach. ⁶ Zaroi się od niej w twoich pałacach, w mieszkaniach twoich dworzan i w domach wszystkich Egipcjan. Czegoś podobnego nie widzieli najdalsi twoi przodkowie od dnia, w którym zamieszkali na tej ziemi, aż do dziś»”. Następnie Mojżesz odwrócił się i odszedł od faraona.

⁷ Wtedy dworzanie faraona powiedzieli do niego: „Jak długo jeszcze ten człowiek będzie działał na naszą zgubę? Wypuść tych ludzi, niech sobie służą Panu, ich Bogu. Czy nie zdajesz sobie sprawy, że Egipt ginie?”. ⁸ Wezwano więc ponownie Mojżesza i Aarona do faraona, a on rzekł do nich: „Idźcie, służcie Panu, waszemu Bogu. Którzy to mają wyruszyć?”. ⁹ Mojżesz odpowiedział: „Pójdziemy razem z dziećmi i starcami, zabierzemy naszych synów i córki, trzody owiec i bydła, gdyż będziemy obchodzić święto Pana”. ¹⁰ Faraon odrzekł: „Tak życzę wam opieki ze strony Pana, jak pozwalam wam zabrać ze sobą dzieci! Widać jak na dłoni, że knujecie zdradę. ¹¹ Dlatego się nie zgadzam! Niech pójdą sami mężczyźni i niech służą Panu, o to przecież prosiliście”. Po czym faraon ich przepędził.

¹² Pan rzekł więc do Mojżesza: „Wznieś rękę nad krainą Egiptu, aby szarańcza spadła na ziemię egipską. Niech pożre wszelką roślinność i wszystko to, co ocalało z gradobicia”. ¹³ Mojżesz wyciągnął swoją laskę nad Egiptem, a Pan skierował wschodni wiatr na tę krainę. Wiało cały dzień i całą noc, a nad ranem wschodni wiatr przyniósł szarańczę. ¹⁴ Szarańcza obsiadła całą egipską ziemię, zagnieździła się we wszystkich zakątkach kraju. Nigdy przedtem nie było tak dotkliwej plagi szarańczy i w przyszłości nie będzie podobnej. ¹⁵ Szarańcza pokryła całą powierzchnię ziemi ciemną powłoką, strawiła wszelką roślinność i wszystkie owoce drzew, których nie dosięgło gradobicie. Nie pozostało nic zielonego na drzewach i na polach na całym obszarze Egiptu. ¹⁶ Faraon czym prędzej wezwał Mojżesza i Aarona i rzekł: „Zgrzeszyłem przeciwko Panu, Bogu waszemu, i przeciwko wam. ¹⁷ Wybaczcie mi jednak i teraz mój grzech. Pomódlcie się do Pana, waszego Boga, aby tylko oddalił to śmiertelne zagrożenie”. ¹⁸ Mojżesz wyszedł od faraona i modlił się do Pana. ¹⁹Pan odwrócił więc kierunek wiatru. Potężny wicher zachodni porwał szarańczę i rzucił ją do Morza Czerwonego. Na całym obszarze Egiptu nie pozostało ani śladu po szarańczy. ²⁰ Pan jednak sprawił, że faraon trwał w uporze i nie wypuścił Izraelitów.

DZIEWIĄTA PLAGA: CIEMNOŚCI

²¹ Pan rzekł do Mojżesza: „Wznieś rękę ku niebu, a taka ciemność ogarnie ziemię egipską, że można będzie jej dotknąć”. ²² Mojżesz wzniósł rękę ku niebu, a gęsta ciemność opanowała całą krainę Egiptu na trzy dni. ²³ Ludzie nie widzieli siebie nawzajem, co więcej, nikt nie był w stanie przez trzy dni podnieść się ze swojego miejsca. Tymczasem w domach Izraelitów było widno. ²⁴Faraon wezwał Mojżesza i powiedział: „Idźcie, służcie Panu. Jedynie trzody owiec i bydła niech zostaną, dzieci zaś możecie zabrać ze sobą”. ²⁵ Mojżesz odparł: „Ty dasz nam bydło na ofiary i całopalenia, które mamy złożyć Panu, naszemu Bogu, ²⁶ a także nasze trzody, co do jednej sztuki, wyruszą z nami. Z nich bowiem mamy składać ofiary, aby służyć Panu, naszemu Bogu. Nie wiemy zaś, jak mamy służyć Panu, dopóki nie przybędziemy na miejsce”. ²⁷Pan sprawił, że faraon trwał w uporze i nie zgodził się na ich wyjście. ²⁸Faraon rzekł do Mojżesza: „Precz z moich oczu! Żebyś nie odważył się więcej stanąć przede mną! W dniu, w którym to zrobisz – zginiesz!”.

²⁹ Mojżesz odparł: „Niech będzie, jak powiedziałeś. Nie stawię się więcej przed tobą”.

ZAPOWIEDŹ DZIESIĄTEJ PLAGI

Rozdział 11

11 ¹Pan rzekł do Mojżesza: „Ześlę jeszcze jedną plagę na faraona i na Egipt, po czym was stąd wypuści, odeśle, co więcej, wypędzi was. ²Powiedz też ludowi, żeby każdy mężczyzna i każda kobieta pożyczyli od swoich znajomych srebrne i złote naczynia”. ³Pan wzbudził u Egipcjan życzliwość względem ludu. Również Mojżesz zyskał w Egipcie wielkie uznanie w oczach dworzan faraona i w oczach ludu.

⁴ Mojżesz powiedział: „To mówi Pan: «O północy przejdę przez Egipt. ⁵ Zabiję wszystkich pierworodnych w ziemi egipskiej, od pierworodnego syna faraona, który zasiada na swoim tronie, aż do pierworodnego niewolnicy przy żarnach, oraz wszystko pierworodne wśród bydła. ⁶ Lament niewysłowiony rozlegnie się w całej krainie Egiptu. Nie było takiego przedtem i podobny nigdy się nie powtórzy. ⁷ A na Izraelitów nawet pies nie szczeknie – dotyczy to zarówno ludzi, jak i bydła. Po tym poznacie, że Pan wprowadza rozdział między Egiptem a Izraelem. ⁸ Wówczas ci wszyscy twoi dworzanie przyjdą do mnie i kornie błagać będą w pokłonach: Idź wraz z całym ludem, któremu przewodzisz. Wtedy pójdę»”. Mojżesz wyszedł od faraona wielce zagniewany. ⁹ Pan rzekł do Mojżesza: „Faraon nie posłucha was, aby tym liczniejsze stały się moje cuda w krainie Egiptu”. ¹⁰ Tych właśnie cudów dokonali Mojżesz i Aaron wobec faraona, lecz Pan sprawił, że faraon zaciął się w uporze i nie wypuścił Izraelitów ze swojego kraju.

NOC PASCHALNA I WYJŚCIE Z EGIPTU

POLECENIA DOTYCZĄCE NOCY PASCHALNEJ

Rozdział 12

12 ¹Pan powiedział do Mojżesza i Aarona w ziemi egipskiej: ²„Ten miesiąc będzie dla was najważniejszym z miesięcy, od niego zaczniecie liczyć miesiące roku. ³Ogłoście całej społeczności Izraela: Dziesiątego dnia tego miesiąca niech każdy z was weźmie baranka dla swojej rodziny, po jednym baranku dla domu. ⁴Jeśli rodzina jest zbyt mała, aby zjeść baranka, niech zaprosi do swojego domu najbliższego sąsiada, aż zbierze się odpowiednia liczba biesiadników. Tak jedzcie baranka, aby każdy spożył właściwą dla siebie porcję. ⁵Wasz baranek ma być jednorocznym samcem, bez skazy, wybranym spośród owiec. Możecie też wziąć koźlę. ⁶Będziecie go strzegli do czternastego dnia tego miesiąca, a pod wieczór zabije go cała społeczność Izraela. ⁷Jego krwią naznaczą futrynę drzwi każdego domu, gdzie będą go jeść. ⁸Upieczone mięso zjedzą tej nocy. Spożyją je z przaśnym chlebem i gorzkimi ziołami. ⁹Nie jedzcie z niego nic surowego ani ugotowanego w wodzie. Macie go upiec w całości razem z głową, kończynami i wnętrznościami. ¹⁰Nie zostawicie z niego niczego na następny dzień, a jeśliby coś pozostało do rana, spalicie to w ogniu. ¹¹Tak oto będziecie go jeść: wasze biodra będą przepasane, wasze stopy obute w sandały, w rękach będziecie trzymać podróżne laski. Będziecie go jeść pospiesznie. Taka będzie Pascha Pana. ¹²Tej nocy przejdę przez ziemię Egiptu i zabiję wszystko pierworodne w ziemi Egiptu, od człowieka aż do bydła, a nad wszystkimi bogami Egiptu odbędę sąd, Ja, Pan. ¹³Waszym znakiem będzie krew na domach, w których się schronicie. Skoro zobaczę krew, ominę was i nie porazi was nieszczęście, gdy będę pustoszył ziemię Egiptu. ¹⁴Macie upamiętnić ten dzień. Będziecie go obchodzić jako święto Pana. Po wszystkie pokolenia świętowanie go będzie wiecznym przykazaniem.

PRZAŚNIKI

¹⁵ Przez siedem dni będziecie jedli przaśniki, ponieważ pierwszego dnia pozbędziecie się zakwasu z waszych domów. Ktokolwiek jadłby chleb na zakwasie, od pierwszego aż do siódmego dnia, zostanie usunięty spośród Izraelitów. ¹⁶ Pierwszego dnia zwołacie święte zgromadzenie i siódmego dnia również zwołacie święte zgromadzenie. W tych dniach przerwiecie wszelkie wasze zajęcia, będziecie mogli przyrządzać tylko to, co każdy potrzebuje do jedzenia. ¹⁷ Będziecie przestrzegać zasad dotyczących przaśników, gdyż w tym dniu wyprowadziłem was w szyku bojowym z ziemi Egiptu. Będziecie obchodzić ten dzień przez wszystkie pokolenia – jest to wieczne przykazanie. ¹⁸ W pierwszym miesiącu, od wieczora czternastego dnia do wieczora dnia dwudziestego pierwszego, będziecie jeść przaśny chleb. ¹⁹ Przez siedem dni nie znajdzie się zakwas w waszych domach. Ktokolwiek bowiem zjadłby chleb na zakwasie, zostanie usunięty ze społeczności Izraela, zarówno cudzoziemiec, jak i członek narodu. ²⁰ Nie będziecie jedli żadnego chleba na zakwasie. We wszystkich waszych domach będziecie spożywać chleb przaśny”.

POLECENIA MOJŻESZA

²¹ Mojżesz wezwał wszystkich starszych Izraela i powiedział do nich: „Wybierzcie baranki dla waszych rodzin i zabijcie je jako Paschę. ²² Weźcie też wiązkę hizopu i zanurzcie ją we krwi zebranej w misie. Naznaczcie futrynę drzwi krwią wziętą z misy. Niech nikt z was nie wychodzi poza drzwi swojego domu, zanim zaświta! ²³ Pan przejdzie przez Egipt, siejąc spustoszenie. Lecz gdy Pan ujrzy krew na futrynie drzwi, ominie wejście i nie pozwoli Niszczycielowi wstąpić do waszych domów, aby was porazić. ²⁴ Przestrzegajcie tych poleceń. Będą one na zawsze prawem dla was i waszych potomków. ²⁵ Gdy wejdziecie do kraju, który da wam Pan zgodnie ze swoją obietnicą, macie przestrzegać spełniania tego obrzędu. ²⁶ Wówczas wasi synowie będą was pytać: «Czym dla was jest ten obrzęd?». ²⁷ Odpowiecie: «To jest ofiara Paschy dla Pana, który ominął domy Izraelitów w Egipcie. Oszczędził nasze domy, gdy pustoszył Egipt»”. Wtedy lud oddał pokłon i upadł na twarz. ²⁸ Izraelici przystąpili do wypełnienia poleceń, które Pan dał Mojżeszowi i Aaronowi, niczego nie zaniedbując.

ŚMIERĆ PIERWORODNYCH

²⁹ O północy Pan zgładził wszystkich pierworodnych w ziemi egipskiej: od pierworodnego syna faraona, który zasiada na swoim tronie, do pierworodnego syna skazańca, który jest w więzieniu, jak również wszystko pierworodne pośród bydła. ³⁰ Faraon zbudził się tej nocy, a z nim cały jego dwór i wszyscy Egipcjanie. Rozległ się przeraźliwy lament, gdyż nie było w Egipcie domu, którego nie nawiedziłaby śmierć. ³¹ Nocą faraon wezwał Mojżesza i Aarona i powiedział: „Natychmiast wyjdźcie z mojego kraju! Zabierzcie ze sobą wszystkich Izraelitów! Idźcie służyć Panu, jak chcieliście. ³² Weźcie ze sobą trzody i bydło, bo domagaliście się tego. I błogosławcie również mnie”.

³³ Egipcjanie przynaglali lud, aby jak najszybciej opuścił kraj. Mówili bowiem: „Wszyscy pomrzemy!”.

Z RAMZES DO SUKKOT

³⁴ Lud zabrał ciasto, zanim zdążyło się zakwasić. Misy na ciasto zawinięte w płaszcze zarzucili na plecy. ³⁵ Izraelici postąpili według rady Mojżesza i poprosili Egipcjan o naczynia srebrne i złote oraz szaty. ³⁶ Pan wzbudził u Egipcjan życzliwość względem ludu i spełnili ich prośbę. W taki sposób Izraelici złupili Egipt. ³⁷ Izraelici wyruszyli z Ramzes do Sukkot: około sześciuset tysięcy pieszych mężczyzn, nie licząc dzieci. ³⁸ Towarzyszyły im rzesze innych ludów, oprócz tego niezliczone stada owiec i bydła. ³⁹ Z ciasta zabranego z Egiptu, które nie zdążyło się zakwasić, Izraelici upiekli przaśny chleb. Ponieważ zostali wypędzeni z Egiptu, nie mogli zwlekać, nie przygotowali więc żywności na drogę. ⁴⁰ Czas pobytu Izraelitów w Egipcie wynosił czterysta trzydzieści lat. ⁴¹ Dopiero gdy upłynęło czterysta trzydzieści lat, nadszedł ten dzień, w którym wszystkie zastępy Pana opuściły krainę Egiptu. ⁴² Pan czuwał tej nocy, by wyprowadzić ich z ziemi egipskiej, dlatego ta noc należy do Pana. Cały Izrael ma czuwać tej nocy, po wszystkie pokolenia.

PRZEPISY DOTYCZĄCE PASCHY

⁴³ Pan powiedział do Mojżesza i Aarona: „Oto przepisy dotyczące Paschy. Obcym nie wolno jej spożywać. ⁴⁴ Niewolnik zakupiony za pieniądze może w niej uczestniczyć pod warunkiem, że zostanie obrzezany. ⁴⁵ Przybysz lub najemnik nie może do niej zasiąść. ⁴⁶ Baranka należy jeść w jednym domu. Nie wyniesiesz nic z mięsa ani nie będziesz łamał jego kości. ⁴⁷ Tak ma postąpić cała społeczność Izraela. ⁴⁸ Jeśli cudzoziemiec zamieszka u ciebie i chciałby obchodzić Paschę Pana, to wpierw masz obrzezać wszystkich mężczyzn w jego domu, a dopiero potem może do niej przystąpić. Będzie traktowany jak członek narodu. Wszyscy nieobrzezani natomiast nie będą jej spożywać. ⁴⁹ To samo prawo dotyczy członków narodu, jak i cudzoziemców, którzy zamieszkają pośród was”. ⁵⁰ Wszyscy Izraelici postąpili tak, jak polecił Pan Mojżeszowi i Aaronowi, niczego nie zaniedbując. ⁵¹ W tym właśnie dniu Pan wyprowadził Izraelitów w bojowym szyku z ziemi egipskiej.

PRAWO DOTYCZĄCE PIERWORODNYCH. PRZEPISY O PRZAŚNIKACH

Rozdział 13

13 ¹Pan powiedział do Mojżesza: ²„Poświęć Mi wszystko, co pierworodne wśród Izraelitów. Każde pierworodne wśród ludzi i zwierząt należy do Mnie. Dotyczy to zarówno ludzi, jak i bydła”.

³ Mojżesz przemówił do ludu: „Pamiętajcie o tym dniu, w którym wyszliście z Egiptu, gdzie byliście niewolnikami. Pan bowiem okazał swoją moc i wyprowadził was stamtąd, dlatego macie powstrzymać się od chleba na zakwasie. ⁴Przecież dzisiaj wychodzicie! W miesiącu kłosów! ⁵ A gdy Pan wprowadzi was do ziemi Kananejczyków, Chetytów, Amorytów, Chiwwitów i Jebusytów, którą obiecał dać waszym przodkom, do ziemi płynącej mlekiem i miodem, wówczas będziecie sprawować ten obrzęd w tym właśnie miesiącu. ⁶ Przez siedem dni będziesz jadł przaśny chleb, a w siódmym dniu urządzisz święto dla Pana. ⁷ Przaśny chleb będziesz jadł przez siedem dni. Na całym twoim obszarze nie może pojawić się ani chleb na zakwasie, ani zakwas. ⁸ W tym dniu będziesz opowiadał swojemu synowi: «Sprawuję ten obrzęd ze względu na to, co Pan uczynił dla mnie, gdy wychodziłem z Egiptu». ⁹ Stanie się to dla ciebie znakiem na twojej ręce i świadectwem pamięci pomiędzy twoimi oczami, aby prawo Pana było na twoich ustach. Pan bowiem okazał swoją moc i wyprowadził cię z Egiptu. ¹⁰ Każdego roku w wyznaczonym czasie masz przestrzegać tego przykazania.

¹¹ A gdy Pan wprowadzi cię do ziemi Kanaan i da ci ją w posiadanie, zgodnie z obietnicą daną tobie i twoim przodkom, ¹² wówczas oddasz Panu wszystkich pierworodnych, a także każdego pierworodnego samca spośród zwierząt. Należą bowiem do Pana. ¹³ Każde pierworodne oślę wykupisz barankiem, a jeśli nie wykupisz, masz mu złamać kark. Wykupisz każdego pierworodnego spośród twoich potomków. ¹⁴ Jeśli w przyszłości twój syn cię zapyta: «Co to znaczy?», odpowiesz: «Pan okazał swoją moc i wyprowadził nas z Egiptu, gdzie byliśmy niewolnikami. ¹⁵ Gdy bowiem faraon uparcie sprzeciwiał się naszemu wyjściu, Pan zabił wszystkich pierworodnych w ziemi egipskiej, od człowieka aż do pierworodnych pośród zwierząt. Dlatego ja ofiaruję Panu wszystkie pierworodne samce, a każdego pierworodnego spośród moich potomków wykupuję». ¹⁶ Stanie się to znakiem na twojej ręce i będzie umieszczone pomiędzy twoimi oczami, gdyż Pan okazał swoją moc i wyprowadził nas z Egiptu”.

Z SUKKOT DO ETAM

¹⁷ Gdy faraon uwolnił lud, Bóg nie poprowadził go szlakiem wiodącym przez kraj Filistynów, mimo że tamtędy byłoby bliżej. Powiedział bowiem: „Żeby lud w obliczu wojny nie rozmyślił się i nie zawrócił do Egiptu”. ¹⁸ Dlatego Bóg powiódł lud okrężną drogą przez pustynię w kierunku Morza Czerwonego. Izraelici wyruszyli z ziemi egipskiej w bojowym szyku. ¹⁹ Mojżesz zabrał ze sobą kości Józefa, gdyż ten zobowiązał Izraelitów uroczystą przysięgą: „Gdy Bóg pospieszy wam z pomocą, wówczas weźmiecie stąd ze sobą moje kości”. ²⁰ Wyruszyli z Sukkot i rozbili obóz w Etam, na obrzeżach pustyni. ²¹ A Pan za dnia szedł przed nimi w słupie obłoku i wskazywał im drogę, nocą natomiast świecił im w słupie ognia, by mogli wędrować dniem i nocą. ²² W dzień słup obłoku nie oddalał się sprzed ludu, podobnie w nocy słup ognia.

Z ETAM NAD BRZEG MORZA

Rozdział 14

14 ¹Pan przemówił do Mojżesza: ²„Każ zawrócić Izraelitom i rozbić obóz pod Pi-Hachirot, pomiędzy Migdol a morzem, naprzeciw Baal-Sefon, nad brzegiem morza. ³Faraon zapewne pomyśli o Izraelitach: «Pobłądzili w kraju, pustynia zewsząd ich otacza». ⁴A Ja sprawię, że faraon zatnie się w uporze i wyruszy w pościg za wami. Wtedy okażę swoją potęgę wobec faraona i całej jego armii. Przekonają się Egipcjanie, że Ja jestem Panem”. Tak właśnie uczynili Izraelici.

POŚCIG EGIPCJAN. LĘK IZRAELITÓW

⁵ Gdy doniesiono królowi Egiptu, że lud zbiegł, odmieniło się nastawienie faraona i jego dworzan do Izraelitów. Rzekli więc: „Co najlepszego zrobiliśmy? Pozwoliliśmy Izraelitom uwolnić się ze służby dla nas!”. ⁶ Faraon rozkazał więc zaprząc swój rydwan i stanął na czele swojego ludu. ⁷ Wziął ze sobą sześćset wyborowych rydwanów, wszystkie rydwany egipskie, a na każdym z nich mężnych wojowników. ⁸ Pan sprawił, że faraon, król Egiptu, zaciął się w uporze i rzucił się w pościg za Izraelitami. A Izraelici szli ufnie naprzód, z podniesionym czołem. ⁹ Egipcjanie ścigali Izraelitów, aż dopadli ich obozujących nad brzegiem morza. Wszystkie konie i rydwany faraona, jego konnica i wojsko przybyły do Pi-Hachirot, naprzeciw Baal-Sefon. ¹⁰ Gdy faraon był już blisko, Izraelici zdali sobie sprawę ze swojego położenia: oto Egipt ruszył przeciwko nim! Przerazili się ogromnie i zaczęli wołać do Pana. ¹¹ Powiedzieli do Mojżesza: „Czyżby brakowało grobów w Egipcie, że wywiodłeś nas na pustynię, byśmy poginęli? Jaki z tego pożytek, że wyprowadziłeś nas z Egiptu? ¹² Czy nie sprawdza się to, o czym mówiliśmy ci w Egipcie: Zostaw nas w spokoju, wolimy służyć Egipcjanom? Lepiej by nam było służyć Egipcjanom, niż ginąć na pustyni!”. ¹³ Mojżesz odrzekł ludowi: „Nie bójcie się! Wytrwajcie, a zobaczycie wasze ocalenie, którego Pan dzisiaj dokona! Tych Egipcjan, których teraz macie przed sobą, nie zobaczycie już nigdy więcej. ¹⁴ Pan będzie walczył za was, bądźcie spokojni”.

PRZEJŚCIE PRZEZ MORZE CZERWONE

¹⁵ Pan powiedział do Mojżesza: „Czemu krzyczysz do mnie? Powiedz Izraelitom, żeby ruszali, ¹⁶ a ty podnieś swoją laskę, wznieś rękę nad morzem i rozdziel je. Izraelici przejdą przez środek morza po suchej ziemi. ¹⁷ Ja natomiast sprawię, że Egipcjanie w ślepym uporze wejdą za nimi. Okażę moją chwałę przez to, co uczynię faraonowi, całej jego armii, jego rydwanom i jego jeźdźcom. ¹⁸ Egipcjanie przekonają się, że Ja jestem Panem, gdy okażę moją chwałę przed faraonem, jego rydwanami i jego jeźdźcami”. ¹⁹ Anioł Pański, który prowadził tabor Izraelitów, przeszedł na ich tyły. Również słup obłoku, który ich poprzedzał, stanął za nimi. ²⁰ Zajął miejsce między taborem Egipcjan a taborem Izraelitów. Dla jednych obłok był ciemnością, drugim rozjaśniał noc. Ani jedni, ani drudzy nie zbliżyli się do siebie przez całą noc.

²¹ Mojżesz wzniósł rękę nad morzem, a Pan przegnał morze wiatrem wschodnim, który wiał przez całą noc. Wiatr osuszył morze, a woda się rozdzieliła. ²² Izraelici weszli w środek morza po suchej ziemi, a woda była im murem po prawej i po lewej stronie. ²³ Egipcjanie ich ścigali. Wszystkie konie faraona, rydwany i jeźdźcy podążyli za nimi w środek morza. ²⁴ Zanim zaświtało, Pan spojrzał ze słupa obłoku i ognia na tabor Egipcjan i pomieszał ich szyki. ²⁵ Zatrzymał koła ich rydwanów i z trudem poruszali się naprzód. Egipcjanie zawołali: „Uciekajmy przed Izraelem, gdyż Pan walczy za niego z Egiptem”. ²⁶ Wtedy Pan rzekł do Mojżesza: „Wznieś rękę nad morzem, aby woda zalała Egipcjan, ich rydwany i jeźdźców”. ²⁷ Mojżesz wzniósł rękę nad wodą, a ona o poranku powróciła na swoje miejsce, Egipcjanie natomiast uciekali w stronę powracającej wody. Pan pogrążył Egipcjan w samym środku morza. ²⁸ Powracająca woda zalała wozy, jeźdźców i całe wojsko faraona, które weszło w morze, ścigając Izraelitów. Nikt spośród nich nie ocalał. ²⁹ Izraelici szli natomiast środkiem morza po suchej ziemi, a woda była im murem po prawej i po lewej stronie. ³⁰ Pan wybawił w tym dniu Izraela spod władzy Egiptu. Izraelici widzieli martwych Egipcjan na brzegu morza. ³¹ Zobaczyli ogromną moc, której Pan użył wobec Egipcjan, i ogarnęła ich bojaźń wobec Pana. Uwierzyli Panu oraz jego słudze, Mojżeszowi.

DZIĘKCZYNNA PIEŚŃ ZWYCIĘSTWA

Rozdział 15

15 ¹Wówczas Mojżesz zaśpiewał wraz z Izraelitami tę pieśń dla Pana:

„Zaśpiewam Panu,

wielka jest Jego chwała.

On konia i jeźdźca

pogrążył w odmętach.

² Pan moją mocą i pieśnią,

On stał się moim wybawcą.

To mój Bóg! Będę Go uwielbiał,

Bóg mego ojca! Będę Go wywyższał.

³ Pan, potężny wojownik!

Nosi On imię Pan.

⁴ Rydwany faraona i jego wojsko

rzucił w morze.

Wyborni jego wodzowie

potonęli w Morzu Czerwonym.

⁵ Pochłonęła ich otchłań,

pogrążyli się w głębinach jak kamień.

⁶ Twoja prawa ręka, Panie,

osławiona potęgą!

Twoja prawa ręka, Panie,

starła nieprzyjaciela!

⁷ Ogromem Twej chwały

powaliłeś wroga.

Poraziłeś ich swoim gniewem,

spłonęli jak plewy.

⁸ Pod tchnieniem Twych nozdrzy

spiętrzyły się wody,

wałem stanęły odmęty,

w głębinach zastygły kipiele.

⁹ Rzekł nieprzyjaciel:

«Dopadnę! Pochwycę!

Rozdzielę łupy!

Nasycę swą żądzę!

Wyciągnę miecz!

Wytracę ich swoim ramieniem!».

¹⁰ Powiałeś swym tchnieniem

i pochłonęło ich morze,

poszli na dno jak ołów

w niezgłębione odmęty.

¹¹ Któż jest równy Tobie

pośród bóstw, o Panie?

Któż jest równy Tobie?

Tyś wspaniały w świętości,

groźny w swojej chwale,

Tyś sprawcą cudów.

¹² Wyciągnąłeś prawą rękę,

pochłonęła ich ziemia.

¹³ Prowadzisz w łaskawości swojej

lud, który wybawiłeś.

Powiedziesz go w swojej potędze

do Twej świętej krainy.

¹⁴ Usłyszą to narody i zadrżą.

Groza owładnie ludami Filistei,

¹⁵ przerażą się książęta Edomu,

strach opanuje władców Moabu,

struchleją mieszkańcy Kanaanu,

¹⁶ ogarnie ich lęk i przerażenie.

Na widok potęgi Twego ramienia

zamilkną jak kamień.

A lud Twój przejdzie, Panie,

lud, który Ty nabyłeś na własność.

¹⁷ Poprowadzisz go i zasadzisz

na górze Twego dziedzictwa,

w miejscu, które na swoją siedzibę

przygotowałeś, o Panie,

na świątynię Pańską

przysposobiły je Twe ręce.

¹⁸ Pan króluje na wieki, na zawsze”.

¹⁹ Istotnie bowiem, koń faraona, jego rydwan i jeźdźcy ruszyli w morze, a Pan sprawił, że spadły na nich z powrotem wody morskie, Izraelici natomiast kroczyli po suchej ziemi środkiem morza. ²⁰ Wówczas prorokini Miriam, siostra Aarona, wzięła do ręki bębenek, a za nią podążyły w pląsach z bębenkami wszystkie izraelskie kobiety. ²¹ Miriam zaintonowała dla nich refren:

„Śpiewajcie Panu,

wielka jest Jego chwała.

On konia i jeźdźca

pogrążył w odmętach”.

DROGA PRZEZ PUSTYNIĘ

GORZKIE WODY W MARA

²² Mojżesz kazał Izraelitom ruszać znad Morza Czerwonego, wyszli więc na pustynię Szur. Uszli trzy dni drogi przez pustynię, lecz nie mogli znaleźć wody. ²³ Przybyli do Mara, lecz tamtejsza woda nie nadawała się do picia, bo była gorzka. Dlatego nazwano to miejsce Mara.

²⁴ Lud zaczął szemrać przeciwko Mojżeszowi: „Co będziemy pili?”. ²⁵ Mojżesz wołał do Pana, a Pan wskazał mu drzewo, które wrzucone do wody, uzdatniało ją do picia. Tam Pan ustanowił dla niego przepisy i prawa, tam też wystawił go na próbę. ²⁶ Pan rzekł: „Jeśli we wszystkim będziesz posłuszny poleceniom Pana, twojego Boga, i będziesz robił to, co jest zgodne z Jego wolą, jeśli będziesz posłuszny Jego przykazaniom i będziesz przestrzegał Jego ustaw, wówczas nie ześlę na ciebie żadnej z chorób, którymi dotknąłem Egipcjan, gdyż Ja jestem Panem, który cię uzdrawia”. ²⁷ Następnie przybyli do Elim. Było tam dwanaście źródeł i siedemdziesiąt palm. Tam, nad wodą, rozbili obóz.

PRZEPIÓRKI I MANNA

Rozdział 16

16 ¹Piętnastego dnia drugiego miesiąca od wyjścia z ziemi egipskiej cała społeczność Izraela opuściła Elim i ruszyła przez pustynię Sin, która znajduje się między Elim a Synajem. ²Cała społeczność Izraela szemrała na pustyni przeciwko Mojżeszowi i Aaronowi. ³Izraelici narzekali: „Oby dane nam było umrzeć, zgodnie ze zrządzeniem Pana, w Egipcie, siedząc nad garnkiem mięsa, jedząc chleb do sytości! Wy zaś wywiedliście nas na pustkowie, by całe to zgromadzenie zamorzyć głodem”. ⁴Wówczas Pan rzekł do Mojżesza: „Oto Ja spuszczę na was chleb z nieba, jak deszcz. Każdego dnia lud wyjdzie, aby zebrać, ile mu potrzeba na dany dzień. Wystawię go na próbę, by przekonać się, czy będzie postępował według mojego prawa, czy też nie. ⁵Szóstego dnia bowiem będą musieli zrobić zapasy, zbiorą więc dwa razy tyle, co w pozostałe dni”. ⁶Mojżesz i Aaron ogłosili wszystkim Izraelitom: „Wieczorem przekonacie się, że Pan wyprowadził was z ziemi egipskiej, ⁷a rano zobaczycie chwałę Pana, gdyż Pan słyszy, że szemrzecie przeciwko Niemu. A my, kimże jesteśmy, że narzekacie na nas?”. ⁸Mojżesz ciągnął dalej: „Otóż Pan da wam wieczorem mięso, byście się najedli, a rankiem chleb, byście się nasycili, gdyż słyszy Pan, że uskarżacie się, szemrząc przeciwko Niemu. A my, kimże jesteśmy? Przecież to nie na nas narzekacie, ale na Pana”.

⁹ Do Aarona zaś Mojżesz powiedział: „Ogłoś całej społeczności Izraela: «Zbliżcie się do Pana, gdyż usłyszał wasze skargi»”. ¹⁰ Gdy Aaron oznajmił te słowa całej społeczności Izraela, zwrócili się ku pustyni, a ich oczom objawiła się chwała Pana w obłoku. ¹¹ Pan rzekł do Mojżesza: ¹² „Usłyszałem narzekanie Izraelitów. Ogłoś im: «O zmierzchu będziecie jeść mięso, a rankiem nasycicie się chlebem. Przekonacie się, że Ja jestem Panem»”. ¹³ I rzeczywiście, pod wieczór nadleciały stada przepiórek i pokryły obozowisko, a o świcie gęsta mgła osiadającej rosy okryła obóz. ¹⁴ Gdy mgły się uniosły, na powierzchni pustyni leżały drobne, okrągłe ziarenka, podobne do szronu. ¹⁵ Gdy Izraelici to zobaczyli, mówili jeden do drugiego: „Man hu”, gdyż nie wiedzieli, cóż to takiego. Mojżesz powiedział do nich: „To jest właśnie chleb, który Pan daje wam jako pożywienie. ¹⁶ A oto, co Pan nakazuje: «Niech każdy nazbiera tyle, ile potrzebuje na posiłek. Zbierzcie również dla tych, którzy pozostali w namiotach, licząc jeden omer na osobę»”. ¹⁷ Tak też postąpili Izraelici, jedni zebrali więcej, a inni mniej. ¹⁸ Gdy odmierzyli po omerze, okazało się, że ci, którzy zebrali więcej, nie mieli za dużo, a tym, którzy zebrali mniej, nie zabrakło. Każdy nazbierał tyle, ile potrzebował na posiłek.

¹⁹ Mojżesz rzekł do nich: „Niech nikt nie odkłada zapasów na następny dzień!”. ²⁰ A jednak nie posłuchano Mojżesza, wielu zostawiło część porcji do następnego poranka. Wówczas zalęgły się robaki i wszystko się popsuło. Mojżesz rozgniewał się na nich. ²¹ Każdego ranka wszyscy zbierali tyle, ile potrzebowali na posiłek, a gdy zaczynało grzać słońce, reszta się rozpływała. ²² Szóstego dnia zebrali natomiast podwójną porcję pożywienia, po dwa omery na osobę. Naczelnicy społeczności przyszli do Mojżesza i donieśli mu o tym, ²³ na co on rzekł: „Tak właśnie polecił Pan: «Jutro będzie czas odpoczynku, święty szabat dla Pana. Upieczcie, co macie upiec, ugotujcie, co macie ugotować, a całą resztę zachowajcie sobie jako zapasy na jutro»”. ²⁴ Zostawili więc pożywienie do rana, zgodnie z poleceniem Mojżesza, a ono się nie popsuło ani robactwo się w nim nie zalęgło. ²⁵ Mojżesz zachęcał ich: „Posilcie się dzisiaj tym, co zebraliście wczoraj, gdyż mamy szabat dla Pana! Dzisiaj nie znajdziecie pożywienia na polach. ²⁶ Przez sześć dni je zbieracie, lecz siódmego dnia przypada szabat, nie będzie go więc w tym dniu”. ²⁷ Niektórzy jednak spośród ludu wyszli, by zbierać również siódmego dnia, ale nic nie znaleźli. ²⁸ Na to rzekł Pan do Mojżesza: „Jak długo jeszcze będziecie się sprzeciwiać zachowywaniu moich przykazań i mojego prawa? ²⁹ Patrzcie! Pan sam obdarzył was szabatem! Dlatego On daje wam w szóstym dniu podwójną porcję pożywienia. W siódmym dniu niech każdy pozostanie w domu i nie opuszcza swojego miejsca”. ³⁰ Odpoczął więc lud siódmego dnia.

³¹ Izraelici nazwali ów pokarm manną. Był on podobny do nasion kolendry, biały, o smaku placka z miodem. ³² Mojżesz powiedział: „Tak polecił Pan: «Odmierz jeden omer manny, na pamiątkę dla przyszłych pokoleń, aby mogli oglądać pożywienie, jakim karmiłem ich na pustyni, gdy wyprowadziłem ich z ziemi egipskiej»”. ³³ Następnie Mojżesz rzekł do Aarona: „Weź dzban, wsyp do niego miarę jednego omera manny i postaw przed Panem jako pamiątkę dla przyszłych pokoleń”. ³⁴ Aaron umieścił naczynie na pamiątkę przed Świadectwem Przymierza, zgodnie z poleceniem, które Pan dał Mojżeszowi. ³⁵ Izraelici żywili się manną przez czterdzieści lat, aż doszli do ziemi, na której mieli się osiedlić. Jedli mannę do czasu, aż dotarli do granic krainy Kanaan. ³⁶ Omer to jedna dziesiąta efy.

WODA ZE SKAŁY

Rozdział 17

17 ¹Cała społeczność Izraela wyruszyła z pustyni Sin, by odbyć kolejne etapy wędrówki, według woli Pana. Rozbili obóz w Refidim, lecz nie było tam wody, aby lud mógł się napić. ²Wszczęli więc spór z Mojżeszem, mówiąc: „Dajcie nam wody! Chce nam się pić!”. Mojżesz bronił się: „Dlaczego kłócicie się ze mną? Czemu wystawiacie Pana na próbę?”. ³Lud omdlewał z pragnienia, zaczął więc czynić wyrzuty Mojżeszowi: „Do czego to podobne! Czy po to wywiodłeś nas z Egiptu, żebyśmy poginęli? Żeby nasze dzieci i nasze trzody poumierały z pragnienia?”. ⁴Mojżesz wołał więc do Pana: „Co mam uczynić z tym ludem? Jeszcze trochę, a mnie ukamienują!”. ⁵Pan rzekł do Mojżesza: „Wystąp przed lud, przywołaj do siebie starszyznę Izraela, weź do ręki laskę, którą uderzyłeś wody Nilu, i ruszaj. ⁶Oto Ja stanę przed tobą tam, na skale, na górze Horeb. Gdy uderzysz w skałę, wypłynie z niej woda i lud zaspokoi pragnienie”. Mojżesz zrobił tak na oczach starszyzny Izraela. ⁷Miejsce to nazwano Massa i Meriba z powodu kłótni, jaką wszczęli Izraelici, oraz dlatego, że wystawili Pana na próbę, mówiąc: „Czy aby na pewno Pan jest wśród nas?”.

BITWA Z AMALEKITAMI POD REFIDIM

⁸ Tymczasem do Refidim nadciągnęli Amalekici, aby walczyć z Izraelitami. ⁹ Mojżesz wydał rozkaz Jozuemu: „Zwerbuj odpowiednich mężczyzn i przygotuj się, aby stawić czoła Amalekitom. Ja natomiast stanę jutro na szczycie wzgórza i w ręce będę trzymać laskę Bożą”. ¹⁰ Jozue spełnił rozkaz Mojżesza i uderzył na Amalekitów, a Mojżesz razem z Aaronem i Churem wspięli się na szczyt wzgórza. ¹¹ Gdy Mojżesz wznosił ręce, szala zwycięstwa przechylała się na stronę Izraelitów, gdy je opuszczał, górą byli Amalekici. ¹² Z czasem ramiona Mojżesza zdrętwiały, podsunięto mu więc kamień, aby mógł usiąść, a Aaron i Chur podtrzymywali jego ręce, jeden z jednej, drugi z drugiej strony. W ten sposób ramiona Mojżesza nie opadły aż do zachodu słońca. ¹³ Jozue zaś rozgromił doszczętnie wszystkie oddziały Amalekitów. ¹⁴ Pan powiedział do Mojżesza: „Zapisz to w księgach na wieczną pamiątkę i wyryj w pamięci Jozuego: Oto Ja wymazuję pod niebem wszelkie wspomnienie po Amalekitach!”. ¹⁵ Mojżesz zbudował ołtarz i nadał mu nazwę „Pan moją chorągwią”, ¹⁶ następnie powiedział: „Pan przysiągł na swój tron! Po wieczne czasy, w imię Pana, wojna Amalekitom!”.

JETRO ODWIEDZA MOJŻESZA

Rozdział 18

18 ¹Do teścia Mojżesza, Jetra, kapłana Madianitów, dotarły wieści o wszystkim, czego Bóg dokonał dla Mojżesza i dla swojego ludu Izraela, a zwłaszcza o tym, że Pan wyprowadził Izraelitów z Egiptu. ²Zabrał więc ze sobą żonę Mojżesza, Seforę, którą ten uprzednio odesłał, ³oraz obu jej synów. Pierwszy miał na imię Gerszom, gdyż Mojżesz powiedział: „Byłem przybyszem w obcej krainie”, ⁴drugi natomiast nazywał się Eliezer, od słów: „Bóg mojego ojca pospieszył mi z pomocą i wybawił mnie od miecza faraona”. ⁵Jetro, teść Mojżesza, przybył wraz z jego żoną oraz synami do niego na pustynię, do obozowiska u stóp góry Boga. ⁶Kazał on zapowiedzieć Mojżeszowi: „Przybędę do ciebie razem z twoją żoną i obydwoma synami”.

⁷ Mojżesz wyszedł na spotkanie teścia, oddał mu pokłon i ucałował go, następnie przywitali się i poszli do namiotu. ⁸ Mojżesz opowiedział teściowi o wszystkim, czego Pan dokonał wobec faraona i Egiptu ze względu na Izraela, oraz o tym, jak Pan wybawił ich w drodze ze wszelkich niebezpieczeństw, które na nich czyhały. ⁹ Jetro radował się dobrem, jakie Pan wyświadczył Izraelitom, gdy wybawił ich z mocy Egiptu, ¹⁰ i rzekł: „Niech będzie błogosławiony Pan, który uwolnił was spod władzy Egiptu i z mocy faraona, oraz wybawił lud z niewoli egipskiej! ¹¹ Teraz przekonałem się, że Pan jest potężniejszy od wszystkich bogów, gdyż z nawiązką odpłacił Egipcjanom za ich pychę”. ¹² Jetro, teść Mojżesza, przyprowadził bydło na całopalenie i na ofiary dla Boga, następnie przybył Aaron wraz z całą starszyzną Izraela i biesiadowali z teściem Mojżesza przed Bogiem.

MOJŻESZ USTANAWIA SĘDZIÓW

¹³ Nazajutrz Mojżesz zasiadł, aby rozstrzygać spory wśród ludu, a lud przybywał do niego ze sprawami od rana aż do wieczora. ¹⁴ Gdy teść Mojżesza zauważył, jak on się trudzi dla ludu, zapytał: „Cóż to za sposób sprawowania sądów? Dlaczego ty zasiadasz sam, a cały lud przedkłada ci sprawy od rana do wieczora?”. ¹⁵ Mojżesz odparł swojemu teściowi: „Lud przychodzi do mnie, by rozeznać wolę Boga. ¹⁶ Gdy pojawi się jakaś sporna sprawa, stają przede mną, a ja rozstrzygam między zwaśnionymi stronami, ucząc ich przykazań Boga i Jego prawa”. ¹⁷ Teść Mojżesza odrzekł: „Nie postępujesz roztropnie. ¹⁸ Zamęczycie się na śmierć, zarówno ty, jak i twój lud, gdyż praca, którą wykonujesz, jest zbyt ciężka dla ciebie. Sam jej nie podołasz. ¹⁹ Posłuchaj więc, co ci powiem. Chciałbym służyć ci radą, a Bóg niech będzie z tobą. Oczywiście, ty wstawiaj się za ludem przed Bogiem, ty przedkładaj Bogu ich sprawy, ²⁰ objaśniaj im przykazania i prawa, wskazuj drogę, którą mają kroczyć, oraz uczynki, jakie mają spełniać. ²¹ Ale upatrz sobie spośród ludu mężczyzn statecznych, bogobojnych, prawdomównych i nieprzekupnych, a następnie ustanów ich tysiącznikami, setnikami, pięćdziesiątnikami i dziesiętnikami. ²² Oni na co dzień będą zajmowali się rozstrzyganiem sporów. Jeśli trafi się coś poważnego, niech odwołają się do ciebie, sprawy mniejszej wagi niech rozsądzają sami. W ten sposób część obowiązków przerzucisz na nich. ²³ Jeśli tak postąpisz, a Bóg nakaże ci podobnie, wówczas i ty podołasz swoim zadaniom, i lud powróci do siebie zadowolony”. ²⁴ Mojżesz posłuchał swojego teścia i postąpił według jego rady. ²⁵ Wybrał spośród Izraelitów mężczyzn statecznych i ustanowił ich przełożonymi nad ludem. Jako tysiącznicy, setnicy, pięćdziesiątnicy i dziesiętnicy ²⁶ na co dzień zajmowali się oni rozstrzyganiem sporów. W sprawach trudnych odwoływali się do Mojżesza, a sprawy mniejszej wagi rozsądzali sami. ²⁷ Potem Mojżesz rozstał się z teściem, który udał się do swojego kraju.

PRZYMIERZE NA SYNAJU

Z REFIDIM DO STÓP GÓRY SYNAJ

Rozdział 19

19 ¹W trzecim miesiącu od wyjścia Izraelitów z ziemi egipskiej nadszedł dzień, w którym dotarli na pustynię Synaj. ²Wyruszyli z Refidim, a po przybyciu na pustynię Synaj rozbili obóz.

ZAPOWIEDŹ PRZYMIERZA

Izraelici założyli obozowisko naprzeciw góry, ³ Mojżesz zaś wyszedł na górę, aby spotkać się z Bogiem. Pan zawołał do niego ze szczytu góry: „Tak powiesz potomkom Jakuba, tak oznajmisz Izraelitom: ⁴ «Na własne oczy widzieliście, co uczyniłem Egipcjanom. Uniosłem was na skrzydłach orłów i przywiodłem was do siebie. ⁵ Jeśli więc teraz naprawdę będziecie Mi posłuszni i będziecie przestrzegać przymierza ze Mną, staniecie się moją szczególną własnością, bardziej niż inne ludy, gdyż do Mnie należy cała ziemia. ⁶ Ale wy będziecie dla Mnie królestwem kapłanów i narodem świętym». To są słowa, które masz powtórzyć Izraelitom”. ⁷ Gdy Mojżesz wrócił, zwołał starszyznę ludu i przekazał im wszystko, co Pan mu polecił. ⁸ Lud jednogłośnie odpowiedział: „Spełnimy wszystkie słowa Pana!”. Gdy Mojżesz zaniósł Panu obietnicę ludu, ⁹ Pan rzekł do Mojżesza: „Ja sam przyjdę do ciebie w gęstym obłoku, aby lud słyszał, gdy będę mówił do ciebie, i już na zawsze ci wierzył”.

PRZYGOTOWANIE LUDU DO ZAWARCIA PRZYMIERZA

Gdy Mojżesz przekazał Panu słowa ludu, ¹⁰ Pan rzekł do Mojżesza: „Idź do ludu i uświęć ich dziś i jutro przez rytuał oczyszczenia. Niech wypiorą ubranie ¹¹ i będą gotowi na trzeci dzień, gdyż trzeciego dnia, w obecności wszystkich Pan zstąpi na górę Synaj. ¹² Nakreśl wokół granicę dla ludu i ogłoś: «Strzeżcie się, aby nie wchodzić na górę ani nawet dotykać jej zbocza. Kto bowiem dotknie góry, natychmiast zginie. ¹³ Ukamienujecie go lub przeszyjecie strzałami, lecz nie wolno wam go dotykać. Nie oszczędzicie ani zwierzęcia, ani człowieka. Dopiero gdy róg zabrzmi przeciągle, wejdą na górę»”.

¹⁴ Mojżesz zszedł z góry do ludu i uświęcił ich przez rytuał oczyszczenia. Gdy wyprali ubranie, ¹ ⁵rzekł do nich: „Na trzeci dzień bądźcie gotowi. Powstrzymajcie się od współżycia z kobietami”.

BÓG OBJAWIA SIĘ LUDOWI

¹⁶ Trzeciego dnia o świcie rozległy się grzmoty i zaczęło błyskać. Gęsty obłok pokrył górę i rozległ się potężny dźwięk rogu. Cały lud w obozowisku zadrżał ze strachu. ¹⁷ Mojżesz zaś wyprowadził wszystkich z obozu na spotkanie z Bogiem. Stanęli u stóp góry. ¹⁸ Góra Synaj cała spowita była dymem, gdyż Pan zstąpił na nią w ogniu. Dym buchał z niej jak z pieca, a góra drżała jakby ze strachu. ¹⁹ Dźwięk rogu rozbrzmiewał coraz donośniej, Mojżesz zaś rozmawiał z Bogiem, a Bóg odpowiadał mu grzmiącym głosem. ²⁰ Pan zstąpił na szczyt góry Synaj i wezwał tam również Mojżesza. Gdy Mojżesz tam wszedł, ²¹ Pan rzekł do niego: „Zejdź i upomnij lud, aby nie łamali zakazu, chcąc wejść na górę do Pana, by Go zobaczyć. W przeciwnym razie wielu z nich zginie. ² ²Nawet kapłani, którzy przystępują do Pana, mają się uświęcić przez rytuał oczyszczenia, aby Pan również ich nie poraził”. ²³ Mojżesz odpowiedział Panu: „Ludowi nie wolno wchodzić na górę Synaj, gdyż Ty sam ostrzegłeś nas, mówiąc: «Zakreśl granicę wokół góry i wyróżnij ją jako świętą»”. ²⁴ Pan jednak nalegał: „Masz natychmiast zejść! Potem wejdziesz razem z Aaronem. Kapłani zaś oraz lud niech nie łamią zakazu, chcąc wstąpić ku Panu. W przeciwnym razie ich porażę”. ²⁵ Mojżesz więc zszedł do ludu i go ostrzegł.

DZIESIĘĆ PRZYKAZAŃ BOŻYCH

Rozdział 20

20 ¹Bóg wypowiedział wszystkie te słowa: ²„Ja jestem Panem, twoim Bogiem, który wyprowadził cię z ziemi egipskiej, gdzie byłeś niewolnikiem.

³ Nie będziesz miał innych bogów oprócz Mnie. ⁴ Nie zrobisz sobie bożka. I żadnej podobiźnie przedstawiającej to, co najwyżej na niebie, nisko na ziemi i w głębinach wód, ⁵ nie będziesz oddawał czci ani nie oddasz się w niewolę. Ja jestem Panem, twoim Bogiem, Bogiem zazdrosnym. Za grzechy tych, którzy Mnie nienawidzą, wymierzam karę ich potomkom, nawet w trzecim i czwartym pokoleniu. ⁶ Tym zaś, którzy Mnie miłują i przestrzegają moich przykazań, okazuję miłosierdzie do tysięcznego pokolenia.

⁷ Nie będziesz wymawiał imienia Pana, twego Boga, bez szacunku, gdyż Pan nie pozostawi bez kary tego, kto wypowie Jego imię bez szacunku.

⁸ Pamiętaj o dniu szabatu, aby należycie go świętować. ⁹ Przez sześć dni będziesz wykonywał wszystkie swoje prace, ¹⁰ lecz siódmy dzień jest szabatem dla Pana, twego Boga. W tym dniu nie podejmiesz żadnej pracy – ani ty, ani twój syn, ani twoja córka, ani twój sługa, ani twoja służąca, ani nawet bydło czy cudzoziemiec, który mieszka w twoim domu. ¹¹ W ciągu sześciu dni bowiem Pan uczynił niebo i ziemię, morze i wszystko, co w nich istnieje, a siódmego dnia odpoczął. Dlatego Pan pobłogosławił dzień szabatu i wyróżnił go jako święty.

¹² Czcij swojego ojca i matkę, abyś cieszył się długim życiem na ziemi, którą ci daje Pan, twój Bóg.

¹³ Nie popełnisz morderstwa.

¹⁴ Nie dopuścisz się cudzołóstwa.

¹⁵ Nie będziesz kradł.

¹⁶ Nie złożysz kłamliwego zeznania przeciwko swojemu bliźniemu.

¹⁷ Nie będziesz pożądał dobytku swojego bliźniego. Nie będziesz pożądał jego żony, jego sługi, jego służącej, jego wołu, jego osła ani żadnej rzeczy, która należy do twojego bliźniego”.

POŚREDNICTWO MOJŻESZA W PRZEKAZYWANIU PRAWA

¹⁸ Gdy cały lud ujrzał gromy i płomienie, usłyszał dźwięk rogu i zobaczył dymiącą górę, przeraził się i zatrzymał się z dala od niej. ¹⁹ Rzekli do Mojżesza: „Ty mów do nas, a my będziemy słuchali. Bóg niech do nas nie przemawia, byśmy nie poginęli”. ²⁰ Mojżesz odpowiedział ludowi: „Nie lękajcie się, gdyż Bóg zstąpił po to, by wystawić was na próbę, oraz po to, abyście żyli w Jego bojaźni i nie grzeszyli”. ²¹ Lud stał daleko, a Mojżesz przybliżył się do ciemnego obłoku, w którym przebywał Bóg.

SZCZEGÓŁOWE PRZEPISY PRAWNE

OŁTARZ

²² Pan rzekł do Mojżesza: „Tak powiesz Izraelitom: «Widzieliście, że mówiłem do was z nieba. ²³ Nie czyńcie więc sobie bogów odlanych ze srebra ani ze złota, których byście czcili na równi ze Mną. ²⁴ Z ziemi zrobisz dla Mnie ołtarz, na którym będziesz składać owce i bydło jako ofiary całopalne i ofiary wspólnotowe. Gdziekolwiek nakażę czcić moje imię, przybędę tam do ciebie i będę ci błogosławił. ²⁵ A jeśli zechcesz wznieść dla Mnie ołtarz kamienny, to nie buduj go z ciosanego kamienia, gdyż zbezcześciłoby go ostrze narzędzia. ²⁶ Nie będziesz wchodził po stopniach do mojego ołtarza, aby spod ubioru nie było widać twojego nagiego ciała».

NIEWOLNICY POCHODZENIA HEBRAJSKIEGO

Rozdział 21

21 ¹Oto prawa, które im ogłosisz: ²Jeśli kupisz hebrajskiego niewolnika, przez sześć lat będzie ci służył, a w siódmym roku będzie mógł odejść jako wolny człowiek. ³Jeśli sam został zakupiony, sam też odejdzie; jeśli był żonaty, wtedy jego żona odejdzie razem z nim. ⁴Jeżeli natomiast jego właściciel dał mu żonę, a ona urodziła synów lub córki, to żona i dzieci pozostaną u właściciela, on zaś otrzyma wolność. ⁵Jeśliby jednak ów niewolnik oświadczył: «Kocham mojego pana, moją żonę i moich synów. Nie chcę iść na wolność», ⁶wówczas właściciel zaprowadzi go przed Boga, postawi go przy drzwiach lub przy bramie i przekłuje mu szydłem ucho na znak, że na zawsze pozostanie jego niewolnikiem.

SPRZEDAŻ CÓRKI W CELU WYDANIA ZA MĄŻ

⁷ Jeśli ktoś sprzedałby swoją córkę jako niewolnicę, nie odejdzie ona tak, jak inni niewolnicy. ⁸ Jeżeli nie spodoba się swojemu panu, który zamierzał ją poślubić, to zezwoli, aby została odkupiona. Nie wolno mu jednak odsprzedać jej cudzoziemcom, bo byłoby to zdradą. ⁹ Jeśli jest ona przeznaczona dla jego syna, ma ją traktować jak córkę. ¹⁰ Jeżeli poślubi drugą żonę, nie odmówi pierwszej pożywienia, ubrania ani współżycia. ¹¹ Jeśli zaniedba którąś z tych spraw, wówczas może ona odejść darmo, bez wykupu.

PRZESTĘPSTWA KARANE ŚMIERCIĄ

¹² Kto śmiertelnie zrani człowieka, będzie ukarany śmiercią. ¹³ Jeśli jednak nie zrobi tego umyślnie, a Bóg dopuści, że popełni zabójstwo, wskażę ci miejsce, gdzie będzie mógł się schronić. ¹⁴ Gdyby jednak czyhał na swojego bliźniego, aby go podstępnie zabić, to nawet od mojego ołtarza masz go oderwać i ukarać śmiercią.

¹⁵ Kto zrani swojego ojca lub matkę, zostanie ukarany śmiercią.

¹⁶ Kto porwie człowieka i sprzeda go lub będzie go trzymać w niewoli, zostanie ukarany śmiercią.

¹⁷ Kto przeklnie swojego ojca lub matkę, zostanie ukarany śmiercią.

ZRANIENIE SPOWODOWANE PRZEZ CZŁOWIEKA

¹⁸ Jeśli mężczyźni się pokłócą i jeden uderzy drugiego kamieniem lub pięścią, ale go nie zabije, tylko ciężko zrani, ¹⁹ ten zaś z czasem wstanie i będzie chodził po ulicy o lasce, sprawca będzie niewinny, lecz zapłaci za jego przymusową bezczynność, aż całkowicie wyzdrowieje.

²⁰ Jeśli ktoś uderzy kijem swojego niewolnika lub niewolnicę i spowoduje śmierć na miejscu, podlega karze zemsty. ²¹ Jeżeli jednak niewolnik przeżyje dzień lub dwa, jego pan nie podlega zemście, bo niewolnik jest własnością swojego pana.

²² Jeśli mężczyźni podczas bójki uderzą kobietę w ciąży i spowodują poronienie, lecz ona nie odniesie innego uszczerbku na zdrowiu, wówczas według prawa winny wypłaci odszkodowanie, którego zażąda mąż kobiety.

²³ W przypadku szkód na zdrowiu zapłacisz: życiem za życie, ²⁴ okiem za oko, zębem za ząb, ręką za rękę, nogą za nogę, ²⁵ oparzeniem za oparzenie, raną za ranę, sińcem za siniec.

²⁶ Jeśli ktoś ugodzi w oko swojego niewolnika lub niewolnicę i wybije je, za jego oko obdarzy go wolnością. ²⁷ Jeśli ktoś wybije ząb swojemu niewolnikowi lub niewolnicy, za jego ząb obdarzy go wolnością.

ŚMIERĆ CZŁOWIEKA SPOWODOWANA PRZEZ ZWIERZĘ

²⁸ Jeśli czyjś wół zabiłby rogami mężczyznę lub kobietę, ma zostać ukamienowany, a jego mięsa nie wolno jeść. Właściciel wołu będzie niewinny. ²⁹ Jeżeli jednak wół bódł od dawna, a jego właściciel, mimo ostrzeżeń, nie pilnował go dostatecznie i ten zabiłby mężczyznę lub kobietę, wówczas wół ma zostać ukamienowany, a jego właściciel poniesie śmierć. ³⁰ Gdyby jednak zażądano od niego odszkodowania, zapłaci za swoje życie taki okup, jaki mu wyznaczą. ³¹ Tych samych zasad należy się trzymać, jeśli wół zabiłby rogami chłopca lub dziewczynkę. ³² Jeśli wół zabije niewolnika lub niewolnicę, należy zapłacić ich właścicielowi trzydzieści syklów srebra oraz ukamienować wołu.

SZKODY PONIESIONE NA ZWIERZĘTACH

³³ Jeśli ktoś zostawi odkrytą studnię lub wykopie ją i nie zabezpieczy, wskutek czego wpadnie do niej wół lub osioł, ³⁴ wówczas właściciel studni zapłaci odszkodowanie. Wyrówna stratę właścicielowi zabitego zwierzęcia, a ono będzie należeć do właściciela studni.

³⁵ Gdyby czyjś wół zabił rogami wołu jego sąsiada, sprzedadzą żywego wołu, a zapłatę oraz martwe zwierzę podzielą między sobą. ³⁶ Jeżeli jednak wół bódł od dawna, a jego właściciel nie pilnował go dostatecznie, wówczas odda wołu za wołu, a martwe zwierzę będzie należeć do niego.

KRADZIEŻ

³⁷ Jeśli ktoś ukradnie wołu lub owcę i zabije je bądź sprzeda, odda pięć wołów za jednego i cztery owce za jedną.

Rozdział 22

22 ¹Jeśli ktoś zaskoczy złodzieja podczas włamania i zrani go śmiertelnie, nie będzie winien przelanej krwi. ²Jeśli jednak uczyni to po wschodzie słońca, wtedy dopuści się morderstwa, gdyż karą za kradzież jest uiszczenie odszkodowania. Jeśli złodziej nie ma z czego zapłacić, będzie za kradzież sprzedany jako niewolnik. ³Jeśli znajdą u niego skradzione dobra, czy to będzie wół, czy osioł, czy owca, jeżeli będą jeszcze żywe, zwróci je podwójnie.

SZKODY I ODSZKODOWANIA

⁴ Jeśli ktoś zniszczy pole lub winnicę przez wypas swojej trzody na cudzych gruntach, odda jako odszkodowanie najlepsze plony ze swojego pola i winnicy.

⁵ Jeśli wzniecony ogień rozniesie się po cierniach i spali już zebrane zboże albo zboże pozostające jeszcze na polu w kłosach, lub też spali obsiane pole, ten, kto spowodował pożar, zapłaci odszkodowanie.

⁶ Przypuśćmy, że ktoś da drugiemu na przechowanie pieniądze lub jakikolwiek przedmiot i zostanie to skradzione z domu tego, który przyjął to na przechowanie. Jeśli schwytają złodzieja, ma on zwrócić podwójnie. ⁷ Jeśli zaś złodzieja nie znajdą, właściciel domu stanie wobec Boga, by okazało się, czy nie wyciągnął ręki po własność swojego bliźniego.

⁸ Każda sporna sprawa o wołu, osła, owcę, szatę czy zgubę, dotycząca prawa własności, ma być rozstrzygana wobec Boga na podstawie zeznań obu stron. Kogo Bóg uzna za winnego, ten wynagrodzi podwójnie swojemu bliźniemu.

ZWIERZĘTA ODDANE POD OPIEKĘ LUB POŻYCZONE

⁹ Jeśli ktoś powierzy drugiemu osła, wołu, owcę lub inne zwierzę, a ono by zdechło, uległo kalectwu lub zostało zabrane przemocą, lecz bez świadków, ¹⁰ wówczas podejrzany złoży przysięgę wobec Pana, że nie wyciągnął ręki po własność swojego bliźniego. Poszkodowany przyjmie przysięgę, bez konieczności wynagrodzenia. ¹¹ Jeśli jednak zostało skradzione z jego obejścia, wypłaci właścicielowi odszkodowanie. ¹² Jeśli zaś zostałoby rozszarpane, ma przynieść zwłoki jako dowód i nie będzie zobowiązany do wyrównania szkody.

¹³ Jeśli ktoś pożyczy zwierzę od drugiego, a ono ulegnie kalectwu lub zdechnie pod nieobecność właściciela, należy zapłacić odszkodowanie. ¹⁴ Jeśli jednak właściciel był przy nim, nie należy mu się odszkodowanie. Jeśli zwierzę zostało wynajęte za opłatą, zysk z wynajmu wyrównuje szkodę.

MAŁŻEŃSTWO WSKUTEK UWIEDZENIA

¹⁵ Jeśli ktoś uwiedzie dziewczynę niezaręczoną z nikim i będzie z nią współżył, niech uiści opłatę ślubną i weźmie ją za żonę. ¹⁶ Nawet gdyby jej ojciec kategorycznie sprzeciwiał się wydaniu jej za niego, ma zapłacić sumę równoważną opłacie ślubnej za dziewicę.

PRZESTĘPSTWA KARANE ŚMIERCIĄ

¹⁷ Uprawiającej czary nie pozostawisz przy życiu.

¹⁸ Kto spółkował ze zwierzęciem, poniesie śmierć.

¹⁹ Kto złożył ofiarę bożkom, zostanie zabity, ponieważ należy się ona tylko i wyłącznie Panu.

TROSKA O POTRZEBUJĄCYCH

²⁰ Nie będziesz dręczył ani uciskał cudzoziemca, gdyż i wy byliście cudzoziemcami w ziemi egipskiej.

²¹ Nie skrzywdzisz wdowy ani sieroty. ²² Gdyby bowiem stała się im krzywda z twojego powodu i wezwaliby mojej pomocy, z pewnością wysłucham ich wołania. ²³ Zapałam wówczas gniewem i wytracę was mieczem, aby wasze żony stały się wdowami, a dzieci sierotami.

²⁴ Jeśli pożyczysz pieniądze ubogiemu spośród mojego ludu, który mieszka z tobą, nie postąpisz wobec niego jak lichwiarz, nie naliczysz mu odsetek. ²⁵ Jeśli weźmiesz w zastaw płaszcz swojego bliźniego, musisz mu go zwrócić przed zachodem słońca, ²⁶ gdyż tylko nim może się przykryć, gdy uda się na spoczynek. Jeśli wołać będzie do Mnie o pomoc, wysłucham go, gdyż jestem litościwy.

OBOWIĄZKI WOBEC BOGA

²⁷ Nie będziesz bluźnił przeciwko Bogu ani złorzeczył temu, kto rządzi twoim ludem.

²⁸ Nie będziesz zwlekał ze złożeniem ofiary z tego, co zbierzesz na polach i w winnicach. Oddasz Mi swoich pierworodnych synów. ²⁹ Podobnie postąpisz z wołami i owcami: przez siedem dni pozostaną przy swojej matce, a ósmego dnia będą Mi oddane.

³⁰ Będziecie dla Mnie świętymi. Nie jedzcie więc padliny rozszarpanej na polu, lecz rzućcie ją psom.

ZASADY SPRAWIEDLIWOŚCI

Rozdział 23

23 ¹Nie będziesz rozgłaszał fałszywych pogłosek. Nie weźmiesz udziału w spisku ze złoczyńcą, by świadczyć na korzyść bezprawia.

² Nie kieruj się zdaniem większości, gdy opowiada się ona za złem, i nie naginaj zeznań do opinii większości, aby doprowadzić do niesłusznego wyroku. ³ Nie będziesz stronniczy nawet na korzyść ubogiego, gdy wniesie skargę.

⁴ Jeśli napotkasz wołu swojego nieprzyjaciela lub jego osła, który się zabłąkał, masz je odprowadzić do niego. ⁵ Jeśli ujrzysz, że osioł należący do kogoś, kto cię nienawidzi, upadł pod ciężarem ładunku, nie miniesz go obojętnie, lecz pospieszysz z pomocą.

⁶ Nie zaniedbasz praw ubogiego, gdy wniesie skargę.

⁷ Trzymaj się z dala od nieuczciwych spraw, byś nie przyczynił się do śmierci niewinnego lub prawego, gdyż złoczyńca nie znajdzie u Mnie usprawiedliwienia.

⁸ Nie bierz łapówki, bo łapówka wypacza słuszny osąd i powoduje, że sprawiedliwe słowa są przekręcane.

⁹ Nie będziesz dręczył cudzoziemca, gdyż sami poznaliście los przybyszów, gdy byliście cudzoziemcami w ziemi egipskiej.

ROK SZABATOWY I SZABAT

¹⁰ Przez sześć lat będziesz siał i zbierał plony na swojej ziemi, ¹¹ale w siódmym roku pozostawisz ją odłogiem, aby odpoczęła. Ubodzy twojego ludu pożywią się z niej, a co pozostanie, niech zjedzą dzikie zwierzęta. Dotyczy to również twoich winnic i sadów oliwnych.

¹² Przez sześć dni będziesz się krzątać wokół swoich zajęć, a w siódmym dniu odpoczniesz, aby twój wół i osioł mogły zaznać spokoju i żeby odetchnął syn twojej niewolnicy i przybysz.

¹³ Przestrzegajcie wszystkiego, co wam powiedziałem. Nie będziecie wzywać imion obcych bogów, nie zabrzmią one w waszych ustach.

ŚWIĘTA

¹⁴ Trzy razy w roku będziesz obchodził moje święta. ¹⁵ Masz przestrzegać Święta Przaśników. Zgodnie z moim nakazem, w miesiącu kłosów przez siedem dni będziesz jadł przaśny chleb, gdyż właśnie wtedy wyszliście z Egiptu.

Nie stawajcie przede Mną z pustymi rękami: ¹⁶ masz przestrzegać Święta Żniw, gdy złożysz w ofierze pierwociny swojej pracy, którą włożyłeś, zasiewając pola, oraz Święta Zbiorów pod koniec roku, gdy zbierzesz owoce swojej pracy na polu.

¹⁷ Trzy razy w roku wszyscy twoi mężczyźni mają stanąć przed Władcą, Panem.

¹⁸ Krwi zwierzęcia nie złożysz Mi w ofierze wraz z chlebem na zakwasie, a tłuszcz wylany podczas obchodów święta nie pozostanie aż do rana.

¹⁹ Najdorodniejsze pierwociny owoców swojej ziemi przyniesiesz do domu Pana, twego Boga, i nie będziesz gotował koźlęcia w mleku jego matki.

ZAPOWIEDŹ WEJŚCIA DO ZIEMI OBIECANEJ

²⁰ Oto Ja posyłam anioła przed tobą, aby strzegł cię w drodze i doprowadził do miejsca, które przygotowałem dla ciebie. ²¹ Miej wzgląd na niego i słuchaj jego głosu. Nie gardź nim, gdyż nie wybaczy wam waszych przewinień, bo występuje w moim imieniu. ²² Jeśli będziesz pilnie słuchał jego głosu i spełnisz wszystkie moje słowa, stanę się wrogiem twoich wrogów i ciemięzcą tych, którzy ciebie ciemiężą. ²³ Mój anioł będzie cię prowadził i zawiedzie cię do kraju Amorytów, Chetytów, Peryzzytów, Kananejczyków, Chiwwitów, Jebusytów, a Ja ich wytracę. ²⁴ Nie padniesz na twarz przed ich bogami i nie oddasz się im w niewolę. Nie wolno wam naśladować ich uczynków, przeciwnie, powywracasz i roztrzaskasz ich stele. ²⁵ Wy będziecie służyć Panu, Bogu waszemu, a On pobłogosławi wasz chleb i waszą wodę, i oddali od was choroby. ²⁶ Żadna kobieta w tym kraju nie poroni, nie będzie niepłodnych i sprawię, że dożyjesz sędziwego wieku. ²⁷ Poprzedzać cię będzie groza, którą wzbudzę; ześlę przerażenie na każdy lud, przeciwko któremu wyruszysz. Sprawię, że wszyscy twoi wrogowie będą uciekać przed tobą. ²⁸ Poślę przed tobą szerszenie, które przegnają Chiwwitów, Kananejczyków i Chetytów. ²⁹ Nie wygnam ich jednak w ciągu jednego roku, by kraina nie wyludniła się i nie zaroiła dziką zwierzyną, ze szkodą dla ciebie. ³⁰ Stopniowo będę ich wypędzał przed tobą, aż rozmnożycie się i zaludnicie ziemię. ³¹ Rozciągnę twoje granice od Morza Czerwonego aż po Morze Filistynów, od Pustyni Arabskiej aż do Eufratu, gdyż oddam w twoją moc mieszkańców tej krainy, a ty wypędzisz ich przed sobą. ³² Nie zawrzesz przymierza z nimi ani z ich bogami. ³³ Nie wolno im będzie mieszkać w twojej ziemi, aby przypadkiem nie skłonili cię do grzechu przeciwko Mnie. Gdybyś zaczął oddawać cześć ich bogom, to tak, jakbyś wpadł w sidła”.

ZAWARCIE PRZYMIERZA

OBRZĘD PRZYMIERZA

Rozdział 24

24 ¹Bóg powiedział do Mojżesza: „Wejdź na górę do Pana razem z Aaronem, Nadabem i Abihu, a także z siedemdziesięcioma spośród starszyzny Izraela i padnijcie na twarz, pozostając w oddali. ²Do Pana podejdzie tylko sam Mojżesz. Pozostali niech się nie zbliżają, nie wolno ludowi iść razem z nim”. ³Gdy Mojżesz wrócił, przekazał ludowi wszystkie słowa Pana oraz wszystkie przepisy prawa, a lud jednogłośnie potwierdził: „Spełnimy wszystko, co Pan powiedział!”. ⁴Mojżesz zapisał wszystkie słowa Pana. Wstał o świcie, zbudował ołtarz u stóp góry i wzniósł dwanaście stel, według liczby dwunastu plemion Izraela. ⁵Następnie polecił młodym Izraelitom złożyć dla Pana ofiary całopalne i ofiary wspólnotowe z cielców. ⁶Mojżesz zaczerpnął połowę krwi i wlał do czaszy, a drugą połową pokropił ołtarz. ⁷Potem wziął księgę przymierza i odczytał ludowi, a oni odrzekli: „Spełnimy wszystko, co Pan powiedział i będziemy posłuszni!”. ⁸Wówczas Mojżesz zaczerpnął krwi i pokropił lud, mówiąc: „Oto krew przymierza, które zawiera z wami Pan, zgodnie z tymi wszystkimi słowami!”. ⁹Następnie Mojżesz, Aaron, Nadab, Abihu i siedemdziesięciu spośród starszyzny Izraela weszli na górę i ¹⁰zobaczyli Boga Izraela, a pod Jego stopami jakby kunsztowną mozaikę z szafiru, czystą jak bezchmurne niebo. ¹¹Bóg uczynił wyjątek względem tych Izraelitów i nie wyciągnął przeciwko nim ręki. Zobaczyli Boga, a potem jedli i pili.

MOJŻESZ NA GÓRZE SYNAJ

¹² Pan rzekł do Mojżesza: „Wyjdź do Mnie na górę i pozostań tam. Dam ci kamienne tablice, Prawo i przykazania, które zapisałem, abyś mógł przekazać ludowi moją naukę”. ¹³ Wprawdzie Mojżesz wyruszył wraz z Jozuem, swoim sługą, lecz na górę Boga miał wstąpić sam. ¹⁴ Oznajmił więc starszyźnie: „Poczekajcie tu, aż do was wrócimy. Aaron i Chur zostaną z wami. Kto miałby jakąś sprawę, niech uda się do nich”. ¹⁵ Gdy Mojżesz wszedł na górę, obłok ją osłonił, ¹⁶ a chwała Pana zamieszkała na górze Synaj. Obłok spowijał górę przez sześć dni, a siódmego dnia Bóg wezwał Mojżesza z wnętrza obłoku. ¹⁷ Chwała Pana jawiła się oczom Izraelitów niczym płomień, który pożera wierzchołek góry. ¹⁸ Mojżesz wszedł w obłok na szczycie góry i pozostał tam czterdzieści dni i czterdzieści nocy.

PRZEPISY DOTYCZĄCE BUDOWY ŚWIĘTEGO MIESZKANIA

DARY IZRAELITÓW

Rozdział 25

25 ¹Pan przemówił do Mojżesza: ²„Powiedz Izraelitom, aby każdy ofiarował Mi dobrowolny dar. Będzie on daniną, którą zbierzecie dla Mnie, ³a w jej skład wejdzie złoto, srebro i miedź, ⁴fioletowa i czerwona purpura, karmazyn, bisior i sierść kozia, ⁵skóry baranie barwione na czerwono, skóry borsucze i drzewo akacjowe, ⁶oliwa do lamp, wonności do wyrobu oleju do namaszczenia i pachnących kadzideł, ⁷onyks i drogie kamienie do wysadzenia efodu i pektorału. ⁸Wybudują dla Mnie świątynię, abym mógł zamieszkać pośród nich. ⁹Święte mieszkanie ma być zbudowane i wszystkie jego sprzęty wykonane dokładnie według planów, które ci pokażę.

ARKA PRZYMIERZA

¹⁰ Z drewna akacjowego zrobią skrzynię o długości dwa i pół łokcia, szerokości i wysokości półtora łokcia. ¹¹ Wewnątrz i z zewnątrz pokryjesz ją szczerym złotem, a wokół umieścisz złoty wieniec. ¹² Odlejesz cztery złote pierścienie i przymocujesz je do czterech krawędzi – po dwa z każdej strony. ¹³ Wyrzeźbisz drążki z drewna akacjowego, pokryjesz je złotem ¹⁴ i włożysz w pierścienie, aby służyły do przenoszenia arki. ¹⁵ Pozostaną one w pierścieniach; nie należy ich stamtąd wyjmować. ¹⁶ W arce umieścisz Świadectwo, które otrzymasz ode Mnie.

WIEKO ARKI PRZYMIERZA

¹⁷ Ze szczerego złota zrobisz płytę przebłagalną o długości dwa i pół łokcia, szerokości półtora łokcia. ¹⁸ Na obu jej krańcach umieścisz cheruby wykute w złocie, ¹⁹ ustawisz je symetrycznie po obu stronach. Na brzegach płyty przebłagalnej nie może zabraknąć cherubów. ²⁰ Skrzydła cherubów mają być tak rozpostarte, aby zakrywały płytę przebłagalną, a ich twarze zwrócone ku sobie, to znaczy ku środkowi płyty przebłagalnej. ²¹ Płytą przebłagalną przykryjesz arkę, a w niej umieścisz Świadectwo, które otrzymasz ode Mnie. ²² Stamtąd właśnie, znad płyty przebłagalnej, spomiędzy cherubów wieńczących arkę, objawię ci słowami wszystkie przykazania, które przez ciebie daję Izraelitom.

STÓŁ CHLEBÓW POŚWIĘCONYCH

²³ Z drewna akacjowego zrobisz stół o długości dwóch łokci, szerokości jednego, a wysokości półtora łokcia. ²⁴ Pokryjesz go szczerym złotem, a wokół umieścisz złoty wieniec. ²⁵ Wieniec przymocujesz do listwy o szerokości czterech palców, którą obramujesz stół. ²⁶ Zrobisz cztery złote pierścienie i przytwierdzisz je do czterech krawędzi, przy nogach stołu. ²⁷ Pierścienie mają być przymocowane poniżej listwy, gdyż włożysz w nie drążki do przenoszenia stołu. ²⁸ Drążki sporządzisz z drewna akacjowego i pokryjesz je złotem, aby służyły do noszenia stołu. ²⁹ Zrobisz ponadto ze szczerego złota misy, czasze, dzbanki i tace do składania ofiar płynnych. ³⁰ Na stole, przed moim obliczem, zawsze będziesz składał chleby poświęcone.

ŚWIECZNIK SIEDMIORAMIENNY

³¹ Sporządzisz świecznik wykuty ze szczerego złota; jego podstawa, ramiona, kielichy, gałki i korony kwiatów mają stanowić jedną całość. ³² Z jego boków będzie wychodzić sześć ramion, symetrycznie po trzy z każdej strony. ³³ Pierwsze ramię zakończone będzie potrójnym kielichem na kształt kwiatu migdałowego, wraz z gałką i koroną; drugie ramię zakończone będzie potrójnym kielichem na kształt kwiatu migdałowego, wraz z gałką i koroną; podobnie wszystkie pozostałe ramiona świecznika. ³⁴ Trzon świecznika zwieńczy poczwórny kielich na kształt kwiatu migdałowego, z gałką i koroną. ³⁵ Poniżej, między dwoma pierwszymi ramionami, umieścisz pąk kwiatu, podobnie między dwoma następnymi, i tak między wszystkimi sześcioma ramionami. ³⁶ Zarówno ramiona, jak i pąki kwiatów zostaną wykute z jednej bryły szczerego złota. ³⁷ Zrobisz siedem lamp i umieścisz je na samej górze, aby rzucały światło na wszystkie strony. ³⁸ Do tego szczypce i naczynia na popiół, wykonane również ze szczerego złota. ³⁹ Do sporządzenia świecznika i należących do niego przyborów użyjesz jednego talentu złota. ⁴⁰ Bądź uważny i postaraj się wykonać wszystko zgodnie ze wzorem, który widziałeś na górze!

TKANINY ŚWIĘTEGO MIESZKANIA

Rozdział 26

26 ¹Święte mieszkanie sporządzisz z dziesięciu zasłon wykonanych z bisioru, z fioletowej i czerwonej purpury, ze szkarłatu i karmazynu, na których wyhaftujesz cheruby. ²Każda zasłona będzie miała dwadzieścia osiem łokci długości i cztery szerokości. Wszystkie będą miały te same wymiary. ³Tkaniny połączysz ze sobą w dwa rzędy po pięć zasłon, ⁴a ostatnie zasłony każdego rzędu zaopatrzysz w purpurowe pętle. ⁵Pętli tych ma być pięćdziesiąt przy każdej zasłonie; zostaną umieszczone w ten sposób, by pasowały do siebie wzajemnie. ⁶Zrobisz też pięćdziesiąt złotych haczyków, którymi połączysz zasłony, aby święte mieszkanie stanowiło jedną całość.

NAMIOT OSŁANIAJĄCY ŚWIĘTE MIESZKANIE

⁷ Z koziej sierści sporządzisz namiot osłaniający święte mieszkanie; będzie się on składać z jedenastu zasłon. ⁸ Każda zasłona ma mieć trzydzieści łokci długości i cztery szerokości. Wszystkie będą miały te same wymiary. ⁹ Połączysz osobno pięć zasłon, a osobno sześć, przy czym szóstą złożysz we dwoje u wejścia do namiotu. ¹⁰ Na brzegu ostatniej zasłony każdego rzędu przyszyjesz pięćdziesiąt pętli, aby można je było połączyć. ¹¹ Zrobisz też pięćdziesiąt miedzianych haczyków, którymi zepniesz pętle, by namiot stanowił jedną całość. ¹² Połowa zasłony, która pozostanie niewykorzystana, ma zwisać od tylnej strony świętego mieszkania, ¹³ natomiast łokieć naddatku w jednym i drugim rzędzie zasłon ma zwisać po obu stronach świętego mieszkania, osłaniając je. ¹⁴ Namiot pokryjesz baranimi skórami barwionymi na czerwono, a z wierzchu rozciągniesz skóry borsucze.

ŚCIANY ŚWIĘTEGO MIESZKANIA

¹⁵ Sporządzisz dla świętego mieszkania deski z drewna akacjowego i ustawisz je pionowo. ¹⁶ Deski będą mierzyć dziesięć łokci długości na półtora szerokości, ¹⁷ każda będzie mieć dwie klamry służące do połączenia z sąsiednimi. Dotyczy to wszystkich desek świętego mieszkania. ¹⁸ Deski świętego mieszkania umocujesz w następujący sposób. Od strony południowej ustawisz dwadzieścia desek, ¹⁹ wspartych na czterdziestu srebrnych podstawkach. Każdą deskę zaopatrzysz w dwie podstawki, stosownie do dwóch klamer. ²⁰ Z drugiej strony świętego mieszkania, od północy, ustawisz dwadzieścia desek ²¹ na czterdziestu srebrnych podstawkach, pod każdą deską po dwie podstawki. ²² Od zachodniej strony świętego mieszkania ustawisz sześć desek. ²³ Ponadto dodasz dwie deski narożne, które ustawisz pod kątem, w celu sporządzenia węgłów świętego mieszkania. ²⁴ Połączysz je ściśle od dołu, a od góry zepniesz jedną klamrą. Oba narożniki mają wyglądać tak samo. ²⁵ W sumie więc tylna ściana będzie liczyć osiem desek na szesnastu srebrnych podstawkach, po dwie podstawki pod każdą deską. ²⁶ Zrobisz poprzeczne drążki z drewna akacjowego: pięć przymocujesz do desek z jednej strony świętego mieszkania, ²⁷ pięć z drugiej, a pięć od strony zachodniej, gdzie znajdują się narożniki. ²⁸ Środkowa poprzeczka, umieszczona w połowie wysokości desek, ma sięgać od jednego krańca ściany do drugiego. ²⁹ Deski pokryjesz złotem i zaopatrzysz je w złote pierścienie służące do umocowania poprzecznych drążków, które też pokryjesz złotem. ³⁰ Wzniesiesz święte mieszkanie według wzoru, jaki widziałeś na górze.

ZASŁONA ŚWIĘTEGO MIESZKANIA

³¹ Sporządzisz zasłonę z fioletowej i czerwonej purpury, z karmazynu i bisioru, a na niej wyhaftujesz cheruby. ³² Zasłonę zawiesisz na czterech słupach z drewna akacjowego, pokrytych złotem, zaopatrzonych w złote haki i opartych na czterech srebrnych podstawkach. ³³ Na hakach umocujesz zasłonę, a za nią umieścisz Arkę Świadectwa. Zasłona oddzielać będzie miejsce święte od miejsca najświętszego.

WYSTRÓJ ŚWIĘTEGO MIESZKANIA

³⁴ W miejscu najświętszym postawisz Arkę Świadectwa i przykryjesz ją płytą przebłagalną. ³⁵ Stół ustawisz na zewnątrz zasłony, świecznik natomiast naprzeciw stołu, z południowej strony świętego mieszkania, podczas gdy stół znajdzie się po stronie północnej.

KOTARA U WEJŚCIA DO ŚWIĘTEGO MIESZKANIA

³⁶ Nad wejściem do namiotu sporządzisz kotarę z fioletowej i czerwonej purpury, z karmazynu i bisioru, i bogato ją ozdobisz. ³⁷ Zawiesisz ją na pięciu słupach akacjowych pokrytych złotem, zaopatrzonych w złote haki i wspartych na pięciu podstawkach, które odlejesz z miedzi.

OŁTARZ CAŁOPALENIA

Rozdział 27

27 ¹Z drewna akacjowego sporządzisz kwadratowy ołtarz, którego długość i szerokość wynosić będzie pięć łokci, a wysokość trzy łokcie. ²W czterech jego narożnikach zrobisz wystające rogi, które będą stanowiły z ołtarzem jedną całość, i pokryjesz je miedzią. ³Ponadto wykonasz kociołki na popiół, szufle, misy, widełki i pojemniki na rozżarzone węgle. Wszystkie te przedmioty zrobisz z miedzi. ⁴Sporządzisz miedziany ruszt, podobny do sieci, a do jego czterech rogów przymocujesz miedziane pierścienie. ⁵Ruszt umieścisz wewnątrz ołtarza w ten sposób, by sięgał połowy jego wysokości. ⁶Do ołtarza zrobisz drążki z drewna akacjowego i pokryjesz je miedzią. ⁷Drążki włożysz w pierścienie po obu stronach ołtarza, aby można go było przenosić. ⁸Ołtarz ma być wykonany z desek i pusty wewnątrz; niech zrobią go dokładnie tak, jak ukazałem ci na górze.

DZIEDZINIEC

⁹ Urządzisz również dziedziniec świętego mieszkania. Od południa umieścisz zasłonę z bisioru o długości stu łokci. ¹⁰ Zawiesisz ją na dwudziestu słupach opartych na dwudziestu miedzianych podstawkach. Haczyki zaś i uchwyty na słupach mają być srebrne. ¹¹ Podobnie od północy umieścisz zasłonę z bisioru o długości stu łokci. Zawiesisz ją na dwudziestu słupach opartych na dwudziestu miedzianych podstawkach. Haczyki i uchwyty na słupach mają być srebrne. ¹² Od zachodu rozepniesz zasłonę na szerokość pięćdziesięciu łokci, zawiesisz ją na dziesięciu słupach opartych na dziesięciu podstawkach. ¹³ Również od wschodu szerokość dziedzińca wynosić będzie pięćdziesiąt łokci. ¹⁴ Umieścisz więc z jednej strony zasłonę o długości piętnastu łokci, trzy słupy oraz trzy podstawki, ¹⁵ i z drugiej strony również zasłonę o długości piętnastu łokci, trzy słupy i trzy podstawki. ¹⁶ Nad wejściem na dziedziniec umieścisz kotarę o długości dwudziestu łokci, wykonaną z fioletowej i czerwonej purpury, karmazynu i bisioru, bogato wyszywaną. Zawiesisz ją na czterech słupach opartych na czterech podstawkach. ¹⁷ Wszystkie słupy wokół dziedzińca będą miały srebrne haczyki i uchwyty oraz miedziane podstawki. ¹⁸ Długość dziedzińca wyniesie sto łokci, szerokość pięćdziesiąt, a wysokość pięć łokci. Zasłony dziedzińca będą wykonane z bisioru, a podstawki z miedzi. ¹⁹ Wszystkie sprzęty świętego mieszkania, niezależnie od ich przeznaczenia, wszystkie kołki, nawet kołki od dziedzińca, mają być z miedzi.

OLIWA DO ŚWIECZNIKA

²⁰ Polecisz Izraelitom, aby dostarczali wybornej oliwy z tłoczonych oliwek do podtrzymywania płomienia, by lampa zawsze świeciła. ²¹ Aaron i jego synowie zatroszczą się o to, aby w Namiocie Spotkania, na zewnątrz zasłony, która kryje Świadectwo, lampa płonęła przed Panem od wieczora aż do poranka. Będzie to wiecznym przykazaniem dla pokoleń izraelskich.

SZATY KAPŁANÓW

Rozdział 28

28 ¹Spośród Izraelitów przywołaj do siebie Aarona, twojego brata, a wraz z nim jego synów, Nadaba, Abihu, Eleazara i Itamara, aby Mi służyli jako kapłani. ²Wykonasz święte szaty dla twojego brata Aarona. Mają być uroczyste i ozdobne. ³Polecisz uzdolnionym rzemieślnikom, których obdarzyłem talentem, aby uszyli dla Aarona szaty, właściwe jego kapłaństwu i świętej służbie, którą pełni dla mnie. ⁴Oto szaty, które mają sporządzić: pektorał, efod, ornat, suknię haftowaną, zawój i pas. Uszyją święte szaty dla twojego brata Aarona i dla jego synów, aby Mi służyli jako kapłani. ⁵Użyją w tym celu złota, fioletowej i czerwonej purpury, karmazynu i bisioru.

EFOD

⁶ Ze złota, fioletowej i czerwonej purpury, karmazynu i bisioru uszy-ją bogato haftowany efod. ⁷ Po obu stronach jego naramienniki będą spięte ze sobą. ⁸ Szarfa uszyta będzie z tych samych materiałów co efod, a więc ze złota, fioletowej i czerwonej purpury, karmazynu i bisioru, i będzie stanowiła z nim jedno. ⁹ Na dwóch kamieniach onyksu wyryjesz imiona synów Izraela; ¹⁰ sześć imion na jednym kamieniu i sześć na drugim, według starszeństwa. ¹¹ Jak grawer, który wykonuje pieczęcie, tak ty wyryjesz na obu kamieniach imiona synów Izraela, a następnie osadzisz je w złotych oprawkach. ¹² Oba kamienie umieścisz na naramiennikach efodu, będą one dla Izraelitów kamieniami pamięci. Aaron będzie nosił przed Panem te imiona na swoich ramionach, aby były przypomnieniem. ¹³ Oprawki wykonasz ze złota. ¹⁴ Ze szczerego złota zrobisz również dwa łańcuszki. Zapleciesz je ze sobą i tak połączone przytwierdzisz do oprawek.

PEKTORAŁ

¹⁵ Pektorał wyroczni sporządzisz podobnie jak efod, bogato haftowany. Zrobisz go ze złota, z fioletowej i czerwonej purpury, z karmazynu i bisioru. ¹⁶ Ma być kwadratowy, podwójny, wielkości otwartej dłoni. ¹⁷ Cały będzie wysadzany drogimi kamieniami, ułożonymi w czterech rzędach: w pierwszym rzędzie rubin, topaz i szmaragd; ¹⁸ w drugim rzędzie malachit, szafir i diament; ¹⁹ w trzecim rzędzie opal, agat i ametyst; ²⁰ w czwartym rzędzie chryzolit, onyks i jaspis. Zostaną one osadzone w złocie, każdy na swoim miejscu. ²¹ Liczba kamieni odpowiadać będzie dwunastu imionom synów Izraela. Na każdym kamieniu, jak na pieczęci, wygrawerowane będą imiona poszczególnych przodków dwunastu plemion. ²² Do pektorału dołączysz pleciony łańcuszek ze szczerego złota ²³ oraz dwa złote pierścienie, które przytwierdzisz do obu rogów pektorału. ²⁴ Przez pierścienie przewleczesz złote łańcuszki. ²⁵ Oba końce każdego z łańcuszków przymocujesz do oprawek i z przodu zawiesisz na naramiennikach efodu. ²⁶ Zrobisz też dwa złote pierścienie, które przytwierdzisz do dolnych rogów pektorału, od wewnątrz, od strony efodu. ²⁷ Kolejne dwa złote pierścienie umieścisz w dolnej części naramienników efodu, na zewnątrz, blisko miejsca ich spięcia, powyżej szarfy efodu. ²⁸ Pierścienie pektorału zostaną przywiązane sznurem z fioletowej purpury do pierścieni efodu nad jego szarfą w ten sposób, by pektorał ściśle przylegał do naramienników efodu. ²⁹ Ilekroć Aaron będzie wchodził do miejsca świętego, będzie nosił imiona synów Izraela na swoim sercu, na pektorale do zasięgania wyroczni. Będzie tak czynił zawsze, aby były przypomnieniem przed Panem. ³⁰ W pektorale wyroczni umieścisz urim i tummim, aby spoczywały na sercu Aarona, gdy będzie stawał przed obliczem Pana. Aaron zawsze będzie nosił przed Panem, na swoim sercu, wyrocznie dotyczące Izraela.

ORNAT

³¹ Do efodu wykonasz ornat, cały utkany z fioletowej purpury. ³² W środku będzie miał otwór na głowę, kunsztownie obrębiony haftem, podobny do otworu pancerza, by zapobiec rozdarciu. ³³ Cały dolny skraj ornatu obszyjesz wokoło owocami granatu wykonanymi z fioletowej i czerwonej purpury oraz karmazynu, na przemian ze złotymi dzwoneczkami. ³⁴ Raz złoty dzwoneczek, raz owoc granatu, i tak dalej, wokół dolnego skraju ornatu. ³⁵ Aaron ma go wkładać podczas sprawowania kultu. Dźwięk dzwoneczków rozlegnie się, gdy będzie wchodził do miejsca świętego przed Pana i gdy będzie je opuszczał. W ten sposób uniknie śmierci.

ZAWÓJ, SUKNIA I PAS

³⁶ Wykonasz diadem ze szczerego złota i wygrawerujesz na nim, na wzór pieczęci: «Poświęcony Panu». ³⁷ Przywiążesz go z przodu zawoju sznurem z fioletowej purpury. ³⁸ Ma być umieszczony na czole Aarona, dzięki czemu będzie on mógł oczyszczać ze skaz ofiary, które złożą Izraelici jako święte dary. Zawsze ma nosić diadem na czole, aby jednać dla nich życzliwość Pana. ³⁹ Utkasz z bisioru suknię, zawój oraz pas bogato haftowany.

POZOSTAŁE SZATY KAPŁANÓW

⁴⁰ Synom Aarona również sprawisz szaty. Ich pasy i zawoje mają być uroczyste i ozdobne. ⁴¹ Ubierzesz w nie swojego brata Aarona i jego synów, następnie namaścisz ich, powierzysz im funkcje kapłańskie i poświęcisz ich, aby Mi służyli jako kapłani. ⁴² Zrobisz im lniane spodnie od bioder aż po uda, aby zakryć wstydliwe części ciała. ⁴³ Aaron i jego synowie mają je nosić, gdy będą wchodzić do Namiotu Spotkania lub przystępować do ołtarza, aby sprawować kult w miejscu świętym. Zaniedbanie tego będzie grzechem, za który umrą. To jest wieczne przykazanie dla niego i dla jego potomstwa.

WYŚWIĘCENIE AARONA I JEGO SYNÓW

PRZYGOTOWANIE OFIAR

Rozdział 29

29 ¹Oto, co masz zrobić, aby wyświęcić ich na kapłanów. Postaraj się o młodego cielca i dwa barany bez skazy, ²jak również o przaśne chleby, przaśne racuchy oliwne i przaśne placki posmarowane oliwą, wszystko upieczone z wybornej mąki pszennej. ³Włożysz to do jednego kosza i w tym koszu ofiarujesz razem z cielcem i dwoma baranami.

NAMASZCZENIE KAPŁANÓW

⁴ Przyprowadzisz Aarona i jego synów do wejścia do Namiotu Spotkania i obmyjesz ich wodą. ⁵ Weźmiesz szaty, ubierzesz Aarona w suknię, ornat, efod i pektorał oraz przepaszesz szarfą efodu. ⁶ Włożysz zawój na jego głowę i przypniesz do niego święty diadem. ⁷ Weźmiesz olejek namaszczenia i wylejesz na jego głowę. W ten sposób go namaścisz. ⁸ Następnie przyprowadzisz jego synów i ubierzesz ich w szaty. ⁹ Przepaszesz pasem Aarona i jego synów, każdemu włożysz zawój, i tak obejmą urząd kapłański, który stanie się dla nich wiecznym prawem, po czym powierzysz funkcje kapłańskie Aaronowi i jego synom.

OFIARY WYŚWIĘCENIA: OFIARA PRZEBŁAGALNA

¹⁰ Przyprowadzisz cielca przed Namiot Spotkania. Aaron i jego synowie włożą ręce na jego głowę. ¹¹ Następnie zabijesz cielca przed Panem u wejścia do Namiotu Spotkania, ¹² weźmiesz nieco krwi cielca, pomażesz palcami rogi ołtarza, a resztę wylejesz na jego podstawę. ¹³ Zbierzesz tłuszcz, który pokrywa wnętrzności, płat wątroby i obie nerki wraz z tłuszczem i spalisz na ołtarzu. ¹⁴ Mięso cielca, jego skórę i odchody spalisz poza obozem. To będzie ofiara przebłagalna.

CAŁOPALENIE

¹⁵ Następnie weźmiesz barana. Aaron i jego synowie włożą ręce na jego głowę, ¹⁶a ty go zabijesz i jego krwią pokropisz dookoła wierzch ołtarza. ¹⁷ Porąbiesz barana na części, opłuczesz jego wnętrzności oraz kończyny, umieścisz je na poćwiartowanym mięsie i na głowie, ¹⁸ po czym spalisz całego barana na ołtarzu. To będzie ofiara całopalna dla Pana, woń przyjemna i ofiara spalona dla Pana.

POŚWIĘCENIE KRWIĄ

¹⁹ Weźmiesz drugiego barana. Aaron i jego synowie włożą ręce na jego głowę, ²⁰ a ty go zabijesz i jego krwią pomażesz koniec prawego ucha Aarona, końce prawych uszu jego synów, kciuki ich prawych rąk i wielkie palce ich prawych stóp. Resztą krwi oblejesz wierzch ołtarza. ²¹ Zaczerpniesz krwi z ołtarza oraz nieco olejku namaszczenia, pokropisz nimi Aarona i jego szaty oraz jego synów i ich szaty. W ten sposób zostanie poświęcony on, jego szaty, jego synowie i ich szaty.

WZNOSZENIE OFIARY I JEJ ZŁOŻENIE

²² Weźmiesz tłuszcz z barana, ogon, tłuszcz okrywający wnętrzności, płat wątroby, nerki wraz z tłuszczem i prawy udziec – gdyż jest to baran ofiary wyświęcenia, ²³ jeden bochen chleba, oliwny placek chlebowy oraz jeden racuch z kosza z przaśnikami, który stoi przed Panem. ²⁴ To wszystko położysz na rękach Aarona i jego synów i gestem kołysania wzniesiesz przed Panem, ²⁵ po czym weźmiesz to z ich rąk i złożysz na ołtarzu jako ofiarę całopalną, woń przyjemną dla Pana. To będzie ofiara spalona dla Pana.

OFIARA DLA KAPŁANÓW

²⁶ Weźmiesz pierś barana ofiary wyświęcenia Aarona, aby gestem kołysania wznieść ją przed Panem. Ta część należeć będzie do was. ²⁷ Poświęcona pierś z obrzędu kołysania i udziec daniny kapłańskiej, pochodzące z barana ofiary wyświęcenia Aarona i jego synów, ²⁸ należeć będą na mocy wiecznego prawa do Aarona i jego synów jako dar od Izraelitów, gdyż stanowią one daninę kapłańską. Również część z ofiar wspólnotowych będzie daniną kapłańską od Izraelitów, ze względu na Pana.

SZATY KAPŁAŃSKIE

²⁹ Święte szaty Aarona zostaną przekazane po nim jego synom, by w nich przyjmowali namaszczenie i obejmowali funkcje kapłańskie. ³⁰ Przez siedem dni będzie je nosił kapłan – jego potomek, który zajmie jego miejsce i będzie wchodził do Namiotu Spotkania, aby sprawować kult w miejscu świętym.

ŚWIĘTA UCZTA

³¹ Weźmiesz barana ofiary wyświęcenia i ugotujesz jego mięso w miejscu świętym. ³² Aaron i jego synowie będą jeść mięso barana i chleb z kosza u wejścia do Namiotu Spotkania. ³³ Mają jeść tylko to, co zostało oczyszczone obrzędem napełnienia rąk podczas ich poświęcenia. Nikt inny nie może uczestniczyć w posiłku, gdyż jedzą rzeczy święte. ³⁴ Jeśli z mięsa ofiary wyświęcenia lub z pieczywa pozostanie coś aż do rana, spalisz to w ogniu. Nie wolno tego jeść, gdyż jest święte. ³⁵ Postąpisz z Aaronem i jego synami dokładnie według tego, co ci poleciłem. Przez siedem dni mają być sprawowane obrzędy wyświęcenia.

OFIARA PRZEBŁAGALNA I POŚWIĘCENIE OŁTARZA

³⁶ Każdego dnia ofiarujesz cielca jako przebłaganie za grzechy. Zostaniesz oczyszczony z grzechów, gdy złożysz na ołtarzu ofiarę przebłagalną, po czym uświęcisz ołtarz namaszczeniem. ³⁷ Przez siedem dni składać będziesz ofiarę przebłagalną, aby uświęcić ołtarz. W ten sposób ołtarz stanie się największą świętością, a cokolwiek dotknie ołtarza, będzie uświęcone.

CODZIENNA OFIARA CAŁOPALNA. ZAKOŃCZENIE OBRZĘDÓW WYŚWIĘCENIA

³⁸ Oto co masz składać na ołtarzu: codziennie dwa jednoroczne baranki, po wszystkie czasy. ³⁹ Jednego baranka będziesz ofiarować rano, drugiego wieczorem. ⁴⁰ Razem z pierwszym barankiem złożysz w ofierze dziesiątą część miary najlepszej mąki pszennej, zaprawionej ćwiercią hinu tłoczonej oliwy, do tego ćwierć hinu wina, jako ofiara z napojów. ⁴¹ Drugiego baranka złożysz wieczorem, według obrzędu porannej ofiary z pokarmów i napojów, jako woń przyjemną ofiary spalonej dla Pana.

⁴² U wejścia do Namiotu Spotkania, przed obliczem Pana, będziecie składali nieustanne całopalenie przez wszystkie pokolenia. Tam się wam objawię, aby stamtąd do was przemawiać. ⁴³ Przez to, że tam się wam objawię, miejsce to zostanie uświęcone moją chwałą. ⁴⁴ Uświęcę więc Namiot Spotkania i ołtarz. Uświęcę też Aarona i jego synów, aby służyli Mi jako kapłani.

⁴⁵ Zamieszkam pośród Izraelitów i będę ich Bogiem. ⁴⁶Będą wiedzieli, że to Ja jestem Pan, ich Bóg, który wyprowadził ich z ziemi egipskiej, aby zamieszkać pośród nich. Ja jestem Pan, ich Bóg!

DALSZE PRZEPISY DOTYCZĄCE KULTU

OŁTARZ KADZIELNY

Rozdział 30

30 ¹ Wykonasz ołtarz kadzielny z drewna akacjowego. ² Ma być kwadratowy, o długości i szerokości jednego łokcia, wysoki na dwa łokcie, zakończony rogami. ³ Szczerym złotem pokryjesz jego blat, ściany oraz rogi, a wokół umieścisz złoty wieniec. ⁴ Poniżej wieńca, na rogach ścian, po obu stronach przytwierdzisz dwa złote pierścienie i włożysz w nie drążki, aby służyły do przenoszenia ołtarza. ⁵ Drążki wykonasz z drewna akacjowego i pokryjesz złotem. ⁶ Ołtarz ustawisz przed zasłoną Arki Przymierza, czyli przed płytą przebłagalną, która przykrywa Świadectwo. Tam ci się objawię.

⁷ Oto, jak Aaron ma palić na nim wonne kadzidło: każdego ranka, gdy będzie przygotowywał lampy, ma dokonać okadzenia. ⁸ Również wieczorem, po zapaleniu lamp, niech złoży ofiarę kadzielną. Tak ma postępować zawsze przed obliczem Pana, przez wszystkie pokolenia. ⁹ Nie zapalicie na ołtarzu innego rodzaju kadzidła ani nie złożycie ofiary całopalnej lub ofiary pokarmowej, nie wylejecie też na niego ofiary z napojów. ¹⁰ Raz na rok Aaron wykona nad jego rogami obrzęd przebłagania, tylko raz w roku krwią oczyści go z grzechów. Przez wszystkie pokolenia będzie on poświęcony Panu jako największa świętość”.

OPŁATA PRZEBŁAGALNA

¹¹ Pan powiedział do Mojżesza: ¹² „Gdy przeliczysz Izraelitów w celu sporządzenia spisu ludności, niech każdy złoży Panu opłatę przebłagalną, za to, że ich policzono, aby uratować swoje życie. Tylko wówczas przeliczenie nie ściągnie na nich żadnego nieszczęścia. ¹³ Każdy, kto podlega spisowi, zapłaci pół sykla, według wagi sykla świątynnego – sykl po dwadzieścia ger. Pół sykla wyniesie więc dar dla Pana. ¹⁴ Każdy, kto ma dwadzieścia lub więcej lat i podlega przeliczeniu, zapłaci go Panu. ¹⁵ Bogaty nie zapłaci więcej niż pół sykla ani biedny mniej, gdyż chodzi o ofiarę przebłagalną dla Pana, aby uratować swoje życie. ¹⁶ Gdy zbierzesz opłatę przebłagalną od Izraelitów, przekażesz ją na potrzeby Namiotu Spotkania. Będzie to przypominać Izraelitom – przed Panem – że dokonali przebłagania, aby ocalić swoje życie”.

MISA DO OBMYĆ RYTUALNYCH

¹⁷ Pan rzekł do Mojżesza: ¹⁸ „Zrobisz miedzianą misę do obmyć oraz miedzianą podstawę. Umieścisz ją między Namiotem Spotkania a ołtarzem i napełnisz wodą. ¹⁹ W niej Aaron i jego synowie będą obmywać dłonie i stopy. ²⁰ Przed wejściem do Namiotu Spotkania mają się obmyć wodą, aby uniknąć śmierci. Podobnie, pełniąc posługę przy ołtarzu, zanim podejdą, aby złożyć Panu ofiarę spalaną, ²¹ mają obmyć swoje dłonie i stopy, by uniknąć śmierci. To będzie wiecznym przykazaniem dla niego i jego potomków, przez wszystkie pokolenia”.

OLEJ NAMASZCZENIA

²² Pan powiedział do Mojżesza: ²³ „Zgromadź wyborne wonności: pięćset syklów mirry, połowę tego, a więc dwieście pięćdziesiąt syklów cynamonu, dwieście pięćdziesiąt syklów ziela tatarskiego, ²⁴ pięćset syklów kasji, według wagi sykla świątynnego, oraz jeden hin oliwy z oliwek. ²⁵ Przygotujesz z nich olej do świętego namaszczenia, wyborny balsam wykonany według zasad przyrządzania wonności.

²⁶ Namaścisz olejem Namiot Spotkania, Arkę Świadectwa, ²⁷ stół wraz ze wszystkimi jego naczyniami, świecznik z przyborami należącymi do niego, ołtarz kadzielny, ²⁸ ołtarz całopalenia i jego naczynia oraz misę wraz z jej podstawą. ²⁹ Oczyścisz je, aby stały się największą świętością, a cokolwiek ich dotknie, zostanie uświęcone.

³⁰ Namaścisz również Aarona i jego synów, aby Mi służyli jako kapłani. ³¹ Izraelitom natomiast oznajmisz: «To jest mój olej namaszczenia świętego, który będziecie używać przez wszystkie pokolenia. ³² Nie wolno namaszczać nim ludzi, którzy nie są poświęceni Bogu, ani przyrządzać podobnego według jego przepisu. Jest on święty i ma być przez was traktowany jako święty. ³³ Ktokolwiek sporządziłby podobny olej, zostanie wykluczony z ludu»”.

KADZIDŁO

³⁴ Pan powiedział do Mojżesza: „Zgromadź w równych proporcjach następujące pachnidła: żywicę, bursztyn, galban oraz czyste kadzidło. ³⁵ Przygotujesz z tego wonne kadzidło, według zasad przyrządzania wonności, bez domieszek, oczyszczone, święte. ³⁶ Część z niego zetrzesz na proch i rozsypiesz przed Arką Świadectwa w Namiocie Spotkania, gdzie objawię się tobie. Kadzidło to będzie dla ciebie największą świętością. ³⁷ Nie przyrządzisz innego kadzidła według tego samego przepisu, gdyż masz je traktować jako świętość należącą do Pana. ³⁸ Ktokolwiek sporządziłby podobne, aby rozkoszować się jego wonią, zostanie wykluczony z ludu”.

DAR UMIEJĘTNOŚCI DLA WYKONAWCÓW ROBÓT

Rozdział 31

31 ¹Pan przemówił do Mojżesza: ²„Oto upatrzyłem sobie Besalela, syna Uriego, syna Chura, z plemienia Judy. ³Napełniłem go duchem Bożym, mądrością, rozumem, wiedzą i wszelkimi zdolnościami, ⁴aby obmyślił projekty sprzętów, które będą odlane w złocie, srebrze lub miedzi, ⁵wyciosane w kamieniu lub wyrzeźbione w drewnie, aby wykonać całe to dzieło. ⁶Wyznaczam mu do pomocy Oholiaba, syna Achisamaka, z pokolenia Dana. Wszystkich uzdolnionych artystów obdarzam biegłością, aby wykonali to, co poleciłem: ⁷Namiot Spotkania, Arkę Świadectwa, płytę przebłagalną, która na niej spoczywa, wszystkie sprzęty Namiotu, ⁸stół wraz z jego naczyniami, szczerozłoty świecznik z przyborami należącymi do niego, ołtarz kadzielny, ⁹ołtarz całopalenia wraz z jego naczyniami, misę i jej podstawę, ¹⁰szaty do sprawowania kultu, święte szaty dla kapłana Aarona i jego synów, aby służyli Mi jako kapłani, ¹¹olej namaszczenia i wonne kadzidło do miejsca świętego. Wszystko niech wykonają według moich poleceń”.

SZABAT ZNAKIEM PRZYMIERZA

¹² Pan rzekł do Mojżesza: ¹³ „Powiedz Izraelitom: «Koniecznie macie przestrzegać moich szabatów, gdyż przez wszystkie pokolenia będą one dla Mnie i dla was znakiem, dzięki któremu poznacie, że to Ja, Pan, was uświęcam. ¹⁴ Przestrzegajcie więc szabatu, gdyż jest on dla was świętością, a ktokolwiek go znieważy, musi ponieść śmierć. Każdy, kto podjąłby się pracy tego dnia, nie może dalej żyć pośród swojego ludu. ¹⁵ Sześć dni przeznaczonych jest na pracę, a siódmego dnia przypada szabat – czas świętego odpoczynku dla Pana. Ktokolwiek będzie pracował w dzień szabatu, niechybnie poniesie śmierć. ¹⁶ Izraelici tak mają przestrzegać szabatu, aby przez wszystkie pokolenia wyrażał wieczne przymierze, ¹⁷ jest on bowiem wiecznym znakiem dla Mnie i dla was. Przez sześć dni przecież Pan stwarzał niebo i ziemię, a siódmego przestał pracować i odpoczął»”.

WRĘCZENIE KAMIENNYCH TABLIC

¹⁸ Gdy oznajmił Mojżeszowi wszystko na górze Synaj, wręczył mu dwie tablice Świadectwa. Były to kamienne tablice napisane palcem Bożym.

ODSTĘPSTWO IZRAELITÓW

CIELEC ZE ZŁOTA

Rozdział 32

32 ¹ Lud, widząc, że Mojżesz opóźnia swoje zejście z góry, zgromadził się wokół Aarona i poprosił go: „Zrób nam bóstwa, które by nas poprowadziły, gdyż nie wiemy, co stało się z owym Mojżeszem, który wywiódł nas z ziemi egipskiej”. ² Aaron odrzekł: „Zdejmijcie złote kolczyki z uszu waszych żon, synów i córek i przynieście je do mnie”. ³ Cały lud pozdejmował z uszu złote kolczyki i zaniósł Aaronowi. ⁴ On odebrał je z ich rąk, wyrzeźbił posąg cielca, a następnie odlał go w złocie. Oni zaś rzekli: „Oto twój bóg, Izraelu, który cię wyprowadził z ziemi egipskiej!”. ⁵ Widząc to, Aaron zbudował przed nim ołtarz i oznajmił: „Jutro będzie święto ku czci Pana!”. ⁶ Nazajutrz o świcie ofiarowano całopalenia i złożono ofiary wspólnotowe, a lud ucztował, pił i hucznie się bawił.

GNIEW BOGA

⁷ Pan przemówił wówczas do Mojżesza: „Zejdź zaraz, gdyż lud, który wyprowadziłeś z ziemi egipskiej, oddał się nieprawości. ⁸ Zboczyli z drogi, którą im wskazałem. Zrobili sobie posąg cielca i padają przed nim na twarz; składają mu ofiary i mówią: «Izraelu, oto twój bóg, który cię wyprowadził z ziemi egipskiej»”. ⁹ Pan mówił dalej do Mojżesza: „Przekonałem się, że to jest lud o twardym karku. ¹⁰ Nie powstrzymuj mnie. Zapałam gniewem i zgładzę ich, a ciebie uczynię wielkim narodem”.

MODLITWA MOJŻESZA ZA LUD

¹¹ Mojżesz jednak błagał w modlitwie Pana, swojego Boga: „Dlaczego, Panie, gniewasz się na swój lud, który wyprowadziłeś z ziemi egipskiej potężną mocą i wyciągniętym ramieniem? ¹² Dlaczego mieliby szydzić Egipcjanie: «Wyprowadził ich na ich własną zgubę, aby wytracić ich w górach i zgładzić z powierzchni ziemi!». Powstrzymaj swoją zapalczywość i zaniechaj zła, które ma spaść na twój lud. ¹³ Wspomnij na twoje sługi – Abrahama, Izaaka i Izraela, którym przysiągłeś na samego siebie, że uczynisz ich potomstwo liczne jak gwiazdy na niebie, a całą tę ziemię obiecałeś dać im na wieczne dziedzictwo”. ¹⁴ Pan zaniechał więc zła, które zamierzał zesłać na swój lud.

MOJŻESZ ZSTĘPUJE Z GÓRY

¹⁵ Mojżesz zszedł z góry, niosąc w rękach dwie tablice Świadectwa. Tablice zapisane były z obu stron. Zapisane były z jednej i z drugiej strony. ¹⁶ Były one dziełem samego Boga, również tekst wyryty na nich pochodził od Boga. ¹⁷ Gdy Jozue usłyszał zgiełk ludu, co nie wróżyło nic dobrego, powiedział do Mojżesza: „Z obozu dochodzą odgłosy bitwy”. ¹⁸ On odrzekł: „To nie jest okrzyk zwycięstwa ani hasło odwrotu. Słyszę raczej śpiewy”. ¹⁹ Gdy zbliżył się do obozowiska, zobaczył cielca i tańce. Wówczas rozgniewany rzucił o ziemię tablice Świadectwa i strzaskał je u stóp góry. ²⁰ Następnie porwał cielca, którego zrobili, stopił go w ogniu, starł na proch i zmieszał proch z wodą, którą kazał pić Izraelitom. ²¹ Mojżesz powiedział do Aarona: „Co takiego uczynił ten lud, że sprowadziłeś na niego tak straszny grzech?”. ²² Aaron odrzekł: „Nie gniewaj się, mój panie, znasz przecież przewrotność tego ludu. ²³ Zwrócili się oni do mnie z prośbą: «Zrób nam bóstwa, które poprowadziłyby nas, gdyż nie wiemy, co stało się z owym Mojżeszem, który wywiódł nas z ziemi egipskiej». ²⁴ Odpowiedziałem im: Kto nosi na sobie złoto, niech je zdejmie. Przynieśli je do mnie, ja je stopiłem i tak powstał cielec”.

KARA Z RĄK LEWITÓW

²⁵ Gdy Mojżesz przekonał się, że ludu nie da się przywołać do porządku, gdyż Aaron tak ich rozpuścił, że stali się pośmiewiskiem dla ich wrogów, ²⁶ stanął w bramie obozu i zawołał: „Kto jest z Panem, do mnie!”. Zebrali się wokół niego wszyscy lewici. ²⁷ Wtedy on rzekł: „To mówi Pan, Bóg Izraela: «Niech każdy z was przypasze miecz do swojego boku. Przejdźcie przez obóz tam i z powrotem, od jednej bramy do drugiej, i zabijajcie swoich braci, przyjaciół i bliźnich»”. ²⁸ Lewici spełnili polecenie Mojżesza. Tego dnia poległo około trzech tysięcy mężczyzn z ludu. ²⁹ Mojżesz rzekł: „Obejmijcie dziś dla Pana funkcje kapłańskie. Stanęliście przeciwko waszym synom i braciom. Niech dziś spłynie na was błogosławieństwo”.

MODLITWA WSTAWIENNICZA MOJŻESZA

³⁰ Następnego dnia Mojżesz powiedział do ludu: „Popełniliście ciężki grzech. Mimo wszystko pójdę do Pana, zobaczymy, może uda mi się uprosić przebaczenie”. ³¹ Mojżesz wrócił więc do Pana i rzekł: „Istotnie, ciężko zgrzeszył ten lud: uczynili sobie bogów ze złota. ³² Teraz jednak zechciej odpuścić ten grzech. W przeciwnym razie wymaż mnie ze swojej księgi”. ³³ Pan odrzekł Mojżeszowi: „Ja wymazuję ze swojej księgi tylko tych, którzy zgrzeszą przeciwko Mnie. ³⁴ Ty natomiast nie zwlekaj, prowadź lud tam, gdzie ci poleciłem, tym bardziej że mój anioł wskazuje wam drogę. Ja w odpowiednim czasie rozliczę ich z grzechów”. ³⁵ Pan rzeczywiście ukarał lud za to, czego się dopuścił, za cielca, którego sporządził Aaron.

ODNOWIENIE PRZYMIERZA

IZRAELICI ZDEJMUJĄ OZDOBY

Rozdział 33

33 ¹Pan rzekł do Mojżesza: „Wyruszaj w drogę wraz z ludem, który wyprowadziłeś z ziemi egipskiej. Idź do ziemi, którą obiecałem Abrahamowi, Izaakowi i Jakubowi, gdy przyrzekłem im: «Dam ją waszemu potomstwu». ²Poślę przed tobą anioła, by wypędzić Kananejczyków, Amorytów, Chetytów, Peryzzytów, Chiwwitów i Jebusytów. ³Ja jednak nie pójdę pośród was do ziemi mlekiem i miodem płynącej, gdyż jesteście ludem o twardym karku. Gdybym poszedł z wami, musiałbym wytracić was w drodze”. ⁴Gdy lud usłyszał tę bolesną nowinę, pogrążył się w żałobie. Nikt nie odważył się założyć ozdób, ⁵gdyż Pan rzekł do Mojżesza: „Ogłoś Izraelitom: Jesteście ludem o twardym karku. Gdybym choć na chwilę stanął pośród was, musiałbym was wytracić. Zdejmijcie więc swoje ozdoby, a ja zastanowię się, co z wami uczynić”. ⁶Tak więc od czasu pobytu pod górą Horeb Izraelici wyzbyli się swoich ozdób.

MOJŻESZ ROZMAWIA Z BOGIEM W NAMIOCIE SPOTKANIA

⁷ Mojżesz kazał rozbić namiot w pewnym oddaleniu od obozowiska i nazwał go Namiotem Spotkania. Każdy, kto chciał zwrócić się do Pana, mógł udać się do Namiotu Spotkania, na zewnątrz obozu. ⁸ Gdy jednak szedł do niego sam Mojżesz, każdy Izraelita stawał u wejścia do swojego namiotu i wiódł za nim wzrokiem, aż ten wszedł do wnętrza. ⁹ Gdy Mojżesz przekraczał próg, kolumna obłoku obniżała się i stawała u wejścia do Namiotu. Wówczas Bóg rozmawiał z Mojżeszem. ¹⁰ Gdy tylko lud ujrzał, że kolumna obłoku stoi u wejścia do Namiotu Spotkania, każdy padał na twarz u wejścia do swojego namiotu. ¹¹ Pan natomiast rozmawiał z Mojżeszem twarzą w twarz, jak rozmawia się z przyjacielem. Potem Mojżesz wracał do obozowiska, a jego sługa, młodzieniec Jozue, syn Nuna, nie opuszczał Namiotu.

PROŚBA MOJŻESZA

¹² Mojżesz powiedział do Pana: „Poleciłeś mi: «Wyprowadź ten lud», ale nie objawiłeś mi, kogo poślesz mi do pomocy, a przecież powiedziałeś: «Znam cię doskonale» oraz: «Znalazłeś łaskę w moich oczach». ¹³ Jeśli więc rzeczywiście znalazłem łaskę w Twoich oczach, objaw mi swoją drogę, bym poznał Cię i nadal znajdował łaskę w Twoich oczach. Zważ ponadto, że ten naród jest Twoim ludem”. ¹⁴ Bóg odrzekł: „Ja sam pójdę z wami, abyś czuł się bezpiecznie”. ¹⁵ Mojżesz odpowiedział: „Póki sam nie wyruszysz z nami, nie każ nam opuszczać tego miejsca. ¹⁶ Twoje wędrowanie razem z nami będzie wystarczającym dowodem na to, że zarówno ja, jak i Twój lud, znaleźliśmy łaskę w Twoich oczach. To wyróżni mnie oraz Twój lud spośród wszystkich narodów, jakie zamieszkują ziemię”. ¹⁷ Pan rzekł do Mojżesza: „Postąpię zgodnie z twoją prośbą, bo przecież znalazłeś łaskę w moich oczach i znam cię doskonale”.

WIZJA CHWAŁY BOGA

¹⁸ Mojżesz poprosił Boga: „Ukaż mi Twoją chwałę”. ¹⁹ On odrzekł: „Sprawię, że przed twoimi oczami przejdzie cały mój majestat i wypowiem imię, które brzmi Pan. Komu chcę okazać łaskę, temu okazuję, a jeśli chcę kogoś obdarzyć miłosierdziem, to go obdarzam”. ²⁰ I dodał: „Nie będziesz mógł jednak ujrzeć mojej twarzy, gdyż ten, kto ją zobaczy, nie może pozostać przy życiu”. ²¹ Pan mówił dalej: „Stań w tym miejscu, obok Mnie, na skale. ²² Gdy będzie przechodzić moja chwała, ukryję cię w szczelinie skały i osłonię swoją dłonią, dopóki nie przejdzie. ²³ Następnie cofnę dłoń i zobaczysz Mnie od tyłu, lecz twarzy mojej nie ujrzysz”.

NOWE KAMIENNE TABLICE

Rozdział 34

34 ¹Pan powiedział do Mojżesza: „Wyciosaj dwie kamienne tablice, podobne do poprzednich, a Ja napiszę na nich te same słowa, jakie widniały na tablicach, które roztrzaskałeś. ²Przygotuj się, by o świcie wspiąć się na szczyt góry Synaj i stanąć przede Mną na samym wierzchołku. ³Niech nikt nie wchodzi z tobą, nie chcę też widzieć nikogo w obrębie góry, nawet owce i woły niech nie pasą się u jej podnóża”. ⁴Mojżesz wyciosał dwie kamienne tablice, podobne do poprzednich. Wstał o świcie i wszedł na górę Synaj, jak mu Pan polecił, niosąc w dłoniach dwie kamienne tablice.

ODNOWIENIE PRZYMIERZA

⁵ Pan zstąpił w obłoku, stanął przy Mojżeszu i wypowiedział imię, które brzmi Pan. ⁶ Pan przeszedł przed Mojżeszem, wołając: „Pan, Pan, Bóg miłujący i łaskawy, nieskory do gniewu, bogaty w miłosierdzie i prawdę, ⁷ wierny w miłości wobec rzesz niezliczonych, gotowy przebaczyć winy, przestępstwa i grzechy, lecz nie pobłażliwy, gdyż z win ojców rozlicza synów, wnuków, a nawet trzecie i czwarte pokolenie”.

⁸ Mojżesz pospiesznie oddał ukłon aż do ziemi, upadł na twarz i ⁹ powiedział: „Panie, jeśli znalazłem łaskę w Twoich oczach, to zechciej jednak wyruszyć pośród Twojego ludu, mimo że jest to lud o twardym karku. Przebacz nam naszą winę i nasz grzech, byśmy nadal należeli do Ciebie”. ¹⁰ Bóg odpowiedział: „Oto Ja zawieram przymierze: wobec twojego ludu dokonam takich cudów, jakie nie wydarzyły się w żadnym kraju i w żadnym narodzie. Cały lud, który cię otacza, zobaczy dzieła Pana, a to, czego dokonam za twoim pośrednictwem, będzie napawać grozą. ¹¹ Przestrzegaj tego, co ci dziś nakazuję, gdyż to właśnie Ja wypędzam przed tobą Amorytów, Kananejczyków, Chetytów, Peryzzytów, Chiwwitów i Jebusytów.

ZAKAZ ZAWIERANIA PRZYMIERZY Z OBCYMI NARODAMI

¹² Pod żadnym pozorem nie zawieraj przymierza z mieszkańcami krainy, do której przybędziesz. W przeciwnym razie stanie się ono jakby sidłem zastawionym pośród was. ¹³ Dlatego też zburzycie ich ołtarze, połamiecie stele i wyrąbiecie ich aszery. ¹⁴ Nie wolno wam padać na twarz przed obcym bóstwem, gdyż Ten, który nosi imię Pan Zazdrosny, jest naprawdę Bogiem zazdrosnym. ¹⁵ Oto dlaczego nie wolno wam zawierać przymierza z mieszkańcami Ziemi Obiecanej: oni lubieżnie czczą swoje bóstwa i składają im ofiary. Mogą więc was zapraszać do siebie i będziecie musieli jeść mięso ich ofiar. ¹⁶ Moglibyście też wziąć ich córki na żony dla waszych synów, a one – ponieważ czczą obce bóstwa – skłoniłyby waszych synów do oddawania lubieżnej czci innym bogom.

POWTÓRZENIE GŁÓWNYCH PRZEPISÓW KULTOWYCH

¹⁷ Nie odlejesz z metalu podobizn bożków.

¹⁸ Będziesz obchodził Święto Przaśników. Zgodnie z moim nakazem w określonym czasie miesiąca kłosów przez siedem dni będziecie jedli przaśny chleb, gdyż w miesiącu kłosów opuściliście Egipt.

¹⁹ Do Mnie należą wszelkie pierwociny łona matczynego, każdy samiec pierworodny z twojego dobytku, zarówno spośród owiec, jak i wołów. ²⁰ Pierworodne oślę wykupisz barankiem, a jeśli nie wykupisz, masz złamać mu kark. Wykupisz każdego pierworodnego spośród twoich potomków. Nie stawajcie przed moim obliczem z pustymi rękami.

²¹ Przez sześć dni masz pracować, siódmego natomiast odpoczniesz. Dotyczy to nawet czasu orki oraz żniw.

²² Gdy zbierzesz pierwociny pszenicy, będziesz obchodził Święto Tygodni, a Święto Zbiorów będziesz świętował w okresie jesiennego zrównania dnia i nocy.

²³ Trzy razy w roku wszyscy twoi mężczyźni mają stanąć przed Władcą, Panem, Bogiem Izraela, ²⁴ gdyż Ja wypędzę przed tobą narody i rozszerzę twoje granice. Nikt nie będzie zagrażał twojej ziemi, gdy przybędziecie, aby stanąć przed Panem, Bogiem waszym, trzy razy w roku.

²⁵ Chleba na zakwasie nie złożysz w ofierze razem z krwią baranka, a ofiara paschalna nie może pozostać aż do rana.

²⁶ Pierwociny twoich plonów zaniesiesz do domu Pana.

Nie będziesz gotował koźlęcia w mleku jego matki”.

UTRWALENIE NA TABLICACH PRAW PRZYMIERZA

²⁷ Pan powiedział do Mojżesza: „Zapisz te słowa, gdyż na ich podstawie zawarłem przymierze z tobą i z Izraelem”. ²⁸ Mojżesz przebywał z Panem czterdzieści dni i czterdzieści nocy, nie jadł wówczas chleba ani nie pił wody, a na tablicach zapisał słowa przymierza – Dziesięć przykazań.

JAŚNIEJĄCE OBLICZE MOJŻESZA

²⁹ Gdy Mojżesz schodził z góry Synaj, niosąc w dłoniach dwie tablice Świadectwa, nie zdawał sobie sprawy, że skóra na jego twarzy promieniała blaskiem z powodu rozmowy z Bogiem. ³⁰ Aaron i pozostali Izraelici byli zaskoczeni, gdy ujrzeli światło bijące z oblicza Mojżesza i bali się zbliżyć do niego. ³¹ Mojżesz więc przywołał ich, a gdy Aaron i wszyscy przywódcy rodów podeszli do niego, zaczął z nimi rozmawiać. ³² Potem podeszli również pozostali Izraelici, a Mojżesz ogłosił im wszystkie polecenia, które Pan przekazał mu na górze Synaj. ³³ Gdy skończył mówić, założył na twarz zasłonę. ³⁴ Mojżesz zdejmował zasłonę tylko na ten czas, gdy szedł przed oblicze Pana, aby z Nim rozmawiać. Następnie wychodził, aby ogłaszać Izraelitom przykazania, które otrzymał. ³⁵ Gdy tylko Izraelici zobaczyli blask bijący z twarzy Mojżesza, on z powrotem zakładał zasłonę, aż do chwili, gdy szedł rozmawiać z Bogiem.

WYKONANIE SPRZĘTÓW ŚWIĘTEGO MIESZKANIA

PRZYPOMNIENIE O ZACHOWANIU SZABATU

Rozdział 35

35 ¹Mojżesz zwołał całą społeczność Izraela i ogłosił: „Oto, co Pan każe wypełniać: ²Pracę będziesz wykonywał przez sześć dni, a siódmego dnia nastanie dla was święty szabat – odpoczynek dla Pana. Kto odważy się tego dnia pracować, poniesie śmierć. ³Nawet ognia nie rozniecajcie w waszych domach w dzień szabatu”.

NAKAZ ZBIÓRKI DARÓW

⁴ Mojżesz rzekł do społeczności Izraela: „Oto polecenie, które wydał Pan: ⁵ «Zbierzcie daninę dla Pana, niech każdy dobrowolnie ofiaruje Panu dar». Może to być: złoto, srebro lub miedź, ⁶ fioletowa lub czerwona purpura, karmazyn, bisior lub kozia sierść, ⁷ baranie skóry barwione na czerwono, skóry borsucze lub drzewo akacjowe, ⁸ oliwa do lamp, wonności do wyrobu oleju do namaszczenia i pachnących kadzideł, ⁹ onyks lub drogie kamienie do wysadzenia efodu i pektorału.

WYKAZ SPRZĘTÓW, KTÓRE MAJĄ WYKONAĆ ARTYŚCI

¹⁰ Ktokolwiek pośród was jest uzdolniony, niech przyjdzie, aby wykonać to, co Pan polecił, a mianowicie: ¹¹ święte mieszkanie, jego namiot wraz z przykryciem, haczyki, deski, drążki, słupy i podstawki, ¹² arkę wraz z drążkami, płytę przebłagalną i zasłonę, ¹³ stół wraz z drążkami, wszelkie jego naczynia i chleby poświęcone, ¹⁴ świecznik dający światło oraz przybory, lampy i oliwę do świecznika, ¹⁵ ołtarz kadzielny wraz z drążkami, olej do namaszczenia, wonne kadzidło i kotarę nad wejściem do świętego mieszkania, ¹⁶ ołtarz całopalenia, jego miedziany ruszt, drążki i wszelkie naczynia, misę wraz z jej podstawą, ¹⁷ zasłony dziedzińca, jego słupy i ich podstawki oraz kotarę nad bramą dziedzińca, ¹⁸ kołki od świętego mieszkania i od dziedzińca oraz sznury, ¹⁹ jak również szaty do sprawowania kultu w miejscu świętym, święte szaty dla kapłana Aarona i jego synów, aby służyli Mi jako kapłani”.

DARY PRZYNIESIONE PRZEZ IZRAELITÓW

²⁰ Cała społeczność Izraela rozeszła się, ²¹ po czym każdy, kto chciał, ofiarował Panu dary na budowę Namiotu Spotkania i wykonanie sprzętów potrzebnych do sprawowania kultu oraz świętych szat. ²² Przybyli mężczyźni i kobiety i ze szczerego serca ofiarowali spinki, kolczyki, pierścionki, naszyjniki i wszelkiego rodzaju złote przedmioty. Każdy z namaszczeniem składał złoty dar dla Pana. ²³ Ktokolwiek posiadał fioletową lub czerwoną purpurę, karmazyn, bisior, sierść kozią, skóry baranie barwione na czerwono lub skóry borsucze, przynosił je ze sobą. ²⁴ Składano również dary ze srebra i miedzi jako daninę dla Pana, a każdy, kto miał drzewo akacjowe, przynosił je, by służyło jako materiał do wykonania sprzętów.

²⁵ Uzdolnione kobiety zajęły się przędzeniem, po czym przyniosły utkane przez siebie tkaniny z fioletowej i czerwonej purpury, karmazynu i bisioru. ²⁶ Inne natomiast, również przynaglone szczerą chęcią i obdarzone talentem, przędły sierść kozią.

²⁷ Przywódcy przynieśli onyks oraz kamienie do osadzenia w efodzie i pektorale, ²⁸ jak również wonności i oliwę do świecznika, aby przyrządzić olej do namaszczenia i wonne kadzidło.

²⁹ Każdy mężczyzna i każda kobieta spośród Izraelitów, którzy odczuli szczerą chęć ofiarowania czegokolwiek, co posłużyłoby wykonaniu dzieła nakazanego przez Pana za pośrednictwem Mojżesza, przynosili dobrowolny dar dla Pana.

WYKONAWCY ROBÓT

³⁰ Mojżesz rzekł do Izraelitów: „Oto Pan upatrzył sobie Besalela, syna Uriego, syna Chura, z plemienia Judy. ³¹ Napełnił go duchem Bożym, mądrością, rozumem, wiedzą i wszelkimi zdolnościami, ³² aby obmyślił projekty sprzętów, które będą odlane w złocie, srebrze lub miedzi, ³³ wyciosane w kamieniu lub wyrzeźbione w drewnie, by wykonać całe to dzieło. ³⁴ Dał mu też umiejętność kształcenia uczniów, podobnie jak Oholiabowi, synowi Achisamaka, z plemienia Dana. ³⁵ Obdarzył ich sprawnością w sztuce rzeźbienia, obmyślania projektów oraz kunsztownego tkania fioletowej i czerwonej purpury, karmazynu i bisioru. Mieli oni zarówno zaprojektować, jak i wykonać powierzone im dzieło”.

Rozdział 36

36 ¹Przystąpili więc do pracy: Besalel, Oholiab oraz wszyscy uzdolnieni mężczyźni, których Pan obdarzył mądrością i umiejętnością, aby potrafili wykonać przedmioty przeznaczone do świętej służby, według poleceń otrzymanych od Pana.

OFIARNOŚĆ IZRAELITÓW

² Mojżesz wezwał Besalela, Oholiaba oraz wszystkich uzdolnionych mężczyzn, których Pan obdarzył mądrością i którzy bardzo chcieli podjąć się wykonania robót, ³ oni natomiast wzięli dary, które Izraelici złożyli przed Mojżeszem dla wykonania przedmiotów przeznaczonych do świętej służby. Z upływem dni przynoszono jednak coraz więcej darów. ⁴ Artyści więc, którzy pracowali nad świętym dziełem, przerwali swoje zajęcia ⁵ i zwrócili się do Mojżesza: „Lud przyniósł o wiele więcej niż potrzeba dla wykonania dzieła, które nakazał Pan”. ⁶ Mojżesz wydał więc polecenie, które przekazano wszystkim w obozowisku: „Niech żaden mężczyzna ani żadna kobieta nie składa więcej darów na rzecz świętego mieszkania”. Zabroniono ludowi składania darów, ⁷ a to, co zebrano, z powodzeniem wystarczyło do wykonania wszystkich robót, a nawet zbywało.

ŚWIĘTE MIESZKANIE

⁸ Artyści starannie wykonali święte mieszkanie z dziesięciu zasłon zrobionych z bisioru, z fioletowej i czerwonej purpury, ze szkarłatu i karmazynu, na których wyhaftowali cheruby. ⁹ Każda zasłona mierzyła dwadzieścia osiem łokci długości i cztery szerokości. Wszystkie miały te same wymiary. ¹⁰ Tkaniny połączono ze sobą w dwa rzędy po pięć zasłon, ¹¹ a ostatnie zasłony każdego rzędu zaopatrzono w purpurowe pętle. ¹² Zrobiono pięćdziesiąt pętli przy każdej zasłonie; zostały umieszczone w ten sposób, by wzajemnie do siebie pasowały. ¹³ Przygotowano też pięćdziesiąt złotych haczyków, którymi połączono zasłony, aby święte mieszkanie stanowiło jedną całość.

NAMIOT OSŁANIAJĄCY ŚWIĘTE MIESZKANIE

¹⁴ Z koziej sierści wykonano namiot osłaniający święte mieszkanie; składał się on z jedenastu zasłon. ¹⁵ Każda zasłona mierzyła trzydzieści łokci długości i cztery szerokości. Wszystkie miały te same wymiary. ¹⁶ Połączono osobno pięć zasłon, a osobno sześć. ¹⁷ Na brzegu ostatniej zasłony każdego rzędu przyszyto pięćdziesiąt pętli, by można je było połączyć. ¹⁸ Zrobiono też pięćdziesiąt miedzianych haczyków, którymi spięto pętle, aby namiot stanowił jedną całość. ¹⁹ Namiot pokryto baranimi skórami barwionymi na czerwono, a z wierzchu rozpięto skóry borsucze.

ŚCIANY ŚWIĘTEGO MIESZKANIA

²⁰ Dla świętego mieszkania zrobiono deski z drewna akacjowego i ustawiono je pionowo. ²¹ Deski mierzyły dziesięć łokci długości i półtora szerokości, ²² każda miała dwie klamry służące do połączenia z sąsiednimi. W ten sposób przygotowano wszystkie deski świętego mieszkania. ²³ Deski świętego mieszkania umocowano w następujący sposób: od strony południowej ustawiono dwadzieścia desek, ²⁴ wspartych na czterdziestu srebrnych podstawkach. Każdą deskę zaopatrzono w dwie podstawki, stosownie do dwóch klamer. ²⁵ Z drugiej strony świętego mieszkania, od północy, ustawiono dwadzieścia desek ²⁶ na czterdziestu srebrnych podstawkach, pod każdą deską po dwie podstawki. ²⁷ Od zachodniej strony świętego mieszkania ustawiono sześć desek. ²⁸ Ponadto zrobiono dwie deski narożne w celu wykonania węgłów świętego mieszkania. ²⁹ Połączono je ściśle od dołu, a od góry spięto jedną klamrą. Oba narożniki wykonano tak samo. ³⁰ W sumie tylna ściana liczyła osiem desek na szesnastu podstawkach, po dwie podstawki pod każdą deską. ³¹ Z drewna akacjowego zrobiono poprzeczne drążki: pięć przymocowano do desek z jednej strony świętego mieszkania, ³² pięć z drugiej, a pięć od strony zachodniej, gdzie znajdują się narożniki. ³³ Środkową poprzeczkę umieszczono w połowie wysokości desek, w ten sposób, że sięgała od jednego krańca ściany do drugiego. ³⁴ Deski pokryto złotem i zaopatrzono w złote pierścienie służące do umocowania poprzecznych drążków, które też pokryto złotem.

ZASŁONA ŚWIĘTEGO MIESZKANIA

³⁵ Zrobiono zasłonę z fioletowej i czerwonej purpury, z karmazynu i bisioru, a na niej wyhaftowano cheruby. ³⁶ Zasłonę zawieszono na czterech słupach z drewna akacjowego, pokrytych złotem, zaopatrzonych w złote haki i opartych na czterech srebrnych podstawkach.

KOTARA U WEJŚCIA DO ŚWIĘTEGO MIESZKANIA

³⁷ Kotarę nad wejściem do namiotu wykonano z fioletowej i czerwonej purpury, z karmazynu i bisioru, bogato wyszywaną. ³⁸ Zawieszono ją na pięciu słupach akacjowych, pokrytych złotem, zaopatrzonych w złote haki i wspartych na pięciu podstawkach odlanych w miedzi.

ARKA PRZYMIERZA

Rozdział 37

37 ¹Besalel zrobił z drewna akacjowego skrzynię o długości dwa i pół łokcia i szerokości oraz wysokości półtora łokcia. ²Pokrył ją szczerym złotem wewnątrz i na zewnątrz, a wokół umieścił złoty wieniec. ³Odlał cztery złote pierścienie i przymocował je do czterech krawędzi, po dwa z każdej strony. ⁴Wyrzeźbił drążki z drewna akacjowego, pokrył je złotem ⁵i włożył w pierścienie, aby służyły do przenoszenia arki.

WIEKO PRZYKRYWAJĄCE ARKĘ

⁶ Ze szczerego złota zrobił płytę przebłagalną o długości dwa i pół łokcia i szerokości półtora łokcia. ⁷ Na obu jego krańcach umieścił cheruby wykute w złocie, ⁸ ustawił je symetrycznie po obu stronach. Na obu brzegach płyty przebłagalnej umieścił więc cheruby. ⁹ Skrzydła cherubów były tak rozpostarte, że zakrywały płytę przebłagalną, a ich twarze były zwrócone ku sobie, to znaczy ku środkowi płyty przebłagalnej.

STÓŁ CHLEBÓW POŚWIĘCONYCH

¹⁰ Z drewna akacjowego zrobił stół o długości dwóch łokci, szerokości jednego i wysokości półtora łokcia. ¹¹ Pokrył go szczerym złotem, a wokół umieścił złoty wieniec. ¹² Wieniec przymocował do listwy o szerokości czterech palców, którą obramował stół. ¹³ Zrobił cztery złote pierścienie i przytwierdził je do czterech krawędzi, przy nogach stołu. ¹⁴ Pierścienie znajdowały się poniżej listwy, aby można było włożyć w nie drążki do przenoszenia stołu. ¹⁵ Drążki wykonał z drewna akacjowego i pokrył je złotem, by służyły do noszenia stołu. ¹⁶ Ponadto ze szczerego złota zrobił naczynia do stołu: misy, czasze, dzbanki i tace do składania ofiar płynnych.

ŚWIECZNIK SIEDMIORAMIENNY

¹⁷ Wykonał świecznik wykuty ze szczerego złota; jego podstawa, ramiona, kielichy, gałki i korony kwiatów stanowiły jedną całość. ¹⁸ Z jego boków wychodziło sześć ramion, symetrycznie po trzy z każdej strony. ¹⁹ Pierwsze ramię zakończone było potrójnym kielichem na kształt kwiatu migdałowego, z gałką i koroną, podobnie drugie oraz wszystkie pozostałe ramiona świecznika. ²⁰ Trzon świecznika wieńczył poczwórny kielich na kształt kwiatu migdałowego, z gałką i koroną. ²¹ Poniżej, między dwoma pierwszymi ramionami, umieścił pąk kwiatu, podobnie między dwoma następnymi, i tak między wszystkimi sześcioma ramionami. ²² Zarówno ramiona, jak i pąki kwiatów zostały wykute z jednej bryły szczerego złota. ²³ Zrobił ze szczerego złota siedem lamp oraz szczypce i naczynia na popiół. ²⁴ Do sporządzenia świecznika i należących do niego przyborów użył jednego talentu szczerego złota.

OŁTARZ KADZIELNY, OLEJ DO NAMASZCZENIA I WONNE KADZIDŁO

²⁵ Wykonał ołtarz kadzielny z drewna akacjowego, kwadratowy, o długości i szerokości jednego łokcia, wysoki na dwa łokcie, zakończony rogami. ²⁶ Szczerym złotem pokrył jego blat, ściany oraz rogi, a wokół umieścił złoty wieniec. ²⁷ Poniżej wieńca, na rogach ścian, po obu stronach przytwierdził dwa złote pierścienie i włożył w nie drążki, aby służyły do przenoszenia ołtarza. ²⁸ Drążki wykonał z drewna akacjowego i pokrył złotem.

²⁹ Przygotował też, według zasad przyrządzania wonności, olej do namaszczenia i wonne kadzidło.

OŁTARZ CAŁOPALENIA

Rozdział 38

38 ¹Z drewna akacjowego wykonał kwadratowy ołtarz całopalenia; jego długość i szerokość wynosiły pięć łokci, a wysokość trzy łokcie. ²W czterech jego narożnikach zrobił wystające rogi, które stanowiły z ołtarzem jedną całość, i pokrył je miedzią. ³Ponadto wykonał różne sprzęty do ołtarza: kociołki na popiół, szufle, misy, widełki i pojemniki na rozżarzone węgle. Wszystkie te przedmioty zrobił z miedzi. ⁴Wykonał do ołtarza ruszt miedziany, na wzór sieci. Ruszt umieścił wewnątrz ołtarza w ten sposób, by sięgał połowy jego wysokości, ⁵a do jego czterech rogów przymocował miedziane pierścienie służące do wkładania drążków. ⁶Z drewna akacjowego wyrzeźbił drążki i pokrył je miedzią. ⁷Drążki włożył w pierścienie po obu stronach ołtarza, aby można go było przenosić. Ołtarz został wykonany z desek i wewnątrz był pusty.

MISA DO OBMYĆ RYTUALNYCH

⁸ Zrobił miedzianą misę do obmyć wraz z miedzianą podstawą, a użył do tego zwierciadeł kobiet, które posługiwały u wejścia do Namiotu Spotkania.

DZIEDZINIEC

⁹ Urządził również dziedziniec. Od południa umieścił zasłonę z bisioru o długości stu łokci. ¹⁰ Zawiesił ją na dwudziestu słupach opartych na dwudziestu miedzianych podstawkach. Haczyki i uchwyty na słupach były srebrne. ¹¹ Także od północy umieścił zasłonę z bisioru o długości stu łokci. Zawiesił ją na dwudziestu słupach opartych na dwudziestu miedzianych podstawkach. Haczyki i uchwyty na słupach były srebrne. ¹² Od zachodu rozpiął zasłonę na szerokość pięćdziesięciu łokci, zawiesił ją na dziesięciu słupach opartych na dziesięciu podstawkach, a haczyki i uchwyty na słupach były srebrne. ¹³ Również od wschodu szerokość dziedzińca miała wynosić pięćdziesiąt łokci. ¹⁴ Umieścił więc z jednej strony zasłonę o długości piętnastu łokci, trzy słupy oraz trzy podstawki, ¹⁵ z drugiej strony również zasłonę o długości piętnastu łokci, trzy słupy i trzy podstawki. ¹⁶ Wszystkie zasłony wokół dziedzińca były z bisioru. ¹⁷ Podstawki słupów były miedziane, a haczyki, uchwyty oraz głowice srebrne, srebrem pokryto też wszystkie słupy dziedzińca. ¹⁸ Nad wejściem na dziedziniec umieścił kotarę o długości dwudziestu i szerokości pięciu łokci, podobną do pozostałych zasłon dziedzińca, wykonaną z fioletowej i czerwonej purpury, karmazynu i bisioru, bogato wyszywaną. ¹⁹ Zawiesił ją na czterech słupach opartych na czterech miedzianych podstawkach, a ich haczyki i uchwyty były srebrne. ²⁰ Wszystkie kołki świętego mieszkania i otaczającego go dziedzińca wykonano z miedzi.

METALE UŻYTE DO BUDOWY ŚWIĘTEGO MIESZKANIA

²¹ Oto wykaz kosztów poniesionych w związku z budową mieszkania Świadectwa, sporządzony na polecenie Mojżesza przez lewitów, pod nadzorem Itamara, syna kapłana Aarona. ²² Besalel, syn Uriego, syna Chura, z plemienia Judy, zajął się wykonaniem wszystkiego, co Pan nakazał Mojżeszowi. ²³ Jego pomocnikiem był Oholiab, syn Achisamaka, z plemienia Dana, biegły w sztuce rzeźbienia, obmyślania projektów oraz kunsztownego tkania fioletowej i czerwonej purpury, karmazynu i bisioru.

²⁴ Do wykonania wszystkich robót związanych ze świętym mieszkaniem użyto w sumie dwadzieścia dziewięć talentów i siedemset trzydzieści syklów – według miary sykla świątynnego – złota pochodzącego z dobrowolnych darów; ²⁵ srebra natomiast, które zostało zebrane przy okazji dokonania spisu ludności, użyto sto talentów i tysiąc siedemset siedemdziesiąt pięć syklów, według miary sykla świątynnego. ²⁶ Zebrano bowiem po jednym beka, czyli po pół sykla od każdego, kto podlegał spisowi i miał powyżej dwudziestu lat, a takich było sześćset trzy tysiące pięciuset pięćdziesięciu.

²⁷ Sto talentów srebra użyto do odlania podstawek pod miejsce święte i pod kotary. Sto podstawek ze stu talentów, czyli po talencie na każdą podstawkę. ²⁸ Tysiąc siedemset siedemdziesiąt pięć syklów użyto do sporządzenia haczyków na słupy, uchwytów i głowic, jak również do pokrycia słupów.

²⁹ Ilość miedzi złożonej w darze wynosiła siedemdziesiąt talentów i dwa tysiące czterysta syklów. ³⁰ Z niej odlano podstawki pod wejście do Namiotu Spotkania, ołtarz miedziany, należącą do niego miedzianą kratę, wszystkie naczynia ołtarza, ³¹ podstawki wokół dziedzińca oraz podstawki pod jego bramę, jak również kołki świętego mieszkania i kołki otaczającego go dziedzińca.

SZATY KAPŁANÓW

Rozdział 39

39 ¹Z fioletowej i czerwonej purpury oraz karmazynu sporządzono szaty do sprawowania kultu w świętym mieszkaniu. Święte szaty Aarona uszyto według wskazówek, jakich Pan udzielił Mojżeszowi.

EFOD

² Efod uszyto ze złota, z fioletowej i czerwonej purpury, karmazynu i bisioru. ³ Wyklepano złote blaszki i pocięto je na pasemka, aby kunsztownie przepleść nimi fioletową i czerwoną purpurę, karmazyn i bisior. ⁴ Zrobiono też naramienniki spięte ze sobą po obu stronach. ⁵ Szarfę uszyto z tych samych materiałów co efod, a więc ze złota, fioletowej i czerwonej purpury, karmazynu i bisioru, jak Pan polecił Mojżeszowi. ⁶ W złotej oprawce osadzono kamienie onyksu, a na nich, podobnie jak się graweruje pieczęcie, wyryto imiona synów Izraela. ⁷ Zgodnie z poleceniem Pana wydanym Mojżeszowi umieszczono je na naramiennikach efodu jako kamienie, które miały przypominać o synach Izraela.

PEKTORAŁ

⁸ Pektorał był, podobnie jak efod, bogato haftowany. Zrobiono go ze złota, z fioletowej i czerwonej purpury, karmazynu i bisioru. ⁹ Był kwadratowy, podwójny, wielkości otwartej dłoni, ¹⁰ wysadzany drogimi kamieniami, ułożonymi w czterech rzędach: w pierwszym rzędzie rubin, topaz i szmaragd; ¹¹ w drugim rzędzie malachit, szafir i diament; ¹² w trzecim rzędzie opal, agat i ametyst; ¹³ w czwartym rzędzie chryzolit, onyks i jaspis. Zostały one osadzone w złocie, każdy na swoim miejscu. ¹⁴ Liczba kamieni odpowiadała dwunastu imionom synów Izraela. Na każdym z nich, jak na pieczęci, wygrawerowano imię przodka jednego z dwunastu plemion.

¹⁵ Do pektorału sporządzono pleciony łańcuszek ze szczerego złota ¹⁶ oraz dwa złote pierścienie, które przytwierdzono do obu rogów pektorału. ¹⁷ Przez pierścienie przewleczono złote łańcuszki. ¹⁸ Oba końce każdego z łańcuszków przymocowano do oprawek i z przodu zawieszono na naramiennikach efodu.

¹⁹ Zrobiono też dwa złote pierścienie, które przytwierdzono do dolnych rogów pektorału, od wewnątrz, od strony efodu. ²⁰ Kolejne dwa złote pierścienie umieszczono w dolnej części naramienników efodu, na zewnątrz, blisko miejsca ich spięcia, powyżej szarfy efodu. ²¹ Pierścienie pektorału przywiązano sznurem z fioletowej purpury do pierścieni efodu nad jego szarfą w ten sposób, by pektorał ściśle przylegał do naramienników efodu, jak Pan polecił Mojżeszowi.

ORNAT

²² Do efodu wykonano ornat, cały utkany z fioletowej purpury. ²³ W środku miał otwór na głowę, kunsztownie obrębiony haftem, podobny do otworu pancerza, aby zapobiec rozdarciu. ²⁴ Cały dolny skraj ornatu obszyto wokoło owocami granatu wykonanymi z fioletowej i czerwonej purpury, karmazynu i bisioru. ²⁵ Wykonano również dzwoneczki ze szczerego złota i zawieszono je na przemian z owocami granatu wokół dolnego skraju ornatu. ²⁶ Raz złoty dzwoneczek, raz owoc granatu, i tak dalej, u dołu wokół ornatu, aby w ten sposób sprawowano kult, jak Pan polecił Mojżeszowi.

POZOSTAŁE SZATY

²⁷ Utkano z bisioru suknie dla Aarona i jego synów, ²⁸zawój z bisioru, ozdobne nakrycia głowy z bisioru oraz spodnie z lnu. ²⁹Sporządzono bogato haftowany pas z bisioru, z fioletowej i czerwonej purpury i karmazynu, jak Pan polecił Mojżeszowi.

DIADEM

³⁰ Zrobiono diadem ze szczerego złota i wygrawerowano na nim, na wzór pieczęci: „Poświęcony Panu”. ³¹ Przywiązano go z przodu zawoju sznurem z fioletowej purpury, jak Pan polecił Mojżeszowi.

ZAKOŃCZENIE ROBÓT

³² Ukończono pracę nad świętym mieszkaniem i Namiotem Spotkania. Izraelici zrobili wszystko dokładnie według poleceń Pana przekazanych Mojżeszowi.

MOJŻESZ BŁOGOSŁAWI UKOŃCZONE DZIEŁO

³³ Przynieśli do Mojżesza święte mieszkanie, Namiot wraz ze wszystkimi jego sprzętami, haczyki, deski, drążki, słupy, podstawki, ³⁴ nakrycie ze skór baranich barwionych na czerwono, nakrycie ze skór borsuczych, kotarę, ³⁵ Arkę Świadectwa wraz z drążkami, płytę przebłagalną, ³⁶ stół ze wszystkimi jego naczyniami, chleby poświęcone, ³⁷ szczerozłoty świecznik oraz jego lampy według przepisanego porządku, wszystkie należące do niego przybory, oliwę do świecznika, ³⁸ ołtarz ze złota, olej do namaszczenia, wonne kadzidło, kotarę nad wejście do Namiotu, ³⁹ miedziany ołtarz, jego miedziany ruszt, drążki i wszelkie naczynia, misę wraz z jej podstawą, ⁴⁰ zasłony dziedzińca, ich słupy i podstawki, kotarę nad bramę dziedzińca, sznury, kołki i wszelkie przedmioty służące do kultu w świętym mieszkaniu i w Namiocie Spotkania, ⁴¹ jak również szaty do sprawowania kultu w świętym mieszkaniu, święte szaty dla kapłana Aarona i jego synów, aby służyli jako kapłani.

⁴² Izraelici zrobili wszystko zgodnie z poleceniami, jakie Mojżesz otrzymał od Pana. ⁴³ Mojżesz obejrzał wykonane przedmioty, a gdy stwierdził, że sporządzili je zgodnie z rozkazami Pana, wtedy je pobłogosławił.

WZNIESIENIE ŚWIĘTEGO MIESZKANIA

POLECENIA OD BOGA

Rozdział 40

40 ¹ Pan powiedział do Mojżesza: ² „Pierwszego dnia pierwszego miesiąca ustawisz święte mieszkanie wraz z Namiotem Spotkania. ³ Umieścisz tam Arkę Świadectwa i zasłonisz ją kotarą. ⁴ Wstawisz stół i nakryjesz go odpowiednio, wniesiesz świecznik i zapalisz jego lampy. ⁵ Przed Arką Świadectwa ustawisz złoty ołtarz kadzielny i zawiesisz zasłonę nad wejściem do świętego mieszkania. ⁶ Przed wejściem do świętego mieszkania i Namiotu Spotkania umieścisz ołtarz całopalenia. ⁷ Między Namiotem Spotkania a ołtarzem postawisz misę i napełnisz ją wodą. ⁸ Dokoła urządzisz dziedziniec, a w jego bramie zawiesisz zasłonę.

⁹ Weźmiesz olej do namaszczenia i namaścisz święte mieszkanie oraz wszystko, co się w nim znajduje. Gdy poświęcisz święte mieszkanie i wszystkie jego sprzęty, staną się one święte. ¹⁰ Namaścisz ołtarz całopalenia i wszystkie jego naczynia. Gdy poświęcisz ołtarz, stanie się on największą świętością. ¹¹ Namaścisz misę i jej podstawę, aby je również poświęcić.

¹² Następnie polecisz Aaronowi i jego synom zbliżyć się do wejścia do Namiotu Spotkania i obmyjesz ich wodą. ¹³ Ubierzesz Aarona w święte szaty i namaścisz go, aby służył Mi jako kapłan. ¹⁴ Również jego synom każesz podejść, ubierzesz ich w szaty ¹⁵ i namaścisz ich tak samo jak ich ojca, aby służyli Mi jako kapłani. Przez to namaszczenie kapłaństwo zostanie udzielone na zawsze ich potomkom”.

MOJŻESZ WYPEŁNIA POLECENIA

¹⁶ Mojżesz wykonał wszystko dokładnie według poleceń Pana. ¹⁷ Święte mieszkanie wzniesiono pierwszego dnia pierwszego miesiąca drugiego roku.

¹⁸ Mojżesz wznosił święte mieszkanie: umieścił podstawki, a na nich ustawił deski, założył drążki i postawił słupy. ¹⁹ Rozbił namiot nad świętym mieszkaniem i rozpiął nad nim pokrycie, jak mu Pan polecił.

²⁰ W arce umieścił Świadectwo, zaopatrzył ją w drążki, a z wierzchu przykrył skrzynię wiekiem. ²¹ Wniósł arkę do świętego mieszkania i zawiesił kotarę, aby ją zasłonić, jak mu Pan polecił.

²² Przed kotarą, w Namiocie Spotkania, po północnej stronie świętego mieszkania ustawił stół. ²³ Zastawił go przed Panem chlebami poświęconymi, jak mu Pan polecił.

²⁴ Naprzeciw stołu, w Namiocie Spotkania, po stronie południowej świętego mieszkania umieścił świecznik. ²⁵ Zapalił lampy przed Panem, jak mu Pan polecił.

²⁶ Przed kotarą, w Namiocie Spotkania, postawił ołtarz ze złota ²⁷ i okadził go wonnym kadzidłem, jak mu Pan polecił.

²⁸ Przy wejściu do świętego mieszkania zawiesił zasłonę. ²⁹ Przed wejściem do Namiotu Spotkania ustawił ołtarz całopalenia. Złożył na nim całopalenie i ofiarę pokarmową, jak mu Pan polecił.

³⁰ Między Namiotem Spotkania a ołtarzem ustawił misę i napełnił ją wodą. ³¹ Służyła ona Mojżeszowi, Aaronowi i jego synom do obmywania rąk i nóg. ³² Gdy wchodzili do Namiotu Spotkania lub zbliżali się do ołtarza, dokonywali obmyć, jak Pan polecił Mojżeszowi.

³³ Wokół świętego mieszkania i ołtarza urządził dziedziniec, a w bramie dziedzińca zawiesił kotarę. W ten sposób Mojżesz ukończył dzieło.

CHWAŁA BOGA ZSTĘPUJE DO ŚWIĘTEGO MIESZKANIA

³⁴ Obłok okrył Namiot Spotkania, a chwała Pana napełniła święte mieszkanie. ³⁵ Mojżesz nie mógł wejść do Namiotu Spotkania, gdyż obłok spoczywał na nim, a chwała Pana wypełniała święte mieszkanie. ³⁶ Gdy obłok wznosił się, odsłaniając święte mieszkanie, Izraelici wyruszali w drogę, ³⁷ a gdy pozostawał, oni również zostawali aż do dnia, w którym wzniósł się ponownie. ³⁸ Gdy wędrowali, za dnia obłok Pana unosił się nad świętym mieszkaniem, nocą natomiast jaśniał przed oczyma Izraelitów blaskiem ognia.

^1,14 wyrób cegieł – cegły były budulcem, który zastąpił kamienie. Powstawały one w wyniku suszenia na słońcu odpowiednio ukształtowanej gliny. Technologia wypalania cegieł pojawiła się pod koniec czwartego tysiąclecia przed Chr. i początkowo była procesem bardzo kosztownym.

^2,10 Mojżesz – imię Mojżesz (hebr. Mosze) wywodzi się z jęz. egipskiego i oznacza: ‘począć się’, ‘narodzić’. Autor Księgi Wyjścia doszukuje się jednak hebrajskiego pochodzenia tego imienia, nawiązując do czasownika mašah – ‘wydobyć’, ‘uratować’. Rabini tłumaczyli imię Mojżesza jako ‘wydobywający’, ponieważ on z woli Boga wydobył Izraela z ucisku.

^3,1 Horeb – inna nazwa góry Synaj. Oryginalnie obie nazwy mogły pochodzić z dwóch różnych tradycji, opowiadających o tym samym wydarzeniu. Pierwsza z nich dominuje w Wj 1 – 15, druga w pozostałej części księgi.

^8,22 kamienowanie – jeden ze sposobów wymierzania kary śmierci. Zazwyczaj skazańca kamienowano po wydaniu wyroku. Wyprowadzano go poza teren zamieszkały, obnażano i zebrani, poczynając od świadków, rzucali w niego kamieniami, aż zmarł. W Izraelu kara ta była stosowana głównie za przewinienia religijne i moralne (np. Kpł 24,15-16; Pwt 22,21).

^13,9 Mowa o tzw. filakteriach (tefilin). Były to dwa czarne pudełeczka, wykonane ze zwierzęcej skóry, w których umieszczano te same fragmenty Tory (Wj 13,1-16; Pwt 6,4-9; 11,13-21) zapisane na papirusie lub pergaminie. Filakterie przywiązywano czarnym rzemieniem do czoła i lewego ramienia (blisko serca), aby modlący się pamiętał, że umysł ma być podporządkowany prawu Bożemu, a uczucia i pragnienia służbie Bogu. Zwyczaj ten wspomniany jest w NT (Mt 23,5).

^13,18 Morze Czerwone – nazwa występująca w oryginale może być tłumaczona jako ‘Morze Trzcinowe’ lub ‘Morze Sitowia’, a także ‘Morze Krańcowe’ lub ‘kraniec morza’. Na pewno chodzi o jakiś zbiornik wodny lub rozlewiska wokół tego zbiornika.

^16,15 Man hu – zwrot może być tłumaczony dwojako: 1. Jako stwierdzenie: To jest manna, wówczas jednak dalsza część zdania mogłaby budzić wątpliwości, chyba że chodziłoby o nadanie imienia nowemu, nieznanemu zjawisku; 2. Jako pytanie: Co to?, wtedy jednak pojawiają się pewne trudności natury językowej. Tradycja oraz większość komentatorów opowiadają się za drugim rozwiązaniem. Chodzi o wyjaśnienie etymologii słowa „manna” (hebr. man). Istnieją różne próby wyjaśnienia naturalnego pochodzenia manny. Biblijne dane o mannie, choć nie zaprzeczają jej naturalności, wskazują, że była czymś, co przekraczało zjawiska przyrodnicze.

^16,34 Świadectwo Przymierza – hebrajski termin oznacza Arkę Przymierza lub tablice Prawa. Według tradycji żydowskiej naczynie z manną zostało umieszczone wewnątrz Arki Przymierza (Hbr 9,4).

^20,13 Nie popełnisz morderstwa – zakaz ten odnosi się do ludzi i dotyczy sytuacji, w której w sposób bezprawny pozbawia się kogoś życia.

^21,10 poślubi drugą żonę – związek małżeński mężczyzny z wieloma kobietami był na starożytnym Bliskim Wschodzie powszechny. Każda kolejna żona cieszyła się pełnią praw małżeńskich. Jednym z powodów wielożeństwa było pragnienie posiadania licznego potomstwa, które traktowano jako dar Boży.

^23,15 Święto Przaśników – początkowo obchodzono je na początku zbiorów. Potem połączono je ze świętem Paschy; miesiąc kłosów – przełom marca i kwietnia, na początku zbiorów jęczmienia.

^23,16 Święto Żniw – inaczej Święto Tygodni lub Pięćdziesiątnica. Przypadało pod koniec zbiorów pszenicy (np. Wj 34,22; Kpł 23,15n; Pwt 16,9n); Święto Zbiorów – inaczej Święto Namiotów lub Święto Szałasów. Trwało siedem dni i łączyło się z zakończeniem ostatnich zbiorów.

^25,16 Świadectwo – kamienne tablice z Dziesięcioma przykazaniami. Od słowa Świadectwo powstało określenie Arka Świadectwa (np. Wj 26,33; Kpł 16,13; Lb 4,5; Joz 4,16) i mieszkanie Świadectwa (np. Wj 38,21; Lb 1,50).

^25,31 świecznik – inaczej menora. Świecznik prawdopodobnie nawiązywał swoją budową do drzewa życia i miał oznaczać obecność Boga, który jest początkiem i celem wszystkiego, co istnieje. Świecznik ma jeden główny pień, z którego wyrastają pozostałe ramiona. Światło umieszczone na głównym pniu symbolizuje Boga i ono jednoczy pozostałe sześć świateł, które są symbolem świata stworzonego (Rdz 2,2).

^28,6 efod – nie ma pewnej etymologii tego słowa. W Biblii określenie to może oznaczać: szatę najwyższego kapłana, instrument do zasięgania wyroczni, czyli do radzenia się Boga (Wj 28,30; 1Sm 30,7n), oraz jakieś wyobrażenie bóstwa (Sdz 8,27).

^28,30 urim i tummim – losy służące do zasięgania wyroczni. Prawdopodobnie były to dwa małe przedmioty o jednakowym kształcie, których wyciągniecie z pektorału dawało pozytywną lub negatywną odpowiedź na zadane pytanie (1Sm 14,36-42).

^29,20 Obrzęd pomazania krwią ma znaczenie symboliczne: pomazanie ucha oznacza posłuszeństwo słowu Bożemu, pomazanie kciuka – służbę Bogu, pomazanie palca u nogi – kroczenie Bożymi drogami, czyli prowadzenie nienagannego życia.

^29,26 gest kołysania – chodzi tu o czynność rytualną poprzedzającą złożenie ofiary. Polegała ona na charakterystycznym poruszaniu ofiarą, najpierw w przód i w tył, a następnie w górę i w dół.

^31,15 Obok religijnego uzasadnienia szabatu podkreślano, że w tym dniu ludzie mogą odzyskać siły. Odpoczynek dotyczył ludzi i zwierząt.

^32,4 posąg cielca – w starożytności różne bóstwa czczono pod postaciami zwierząt, wykonując ich posągi. Cielec stanowił podstawę, na której umieszczano posąg bóstwa. W Kanaanie cielec był symbolem płodności i siły.

^33,7 Namiot Spotkania – chodzi prawdopodobnie o Namiot, który był czymś innym od tzw. przenośnej świątyni (nazywanej mieszkaniem, świętym mieszkaniem, mieszkaniem Pana, mieszkaniem Świadectwa, ale także Namiotem Spotkania), która zawsze znajdowała się w centrum obozu (Lb 2,1-31) i w której przechowywano arkę i sprawowano kult (Wj 25 – 30; 35 – 40). Różnice w umiejscowieniu Namiotu są wynikiem połączenia różnych tradycji: starszej, według której jego pierwotne miejsce było poza obozem, i młodszej, która dla podkreślenia obecności Boga pośród swojego ludu umiejscawiała Namiot w centrum obozu.

^35,12 płyta przebłagalna – wieko przykrywające Arkę Przymierza (Wj 25,17-22).

^38,8 zwierciadła kobiet – w starożytności jako luster używano wypolerowanych płytek z metalu. Trudno określić, na czym polegała posługa kobiet przy Namiocie Spotkania. Brak również świadectw o tym, że były to dziewice poświęcone Bogu. Nie mogły to być także sakralne prostytutki, gdyż nierząd sakralny był w Izraelu zakazany (np. 1Sm 2,22nn; 2Krl 23,7).

^38,24 sykl świątynny – chodzi o wzorzec ciężarka przechowywany w świątyni.

^38,26 sześćset trzy tysiące pięciuset pięćdziesięciu – taką samą liczbę podaje autor Księgi Liczb, zob. Lb 1,20-45.

^40,17 drugi rok – od wyjścia Izraelitów z Egiptu.

KSIĘGA KAPŁAŃSKA

WPROWADZENIE

OKOLICZNOŚCI POWSTANIA

W Biblii hebrajskiej księga ta wzięła swoją nazwę od pierwszego słowa tekstu: Wajjiqra’ – ‘zawołał’ (Bóg). Greccy tłumacze w III w. przed Chr. nadali jej tytuł Leuitikon, czyli Księga lewitów (podobnie jest w łac. Wulgacie – Leviticus). Grecka nazwa jest jednak mało precyzyjna, ponieważ w Księdze Kapłańskiej są zaledwie dwie wzmianki o lewitach (Kpł 25,32-33). Często mówi się natomiast o prawach dotyczących kapłanów (np. Kpł 8 – 10; 16,1-28; 21,1 – 22,16). Dlatego nazwa stosowana w polskich przekładach jest bardziej adekwatna do treści księgi. Żydowscy komentatorzy Tory (Tannaici) nazwali Księgę Kapłańską Torat Kohanim, czyli Prawo kapłanów. Księga ta miała pełnić funkcję „podręcznika” dla kapłanów, na podstawie którego dawali Izraelitom pouczenia dotyczące sprawowania kultu w świątyni oraz przekazywali im podstawowe normy moralne.

Księga Kapłańska znajduje się w Pięcioksięgu na trzecim miejscu. Nie świadczy to o kolejności jej powstania, gdyż zredagowano ją najpóźniej. Przyjmuje się, że ostateczna redakcja Księgi Kapłańskiej nastąpiła w VI lub V w. przed Chr., w środowisku kapłańskim.

W Pięcioksięgu spotykamy liczne teksty, których autorami są kapłani. Teksty te ogólnie określa się mianem tradycji kapłańskiej. Tradycja ta została zebrana i rozwinięta po roku 586 przed Chr., na wygnaniu w Babilonii, gdzie zostali deportowani niemal wszyscy kapłani. Owocem ich działalności było spisanie tego, co stanowi fundament religii Izraela. Kapłani przyczynili się więc do tego, że Izraelici nie zatracili swojej religijnej tożsamości.

TREŚĆ I TEOLOGIA

Dzięki Księdze Kapłańskiej można poznać różne formy kultu praktykowane w ST oraz święta, w których upamiętniano zbawcze dzieła Boga. Celem Księgi Kapłańskiej było regulowanie spraw dotyczących kultu i życia moralnego w Izraelu. Przede wszystkim miała jednak służyć temu, aby pobudzać ludzi do oddawania prawdziwej czci Bogu i pielęgnowania miłości między ludźmi (Kpł 19,18.33-34). Księga została napisana językiem prawniczym. Jej styl jest oschły i nie odzwierciedla radości oraz uniesienia towarzyszącego świętom pielgrzymkowym, modlitwom i składanym ofiarom połączonym z ucztą ofiarną. Wiele praw zawartych w księdze (np. Kpł 18 – 19) wyrażono w formie apodyktycznej i traktowano jako „dekalogi” kapłańskie. Bardzo możliwe, że podczas uroczystości religijnych kapłani nauczali wiernych tych „dekalogów”.

Treść Księgi Kapłańskiej daje się podzielić na zwarte traktaty: 1) Prawa dotyczące ofiar (Kpł 1 – 7); 2) Kapłaństwo w Izraelu (Kpł 8 – 10); 3) Przepisy o czystości rytualnej (Kpł 11 – 15); 4) Rytuał na święty Dzień Przebłagania (Kpł 16); 5) Prawo świętości (Kpł 17 – 26); 6) Dodatek: Oszacowanie ofiar i zasady ich wykupu (Kpł 27). Charakterystycznym zbiorem w Księdze Kapłańskiej jest tzw. Prawo świętości (Kpł 17 – 26) zawierające pouczenia na temat życia rodzinnego, małżeńskiego i społecznego. Prawo świętości stanowi najstarszą część księgi. W zbiorze tym zwrócono szczególną uwagę na „świętość”, która ma się wyrażać w czystości rytualnej i moralnej. Pełnię świętości posiada Bóg, który żąda: Świętymi bądźcie, bo Ja jestem święty, Pan, Bóg wasz! (Kpł 19,2; 20,7.8.26; 21,6.8.15. 23; 22,9.16.32). Izrael przez swoją niewierność wiele razy zawiódł Boga, za co spotkały go kara wygnania i prześladowanie ze strony pogan (Kpł 26,14-39). Bóg jednak nie odrzucił swojego ludu, a pokutującym i przestrzegającym Jego praw ciągle okazuje miłosierdzie (Kpł 26,40-46). Prawo świętości zostało spisane podczas pobytu Izraelitów na wygnaniu w Babilonii (586-538 przed Chr.). Pozostałe prawa dotyczące kultu i czystości rytualnej (Kpł 1 – 16; 27) spisano po roku 538 przed Chr., gdy religijne życie Izraelitów koncentrowało się wokół odbudowanej świątyni, zwanej drugą świątynią. W prawach tych podkreślono pozycję kapłanów, a szczególnie najwyższego kapłana, nie wspominając o roli króla ani lewitów. Daje się również zauważyć, że duże znaczenie nadano w nich Świętu Przebłagania (Kpł 16; 23,26-32) i ofiarom pokutnym.

W NT zamieszczono liczne cytaty z Księgi Kapłańskiej: np. Mt 5,43; 19,19; 22,39; Mk 12,31; Łk 2,24; 10,27; Rz 10,5; 13,9; Ga 3,12; 5,14; Jk 2,8; 1P 1,16. Autor Listu do Hebrajczyków (Hbr 9), odwołując się do obrzędu Dnia Przebłagania (Kpł 16), ukazał, że cel religijny tego święta spełnił się raz na zawsze w Jezusie Chrystusie, który jest jedynym i najwyższym kapłanem Nowego Przymierza. On złożył za ludzi ofiarę z samego siebie, oczyścił ich sumienia przez Ducha Świętego, a następnie wszedł do miejsca świętego w niebie, aby otworzyć im drogę do niego. Dla chrześcijan cel kultu starotestamentowego spełnił się w ofierze Chrystusa. Chrześcijanie muszą jednak zawsze pamiętać, że kult, który obecnie sprawują, nie może być pozbawiony żywej wiary oraz miłości Boga i bliźniego. Źle pojęty kult byłby jedynie zbiorem martwych słów i gestów, tymczasem ma się on przyczyniać do tego, że człowiek w nim uczestniczący coraz bardziej otwiera się na zbawcze dary Boga.

KSIĘGA KAPŁAŃSKA

PRAWA DOTYCZĄCE OFIAR

OFIARY CAŁOPALNE

Rozdział 1

1 ¹I zawołał Pan do Mojżesza, i z Namiotu Spotkania rzekł mu: ²„Przemów do Izraelitów i powiedz im: «Gdy jakiś człowiek spośród was będzie chciał złożyć Panu dar ofiarny, niech weźmie zwierzę spośród bydła lub trzody. ³ Jeśli ma to być ofiara całopalna, niech weźmie z bydła samca bez skazy, przyprowadzi go przed wejście do Namiotu Spotkania, by jego dar spodobał się Panu. ⁴Potem położy rękę na głowie zwierzęcia przeznaczonego na ofiarę całopalną, aby była ona przyjęta jako zadośćuczynienie za niego. ⁵Następnie zabije młodego cielca przed Panem, a kapłani, synowie Aarona, przyniosą jego krew i skropią nią wokoło ołtarz, który stoi przed wejściem do Namiotu Spotkania. ⁶Potem ściągnie skórę ze zwierzęcia złożonego na ofiarę całopalną i porąbie je na części. ⁷Wtedy kapłani, synowie Aarona, rozpalą ogień na ołtarzu i położą na nim drwa. ⁸Następnie ułożą porąbane części wraz z głową i tłuszczem na płonących drwach na ołtarzu. ⁹Składający ofiarę obmyje wodą wnętrzności i nogi zwierzęcia, a kapłan spali wszystko na ołtarzu. To jest ofiara całopalna, spalana na miłą woń dla Pana.

¹⁰ Gdy natomiast będzie chciał złożyć ofiarę całopalną z trzody, to weźmie samca bez skazy spośród owiec lub kóz. ¹¹ Zabije go przed Panem po północnej stronie ołtarza, a kapłani, synowie Aarona, jego krwią pokropią wokoło ołtarz. ¹² Potem porąbie go na części, a kapłan umieści je, razem z głową i tłuszczem, na płonących drwach na ołtarzu. ¹³ Wnętrzności i nogi obmyje wodą, a kapłan weźmie to wszystko i spali na ołtarzu. To jest ofiara całopalna, spalana na miłą woń dla PANA.

¹⁴ Gdy będzie chciał złożyć Panu ofiarę całopalną z ptaka, to powinien przynieść synogarlicę lub młodego gołębia. ¹⁵ Wtedy kapłan zaniesie ptaka do ołtarza, ukręci mu głowę i spali na ołtarzu, a jego krew wyciśnie na ścianę ołtarza. ¹⁶ Potem usunie wole wraz z zawartością i wyrzuci je na popielisko znajdujące się po wschodniej stronie ołtarza. ¹⁷ Następnie naderwie jego skrzydła, lecz ich nie oderwie i spali go na płonących drwach na ołtarzu. To jest ofiara całopalna, spalana na miłą woń dla Pana.

OFIARY POKARMOWE

Rozdział 2

2 ¹Gdy ktoś będzie chciał złożyć Panu ofiarę pokarmową, to niech weźmie czystą mąkę, poleje ją oliwą i położy na niej kadzidło. ²Ten dar ofiarny przyniesie kapłanom, synom Aarona, a kapłan weźmie pełną garść czystej mąki i oliwę wraz z całym kadzidłem i spali na ołtarzu jako ofiarę, która przypomni Bogu o ofiarodawcy. To jest ofiara spalana na miłą woń dla Pana. ³To, co zostanie z ofiary pokarmowej, będzie należeć do Aarona i jego synów jako najświętsza część z ofiar spalanych dla Pana.

⁴ Jeżeli będziesz chciał złożyć na ofiarę pokarmową coś pieczonego w piecu, to przyniesiesz przaśne placki z czystej mąki zaczynione z oliwą i podpłomyki pomazane oliwą. ⁵ Jeżeli będziesz chciał złożyć ofiarę pokarmową usmażoną na patelni, to weźmiesz na nią czystą mąkę bez zakwasu zaczynioną w oliwie. ⁶ Zaczyn pokruszysz na kawałki i polejesz oliwą. To jest ofiara pokarmowa. ⁷ Jeżeli będziesz chciał złożyć ofiarę pokarmową w twoim rondlu, to zaczynisz w oliwie czystą mąkę ⁸ i tak przygotowaną ofiarę przyniesiesz dla Pana. Potem przekażesz ją kapłanowi, a on złoży ją na ołtarzu. ⁹ Kapłan weźmie z tego część na ofiarę pokarmową, która przypomni Bogu o ofiarodawcy, i spali na ołtarzu jako ofiarę spalaną na miłą woń dla Pana. ¹⁰ To, co zostanie z ofiary pokarmowej, będzie należeć do Aarona i jego synów jako najświętsza część z ofiar spalanych dla Pana.

¹¹ Nie będziecie składać na ofiarę pokarmową dla Pana nic kwaszonego: nie przeznaczycie dla Pana na ofiarę spalania żadnego ciasta na zakwasie ani miodu. ¹² Przyniesiecie je natomiast dla Pana jako dar z pierwocin. Nie wolno ich jednak składać na ołtarzu, by stały się miłą wonią. ¹³ Posolisz każdy swój dar z pokarmów. Niech dla żadnej ofiary nie braknie soli przymierza twojego Boga. Każdy dar posypiesz solą. ¹⁴ Jeżeli będziesz składał Panu ofiarę pokarmową z pierwocin zboża, przyniesiesz kłosy prażone na ogniu i kaszę z nowego zboża. ¹⁵ Ofiarę polejesz oliwą i położysz na niej kadzidło. To jest ofiara pokarmowa. ¹⁶ Kapłan spali część kaszy i oliwy wraz z całym kadzidłem jako ofiarę, która przypomni Bogu o ofiarodawcy. To jest ofiara spalana dla Pana.

OFIARY WSPÓLNOTOWE

Rozdział 3

3 ¹Jeżeli ktoś będzie chciał złożyć ofiarę wspólnotową, niech weźmie z bydła samca lub samicę bez skazy i przyprowadzi przed Pana. ²Potem położy rękę na głowie zwierzęcia przeznaczonego na ofiarę i zabije je przed wejściem do Namiotu Spotkania, a kapłani, synowie Aarona, jego krwią skropią wokoło ołtarz. ³Z ofiary wspólnotowej ofiaruje Panu przez spalenie: tłuszcz okrywający wnętrzności i cały tłuszcz nad nimi, ⁴obie nerki i tłuszcz, który jest na nich i sięga aż do lędźwi. Od nerek zaś oddzieli warstwę tłuszczu przylegającą do wątroby. ⁵Wtedy synowie Aarona spalą to na ołtarzu, na ofierze całopalnej, na płonących drwach. To jest ofiara spalana na miłą woń dla Pana.

⁶ Jeżeli ktoś będzie chciał złożyć Panu ofiarę wspólnotową z trzody, niech weźmie samca lub samicę bez skazy. ⁷ Jeżeli wybrał owcę na dar ofiarny, to przyprowadzi ją przed Pana, ⁸ położy rękę na jej głowie, następnie zabije ją przed Namiotem Spotkania, a synowie Aarona jej krwią skropią wokoło ołtarz. ⁹ Wtedy z ofiary wspólnotowej ofiaruje Panu przez spalenie cały tłuszcz ogonowy, który należy oddzielić od kości ogonowej, oraz tłuszcz okrywający wnętrzności i cały tłuszcz nad nimi, ¹⁰ obie nerki i tłuszcz, który jest na nich i sięga aż do lędźwi. Od nerek zaś oddzieli warstwę tłuszczu przylegającą do wątroby. ¹¹ Wtedy kapłan spali to na ołtarzu. To jest ofiara pokarmu spalanego dla Pana.

¹² Jeżeli ktoś będzie chciał złożyć kozę na ofiarę, to przyprowadzi ją przed Pana, ¹³ położy rękę na jej głowie i zabije ją przed Namiotem Spotkania, a synowie Aarona jej krwią skropią wokoło ołtarz. ¹⁴ Potem ofiaruje Panu przez spalenie tłuszcz okrywający wnętrzności i cały tłuszcz nad nimi, ¹⁵ obie nerki i tłuszcz, który jest na nich i sięga aż do lędźwi. Od nerek zaś oddzieli warstwę tłuszczu przylegającą do wątroby. ¹⁶ Wtedy kapłan spali to na ołtarzu. To jest ofiara pokarmu spalanego na miłą woń dla Pana. Wszelki tłuszcz należy do Pana. ¹⁷ To jest prawo wieczne dla waszych pokoleń, gdziekolwiek zamieszkacie: nie wolno wam spożywać ani tłuszczu, ani krwi!»”.

OFIARA ZA GRZECH NAJWYŻSZEGO KAPŁANA

Rozdział 4

4 ¹Pan rzekł do Mojżesza: ²„Powiedz Izraelitom: «Gdyby ktoś z was zgrzeszył przez nieuwagę przeciw któremukolwiek z przykazań Pana i zrobił coś, czego zakazuje nawet jedno z nich, ³to: gdyby ten grzech popełnił namaszczony kapłan, tak że swoją winą obciążył lud, wtedy złoży Panu za popełniony grzech młodego cielca bez skazy jako ofiarę przebłagalną. ⁴Przyprowadzi cielca przed wejście do Namiotu Spotkania, położy mu rękę na głowie i zabije go przed Panem. ⁵Potem namaszczony kapłan weźmie nieco krwi tego cielca i zaniesie ją do Namiotu Spotkania. ⁶Tam kapłan umoczy palec we krwi i pokropi nią siedem razy przed Panem, przed zasłoną miejsca świętego. ⁷ Następnie pomaże krwią rogi ołtarza wonnego kadzenia, który stoi przed Panem w Namiocie Spotkania. Pozostałą krew cielca wyleje na podstawę ołtarza całopalenia, który stoi przed wejściem do Namiotu Spotkania. ⁸Weźmie też cały tłuszcz z cielca przeznaczonego na ofiarę przebłagalną, a mianowicie: tłuszcz okrywający wnętrzności i cały tłuszcz nad nimi, ⁹obie nerki i tłuszcz, który jest na nich i sięga aż do lędźwi. Od nerek zaś oddzieli warstwę tłuszczu przylegającą do wątroby, ¹⁰tak jak się oddziela tłuszcz z cielca składanego na ofiarę wspólnotową. Wtedy kapłan spali to na ołtarzu całopalenia. ¹¹Skórę natomiast, całe mięso, głowę, nogi, wnętrzności i ich zawartość, ¹²a więc całego cielca, wyniesie poza obóz na miejsce czyste, gdzie wysypuje się popiół. Tam należy go spalić na płonących drwach.

OFIARA ZA GRZECH CAŁEGO LUDU

¹³ Gdyby cała społeczność Izraela przekroczyła nieświadomie jedno z przykazań Pana i popełniła to, czego czynić nie wolno, to jest winna, choćby sprawa pozostała nieznana zgromadzeniu. ¹⁴ Kiedy jednak grzech, którego się dopuściła, wyjdzie na jaw, wtedy zgromadzenie weźmie młodego cielca na ofiarę przebłagalną i przyprowadzi go przed Namiot Spotkania. ¹⁵ Starsi ze społeczności położą ręce na głowie cielca i zabiją go przed Panem. ¹⁶ Wtedy namaszczony kapłan wniesie nieco jego krwi do Namiotu Spotkania, ¹⁷ zanurzy w niej swój palec i pokropi siedem razy przed Panem, przed zasłoną miejsca świętego. ¹⁸ Potem pomaże krwią rogi ołtarza, który znajduje się przed Panem w Namiocie Spotkania. Pozostałą krew wyleje na podstawę ołtarza całopalenia, który stoi przed wejściem do Namiotu Spotkania. ¹⁹ Cały zaś tłuszcz cielca oddzieli i spali na ołtarzu. ²⁰ Z tym cielcem postąpi tak samo, jak z cielcem ofiary przebłagalnej. Tak właśnie postąpi kapłan: dokona za nich zadośćuczynienia i wtedy otrzymają przebaczenie. ²¹ Potem każe wynieść cielca poza obóz i tam spali go tak samo, jak poprzedniego cielca. To jest ofiara przebłagalna za grzech społeczności.

OFIARA ZA GRZECH NACZELNIKA RODU

²² Gdyby naczelnik rodu zgrzeszył przez nieuwagę i przekroczył jedno z przykazań Pana, Boga swojego, i przez to stał się winny, ²³ a ów grzech zostanie mu uświadomiony, to przyprowadzi na ofiarę koziołka bez skazy. ²⁴ Potem położy rękę na jego głowie i zabije go na miejscu przed Panem, gdzie zabijane są zwierzęta na ofiary całopalne. To jest ofiara przebłagalna.

²⁵ Następnie kapłan umoczy palec we krwi ofiary przebłagalnej i pomaże nią rogi ołtarza całopalenia, a pozostałą krew wyleje na jego podstawę. ²⁶ Cały tłuszcz spali na ołtarzu, tak jak tłuszcz ofiar wspólnotowych. W ten sposób kapłan dokona zadośćuczynienia za jego grzech, który zostanie mu odpuszczony.

OFIARY ZA GRZECH POJEDYNCZEGO CZŁOWIEKA

²⁷ Jeżeli ktokolwiek z ludzi zgrzeszy przez nieuwagę, przekraczając jedno z przykazań Pana i przez to zawini, ²⁸ a grzech zostanie mu uświadomiony, to przyprowadzi na ofiarę kozę bez skazy za grzech, który popełnił. ²⁹ Następnie położy rękę na głowie zwierzęcia przeznaczonego na ofiarę przebłagalną i zabije je na miejscu, gdzie są zabijane zwierzęta na ofiary całopalne. ³⁰ Wtedy kapłan umoczy palec we krwi ofiary i pomaże nią rogi ołtarza całopalenia. Pozostałą krew wyleje na jego podstawę. ³¹ Potem oddzieli cały tłuszcz – tak jak się go oddziela przy składaniu ofiar wspólnotowych – i spali go na ołtarzu, na miłą woń dla Pana. W ten sposób kapłan dokona zadośćuczynienia za tego człowieka i jego grzech zostanie mu odpuszczony.

³² Jeżeli ktoś będzie chciał złożyć owcę na ofiarę przebłagalną, to przyprowadzi samicę bez skazy, ³³ położy rękę na jej głowie i zabije ją na ofiarę przebłagalną w miejscu, gdzie zabijane są zwierzęta na ofiary całopalne. ³⁴ Wtedy kapłan umoczy palec we krwi ofiary i pomaże nią rogi ołtarza całopalenia. Pozostałą krew wyleje na jego podstawę. ³⁵ Potem oddzieli cały tłuszcz – tak jak się oddziela tłuszcz z owcy składanej na ofiarę wspólnotową – i spali go na ołtarzu, na ofiarach spalanych dla Pana. W ten sposób kapłan dokona zadośćuczynienia za grzech, którego ten człowiek się dopuścił i zostanie mu on odpuszczony.

RÓŻNE RODZAJE OFIAR PRZEBŁAGALNYCH

Rozdział 5

5 ¹Gdyby jakiś człowiek zgrzeszył przez to, że był wzywany do złożenia świadectwa, a nie chciał tego uczynić, pomimo że był zaznajomiony ze sprawą jako ten, który widział zdarzenie albo o nim słyszał, będzie obciążony winą; ²albo jeżeli ktoś nieświadomie dotknął czegoś nieczystego lub padliny jakiegokolwiek nieczystego zwierzęcia dzikiego, domowego lub tego, które pełza po ziemi, to gdy rzecz zostanie mu przedstawiona, jest nieczysty i będzie winny; ³albo jeżeli ktoś nieświadomie dotknął jakiejś ludzkiej nieczystości, która powoduje zanieczyszczenie, to gdy rzecz zostanie mu wyjawiona, a on to sobie uświadomi, będzie winny; ⁴albo jeżeli ktoś złożył lekkomyślnie jakąkolwiek przysięgę – jak to się zdarza ludziom przysięgającym lekkomyślnie – to gdy rzecz zostanie mu przedstawiona, a on ją sobie przypomni, będzie winny z powodu każdej niespełnionej przysięgi. ⁵Jeżeli ktoś zawinił w którejkolwiek z tych rzeczy, musi wyznać swój grzech. ⁶Następnie przyprowadzi dla Pana na ofiarę wynagradzającą za grzech samicę z trzody, owcę lub kozę, na ofiarę przebłagalną, a kapłan dokona zadośćuczynienia za jego grzech.

GOŁĘBIE I MĄKA JAKO OFIARA UBOGICH

⁷ Jeżeli jakiś człowiek jest zbyt ubogi, by złożyć owcę na ofiarę, niech przyniesie dla Pana na ofiarę wynagradzającą za grzech, który popełnił, dwie synogarlice lub dwa młode gołębie: jednego na ofiarę przebłagalną, drugiego na całopalenie. ⁸ Przyniesie je kapłanowi, który najpierw ofiaruje ptaka przeznaczonego na ofiarę przebłagalną. Kapłan ukręci mu głowę przy karku, lecz jej nie oddzieli. ⁹ Potem pokropi krwią ofiary przebłagalnej ścianę ołtarza, a pozostałą krew wyciśnie na jego podstawę. To jest ofiara przebłagalna. ¹⁰ Drugiego ptaka złoży na ofiarę całopalną według przepisanego obrzędu. W ten sposób kapłan dokona za tego człowieka zadośćuczynienia za grzech, który popełnił, i będzie mu on odpuszczony.

¹¹ Gdyby jakiegoś człowieka nie było stać nawet na dwie synogarlice lub dwa młode gołębie, niech jako dar ofiarny za swój grzech przyniesie dziesiątą część efy najczystszej mąki na ofiarę przebłagalną. Nie poleje jej jednak oliwą ani nie położy na niej kadzidła, gdyż jest to ofiara przebłagalna. ¹² Przyniesie mąkę do kapłana, który nabierze pełną garść jako ofiarę, która przypomni Bogu o ofiarodawcy, i spali ją na ołtarzu nad ofiarami spalanymi dla Pana. To jest ofiara przebłagalna. ¹³ W ten sposób kapłan dokona za tego człowieka zadośćuczynienia za grzech, którego on się dopuścił w jednym z wymienionych przypadków, i grzech zostanie mu odpuszczony. Pozostała część przeznaczona jest dla kapłana, tak jak przy składaniu ofiar pokarmowych»”.

OFIARY WYNAGRADZAJĄCE

¹⁴ Pan powiedział do Mojżesza: ¹⁵ „Gdyby ktoś popełnił nieuczciwość, bo przez nieuwagę przywłaszczył sobie coś z rzeczy poświęconych dla Pana, niech na ofiarę wynagradzającą dla Pana przyprowadzi z trzody baranka bez skazy. Jego wartość oszacujesz w srebrnych syklach, według wagi sykla świątynnego na ofiarę wynagradzającą. ¹⁶ Człowiek ten zwróci kapłanowi to, co sobie grzesznie przywłaszczył z rzeczy poświęconych, dodając piątą część wartości rzeczy zabranej. Wtedy kapłan dokona zadośćuczynienia za niego, ofiarując baranka wynagrodzenia, i ten grzech będzie mu odpuszczony.

¹⁷ Gdyby ktoś zgrzeszył, nawet nieświadomie, przeciwko jednemu z przykazań Pana i uczynił to, czego czynić nie wolno, jest winny i ponosi odpowiedzialność za swój grzech. ¹⁸ Weźmie więc z trzody baranka bez skazy, którego wartość oszacujesz, i przyprowadzi do kapłana na ofiarę wynagradzającą. Wtedy kapłan dokona zadośćuczynienia za grzech, którego tamten nieświadomie się dopuścił, i będzie on mu odpuszczony. ¹⁹ To jest ofiara wynagradzająca, gdyż bardzo zawinił przeciwko Panu”.

²⁰ Pan powiedział do Mojżesza: ²¹ „Gdyby ktoś zgrzeszył i popełnił nieuczciwość przeciwko Panu przez to, że kłamliwie odmówił bliźniemu zwrotu tego, co wziął od niego na przechowanie lub pod zastaw, bądź też obrabował go lub na nim coś podstępnie wymusił, ²² albo gdyby znalazł rzecz zgubioną i temu zaprzeczał oraz fałszywie przysięgał w sprawie któregokolwiek z tych czynów, co zwykle taki człowiek czyni i przez to grzeszy – ²³ otóż, kto by tak zgrzeszył i stał się winnym, zwróci to, co zrabował lub wymusił, lub wziął na przechowanie, lub rzecz zgubioną, którą znalazł, ²⁴ lub rzecz, co do której złożył fałszywą przysięgę. Zwróci właścicielowi całą należność i doda do niej piątą część jej wartości w dniu, w którym będzie składał ofiarę wynagradzającą. ²⁵ Na tę ofiarę dla Pana przyprowadzi do kapłana z trzody baranka bez skazy, którego wartość oszacujesz, na ofiarę wynagradzającą. ²⁶ Kapłan natomiast dokona za niego zadośćuczynienia przed Panem i zostanie mu darowane każde przestępstwo, przez które stał się winny”.

NIEUSTANNA OFIARA CAŁOPALNA

Rozdział 6

6 ¹ Pan powiedział do Mojżesza: ² „Przekaż to polecenie Aaronowi i jego synom: «To prawo dotyczy ofiary całopalnej. Całopalenie pozostanie na palenisku ołtarza przez całą noc aż do rana i ogień stale będzie na nim płonął. ³ Kapłan za każdym razem włoży lnianą szatę i lniane spodnie i będzie usuwał popiół ofiary całopalnej, gdy już całkiem spłonie na ołtarzu, a następnie wysypie go obok ołtarza. ⁴ Potem zdejmie to ubranie, ubierze się w inne i wyniesie popiół za obóz, na miejsce czyste. ⁵ Ogień na ołtarzu będzie płonął nieustannie, nie wolno go wygaszać. Kapłan co rano rozpali na nim drwa i na nich ułoży ofiarę całopalną oraz tłuszcz ofiar wspólnotowych. ⁶ Ogień na ołtarzu będzie płonął nieustannie i nie wolno go gasić.

OFIARY POKARMOWE

⁷ Oto prawo dotyczące ofiary pokarmowej: Synowie Aarona przyniosą ją dla Pana przed ołtarz. ⁸ Potem kapłan weźmie garść najczystszej mąki oraz oliwę i całe kadzidło, znajdujące się na ofierze pokarmowej, i spali na ołtarzu na miłą woń dla Pana jako ofiarę przypominającą Bogu o ofiarodawcy. ⁹ To, co pozostanie, spożyje Aaron i jego synowie jako chleby przaśne. Spożyją je w miejscu poświęconym, na dziedzińcu Namiotu Spotkania. ¹⁰ Nie wolno z tej mąki piec chleba na zakwasie! Jest to bowiem część, jaką daję im z moich ofiar spalanych, dlatego jest najświętsza, tak jak ofiara przebłagalna i wynagradzająca. ¹¹ Każdy mężczyzna spośród synów Aarona może ją spożywać. To jest prawo wieczne dla waszych pokoleń. Kto by dotknął tej ofiary, będzie poświęcony»”.

¹² Następnie Pan powiedział do Mojżesza: ¹³ „Oto jaki dar złożą dla Pana Aaron i jego synowie w dniu swojego namaszczenia: dziesiątą część efy najczystszej mąki jako wieczną ofiarę pokarmową. Połowę ofiarują rano, a połowę wieczorem. ¹⁴ Będzie ona zaczyniona w oliwie na patelni, a po ugnieceniu i podzieleniu na części przyniesiesz całość na ofiarę pokarmową, by stała się miłą wonią dla Pana. ¹⁵ Gdy po Aaronie zostanie namaszczony jeden z jego synów, zrobi to samo. To będzie prawo wieczne: cała ofiara będzie spalana na cześć Pana. ¹⁶ Każda ofiara pokarmowa kapłana będzie spalana w całości. Nie wolno z niej nic jeść!”.

OFIARA PRZEBŁAGALNA

¹⁷ Pan powiedział do Mojżesza: ¹⁸ „Powiedz Aaronowi i jego synom: «To prawo dotyczy ofiary przebłagalnej: W miejscu, gdzie będzie zabijane zwierzę na ofiarę całopalną, zabijane będzie również zwierzę na ofiarę przebłagalną przed Panem. Jest to rzecz najświętsza! ¹⁹ Kapłan, który złoży ofiarę przebłagalną, będzie z niej spożywał w miejscu poświęconym, na dziedzińcu przed Namiotem Spotkania. ²⁰ Każdy, kto by dotknął mięsa ofiary, będzie poświęcony. A gdyby splamił swoje ubranie jej krwią, będzie musiał je wyprać na miejscu poświęconym. ²¹ Jeżeli mięso zostanie ugotowane w glinianym naczyniu, to należy je rozbić, a jeżeli w miedzianym naczyniu, to po ugotowaniu trzeba je wyszorować i wypłukać wodą. ²² Każdy mężczyzna spośród kapłanów będzie mógł spożywać tę ofiarę. Jest to rzecz najświętsza! ²³ Jeżeli jednak część krwi z ofiary przebłagalnej została wniesiona do Namiotu Spotkania w celu dokonania obrzędu zadośćuczynienia w miejscu świętym, to nie wolno nic jeść z tej ofiary, lecz cała ma być spalona w ogniu.

OFIARA WYNAGRADZAJĄCA

Rozdział 7

7 ¹ Oto prawo odnoszące się do ofiary wynagradzającej, która jest ofiarą najświętszą: ² W miejscu, gdzie będzie się zabijać zwierzę na ofiarę całopalną, należy także zabijać zwierzę na ofiarę wynagradzającą, a jego krwią skropić wokoło ołtarz. ³ Należy z niej złożyć w ofierze: cały tłuszcz, ogon, tłuszcz okrywający wnętrzności, ⁴ obie nerki i tłuszcz, który jest na nich i sięga aż do lędźwi oraz warstwę tłuszczu, która przylega do wątroby, po oddzieleniu go od nerek. ⁵ Kapłan spali to wszystko dla Pana na ołtarzu ofiar spalanych. To jest ofiara wynagradzająca. ⁶ Każdy mężczyzna spośród kapłanów będzie mógł z niej spożywać na miejscu poświęconym. To jest rzecz najświętsza.

CZĘŚĆ Z OFIAR NALEŻNA KAPŁANOM

⁷ To samo prawo odnosi się do ofiary przebłagalnej i wynagradzającej: ofiara będzie należała do tego kapłana, który dokona obrzędu zadośćuczynienia. ⁸ Jeżeli kapłan złoży za kogoś ofiarę całopalną, do niego będzie należała skóra zwierzęcia przeznaczonego na ofiarę. ⁹ Także każda ofiara pokarmowa upieczona w piecu albo przyrządzona na rondlu lub patelni będzie należeć do tego kapłana, który ją złożył. ¹⁰ Każda ofiara pokarmowa zaprawiona oliwą albo sucha będzie należała do wszystkich synów Aarona, do każdego w równej części.

RODZAJE OFIAR WSPÓLNOTOWYCH

¹¹ Oto prawo odnoszące się do ofiary wspólnotowej składanej dla Pana: ¹² Jeżeli ktoś będzie chciał złożyć ją jako ofiarę uwielbienia, to dołączy do krwawej ofiary uwielbienia przaśne ciastka zaczynione w oliwie, placki pomazane oliwą i najczystszą mąkę zagniecioną w oliwie na przaśne placki. ¹³ Oprócz tych placków i krwawej ofiary przyniesie na wspólnotową ofiarę uwielbienia chleb z ciasta na zakwasie. ¹⁴ Z każdego rodzaju darów przyniesie po jednym jako szczególny dar dla Pana. Będzie on należał do tego kapłana, który pokropi krwią ofiarę wspólnotową. ¹⁵ Mięso ze wspólnotowych ofiar uwielbienia należy spożyć w dniu ich ofiarowania. Nic z nich nie może pozostać do rana.

¹⁶ Jeżeli ofiara będzie składana jako wypełnienie złożonego ślubu lub jako ofiara dobrowolna, to jej mięso powinno być zjedzone w dniu złożenia. Resztę jednak będzie można zjeść nazajutrz. ¹⁷ Gdyby jeszcze w trzecim dniu zostało mięso z tej ofiary, to powinno być spalone.

¹⁸ Gdyby ofiarodawca zjadł coś z mięsa ofiary wspólnotowej trzeciego dnia, nie zostanie to przyjęte i jego ofiara nie zostanie mu policzona, bo stanie się obrzydliwa, a ten, który ją zjadł, popełnił grzech. ¹⁹ Gdyby tego mięsa dotknęło coś nieczystego, to nie wolno go jeść, lecz ma być spalone w ogniu. Kto jest czysty, może jeść mięso. ²⁰ Gdyby ktoś nieczysty zjadł mięso z ofiary wspólnotowej, złożonej dla Pana, zostanie usunięty ze swojego ludu. ²¹ Gdyby ktoś dotknął jakiejś nieczystości człowieka lub nieczystego zwierzęcia, bądź też jakiejkolwiek rzeczy nieczystej, a potem jadł mięso z ofiary wspólnotowej, złożonej dla Pana, taki człowiek zostanie usunięty z ludu»”.

ZAKAZ SPOŻYWANIA TŁUSZCZU I KRWI

²² Następnie Pan rzekł do Mojżesza: ²³ „Powiedz Izraelitom: «Nie wolno wam jeść tłuszczu cielców, owiec ani kóz! ²⁴ Tłuszcz z padliny lub z rozszarpanego zwierzęcia możecie używać do różnych celów gospodarczych, ale spożywać go nie wolno. ²⁵ Kto by spożył tłuszcz z bydlęcia złożonego na ofiarę dla Pana, zostanie usunięty ze swojego ludu. ²⁶ Gdziekolwiek będziecie zamieszkiwać, nie wolno wam spożywać krwi: ani ptaków, ani bydląt. ²⁷ Kto by spożył jakąkolwiek krew, zostanie usunięty ze swojego ludu»”.

CZĘŚCI Z OFIAR NALEŻNE KAPŁANOM

²⁸ Pan powiedział do Mojżesza: ²⁹ „Powiedz Izraelitom: «Gdy ktoś będzie składał dla Pana ofiarę wspólnotową, niech sam przyniesie Panu swój dar. Z ofiary wspólnotowej ³⁰ własnoręcznie przyniesie tłuszcz okrywający mostek zwierzęcia, który zostanie spalony przed Panem, a także sam mostek, aby dokonać nim obrzędu kołysania przed Panem. ³¹ Potem kapłan spali tłuszcz na ołtarzu, mostek natomiast będzie należał do Aarona i jego synów. ³² Kapłanowi dacie również z waszej ofiary wspólnotowej prawy udziec jako dar ofiarny. ³³ Otrzyma go ten kapłan, który złoży krew i tłuszcz ofiary wspólnotowej. ³⁴ Biorę bowiem od Izraelitów, z ich ofiar wspólnotowych, mostek użyty w obrzędzie kołysania i udziec użyty w obrzędzie podniesienia i daję je kapłanowi Aaronowi i jego potomkom jako wieczystą należność od Izraelitów. ³⁵ Ta część z ofiar spalanych dla Pana będzie należeć do Aarona i jego potomków, gdy już rozpoczną kapłańską służbę dla Pana. ³⁶ Pan nakazał Izraelitom tę właśnie część oddawać kapłanom. Jest to wieczne prawo dla przyszłych pokoleń»”.

³⁷ To prawo dotyczy ofiary całopalnej, ofiary pokarmowej, ofiary przebłagalnej, ofiary wynagradzającej, ofiary wyświęcenia i ofiary wspólnotowej. ³⁸ Prawo to zlecił Pan Mojżeszowi na górze Synaj, gdy nakazał Izraelitom złożyć Panu ofiary na pustyni synajskiej.

KAPŁAŃSTWO W IZRAELU

AARON I JEGO SYNOWIE USTANOWIENI KAPŁANAMI

Rozdział 8

8 ¹Pan powiedział do Mojżesza: ²„Wezwij Aarona i jego synów i weź szaty, oliwę do namaszczenia, młodego cielca na ofiarę przebłagalną, dwa barany i kosz przaśnych chlebów. ³Potem zgromadź całą społeczność przed wejściem do Namiotu Spotkania”. ⁴Mojżesz uczynił tak, jak mu Pan polecił, a cała społeczność zgromadziła się przed wejściem do Namiotu Spotkania. ⁵Wtedy Mojżesz powiedział do zgromadzonych, co Pan kazał mu uczynić.

⁶ Następnie wezwał do siebie Aarona i jego synów i obmył ich wodą. ⁷ Potem włożył tunikę na Aarona, opasał go pasem, wdział na niego wierzchnią suknię, a na nią efod. Przepasał go szarfą efodu i przymocował nią efod. ⁸ Potem nałożył na niego pektorał, do którego włożył urim i tummim. ⁹ Na głowę włożył mu zawój, do którego z przodu przymocował złoty diadem – świętą koronę, tak jak Pan nakazał Mojżeszowi. ¹⁰ Następnie Mojżesz wziął oliwę do namaszczania, którą namaścił święte mieszkanie i wszystkie jego sprzęty – w ten sposób je poświęcił. ¹¹ Pokropił nią ołtarz siedem razy. Potem namaścił ołtarz razem z całym jego sprzętem, kadź na wodę i jej podstawę, aby je uświęcić. ¹² Następnie wylał nieco oliwy na głowę Aarona i namaścił go, aby go poświęcić. ¹³ Mojżesz kazał zbliżyć się synom Aarona, przyodział ich w tuniki, przepasał pasami, włożył im na głowy zawoje, tak jak mu Pan nakazał.

¹⁴ Następnie kazał przyprowadzić cielca na ofiarę przebłagalną, a Aaron i jego synowie położyli ręce na głowę cielca. ¹⁵ Mojżesz zabił cielca, umoczył palec we krwi i pomazał nią wokoło rogi ołtarza – w ten sposób go oczyścił. Pozostałą krew wylał na podstawę ołtarza i tak go poświęcił, aby można było dokonywać na nim obrzędów zadośćuczynienia. ¹⁶ Potem wziął cały tłuszcz okrywający wnętrzności, tłuszcz przylegający do wątroby, obie nerki razem z ich tłuszczem i spalił to wszystko na ołtarzu. ¹⁷Cielca natomiast, jego skórę, mięso i zawartość trzewi, spalił w ogniu poza obozem, tak jak mu Pan nakazał.

¹⁸ Potem kazał przyprowadzić barana na ofiarę całopalną, a Aaron i jego synowie położyli mu ręce na głowę. ¹⁹ Mojżesz zabił go, a jego krwią skropił wokoło ołtarz. ²⁰ Porąbał go na części i spalił je razem z jego głową i tłuszczem. ²¹ Wnętrzności i nogi obmył wodą i spalił całego barana na ołtarzu w ofierze całopalnej na miłą woń. To była ofiara spalana dla Pana, tak jak Pan nakazał Mojżeszowi.

²² Następnie kazał przyprowadzić drugiego barana na ofiarę wyświęcenia, a Aaron i jego synowie położyli mu ręce na głowę. ²³ Mojżesz zabił go, wziął nieco jego krwi i pomazał nią koniec prawego ucha Aarona, kciuk jego prawej ręki i wielki palec prawej nogi. ²⁴ Potem kazał podejść synom Aarona, wziął nieco krwi i pomazał im koniec prawego ucha, kciuki ich prawych rąk oraz wielkie palce prawych nóg. Następnie Mojżesz skropił krwią ołtarz wokoło. ²⁵ Potem wziął tłuszcz, ogon i cały tłuszcz okrywający wnętrzności, tłuszcz przylegający do wątroby, obie nerki z ich tłuszczem oraz prawy udziec. ²⁶ Z kosza przaśnych chlebów, który stał przed Panem, wziął jeden przaśny placek, jeden chleb zaczyniony w oliwie i jeden cienki placuszek i położył je na kawałki tłuszczu i prawy udziec. ²⁷ Potem położył te dary na dłoniach Aarona i jego synów i dokonał nimi obrzędu kołysania przed Panem.

²⁸ Następnie wziął te dary z ich dłoni i spalił na ołtarzu nad ofiarą całopalną. To była ofiara wyświęcenia, miła woń, ofiara spalana dla Pana. ²⁹ Potem Mojżesz wziął mostek barana i dokonał nim obrzędu kołysania przed Panem. Ta część przypadła Mojżeszowi z ofiary wyświęcenia, tak jak mu Pan nakazał.

³⁰ Po tym obrzędzie Mojżesz wziął nieco oliwy namaszczenia i nieco krwi z ołtarza i pokropił nimi Aarona i jego szaty oraz jego synów i ich szaty. W ten sposób poświęcił Aarona i jego szaty, podobnie jak jego synów i ich szaty. ³¹ Następnie Mojżesz powiedział do Aarona i jego synów: „Ugotujcie to mięso przed wejściem do Namiotu Spotkania. Tam będziecie je spożywać z chlebem wyświęcenia, który znajduje się w koszu, jak to wam wcześniej nakazałem: Aaron i jego synowie będą je jedli. ³² Pozostałe mięso i chleb spalicie w ogniu. ³³ Nie wolno się wam oddalać od wejścia do Namiotu Spotkania przez siedem dni aż do dnia, w którym dopełni się wasze wyświęcenie, przez siedem dni bowiem będą się uświęcały wasze ręce. ³⁴ To, co dziś zostało uczynione, Pan kazał wypełnić, by było za was zadośćuczynieniem. ³⁵ Przez siedem dni, dniem i nocą, będziecie przebywać przed wejściem do Namiotu Spotkania, pełniąc straż przed Panem, abyście nie zostali pokarani śmiercią. Takie bowiem otrzymałem polecenie”. ³⁶ Aaron i jego synowie uczynili wszystko, co im Pan nakazał przez Mojżesza.

POCZĄTEK SŁUŻBY KAPŁAŃSKIEJ AARONA I JEGO SYNÓW

Rozdział 9

9 ¹Ósmego dnia Mojżesz wezwał Aarona, jego synów i starszych Izraela. ²Powiedział do Aarona: „Weź młodego cielca na ofiarę przebłagalną i barana na całopalenie – oba zwierzęta mają być bez skazy – i przyprowadź je przed Pana. ³Izraelitom natomiast powiedz: «Weźcie koźlę na ofiarę przebłagalną, a na całopalenie rocznego cielca i baranka – wszystkie zwierzęta mają być bez skazy. ⁴Na ofiarę wspólnotową przyprowadź zaś przed Pana cielca i barana. Przynieście także ofiarę pokarmową zaprawioną oliwą, ponieważ dzisiaj Pan wam się ukaże»”.

⁵ Przyprowadzili więc to, co im Mojżesz nakazał, przed Namiot Spotkania, a cała społeczność zbliżyła się i stanęła przed Panem. ⁶ Wtedy Mojżesz przemówił: „Pan polecił wam to uczynić, zanim ukaże wam swoją chwałę”. ⁷ Do Aarona zaś powiedział: „Zbliż się do ołtarza, by złożyć twoją ofiarę przebłagalną i całopalną, by dokonać zadośćuczynienia za siebie i za lud. Ofiaruj dar ludu i dokonaj za niego zadośćuczynienia, tak jak Pan nakazał”.

⁸ Wtedy Aaron podszedł do ołtarza i zabił cielca na ofiarę przebłagalną za siebie. ⁹ Synowie Aarona podali mu krew, a on umoczył w niej palec i pomazał nią rogi ołtarza. Pozostałą krew wylał na podstawę ołtarza. ¹⁰ Tłuszcz, nerki oraz warstwę tłuszczu przylegającą do wątroby, z cielca złożonego w ofierze przebłagalnej, spalił na ołtarzu, tak jak Pan nakazał Mojżeszowi. ¹¹ Mięso i skórę spalił w ogniu poza obozem. ¹² Potem zabił zwierzę na ofiarę całopalną. Synowie Aarona podali mu krew, którą pokropił wokół ołtarz. ¹³ Podali mu także mięso porąbane na części, wraz z głową, na ofiarę całopalną i spalił to na ołtarzu. ¹⁴ Potem obmył wnętrzności oraz nogi i spalił je na ołtarzu wraz z ofiarą całopalną.

¹⁵ Następnie przyprowadził ofiarny dar ludu. Wziął kozła przeznaczonego na ofiarę przebłagalną za lud, zabił go i złożył na ofiarę przebłagalną – tak jak poprzednio. ¹⁶ Potem złożył ofiarę całopalną jak to przewiduje przepis. ¹⁷ Oprócz porannego całopalenia złożył ofiarę pokarmową, z której wziął pełną garść i spalił na ołtarzu. ¹⁸ Potem zabił cielca i barana jako ofiarę wspólnotową za lud. Synowie Aarona podali mu krew, a on skropił nią ołtarz wokoło. ¹⁹ Tłuszcz cielca i barana, ogon, tłuszcz okrywający wnętrzności, nerki i tłuszcz przylegający do wątroby ²⁰ ułożyli na mostkach obu zwierząt i Aaron spalił części tłuste na ołtarzu. ²¹ Mostkami i prawym udźcem dokonał obrzędu kołysania przed Panem, według nakazu Mojżesza.

²² Potem Aaron uniósł ręce nad ludem i pobłogosławił go. Po złożeniu ofiary przebłagalnej, całopalnej i ofiary wspólnotowej zszedł na dół. ²³ Wtedy Mojżesz i Aaron weszli do Namiotu Spotkania, a gdy wyszli, błogosławili lud, a chwała Pana ukazała się całemu ludowi. ²⁴ Wtedy wyszedł od Pana ogień, który pochłonął na ołtarzu ofiarę całopalną i części tłuszczu. Gdy cały lud to zobaczył, zawołał z radości i upadł na twarz.

PRZEKROCZENIE PRZEPISÓW. ŚMIERĆ NADABA I ABIHU

Rozdział 10

10 ¹Synowie Aarona, Nadab i Abihu, wzięli swoje kadzielnice, włożyli do nich ogień i nasypali kadzidła. Zbliżyli się jednak do Pana z ogniem niepochodzącym z ołtarza, co było im zabronione. ²Wtedy ogień wyszedł od Pana i pochłonął ich, tak że pomarli. ³Mojżesz rzekł do Aarona: „To właśnie powiedział Pan: «Wśród tych, którzy zbliżą się do Mnie, będę uświęcony i przed całym ludem ukażę moją chwałę»”.

Aaron milczał. ⁴ Mojżesz zawołał więc Miszaela i Elsafana, synów Uzzjela, stryja Aarona, i rzekł do nich: „Podejdźcie! Wynieście tych waszych braci sprzed miejsca świętego za obóz!”. ⁵ Podeszli więc i wynieśli ich w ich tunikach za obóz, tak jak im polecił Mojżesz.

ZAKAZ ŻAŁOBY DLA KAPŁANÓW

⁶ Potem Mojżesz powiedział do Aarona i jego synów, Eleazara i Itamara: „Nie wolno wam rozpuszczać włosów na głowach ani rozdzierać szat, byście nie zostali pokarani śmiercią i aby Pan nie rozgniewał się na całą społeczność. Wasi bracia natomiast, cały lud Izraela, niech płacze z powodu klęski ognia, który Pan rozpalił. ⁷ Wy jednak nie odchodźcie od wejścia do Namiotu Spotkania, abyście nie zostali pokarani śmiercią, ponieważ na was jest olej namaszczenia Pana”. Postąpili więc tak, jak im polecił Mojżesz.

ZAKAZ PICIA ALKOHOLU

⁸ Pan powiedział do Aarona: ⁹ „Tobie i twoim synom nie wolno pić wina ani sycery przed pójściem do Namiotu Spotkania, abyście nie zostali pokarani śmiercią. Jest to wieczne prawo dla waszych pokoleń, ¹⁰ abyście umieli odróżniać to, co święte, od tego, co świeckie, to, co nieczyste, od tego, co czyste ¹¹ i byście nauczyli Izraelitów wszystkich praw, które Pan ogłosił im przez Mojżesza”.

CZĘŚCI Z OFIAR NALEŻNE KAPŁANOM

¹² Potem Mojżesz powiedział do Aarona i jego pozostałych synów, Eleazara i Itamara: „Weźcie ofiarę pokarmową, która pozostała z ofiar spalanych dla Pana, i zjedzcie ją bez kwasu koło ołtarza, bo jest to rzecz bardzo święta. ¹³ Będziecie ją spożywać w miejscu świętym, bo jest to część należna tobie i twoim synom z ofiar spalanych dla Pana. Taki bowiem nakaz otrzymałem. ¹⁴ Mostek i udziec ofiarny będziecie jedli w miejscu czystym, ty, twoi synowie i córki. Jest to bowiem część należna tobie i twoim dzieciom z ofiar wspólnotowych, które będą składać Izraelici. ¹⁵ Przyniosą udziec i mostek ofiarny, aby dokonać nimi obrzędu kołysania przed Panem, a na ofiarę spalaną części tłuste. Udziec i mostek zwierzęcia będą należały do ciebie i twoich dzieci jako wieczysta należność, gdyż tak nakazał Pan”.

SPECJALNY PRZEPIS DOTYCZĄCY OFIARY PRZEBŁAGALNEJ

¹⁶ Mojżesz usilnie poszukiwał kozła, który miał być złożony na ofiarę przebłagalną, lecz okazało się, że został spalony. Wtedy rozgniewał się na pozostałych synów Aarona, Eleazara i Itamara: ¹⁷ „Dlaczego nie spożyliście ofiary przebłagalnej w miejscu poświęconym? Jest to przecież rzecz najświętsza! Pan dał ją wam po to, by dźwigała winę społeczności, dokonując za nią zadośćuczynienia przed Panem. ¹⁸ Oto krew zwierzęcia ofiarnego nie została wniesiona do miejsca świętego! Wy natomiast mieliście obowiązek spożyć mięso tej ofiary w miejscu poświęconym, bo tak zostało mi nakazane”. ¹⁹ Aaron odpowiedział Mojżeszowi: „Oto oni złożyli dzisiaj ofiarę przebłagalną i całopalną przed Panem. Czy – po tym, co mnie spotkało – Pan uzna za dobre, gdy spożyję dziś ofiarę przebłagalną?”. ²⁰ Gdy Mojżesz to usłyszał, uznał to za właściwe.

PRZEPISY O CZYSTOŚCI RYTUALNEJ

ZWIERZĘTA LĄDOWE

Rozdział 11

11 ¹Pan powiedział do Mojżesza i Aarona: ²„Powiedzcie Izraelitom: «Spośród zwierząt, które żyją na ziemi, będziecie mogli ³jeść te, które mają rozdzielone kopyta, czyli racice, i które przeżuwają. ⁴Jednakże nie będziecie jedli tych zwierząt, które tylko przeżuwają albo tylko mają rozdzielone kopyta, czyli: wielbłąda, który wprawdzie przeżuwa, ale nie ma rozdzielonego kopyta – będzie więc dla was nieczysty; ⁵góralka, który wprawdzie przeżuwa, ale nie ma rozdzielonego kopyta – będzie więc dla was nieczysty; ⁶zająca, który wprawdzie przeżuwa, ale nie ma rozdzielonego kopyta – będzie więc dla was nieczysty; ⁷ świni, która wprawdzie ma rozdzielone racice, ale nie przeżuwa – będzie więc dla was nieczysta. ⁸Nie będziecie jeść ich mięsa ani dotykać ich padliny, bo będą dla was nieczyste.

ZWIERZĘTA WODNE

⁹ Spośród zwierząt żyjących w wodzie, to znaczy w morzach i rzekach, będziecie mogli jeść tylko te, które mają płetwy i łuski. ¹⁰ Te natomiast, które są w morzach i rzekach, a nie posiadają ani płetw, ani łusek – żyjąc wśród mrowia istot wodnych – te będą dla was obrzydliwe. ¹¹ Ponieważ będą dla was wstrętne, nie będziecie jedli ich mięsa, a padliną będziecie się brzydzić. ¹² Wszystkie istoty wodne, które nie mają płetw ani łusek, będą dla was obrzydliwe.

PTAKI I OWADY

¹³ Będziecie się brzydzić następującymi ptakami i nie będziecie ich jedli, bo są wstrętne: orzeł, czarny sęp, orzeł morski, ¹⁴ wszelkie gatunki kani i sokoła, ¹⁵ wszystkie gatunki kruka, ¹⁶ strusia, sowy, mewy, wszystkie gatunki jastrzębia, ¹⁷ puszczyka, kormorana, ibisa, ¹⁸ łabędzia, pelikana, nurka, ¹⁹ bociana, wszelkie gatunki czapli, dudka i nietoperza.

²⁰ Wszystkie owady skrzydlate, które chodzą na czterech odnóżach, będą dla was obrzydliwe. ²¹ Jednakże spośród owadów skrzydlatych będziecie mogli jeść te, które mają cztery odnóża, ale mają też z tyłu dwa odnóża do skakania po ziemi. ²² Możecie jeść: wszystkie gatunki szarańczy, solam, chargol i chagaw. ²³ Każdy inny owad skrzydlaty, który ma cztery odnóża, będzie dla was wstrętny.

ZAKAZ DOTYKANIA PADLINY

²⁴ Z powodu tych zwierząt możecie stać się nieczyści. Każdy bowiem, kto by dotknął ich padliny, będzie nieczysty aż do wieczora. ²⁵ Kto by zaś niósł ich padlinę, powinien wyprać swoje szaty i będzie nieczysty aż do wieczora. ²⁶ Za nieczyste będziecie uważać każde zwierzę, które ma nierozdzielone kopyto i nie przeżuwa. Kto by go dotknął, będzie nieczysty. ²⁷ Każde czworonożne zwierzę, które chodzi na łapach, to znaczy nie ma kopyt, będzie dla was nieczyste. Kto by dotknął jego padliny, będzie nieczysty aż do wieczora. ²⁸ Ktokolwiek zaś niósłby ich padlinę, powinien wyprać swoje szaty i będzie nieczysty aż do wieczora. Będą one dla was nieczyste.

²⁹ Spośród zwierząt, które pełzają po ziemi, będziecie uważać za nieczyste: kreta, mysz i wszystkie gatunki jaszczurek, ³⁰ gekona, żółwia, salamandrę, ślimaka i kameleona. ³¹ Te zwierzęta wśród pełzających będą dla was nieczyste, a każdy, kto by dotknął martwego, będzie nieczysty aż do wieczora. ³² Gdyby któreś z nich, już martwe, upadło na jakąkolwiek rzecz, na przykład na drewniane naczynie, ubranie, skórę, worek lub inne naczynie, jakim się na co dzień posługujecie, to ta rzecz będzie nieczysta. Należy zanurzyć ją w wodzie i będzie nieczysta aż do wieczora. Potem będzie czysta. ³³ Gdyby padlina któregoś z nich wpadła do glinianego garnka, to wszystko, co w nim jest, będzie nieczyste. Dlatego naczynie należy rozbić. ³⁴ Jeżeli woda z tego naczynia dostanie się do przygotowanego pokarmu, będzie on nieczysty. Jeżeli dostanie się do napoju przygotowanego w jakimkolwiek naczyniu, będzie on nieczysty. ³⁵ Każda rzecz, na którą upadnie nawet część z padliny takiego zwierzęcia, będzie nieczysta. Piec i piekarnik powinien zostać rozbity, bo są nieczyste i za takie powinniście je uważać. ³⁶ Źródło i studnia natomiast, to jest zbiorniki wody, będą czyste, ale ten, kto by dotknął w nich padliny, będzie nieczysty. ³⁷ Jeżeli coś z padliny upadnie na ziarno przeznaczone do siewu, to ziarno będzie czyste, ³⁸ ale gdyby padlina padła na ziarno zmoczone wodą, to będzie ono dla was nieczyste.

³⁹ Jeżeli zdechnie jakieś zwierzę, które wam służy za pokarm, a ktoś dotknie jego padliny, to będzie nieczysty aż do wieczora. ⁴⁰ Gdyby ktoś zjadł coś z takiej padliny, musi wyprać ubranie i będzie nieczysty aż do wieczora. Także ten, który wynosił tę padlinę, wypierze ubranie i będzie nieczysty aż do wieczora.

WSKAZANIA UZUPEŁNIAJĄCE I ZAKOŃCZENIE

⁴¹ Wszystkie istoty pełzające po zie-mi są obrzydliwe – nie wolno ich jeść! ⁴² Nie wolno wam jeść żadnego małego zwierzęcia, które pełza na brzuchu bądź chodzi na czterech lub więcej nogach, bo jest obrzydliwe. ⁴³ Nie zanieczyszczajcie się z powodu tych zwierząt! Przez nie stalibyście się nieczyści. ⁴⁴ Ponieważ Ja jestem Pan, Bóg wasz: uświęcajcie się i świętymi bądźcie, bo Ja jestem święty! Nie zanieczyszczajcie się więc zwierzętami pełzającymi po ziemi. ⁴⁵ Ponieważ Ja jestem Panem, który was wyprowadził z ziemi egipskiej, aby być waszym Bogiem. Bądźcie więc świętymi, bo Ja jestem święty!

⁴⁶ To jest prawo, które dotyczy zwierząt, ptaków i wszelkich istot żywych poruszających się w wodzie i pełzających po ziemi, ⁴⁷ abyście umieli odróżniać to, co nieczyste, od tego, co czyste, zwierzęta jadalne od tych, których jeść nie wolno»”.

OCZYSZCZENIE KOBIETY PO PORODZIE

Rozdział 12

12 ¹Pan powiedział do Mojżesza: ²„Mów do Izraelitów: «Jeżeli jakaś kobieta zaszła w ciążę i urodziła chłopca, będzie nieczysta przez siedem dni, tak jak jest nieczysta w okresie miesiączki. ³Ósmego dnia chłopiec zostanie obrzezany. ⁴Potem ona pozostanie w domu trzydzieści trzy dni dla oczyszczenia krwi. Nie wolno jej dotykać niczego świętego ani wchodzić do świątyni, aż się skończą dni jej oczyszczenia. ⁵Jeżeli urodzi dziewczynkę, będzie nieczysta przez dwa tygodnie, tak jak jest nieczysta w okresie miesiączki. Potem pozostanie w domu sześćdziesiąt sześć dni dla oczyszczenia krwi.

⁶ Kiedy się skończą dni jej oczyszczenia po urodzeniu syna lub córki, przyniesie do kapłana, przed wejście do Namiotu Spotkania, jednorocznego baranka na ofiarę całopalną i młodego gołębia lub synogarlicę na ofiarę przebłagalną. ⁷ Kapłan przyniesie ten dar przed Pana i dokona obrzędu zadośćuczynienia za tę kobietę. W ten sposób oczyści ją z tego, że miała krwawienie. To prawo dotyczy kobiety, która urodziła chłopca lub dziewczynkę. ⁸ Jeżeli nie stać jej na baranka, to przyniesie dwie synogarlice albo dwa młode gołębie, jednego na ofiarę całopalną, a drugiego na ofiarę przebłagalną. Wtedy kapłan dokona za nią obrzędu zadośćuczynienia i zostanie oczyszczona»”.

TRĄD U LUDZI: NABRZMIENIA, WYSYPKI LUB PLAMY

Rozdział 13

13 ¹Pan powiedział do Mojżesza i Aarona: ²„Gdyby komuś na ciele pojawiło się nabrzmienie lub wysypka albo biała plama i wyglądałoby to na trąd, należy go przyprowadzić do kapłana Aarona albo do jednego z jego synów. ³Kapłan obejrzy chore miejsce na skórze i jeżeli włosy w tym miejscu zbielały i jest ono bardziej wklęsłe niż pozostała skóra na ciele, to oznacza, że człowiek ten jest chory na trąd. Gdy kapłan to stwierdzi, uzna go za nieczystego. ⁴Jeżeli jednak plama na jego skórze jest biała, ale miejsce nie jest bardziej wklęsłe niż reszta skóry i włosy nie pobielały, to kapłan odizoluje chorego na siedem dni. ⁵Po siedmiu dniach obejrzy go ponownie, a gdy stwierdzi, że plama się nie powiększyła i nie rozszerzyła na skórze, odizoluje go jeszcze na siedem dni. ⁶Po siedmiu dniach kapłan znów go obejrzy, a gdy stwierdzi, że plama przyciemniała i nie rozszerzyła się na skórze, uzna go za czystego. Była to bowiem tylko wysypka. Ów człowiek wypierze swoje ubranie i będzie czysty. ⁷Jeżeli jednak po ostatnim pokazaniu się kapłanowi w celu oczyszczenia wysypka wyraźnie rozszerzyła się na skórze, chory stawi się u kapłana ponownie. ⁸Kapłan go obejrzy, a gdy zauważy, że wysypka dalej się rozszerza, uzna go za nieczystego: jest to bowiem trąd.

WYRAŹNE OBJAWY TRĄDU

⁹ Jeżeli ktoś jest już chory na trąd, ma być przyprowadzony do kapłana, ¹⁰ aby on go obejrzał. Gdy kapłan stwierdzi, że na skórze jest białe nabrzmienie, włosy na nim zbielały oraz pojawiła się rana, ¹¹ to znaczy, że na jego skórze jest już zastarzały trąd. Wtedy kapłan uzna go za nieczystego. Nie musi go jednak izolować, ponieważ wiadomo, że jest on już nieczysty.

¹² Jeżeli jednak trąd rozwinie się w ten sposób, że pokryje całą skórę od stóp do głów, gdziekolwiek kapłan spojrzy, ¹³ w tym przypadku kapłan, który stwierdzi, że trąd pokrywa całe ciało, uzna go za czystego, bo skoro cały stał się biały, jest czysty. ¹⁴ Jednak w dniu, w którym ukażą się na nim rany, będzie nieczysty. ¹⁵ Kapłan je obejrzy i uzna go za nieczystego. Rany są nieczyste, bo to jest trąd. ¹⁶Gdyby jednak rany się zasklepiły, wtedy przyjdzie do kapłana. ¹⁷ Ten go obejrzy, a gdy stwierdzi, że chore miejsca zbielały, uzna go za czystego. Jest on czysty.

WRZODY

¹⁸ Jeżeli komuś pojawił się wrzód na skórze, a potem się zagoił, ¹⁹ lecz na miejscu wrzodu będzie białe nabrzmienie lub biało-czerwona plama, powinien stawić się przed kapłanem, ²⁰ aby on go obejrzał. Jeżeli kapłan stwierdzi, że plama jest bardziej wklęsła niż pozostała skóra, a włosy na niej zbielały, uzna go za nieczystego. To jest choroba trądu, który rozwinął się na wrzodzie. ²¹ Jeżeli jednak kapłan zauważy, że nie ma tam białych włosów ani wklęśnięcia na skórze, plama zaś przyciemniała, to odizoluje go na siedem dni. ²² Jeżeli plama wyraźnie rozszerzy się na skórze, kapłan uzna go za nieczystego, bo to jest choroba trądu. ²³ Jeżeli zaś pozostanie bez zmian i nie rozszerzy się, to jest to tylko blizna po wrzodzie, dlatego kapłan uzna go za czystego.

OPARZELINA

²⁴ Jeżeli ktoś ma na skórze oparzelinę i na niej pojawi się biało-czerwona albo biała plama, ²⁵ wtedy pokaże ją kapłanowi. Jeśli kapłan stwierdzi, że włosy na niej zbielały i że jest bardziej wklęsła niż otaczająca ją skóra – to jest to trąd, który rozwinął się na oparzelinie. Kapłan uzna go za nieczystego, bo jest to choroba trądu. ²⁶ Jeżeli jednak kapłan zauważy, że na plamie nie ma białych włosów ani wklęśnięcia na skórze, plama zaś przyciemniała, to odizoluje go na siedem dni. ²⁷ W siódmym dniu kapłan obejrzy go ponownie. Jeśli plama wyraźnie rozszerzyła się na skórze, wtedy kapłan uzna go za nieczystego, bo to jest choroba trądu. ²⁸ Jeżeli jednak plama pozostała bez zmian, nie rozszerzyła się na skórze, lecz przyciemniała, jest to nabrzmienie po oparzeniu. Kapłan uzna go za czystego, gdyż jest to blizna po oparzeniu.

TRĄD NA GŁOWIE LUB NA BRODZIE

²⁹ Jeżeli jakiemuś mężczyźnie lub kobiecie pojawi się rana na głowie lub na brodzie, ³⁰ to obejrzy ją kapłan. Jeśli stwierdzi, że jest ona bardziej wklęsła niż otaczająca ją skóra, a włosy na niej są żółte i cienkie, uzna tego człowieka za nieczystego. To jest grzybica, trąd głowy i brody. ³¹ Jeżeli jednak kapłan zauważy u dotkniętego grzybicą, że rana nie jest bardziej wklęsła niż otaczająca ją skóra, lecz nie ma na niej czarnych włosów, to odizoluje go na siedem dni. ³² W siódmym dniu obejrzy go ponownie. Jeżeli stwierdzi, że grzybica się nie rozszerzyła, że nie ma na niej żółtych włosów i że rana nie jest wklęsła, ³³ wtedy każe mu się ogolić, ale chore miejsce zostawić nieogolone. Potem kapłan odizoluje go jeszcze na siedem dni. ³⁴ Siódmego dnia kapłan znów obejrzy chore miejsce. Jeżeli stwierdzi, że grzybica nie rozszerzyła się na skórze i że rana nie jest bardziej wklęsła niż otaczająca ją skóra, uzna go za czystego. On zaś wypierze swoje szaty i będzie czysty. ³⁵ Jeżeli jednak po jego oczyszczeniu grzybica będzie się wyraźnie rozszerzać na skórze, ³⁶ kapłan znów go obejrzy. Jeżeli zauważy, że grzybica rozprzestrzenia się po skórze, nie musi już szukać żółtych włosów, bo jest on nieczysty. ³⁷ Jeżeli jednak stwierdzi, że grzybica się nie rozszerza i że rosną w tym miejscu czarne włosy, to znaczy, że grzybica została wyleczona. Jest on czysty i kapłan uzna go za czystego.

LISZAJE

³⁸ Jeżeli u mężczyzny lub kobiety pojawi się na skórze wiele białych plam, ³⁹ kapłan je obejrzy. Jeśli stwierdzi, że te białe plamy na skórze są przyciemnione, to jest to liszaj i ta osoba jest czysta.

TRĄD NA ŁYSINIE

⁴⁰ Jeżeli komuś wyłysieje głowa, to jest on łysy, ale czysty. ⁴¹ Jeżeli ktoś wyłysiał nad czołem, to jest łysy z przodu, ale jest czysty. ⁴² Jeżeli jednak na łysej głowie lub nad wyłysiałym czołem pojawi się biało-czerwonawa plama, to jest to trąd, który rozwinął się na łysinie lub na łysiejącym czole. ⁴³ Gdy kapłan go obejrzy i stwierdzi, że powstałe nabrzmienie na jego łysinie lub nad czołem jest biało-czerwonawe i że przypomina trąd na skórze innych części ciała, ⁴⁴ jest on trędowaty i nieczysty. Kapłan ogłosi go nieczystym, bo na jego głowie jest ognisko trądu.

PRZEPISY DLA TRĘDOWATYCH

⁴⁵ Człowiek dotknięty trądem będzie nosił podarte ubranie, włosy będzie miał w nieładzie, zasłoni sobie brodę i będzie wołał: «Nieczysty! Nieczysty!». ⁴⁶ Przez cały czas trwania tej choroby będzie nieczysty. Będzie mieszkał sam, za obozem.

TRĄD NA ODZIEŻY

⁴⁷ Jeżeli na ubraniu z wełny albo z lnu pojawi się wykwit trądu, ⁴⁸ czy to na wątku, czy to na osnowie tkaniny z lnu lub wełny, albo też na jakimkolwiek wyrobie skórzanym, ⁴⁹ i jeżeli ta plama będzie miała kolor zielonkawy lub biało-czerwonawy na ubraniu lub na skórze, na wątku lub osnowie tkaniny, bądź też na jakimkolwiek przedmiocie skórzanym – to jest to trąd i kapłan powinien go zobaczyć. ⁵⁰ Gdy kapłan obejrzy rzecz skażoną, każe trzymać ją osobno przez siedem dni. ⁵¹ Siódmego dnia ponownie ją obejrzy. Jeżeli plama rozprzestrzeniła się na ubraniu, na wątku tkaniny lub na osnowie, bądź też na jakimś przedmiocie skórzanym używanym do różnych celów – to jest to trąd złośliwy, a ta rzecz jest nieczysta. ⁵² Spali więc to ubranie, tkaninę z wełny lub lnu skażoną na wątku lub na osnowie i każdy zarażony przedmiot skórzany. Jest to trąd złośliwy, dlatego ta rzecz ma być spalona w ogniu. ⁵³ Jeżeli kapłan zauważy, że plama nie rozprzestrzeniła się na ubraniu ani na wątku tkaniny, ani na osnowie, ani też na jakimś przedmiocie skórzanym, ⁵⁴ to każe skażoną rzecz wyprać i trzymać osobno jeszcze przez siedem dni. ⁵⁵ Gdy później kapłan obejrzy tę wypraną rzecz i zauważy, że plama nie zmieniła koloru, to – chociaż nie rozprzestrzeniła się dalej – rzecz ta jest jednak nieczysta i masz ją spalić w ogniu, gdyż jest zniszczona z jednej lub drugiej strony. ⁵⁶ Jeżeli jednak kapłan stwierdzi, że po wypraniu plama przyciemniała, oderwie to miejsce z ubrania, ze skóry, z wątku tkaniny lub osnowy. ⁵⁷ Jeżeli później plama znowu się ukaże na ubraniu, na wątku, na osnowie lub innym przedmiocie skórzanym, to jest to wykwit trądu. W ogniu spalisz tylko to miejsce skażone. ⁵⁸ Ubranie natomiast, wątek tkaniny, osnowę lub wszelki przedmiot skórzany, który został wyprany i usunięto z niego zarażone miejsce, należy wyprać po raz drugi i będzie czysty. ⁵⁹ To jest prawo dotyczące zarazy trądu na ubraniu wełnianym albo lnianym, na wątku tkaniny lub na osnowie, bądź też na jakimkolwiek przedmiocie skórzanym, by określić, co jest czyste, a co nieczyste”.

OBRZĘDY PO WYZDROWIENIU Z TRĄDU

Rozdział 14

14 ¹ Pan powiedział do Mojżesza: ² „To będzie prawo dla trędowatego w dniu jego oczyszczenia: Przyprowadzą go do kapłana, ³ który wyjdzie do niego poza obóz i go obejrzy. Gdy stwierdzi, że rana trądu u trędowatego się zagoiła, ⁴ każe mu przynieść na obrzęd oczyszczenia się dwa żywe i czyste ptaki, kawałek drzewa cedrowego, nitki karmazynowe i hizop. ⁵ Potem kapłan każe zabić jednego ptaka nad naczyniem glinianym ze źródlaną wodą. ⁶ Następnie weźmie żywego ptaka, kawałek drzewa cedrowego, nitki karmazynowe i hizop i zanurzy te przedmioty oraz żywego ptaka we krwi ptaka zabitego nad naczyniem ze źródlaną wodą. ⁷ Potem siedem razy pokropi oczyszczającego się z trądu i uzna go za czystego, a żywego ptaka wypuści na otwarte pole. ⁸ Oczyszczony wypierze swoje szaty, zgoli wszystkie włosy, wykąpie się w wodzie i będzie czysty. Potem może wejść do obozu, ale jeszcze przez siedem dni będzie mieszkał poza swoim namiotem. ⁹ Siódmego dnia zgoli wszystkie włosy na głowie, na brodzie, zgoli brwi i wszystkie pozostałe włosy na swoim ciele. Potem wypierze ubranie, wykąpie się w wodzie i będzie czysty.

¹⁰ Ósmego dnia weźmie dwa baranki bez skazy, jedną owcę jednoroczną bez skazy, trzy dziesiąte efy najczystszej mąki zaprawionej oliwą na ofiarę pokarmową i jeden log oliwy. ¹¹ Kapłan, który dokonuje oczyszczenia tego człowieka, zaprowadzi go przed wejście do Namiotu Spotkania i złoży przed Panem jego dary. ¹² Potem weźmie jednego baranka oraz log oliwy i złoży je na ofiarę wynagradzającą, dokonując nimi obrzędu kołysania przed Panem. ¹³ Potem zabije baranka na miejscu, gdzie są zabijane zwierzęta na ofiary przebłagalne i całopalne, czyli na miejscu świętym. Zarówno bowiem ofiara przebłagalna, jak i ofiara wynagradzająca należą do kapłana, gdyż są najświętsze. ¹⁴ Następnie kapłan weźmie nieco krwi z ofiary wynagradzającej i pomaże nią koniec prawego ucha człowieka poddającego się oczyszczeniu, kciuk jego prawej ręki i wielki palec jego prawej nogi. ¹⁵ Potem kapłan weźmie log oliwy i wyleje nieco na swoją lewą dłoń. ¹⁶ W tej oliwie na lewej dłoni zanurzy prawy palec i pokropi nią siedem razy przed Panem. ¹⁷ Oliwą pozostałą na dłoni pomaże prawe ucho człowieka poddającego się oczyszczeniu, kciuk jego prawej ręki i wielki palec prawej nogi, nad miejscem pomazanym krwią ofiary wynagradzającej. ¹⁸ Resztę oliwy, która jest na jego dłoni, wyleje na głowę człowieka poddającego się oczyszczeniu. W ten sposób dokona za niego zadośćuczynienia przed Panem. ¹⁹ Potem kapłan złoży ofiarę przebłagalną i dokona zadośćuczynienia za człowieka poddającego się oczyszczeniu z jego nieczystości. Następnie zabije zwierzę na ofiarę całopalną. ²⁰ Gdy kapłan złoży na ołtarzu ofiarę całopalną i ofiarę pokarmową oraz dokona za niego obrzędu zadośćuczynienia, stanie się on czysty.

²¹ Gdyby jednak ów człowiek był ubogi i nie byłoby go na to stać, to weźmie jednego baranka na ofiarę wynagradzającą, aby dokonano nim obrzędu kołysania jako zadośćuczynienie za niego, dziesiątą część efy najczystszej mąki zaprawionej oliwą na ofiarę pokarmową, log oliwy, ²² dwie synogarlice lub dwa młode gołębie, na ile go stać. Jeden ptak będzie na ofiarę przebłagalną, a drugi na całopalenie. ²³ Przyniesie je ósmego dnia do kapłana na swoje oczyszczenie przed wejście do Namiotu Spotkania, przed Pana. ²⁴ Kapłan weźmie baranka na ofiarę wynagradzającą oraz log oliwy i dokona nimi obrzędu kołysania przed Panem. ²⁵ Potem zabije baranka na ofiarę wynagradzającą, weźmie z niej nieco krwi i pomaże nią koniec prawego ucha człowieka poddającego się oczyszczeniu, kciuk jego prawej ręki i wielki palec prawej nogi. ²⁶ Następnie wyleje na lewą dłoń trochę oliwy, ²⁷ w której umoczy prawy palec i pokropi nią siedem razy przed Panem. ²⁸ Oliwą pozostałą na dłoni pomaże koniec prawego ucha człowieka poddającego się oczyszczeniu, kciuk jego prawej ręki i wielki palec prawej nogi, nad miejscem pomazanym krwią ofiary wynagradzającej. ²⁹ Resztę oliwy, jaka pozostała mu na dłoni, wyleje na głowę człowieka poddającego się oczyszczeniu, aby dokonać za niego zadośćuczynienia przed Panem. ³⁰ Potem ofiaruje synogarlicę albo młodego gołębia, na ile go było stać. ³¹ Jednego ptaka złoży na ofiarę przebłagalną, a drugiego na całopalenie razem z ofiarą pokarmową. W ten sposób kapłan dokona za niego zadośćuczynienia przed Panem. ³² To jest prawo dotyczące człowieka chorego na trąd, którego nie było stać na ofiarę za oczyszczenie”.

TRĄD NA DOMACH

³³ Pan powiedział do Mojżesza i Aarona: ³⁴ „Gdy wejdziecie do ziemi Kanaan, którą daję wam w posiadanie, a Ja dopuszczę, że w należącym do was domu, w tym kraju, pojawi się zaraza trądu, ³⁵ wtedy właściciel domu przyjdzie do kapłana i powie: «Jakaś zaraza pojawiła się w moim domu». ³⁶ Wówczas kapłan każe opróżnić dom, nim przyjdzie obejrzeć tę zarazę, aby się nie zanieczyściło to wszystko, co w nim się znajduje. Potem dopiero kapłan przyjdzie obejrzeć dom. ³⁷ Kapłan przyjrzy się zarazie, a gdy zauważy na ścianach domu jakieś zielonkawe lub czerwonawe dołki, które tworzą na ścianie wyraźne wklęśnięcia, ³⁸ wtedy wyjdzie z niego przed drzwi wejściowe i zamknie dom na siedem dni. ³⁹ W siódmym dniu wróci i gdy stwierdzi, że zaraza rozprzestrzeniła się na ścianach tego domu, ⁴⁰ wówczas rozkaże wyrwać kamienie, na których jest zaraza, i wyrzucić je poza miasto na miejsce nieczyste. ⁴¹ Później każe skrobać wszystkie ściany wewnątrz domu, a zeskrobany tynk wyrzucić za miasto na miejsce nieczyste. ⁴² Potem wezmą inne kamienie i wmurują je na miejsce poprzednich oraz inną zaprawę i otynkują ten dom. ⁴³Gdy jednak zaraza powróci i rozwinie się w domu, mimo że wcześniej usunięto z niego kamienie, zeskrobano stare tynki i nałożono nowe, ⁴⁴ kapłan znów przyjdzie go obejrzeć. Jeżeli stwierdzi, że zaraza się rozszerzyła, to znaczy, że jest to trąd złośliwy i dlatego dom jest nieczysty. ⁴⁵ Należy go więc zburzyć, a jego kamienie, drewno i całą zaprawę wynieść poza miasto, na miejsce nieczyste. ⁴⁶ Gdyby ktoś wszedł do tego domu podczas jego zamknięcia, będzie nieczysty aż do wieczora. ⁴⁷ Gdyby ktoś spał w tym domu lub coś w nim jadł, będzie musiał wyprać swoje ubranie. ⁴⁸ Jeżeli zaś kapłan wejdzie do tego domu i stwierdzi, że po otynkowaniu zaraza się nie rozprzestrzenia, to uzna go za czysty, ponieważ zaraza została usunięta.

⁴⁹ Aby oczyścić ten dom, kapłan weźmie dwa ptaki, kawałek drzewa cedrowego, nitki karmazynowe i hizop. ⁵⁰ Jednego ptaka zabije nad naczyniem glinianym ze źródlaną wodą. ⁵¹ Następnie weźmie kawałek drzewa cedrowego, hizop, nitki karmazynowe oraz żywego ptaka i zanurzy we krwi zabitego ptaka i w wodzie źródlanej, po czym pokropi dom siedem razy. ⁵² Gdy oczyści dom krwią ptaka, wodą źródlaną, żywym ptakiem, drzewem cedrowym, nitkami karmazynowymi, ⁵³ wypuści żywego ptaka za miastem na otwarte pola. W ten sposób dokona obrzędu zadośćuczynienia za ten dom, a on stanie się czysty.

⁵⁴ Oto jest prawo, które dotyczy każdej zarazy trądu i grzybicy, ⁵⁵ trądu ubrania i domu, ⁵⁶ nabrzmienia, wysypki i białej plamy, ⁵⁷ aby pouczyć, kiedy jakaś rzecz jest czysta, a kiedy nieczysta. To jest prawo odnoszące się do trądu”.

NIECZYSTOŚĆ SEKSUALNA U MĘŻCZYZNY I KOBIETY

Rozdział 15

15 ¹Pan powiedział do Mojżesza i Aarona: ²„Powiedzcie Izraelitom: «Jeżeli mężczyzna będzie miał wyciek z penisa, to ten wyciek jest nieczysty. ³To prawo dotyczy jego nieczystości, i to zarówno w przypadku, gdy jego ciało wydala wycieki, jak i wtedy, gdy je zatrzymuje. W obu przypadkach jest to nieczystość. ⁴Nieczyste będzie każde posłanie, na którym leżał chory na wycieki, i każdy przedmiot, na którym siedział. ⁵Ktokolwiek by dotknął jego łóżka, musi wyprać swoje ubranie, wykąpać się w wodzie i będzie nieczysty aż do wieczora. ⁶Kto by usiadł na rzeczy, na której siedział chory na wycieki, musi wyprać swoje ubranie, wykąpać się w wodzie i będzie nieczysty aż do wieczora. ⁷Kto by dotknął ciała chorego na wycieki, wypierze ubranie, wykąpie się w wodzie i będzie nieczysty aż do wieczora. ⁸Gdyby chory na wycieki plunął na człowieka czystego, to ten wypierze ubranie, wykąpie się w wodzie i będzie nieczysty aż do wieczora. ⁹Każde siodło, na którym siedział chory na wycieki, będzie nieczyste. ¹⁰Kto by dotknął czegokolwiek z tego, co było pod nim, będzie nieczysty aż do wieczora. Kto by niósł jego rzeczy, wypierze ubranie, wykąpie się w wodzie i będzie nieczysty aż do wieczora. ¹¹Ten zaś, kogo by dotknął chory na wycieki, który wcześniej nie umył rąk w wodzie, wypierze ubranie, wykąpie się w wodzie i będzie nieczysty aż do wieczora. ¹²Naczynie gliniane dotknięte przez chorego na wycieki ma być rozbite, a każde naczynie drewniane umyte w wodzie.

¹³ Gdy chory na wycieki wróci do zdrowia, odliczy siedem dni na swoje oczyszczenie, wypierze swoje szaty, wykąpie się w źródlanej wodzie i będzie czysty. ¹⁴ Ósmego dnia weźmie dwie synogarlice lub dwa młode gołębie i przyjdzie przed Pana przed Namiot Spotkania i wręczy je kapłanowi. ¹⁵ Kapłan złoży je na ofiarę: jednego na ofiarę przebłagalną, drugiego na całopalenie i tak dokona zadośćuczynienia przed Panem za nieczystość spowodowaną wyciekami tego człowieka.

¹⁶ Mężczyzna, który miał wypływ nasienia, umyje w wodzie całe ciało i będzie nieczysty aż do wieczora. ¹⁷ Każde ubranie lub skóra, na które wyleje się nasienie, należy wyprać w wodzie i będą nieczyste aż do wieczora. ¹⁸ Gdy mężczyzna podczas współżycia z kobietą miał wypływ nasienia, to oboje wykąpią się w wodzie i będą nieczyści aż do wieczora.

¹⁹ Kobieta, która ma miesiączkę, będzie nieczysta przez siedem dni. Każdy, kto by jej dotknął, będzie nieczysty aż do wieczora. ²⁰ Wszystko, na czym się ona położy lub usiądzie podczas miesiączki, będzie nieczyste. ²¹ Każdy, kto by dotknął jej łóżka, wypierze ubranie, wykąpie się w wodzie i będzie nieczysty aż do wieczora. ²² Jeśli ktoś dotknie jakiejkolwiek rzeczy, na której siedziała, wypierze ubranie, wykąpie się w wodzie i będzie nieczysty aż do wieczora. ² ³Gdyby ktoś dotknął przedmiotu, który miał kontakt z jej łóżkiem lub rzeczą, na której siedziała, będzie nieczysty aż do wieczora. ²⁴ Gdyby w tym czasie mężczyzna współżył z tą kobietą, przejmie jej nieczystość i będzie nieczysty przez siedem dni. Każde łóżko, na którym się położy, będzie nieczyste.

²⁵ Jeżeli kobieta ma upływ krwi przez długi czas, poza normalną miesiączką, albo gdy ten upływ przeciągnie się poza okres miesiączkowania, będzie nieczysta tak jak w dniach comiesięcznego krwawienia. ²⁶ Każde łóżko, na którym się położy w czasie upływu krwi, będzie nieczyste, i każda rzecz, na której usiądzie, będzie nieczysta, tak jak podczas jej comiesięcznego krwawienia. ²⁷ Każdy, kto by dotknął tych rzeczy, będzie nieczysty. Wypierze swoje ubranie, wykąpie się w wodzie i będzie nieczysty aż do wieczora.

²⁸ Gdy upływ krwi ustanie, wtedy odliczy siedem dni, po których będzie czysta. ²⁹ Ósmego dnia weźmie dwie synogarlice lub dwa młode gołębie i przyniesie je do kapłana przed wejście do Namiotu Spotkania. ³⁰ Kapłan złoży jednego na ofiarę przebłagalną, drugiego na całopalenie. Tak dokona zadośćuczynienia przed Panem za upływ krwi, który czynił ją nieczystą».

ZAKOŃCZENIE

³¹ Przestrzegajcie więc Izraelitów przed nieczystością, aby nie zostali za nią pokarani śmiercią i nie bezcześcili mojego świętego mieszkania, które jest wśród nich”. ³² Oto prawo, dotyczące tego, który cierpi na wycieki, i tego, z którego wypływa nasienie, przez co staje się nieczysty. ³³ Dotyczy ono także kobiety, z powodu jej comiesięcznego krwawienia. A więc dotyczy zarówno mężczyzny, jak i kobiety. Dotyczy ponadto mężczyzny, który by współżył z kobietą w okresie jej nieczystości.

RYTUAŁ NA ŚWIĘTY DZIEŃ PRZEBŁAGANIA

PRZYGOTOWANIE

Rozdział 16

16 ¹Pan przemówił do Mojżesza po śmierci dwóch synów Aarona, którzy zostali pokarani śmiercią, gdy zbliżyli się do Pana. ² Rzekł Pan do Mojżesza: „Powiedz swojemu bratu Aaronowi, aby poza wyznaczonym czasem nie wchodził do miejsca najświętszego za zasłonę, przed płytę przebłagalną, która jest nad arką, aby nie umarł, gdy się ukażę w obłoku nad płytą przebłagalną. ³Oto jak Aaron może wejść do miejsca najświętszego: Weźmie młodego cielca na ofiarę przebłagalną i barana na ofiarę całopalną. ⁴Ubierze się w świętą tunikę z lnu, na swoje ciało nałoży lniane spodnie, przepasze się lnianym pasem, a na głowę włoży lniany zawój. To są święte szaty, które włoży, gdy wykąpie się w wodzie. ⁵Od Izraelitów weźmie dwa kozły na ofiarę przebłagalną i jednego barana na ofiarę całopalną.

OFIARY ZE ZWIERZĄT

⁶ Potem Aaron przyprowadzi cielca na ofiarę przebłagalną za siebie i dokona obrzędu zadośćuczynienia za siebie i za swoją rodzinę. ⁷ Następnie weźmie obydwa kozły, postawi je przed Panem, przed wejściem do Namiotu Spotkania ⁸ i rzuci o nie losy: jeden los będzie dla Pana, a drugi dla Azazela. ⁹ Aaron przyprowadzi kozła, którego los wskazał dla Pana, i złoży go na ofiarę przebłagalną. ¹⁰ Kozła, którego los wskazał dla Azazela, postawi żywego przed Panem, aby dokonać nad nim obrzędu zadośćuczynienia, a potem wypędzić go na pustynię dla Azazela.

¹¹ Aaron przyprowadzi cielca na ofiarę przebłagalną za siebie i dokona obrzędu zadośćuczynienia za siebie i za swoją rodzinę. Następnie zabije cielca na ofiarę przebłagalną za siebie. ¹² Z ołtarza, który stoi przed Panem, weźmie kadzielnicę wypełnioną rozżarzonymi węglami oraz dwie pełne garści wonnego kadzidła w proszku i wniesie za zasłonę. ¹³ Kadzidło rzuci na ogień przed Panem, a obłok kadzidła okryje płytę przebłagalną, która znajduje się nad Arką Świadectwa, dlatego nie umrze. ¹⁴ Potem weźmie trochę krwi cielca na palec i pokropi nią nad płytą przebłagalną od strony wschodniej, natomiast przed płytą przebłagalną pokropi krwią siedem razy. ¹⁵ Potem zabije kozła na ofiarę przebłagalną za lud, wniesie jego krew za zasłonę i uczyni z jego krwią to samo, co uczynił z krwią cielca: pokropi nią płytę przebłagalną z góry i z przodu.

¹⁶ Aaron dokona obrzędu zadośćuczynienia nad miejscem świętym za nieczystości synów Izraela, za ich przestępstwa i wszystkie ich grzechy. Tak uczyni ze względu na Namiot Spotkania, który się znajduje pośrodku ich nieczystości. ¹⁷ Gdy Aaron wejdzie do miejsca najświętszego, aby dokonać obrzędu zadośćuczynienia, aż do jego wyjścia stamtąd nikt inny nie może przebywać w Namiocie Spotkania. On dokona zadośćuczynienia za siebie samego, za swoją rodzinę i za całe zgromadzenie Izraela. ¹⁸ Gdy wyjdzie, podejdzie do ołtarza, który jest przed Panem, i dokona nad nim obrzędu zadośćuczynienia. Weźmie trochę krwi cielca i kozła i pomaże nią dookoła rogi ołtarza. ¹⁹ Następnie umoczy palec we krwi i pokropi nią siedem razy. W ten sposób oczyści ołtarz z nieczystości Izraelitów i poświęci go.

²⁰ Kiedy ukończy obrzęd zadośćuczynienia nad miejscem świętym, Namiotem Spotkania i ołtarzem, przyprowadzi żywego kozła. ²¹ Aaron położy obie ręce na jego głowie i wyzna nad nim wszystkie winy Izraelitów, wszystkie przestępstwa i grzechy. Tak złoży je na głowę kozła i każe go wypędzić na pustynię wyznaczonemu do tego człowiekowi. ²² W ten sposób kozioł wyniesie na sobie wszystkie ich winy do ziemi jałowej.

Gdy Aaron wyśle kozła na pustynię, ²³ wejdzie do Namiotu Spotkania, zdejmie lniane szaty, które włożył przed wejściem do miejsca świętego, i tam je złoży. ²⁴ Następnie wykąpie się w wodzie w miejscu poświęconym, ubierze się w swoje szaty, a po wyjściu stamtąd złoży własną ofiarę całopalną oraz ofiarę całopalną ludu, aby dokonać zadośćuczynienia za siebie i za lud. ²⁵ Tłuszcz ofiary przebłagalnej spali na ołtarzu.

²⁶ Człowiek, który wypędził kozła dla Azazela, wypierze szaty, wykąpie się w wodzie i dopiero potem wróci do obozu. ²⁷ Skóry, mięso i zawartość trzewi cielca i kozła złożonych w ofierze przebłagalnej, których krew była wnoszona do miejsca świętego na obrzęd zadośćuczynienia, należy wynieść poza obóz i spalić. ²⁸ Ten, który je spali, wypierze szaty, wykąpie się w wodzie i dopiero potem wróci do obozu.

DODATKOWE WSKAZANIA

²⁹ To będzie dla was wieczne prawo: Dziesiątego dnia siódmego miesiąca będziecie pościć i powstrzymacie się od wszelkiej pracy, dotyczy to urodzonych w kraju, jak i cudzoziemców mieszkających wśród was. ³⁰ W tym dniu odbędzie się za was obrzęd zadośćuczynienia, aby was oczyścić z wszystkich waszych grzechów. Zostaniecie oczyszczeni przed Panem. ³¹ To będzie dla was szabat całkowitego odpoczynku. W tym dniu będziecie pościć. Jest to prawo wieczne. ³² Obrzędu zadośćuczynienia dokona namaszczony kapłan, który został wyświęcony po swoim ojcu. Włoży on na siebie lniane szaty – święte szaty – ³³ i dokona obrzędu zadośćuczynienia nad miejscem najświętszym, nad Namiotem Spotkania i ołtarzem. Dokona również zadośćuczynienia za kapłanów i za cały lud. ³⁴ To będzie dla was wieczne prawo, by raz w roku dokonywać obrzędu zadośćuczynienia za wszystkie grzechy Izraelitów”. Uczyniono tak, jak Pan nakazał Mojżeszowi.

PRAWO ŚWIĘTOŚCI

MIEJSCE RYTUALNEGO UBOJU

Rozdział 17

17 ¹Pan rzekł do Mojżesza: ²„Powiedz Aaronowi, jego synom i wszystkim Izraelitom: «Oto co Pan nakazał: ³Gdyby jakiś człowiek z ludu Izraela zabił cielca, owcę albo kozę w obozie lub poza obozem, ⁴a nie przyprowadził zwierzęcia przed wejście do Namiotu Spotkania, aby je ofiarować w darze dla Pana przed Jego mieszkaniem, to będzie winien rozlania krwi. Z tego powodu ma być usunięty ze swojego ludu. ⁵Dlatego niech Izraelici przyprowadzają swoje ofiary, które dotąd zabijali na otwartym polu, przed wejście do Namiotu Spotkania, do kapłana, by złożyć je dla Pana jako ofiary wspólnotowe. ⁶Kapłan natomiast pokropi krwią ołtarz przed wejściem do Namiotu Spotkania i spali tłuszcz na miłą woń dla Pana. ⁷Nie będą już więcej składać ofiar dla demonów, z którymi uprawiali nierząd. To będzie dla nich wieczne prawo przez pokolenia». ⁸Powiesz im jeszcze: «Gdyby jakiś człowiek z ludu Izraela lub któryś z cudzoziemców mieszkający wśród nich składał ofiarę całopalną lub inną ofiarę ⁹i nie przyprowadził jej przed wejście do Namiotu Spotkania, aby ją ofiarować Panu, ma być usunięty ze swojego ludu!».

ZAKAZ JEDZENIA KRWI I PADLINY

¹⁰ Gdyby jakiś Izraelita lub któryś z cudzoziemców mieszkający wśród nich spożywał jakąkolwiek krew, Ja wystąpię przeciwko niemu i usunę go z jego ludu. ¹¹ Życie ciała jest bowiem w jego krwi. Ja zezwoliłem wam składać ją na ołtarzu, aby była za was zadośćuczynieniem, bo z powodu życia, które jest we krwi, dokonuje się zadośćuczynienie. ¹² Dlatego powiedziałem Izraelitom: Nikomu z was, tak samo cudzoziemcom, którzy wśród was mieszkają, nie wolno spożywać krwi! ¹³ Gdyby ktoś z Izraelitów lub któryś z cudzoziemców mieszkających wśród was upolował zwierzę albo ptaka, które można spożywać, to niech wyleje z nich krew i przysypie ją ziemią, ¹⁴ bo życie każdego żywego stworzenia ma siedzibę w jego krwi. Dlatego powiedziałem Izraelitom: Nie wolno wam spożywać krwi żadnej żywej istoty, bo życie jest w jej krwi, a kto by ją spożył, ma być usunięty z ludu.

¹⁵ Gdyby ktoś spośród mieszkańców kraju lub cudzoziemców zjadł mięso zwierzęcia, które padło lub zostało rozszarpane, wypierze szaty, wykąpie się w wodzie i będzie nieczysty aż do wieczora. Potem będzie czysty. ¹⁶ Gdyby natomiast nie wyprał swoich szat i się nie wykąpał, będzie obciążony winą”.

ZAKAZY NADUŻYĆ SEKSUALNYCH

Rozdział 18

18 ¹Pan powiedział do Mojżesza: ²„Przemów do Izraelitów i oznajmij im: «Ja jestem Panem, waszym Bogiem! ³Nie naśladujcie obyczajów ziemi egipskiej, w której mieszkaliście, ani ziemi Kanaan, do której was prowadzę. Nie postępujcie według ich praw. ⁴Macie wypełniać moje nakazy i przestrzegać moich praw oraz postępować według nich. Ja jestem Panem, waszym Bogiem! ⁵Będziecie przestrzegać moich praw i nakazów, a kto je wypełni, dzięki nim będzie żyć. Ja jestem Panem!

⁶ Nikt z was nie może zbliżyć się do swojej bliskiej krewnej, aby z nią współżyć. Ja jestem Panem!

⁷ Nie odsłonisz nagości swojego ojca, współżyjąc ze swoją matką. To jest twoja matka, nie wolno ci z nią współżyć. ⁸ Nie wolno ci współżyć z żoną twojego ojca, bo ona należy do niego. ⁹ Nie wolno ci współżyć ze swoją siostrą, która jest córką twojego ojca lub córką twojej matki, urodzoną w domu lub poza nim. Nie wolno ci odsłonić jej nagości.

¹⁰ Nie wolno ci współżyć z córką twojego syna lub z córką twojej córki, bo przecież jest ona twoją krewną. ¹¹ Nie wolno ci współżyć z córką żony twojego ojca, gdyż ona jest dzieckiem twojego ojca i twoją siostrą; nie wolno ci odsłonić jej nagości. ¹² Nie wolno ci współżyć z siostrą twojego ojca, bo ona jest krewną twojego ojca. ¹³ Nie wolno ci współżyć z siostrą twojej matki, bo ona jest krewną twojej matki. ¹⁴ Nie wolno ci współżyć z żoną twojego stryja. To jest twoja ciotka i nie wolno ci z nią współżyć. ¹⁵ Nie wolno ci współżyć ze swoją synową, bo ona jest żoną twojego syna; nie wolno ci odsłonić jej nagości. ¹⁶ Nie wolno ci współżyć ze swoją bratową, bo ona należy do twojego brata.

¹⁷ Nie wolno ci współżyć jednocześnie z kobietą i jej córką lub wnuczką, bo one są spokrewnione. Postępowanie takie byłoby nikczemne. ¹⁸Nie weźmiesz za żonę siostry swojej żony, by współżyć z nią za życia żony, gdyż byłoby to powodem wrogości.

¹⁹ Nie wolno ci współżyć z kobietą podczas jej miesiączki.

²⁰ Nie będziesz współżył z żoną twojego bliźniego, gdyż stałbyś się przez nią nieczysty.

²¹ Nie spalisz na ofiarę dla Molocha swojego dziecka, aby w ten sposób nie zbezcześcić imienia twojego Boga. Ja jestem Panem!

²² Nie wolno ci współżyć z mężczyzną, tak jak się współżyje z kobietą – byłoby to obrzydliwe! ²³ Nie wolno ci współżyć z bydlęciem, gdyż stałbyś się przez nie nieczysty. Tak samo kobieta nie odda się zwierzęciu – byłoby to ohydne!

²⁴ Nie kalajcie się tymi rzeczami, bo nimi splugawiły się narody, które wypędzę przed wami. ²⁵ Splugawiła się nimi także ta ziemia, dlatego ukarałem ją za jej grzech, a ona wypluła swoich mieszkańców.

²⁶ Przestrzegajcie więc moich praw i nakazów i nie popełniajcie żadnej z tych obrzydliwości. Nie popełni jej ani mieszkaniec kraju, ani cudzoziemiec, który zamieszkał wśród was. ²⁷ Wszystkich tych obrzydliwości dopuszczali się mieszkańcy tej ziemi, którzy tu byli przed wami, i w ten sposób ta ziemia została skalana. ²⁸ Żeby więc i was nie wypluła ta ziemia, gdy ją skalacie – tak jak wypluła naród, który był tu przed wami – ²⁹ każdego, kto by popełnił jedną z tych obrzydliwych rzeczy, usuniecie z ludu. ³⁰ Przestrzegajcie mojego nakazu i nie naśladujcie żadnego z obrzydliwych obyczajów, które były tu praktykowane przed wami, abyście się przez to nie splugawili. Ja jestem Panem, waszym Bogiem!»”.

PRZEPISY DOTYCZĄCE MORALNOŚCI I KULTU

Rozdział 19

19 ¹ Pan powiedział do Mojżesza: ² „Przemów do wszystkich Izraelitów: «Świętymi bądźcie, bo Ja jestem święty, Pan, Bóg wasz!

³ Niech każdy z was szanuje swoją matkę i swojego ojca oraz niech przestrzega moich szabatów. Ja jestem Panem, waszym Bogiem!

⁴ Nie zwracajcie się do bożków i nie róbcie sobie boga z metalu. Ja jestem Panem, waszym Bogiem!

⁵ Gdy będziecie składać dla Pana ofiarę wspólnotową, złóżcie ją tak, aby Mu się podobała. ⁶ Będziecie ją jedli w dniu jej złożenia i w dniu następnym. To, co pozostanie do trzeciego dnia, należy spalić w ogniu. ⁷ Gdyby jednak ktoś jadł ją trzeciego dnia, jego ofiara stanie się nieczysta i nie zostanie przyjęta. ⁸ Ten, który coś zjadł, sam stanie się winny, bo zbezcześcił to, co jest święte dla Pana. Taki człowiek zostanie usunięty z ludu.

⁹ W czasie żniw nie będziecie żąć zboża aż do samego skraju pola i nie będziecie zbierać kłosów pozostałych po żniwach. ¹⁰ Także gron ze swojej winnicy nie zrywajcie do końca, a tych, które upadły, nie zbierajcie. Pozostawcie je dla biednego i cudzoziemca. Ja jestem Panem, waszym Bogiem!

¹¹ Nie będziecie kraść, kłamać i oszukiwać jeden drugiego. ¹² Nie będziecie przysięgać fałszywie na moje imię. W ten sposób zbezcześcilibyście imię Boga. Ja jestem Panem! ¹³ Nie będziecie uciskać bliźniego, nie będziecie go wyzyskiwać. Zapłata najemnika nie może być przetrzymywana przez noc aż do rana. ¹⁴ Nie będziecie przeklinać głuchego, nie rzucicie ślepemu kłody pod nogi, ale będziecie się bać Boga waszego. Ja jestem Panem!

¹⁵ Nie będziecie popełniać nadużyć w sądzie: nie będziesz stronniczy na korzyść biednego ani nie będziesz w szczególny sposób traktował bogatego, lecz sprawiedliwie będziesz sądził swojego bliźniego. ¹⁶ Nie będziesz szerzył plotki wśród ludzi, nie będziesz nastawał na życie bliźniego. Ja jestem Panem! ¹⁷Nie będziesz w sercu nienawidził swojego brata. Będziesz upominał swojego bliźniego, abyś z jego powodu nie zgrzeszył. ¹⁸ Nie będziesz się mścił i nie będziesz się gniewał na swoich rodaków, ale będziesz miłował bliźniego swojego jak siebie samego. Ja jestem Panem!

¹⁹ Macie przestrzegać moich praw. Nie wolno wam krzyżować dwóch gatunków bydła. Nie wolno obsiewać pola dwoma gatunkami ziarna ani też ubierać się w szatę utkaną z dwóch rodzajów nici.

²⁰ Jeśli jakiś mężczyzna współżył z niewolnicą, która była już przyrzeczona innemu mężczyźnie, ale nie została jeszcze wykupiona lub obdarzona wolnością, to oboje poniosą karę, lecz nie będą skazani na śmierć, gdyż ona nie została jeszcze obdarzona wolnością. ²¹ Potem mężczyzna przyprowadzi dla Pana barana na ofiarę wynagradzającą przed wejście do Namiotu Spotkania. ²² Dzięki ofierze z barana kapłan dokona za niego obrzędu zadośćuczynienia przed Panem za grzech, którego się dopuścił, i będzie mu darowany.

²³ Gdy wejdziecie do tego kraju i zasadzicie tam różne gatunki drzew owocowych, ich owoce będziecie uważać za niezdatne do spożycia. Przez trzy lata nie będziecie ich zbierać i nie będziecie mogli ich jeść. ²⁴ W czwartym roku wszystkie owoce będą ofiarowane Panu jako święty dar dziękczynienia. ²⁵ Dopiero w piątym roku będziecie mogli jeść owoce, aby później ich zbiór był obfity. Ja jestem Panem, waszym Bogiem!

²⁶ Nie wolno wam jeść niczego z krwią. Nie wolno wam praktykować wróżbiarstwa ani magii.

²⁷ Nie będziecie obcinać włosów wokoło waszej głowy ani ich przycinać po bokach brody. ²⁸ Nie będziecie nacinać ciała na znak żałoby po zmarłym ani umieszczać na ciele znaków tatuażu. Ja jestem Panem!

²⁹ Nie zhańbisz swojej córki, czyniąc z niej nierządnicę, aby kraj nie napełnił się nierządem i niegodziwością.

³⁰ Będziecie przestrzegać moich szabatów i otaczać czcią moją świątynię. Ja jestem Panem.

³¹ Nie wolno wam zwracać się do wywoływaczy duchów ani szukać porady u jasnowidzów, byście się przez nich nie zhańbili. Ja jestem Panem, waszym Bogiem! ³² Przed starcem wstaniesz i okażesz mu szacunek, w ten sposób wyrazisz bojaźń wobec twojego Boga. Ja jestem Panem!

³³ Gdy w waszym kraju osiedli się cudzoziemiec, nie będziecie go uciskać. ³⁴ Będziecie go traktować jak każdego mieszkającego tu Izraelitę i będziecie go miłować jak siebie samego, bo i wy byliście cudzoziemcami w ziemi egipskiej. Ja jestem Panem, waszym Bogiem!

³⁵ Nie będziecie niesprawiedliwi w sądzie, w sprawach dotyczących miary, wagi i pojemności. ³⁶ Będziecie mieli sprawiedliwe wagi, odważniki, sprawiedliwą efę i hin. Ja jestem Panem, waszym Bogiem, który was wyprowadził z ziemi egipskiej!

³⁷ Będziecie przestrzegać wszystkich moich praw i moje nakazy będziecie wypełniać. Ja jestem Panem!»”.

KARY ZA BAŁWOCHWALSTWO

Rozdział 20

20 ¹Pan powiedział do Mojżesza: ²„Oznajmij Izraelitom: «Gdyby ktoś z Izraelitów lub spośród cudzoziemców, którzy osiedlili się w Izraelu, złożył na ofiarę Molochowi jedno ze swoich dzieci, ma zostać ukarany śmiercią. Lud tej ziemi go ukamienuje. ³Ja również wystąpię przeciwko takiemu człowiekowi i usunę go z jego ludu. Jedno bowiem ze swoich dzieci złożył w ofierze Molochowi, aby zbezcześcić moją świątynię i zhańbić moje święte imię. ⁴Gdyby zaś lud tej ziemi przymknął na to oczy i nie skazał go na śmierć, ⁵to Ja wystąpię przeciwko temu człowiekowi i przeciw jego rodzinie. Z ludu usunę jego oraz tych, którzy za jego przykładem splamili się nierządnym kultem Molocha.

⁶ Jeśliby ktoś zwracał się do wywoływaczy duchów lub do jasnowidzów, plamiąc się ich nierządem, wystąpię przeciwko niemu i usunę go z jego ludu. ⁷ Uświęćcie się więc i świętymi bądźcie, ponieważ Ja jestem Panem, waszym Bogiem! ⁸ Przestrzegajcie moich praw i wypełniajcie je. Ja jestem Panem, który was uświęca!

KARY ZA GRZECHY PRZECIWKO RODZINIE

⁹ Jeśli ktoś złorzeczył ojcu lub matce, musi zostać ukarany śmiercią za to złorzeczenie. Sam ściągnął śmierć na siebie.

¹⁰ Jeśli jakiś mężczyzna cudzołoży z żoną swojego bliźniego, to należy ukarać śmiercią zarówno cudzołożnika, jak i cudzołożnicę.

¹¹ Kto współżyje z żoną swojego ojca, to odsłania jego nagość. Oboje mają być ukarani śmiercią. Sami ściągnęli śmierć na siebie.

¹² Gdyby jakiś mężczyzna współżył ze swoją synową, oboje mają być ukarani śmiercią, gdyż dopuścili się czynu nikczemnego. Sami ściągnęli śmierć na siebie.

¹³ Gdyby jakiś mężczyzna współżył z mężczyzną, tak jak się współżyje z kobietą, obaj popełnili czyn ohydny. Mają być ukarani śmiercią. Sami ściągnęli śmierć na siebie.

¹⁴ Gdyby jakiś mężczyzna wziął za żonę kobietę i jej matkę, popełnia nieprawość. Należy spalić w ogniu jego i obie kobiety, aby już takiej nieprawości nie było między wami.

¹⁵ Gdyby jakiś mężczyzna współżył z bydlęciem, ma być ukarany śmiercią. Zwierzę również macie zabić. ¹⁶ Gdyby jakaś kobieta zbliżyła się do zwierzęcia, aby z nim współżyć, zabijesz kobietę i bydlę. Mają zostać ukarani śmiercią. Sami ściągnęli śmierć na siebie.

¹⁷ Gdyby ktoś współżył ze swoją siostrą, córką swojego ojca lub swojej matki, i oglądał jej nagość, a ona przyglądała się jego nagości, to oboje dopuścili się w ten sposób bezwstydu, za który mają być usunięci spośród ludu. Ten, kto odsłonił nagość swojej siostry, jest odpowiedzialny za swój grzech.

¹⁸ Jeśli jakiś mężczyzna współżył z kobietą podczas jej miesiączki, odkrył jej nagość, odsłaniając przy tym źródło jej krwi, a także ona odsłoniłaby źródło swojej krwi, to oboje zostaną usunięci ze swojego ludu.

¹⁹ Nie wolno ci współżyć z siostrą twojej matki ani z siostrą twojego ojca, gdyż byłoby to współżycie z krewną. Ci, którzy to uczynią są odpowiedzialni za swój grzech.

²⁰ Gdyby ktoś współżył ze swoją ciotką, naruszałby wyłączne prawo swojego stryja. Oboje będą odpowiedzialni za swój grzech: umrą bezdzietnie.

²¹ Gdyby ktoś ożenił się z żoną swojego brata, popełniłby nieprzyzwoitość, gdyż współżyłby z kobietą, do której ma prawo tylko jego brat: umrą bezdzietnie.

UPOMNIENIA I ZACHĘTY

²² Będziecie przestrzegać wszystkich moich praw i nakazów i wypełniać je, aby was nie wypluła ziemia, do której was prowadzę, byście w niej zamieszkali. ²³ Nie będziecie postępować według obyczajów narodów, które Ja wypędzę przed wami. One bowiem popełniały wszystkie te rzeczy, przez co nabrałem do nich wstrętu. ²⁴ Dlatego oznajmiłem wam: Wy odziedziczycie ich ziemię. Daję wam ziemię płynącą mlekiem i miodem. Ja jestem Pan, Bóg wasz, który was oddzielił od innych narodów.

²⁵ Będziecie odróżniać zwierzęta czyste i nieczyste, ptaki nieczyste i czyste. Nie skalacie się z powodu zwierząt, ptaków i wszelkich istot pełzających po ziemi, które oddzieliłem od was jako nieczyste. ²⁶ Będziecie świętymi dla Mnie, ponieważ Ja, Pan, jestem święty. Oddzieliłem was od innych narodów, byście należeli do Mnie.

²⁷ Jeżeli wśród was jakiś mężczyzna lub jakaś kobieta będą wywoływać duchy lub uprawiać wróżbiarstwo, mają zostać ukarani śmiercią. Należy ich ukamienować. Sami ściągnęli śmierć na siebie»”.

PRAWO DOTYCZĄCE ŚWIĘTOŚCI KAPŁANÓW

Rozdział 21

21 ¹ Pan rzekł do Mojżesza: „Powiedz kapłanom, synom Aarona: «Kapłanowi nie wolno zanieczyścić się przez zbliżenie się do zwłok zmarłego z ludu, ²z wyjątkiem osób, z którymi jest blisko związany, czyli jego matki, ojca, syna, córki, brata. ³Może narazić się na nieczystość także z powodu siostry dziewicy, z którą jest blisko związany, dopóki ona nie wyjdzie za mąż. ⁴Jako naczelnikowi ludu nie wolno mu narazić się na nieczystość i tak skalać swoją godność.

⁵ Kapłanom nie wolno na znak żałoby golić głowy ani obcinać boków brody, ani nacinać swojego ciała. ⁶ Mają być święci dla ich Boga i nie wolno im zhańbić imienia Bożego. Ponieważ składają ofiary, paląc je dla Pana jako pokarm ich Boga, niech będą święci.

⁷ Nie mogą poślubić nierządnicy, kobiety zhańbionej ani odrzuconej przez męża. Kapłan bowiem jest poświęcony dla swojego Boga. ⁸ Powinieneś go uważać za świętego, gdyż on składa na ofiarę pokarm twojego Boga. Niech więc będzie święty dla ciebie, bo Ja, Pan, jestem święty i was uświęcam.

⁹ Gdyby córka kapłana zhańbiła się nierządem, okrywając tym samym hańbą swojego ojca, ma być spalona w ogniu.

¹⁰ Najwyższy kapłan – wyniesiony ponad swoich braci – na którego głowę wylano oliwę namaszczenia i poświęcono mu ręce, aby mógł ubierać się w kapłańskie szaty, nie będzie nosił rozpuszczonych włosów na głowie ani rozdzierał swoich szat. ¹¹ Nie wolno mu się zbliżyć do zmarłego. Nie narazi się na nieczystość ani z powodu swojego ojca, ani z powodu matki. ¹² Nie opuści świątyni i nie znieważy świątyni Boga, gdyż został poświęcony oliwą namaszczenia Boga. Ja jestem Panem!

¹³ Za żonę weźmie tylko dziewicę. ¹⁴ Nie może poślubić ani wdowy, ani oddalonej, ani zhańbionej nierządem. Będzie mógł poślubić tylko dziewicę ze swojego narodu ¹⁵ i w ten sposób nie zhańbi potomstwa. Ja bowiem jestem Panem, który go uświęca!»”.

¹⁶ Pan rzekł do Mojżesza: ¹⁷ „Powiedz Aaronowi: «Gdyby któryś z twoich męskich potomków, we wszystkich kolejnych pokoleniach, miał jakąkolwiek wadę ciała, to nie będzie mu wolno zbliżyć się do ołtarza, aby ofiarować pokarm należący do Boga. ¹⁸ Żaden człowiek, który ma jakąś wadę ciała, nie może się zbliżyć do ołtarza: ani niewidomy, ani kulawy, ani ze zniekształconymi członkami lub twarzą, ¹⁹ ani z wadą po złamaniu ręki czy nogi, ²⁰ ani garbaty, ani karłowaty, ani zezowaty, ani chory na świerzb, ani okryty wrzodami, ani eunuch. ²¹ Żaden z potomków kapłana Aarona, który ma jakąś wadę ciała, nie może się zbliżyć do ołtarza, aby przez spalenie złożyć Panu ofiarę. Ten, który ma wadę ciała, nie może się zbliżyć do ołtarza, aby złożyć na ofiarę pokarm swojego Boga. ²² Jednakże może jeść ten pokarm, zarówno święty, jak i najświętszy. ²³ Lecz nie wolno mu podejść do zasłony ani się zbliżyć do ołtarza, gdyż ma wadę. Nie może zbezcześcić tych świętości, bowiem Ja, Pan, jestem tym, który je uświęca»”.

²⁴ Mojżesz oznajmił to Aaronowi, jego synom i wszystkim Izraelitom.

Rozdział 22

22 ¹Pan rzekł do Mojżesza: ²„Powiedz Aaronowi i jego synom, aby w pewnych okolicznościach powstrzymywali się od spożywania świętych darów składanych dla Mnie przez Izraelitów i nie bezcześcili mojego świętego imienia. Ja jestem Panem!

³ Przekaż to im i przyszłym pokoleniom: «Gdyby ktoś z waszych potomków zbliżył się do świętych darów, jakie składają dla Pana Izraelici, będąc w stanie nieczystości, będzie usunięty sprzed mojego oblicza. Ja jestem Panem!

⁴ Ktokolwiek z potomków Aarona chorowałby na trąd lub cierpiał na wycieki, nie będzie mógł jeść rzeczy świętych, dopóki nie stanie się czysty. Podobnie, gdyby dotknął człowieka, który miał kontakt ze zmarłym lub który miał wypływ nasienia, ⁵ albo gdyby dotknął jakiegokolwiek zwierzęcia pełzającego po ziemi, które czyni nieczystym, lub człowieka, który jest nieczysty z powodu wszelkiej możliwej nieczystości. ⁶ Kto więc dotknąłby czegoś takiego, będzie nieczysty aż do wieczora. Nie będzie mógł jeść rzeczy świętych, zanim się nie wykąpie w wodzie. ⁷ Po zachodzie słońca będzie czysty. Dopiero wtedy będzie mógł jeść rzeczy święte, gdyż one są jego pokarmem. ⁸ Nie wolno mu jeść zwierzęcia, które zdechło lub zostało rozszarpane, gdyż przez nie stałby się nieczysty. Ja jestem Panem! ⁹ Niech przestrzegają mojego nakazu, aby nie obciążyli się grzechem i nie zostali za niego pokarani śmiercią, gdyż dopuścili się znieważenia rzeczy świętych. Ja jestem Panem, który ich uświęca!

PRAWO DOTYCZĄCE SPOŻYWANIA POŚWIĘCONYCH POKARMÓW

¹⁰ Żaden świecki nie będzie mógł jeść rzeczy świętych, ani gość kapłana, ani jego najemnik. ¹¹ Jeżeli kapłan kupi niewolnika za swoje pieniądze, to on będzie mógł je spożywać. Podobnie ci, którzy się urodzą w jego domu, będą mogli jeść jego pokarm. ¹² Córka kapłana, która wyszła za świeckiego, nie będzie mogła jeść świętych darów składanych w ofierze. ¹³ Ale córka kapłana, która owdowiała lub została porzucona i nie ma dzieci, a powróciła do domu swojego ojca, będzie mogła korzystać z jego pokarmu, tak jak w swojej młodości. Lecz żaden świecki jeść go nie może. ¹⁴ Gdyby ktoś przez nieuwagę spożył rzecz świętą, odda ją kapłanowi, dodając do niej piątą część jej wartości. ¹⁵ Kapłani nie powinni bezcześcić świętych darów, które Izraelici przynoszą dla Pana, ¹⁶ i narażać ich na karę za grzech, gdyby je jedli. Ja bowiem jestem Panem, który je uświęca»”.

PRAWO DOTYCZĄCE ŚWIĘTOŚCI OFIAR

¹⁷ Pan powiedział do Mojżesza: ¹⁸ „Przekaż Aaronowi, jego synom i wszystkim synom Izraela: «Jeżeli jakiś Izraelita lub cudzoziemiec zamieszkały w Izraelu będzie chciał przynieść Panu dar ofiarny z racji złożonego ślubu lub dobrowolny dar na całopalenie, ¹⁹ to aby ofiara była przyjęta, złoży na nią samca bez skazy spośród bydła, owiec lub kóz. ²⁰ Nie możecie składać na ofiarę żadnego zwierzęcia, które ma wadę na ciele, gdyż nie zostałaby przyjęta. ²¹ Jeżeli ktoś będzie chciał złożyć dla Pana ofiarę wspólnotową, aby wypełnić ślub lub złożyć ofiarę dobrowolną, wybierze spośród bydła lub trzody zwierzę bez skazy, tak by mogło być przyjęte. Nie może mieć ono żadnej wady na ciele. ²² Nie wolno wam składać na ofiarę dla Pana zwierząt ślepych, kulawych, okaleczonych, owrzodzonych, pryszczatych lub z chorobami skóry. Takich zwierząt nie będziecie składać na ołtarzu na ofiarę spalaną dla Pana. ²³ Na ofiarę dobrowolną możecie złożyć niekształtne i niewyrośnięte cielę lub owcę, lecz na ofiarę składaną z racji złożonego ślubu takie zwierzę nie będzie przyjęte. ²⁴ Nie wolno wam składać na ofiarę dla Pana zwierzęcia, które ma jądra zgniecione, rozbite, oderwane lub wycięte – takich rzeczy nie wolno wam czynić w waszym kraju. ²⁵ Nie możecie również składać na ofiarę takich zwierząt, kupując je od cudzoziemca na pokarm dla waszego Boga, ponieważ są okaleczone, a więc mają wadę ciała, dlatego nie byłyby przyjęte, dla waszego dobra»”.

²⁶ Pan mówił dalej do Mojżesza: ²⁷ „Gdy urodzi się cielę, jagnię lub koźlę, przez siedem dni ma pozostać przy swojej matce. Od ósmego dnia może już być złożone na ofiarę spalaną dla Pana. ²⁸ Nie możecie zabijać tego samego dnia krowy lub owcy razem z jej małym. ²⁹ Gdy będziecie składać dla Pana ofiarę uwielbienia, tak ją składajcie, aby była od was przyjęta. ³⁰ Macie ją zjeść tego samego dnia. Niczego nie możecie zostawić na dzień następny. Ja jestem Panem!

³¹ Przestrzegajcie moich przykazań i wypełniajcie je. Ja jestem Panem! ³² Nie możecie zbezcześcić mojego świętego imienia, gdyż pragnę być święty wśród Izraelitów. Ja jestem Panem, który was uświęca, ³³ który was wyprowadził z ziemi egipskiej, aby być waszym Bogiem. Ja jestem Panem!”.

RYTUAŁ ŚWIĄT W CIĄGU ROKU. SZABAT

Rozdział 23

23 ¹Pan rzekł do Mojżesza: ²„Oznajmij Izraelitom: «Oto są święta Pana, w czasie których będziecie zwoływać święte zgromadzenie, bo one są moimi świętami.

³ Przez sześć dni będziecie wykonywać pracę, lecz siódmego dnia jest szabat, dzień odpoczynku i świętego zgromadzenia. W tym dniu macie się powstrzymać od wszelkiej pracy, bo to jest szabat dla Pana, który macie świętować we wszystkich miejscach waszego zamieszkania.

⁴ Oto przepisy dotyczące świąt Pana i świętych zgromadzeń, na które będziecie zwoływać Izraelitów w oznaczonym czasie.

PASCHA I ŚWIĘTO PRZAŚNIKÓW

⁵ Pascha ku czci Pana wypada czternastego dnia pierwszego miesiąca, o zmierzchu. ⁶ Piętnastego dnia tego miesiąca będzie Święto Przaśników ku czci Pana. Przez siedem dni będziecie jedli przaśne chleby. ⁷ Pierwszego dnia zwołacie święte zgromadzenie. Nie wolno wam będzie wykonywać wtedy żadnej uciążliwej pracy. ⁸ Przez siedem dni będziecie składać dla Pana ofiary spalane, a siódmego dnia zwołacie święte zgromadzenie. Wtedy także nie będziecie wykonywać żadnej uciążliwej pracy»”.

PIERWOCINY

⁹ Pan mówił dalej do Mojżesza: ¹⁰ „Oznajmij Izraelitom: «Gdy wejdziecie do ziemi, którą wam daję, i w czasie żniw będziecie zbierać jej plony, to pierwszy snop z waszych zbiorów przyniesiecie kapłanowi. ¹¹ Kapłan użyje tego snopu w obrzędzie kołysania przed Panem, abyście u Niego znaleźli łaskę. Obrzędu kołysania kapłan ma dokonać nazajutrz po szabacie. ¹² Wtedy złożycie dla Pana ofiarę całopalną z jednorocznego baranka bez skazy, ¹³ a na ofiarę pokarmową dwie dziesiąte efy najczystszej mąki wymieszanej z oliwą jako ofiarę spalaną na miłą woń dla Pana. Na ofiarę płynną złożycie jedną czwartą hinu wina. ¹⁴ Z nowego zboża nie będziecie jedli chleba ani też ziarna, prażonego lub świeżego, aż do dnia, w którym przyniesiecie dar dla waszego Boga. To jest prawo wieczne dla waszych pokoleń, gdziekolwiek będziecie zamieszkiwali.

ŚWIĘTO TYGODNI LUB PIĘĆDZIESIĄTNICA

¹⁵ Od dnia, który wypada zaraz po szabacie, a w którym przyniesiecie snop na obrzęd kołysania, odliczycie sobie siedem pełnych tygodni, ¹⁶ aż do dnia, który wypadnie nazajutrz po siódmym szabacie. Odliczycie pięćdziesiąt dni i wtedy złożycie na cześć Pana nową ofiarę pokarmową. ¹⁷ Z waszych siedzib przyniesiecie dwa bochenki chleba na obrzęd kołysania, upieczone z dwóch dziesiątych efy najczystszej mąki na zakwasie. Będą to pierwociny na cześć Pana. ¹⁸ Oprócz chleba przyprowadzicie siedem jednorocznych baranków bez skazy, jednego młodego cielca i dwa barany. Złożycie je na ofiarę całopalną dla Pana wraz z ofiarą pokarmową i płynną. To będzie ofiara spalana na miłą woń dla Pana. ¹⁹ Na ofiarę przebłagalną złożycie jednego kozła, a na ofiarę wspólnotową dwa jednoroczne baranki. ²⁰ Kapłan użyje ich w obrzędzie kołysania przed Panem wraz z chlebem z pierwocin i dwoma barankami. Święte dary złożone dla Pana będą należeć do kapłana. ²¹ Tego samego dnia zwołacie święte zgromadzenie i wtedy nie będziecie wykonywać żadnej pracy. To jest prawo wieczne dla waszych pokoleń, gdziekolwiek będziecie zamieszkiwali. ²² Gdy w czasie żniw będziecie żąć zboże na waszej ziemi, nie będziesz go żął aż do samego skraju pola i nie będziesz zbierał kłosów pozostałych po żniwach. Zostawisz je dla ubogiego i cudzoziemca. Ja jestem Panem, waszym Bogiem!»”.

ŚWIĘTO NOWIU W SIÓDMYM MIESIĄCU

²³ Pan mówił dalej do Mojżesza: ²⁴ „Powiedz Izraelitom: «Pierwszego dnia siódmego miesiąca będziecie obchodzić uroczysty szabat obwieszczany dęciem w trąby zwołujące na święte zgromadzenie świąteczne. ²⁵ Nie będziecie w tym dniu wykonywać żadnej uciążliwej pracy, lecz złożycie na cześć Pana ofiary spalane»”.

DZIEŃ PRZEBŁAGANIA

²⁶ Pan powiedział do Mojżesza: ²⁷ „Dziesiątego dnia siódmego miesiąca będziecie obchodzić Dzień Przebłagania. Tego dnia zwołacie święte zgromadzenie i będziecie pościć. Złożycie też ofiary spalane na cześć Pana. ²⁸ W tym dniu nie możecie wykonywać żadnej pracy, gdyż jest to Dzień Przebłagania, aby dokonać zadośćuczynienia przed Panem, Bogiem waszym, za wasze grzechy. ²⁹ Gdyby ktoś w tym dniu nie pościł, powinien być usunięty z ludu. ³⁰ Każdego człowieka, który wtedy wykonywałby jakąkolwiek pracę, usunę z jego ludu. ³¹ W tym dniu nie wolno wam wykonywać żadnej pracy! Jest to prawo wieczne dla waszych pokoleń, gdziekolwiek będziecie zamieszkiwać. ³² Dzień ten będzie dla was uroczystym szabatem i będziecie wtedy pościć. Ów szabat rozpocznie się dziewiątego dnia tego miesiąca wieczorem i będzie trwał aż do wieczora dnia następnego”.

ŚWIĘTO NAMIOTÓW

³³ Pan mówił dalej do Mojżesza: ³⁴ „Powiedz Izraelitom: «Od piętnastego dnia siódmego miesiąca przez siedem dni będzie trwało Święto Namiotów na cześć Pana. ³⁵ Pierwszego dnia będzie święte zgromadzenie. Wtedy nie będziecie wykonywać żadnej uciążliwej pracy. ³⁶ Przez siedem dni będziecie składać ofiary spalane na cześć Pana. W ósmym dniu znów zwołacie święte zgromadzenie i także złożycie ofiarę spalaną na cześć Pana. Będzie to uroczyste zakończenie; w tym dniu powstrzymacie się od wykonywania wszelkiej uciążliwej pracy.

KONKLUZJA

³⁷ Oto są święta Pana, na które będziecie zwoływać święte zgromadzenie, aby składać ofiary spalane na cześć Pana: ofiarę całopalną, ofiarę pokarmową, ofiarę krwawą i ofiarę płynną – każdego dnia to, co na dany dzień jest wyznaczone. ³⁸ Oprócz tego będą jeszcze ofiary na szabaty Pana, wasze osobiste dary, wszelkie ofiary składane ze względu na złożone śluby i ofiary dobrowolne – te ofiary będziecie składać na cześć Pana.

UZUPEŁNIENIE PRZEPISÓW O ŚWIĘCIE NAMIOTÓW

³⁹ Piętnastego dnia siódmego miesiąca, gdy zbierzecie plony z waszej ziemi, przez siedem dni będziecie obchodzić święto ku czci Pana. Pierwszego i ósmego dnia będzie uroczysty szabat. ⁴⁰ Pierwszego dnia weźmiecie sobie dorodne owoce drzew, gałązki palmowe, łodygi mirtu i gałęzie wierzb nadrzecznych i będziecie się weselić przed Panem, Bogiem waszym, przez siedem dni. ⁴¹ Co roku przez siedem dni macie obchodzić to święto na cześć Pana. Jest to wieczne prawo dla waszych pokoleń: będziecie je obchodzić siódmego miesiąca. ⁴² Przez siedem dni będziecie mieszkać w namiotach. Wszyscy rodowici Izraelici mają mieszkać w namiotach, ⁴³ aby wasze przyszłe pokolenia wiedziały, że w namiotach kazałem mieszkać Izraelitom, gdy wyprowadziłem ich z Egiptu. Ja jestem Panem, waszym Bogiem!»”. ⁴⁴ W ten sposób Mojżesz oznajmił Izraelitom prawo dotyczące świąt Pana.

ŚWIECZNIK ŚWIĘTEGO MIESZKANIA

Rozdział 24

24 ¹Pan powiedział do Mojżesza: ² „Rozkaż Izraelitom, aby ci dostarczyli do świecznika czystej oliwy wyciśniętej z oliwek i zapewnili mu światło nieustanne. ³Aaron będzie go przygotowywał w Namiocie Spotkania przed zasłoną Świadectwa, aby światło płonęło przed Panem od wieczora aż do rana, nieustannie. Jest to wieczne prawo dla waszych pokoleń. ⁴Na świeczniku z czystego złota Aaron przygotuje lampy, aby ciągle paliły się przed Panem.

CHLEBY POŚWIĘCONE

⁵ Następnie weźmiesz najczystszą mąkę i upieczesz z niej dwanaście okrągłych chlebów, każdy z dwóch dziesiątych efy mąki. ⁶ Potem ułożysz je w dwóch rzędach na stole z czystego złota przed Panem, po sześć w każdym rzędzie. ⁷ Również w każdym rzędzie położysz czyste kadzidło, by przypominało Panu o ofierze spalanej na Jego cześć. ⁸ Co szabat Aaron będzie je składał przed Panem jako nieustanny dar od Izraelitów na znak wiecznego przymierza. ⁹ Chleby będą należeć do Aarona i jego synów. Będą je jedli w miejscu świętym, bo jest to rzecz najświętsza, która należy do nich z ofiar spalanych na cześć Pana. To będzie prawo wieczne”.

KARA ZA BLUŹNIERSTWO. PRAWO ODWETU

¹⁰ Pewnego razu syn Izraelitki, którego ojcem był Egipcjanin przebywający wśród Izraelitów, pokłócił się w obozie z innym Izraelitą. ¹¹ W trakcie kłótni syn Izraelitki zbluźnił przeciwko imieniu i przeklął Boga, za co przyprowadzono go do Mojżesza. Matka tego Izraelity nazywała się Szelomit i była córką Dibriego z plemienia Dana. ¹² Izraelitę, który zbluźnił, zatrzymano pod strażą do czasu, gdy Pan wyjaśni, co należy z nim uczynić. ¹³ Wówczas Pan powiedział do Mojżesza: ¹⁴ „Każ wyprowadzić bluźniercę poza obóz, a ci, którzy słyszeli jego bluźnierstwo, położą ręce na jego głowie. Później cały lud go ukamienuje.

¹⁵ Izraelitom natomiast powiesz: «Kto przeklina swojego Boga, poniesie za to odpowiedzialność. ¹⁶ Kto by zbluźnił przeciwko imieniu Pana, musi ponieść śmierć. Cały lud bezwzględnie go ukamienuje, tak cudzoziemca, jak i rodowitego Izraelitę. Ten, który zbluźnił przeciwko imieniu Bożemu, zostanie ukarany śmiercią.

¹⁷ Ten, kto śmiertelnie pobił człowieka, zostanie ukarany śmiercią. ¹⁸ Ten, kto zabił czyjeś zwierzę, będzie musiał za nie zapłacić: zwierzę za zwierzę.

¹⁹ Ten, kto skaleczył bliźniego, będzie ukarany w taki sposób, w jaki zawinił: ²⁰ złamanie za złamanie, oko za oko, ząb za ząb. W jaki sposób okaleczył bliźniego, w taki sam sposób ma być okaleczony.

²¹ Ten, kto zabił czyjeś zwierzę, będzie musiał za nie zapłacić; kto zabił człowieka, ma zostać ukarany śmiercią.

²² Prawo ma być dla was jednakowe, takie samo dla cudzoziemca, jak i dla rodowitego Izraelity. Ja jestem Panem, waszym Bogiem!»”.

²³ Gdy Mojżesz przekazał to Izraelitom, oni wyprowadzili bluźniercę poza obóz i tam go ukamienowali. Izraelici uczynili to, co Pan rozkazał Mojżeszowi.

ROK SZABATOWY

Rozdział 25

25 ¹ Pan rzekł do Mojżesza na górze Synaj: ² „Powiedz Izraelitom: «Gdy wejdziecie do ziemi, którą wam daję, to także ta ziemia będzie obchodzić szabat na cześć Pana. ³ Sześć lat będziesz obsiewał swoje pole, sześć lat będziesz też obcinał swoją winnicę i zbierał jej owoce, ⁴ lecz w siódmym roku będzie uroczysty szabat dla ziemi, szabat na cześć Pana. W tym roku nie będziesz siał ani obcinał winnicy. ⁵ Nie będziesz również żął zboża, które samo wyrośnie po twoich żniwach, ani zrywał winogron z nieprzycinanych krzewów. To ma być rok całkowitego odpoczynku dla ziemi. ⁶ Mimo szabatu ziemia da wam pokarm: da go tobie, twojemu słudze, służącej, najemnikowi i przybyszowi, a więc tym, którzy mieszkają u ciebie. ⁷ Także dla twojego bydła i innych zwierząt w kraju pokarmem będzie to, co urodzi ziemia.

ROK JUBILEUSZOWY

⁸ Policzysz sobie siedem lat szabatowych, a więc siedem razy siedem lat. W ten sposób siedem lat szabatowych obejmie czterdzieści dziewięć lat. ⁹ Dziesiątego dnia siódmego miesiąca zadmiesz w róg. W Dniu Przebłagania zatrąbicie na rogu w całym kraju. ¹⁰ Będziecie świętować pięćdziesiąty rok, w którym ogłosicie wyzwolenie dla wszystkich mieszkańców waszego kraju. To będzie jubileusz, podczas którego każdy z was powróci do swojej posiadłości i swojej rodziny. ¹¹ Jubileuszem będzie dla was pięćdziesiąty rok, podczas którego nie będziecie siać ani żąć tego, co ziemia urodzi, ani też zrywać winogron z nieprzyciętych krzewów. ¹² Rok jubileuszowy bowiem ma być dla was święty. Możecie jednak jeść z pola to, co na nim urośnie.

¹³ W roku jubileuszowym każdy z was powróci do swojej posiadłości. ¹⁴ Gdy będziecie coś sprzedawać swojemu bliźniemu lub coś od niego kupować, nie oszukujcie jeden drugiego. ¹⁵ Odpowiednio do liczby lat, jakie upłynęły po roku jubileuszowym, będziesz kupował od swojego bliźniego, on zaś, odpowiednio do uzyskanego w tych latach plonu, będzie ci sprzedawał. ¹⁶ Im więcej będzie lat do roku jubileuszowego – odpowiednio podniesiesz cenę, im mniej – odpowiednio ją obniżysz, bo on sprzedaje ci uzyskany plon. ¹⁷ Nie oszukujcie bliźnich! Będziesz się bał twojego Boga, gdyż Ja jestem Panem, waszym Bogiem!

BŁOGOSŁAWIEŃSTWO NA ROK SZABATOWY

¹⁸ Macie wypełniać moje prawa i przestrzegać moich nakazów, abyście mogli mieszkać bezpiecznie na tej ziemi. ¹⁹ Wtedy ona da wam owoce, którymi się nasycicie i będziecie bezpiecznie tam mieszkać. ²⁰ Jeżeli zapytacie: Co będziemy jedli w siódmym roku, skoro nie możemy siać ani zbierać plonów? – ²¹ to Ja ześlę wam w szóstym roku moje błogosławieństwo, które sprawi, że plonu wystarczy na trzy lata. ²² W ósmym roku będziecie siać, lecz jeść będziecie z dawnych zbiorów aż do dziewiątego roku. Zanim nadejdą nowe zbiory, będziecie jeść stare.

ODZYSKIWANIE SWOJEJ WŁASNOŚCI

²³ Nie wolno wam sprzedać tej ziemi na zawsze, gdyż ona należy do Mnie, a wy jesteście u Mnie przybyszami i osiedleńcami. ²⁴ Dlatego w całej ziemi, która jest waszą własnością, będziecie stosować prawo wykupu ziemi. ² ⁵Jeżeli twój brat zubożeje i będzie musiał sprzedać swoją posiadłość, wówczas jego najbliższy krewny, który posiada prawo wykupu, odkupi to, co sprzedał jego brat. ²⁶ Jeżeli jednak ktoś nie ma takiego wykupiciela, lecz znajdzie wystarczające środki na wykup, ²⁷ wówczas obliczy lata od chwili sprzedaży i zwróci odpowiednią kwotę temu, któremu sprzedał swoją posiadłość, i wtedy powróci do niej. ²⁸ Jeżeli jednak nie znajdzie wystarczających środków, by zwrócić należność nabywcy, wtedy jego posiadłość pozostanie we władaniu nabywcy aż do roku jubileuszowego. W roku jubileuszowym dawny właściciel odzyska swoją posiadłość.

²⁹ Jeżeli ktoś sprzeda swój dom mieszkalny, położony w mieście otoczonym murami, będzie miał prawo do jego wykupu do końca roku, w którym dokonał sprzedaży; przez cały ten rok będzie miał prawo do jego wykupu. ³⁰ Jeżeli jednak nie zostanie wykupiony do końca tego roku, dom ten – znajdujący się w obrębie murów miejskich – pozostanie na zawsze własnością nabywcy i jego potomków. Nie utracą jej także w roku jubileuszowym. ³¹ Jednakże wiejskie domy nieotoczone murami należy traktować na równi z gruntem. Będą więc podlegały prawu do wykupu, a w roku jubileuszowym nabywca utraci do nich prawo.

³² Lewitom natomiast w miastach, które do nich należą, zawsze będzie przysługiwało prawo wykupu domów miejskich, które są ich własnością. ³³ Gdyby ktoś kupił dom od lewitów, to utraci do niego prawo w roku jubileuszowym, bowiem domy w miastach lewitów są ich dziedzictwem pośród Izraelitów. ³⁴ Pole wokół ich miast nie może być sprzedane, gdyż jest ich wiecznym dziedzictwem.

PRAWO NAKAZUJĄCE TROSZCZYĆ SIĘ O UBOGICH RODAKÓW

³⁵ Jeżeli twój brat zubożeje i nie będzie miał środków do życia, pomóż mu, aby mógł żyć przy tobie przynajmniej jak cudzoziemiec i osadnik. ³⁶ Nie bierz od niego procentu ani lichwy, ale bój się swojego Boga, aby twój brat mógł żyć u ciebie. ³⁷ Nie będziesz mu pożyczał swoich pieniędzy na procent ani swojej żywności na lichwę. ³⁸ Ja jestem Panem, waszym Bogiem, który was wyprowadził z ziemi egipskiej, aby dać wam ziemię Kanaan i być waszym Bogiem.

³⁹ Jeżeli twój brat zubożeje i sprzeda się tobie, nie każ mu wykonywać pracy niewolnika, ⁴⁰ lecz traktuj jak najemnika lub osadnika. Będzie ci służył aż do roku jubileuszowego, ⁴¹ potem cię opuści, zarówno on, jak i jego dzieci, i powróci do rodziny i posiadłości swoich przodków. ⁴² Ponieważ moimi sługami są ci, których wyprowadziłem z ziemi egipskiej, nie można ich sprzedawać tak jak się sprzedaje niewolników. ⁴³ Nie będziesz go traktował surowo, ale będziesz się bał swojego Boga.

⁴⁴ Jeśli chodzi o niewolników i niewolnice, których możesz posiadać, to możecie ich kupować od sąsiednich narodów. ⁴⁵ Będziecie mogli kupować także dzieci od cudzoziemców, którzy zamieszkają wśród was, oraz od tych rodzin, które już mieszkają wśród was, bo urodzili się w waszym kraju. Ci niewolnicy będą waszą własnością. ⁴⁶ Potem przekażecie ich w spadku waszym synom, aby byli dla nich dziedziczną własnością na zawsze. Oni będą wykonywać pracę niewolniczą, lecz nikogo z waszych braci, Izraelitów, nie będziecie traktować surowo.

⁴⁷ Jeżeli wzbogaci się jakiś cudzoziemiec zamieszkały u ciebie, a twój brat zubożeje do tego stopnia, że sprzeda się jemu bądź też komukolwiek z jego rodziny, ⁴⁸ to później przysługuje mu prawo wykupu. Jeden z jego braci winien go wykupić ⁴⁹ albo jego stryj, albo syn stryja, albo najbliższy krewny z rodziny bądź też sam siebie wykupi, gdy się wzbogaci. ⁵⁰ Wraz ze swoim nabywcą obliczy lata: od sprzedania się mu aż do roku jubileuszowego. Cenę za siebie ustali odpowiednio do liczby wysłużonych lat, a każdy dzień policzy jako dzień pracy najemnika. ⁵¹ Jeżeli pozostało jeszcze wiele lat do roku jubileuszowego, to odpowiednio do ich liczby zapłaci swój wykup, oprócz kwoty, za którą się sprzedał. ⁵² Jeżeli tych lat pozostało niewiele, to odpowiednio do liczby wysłużonych lat zapłaci nabywcy swój wykup. ⁵³ Będzie u niego pracował rok po roku, a nabywca ze względu na ciebie nie może traktować go surowo. ⁵⁴ Jeżeli nie zostanie wykupiony w żaden z wymienionych sposobów, to w roku jubileuszowym wyjdzie na wolność on i jego dzieci. ⁵⁵ Izraelici są bowiem moim sługami, których wyprowadziłem z ziemi egipskiej. Ja jestem Panem, waszym Bogiem!

ZAKAZ BAŁWOCHWALSTWA

Rozdział 26

26 ¹Nie wolno wam czynić sobie bożków: nie postawicie posągów ani stel ani nie uczynicie w waszym kraju płaskorzeźby w kamieniu, aby się im kłaniać, bo Ja jestem Panem, waszym Bogiem! ²Będziecie przestrzegać moich szabatów i otaczać czcią moją świątynię. Ja jestem Panem!

BŁOGOSŁAWIEŃSTWA: NAGRODA ZA POSŁUSZEŃSTWO

³ Jeżeli będziecie postępować według moich praw, przestrzegać moich przykazań oraz je wypełniać, ⁴ obdarzę was opadami w porach deszczowych. Ziemia wyda wtedy plon, a polne drzewa owoce. ⁵ Młocka przeciągnie się u was aż do winobrania, a winobranie aż do siewu. Będziecie mogli się najeść chleba do syta i będziecie mieszkać bezpiecznie w swoim kraju.

⁶ Obdarzę kraj pokojem, tak że bez lęku będziecie szli na spoczynek. Usunę z niego drapieżne zwierzęta i miecz nie będzie pustoszył waszego kraju. ⁷ Będziecie ścigać waszych wrogów, a oni padną przed wami pobici mieczem. ⁸ Pięciu z was będzie ścigało stu, a stu z was dziesięć tysięcy. Tak wasi wrogowie padną przed wami pobici mieczem.

⁹ Będę się o was troszczył, obdarzę was płodnością, rozmnożę i utwierdzę z wami moje przymierze.

¹⁰ Będziecie jedli z nagromadzonych starych zbiorów, lecz stare zbiory będziecie musieli usuwać, by zrobić miejsce na nowe.

¹¹ Umieszczę wśród was moje święte mieszkanie i nie będę się wami brzydził. ¹² Będę się przechadzał wśród was i będę waszym Bogiem, a wy będziecie moim ludem. ¹³ Ja jestem Pan, Bóg wasz, który was wyprowadził z ziemi egipskiej, abyście już nie byli ich niewolnikami. Ja skruszyłem wasze jarzmo i pozwoliłem wam chodzić z podniesioną głową.

PRZEKLEŃSTWA: KARA ZA NIEPOSŁUSZEŃSTWO

¹⁴ Jeżeli Mnie nie posłuchacie i nie będziecie wypełniać tych przykazań, ¹⁵ jeżeli odrzucicie moje prawa i wzgardzicie moimi nakazami, i nie będziecie wypełniać wszystkich moich przykazań, łamiąc przez to przymierze ze Mną, ¹⁶ oto co Ja wam uczynię: dopuszczę na was przerażenie, wycieńczenie i gorączkę, które zepsują wam oczy i zrujnują zdrowie. Na próżno też będziecie siać ziarno, bo zjedzą wam je wasi wrogowie. ¹⁷ Zwrócę się przeciwko wam i zostaniecie pobici przez waszych wrogów. Będą nad wami panować ci, którzy wami gardzą, a wy będziecie uciekać, choć nikt was nie będzie ścigać.

¹⁸ Jeżeli mimo to nadal nie będziecie Mi posłuszni, będę karał was siedmiokrotnie za wasze grzechy. ¹⁹ Skruszę waszą pyszną potęgę i sprawię, że niebo nad wami będzie jak z żelaza, a ziemia jakby z brązu. ²⁰Na próżno będziecie zużywać swoje siły, bo wasza ziemia nie wyda plonu, a polne drzewa swojego owocu.

² ¹ Jeżeli mimo to nadal będziecie przekorni i nie zechcecie Mnie słuchać, ukarzę was jeszcze siedmiokrotnie za wasze grzechy. ²² Ześlę na was dzikie zwierzęta, które porwą wam dzieci, wyniszczą bydło i tak zmniejszą waszą liczbę, że opustoszeją wasze drogi.

²³ Jeżeli jednak i po tym wszystkim nie poprawicie się i nadal będziecie Mi się sprzeciwiać, ²⁴to i Ja będę postępował z wami podobnie i ukarzę was znowu siedmiokrotnie za wasze grzechy. ²⁵ Sprowadzę na was miecz, który pomści przymierze ze Mną. Gdy zgromadzicie się w miastach, ześlę tam zarazę i będziecie wydani w ręce wrogów. ²⁶ Gdy zniszczę zapasy chleba, dziesięć kobiet będzie piekło chleb w jednym piecu. Potem będą go wam odważać i wydzielać, a wy będziecie jedli, lecz się nie nasycicie.

²⁷ Jeżeli jednak i po tym wszystkim nie będziecie Mi posłuszni i nadal będziecie Mi się sprzeciwiać, ²⁸ to i Ja rozgniewam się na was i ześlę kary siedmiokrotnie większe za wasze grzechy. ²⁹ Będziecie jeść ciała waszych synów i córek. ³⁰ Zniszczę wasze wzniesienia kultowe, pościnam obeliski ku czci słońca, a wasze trupy rzucę na trupy waszych bożków i będę się wami brzydził. ³¹ Miasta zamienię w ruiny, sprawię, że opustoszeją wasze miejsca święte i nie będę już więcej wdychał miłej woni z ofiar. ³² Spustoszę ziemię, tak że zdumiewać się będą wasi wrogowie, którzy ją będą zamieszkiwali. ³ ³ Rozproszę was między narodami, a mój miecz będzie was ścigał. Wasza ziemia będzie pustkowiem, a wasze miasta ruiną.

³⁴ Wtedy ta ziemia będzie nadrabiać swoje szabaty przez wszystkie dni spustoszenia, gdy wy będziecie przebywać w kraju waszych wrogów. Wówczas ziemia odpocznie i wypłaci się ze swoich szabatów. ³⁵ Przez wszystkie dni swojego spustoszenia będzie miała odpoczynek, jakiego nie zaznała w latach szabatowych, gdy mieszkaliście na niej.

³⁶ Tym, którzy pozostaną w kraju wrogów, napełnię serca tak wielką trwogą, że ścigać ich będzie nawet szelest unoszonego wiatrem liścia, a oni będą uciekać jak przed mieczem i będą upadać, choć nikt ich nie będzie ścigał. ³⁷ Potykać się będą jeden o drugiego, jakby uciekali przed mieczem, choć nikt ich nie będzie ścigał. Nie zdołacie się przeciwstawić waszym wrogom. ³⁸ Zginiecie wśród narodów i pochłonie was ich ziemia. ³⁹ Ci z was, którzy się ostaną, zmarnieją w kraju waszych wrogów z powodu swoich grzechów. Zmarnieją także z powodu grzechów swoich ojców.

MIŁOSIERDZIE DLA POKUTUJĄCYCH

⁴⁰ Jeżeli jednak wyznają swój grzech i grzech ojców, niegodziwość, jakiej się dopuścili wobec Mnie, oraz to, że występowali przeciwko Mnie, ⁴¹ co sprawiło, że i Ja postępowałem podobnie i zaprowadziłem ich do ziemi ich nieprzyjaciół; gdy więc ukorzą swoje nieobrzezane serca i zadośćuczynią za swój grzech, ⁴² wtedy wspomnę na moje przymierze z Jakubem, Izaakiem i Abrahamem. Wspomnę także i na tę ziemię. ⁴³ Wpierw jednak ta ziemia zostanie przez nich opuszczona i nadrobi szabaty w czasie spustoszenia i ich nieobecności. Oni zaś zadośćuczynią za swoje grzechy, gdyż wzgardzili moimi nakazami, a moje prawa im obrzydły. ⁴⁴ Jednakże, nawet po tym wszystkim, gdy znajdą się w kraju swych wrogów, Ja nimi nie wzgardzę ani też nie będę się tak nimi brzydził, by ich całkiem wyniszczyć i złamać moje przymierze z nimi, bo Ja jestem Panem, ich Bogiem. ⁴⁵ Ze względu na nich wspomnę na przymierze z ich przodkami, których wyprowadziłem z ziemi egipskiej na oczach narodów, abym był ich Bogiem. Ja jestem Panem!»”.

⁴⁶ Te właśnie prawa, nakazy i pouczenia Pan ustanowił za pośrednictwem Mojżesza pomiędzy Nim a Izraelitami na górze Synaj.

DODATEK: OSZACOWANIE OFIAR I ZASADY ICH WYKUPU

OPŁATY ZASTĘPCZE W ZWIĄZKU ZE ŚLUBOWANIEM

Rozdział 27

27 ¹Pan rzekł do Mojżesza: ²„Przekaż te słowa Izraelitom. Powiedz im: «Jeśli ktoś chce rozwiązać przed Panem ślub dotyczący człowieka, dokonasz oszacowania tej osoby. ³Mężczyznę w wieku od dwudziestu do sześćdziesięciu lat ocenisz na pięćdziesiąt syklów srebra według wagi sykla świątynnego. ⁴Jeżeli to będzie kobieta, ocenisz ją na trzydzieści syklów. ⁵Chłopca między piątym a dwudziestym rokiem życia ocenisz na dwadzieścia syklów, a dziewczynę na dziesięć. ⁶Chłopca od jednego miesiąca do pięciu lat ocenisz na pięć syklów srebra, a dziewczynkę na trzy. ⁷Mężczyznę w wieku sześćdziesięciu lat i wyżej ocenisz na piętnaście syklów, a kobietę na dziesięć. ⁸Jeżeli jednak ten, kto dokonuje wykupu jest zbyt ubogi, by uiścić wyznaczoną kwotę, niech się stawi przed kapłanem. Kapłan go oceni i wyznaczy mu zapłatę stosowną do jego możliwości.

⁹ Jeśli chodzi o zwierzęta, które są składane w ofierze dla Pana, to każde takie zwierzę jest święte. ¹⁰ Nie wolno go zastępować innym ani zamieniać: lepszego na gorsze i gorszego na lepsze. Gdyby ktoś dokonał takiej zamiany, to obydwa zwierzęta będą święte. ¹¹ Gdyby jednak chodziło o zwierzę nieczyste, które nie może być złożone w ofierze dla Pana, to należy przyprowadzić je do kapłana, ¹² który je wyceni według tego, czy jest ładne, czy brzydkie. Jego wartość będzie taka, jaką on ustali. ¹³ Jeśli ślubujący chce je odkupić, wtedy do oszacowanej wartości musi dopłacić jeszcze jedną piątą tej wartości.

WYKUPIENIE RZECZY POŚWIĘCONYCH

¹⁴ Gdy ktoś poświęci swój dom jako ofiarę dla Pana, wtedy kapłan oceni ten dom, czy jest w dobrym, czy w złym stanie. Taka będzie jego wartość, jaką on ustali. ¹⁵ Jeśli sam ofiarodawca chciałby odkupić dom, wtedy do oszacowanej wartości będzie musiał dopłacić jeszcze jedną piątą tej wartości i dom będzie jego.

¹⁶ Gdy ktoś ze swojej dziedzicznej posiadłości poświęci dla Pana część pola, to dokonasz jego oceny według ilości wysiewanego na nim ziarna. Wycenisz tak: chomer jęczmienia za pięćdziesiąt syklów srebra. ¹⁷ Pełne oszacowanie jest możliwe tylko wtedy, gdy dokonał on poświęcenia w roku jubileuszowym. ¹⁸ Jeżeli zaś dokonał poświęcenia pola po roku jubileuszowym, wówczas kapłan określi mu kwotę pieniężną, w której uwzględni lata, jakie pozostały do następnego roku jubileuszowego i tę wartość potrąci z ogólnej ceny. ¹⁹ Gdyby ofiarodawca chciał wykupić to pole, wtedy do oszacowanej wartości będzie musiał dopłacić jeszcze jedną piątą tej wartości i pole będzie jego. ²⁰ Gdyby nie chciał wykupić tego pola, lecz sprzedał je innemu człowiekowi, to już więcej nie będzie mógł go wykupić. ²¹ Także w roku jubileuszowym nie powróci ono do niego, lecz stanie się świętością Pana, tak jak pole obłożone klątwą. Stanie się wtedy własnością kapłana.

²² Jeżeli ktoś poświęci dla Pana kupione pole, które nie stanowi jego dziedzicznej posiadłości, ²³ wtedy kapłan określi jego cenę do roku jubileuszowego, a on winien ją zapłacić jeszcze tego samego dnia, bo jest to dar poświęcony Panu. ²⁴ W roku jubileuszowym to pole powróci do tego, który je sprzedał, stanowi bowiem jego dziedziczną posiadłość. ²⁵ Każdego oszacowania będziesz dokonywał według wagi sykla świątynnego. Jeden sykl wynosi dwadzieścia ger.

OGRANICZENIA MOŻLIWOŚCI WYKUPU

²⁶ Nikt oczywiście nie może poświęcać dla Pana pierworodnych bydła, czy to cielca, czy owcy, bo one i tak są własnością Pana. ²⁷ Jeśli natomiast chodzi o zwierzę nieczyste, to może być wykupione po dodaniu jednej piątej do wartości z jego oszacowania. Jeżeli nie zostanie wykupione, należy je sprzedać za kwotę wynikającą z jego oszacowania.

²⁸ Jeżeli ktoś ze względu na Pana obłoży klątwą cokolwiek ze swojej własności: czy to człowieka, czy zwierzę, czy pole stanowiące jego dziedziczną posiadłość, to owa własność nie może być sprzedana ani wykupiona. To bowiem, co zostało obłożone klątwą, jest rzeczą najświętszą i należy tylko do Pana. ²⁹ Człowiek, który został obłożony klątwą, nie może być wykupiony, lecz musi umrzeć.

³⁰ Każda dziesięcina z płodów ziemi, czy to z wysianego ziarna, czy drzew owocowych, należy do Pana. Jest rzeczą poświęconą dla Pana. ³¹ Gdyby ktoś chciał wykupić część swojej dziesięciny, to do ceny ogólnej będzie musiał dołożyć jedną piątą jej wartości. ³² Każda dziesięcina z bydła lub trzody, czyli każde co dziesiąte zwierzę, które przechodzi pod laską pasterza, będzie poświęcone dla Pana. ³³ Nie należy ich sortować na ładne i wybrakowane ani ich zamieniać. Gdyby ktoś dokonał takiej zamiany, to obydwa zwierzęta będą poświęcone i nie będzie ich można wykupić»”.

³⁴ Takie przykazania dał Pan Mojżeszowi dla Izraelitów na górze Synaj.

^1,3 ofiara całopalna – (hebr. ola – ‘wznosić się’); jej istotą było wzniesienia się przez człowieka ponad własny grzech i zbliżenie się do Boga. Na ofiarę całopalną składano tylko samce ze zwierząt udomowionych; bez skazy – zwierzę ofiarne nie mogło być chore lub kalekie.

^2,13 sól przymierza – starożytni uważali, że sól ma wartość oczyszczającą (Ez 16,4; 2Krl 2,20; por. Mt 5,13). Podczas uczt częstowano się solą jako niezbędnym składnikiem pożywienia. Była również symbolem przyjaźni oraz trwałości i niezmienności zawieranego przymierza (Lb 18,19).

^4,7 rogi ołtarza – na każdym narożniku ołtarza umieszczone były wystające do góry rogi (np. Wj 27,2). Taka konstrukcja ołtarzy była powszechna na Bliskim Wschodzie.

^6,11 Uważano, że świętość rzeczy oddzielonych dla Boga nie może być przenoszona ponownie w sferę świecką, pełną nieczystości (Kpł 16,16). Dlatego bardzo ważną funkcję w rytuałach kapłańskich pełniły obmycia, które zmywały z człowieka nieczystość.

^8,7 efod – słowo to posiada w ST trzy znaczenia: 1) oznacza część stroju najwyższego kapłana, czyli dwa płaty lnianego płótna, jeden na plecach, a drugi na piersiach, złączone paskiem na ramionach; 2) ogólnie określa jakąś szatę liturgiczną; 3) oznacza przedmiot kultu, posąg bóstwa lub worek ze świętymi losami. Zob. Wj 28,6-14.

^8,23 Obrzęd pomazania krwią ma znaczenie symboliczne: pomazanie ucha oznacza posłuszeństwo słowu Bożemu, pomazanie kciuka oznacza służbę Bogu, pomazanie palca u nogi – kroczenie Bożymi drogami, czyli prowadzenie nienagannego życia. Podobnie mają postępować potomkowie Aarona (w. 24), czyli wszyscy kapłani.

^10,9 sycera – mocny napój upajający sporządzany z soku winogronowego lub z soku innych owoców, a także ze zboża lub miodu. Nadużywanie alkoholu przez kapłanów było piętnowane przez proroków (Iz 28,7nn).

^11,7 świnia – różnie tłumaczy się powody, dla których zaliczano to zwierzę do nieczystych. Świnia m.in. budziła w ludziach odrazę i jej mięso w gorącym klimacie Palestyny uchodziło za niezdrowe.

^14,10 log – najmniejsza jednostka pojemności stosowana do odmierzania oliwy. Wynosiła ok. 0,3 litra.

^15,18 Współżycie małżonków również powodowało, że stawali się rytualnie nieczyści. Z tego powodu mężczyźni przed wyruszeniem na świętą wojnę mieli obowiązek powstrzymania się od współżycia z żoną (1Sm 21,5n).

^16,2 miejsce najświętsze – in. święte świętych (Wj 26,31-35). Do tego miejsca mógł wejść tylko najwyższy kapłan jeden raz w roku, w Święto Przebłagania (Hbr 9,7), by dokonać obrzędu przebłagania za grzechy własne, kapłanów i całego ludu. W tym dniu mógł także wymówić imię Boga – Jahwe; płyta przebłagalna – wykonana była ze złota i przykrywała skrzynię, zwaną Arką Przymierza (Wj 25,17-22). Nad tą płytą najwyższy kapłan dokonywał obrzędu przebłagania za grzechy swoje i ludu (ww. 6.13-15).

^16,8 Azazel – ludy starożytnego Wschodu wierzyły, że pustynię zamieszkują demony. Jednym z nich był Azazel. Ślady tych wierzeń spotykamy również w Piśmie Świętym (Iz 13,21; 34,14; Mt 12,43).

^16,22 Obrzęd związany z kozłem ofiarnym należy traktować symbolicznie, podobnie jak wypuszczenie ptaka w obrzędzie oczyszczenia człowieka, który wyzdrowiał z trądu (Kpł 14,7).

^18,21 Nie spalisz... dla Molocha... dziecka – zakaz dotyczy pogańskiej praktyki spalania dzieci na ofiarę dla Molocha – bóstwa czczonego w Kanaanie (Kpł 20,2-5; Pwt 12,31; 18,10). Takie wypadki zdarzały się w dziejach Izraela w okresach odstępstwa od Boga (np. Ez 16,21). Zwyczaj ten popierali i praktykowali niektórzy władcy (np. 2Krl 16,3; 21,6). Dzieci spalano w dolinie zwanej Ben-Hinnom (stąd grecka nazwa: Gehenna, późniejszy symbol piekła), np. 2Krl 23,10; Jr 7,31; 19,5n; 32,35.

^19,3 szanuje... matkę... przestrzega... szabatów – szacunek do rodziców oraz przestrzeganie szabatów ukazane są jako pierwsze obowiązki wynikające z uznania świętości Boga. Rodzice nie tylko uczestniczą w mocy stwórczej Boga, przekazując życie, ale także poprzez wychowanie dziecka otwierają mu drogę do uczestnictwa w świętości Boga. W odpowiedzi na te dary dziecko winne jest im cześć na wzór tej czci, która należna jest Bogu (Wj 20,12).

^19,31 Zakaz uprawiania nekromancji i wszelkiego rodzaju magii jest często ponawiany (np. Kpł 19,26; 20,27), gdyż praktyki te były traktowane jako poważne wykroczenie przeciwko pierwszemu i drugiemu przykazaniu Dekalogu (Wj 20,3-7).

^20,21 Prawo to odnosi się do sytuacji, w której mężczyzna poślubiłby żonę oddaloną przez swojego brata. W Izraelu obowiązywało bowiem tzw. prawo lewiratu, według którego mężczyzna miał obowiązek poślubić żonę po zmarłym bracie, jeśli ten nie zostawił potomstwa (Pwt 25,5-10).

^21,1 zanieczyścić się przez zbliżenie się do zwłok zmarłego – niezrozumiały dziś dla nas zakaz dotykania ludzkich zwłok można wyjaśnić tym, że śmierć człowieka postrzegano jako skutek grzechu (np. Mdr 1,16; por. Mdr 1,13n; 2,23n). Prawo to mogło być również formą przeciwstawienia się pogańskiemu kultowi zmarłych.

^24,2 świecznik – chodzi o świecznik siedmioramienny (hebr. menora). Zob. Wj 25,31-40. W Kościele katolickim odpowiednikiem świecznika, którego lampy nieustannie paliły się przed Bogiem, jest wieczna lampka przy tabernakulum, w którym przechowuje się Najświętszy Sakrament.

^24,5 dwanaście... chlebów – in. chleby poświęcone; symbolizowały dwanaście plemion izraelskich i były znakiem wierności Bogu. Chleby miały kształt płaskich placków, były zmieniane co tydzień i mogli je jeść tylko kapłani.

^25,25 najbliższy krewny – w jęz. hebr. zwano go goel – ‘wykupiciel’ lub ‘mściciel krwi’. Według prawa miał on obowiązek pomścić śmierć zamordowanego krewnego (np. Lb 35,19) lub wykupić majątek krewnego, który popadł w długi, a także wykupić jego samego, jeśli z powodu ubóstwa sprzedał się w niewolę.

^27,25 gera – jednostka wagi wynosząca 0,571 grama. Potem stanowiła także jednostkę monetarną.

^27,28 obłoży klątwą – słowo „klątwa” (hebr. cherem) w kontekście wojen prowadzonych przez Izraelitów oznaczało całkowite zniszczenie ludzi i zwierząt (np. Pwt 7,2; 13,13-19; Joz 6,17). W późniejszym czasie wyrażało jedynie poświęcenie dla Boga lub kapłanów jakiejś własności (Lb 18,14; Ez 44,29).

KSIĘGA LICZB

WPROWADZENIE

OKOLICZNOŚCI POWSTANIA

Nazwa Księgi Liczb, która jest czwartą częścią tzw. Pięcioksięgu, stosowana w polskich tłumaczeniach nawiązuje do tytułów używanych w starożytnych przekładach greckich i łacińskich (gr. Arithmoi – ‘liczby’; łac. Numeri – ‘liczby’). Tytuł odnosi się więc do dwukrotnego spisu Izraelitów, którego dokonał Mojżesz (Lb 1,1 – 4,49; 26,1-65), a także do innych danych liczbowych. Hebrajski tytuł Bemidbar – ‘na pustyni’ nie tyle skoncentrowany jest na spisach i danych liczbowych, ile wskazuje na doświadczenia Izraelitów podczas ich pobytu na pustyni.

Według tradycji autorem Księgi Liczb, podobnie jak całego Pięcioksięgu, jest Mojżesz. Dziś autorstwo Mojżesza traktuje się raczej symbolicznie i uważa się, że Księga Liczb zawiera teksty pochodzące od różnych autorów, którzy napisali je jeszcze przed przesiedleniem Izraelitów do Babilonii (586 r. przed Chr.). Po powrocie z wygnania (538 r. przed Chr.) zostały one zebrane i zredagowane przez ludzi wywodzących się ze środowiska kapłańskiego. Redaktorzy ci podkreślali narodową i religijną odrębność Izraela od innych narodów (Lb 16 – 19). Kładli też nacisk na etyczne wymogi związane z zachowywaniem Prawa, a za jego łamanie zapowiadali karę.

TREŚĆ I TEOLOGIA

Księga Liczb dotyczy drugiego roku pobytu Izraelitów na pustyni Synaj oraz ostatniego roku wędrówki zakończonej zajęciem ziemi po wschodniej stronie Jordanu. Opis wydarzeń jest fragmentaryczny i służy przede wszystkim podkreśleniu tego, że naród złożony z dwunastu plemion izraelskich weźmie w posiadanie ziemię Kanaan obiecaną mu przez Boga tylko wówczas, gdy będzie wierny przymierzu zawartemu na Synaju. W opis historycznych wydarzeń włączono wiele przepisów prawnych, dotyczących głównie troski o kult Boży oraz przyszłego podziału Kanaanu. W całej społeczności wyróżnia się plemię Lewitów. Członków tego plemienia zwolniono z wszelkich obowiązków, nawet służby wojskowej, a przeznaczono wyłącznie do służby w świętym mieszkaniu (przenośnej świątyni) i do sprawowania kultu. Pomimo wyraźnych znaków obecności Boga, wśród Izraelitów zdarzały się kryzysy, a nawet bunty spowodowane trudnymi warunkami życia na pustyni oraz ambicjonalnymi dążeniami niektórych ludzi. Były one tłumione surową interwencją Bożą, często łagodzoną wstawiennictwem Mojżesza. Księga Liczb ukazuje, jak ludzka słabość i grzeszność, posuwające się aż do próby unicestwienia Bożych planów, splatają się z miłosierdziem i pedagogią Boga, dzięki którym powoli kształtuje On lud przymierza. Mimo niewierności ludu, Bóg realizuje swoje obietnice i prowadzi go do zamierzonego celu.

Całość księgi można ująć w następujący schemat: 1) Ostatnie dni pobytu u stóp góry Synaj (1,1 – 10,10); 2) Wędrówka od góry Synaj ku równinom Moabu (10,11 – 21,35); 3) Wydarzenia na równinach Moabu (22 – 36).

Najważniejsze myśli teologiczne są wyrażone w idei wspólnoty ludu Bożego przymierza. Ludem tym są potomkowie patriarchów, którym Bóg dał wielkie obietnice, łącznie z posiadaniem własnej ziemi. Wspólnota Izraela wędruje więc przez pustynię i zbliża się do granic Kanaanu. Jest to społeczność zorganizowana, która ma własnych przywódców i swoje prawa. Religia dominuje tu nad polityką, a właściwym wodzem i panem tego ludu jest sam Bóg. Mieszka On pośród ludu, w swoim Namiocie w centrum obozu, przypomina o swojej obecności, nadaje prawa i egzekwuje ich wykonanie. Świętość Boga, Jego transcendencję, tzn. absolutną inność od wszystkiego, co Nim nie jest, wyrażają m.in. przepisy religijne. Do sprawowania świętych czynności i do bezpośredniego kontaktu z poświęconymi przedmiotami dopuszczają one jedynie osoby wybrane i konsekrowane. Niepowołanych i nieuprawnionych do tego spotyka śmierć, jeśli przekraczą wyznaczoną granicę. Twarda szkoła pustyni formuje religię Izraela (jahwizm), która jednak na stepach Moabu w zetknięciu z pogańskim kultem Baala częściowo się załamuje. Surowe interwencje Boga stają się jednak skuteczną „katechezą” doprowadzającą lud do nawrócenia.

Księga Liczb eksponuje również znaczenie pośrednika i proroka, którym jest Mojżesz. To on bezpośrednio kontaktuje się z Bogiem, odbiera od Niego wszelkie polecenia i prawa, przekazując je ludowi. W razie konfliktu on staje w obronie niewiernego, a nawet zbuntowanego ludu i wyjednuje mu Boże przebaczenie. Pośrednikiem jest również Aaron i kapłani, a po części także lewici. Kapłanom powierzono sprawowanie kultu, szczególnie składanie ofiar, za pomocą których lud wyraża wiarę w Boga, pragnie Go uwielbić i przebłagać za popełnione zło. Kapłani mają również czuwać nad zachowaniem przez lud Bożego prawa.

Księga Liczb ma znaczące miejsce w historii zbawienia ST. Czerpią z niej inspirację autorzy niektórych psalmów (np. Ps 106). W Księdze Syracha (45 – 46), w pochwale ojców, zawarta jest swoista ocena niektórych postaci tej księgi. W Księdze Mądrości także można znaleźć odwołanie do Księgi Liczb (Mdr 18,20-25). W Nowym Testamencie mamy aluzję do miedzianego węża (J 3,14), Balaama (2P 2,15n; Ap 2,14), do Koracha (2Tm 2,19). W Liście do Hebrajczyków uwydatniona została wierność Mojżesza (Hbr 3,2-5; por. Lb 12,7), zwrócono także uwagę na grzechy ludu (Hbr 3,7 – 4,3), płacenie lewitom dziesięciny (Hbr 7,5; por. Lb 18,21-24), wspomniano o oczyszczającym popiele z czerwonej krowy (Hbr 9,13n; por. Lb 19). W Ewangeliach mówi się o owcach bez pasterza (Mt 9,36; por. Lb 27,17) oraz o mannie (J 6,31; por. Lb 11,7-9). „Duchowa skała”, z której gasił pragnienie lud Boży (1Kor 10,3n), ma swoje odniesienie do Wj 17,1-7, jak również do Lb 20,11. Tradycyjna egzegeza żydowska i chrześcijańska nadawała mesjańskie znaczenie wyroczni Balaama, gdzie jest mowa o gwieździe i berle z Jakuba (Lb 24,17nn). Sama jednak osoba i działalność Mojżesza – przywódcy wyprowadzonych z niewoli egipskiej, organizatora społeczności izraelskiej, pośrednika i proroka – jest wyraźną zapowiedzią Mesjasza i Jego zbawczego dzieła. Podobnie opisane w Księdze Liczb wydarzenia, w których główną postacią jest Mojżesz, zapowiadają wydarzenia zbawcze Nowego Testamentu.

KSIĘGA LICZB

OSTATNIE DNI POBYTU IZRAELITÓW U STÓP GÓRY SYNAJ

PIERWSZY SPIS IZRAELITÓW

Rozdział 1

1 ¹ Pierwszego dnia drugiego miesiąca, w drugim roku po wyjściu z ziemi egipskiej powiedział Pan do Mojżesza na pustyni Synaj w Namiocie Spotkania: ² „Policzcie całą społeczność Izraelitów według rodów i rodzin, licząc imiennie ³ izraelskich mężczyzn w wieku od dwudziestu lat wzwyż, zdolnych do walki. Ty i Aaron dokonajcie ich przeglądu według oddziałów wojskowych. ⁴ Powinien wam przy tym pomagać jeden mężczyzna z każdego plemienia, głowa rodu.

IMIONA WODZÓW POSZCZEGÓLNYCH PLEMION

⁵ Oto są imiona mężczyzn, którzy mają wam pomagać: z plemienia Rubena – Elisur, syn Szedeura; ⁶ z Symeona – Szelumiel, syn Suriszaddaja; ⁷ z Judy – Nachszon, syn Amminadaba; ⁸ z Issachara – Netaneel, syn Suara; ⁹ z Zabulona – Eliab, syn Chelona; ¹⁰ spośród synów Józefa: z Efraima – Eliszama, syn Ammihuda; z Manassesa – Gamliel, syn Pedahsura; ¹¹ z Beniamina – Abidan, syn Gideoniego; ¹² z Dana – Achiezer, syn Ammiszaddaja; ¹³ z Asera – Pagiel, syn Okrana; ¹⁴ z Gada – Eliasaf, syn Deuela; ¹⁵ z Neftalego – Achira, syn Enana”.

¹⁶ Ci zostali wezwani ze społeczności jako wodzowie plemion swoich przodków, naczelnicy oddziałów Izraela. ¹⁷ Mojżesz i Aaron przyjęli więc tych mężczyzn, którzy zostali imiennie wyznaczeni. ¹⁸ Pierwszego dnia drugiego miesiąca zwołali całą społeczność i spisano wszystkich według przynależności do rodów i rodzin. Spisano ich po kolei, imiennie, od lat dwudziestu wzwyż. ¹⁹ Mojżesz dokonał ich przeglądu na pustyni Synaj, tak jak mu Pan nakazał.

DANE PRZEPROWADZONEGO SPISU

²⁰ Potomków Rubena, pierworodnego syna Izraela, wszystkich zdolnych do walki mężczyzn od lat dwudziestu wzwyż, spisano imiennie według rodów i rodzin. ²¹ Liczba zarejestrowanych z plemienia Rubena wynosiła czterdzieści sześć tysięcy pięćset. ²² Potomków Symeona, wszystkich zdolnych do walki mężczyzn od lat dwudziestu wzwyż, spisano imiennie według rodów i rodzin. ²³ Liczba zarejestrowanych z plemienia Symeona wynosiła pięćdziesiąt dziewięć tysięcy trzysta. ²⁴ Potomków Gada, wszystkich zdolnych do walki mężczyzn od lat dwudziestu wzwyż, spisano imiennie według rodów i rodzin. ²⁵ Liczba zarejestrowanych z plemienia Gada wynosiła czterdzieści pięć tysięcy sześćset pięćdziesiąt. ²⁶ Potomków Judy, wszystkich zdolnych do walki mężczyzn od lat dwudziestu wzwyż, spisano imiennie według rodów i rodzin. ²⁷ Liczba zarejestrowanych z plemienia Judy wynosiła siedemdziesiąt cztery tysiące sześćset. ²⁸ Potomków Issachara, wszystkich zdolnych do walki mężczyzn od lat dwudziestu wzwyż, spisano imiennie według rodów i rodzin. ²⁹ Liczba zarejestrowanych z plemienia Issachara wynosiła pięćdziesiąt cztery tysiące czterysta. ³⁰ Potomków Zabulona, wszystkich zdolnych do walki mężczyzn od lat dwudziestu wzwyż, spisano imiennie według rodów i rodzin. ³¹ Liczba zarejestrowanych z plemienia Zabulona wynosiła pięćdziesiąt siedem tysięcy czterysta. ³² Potomków Józefa z plemienia Efraima, wszystkich zdolnych do walki mężczyzn, od lat dwudziestu wzwyż, spisano imiennie według rodów i rodzin. ³³ Liczba zarejestrowanych z plemienia Efraima wynosiła czterdzieści tysięcy pięćset. ³⁴ Potomków Józefa z plemienia Manassesa, wszystkich zdolnych do walki mężczyzn od lat dwudziestu wzwyż, spisano imiennie według rodów i rodzin. ³⁵ Liczba zarejestrowanych z plemienia Manassesa wynosiła trzydzieści dwa tysiące dwieście. ³⁶ Potomków Beniamina, wszystkich zdolnych do walki mężczyzn od lat dwudziestu wzwyż, spisano imiennie według rodów i rodzin. ³⁷ Liczba zarejestrowanych z plemienia Beniamina wynosiła trzydzieści pięć tysięcy czterysta. ³⁸ Potomków Dana, wszystkich zdolnych do walki mężczyzn od lat dwudziestu wzwyż, spisano imiennie według rodów i rodzin. ³⁹ Liczba zarejestrowanych z plemienia Dana wynosiła sześćdziesiąt dwa tysiące siedemset. ⁴⁰ Potomków Asera, wszystkich zdolnych do walki mężczyzn od lat dwudziestu wzwyż, spisano imiennie według rodów i rodzin. ⁴¹ Liczba zarejestrowanych z plemienia Asera wynosiła czterdzieści jeden tysięcy pięćset. ⁴² Potomków Neftalego, wszystkich zdolnych do walki mężczyzn od lat dwudziestu wzwyż, spisano imiennie według rodów i rodzin. ⁴³ Liczba zarejestrowanych z plemienia Neftalego wynosiła pięćdziesiąt trzy tysiące czterysta. ⁴⁴ Spisu dokonali Mojżesz i Aaron oraz wodzowie Izraela, po jednym z każdego plemienia. ⁴⁵ Pełna liczba Izraelitów, od lat dwudziestu wzwyż, zdolnych do walki, spisanych według rodów i rodzin, ⁴⁶ wynosiła sześćset trzy tysiące pięćset pięćdziesiąt.

SZCZEGÓLNE OBOWIĄZKI LEWITÓW

⁴⁷ Lewici nie zostali policzeni według swoich rodów. ⁴⁸ Pan powiedział bowiem do Mojżesza: ⁴⁹ „Nie będziesz spisywał plemienia Lewiego i nie włączysz go do spisu synów Izraela. ⁵⁰ Powierzysz im natomiast pieczę nad mieszkaniem Świadectwa, nad jego wyposażeniem i nad wszystkim, co do niego należy. Oni będą przenosić święte mieszkanie i całe jego wyposażenie, będą pełnić w nim służbę, a swoje namioty rozbiją wokół niego. ⁵¹ Kiedy święte mieszkanie będzie zmieniało miejsce postoju, lewici rozmontują je, a gdy się zatrzyma, znów je zbudują. Jeśli ktoś inny zbliżyłby się do niego, powinien zostać ukarany śmiercią.

⁵² Izraelici rozbiją swoje namioty każdy w swoim obozie i pod swoimi znakami. ⁵³ Lewici natomiast postawią namioty wokół mieszkania Świadectwa, aby Pan Bóg nie rozgniewał się na lud Izraela. Lewici powinni trwać na straży mieszkania Świadectwa”.

⁵⁴ Izraelici spełnili więc wszystko, co Pan nakazał Mojżeszowi.

ROZMIESZCZENIE PLEMION IZRAELSKICH W OBOZIE

Rozdział 2

2 ¹ Następnie Pan przemówił do Mojżesza i Aarona: ² „Każdy spośród Izraelitów niech rozbije swój namiot przy znaku swojego rodu, wokół Namiotu Spotkania, w niewielkiej odległości od niego. ³ Na przodzie od strony wschodniej rozbiją obóz ludzie spod znaku Judy, według swoich oddziałów. Wodzem potomków Judy będzie Nachszon, syn Amminadaba. ⁴ Jego zbrojne oddziały liczą siedemdziesiąt cztery tysiące sześciuset zarejestrowanych. ⁵ Obok nich rozbije obóz plemię Issachara. Wodzem potomków Issachara będzie Netaneel, syn Suara. ⁶ Jego zbrojne oddziały liczą pięćdziesiąt cztery tysiące czterystu zarejestrowanych. ⁷ W dalszej kolejności rozbije obóz plemię Zabulona. Wodzem potomków Zabulona będzie Eliab, syn Chelona. ⁸ Jego zbrojne oddziały liczą pięćdziesiąt siedem tysięcy czterystu zarejestrowanych. ⁹ Wszystkich zarejestrowanych, spisanych według ich oddziałów, jest w obozie Judy sto osiemdziesiąt sześć tysięcy czterystu. Oni mają wyruszać pierwsi.

¹⁰ Od strony południowej, przy swoim znaku rozłoży się obóz Rubenitów, według swoich oddziałów. Wodzem potomków Rubena będzie Elisur, syn Szedeura. ¹¹ Jego zbrojne oddziały liczą czterdzieści sześć tysięcy pięciuset zarejestrowanych. ¹² Obok nich rozbije obóz plemię Symeona. Wodzem potomków Symeona będzie Szelumiel, syn Suriszaddaja. ¹³ Jego zbrojne oddziały liczą pięćdziesiąt dziewięć tysięcy trzystu zarejestrowanych. ¹⁴ W dalszej kolejności rozbije obóz plemię Gada. Wodzem potomków Gada będzie Eliasaf, syn Deuela. ¹⁵ Jego zbrojne oddziały liczą czterdzieści pięć tysięcy sześciuset pięćdziesięciu zarejestrowanych. ¹⁶ Wszystkich zarejestrowanych, spisanych według ich oddziałów, jest w obozie Rubenitów sto pięćdziesiąt jeden tysięcy czterystu pięćdziesięciu. Będą oni wyruszać w drugiej kolejności.

¹⁷ Następnie wyruszy Namiot Spotkania. Lewici bowiem będą rozbijać swoje namioty pośrodku całego obozu. Będą wyruszać zgodnie z miejscem zajmowanym w obozie, pod własnym znakiem.

¹⁸ Od strony zachodniej, pod swoim znakiem i według swoich oddziałów, rozbiją obóz Efraimici. Wodzem ich będzie Eliszama, syn Ammihuda. ¹⁹ Jego zbrojne oddziały liczą czterdzieści tysięcy pięciuset zarejestrowanych. ²⁰ Obok nich rozbije obóz plemię Manassesa. Wodzem potomków Manassesa będzie Gamliel, syn Pedahsura. ²¹ Jego zbrojne oddziały liczą trzydzieści dwa tysiące dwustu zarejestrowanych. ²² Na koniec rozbije obóz plemię Beniamina. Wodzem potomków Beniamina będzie Abidan, syn Gideoniego. ²³ Jego zbrojne oddziały liczą trzydzieści pięć tysięcy czterystu zarejestrowanych. ²⁴ Wszystkich zarejestrowanych, spisanych według ich oddziałów, jest w obozie Efraimitów sto osiem tysięcy stu. Będą oni wyruszać w trzeciej kolejności.

²⁵ Od strony północnej, pod swoim znakiem i według swoich oddziałów, rozbiją obóz Danici. Wodzem potomków Dana będzie Achiezer, syn Ammiszaddaja. ²⁶ Jego zbrojne oddziały liczą sześćdziesiąt dwa tysiące siedmiuset zarejestrowanych. ²⁷ Obok rozbije obóz plemię Asera. Wodzem potomków Asera będzie Pagiel, syn Okrana. ²⁸ Jego zbrojne oddziały liczą czterdzieści jeden tysięcy pięciuset zarejestrowanych. ²⁹ W dalszej kolejności plemię Neftalego. Wodzem potomków Neftalego będzie Achira, syn Enana. ³⁰ Jego zbrojne oddziały liczą pięćdziesiąt trzy tysiące czterystu zarejestrowanych. ³¹ Wszystkich zarejestrowanych, spisanych według ich oddziałów, jest w obozie Danitów sto pięćdziesiąt siedem tysięcy sześciuset. Będą oni wyruszać jako ostatni”.

³² Oto wykaz Izraelitów zarejestrowanych według rodów. Wszystkich zaś mężczyzn zarejestrowanych w ich obozach, według ich oddziałów, było sześćset trzy tysiące pięciuset pięćdziesięciu. ³³ Zgodnie z poleceniem, które Pan dał Mojżeszowi, lewitów nie wliczono do ogólnego spisu Izraelitów. ³⁴ Izraelici uczynili więc wszystko, co Pan polecił Mojżeszowi. W ten sposób rozbijali obozy pod swoimi znakami i tak je zwijali, wszyscy według swoich rodów i rodzin.

SPIS KAPŁANÓW I LEWITÓW

Rozdział 3

3 ¹ W czasie, gdy Pan rozmawiał z Mojżeszem na górze Synaj, tak przedstawiała się rodzina Aarona i Mojżesza. ² Imiona synów Aarona są następujące: pierworodny Nadab, Abihu, Eleazar oraz Itamar. ³ Spośród nich na kapłanów namaszczono i powierzono funkcje kapłańskie ⁴ Nadabowi i Abihu. PAN pokarał ich śmiercią, gdy na pustyni Synaj ofiarowali PANU ogień niezgodny z prawem. Nie mieli oni synów, dlatego kapłańskie czynności pod nadzorem swojego ojca Aarona spełniali Eleazar oraz Itamar.

⁵ PAN znów powiedział do Mojżesza: ⁶ „Każ wystąpić plemieniu Lewitów i postaw ich przed kapłanem Aaronem, aby mu służyli. ⁷ W jego imieniu oraz w imieniu całej społeczności Izraela będą oni pełnić straż przy Namiocie Spotkania, służąc w świętym mieszkaniu. ⁸ Będą strzec wszystkich sprzętów Namiotu Spotkania oraz podejmą wszystko, co obowiązuje Izraelitów podczas ich służby w świętym mieszkaniu. ⁹ Przydzielisz więc lewitów Aaronowi i jego synom. Będą oni oddani wyłącznie na służbę Aaronowi. ¹⁰ Jemu natomiast i jego synom powierzysz posługiwanie kapłańskie. Gdyby zbliżył się ktoś inny, ma być ukarany śmiercią”.

WYBÓR LEWITÓW

¹¹ Pan powiedział do Mojżesza: ¹² „Oto spośród Izraelitów, w miejsce wszystkich pierworodnych, którzy się im urodzą, wybieram lewitów. Lewici będą należeć do Mnie jako pierwsi. ¹³ Do Mnie przecież należy wszystko pierworodne. Od czasu bowiem, kiedy ukarałem śmiercią wszystkich pierworodnych w Egipcie, poświęciłem dla siebie wszystko pierworodne w Izraelu, od ludzi aż do bydła. Należą oni do Mnie, bo Ja jestem Panem”.

SPIS LEWITÓW

¹⁴ Pan powiedział do Mojżesza na pustyni Synaj: ¹⁵ „Przeprowadź spis Lewitów według ich rodzin i rodów. Spisz wszystkich mężczyzn w wieku powyżej jednego miesiąca”. ¹⁶ Mojżesz więc spisał ich zgodnie z poleceniem Pana. ¹⁷ Imiona synów Lewiego są następujące: Gerszon, Kehat i Merari. ¹⁸ Synowie Gerszona według ich rodów mieli imiona: Libni i Szimei. ¹⁹ Synami Kehata według ich rodów byli: Amram, Ishar, Chebron i Uzziel. ²⁰ Synami Merariego, według ich rodów, byli: Machli i Muszi. Takie były rody Lewitów według ich rodzin.

²¹ Od Gerszona pochodzi ród Libnitów i ród Szimeitów. Są to rody Gerszonitów. ²² Liczba zarejestrowanych mężczyzn powyżej jednego miesiąca życia wynosiła ogółem siedem tysięcy pięćset. ²³ Rody Gerszonitów rozbijały namioty za świętym mieszkaniem, od strony zachodniej. ²⁴ Głową rodziny Gerszonitów był Eliasaf, syn Laela. ²⁵ W Namiocie Spotkania pozostawały pod opieką Gerszonitów: święte mieszkanie oraz namiot i jego przykrycie, a także zasłona, która zwisała przy wejściu do Namiotu Spotkania. ²⁶ Mieli troszczyć się też o zasłony dziedzińca i zasłonę zakrywającą wejście na dziedziniec otaczający święte mieszkanie i ołtarz, a także o sznury potrzebne do wszelkich prac.

²⁷ Od Kehata pochodzą rody: Amramitów, Isharytów, Chebronitów i Uzzielitów. To są właśnie rody Kehatytów. ²⁸ Pełna liczba zarejestrowanych mężczyzn powyżej jednego miesiąca życia wynosiła u nich osiem tysięcy trzysta. Im to została powierzona troska o miejsce święte. ²⁹ Rody Kehatytów rozbijały namioty obok świętego mieszkania, od strony południowej. ³⁰ Głową rodziny Kehatytów był Elisafan, syn Uzziela. ³¹ Powierzono im staranie o arkę, stół, świecznik, ołtarze i potrzebne do służby święte naczynia, a także o zasłonę i jej obsługiwanie.

³² Najwyższym przełożonym lewitów był kapłan Eleazar, syn Aarona. Miał on nadzór nad tymi, którym powierzono troskę o miejsce święte.

³³ Do Merariego należały rody Machlitów i Muszytów. Tworzyły one ród Merarytów. ³⁴ Pełna liczba zarejestrowanych mężczyzn powyżej jednego miesiąca życia wynosiła u nich sześć tysięcy dwieście. ³⁵ Zwierzchnikiem rodziny Merarytów był Suriel, syn Abichaila. Rozbijali oni namioty po północnej stronie świętego mieszkania. ³⁶ Obowiązkiem Merarytów była troska o deski świętego mieszkania, poprzeczne drążki, słupy wraz z podstawami, cały sprzęt do tego przynależny i jego obsługa, ³⁷ nadto o słupy otaczające dziedziniec, ich podstawy oraz paliki i sznury.

³⁸ Mojżesz i Aaron razem z synami rozbijali swoje namioty przed świętym mieszkaniem od strony wschodniej Namiotu Spotkania. Mieli oni w imieniu wszystkich Izraelitów pełnić służbę w świątyni. Gdyby przejął ją ktoś inny, miał być ukarany śmiercią.

³⁹ Pełna liczba lewitów, których na polecenia Pana zarejestrowali Mojżesz i Aaron, liczba wszystkich mężczyzn powyżej jednego miesiąca życia, wynosiła dwadzieścia dwa tysiące.

WYKUP PIERWORODNYCH

⁴⁰ Pan rzekł do Mojżesza: „Spisz wszystkich pierworodnych mężczyzn spośród Izraelitów powyżej jednego miesiąca życia i zrób imienny wykaz. ⁴¹ Następnie w zamian za wszystkich pierworodnych Izraelitów weźmiesz dla Mnie lewitów – bo Ja jestem Panem. Podobnie weźmiesz bydło lewitów zamiast wszystkiego, co pierworodne spośród bydła Izraelitów”. ⁴² Mojżesz więc zgodnie z nakazem Pana przeprowadził spis wszystkich pierworodnych Izraelitów. ⁴³ Pełna liczba wszystkich pierworodnych powyżej jednego miesiąca życia, których spisano, wynosiła dwadzieścia dwa tysiące dwieście siedemdziesiąt trzy.

⁴⁴ Wtedy Pan powiedział do Mojżesza: ⁴⁵ „Weź lewitów na miejsce pierworodnych spośród Izraela oraz bydło lewitów na miejsce ich bydła. Lewici bowiem będą należeć do Mnie, bo ja jestem Panem. ⁴⁶ Jako wykup za dwustu siedemdziesięciu trzech pierworodnych Izraelitów, którzy przewyższają liczbę lewitów, ⁴⁷ pobierzesz po pięć syklów od głowy, według wagi sykla świątynnego – sykl po dwadzieścia ger. ⁴⁸ Pieniądze te oddasz Aaronowi i jego synom jako okup za tych, którzy przewyższają ich liczbę”. ⁴⁹ Mojżesz więc wziął wykup za tych, którzy przewyższali liczbę zastąpionych przez lewitów ⁵⁰ i otrzymał tysiąc trzysta sześćdziesiąt pięć syklów według wagi sykla świątynnego, jako wykup za pierworodnych spośród Izraelitów. ⁵¹ Mojżesz oddał te pieniądze Aaronowi i jego synom zgodnie z tym, co Pan mu nakazał.

RODZINY LEWICKIE – KEHATYCI

Rozdział 4

4 ¹ Pan powiedział do Mojżesza i Aarona: ² „Sporządźcie spis synów Kehata, którzy należą do potomków Lewiego według ich rodów i rodzin. ³ Policzcie wszystkich pomiędzy trzydziestym a pięćdziesiątym rokiem życia, zdolnych do służby. Będą oni pełnić służbę w Namiocie Spotkania. ⁴ Obowiązkiem Kehatytów będzie troska o rzeczy najświętsze w Namiocie Spotkania. ⁵ Gdy przyjdzie czas na zwijanie obozu, wejdzie Aaron wraz ze swoimi synami, zdejmą zasłaniającą kotarę, aby owinąć w nią Arkę Świadectwa. ⁶ Położą na tym okrycie ze skóry borsuczej, następnie tkaninę z fioletowej purpury i założą drążki. ⁷ Również stół chlebów poświęconych przykryją nakryciem z fioletowej purpury i położą na wierzchu misy, czasze, tace i dzbany na ofiary płynne. Znajdzie się na nim również chleb poświęcony. ⁸ Okryją go tkaniną karmazynową, następnie położą przykrycie ze skóry borsuczej i założą drążki. ⁹ Tkaniną z fioletowej purpury okryją wreszcie świecznik, a także poszczególne lampy oraz szczypce, narzędzia do knotów, naczynia na oliwę i wszystko, co jest potrzebne do służby. ¹⁰ Wszystko to, łącznie z przynależnym sprzętem, okryją pokryciem ze skóry borsuczej i ustawią na noszach.

¹¹ Złoty ołtarz okryją najpierw tkaniną z fioletowej purpury, następnie pokrowcem ze skóry borsuczej i założą drążki. ¹² Potem zbiorą wszystkie pozostałe sprzęty używane do służby w miejscu świętym, owiną je tkaniną z fioletowej purpury, przykryją pokrowcem ze skóry borsuczej i ustawią na noszach. ¹³ W końcu oczyszczą ołtarz całopaleń z popiołu oraz przykryją go tkaniną z czerwonej purpury. ¹⁴ Położą na nim wszystkie narzędzia używane podczas służby przy tym ołtarzu: popielnice, widełki, łopatki, kropielnice. Wszystkie sprzęty ołtarza przykryją pokrowcem ze skóry borsuczej i założą drążki.

¹⁵ Kiedy przy zwijaniu obozu Aaron i jego synowie ukończą okrywanie świętych przedmiotów i narzędzi, dopiero wówczas Kehatyci przystąpią do ich dźwigania. Nie wolno im jednak dotykać bezpośrednio świętych przedmiotów, gdyż za to grozi im śmierć. Takie zadanie mają do spełnienia Kehatyci w Namiocie Spotkania. ¹⁶ Kapłan Eleazar, syn Aarona, jest odpowiedzialny za olej do świecznika, wonne kadzidło, nieustanną ofiarę pokarmową i za oliwę do namaszczania. Spoczywa na nim troska o całe święte mieszkanie i o wszystko, co się w nim znajduje, o święte przedmioty i przynależne do nich naczynia”.

¹⁷ Pan przemówił do Mojżesza i Aarona: ¹⁸ „Nie pozwólcie, aby rodziny rodu Kehatytów zostały wytracone spośród lewitów. ¹⁹ Starajcie się, aby pozostali przy życiu i nie zginęli, gdy będą dotykać przedmiotów najświętszych. Niech Aaron i jego synowie pouczą ich, co każdy z nich ma czynić i co dźwigać. ²⁰ Niech nie przychodzą, by patrzeć na święte przedmioty, gdy jeszcze są one odsłonięte, aby nie umarli”.

GERSZONICI

²¹ Pan powiedział do Mojżesza: ²² „Dokonaj również spisu Gerszonitów według ich rodów i rodzin. ²³ Policzcie wszystkich pomiędzy trzydziestym a pięćdziesiątym rokiem życia, zdolnych do służby. Będą oni pełnić służbę w Namiocie Spotkania. ²⁴ Gerszonici jako posługujący i tragarze mają pełnić następujące zadania: ²⁵ będą dźwigać pokrycie świętego mieszkania, Namiot Spotkania wraz z jego przykryciem oraz okrywającym go z wierzchu pokrowcem ze skóry borsuczej, a także zasłonę przy wejściu do Namiotu Spotkania; ²⁶ następnie zasłony dziedzińca, zasłonę od wejścia na dziedziniec otaczający święte mieszkanie i ołtarz, sznury i wszelkie narzędzia potrzebne do pracy. Oni też wykonają wszelkie związane z tym prace. ²⁷ Służba Gerszonitów będzie przebiegać pod nadzorem Aarona i jego synów. Oni powiedzą im, co mają dźwigać i co robić, i powierzą im troskę o wszystko, co będzie przenoszone. ²⁸ Takie jest zadanie Gerszonitów przy Namiocie Spotkania. Nadzór nad nimi będzie miał syn Aarona, kapłan Itamar.

MERARYCI

²⁹ Policzysz również Merarytów według ich rodów i rodzin. ³⁰ Policz wszystkich pomiędzy trzydziestym a pięćdziesiątym rokiem życia, zdolnych do służby. Będą oni pełnić służbę w Namiocie Spotkania. ³¹ Do ich obowiązków i zadań, jako tragarzy przy Namiocie Spotkania, będzie należeć: dźwiganie desek świętego mieszkania, poprzeczek, słupów i cokołów, ³² słupków dziedzińca, który otacza święte mieszkanie razem z podstawami, kołkami i sznurami oraz wszystkich narzędzi potrzebnych do pracy. Każdemu z nich macie dokładnie wskazać przedmioty, które ma dźwigać. ³³ Takie jest zadanie rodów Merarytów przy Namiocie Spotkania. Nadzór nad nimi będzie miał syn Aarona, kapłan Itamar”.

SPIS LEWITÓW

³⁴ Mojżesz, Aaron i naczelnicy społeczności spisali synów Kehata według rodów i rodzin, ³⁵ wszystkich od trzydziestego do pięćdziesiątego roku życia, zdolnych do służby, którzy mieli służyć w Namiocie Spotkania. ³⁶ Liczba mężczyzn spisanych według rodów wynosiła dwa tysiące siedemset pięćdziesiąt. ³⁷ Byli to ci policzeni z rodów Kehata, którzy mieli pełnić służbę w Namiocie Spotkania. Spisali ich Mojżesz i Aaron, tak jak Pan nakazał Mojżeszowi. ³⁸ Dokonano też spisu Gerszonitów według ich rodów i rodzin, ³⁹ od trzydziestego do pięćdziesiątego roku życia, tych, którzy byli zdolni do pełnienia służby w Namiocie Spotkania. ⁴⁰ Liczba spisanych według rodów i rodzin wynosiła dwa tysiące sześćset trzydzieści. ⁴¹ Są to właśnie ci wszyscy, zliczeni z rodów i rodzin Gerszonitów, którzy mieli być zatrudnieni przy Namiocie Spotkania. Policzyli ich Mojżesz i Aaron zgodnie z rozkazem Pana. ⁴² Merarytów natomiast, policzonych według ich rodów i rodzin, ⁴³ od trzydziestego do pięćdziesiątego roku życia, wszystkich zdolnych do pełnienia służby, którzy mieli pracować w Namiocie Spotkania, ⁴⁴ było trzy tysiące dwustu, według ich rodów. ⁴⁵ Byli to ci spisani z rodów Merarytów. Mojżesz i Aaron policzyli ich zgodnie z poleceniem Pana. ⁴⁶ Pełna liczba lewitów, których według rodów i rodzin spisali Mojżesz, Aaron oraz przywódcy Izraela, ⁴⁷ liczba wszystkich mężczyzn od trzydziestego do pięćdziesiątego roku życia, którzy byli zdolni do pełnienia służby i mogli wykonywać różne prace oraz dźwigać ciężary w Namiocie Spotkania, ⁴⁸ wynosiła osiem tysięcy pięćset osiemdziesiąt. ⁴⁹ Zgodnie z rozkazem Pana, Mojżesz wskazał każdemu, co powinien robić i co dźwigać. Spisano ich według tego, co Pan nakazał Mojżeszowi.

RÓŻNE PRAWA

PRAWO ODNOŚNIE DO NIECZYSTYCH

Rozdział 5

5 ¹ Pan rzekł do Mojżesza: ² „Rozkaż Izraelitom, aby usunęli z obozu wszystkich trędowatych, cierpiących na wycieki oraz tych, którzy stali się nieczyści przez kontakt ze zwłokami. ³ Usuniecie poza obóz zarówno mężczyznę, jak i kobietę, aby nie zanieczyszczali obozu, w którym Ja mieszkam pośród was”. ⁴ Izraelici wykonali rozkaz i usunęli ich z obozu. Synowie Izraela postąpili tak, jak Pan powiedział do Mojżesza.

ZWROT RZECZY POSIADANEJ NIEPRAWNIE

⁵ Pan powiedział do Mojżesza: ⁶ „Powiedz Izraelitom: «Jeśli mężczyzna lub kobieta dopuszczą się jakiegoś grzechu względem ludzi i sprzeniewierzą się Panu, będą ludźmi winnymi. ⁷ Mają wówczas wyjawić grzech, jaki popełnili, i oddać w całości to, co obciążało ich winą, a nadto dodać jeszcze piątą część wartości temu, wobec którego zawinili. ⁸ A jeśli ten człowiek nie ma bliskiego krewnego, któremu można by oddać jego własność, zostanie to zwrócone Panu i przypadnie kapłanowi, z wyjątkiem przeznaczonego na ofiarę barana, którym kapłan dokona za niego zadośćuczynienia. ⁹ Do kapłana należeć będą wszystkie dary poświęcone, które Izraelici do niego przyniosą. ¹⁰ To, co każdy ofiaruje jako dar poświęcony i co da kapłanowi, będzie należeć do kapłana»”.

WĄTPLIWOŚĆ CO DO WIERNOŚCI ŻONY

¹¹ Pan rzekł do Mojżesza: ¹² „Powiedz Izraelitom: «Gdyby kobieta zdradziła swojego męża i dopuściła się przestępstwa przeciwko niemu, ¹³ współżyjąc z innym mężczyzną, ale jej mąż by o tym nie wiedział, gdyż ona ukrywała swoje przewinienie, nie było też świadka i nie przyłapano jej na tym uczynku, ¹⁴ lecz mąż mimo to podejrzewałby, że jego żona dopuściła się zdrady, albo podejrzewałby ją, chociaż niczego złego nie popełniła, ¹⁵ wówczas ten mężczyzna zaprowadzi żonę do kapłana. Jako dar ofiarny przyniesie za nią dziesiątą część efy mąki jęczmiennej. Nie wyleje jednak na to oliwy ani nie posypie kadzidłem, ponieważ jest to ofiara związana z podejrzeniem, ofiara przypominająca winę.

¹⁶ Kapłan wprowadzi kobietę i postawi ją przed Panem. ¹⁷ Zaczerpnie poświęconej wody do glinianego naczynia, weźmie z podłogi świętego mieszkania nieco prochu i wrzuci go do wody. ¹⁸ Następnie postawi kobietę przed Panem, rozpuści jej włosy na głowie, a do rąk włoży ofiarę wyjawienia, czyli posądzenia. Sam natomiast będzie trzymał w ręce wodę gorzką, sprowadzającą klątwę. ¹⁹ Kapłan zaprzysięgnie w końcu tę kobietę i powie do niej: Jeśli żaden inny mężczyzna nie współżył z tobą i jeśli nie zgrzeszyłaś zdradą względem swojego męża, to ta gorzka woda goryczy i klątwy nie przyniesie ci szkody. ²⁰ Jeśli jednak zgrzeszyłaś przeciwko mężowi i splamiłaś się zdradą, ponieważ inny mężczyzna, poza twoim mężem, współżył z tobą – ²¹ wówczas kapłan wypowie nad tą kobietą złowieszcze słowa – niech Pan uczyni cię znakiem przekleństwa w twoim narodzie! Niech Pan sprawi, by twoje biodra opadły, a twoje łono spuchło! ²² Niech ta woda klątwy przeniknie do twoich wnętrzności i sprawi, że łono twoje opuchnie, a biodra zwiotczeją! Kobieta odpowie: Amen, amen! ²³ Następnie kapłan wypisze słowa przekleństwa na zwoju i zmyje je wodą goryczy. ²⁴ Wreszcie poda kobiecie do wypicia wodę gorzką i niosącą przekleństwo, aby ta woda wniknęła w nią, napełniając ją goryczą. ²⁵ Kapłan weźmie z rąk kobiety ofiarę związaną z podejrzeniem, wniesie ją gestem kołysania przed Pana i złoży na ołtarzu. ²⁶ Potem weźmie pełną garść tej ofiary jako upamiętnienie i spali ją na ołtarzu, a wodę da kobiecie do wypicia. ²⁷ A gdy wypije ją na jego rozkaz, wówczas – jeśli rzeczywiście przez niewierność mężowi dopuściła się zdrady – woda ta przeniknie ją i napełni goryczą. Łono jej spuchnie, a biodra zwiotczeją. Kobieta ta będzie przeklęta pośród swojego ludu. ²⁸ Jeśli jednak kobieta nie splamiła się zdradą, więc jest czysta, wówczas nie poniesie żadnej szkody i będzie miała potomstwo.

²⁹ Takie jest prawo dotyczące posądzenia, jeśliby żona nie dochowała wierności mężowi i splamiła się zdradą ³⁰ albo gdy męża ogarnie uczucie zazdrości. Jeśli będzie podejrzewał swoją żonę, wówczas stawi ją przed Panem, a kapłan postąpi z nią według tego prawa. ³¹ Mąż będzie wówczas wolny od winy, a żona poniesie zasłużoną karę»”.

ŚLUB NAZIREATU

Rozdział 6

6 ¹ Pan przemówił do Mojżesza: ² „Tak powiesz Izraelitom: «Jeśli mężczyzna lub kobieta złoży ślub nazireatu, tak że stanie się poświęconym Panu nazirejczykiem, ³ ma się powstrzymać od wina i sycery. Nie będzie używać octu z wina ani z sycery, nie będzie pić soku z winogron ani też spożywać winogron, zarówno świeżych, jak i suszonych. ⁴ Przez cały czas trwania nazireatu nie będzie jeść niczego, co pochodzi z winnego krzewu, począwszy od niedojrzałych gron aż do wytłoczyn. ⁵ Jak długo trwa ślub nazireatu, brzytwa nie dotknie jego głowy. Dopóki nie minie czas określony ślubem złożonym na cześć Pana, jest on poświęcony i ma pozwolić, aby włosy rosły swobodnie na jego głowie.

⁶ Przez cały okres poświęcenia się Panu nie może się zbliżyć do ludzkich zwłok. ⁷ Nie wolno mu się zanieczyścić nawet przez zetknięcie się ze zwłokami ojca lub matki, brata lub siostry. Nosi on bowiem na swojej głowie znak poświęcenia Bogu. ⁸ Będzie on poświęcony Panu przez cały okres trwania nazireatu. ⁹ Jeśliby ktoś zmarł nagle w jego obecności, sprowadzi to nieczystość na jego poświęconą głowę. Wówczas powinien ostrzyc swoje włosy w dniu swojego oczyszczenia. Siódmego dnia powinien się ostrzyc. ¹⁰ Ósmego dnia przyniesie kapłanowi przed wejście do Namiotu Spotkania dwie synogarlice lub dwa młode gołębie. ¹¹ Jednego ptaka kapłan złoży jako ofiarę przebłagalną, drugiego natomiast jako ofiarę całopalną. W ten sposób dokona zadośćuczynienia za winę, którą się obarczył przy zmarłym. W tym dniu poświęci również na nowo swoją głowę. ¹² Poświęci się na nowo Panu na czas nazireatu i przyprowadzi rocznego baranka na ofiarę wynagradzającą. Miniony czas nie będzie mu jednak policzony, ponieważ splamił swój nazireat.

¹³ Prawo nazireatu jest następujące: w dniu, w którym upłynie czas ślubowany, przyprowadzą go do bramy Namiotu Spotkania. ¹⁴ Wtedy złoży Panu następujące dary ofiarne: jednorocznego barana bez skazy jako ofiarę całopalną, jednoroczną owcę bez skazy jako ofiarę przebłagalną, jednego barana bez skazy jako ofiarę wspólnotową. ¹⁵ Ponadto kosz przaśnych chlebów z najlepszej mąki zaczynionej oliwą i przaśne placki pomazane oliwą, razem z przynależną do tego ofiarą pokarmową i płynną. ¹⁶ Kapłan zaniesie to przed Pana i złoży w jego imieniu ofiarę przebłagalną i całopalną. ¹⁷ Barana złoży Panu jako ofiarę wspólnotową, razem z koszem przaśnych chlebów. Złoży też w jego imieniu ofiarę pokarmową i płynną. ¹⁸ Przy wejściu do Namiotu Spotkania nazirejczyk ostrzyże poświęcone włosy i rzuci je w ogień płonący pod ofiarą wspólnotową. ¹⁹ Kiedy nazirejczyk ostrzyże już włosy, kapłan weźmie ugotowaną łopatkę barana, jeden przaśny chleb z kosza i jeden przaśny placek i położy to na jego ręce. ²⁰ Kapłan gestem kołysania wzniesie te dary ku Panu. Jako poświęcone będą one należały do kapłana, z wyjątkiem mostka i udźca ofiarnego. Nazirejczyk może już odtąd pić wino. ²¹ Takie jest prawo odnoszące się do nazirejczyka. Według złożonego ślubu powinien wypełnić wszystkie prawa nazireatu, niezależnie od innych darów ofiarnych, które ślubowałby Panu i których złożenie byłoby w jego mocy»”.

FORMUŁA KAPŁAŃSKIEGO BŁOGOSŁAWIEŃSTWA

²² Pan powiedział do Mojżesza: ²³ „Oznajmij Aaronowi i jego synom: «Tak macie błogosławić Izraelitów – ²⁴ Niech cię Pan błogosławi i strzeże. ²⁵ Niech Pan rozjaśni nad tobą swoje oblicze i będzie ci łaskawy. ²⁶ Niech Pan zwróci na ciebie swoje oblicze i niech cię obdarzy pokojem». ²⁷ W ten sposób będą wzywać mojego imienia nad Izraelitami, a Ja będę im błogosławił”.

DARY OFIAROWANE PRZEZ NACZELNIKÓW PLEMION

DARY PRZYDZIELONE LEWITOM

Rozdział 7

7 ¹ Gdy Mojżesz ukończył budowę świętego mieszkania, namaścił je i poświęcił wraz ze wszystkimi sprzętami; namaścił również i poświęcił ołtarz oraz całe jego wyposażenie. ² Wodzowie izraelscy, głowy rodów, naczelnicy plemion, którzy stali na czele zarejestrowanych, przynieśli swoje dary. ³ Przywiedli przed Pana jako dar ofiarny sześć krytych wozów i dwanaście wołów: jeden wóz od dwóch wodzów i jednego wołu od każdego wodza. Wszystko to przywiedli przed święte mieszkanie. ⁴ Wtedy Pan rzekł do Mojżesza: ⁵ „Przyjmij to od nich i przeznacz na użytek służby spełnianej przy Namiocie Spotkania. Przekaż to lewitom zgodnie z ich potrzebami”. ⁶ Mojżesz więc przyjął wozy i woły, a następnie przydzielił je lewitom. ⁷ Dwa wozy i cztery woły przydzielił Gerszonitom, stosownie do ich służby. ⁸ Cztery wozy i osiem wołów oddał Merarytom, zgodnie z wymogami służby, jaką pełnili pod nadzorem kapłana Itamara, syna Aarona. ⁹ Kehatytom natomiast niczego nie przydzielił, ponieważ ich służba dotyczyła świętych przedmiotów, które mieli dźwigać na ramionach.

OFIARA PLEMIENIA JUDY

¹⁰ Z okazji poświęcenia ołtarza wodzowie plemion przynieśli swoje dary ofiarne w dniu jego namaszczenia i złożyli je przed ołtarzem. ¹¹ Pan powiedział do Mojżesza: „Niech każdego dnia inny wódz przyniesie swój dar z okazji poświęcenia ołtarza”.

¹² Tak więc w pierwszym dniu przyniósł swoje dary ofiarne Nachszon, syn Amminadaba z plemienia Judy. ¹³ Jego darami ofiarnymi były: srebrna misa wagi stu trzydziestu syklów oraz srebrny kociołek ważący siedemdziesiąt syklów, według wagi sykla świątynnego. Obydwa naczynia były napełnione najlepszą mąką rozczynioną oliwą – na ofiarę pokarmową. ¹⁴ Dalej: złota czara ważąca dziesięć syklów i napełniona kadzidłem, ¹⁵ młode cielę, baran i roczne jagnię – na ofiarę całopalną, ¹⁶ kozioł – na ofiarę przebłagalną, ¹⁷ wreszcie: dwa woły, pięć baranów, pięć kozłów i pięć rocznych jagniąt – na ofiarę wspólnotową. Takie dary ofiarne złożył Nachszon, syn Amminadaba.

OFIARA PLEMIENIA ISSACHARA

¹⁸ W drugim dniu swoje dary przyniósł Netaneel, syn Suara, wódz plemienia Issachara.¹⁹ Jego darami ofiarnymi były: srebrna misa wagi stu trzydziestu syklów oraz srebrny kociołek ważący siedemdziesiąt syklów, według wagi sykla świątynnego. Obydwa naczynia były napełnione najlepszą mąką rozczynioną oliwą – na ofiarę pokarmową. ²⁰ Dalej: złota czara ważąca dziesięć syklów i napełniona kadzidłem, ²¹ młode cielę, baran i roczne jagnię – na ofiarę całopalną, ²² kozioł – na ofiarę przebłagalną, ²³ wreszcie: dwa woły, pięć baranów, pięć kozłów i pięć rocznych jagniąt – na ofiarę wspólnotową. Takie dary ofiarne złożył Netaneel, syn Suara.

OFIARA PLEMIENIA ZABULONA

²⁴ W trzecim dniu swoje dary przyniósł Eliab, syn Chelona, wódz plemienia Zabulona. ²⁵ Jego darami ofiarnymi były: srebrna misa wagi stu trzydziestu syklów oraz srebrny kociołek ważący siedemdziesiąt syklów, według wagi sykla świątynnego. Obydwa naczynia były napełnione najlepszą mąką rozczynioną oliwą – na ofiarę pokarmową. ²⁶ Dalej: złota czara ważąca dziesięć syklów i napełniona kadzidłem, ²⁷ młode cielę, baran i roczne jagnię – na ofiarę całopalną, ²⁸ kozioł – na ofiarę przebłagalną, ²⁹ wreszcie: dwa woły, pięć baranów, pięć kozłów i pięć rocznych jagniąt – na ofiarę wspólnotową. Takie dary ofiarne złożył Eliab, syn Chelona.

OFIARA PLEMIENIA RUBENA

³⁰ Czwartego dnia swoje dary przyniósł Elisur, syn Szedeura, wódz plemienia Rubena. ³¹ Jego darami ofiarnymi były: srebrna misa wagi stu trzydziestu syklów oraz srebrny kociołek ważący siedemdziesiąt syklów, według wagi sykla świątynnego. Obydwa naczynia były napełnione najlepszą mąką rozczynioną oliwą – na ofiarę pokarmową. ³² Dalej: złota czara ważąca dziesięć syklów i napełniona kadzidłem, ³³ młode cielę, baran i roczne jagnię – na ofiarę całopalną, ³⁴ kozioł – na ofiarę przebłagalną, ³⁵ wreszcie: dwa woły, pięć baranów, pięć kozłów i pięć rocznych jagniąt – na ofiarę wspólnotową. Takie dary ofiarne złożył Elisur, syn Szedeura.

OFIARA PLEMIENIA SYMEONA

³⁶ Piątego dnia swoje dary przyniósł Szelumiel, syn Suriszaddaja, wódz plemienia Symeona. ³⁷ Jego darami ofiarnymi były: srebrna misa wagi stu trzydziestu syklów oraz srebrny kociołek ważący siedemdziesiąt syklów, według wagi sykla świątynnego. Obydwa naczynia były napełnione najlepszą mąką rozczynioną oliwą – na ofiarę pokarmową. ³⁸ Dalej: złota czara ważąca dziesięć syklów i napełniona kadzidłem, ³⁹ młode cielę, baran i roczne jagnię – na ofiarę całopalną, ⁴⁰ kozioł – na ofiarę przebłagalną, ⁴¹ wreszcie: dwa woły, pięć baranów, pięć kozłów i pięć rocznych jagniąt – na ofiarę wspólnotową. Takie dary ofiarne złożył Szelumiel, syn Suriszaddaja.

OFIARA PLEMIENIA GADA

⁴² Szóstego dnia swoje dary przyniósł Eliasaf, syn Deuela, wódz plemienia Gada. ⁴³ Jego darami ofiarnymi były: srebrna misa wagi stu trzydziestu syklów oraz srebrny kociołek ważący siedemdziesiąt syklów, według wagi sykla świątynnego. Obydwa naczynia były napełnione najlepszą mąką rozczynioną oliwą – na ofiarę pokarmową. ⁴⁴ Dalej: złota czara ważąca dziesięć syklów i napełniona kadzidłem, ⁴⁵ młode cielę, baran i roczne jagnię – na ofiarę całopalną, ⁴⁶ kozioł – na ofiarę przebłagalną, ⁴⁷ wreszcie: dwa woły, pięć baranów, pięć kozłów i pięć rocznych jagniąt – na ofiarę wspólnotową. Takie dary ofiarne złożył Eliasaf, syn Deuela.

OFIARA PLEMIENIA EFRAIMA

⁴⁸ Siódmego dnia swoje dary przyniósł Eliszama, syn Ammihuda, wódz plemienia Efraima. ⁴⁹ Jego darami ofiarnymi były: srebrna misa wagi stu trzydziestu syklów oraz srebrny kociołek ważący siedemdziesiąt syklów, według wagi sykla świątynnego. Obydwa naczynia były napełnione najlepszą mąką rozczynioną oliwą – na ofiarę pokarmową. ⁵⁰ Dalej: złota czara ważąca dziesięć syklów i napełniona kadzidłem, ⁵¹ młode cielę, baran i roczne jagnię – na ofiarę całopalną, ⁵² kozioł – na ofiarę przebłagalną, ⁵³ wreszcie: dwa woły, pięć baranów, pięć kozłów i pięć rocznych jagniąt – na ofiarę wspólnotową. Takie dary ofiarne złożył Eliszama, syn Ammihuda.

OFIARA PLEMIENIA MANASSESA

⁵⁴ Ósmego dnia swoje dary przyniósł Gamliel, syn Pedahsura, wódz plemienia Manassesa. ⁵⁵ Jego darami ofiarnymi były: srebrna misa wagi stu trzydziestu syklów oraz srebrny kociołek ważący siedemdziesiąt syklów, według wagi sykla świątynnego. Obydwa naczynia były napełnione najlepszą mąką rozczynioną oliwą – na ofiarę pokarmową. ⁵⁶ Dalej: złota czara ważąca dziesięć syklów i napełniona kadzidłem, ⁵⁷ młode cielę, baran i roczne jagnię – na ofiarę całopalną, ⁵⁸ kozioł – na ofiarę przebłagalną, ⁵⁹ wreszcie: dwa woły, pięć baranów, pięć kozłów i pięć rocznych jagniąt – na ofiarę wspólnotową. Takie dary ofiarne złożył Gamliel, syn Pedahsura.

OFIARA PLEMIENIA BENIAMINA

⁶⁰ Dziewiątego dnia swoje dary przyniósł Abidan, syn Gideoniego, wódz plemienia Beniamina. ⁶¹ Jego darami ofiarnymi były: srebrna misa wagi stu trzydziestu syklów oraz srebrny kociołek ważący siedemdziesiąt syklów, według wagi sykla świątynnego. Obydwa naczynia były napełnione najlepszą mąką rozczynioną oliwą – na ofiarę pokarmową. ⁶² Dalej: złota czara ważąca dziesięć syklów i napełniona kadzidłem, ⁶³ młode cielę, baran i roczne jagnię – na ofiarę całopalną, ⁶⁴ kozioł – na ofiarę przebłagalną, ⁶⁵ wreszcie: dwa woły, pięć baranów, pięć kozłów i pięć rocznych jagniąt – na ofiarę wspólnotową. Takie dary ofiarne złożył Abidan, syn Gideoniego.

OFIARA PLEMIENIA DANA

⁶⁶ Dziesiątego dnia swoje dary przyniósł Achiezer, syn Ammiszaddaja, wódz plemienia Dana. ⁶⁷ Jego darami ofiarnymi były: srebrna misa wagi stu trzydziestu syklów oraz srebrny kociołek ważący siedemdziesiąt syklów, według wagi sykla świątynnego. Obydwa naczynia były napełnione najlepszą mąką rozczynioną oliwą – na ofiarę pokarmową. ⁶⁸ Dalej: złota czara ważąca dziesięć syklów i napełniona kadzidłem, ⁶⁹ młode cielę, baran i roczne jagnię – na ofiarę całopalną, ⁷⁰ kozioł – na ofiarę przebłagalną, ⁷¹ wreszcie: dwa woły, pięć baranów, pięć kozłów i pięć rocznych jagniąt – na ofiarę wspólnotową. Takie dary ofiarne złożył Achiezer, syn Ammiszaddaja.

OFIARA PLEMIENIA ASERA

⁷² Jedenastego dnia swoje dary przyniósł Pagiel, syn Okrana, wódz plemienia Asera. ⁷³ Jego darami ofiarnymi były: srebrna misa wagi stu trzydziestu syklów oraz srebrny kociołek ważący siedemdziesiąt syklów, według wagi sykla świątynnego. Obydwa naczynia były napełnione najlepszą mąką rozczynioną oliwą – na ofiarę pokarmową. ⁷⁴ Dalej: złota czara ważąca dziesięć syklów i napełniona kadzidłem, ⁷⁵ młode cielę, baran i roczne jagnię – na ofiarę całopalną, ⁷⁶ kozioł – na ofiarę przebłagalną, ⁷⁷ wreszcie: dwa woły, pięć baranów, pięć kozłów i pięć rocznych jagniąt – na ofiarę wspólnotową. Takie dary ofiarne złożył Pagiel, syn Okrana.

OFIARA PLEMIENIA NEFTALEGO

⁷⁸ Dwunastego dnia swoje dary przyniósł Achira, syn Enana, wódz plemienia Neftalego. ⁷⁹ Jego darami ofiarnymi były: srebrna misa wagi stu trzydziestu syklów oraz srebrny kociołek ważący siedemdziesiąt syklów, według wagi sykla świątynnego. Obydwa naczynia były napełnione najlepszą mąką rozczynioną oliwą – na ofiarę pokarmową. ⁸⁰ Dalej: złota czara ważąca dziesięć syklów i napełniona kadzidłem, ⁸¹ młode cielę, baran i roczne jagnię – na ofiarę całopalną, ⁸² kozioł – na ofiarę przebłagalną, ⁸³ wreszcie: dwa woły, pięć baranów, pięć kozłów i pięć rocznych jagniąt – na ofiarę wspólnotową. Takie dary ofiarne złożył Achira, syn Enana.

PODSUMOWANIE ZŁOŻONYCH OFIAR

⁸⁴ Takie dary ofiarne złożyli wodzowie izraelscy na poświęcenie ołtarza, w dniu jego namaszczenia: dwanaście srebrnych mis, dwanaście srebrnych kociołków i dwanaście złotych czar. ⁸⁵ Każda misa ważyła po sto trzydzieści syklów, a każdy kociołek po siedemdziesiąt. Wszystkie te naczynia ważyły razem dwa tysiące czterysta syklów srebra według wagi sykla świątynnego. ⁸⁶ Złotych czar napełnionych kadzidłem było dwanaście, a każda czara ważyła dziesięć syklów według wagi sykla świątynnego. Złoto tych czar ważyło ogółem sto dwadzieścia syklów. ⁸⁷ Wszystkiego bydła przeznaczonego na ofiarę całopalną było: dwanaście cieląt, dwanaście baranów, dwanaście rocznych jagniąt wraz z dołączoną do nich ofiarą pokarmową. Kozłów na ofiarę przebłagalną było również dwanaście. ⁸⁸ Bydła przeznaczonego na ofiarę wspólnotową było: dwadzieścia cztery woły, sześćdziesiąt baranów, sześćdziesiąt kozłów i sześćdziesiąt rocznych jagniąt. Takie były dary ofiarne złożone z okazji poświęcenia ołtarza, po jego namaszczeniu.

SPOTKANIE MOJŻESZA Z PANEM

⁸⁹ Gdy Mojżesz wchodził do Namiotu Spotkania, aby rozmawiać z Panem, słyszał głos przemawiający do niego spomiędzy dwóch cherubów, znad płyty przebłagalnej, przykrywającej Arkę Świadectwa. W ten sposób przemawiał do niego.

ZBIÓR PRAW

PRZYGOTOWANIE ŚWIECZNIKA

Rozdział 8

8 ¹ Pan rzekł do Mojżesza: ² „Powiedz Aaronowi: «Gdy ustawisz lampy, wówczas siedem lamp ma rzucać światło na przednią stronę świecznika»”. ³ Aaron ustawił więc lampy na przedniej stronie świecznika zgodnie z tym, co nakazał PAN Mojżeszowi. ⁴ Cały świecznik był wykuty ze złota, od podstawy aż po kwiaty. Był zrobiony według wzoru, który Pan podał Mojżeszowi.

ŚWIĘCENIA I SŁUŻBA LEWITÓW

⁵ Pan przemówił do Mojżesza: ⁶ „Weź lewitów spośród Izraela i dokonaj ich oczyszczenia. ⁷ Zrobisz to w następujący sposób: pokropisz ich wodą oczyszczenia, a oni ogolą całe ciało z włosów i wypiorą swoje ubranie. W ten sposób zostaną oczyszczeni. ⁸ Wezmą młodego cielca, a do tego jako ofiarę pokarmową najlepszą mąkę rozczynioną oliwą. Drugiego młodego cielca weźmiesz na ofiarę przebłagalną. ⁹ Następnie przyprowadzisz lewitów przed Namiot Spotkania i zgromadzisz całą społeczność Izraela. ¹⁰ Polecisz lewitom stanąć przed Panem, a Izraelici włożą na nich ręce. ¹¹ Aaron przedstawi Panu lewitów gestem kołysania jako ofiarę ze strony Izraela. W ten sposób rozpoczną oni służbę dla Pana. ¹² Lewici włożą teraz ręce na głowy cielców. Jednego z nich złożysz jako ofiarę przebłagalną, a drugiego jako ofiarę całopalną dla Pana i w ten sposób dokonasz za lewitów zadośćuczynienia. ¹³ Następnie postawisz lewitów przed Aaronem i jego synami i obrzędowym gestem kołysania ofiarujesz ich Panu. ¹⁴ W ten sposób wyłączysz lewitów spośród Izraela i będą oni należeć do Mnie. ¹⁵ Potem lewici pójdą służyć do Namiotu Spotkania. Ty natomiast ich oczyścisz i ofiarujesz obrzędowym gestem kołysania. ¹⁶ Będą Mi całkowicie oddani spośród Izraelitów. Wziąłem ich bowiem dla siebie w zamian za wszystkich, którzy otwarli łona matek, czyli za pierworodnych Izraelitów. ¹⁷ Do Mnie przecież należy wszystko, co jest pierworodne w Izraelu, zarówno spośród ludzi, jak i bydła. Poświęciłem ich dla siebie w tym dniu, kiedy wytraciłem wszystko, co pierworodne w ziemi egipskiej. ¹⁸ Teraz biorę lewitów w miejsce wszystkich pierworodnych synów Izraela. ¹⁹ Oddaję lewitów Aaronowi i jego synom, aby w Namiocie Spotkania pełnili służbę zamiast Izraelitów i by dokonywali za nich zadośćuczynienia. W ten sposób nie spotka ich kara w przypadku, gdyby sami zbliżyli się do miejsca świętego”. ²⁰ Mojżesz, Aaron i cała społeczność Izraela postąpili z lewitami tak, jak Pan nakazał Mojżeszowi. Tak właśnie postąpili z nimi Izraelici. ²¹ Lewici oczyścili się i wyprali swoje szaty. Aaron obrzędowym gestem kołysania ofiarował ich Panu i dokonał zadośćuczynienia, aby ich oczyścić. ²² Następnie lewici pod nadzorem Aarona i jego synów przystąpili do pełnienia służby w Namiocie Spotkania. Postąpiono więc z lewitami tak, jak Pan polecił Mojżeszowi.

²³ Pan rzekł do Mojżesza: ²⁴ „Lewitów obowiązuje takie prawo: po ukończeniu dwudziestego piątego roku życia każdy z nich jest zobowiązany do pełnienia służby w Namiocie Spotkania. ²⁵ Po ukończeniu pięćdziesiątego roku życia ustają ich zobowiązania i nie będą już służyć. ²⁶ Mogą pomagać swoim braciom w wykonywaniu ich obowiązków w Namiocie Spotkania, ale służby nie wolno im pełnić. Tak postąpisz z lewitami, jeśli chodzi o ich służbę”.

UZUPEŁNIENIE PRZEPISÓW DOTYCZĄCYCH PASCHY

Rozdział 9

9 ¹ W pierwszym miesiącu drugiego roku po wyjściu z Egiptu przemówił Pan do Mojżesza na pustyni Synaj: ² „W oznaczonym czasie Izraelici powinni świętować Paschę. ³ Będziecie ją świętować czternastego dnia tego miesiąca, o zmierzchu. Świętujcie ją w wyznaczonym czasie, zachowując wszystkie obowiązujące prawa i zwyczaje”. ⁴ Mojżesz nakazał więc Izraelitom świętować Paschę. ⁵ Świętowali Paschę na pustyni Synaj o zmierzchu, czternastego dnia pierwszego miesiąca. Izraelici wypełnili wszystko, co PAN nakazał Mojżeszowi.

⁶ Znaleźli się jednak ludzie, którzy dotykając ludzkich zwłok, stali się nieczyści i nie mogli w tym dniu świętować Paschy. Mężczyźni ci jeszcze tego samego dnia udali się do Mojżesza i Aarona ⁷ i powiedzieli im: „Jesteśmy nieczyści, ponieważ dotknęliśmy ludzkich zwłok. Dlaczego jednak mamy być wykluczeni spośród Izraelitów składających w wyznaczonym czasie dar ofiarny dla Pana?”. ⁸ Mojżesz im odpowiedział: „Zaczekajcie, aż się dowiem, co Pan postanowi w waszej sprawie”. ⁹ Pan powiedział do Mojżesza: ¹⁰ „Oznajmij Izraelitom: «Jeśli ktoś z was lub waszych dzieci stanie się nieczysty, bo dotknął zwłok, lub będzie odbywał daleką podróż, mimo to będzie świętować Paschę dla Pana. ¹¹ Niech ją świętuje o zmierzchu, czternastego dnia drugiego miesiąca, spożywając baranka z przaśnym chlebem i gorzkimi ziołami. ¹² Nie pozostawią oni nic do rana i nie połamią kości baranka. Zachowają wszystkie przepisy świętowania Paschy. ¹³ Kto jednak jest czysty i nie odbywa podróży, a zaniedba świętowania Paschy, powinien być wykluczony ze swojego ludu. Człowiek ten poniesie karę za swój grzech, ponieważ w oznaczonym czasie nie złożył daru ofiarnego dla Pana. ¹⁴ Gdyby jakiś cudzoziemiec znajdujący się pośród was chciał obchodzić Paschę dla Pana, może ją świętować według paschalnych praw i zwyczajów. Cudzoziemców i tubylców będzie obowiązywać to samo prawo»”.

OBŁOK NAD ŚWIĘTYM MIESZKANIEM

¹⁵ W dniu, w którym ustawiono święte mieszkanie, obłok okrył święte mieszkanie, czyli Namiot Świadectwa. Wieczorem obłok był jak ogień i taki pozostawał nad świętym mieszkaniem aż do rana. ¹⁶ I tak było stale: w ciągu dnia święte mieszkanie było okryte obłokiem, a w nocy jakby blaskiem ognia. ¹⁷ Kiedy obłok podnosił się nad Namiotem, Izraelici ruszali w drogę, a gdzie obłok się zatrzymywał, tam Izraelici rozbijali obóz. ¹⁸ Tak więc na rozkaz Pana Izraelici ruszali w drogę i na Jego rozkaz się zatrzymywali. Tak długo stali obozem, dopóki obłok utrzymywał się nad świętym mieszkaniem. ¹⁹ Nawet gdy obłok przez długi czas był nad świętym mieszkaniem, Izraelici, wierni poleceniu Pana, nie ruszali się z miejsca. ²⁰ Zdarzało się i tak, że obłok pozostawał nad świętym mieszkaniem tylko przez kilka dni. Wówczas rozbijali obóz na rozkaz Pana i na rozkaz Pana go zwijali. ²¹ A było nawet tak, że obłok pozostawał tylko od wieczora do rana. Gdy rano się podnosił, wtedy i oni wyruszali. Czy więc obłok podnosił się za dnia, czy też w nocy, oni zaraz wyruszali. ²² Jeśli obłok utrzymywał się nad świętym mieszkaniem dwa dni, miesiąc czy cały rok, Izraelici stali obozem i nie wyruszali w drogę. Skoro tylko się podnosił, wyruszali i oni. ²³ Zatrzymywali się na rozkaz Pana i na Jego rozkaz ruszali w drogę. Pełnili więc służbę wiernie, według rozkazu Pana, jak im to przekazywał Mojżesz.

SREBRNE TRĄBY

Rozdział 10

10 ¹ Pan powiedział Mojżeszowi: ² „Sporządź sobie dwie srebrne trąby. Wykuj je, aby ci służyły do zwoływania społeczności Izraelitów i dawania sygnału, żeby zwijać obóz. ³ Gdy zatrąbi się na obydwu, cała społeczność Izraelitów powinna zgromadzić się przy tobie u wejścia do Namiotu Spotkania. ⁴ Kiedy zatrąbi się na jednej, wtedy zbiorą się przy tobie wodzowie, naczelnicy oddziałów izraelskich. ⁵ Gdy zatrąbicie przeciągle, wówczas zwiną obóz ci, którzy się rozłożyli po stronie wschodniej. ⁶ Gdy drugi raz przeciągle zatrąbicie, zwiną obóz ci, którzy go rozbili po stronie południowej. Sygnałem do zwinięcia obozu będzie przeciągły głos trąby. ⁷ Na zwołanie zgromadzenia zatrąbicie niezbyt głośno. ⁸ Trąbić mają kapłani, potomkowie Aarona. Będzie to wiecznym prawem dla was i wszystkich następnych pokoleń. ⁹ Gdy będziecie w waszym kraju wyruszać na wojnę przeciwko nieprzyjacielowi, który was uciska, zatrąbicie mocno na alarm. Przypomnicie się Panu, waszemu Bogu i zostaniecie wyzwoleni od waszych wrogów. ¹⁰ Również podczas waszych dni radosnych, podczas świąt i nowiu księżyca będziecie dąć w trąby przy składaniu ofiar całopalnych i wspólnotowych. Tak przypomnicie o sobie waszemu Bogu. Ja jestem Panem, waszym Bogiem”.

WĘDRÓWKA OD GÓRY SYNAJ KU RÓWNINOM MOABU

WYMARSZ

¹¹ Dwudziestego dnia drugiego miesiąca, drugiego roku podniósł się obłok nad mieszkaniem Świadectwa. ¹² Wtedy Izraelici wyruszyli w drogę z pustyni Synaj, każdy według swojej kolejności. Obłok zatrzymał się na pustyni Paran. ¹³ Tak ruszyli po raz pierwszy według rozkazu Pana wydanego im przez Mojżesza. ¹⁴ Jako pierwszy wyruszył znak obozu Judy, podzielonego na oddziały, którym przewodził Nachszon, syn Amminadaba. ¹⁵ Oddziały plemienia potomków Issachara prowadził Netaneel, syn Suara. ¹⁶ Oddziały plemienia potomków Zabulona prowadził Eliab, syn Chelona. ¹⁷ Wyruszyli, gdy złożono święte mieszkanie, które nieśli Gerszonici i Meraryci.

¹⁸ Następnie wyruszył znak obozu potomków Rubena, według swoich oddziałów, którym przewodził Elisur, syn Szedeura. ¹⁹ Oddziały plemienia potomków Symeona prowadził Szelumiel, syn Suriszaddaja. ²⁰ Oddziały plemienia potomków Gada prowadził Eliasaf, syn Deuela. ²¹ Teraz ruszyli Kehatyci, którzy dźwigali sprzęty najświętsze. Zanim oni przybyli, inni ustawili już święte mieszkanie.

²² Następnie wyruszył znak obozu potomków Efraima, według swoich oddziałów, którym przewodził Eliszama, syn Ammihuda. ²³ Oddziały plemienia potomków Manassesa prowadził Gamliel, syn Pedahsura. ²⁴ Oddziały plemienia potomków Beniamina prowadził Abidan, syn Gideoniego.

²⁵ Teraz wyruszył znak obozu potomków Dana, według swoich zastępów, tworząc tylną straż całego obozu. Ich oddziałom przewodził Achiezer, syn Ammiszaddaja. ²⁶ Oddziały plemienia potomków Asera prowadził Pagiel, syn Okrana. ²⁷ Wreszcie oddziały plemienia potomków Neftalego prowadził Achira, syn Enana. ²⁸ Taki był porządek marszu Izraelitów podzielonych na oddziały. W ten sposób wyruszali.

MOJŻESZ I CHOBAB

²⁹ Mojżesz powiedział do swojego teścia Chobaba, syna Reuela, Madianity: „Ruszamy do kraju, o którym Pan powiedział: «Dam go wam». Chodź z nami, a będziesz miał udział w dobrach, które Pan przyrzekł Izraelowi”. ³⁰ Lecz Chobab mu odpowiedział: „Nie pójdę z wami, lecz wrócę do mojego kraju i do mojej rodziny”. ³¹ „Nie opuszczaj nas – rzekł Mojżesz – bo ty znasz miejsca na pustyni, gdzie moglibyśmy rozbijać obóz, ty będziesz naszym przewodnikiem. ³² Gdy pójdziesz z nami, dopuścimy cię do udziału we wszystkich dobrach, których nam Pan udzieli”. ³³ Wyruszyli więc od góry Pana i maszerowali trzy dni. Arka Przymierza Pana szła przed nimi przez te trzy dni, aby im wskazać miejsce postoju. ³⁴ Kiedy wyruszali z obozu, podczas dnia był nad nimi obłok Pana. ³⁵ Gdy arka ruszała w drogę, Mojżesz mówił:

„Powstań, o Panie, i niech się rozproszą Twoi nieprzyjaciele,

a ci, którzy Cię nienawidzą, niech uciekną przed Tobą!”.

³⁶ A gdy się zatrzymywała, mówił:

„Wróć, o PANIE, do licznych zastępów Izraela”.

SZEMRANIE LUDU

Rozdział 11

11 ¹ Pewnego dnia lud zaczął narzekać, co PAN uznał za złe. Kiedy Pan to usłyszał, rozgniewał się. Rozpalił się przeciwko nim Jego ogień i zniszczył kraniec obozu. ² Lud wołał do Mojżesza, a on wstawił się u Pana i ogień wygasł. ³ Dlatego nazwano to miejsce Tabeera, ponieważ tu wybuchł ogień Pana. ⁴ Była wśród nich zbieranina ludzi, których ogarnęła wielka żądza. Wówczas także Izraelici zaczęli płakać i wołać: „Któż nam da mięsa, abyśmy się najedli? ⁵ Wspominamy ryby, które za darmo jadaliśmy w Egipcie, jak również ogórki, melony, pory, cebulę i czosnek. ⁶ A teraz wysycha nam gardło, gdyż nie widzimy nic innego prócz manny”. ⁷ A manna była jak nasiona kolendry i miała wygląd podobny do żywicy. ⁸ Ludzie wychodzili i zbierali ją, potem mełli w ręcznych młynkach albo tłukli w moździerzach, gotowali w garnkach lub robili z niej placki. Smak miała taki jak ciasto na oliwie. ⁹ Gdy rosa opadała w nocy na obóz, wraz z nią opadała także manna.

¹⁰ Mojżesz słyszał, że ludzie płaczą w swoich rodzinach, każdy u wejścia do swojego namiotu. Wtedy PAN bardzo się rozgniewał. Mojżeszowi to się nie podobało. ¹¹ Rzekł więc Mojżesz do Pana: „Dlaczego tak źle się obchodzisz ze swoim sługą? Czemu nie znalazłem łaski w Twoich oczach, że złożyłeś na mnie ciężar całego tego ludu? ¹² Czy to ja począłem cały ten lud w łonie albo czy to ja go zrodziłem, że mi powiedziałeś: «Noś go na swoim łonie, jak piastunka nosi dziecko, i zanieś go do ziemi, którą poprzysiągłem dać ich przodkom»? ¹³ Skądże wezmę mięsa, aby dać całemu ludowi? A przecież podnoszą skargę przeciwko mnie i wołają: «Daj nam mięsa do jedzenia!». ¹⁴ Nie mogę już sam dłużej dźwigać całego tego ludu, to dla mnie zbyt ciężkie. ¹⁵ Jeśli tak chcesz ze mną postępować, a znalazłem łaskę w Twoich oczach, to raczej mnie zabij, bym nie doznawał już więcej udręki”.

¹⁶ Pan rzekł do Mojżesza: „Zwołaj Mi siedemdziesięciu mężczyzn spośród starszyzny Izraela, których znasz jako ludzi doświadczonych i wpływowych. A gdy się zgromadzą, niech staną wraz z tobą w Namiocie Spotkania. ¹⁷ Wtedy Ja zstąpię i będę z tobą rozmawiał. Wezmę z ducha, który jest w tobie i im go przekażę. Będą razem z tobą dźwigać ciężar tego ludu, a ty nie będziesz go już musiał dźwigać sam. ¹⁸ Ludowi natomiast powiedz: «Oczyśćcie się na jutro, a będziecie jeść mięso. Narzekaliście przed Panem i lamentowaliście: Kto nam da mięso, abyśmy jedli? O, jak dobrze nam było w Egipcie! Teraz Pan da wam mięso do jedzenia. ¹⁹ Będziecie je jeść nie tylko przez jeden dzień, czy przez dwa, pięć, dziesięć lub dwadzieścia dni, ²⁰ lecz przez cały miesiąc, aż wam to nosem wyjdzie i zupełnie obrzydnie. Wzgardziliście bowiem Panem, który jest pośród was i narzekaliście przed Nim, mówiąc: I po cóż wyszliśmy z Egiptu?»”. ²¹ Mojżesz odpowiedział: „Sześćset tysięcy pieszych liczy ten lud, pośród którego przebywam, a Ty mówisz: «Dam im mięso i będą jeść przez cały miesiąc». ²² Gdyby się zabiło dla nich całą trzodę i bydło, czyżby im to wystarczyło? Czy mieliby dosyć, gdyby się dla nich złowiło wszystkie ryby morskie?”. ²³ Pan jednak odpowiedział Mojżeszowi: „Czyż moja ręka nie jest dość potężna? Sam się przekonasz, czy moje słowo spełni się, czy nie”.

²⁴ Mojżesz wyszedł, aby oznajmić ludowi słowa Pana. Następnie zgromadził siedemdziesięciu spośród starszych ludu i ustawił ich wokół Namiotu. ²⁵ Wtedy Pan zstąpił w chmurze i rozmawiał z nim. Wziął ducha, który był w nim i przekazał go tym siedemdziesięciu starszym. A kiedy duch na nich spoczął, zaczęli prorokować. Ale to nie powtórzyło się więcej.

²⁶ Dwóch mężczyzn pozostało jednak w obozie. Jeden z nich nazywał się Eldad, a drugi Medad. Na nich też zstąpił duch, bo chociaż nie przybyli do Namiotu, należeli jednak do wezwanych. Ich również ogarnęło w obozie natchnienie prorockie. ²⁷ Przybiegł pewien młodzieniec i doniósł Mojżeszowi: „Eldad i Medad prorokują w obozie”. ²⁸ Jozue, syn Nuna, który od młodości służył Mojżeszowi, powiedział: „Mojżeszu, mój panie, zabroń im tego!”. ²⁹ Ale Mojżesz odrzekł: „Czy jesteś o mnie zazdrosny? Oby tak cały lud Pana prorokował! Oby Pan udzielił mu swojego ducha!”. ³⁰ Następnie Mojżesz razem ze starszyzną Izraela udał się z powrotem do obozu.

PRZEPIÓRKI

³¹ Nagle zerwał się wiatr zesłany przez Pana i przyniósł od strony morza przepiórki. Rzucił je na obóz i wokoło niego na odległość jednego dnia drogi. Powstała z nich na ziemi warstwa na dwa łokcie. ³² Lud zbierał przepiórki przez dzień, noc i następny dzień. Każdy zebrał przynajmniej po dziesięć chomerów. Ułożyli je warstwami wokół obozu. ³³ Mieli jeszcze w ustach niezjedzone mięso, gdy wybuchnął przeciwko ludowi gniew Pana, który go dotknął wielką klęską. ³⁴ Dlatego nazwano to miejsce Kibrot-Taawa, ponieważ tu pogrzebano ludzi, którzy ulegli pożądaniu. ³⁵ Z Kibrot-Taawa lud ruszył do Chaserot i tam się zatrzymał.

ROSZCZENIA MIRIAM I AARONA

Rozdział 12

12 ¹ Miriam i Aaron robili Mojżeszowi wymówki z powodu Kuszytki, którą wziął za żonę. Rzeczywiście bowiem ożenił się z Kuszytką. ² Mówili oni: „Czy Pan rozmawiał z samym tylko Mojżeszem? Czy nie przemawiał On również do nas?”. Pan to usłyszał. ³ Mojżesz natomiast był człowiekiem bardzo pokornym, najpokorniejszym ze wszystkich ludzi, którzy żyli na ziemi. ⁴ Nagle rozkazał Pan Mojżeszowi, Aaronowi i Miriam: „Idźcie we troje do Namiotu Spotkania!”. I poszli tam wszyscy troje, ⁵ a Pan zstąpił w postaci słupa obłoku i zatrzymał się przy wejściu do Namiotu. Wezwał Aarona i Miriam, a gdy oboje się zbliżyli, ⁶ rzekł: „Posłuchajcie moich słów:

Jeśli pojawi się między wami prorok,

Ja, PAN, dam mu się poznać w widzeniach,

w snach będę mówił do niego.

⁷ Ale inaczej jest z moim sługą Mojżeszem:

On jest wiarygodny w całym moim domu.

⁸ Twarzą w twarz z nim rozmawiam,

jawnie, bez tajemnych zagadek.

On ogląda postać Pana.

Skąd więc macie odwagę występować przeciwko memu słudze Mojżeszowi?”.

⁹ PAN rozgniewał się na nich i odszedł. ¹⁰ Skoro tylko obłok oddalił się od Namiotu, nagle Miriam stała się biała jak śnieg od trądu. Gdy Aaron odwrócił się do niej, spostrzegł, że jest trędowata. ¹¹ Wtedy powiedział do Mojżesza: „Panie mój, proszę cię, nie karz nas za grzech, który lekkomyślnie popełniliśmy. Jesteśmy winni. ¹² Nie pozwól jednak, aby ona stała się jak martwy płód, który wychodzi z łona matki na wpół rozłożony”. ¹³ Wtedy Mojżesz zawołał głośno do Pana: „O Boże, błagam Cię, uzdrów ją!”. ¹⁴ Pan rzekł do Mojżesza: „Gdyby ojciec plunął jej w twarz, czy nie musiałaby się wstydzić przez siedem dni? Niech więc będzie na siedem dni usunięta z obozu, a potem znów może być przyjęta”. ¹⁵ Tak więc Miriam została usunięta na siedem dni z obozu. Lud jednak nie ruszał dalej, dopóki Miriam nie została z powrotem przyjęta. ¹⁶ Następnie lud wyruszył z Chaserot i rozbił obóz na pustyni Paran.

IZRAELSCY ZWIADOWCY W KANAANIE

Rozdział 13

13 ¹ Pan powiedział do Mojżesza: ² „Wyślij ludzi, aby zbadali kraj Kanaan, który chcę oddać Izraelitom. Wyślijcie z każdego plemienia po jednym mężczyźnie wybranym spośród przywódców”. ³ Mojżesz, zgodnie z rozkazem Pana, wysłał ich z pustyni Paran. Wszyscy oni byli przywódcami Izraelitów. ⁴ Takie są ich imiona: z plemienia Rubena – Szammua, syn Zakkura; ⁵ z plemienia Symeona – Szafat, syn Choriego; ⁶ z plemienia Judy – Kaleb, syn Jefunnego; ⁷ z plemienia Issachara – Igaal, syn Józefa; ⁸ z plemienia Efraima – Ozeasz, syn Nuna; ⁹ z plemienia Beniamina – Palti, syn Rafu; ¹⁰ z plemienia Zabulona – Gaddiel, syn Sodiego; ¹¹ z plemienia Józefa: z plemienia Manassesa – Gaddi, syn Susiego; ¹² z plemienia Dana – Ammiel, syn Gemalliego; ¹³ z plemienia Asera – Setur, syn Miszaela; ¹⁴ z plemienia Neftalego – Nachbi, syn Wafsiego; ¹⁵ z plemienia Gada – Geuel, syn Makiego. ¹⁶ Takie są imiona mężczyzn, których Mojżesz wysłał, aby zbadali ten kraj. Ozeaszowi, synowi Nuna, zmienił on wówczas imię na Jozue. ¹⁷ Mojżesz wysłał ich, aby zbadali kraj Kanaan, mówiąc: „Idźcie przez Negeb i przejdźcie przez góry. ¹⁸ Zobaczcie, jak wygląda ten kraj i lud, który tam mieszka: czy jest silny, czy słaby; czy jest go mało, czy raczej dużo? ¹⁹ Zbadajcie, jaki jest kraj, w którym mieszka ten lud: czy jest on dobry, czy zły? I jakie są miasta, w których się osiedlił: czy są otwarte jak obozy, czy otoczone murami? ²⁰ Dalej, czy ziemia jest tam żyzna, czy jałowa, zalesiona, czy pozbawiona drzew? Bądźcie dzielni i przynieście trochę owoców tej ziemi”. A był to właśnie czas dojrzewania winogron.

²¹ Wyruszyli więc i badali kraj od pustyni Sin aż do Rechob, przy Lebo-Chamat. ²² Szli przez Negeb i przybyli do Hebronu, gdzie mieszkali Anakici: Achiman, Szeszaj i Talmaj. Hebron zbudowano siedem lat wcześniej niż Soan w Egipcie. ²³ Kiedy przybyli do doliny Eszkol, odcięli tam gałąź krzewu winnego razem z jedną kiścią winogron i nieśli ją we dwóch na drążku, a także trochę owoców granatowca i figowca. ²⁴ Miejsce to otrzymało później nazwę Eszkol ze względu na winogrono, które Izraelici tam odcięli.

²⁵ Po czterdziestu dniach wrócili z rozpoznania kraju. ²⁶ Przybyli do Mojżesza i Aarona oraz całej społeczności Izraelitów, którzy przebywali w Kadesz na pustyni Paran. Złożyli im sprawozdanie oraz pokazali owoce kraju. ²⁷ Opowiedzieli Mojżeszowi: „Udaliśmy się do kraju, do którego nas wysłałeś. Jest to rzeczywiście kraj opływający w mleko i miód, a oto jego owoce. ²⁸ Niestety, lud, który tam mieszka, jest silny, a miasta są obwarowane i bardzo wielkie. Widzieliśmy tam również Anakitów. ²⁹ Na terenie Negebu mieszkają Amalekici, natomiast Chetyci, Jebusyci i Amoryci zajmują okolice górskie, a nad morzem i nad brzegami Jordanu osiedlili się Kananejczycy”.

³⁰ Kaleb uspokajał lud, który zaczął się burzyć przeciwko Mojżeszowi: „Mimo wszystko możemy ruszać i wziąć ten kraj w posiadanie, gdyż z pewnością potrafimy go opanować”. ³¹ Mężczyźni jednak, którzy z nim wędrowali, mówili: „Nie możemy wyruszyć przeciwko temu ludowi, gdyż jest potężniejszy od nas”. ³² Zaczęli oni rozgłaszać złe wieści o kraju, który zbadali: „Kraj, który przeszliśmy dla rozpoznania, pożera swoich mieszkańców, a wszyscy ludzie, których tam widzieliśmy, są wysokiego wzrostu. ³³ Widzieliśmy tam nawet olbrzymów – Anakici bowiem są olbrzymami. Wydawało się nam, że przy nich jesteśmy jak szarańcza, i za takich też oni nas uważali”.

BUNT IZRAELITÓW

Rozdział 14

14 ¹ Cała społeczność podniosła głośny lament i lud płakał przez całą noc. ² Wszyscy Izraelici szemrali przeciwko Mojżeszowi i Aaronowi, a cała społeczność powiedziała im: „Obyśmy poumierali w Egipcie lub na tej pustyni. ³ Po co Pan prowadzi nas do tego kraju? Czy po to, abyśmy padli od miecza, a nasze żony i dzieci stały się łupem nieprzyjaciół? Czy nie lepiej byłoby wrócić do Egiptu?”. ⁴ Mówili więc jeden do drugiego: „Wybierzmy sobie wodza i wracajmy do Egiptu!”. ⁵ Wtedy Mojżesz i Aaron padli na twarz przed całym zgromadzeniem Izraelitów. ⁶ Jozue natomiast, syn Nuna, i Kaleb, syn Jefunnego – dwaj spośród tych, którzy badali kraj – rozdarli swoje szaty. ⁷ Mówili wszystkim Izraelitom: „Kraj, który przeszliśmy, aby go poznać, jest wspaniałym krajem! ⁸ Jeśli PAN będzie nam sprzyjał, to wprowadzi nas do niego i da nam ziemię, która rzeczywiście opływa w mleko i miód. ⁹ Ale nie buntujcie się przeciwko Panu. Nie lękajcie się też ludzi tego kraju, bo ich podbijemy. Nikt ich nie osłania, a z nami jest Pan! Nie musicie się ich bać!”.

GNIEW PANA I WSTAWIENNICTWO MOJŻESZA

¹⁰ Cała społeczność wołała, aby ich ukamienować. Wtem wobec wszystkich Izraelitów ukazała się nad Namiotem Spotkania chwała Pana. ¹¹ Pan powiedział do Mojżesza: „Dokądże jeszcze ten lud będzie Mną gardził? Dokądże nie będzie Mi wierzył, mimo znaków, jakie im uczyniłem? ¹² Wyniszczę ich zarazą i wydziedziczę, a ciebie uczynię ojcem innego narodu, który będzie większy i potężniejszy niż oni”. ¹³ Lecz Mojżesz rzekł do Pana: „Egipcjanie słyszeli, że Ty wyprowadziłeś spośród nich ten lud swoją mocą. ¹⁴ Donieśli też o tym mieszkańcom tego kraju. Słyszeli więc, że Ty, Panie, jesteś wśród tego ludu, że ukazujesz się mu jawnie, że Twój obłok unosi się nad nimi, że Ty idziesz przed nimi we dnie w postaci chmury, a w nocy w płomieniu ognia. ¹⁵ Gdy więc wytracisz ten lud aż do ostatniego mężczyzny, narody, które o tym usłyszą, powiedzą o Tobie: ¹⁶ «Pan wytracił ten lud na pustyni, ponieważ nie potrafił wprowadzić go do kraju, który mu obiecał». ¹⁷ Niech się okaże, Panie, Twoja moc, jak to obiecałeś, mówiąc:

¹⁸ «Ja jestem Panem cierpliwym i pełnym miłosierdzia, przebaczam winy i grzechy,

ale grzeszników nie zostawiam bez kary.

Dochodzę winy ojców na synach,

nawet w trzecim i czwartym pokoleniu».

¹⁹ Przebacz więc winę tego ludu

według wielkiego Twego miłosierdzia,

jak mu przebaczałeś od wyjścia z Egiptu aż dotąd”.

²⁰ Na to Pan odpowiedział: „Przebaczam, według twojej prośby! ²¹ Lecz na moje życie – chwała Pana napełni całą ziemię! ²² Wszyscy ludzie, którzy widzieli moją chwałę i znaki, jakie uczyniłem w Egipcie i na pustyni, a już dziesięciokrotnie wystawiali Mnie na próbę i nie słuchali mojego głosu, ²³ nie zobaczą tego kraju, który poprzysiągłem ich ojcom. Nie ujrzy go nikt, kto Mną wzgardził. ²⁴ Jedynie mojemu słudze Kalebowi, który inaczej myśli i bez wahania idzie za Mną, pozwolę wejść do tego kraju. Wejdzie on do niego, a jego potomstwo odziedziczy ten kraj. ²⁵ Ponieważ Amalekici i Kananejczycy zamieszkują równinę, jutro zawrócicie i pójdziecie przez pustynię w kierunku Morza Czerwonego”.

²⁶ Pan przemówił do Mojżesza i Aarona: ²⁷ „Jak długo jeszcze mam cierpieć tę przewrotną społeczność, która szemrze przeciwko Mnie? Dosyć się nasłuchałem narzekania Izraelitów. ²⁸ Powiedz im: «Na moje życie – wyrocznia Pana – postąpię z wami według tego, co powiedzieliście do Mnie. ²⁹ Tę pustynię zalegną trupy was wszystkich, którzyście przeciwko Mnie szemrali, każdego, kto został spisany w wieku od dwudziestu lat wzwyż. ³⁰ Nikt z was nie wejdzie do tego kraju – mimo iż przysiągłem, że tam zamieszkacie – z wyjątkiem Kaleba, syna Jefunnego, i Jozuego, syna Nuna. ³¹ Wprowadzę do tego kraju wasze małe dzieci, o których mówiliście, że zostaną wydane na łup wrogów. One poznają ziemię, którą wyście wzgardzili. ³² Wasze zwłoki natomiast legną na tej pustyni. ³³ Wasi synowie będą pasterzami na pustyni przez czterdzieści lat, ponosząc skutki waszej zdrady, aż wasze trupy zgniją na pustyni. ³⁴ Zbadaliście kraj w ciągu czterdziestu dni. Teraz każdy dzień zamieni się w rok i będziecie pokutować za wasze winy przez czterdzieści lat. Wtedy poznacie, co znaczy stawić Mi opór». ³⁵ Ja, Pan, to powiedziałem! Tak postąpię z tą niegodziwą zgrają, która sprzysięgła się przeciwko Mnie. Na tej pustyni zginą. Tu muszą wymrzeć”.

³⁶ Mężczyźni, których Mojżesz wysłał, aby zbadali kraj i którzy po powrocie, podając fałszywe wieści, pobudzili społeczność do szemrania, ³⁷ wszyscy, którzy rozpowiadali zatrważające wieści o kraju, pomarli wskutek plagi zesłanej przez Pana. ³⁸ Spośród tych, którzy wyruszyli zbadać kraj, pozostali przy życiu jedynie Jozue, syn Nuna, oraz Kaleb, syn Jefunnego.

³⁹ Mojżesz przekazał to wszystkim Izraelitom, a lud bardzo się zasmucił. ⁴⁰ Nazajutrz powstali o świtaniu i ruszyli na szczyt góry, mówiąc: „Ruszamy teraz do miejsca, o którym Pan mówił, gdyż uznajemy, że zawiniliśmy”. ⁴¹ Lecz Mojżesz im oświadczył: „Czemu przekraczacie rozkaz Pana? To wam się nie powiedzie! ⁴² Nie idźcie, gdyż Pana nie ma z wami! Poniesiecie klęskę z ręki waszych wrogów! ⁴³ Wystąpią przeciwko wam Amalekici i Kananejczycy, i polegniecie od ich miecza. Ponieważ wy odwróciliście się od Pana, On też nie będzie z wami”. ⁴⁴ Oni jednak w swoim uporze wyruszyli ku szczytowi góry. Arka Przymierza Pana i sam Mojżesz nie opuścili jednak swojego miejsca w obozie. ⁴⁵ Amalekici natomiast i Kananejczycy, którzy mieszkali na tych górach, wyszli przeciwko nim, pobili ich i ścigali aż do miejscowości Chorma.

PRZEPISY DOTYCZĄCE OFIAR

Rozdział 15

15 ¹ Pan przemówił do Mojżesza: ² „Powiedz Izraelitom: «Gdy wejdziecie do kraju, który daję wam na zamieszkanie, ³ będziecie składać Panu ofiary spalane – ofiary całopalne lub inne ofiary składane dla wypełnienia ślubu lub jako ofiary dobrowolne, czy też z okazji waszych świąt. Złożycie ofiary z bydła lub trzody na miłą woń dla Pana. ⁴ Ten, kto składa swój dar ofiarny Panu, przyniesie jako ofiarę pokarmową dziesiątą część efy najlepszej mąki rozczynionej jedną czwartą hinu oliwy. ⁵ Do ofiary z baranka winien dołączyć czwartą cześć hinu wina jako ofiarę płynną. ⁶ Przy ofierze z barana złożysz natomiast jako ofiarę pokarmową dwie dziesiąte efy najlepszej mąki rozczynionej trzecią częścią hinu oliwy. ⁷ Ponadto jako ofiarę płynną złożysz trzecią część hinu wina na miłą woń dla Pana. ⁸ Jeśli będziesz składał młodego cielca jako ofiarę całopalną lub jako ofiarę w celu wypełnienia ślubu, albo jako ofiarę wspólnotową na cześć Pana, ⁹ wówczas razem z młodym cielcem należy złożyć ofiarę pokarmową: trzy dziesiąte efy najlepszej mąki rozczynionej połową hinu oliwy, ¹⁰ a na ofiarę płynną połowę hinu wina. Będzie to ofiara spalana na miłą woń dla Pana. ¹¹ Tak należy postąpić przy składaniu każdej ofiary z cielca, barana, jagnięcia i koźlęcia. ¹² Zależnie od liczby zwierząt, które będziecie ofiarować, macie tak postąpić przy każdej sztuce. ¹³ Przepisy te powinien zachować każdy spośród waszego ludu, kto pragnie złożyć ofiarę spalaną na miłą woń dla Pana. ¹⁴ Gdyby natomiast cudzoziemiec, który się u was zatrzymał lub pośród was na stałe zamieszkuje, pragnął złożyć ofiarę spalaną na miłą woń dla Pana, powinien to zrobić tak samo jak wy. ¹⁵ Jednakowe prawa i przepisy będą obowiązywać zarówno was, jak i cudzoziemców, którzy przebywają wśród was. Przez pokolenia Pan będzie jednakowo traktował was i cudzoziemców. ¹⁶ Jest to wieczna ustawa dla waszych potomków, obowiązująca zarówno was, jak i cudzoziemców»”.

PIERWOCINY CHLEBA

¹⁷ Pan powiedział do Mojżesza: ¹⁸ „Oznajmij to Izraelitom: «Gdy wejdziecie do kraju, do którego was prowadzę, ¹⁹ zanim zaczniecie jeść chleb, który urodzi wam ta ziemia, powinniście złożyć ofiarę dla Pana. ²⁰ Jako pierwociny waszego ciasta ofiarujecie placek. Macie go ofiarować jako pierwociny z wymłóconego zboża. ²¹ Z pierwocin waszego ciasta będziecie składać ofiarę dla Pana przez wszystkie pokolenia.

²² Jeśli przez nieuwagę pominiecie któryś z tych nakazów, które Pan dał wam przez Mojżesza, ²³ coś z tego, co wam Pan nakazał za pośrednictwem Mojżesza, od dnia kiedy Pan ustanowił to dla was i dla przyszłych waszych pokoleń, ²⁴ jeśli więc stanie się tak przez nieuwagę społeczności, wówczas złoży ona cielca jako ofiarę całopalną na miłą woń dla Pana. Dołączy do tego według przepisów ofiarę pokarmową i płynną oraz kozła na ofiarę przebłagalną. ²⁵ Kapłan dopełni obrzędu zadośćuczynienia w imieniu całej społeczności Izraela. Dostąpią oni przebaczenia, gdyż popełniono to przez nieuwagę, a oni przynieśli swoje dary i spalili je przed Panem, składając ofiarę przebłagalną za nieumyślne przewinienie. ²⁶ W ten sposób będzie darowana wina zarówno całej społeczności Izraela, jak i cudzoziemcom, którzy pośród was przebywają. Był to bowiem grzech całego ludu popełniony przez nieuwagę. ²⁷ Jeśli tylko jedna osoba popełni grzech przez zapomnienie, złoży na ofiarę przebłagalną jednoroczną kozę. ²⁸ W imieniu osoby, która zgrzeszyła przez nieuwagę, kapłan dokona zadośćuczynienia przed Panem. Wtedy wina będzie jej darowana. ²⁹ To samo prawo będzie dotyczyć zarówno Izraelitów z urodzenia, jak i cudzoziemców, którzy pośród was zamieszkują. Obowiązuje ono jednakowo wszystkich, którzy zgrzeszyli przez nieuwagę. ³⁰ Gdyby ktoś popełnił grzech świadomie, obraża Pana i bez względu na to, czy jest tubylcem, czy cudzoziemcem, zostanie usunięty spośród swojego ludu. ³¹ Wzgardził on bowiem słowem Pana i złamał Jego przykazania. Człowiek taki zostanie bezwzględnie usunięty ze społeczności, ciąży bowiem na nim jego wina»”.

NARUSZENIE SZABATU

³² Gdy Izraelici przebywali jeszcze na pustyni, spotkali człowieka, który zbierał opał w dniu szabatu. ³³ Ci, którzy go spotkali zbierającego opał, zaprowadzili go przed Mojżesza, Aarona i całą społeczność. ³⁴ Zatrzymano go pod strażą, aż zapadnie decyzja, co z nim należy uczynić. ³⁵ A Pan rzekł do Mojżesza: „Człowiek ten musi umrzeć. Niech cała społeczność ukamienuje go poza obozem”. ³⁶ Cała społeczność wyprowadziła go więc za obóz i tak umarł pod gradem kamieni, zgodnie z nakazem, jaki Pan dał Mojżeszowi.

FRĘDZLE PRZY PŁASZCZACH

³⁷ Pan powiedział do Mojżesza: ³⁸ „Rozkaż Izraelitom, aby oni oraz ich potomstwo robili frędzle na skraju swoich płaszczy, a użyją do tego nici z fioletowej purpury. ³⁹ Będziecie nosić frędzle, abyście sobie przypominali wszystkie nakazy Pana i wypełniali je. Nie pozwolicie się uwieść pożądaniom serca i oczu, by one nie przywiodły was do niewierności. ⁴⁰ Powinniście pamiętać o moich przykazaniach i wypełniać je, abyście byli święci wobec waszego Boga. ⁴¹ Ja jestem Panem, waszym Bogiem, który was wyprowadził z Egiptu, aby być waszym Bogiem. To Ja jestem Panem i Bogiem waszym!”.

BUNT KORACHA, DATANA I ABIRAMA

Rozdział 16

16 ¹ Korach, syn Ishara, a wnuk Kehata, którego ojcem był Lewi, oraz Datan i Abiram, synowie Eliaba, a także On, syn Peleta, a wnuk Rubena, ² zbuntowali się przeciwko Mojżeszowi, a razem z nimi dwustu pięćdziesięciu mężczyzn spośród Izraelitów. Byli oni naczelnikami rodów, członkami rady i ludźmi znaczącymi. ³ Połączyli się przeciwko Mojżeszowi i Aaronowi i powiedzieli do nich: „Dosyć tego! Jeśli wszyscy, cała społeczność jest święta i Pan jest pośród nich, to jakim prawem wynosicie się ponad zgromadzenie Pana?”. ⁴ Kiedy Mojżesz to usłyszał, padł na twarz, ⁵ a następnie powiedział do Koracha i jego zwolenników: „Jutro rano Pan pokaże, kto do Niego należy. Ten, kto naprawdę jest święty, będzie się mógł zbliżyć do Niego. Jedynie ten, kogo On wybrał, zbliży się do Niego. ⁶ Postąpcie więc w ten sposób: Korach i jego zwolennicy niech wezmą swoje kadzielnice, ⁷ włożą do nich ogień i nasypią kadzidła. Uczynią to jutro przed Panem, a święty będzie ten, kogo Pan wybierze. Dość tego, lewici!”. ⁸ Mojżesz powiedział jeszcze do Koracha: „Słuchajcie lewici! ⁹ Czy jeszcze wam za mało, że Bóg Izraela wyróżnił was spośród społeczności izraelskiej? Możecie przecież zbliżać się do Niego, pełnić służbę w mieszkaniu Pana i stawać przed społecznością, aby w jej imieniu pełnić służbę. ¹⁰ Pozwolił ci razem z twoimi braćmi lewitami zbliżać się do siebie, a wy jeszcze domagacie się kapłaństwa. ¹¹ Dlatego ty ze swoimi wszystkimi zwolennikami połączyłeś się przeciwko Panu! A Aaron? Kimże on jest, że szemrzecie przeciwko niemu?”.

¹² Następnie nakazał Mojżesz przywołać synów Eliaba: Datana i Abirama. Oni jednak mu odpowiedzieli: „Nie przyjdziemy! ¹³ Czy nie dosyć tego, że nas wyprowadziłeś z kraju opływającego w mleko i miód, aby nas wygubić na pustyni, a teraz chcesz jeszcze sprawować rządy nad nami? ¹⁴ Przecież nie wprowadziłeś nas do kraju opływającego w mleko i miód ani nie dałeś nam na własność pól i winnic. Czy myślisz, że ci ludzie są ślepi? Nie przyjdziemy!”. ¹⁵ Mojżesz rozgniewał się bardzo i rzekł do Pana: „Nie przyjmuj ich ofiary! Nikomu z nich nie zabrałem nawet osła, nikogo też nie skrzywdziłem”.

¹⁶ I rzekł Mojżesz do Koracha: „Jutro staniesz ze swoimi zwolennikami przed Panem. Staniesz ty i oni oraz Aaron. ¹⁷ Każdy ma zabrać swoją kadzielnicę, nasypać kadzidła i przynieść ją przed Pana. Każdy przyniesie własną kadzielnicę, czyli razem dwieście pięćdziesiąt kadzielnic. Również ty i Aaron przyniesiecie swoje kadzielnice”. ¹⁸ Każdy więc wziął swoją kadzielnicę, włożył do niej ogień, nasypał kadzidła i razem z Mojżeszem i Aaronem stanęli przy wejściu do Namiotu Spotkania. ¹⁹ Gdy Korach zebrał przeciwko nim wszystkich swoich zwolenników przy wejściu do Namiotu Spotkania, ukazała się im chwała Pana. ²⁰ Pan powiedział do Mojżesza i Aarona: ²¹ „Odejdźcie od tej zgrai, gdyż wytracę ich w jednej chwili”. ²² Wtedy oni padli na twarz i wołali: „Boże, Boże wszystkich żyjących! Jeden tylko zgrzeszył, a Ty wybuchasz gniewem przeciwko całej społeczności?”. ²³ Pan odpowiedział Mojżeszowi: ²⁴ „Daj rozkaz społeczności: «Oddalcie się od namiotów Koracha, Datana i Abirama!»”. ²⁵ Mojżesz powstał i udał się w towarzystwie starszych Izraela do Datana i Abirama. ²⁶ I powiedział do społeczności: „Oddalcie się od namiotów tych przewrotnych ludzi i nie dotykajcie niczego, co do nich należy, byście nie zginęli z powodu ich grzechów”. ²⁷ Wtedy ci oddalili się od namiotów Koracha, Datana i Abirama. Datan i Abiram wyszli natomiast i stanęli u wejścia do swoich namiotów razem ze swoimi żonami, synami i małymi dziećmi. ²⁸ Wtedy Mojżesz rzekł: „Po tym poznacie, że to Pan mnie posłał, abym dokonał wszystkich tych czynów i że nie ode mnie to wyszło. ²⁹ Jeśli ci ludzie umrą śmiercią naturalną i doświadczą losu innych ludzi, wówczas Pan mnie nie posłał. ³⁰ Jeśli jednak Pan uczyni coś nadzwyczajnego i sprawi, że ziemia otworzy swą paszczę i pochłonie ich i to, co mają, tak że żywi runą do krainy umarłych, wtedy poznacie, że ci ludzie obrazili Pana”. ³¹ Skoro tylko powiedział te słowa, ziemia rozstąpiła się pod nimi. ³² Ziemia rozwarła swą paszczę i pochłonęła ich razem z ich rodzinami i ludźmi, którzy przyłączyli się do Koracha, razem z całym ich majątkiem. ³³ Wpadli więc żywcem wraz ze swoim mieniem do krainy umarłych, a ziemia zamknęła się nad nimi. Tak zginęli. ³⁴ Wszyscy Izraelici, którzy stali wokoło, gdy usłyszeli ich krzyk, pouciekali, wołając: „Bo i nas mogłaby ziemia pochłonąć!”. ³⁵ A wtedy spadł ogień od Pana i spalił tych dwustu pięćdziesięciu mężczyzn, którzy składali ofiarę z kadzidła.

Rozdział 17

17 ¹ Pan przemówił do Mojżesza: ² „Powiedz Eleazarowi, synowi kapłana Aarona, niech pozbiera z pogorzeliska kadzielnice, ponieważ zostały poświęcone, a ogień niech odrzuci daleko. ³ Kadzielnice tych, którzy życiem przypłacili swoje grzechy, niech przekuje na blachy i przeznaczy je na obicie ołtarza. Przynieśli je bowiem przed Pana i dlatego stały się święte. Teraz niech będą dla Izraela znakiem ostrzegawczym”. ⁴ Kapłan Eleazar pozbierał więc miedziane kadzielnice, które przynieśli mężczyźni pochłonięci potem przez ogień. Wykuto z nich obicie na ołtarz.

⁵ Ma to być przestrogą dla Izraelitów, aby nikt niepowołany, czyli nie należący do potomków Aarona, nie przystępował do palenia kadzidła przed Panem. W przeciwnym bowiem razie podzieli los Koracha i jego zwolenników, zgodnie z przekazaną im przez Mojżesza zapowiedzią Pana.

⁶ Następnego dnia cała społeczność Izraelitów szemrała przeciwko Mojżeszowi i Aaronowi: „To wy sprowadziliście zgubę na lud Pana!”. ⁷ Gdy cała społeczność zgromadziła się przeciwko Mojżeszowi i Aaronowi, oni skierowali się ku Namiotowi Spotkania. Wtedy obłok okrył Namiot i ukazała się chwała Pana. ⁸ Mojżesz i Aaron przybyli przed Namiot Spotkania. ⁹ Wtedy Pan powiedział do Mojżesza: ¹⁰ „Odejdźcie od tej gromady, gdyż zamierzam ich zniszczyć w jednej chwili!”. Oni padli na twarz, ¹¹ a Mojżesz rzekł do Aarona: „Weź kadzielnicę, włóż do niej ognia z ołtarza i nasyp kadzidła. Natychmiast udaj się do ludu i dokonaj obrzędu zadośćuczynienia za nich. Rozgniewany Pan wydał już bowiem wyrok i zaczął karać”. ¹² Aaron pochwycił więc kadzielnicę, jak mu nakazał Mojżesz, i rzucił się między lud, gdzie już szerzyło się nieszczęście. Natychmiast nałożył kadzidło i dokonał zadośćuczynienia za lud. ¹³ I tak, stanąwszy pomiędzy umarłymi i żyjącymi, zażegnał klęskę. ¹⁴ Tych jednak, którzy zginęli, było czternaście tysięcy siedmiuset, nie wliczając w to zmarłych z powodu buntu Koracha. ¹⁵ Następnie Aaron wrócił do Mojżesza przed wejście do Namiotu Spotkania. Nieszczęście minęło.

LASKA AARONA

¹⁶ Pan przemówił do Mojżesza: ¹⁷ „Zbierz od Izraelitów po lasce od każdego plemienia, od wszystkich naczelników plemion. Każdą z tych dwunastu lasek podpiszesz imieniem właściciela. ¹⁸ Na lasce lewitów wypiszesz imię Aarona, bo tylko jedna laska przypada na przywódcę danego plemienia. ¹⁹ Złożysz je w Namiocie Spotkania, przed Arką Świadectwa, tam, gdzie się z wami spotykam. ²⁰ Laska człowieka, którego wybrałem, zakwitnie. Uciszę w ten sposób szemranie Izraelitów, którzy narzekają na was”.

²¹ Mojżesz przekazał to Izraelitom. Wszyscy przywódcy plemion dali mu więc swoje laski. Zebrał ich dwanaście, po jednej od każdego naczelnika. Pośród nich znalazła się również laska Aarona. ²² Mojżesz złożył te laski przed Panem w Namiocie Spotkania. ²³ Gdy następnego ranka Mojżesz wszedł do Namiotu Spotkania, spostrzegł, że zakwitła laska Aarona z plemienia Lewiego. Wypuściła pączki, zakwitła i wydała dojrzałe migdały. ²⁴ Mojżesz zabrał wszystkie laski z ich miejsca przed Panem i wyniósł je do Izraelitów. Oni przypatrzyli się im i każdy zabrał swoją. ²⁵ Pan rzekł do Mojżesza: „Zanieś laskę Aarona z powrotem przed Arkę Świadectwa. Niech będzie tam przechowywana jako znak dla buntowników. Położysz w ten sposób kres ich szemraniu przeciwko Mnie, aby nie pomarli”. ²⁶ I Mojżesz tak uczynił. Spełnił wszystko według nakazu Pana. ²⁷ Izraelici wołali znów do Mojżesza: „Oto giniemy, nie ma dla nas ratunku, wszyscy jesteśmy straceni. ²⁸ Ktokolwiek się zbliży do mieszkania Pana – umiera. Czyż mamy zupełnie wyginąć?”.

UPRAWNIENIA KAPŁANÓW I LEWITÓW

Rozdział 18

18 ¹ Wtedy Pan rzekł do Aarona: „Ty, twoi synowie i cała twoja rodzina będziecie odpowiedzialni za winy popełnione w świątyni. Również ty i twoi synowie będziecie odpowiadać za wasze grzechy jako kapłanów. ² Pozwól również przychodzić tu twoim braciom z plemienia Lewiego, z rodu twego ojca. Niech przyłączą się do ciebie i niech pomagają tobie i twoim synom przy służbie w Namiocie Świadectwa. ³ Powinni się zastosować do twoich rozporządzeń i do przepisów obowiązujących w Namiocie Świadectwa. Nie wolno im jednak zbliżyć się do świętych sprzętów i do ołtarza. W przeciwnym bowiem razie umrzecie wszyscy: wy i oni. ⁴ Powinni się przyłączyć do ciebie i podjąć służbę w Namiocie Spotkania, wykonując w nim wszelkie potrzebne prace. Żaden obcy natomiast niech się do was nie zbliża. ⁵ To wy otoczycie prawdziwą troską miejsce święte i ołtarz, aby już nie wybuchnął przeciwko Izraelitom gniew Boży. ⁶ To Ja wybrałem spośród Izraelitów waszych braci, lewitów, i wam ich oddałem. Oni są ofiarowani Panu, aby pełnili służbę w Namiocie Spotkania. ⁷ Ty natomiast i twoi synowie spełniajcie wiernie swoje kapłańskie obowiązki, zwłaszcza przy ołtarzu i w miejscu poza zasłoną. Wam je powierzyłem, a gdyby zbliżył się ktoś obcy, przypłaci to życiem”.

UDZIAŁ KAPŁANÓW W DARACH OFIARNYCH

⁸ Pan powiedział do Aarona: „Daję ci udział w darach, które będą dla Mnie składane. Na mocy namaszczenia oddaję tobie i twoim potomkom – wiecznym prawem – wszystkie święte dary Izraela. ⁹ To będzie twój udział w najświętszych darach, które ofiarowane są przez spalenie. Tobie i twoim synom przypadnie część każdego daru, który ofiarują Mi jako najświętsze ofiary, to znaczy ofiary pokarmowe, ofiary przebłagalne i ofiary wynagradzające. ¹⁰ Będziecie je jeść w miejscu najświętszym. Mogą je jeść tylko mężczyźni i powinniście je uważać za święte. ¹¹ Tobie przypadną dary ofiarne Izraelitów składane rytualnym gestem kołysania. Daję je tobie, twoim synom i córkom jako wieczne prawo. Mogą je spożywać wszyscy z twojej rodziny, którzy są rytualnie czyści. ¹² Oddaję tobie wszystko, co najlepsze: ze świeżej oliwy, z moszczu i zboża, które Izraelici przyniosą Panu jako pierwsze plony. ¹³ Do ciebie będą należeć pierwociny, które przyniosą dla Pana ze wszystkiego, co rośnie w ich kraju. Może je jeść każdy członek twojej rodziny, który jest rytualnie czysty. ¹⁴ Do ciebie będzie należeć wszystko obłożone klątwą w Izraelu. ¹⁵ Do ciebie będą należeć wszelkie istoty pierworodne, które ofiaruje się Panu, zarówno spośród ludzi, jak i zwierząt. Powinieneś jednak wykupić wszystko, co pierworodne u ludzi i u zwierząt nieczystych. ¹⁶ Wykupisz ich miesiąc po urodzeniu za cenę pięciu syklów srebra, według wagi sykla świątynnego – sykl po dwadzieścia ger. ¹⁷ Nie będziesz jednak wykupywał pierworodnego krowy, owcy i kozy. Są one bowiem poświęcone. Krew ich wylejesz na ołtarz, a tłuszcz spalisz w ogniu na miłą woń dla Pana. ¹⁸ Tobie przypadnie ich mięso, a więc mostek ofiarowany gestem kołysania oraz prawa łopatka. ¹⁹ Tobie, twoim synom i córkom daję wiekuiste prawo do wszystkich ofiarnych darów, które Izraelici będą składać Panu. Będzie to wieczne i niezniszczalne przymierze zawarte z wami przez Pana i nie wolno wam go łamać”.

SZACUNEK NALEŻNY LEWITOM

²⁰ Pan rzekł do Aarona: „Nie będziesz miał żadnego dziedzictwa w ich kraju i nie otrzymasz żadnej części ziemi. Ja bowiem jestem twoją cząstką i dziedzictwem pośród Izraelitów. ²¹ W zamian za służbę, którą lewici pełnią w Namiocie Spotkania, oddaję im jako dziedzictwo wszystkie dziesięciny składane przez Izraelitów. ²² Synowie Izraela bowiem nie będą mogli zbliżać się do Namiotu Spotkania, aby nie obciążać się winą, która sprowadza śmierć. ²³ Jedynie lewici będą pełnić służbę w Namiocie Spotkania i będą ponosili karę za swoje winy. A takie będzie wieczne prawo dla waszych potomków: lewici nie będą mieli żadnego dziedzictwa pośród Izraela,²⁴ bo jako dziedzictwo dałem potomkom Lewiego dziesięciny, które Izraelici będą przynosić dla Pana. Dlatego powiedziałem im, że nie będą mieć dziedzictwa pośród Izraelitów”.

²⁵ Następnie Pan przemówił do Mojżesza: ²⁶ „Powiedz lewitom: «Gdy będziecie przyjmować od Izraelitów dziesięciny, które daję wam jako wasze dziedzictwo, wówczas dziesiątą część z nich złożycie jako ofiarę dla Pana. ²⁷ Będzie to wam policzone jako wasza ofiara z wymłóconego zboża oraz ofiara wina z tłoczni. ²⁸ W ten sposób wy również będziecie składać dla Pana ofiarę ze wszystkich waszych dziesięcin, jakie będziecie pobierać od Izraelitów. Dar należny Panu oddacie kapłanowi Aaronowi. ²⁹ Powinniście złożyć dar dla Pana ze wszystkich darów, jakie wam przypadną. Oddacie świętą część ze wszystkiego co najlepsze». ³⁰ Powiedz im jeszcze: «Gdy odłożycie to, co najlepsze, będzie to lewitom policzone jako ofiara z wymłóconego zboża i z tłoczni. ³¹ Możecie to jeść gdziekolwiek, zarówno wy, jak i wasze rodziny. Jest to bowiem zapłata za waszą służbę przy Namiocie Spotkania. ³² Gdy ofiarujecie to, co najlepsze, postąpicie właściwie. Nie zbezcześcicie świętych darów Izraela, a więc nie pomrzecie»”.

PRZYGOTOWANIE WODY OCZYSZCZAJĄCEJ

Rozdział 19

19 ¹ Pan powiedział do Mojżesza i Aarona: ² „Oto rozporządzenie prawne, wydane przez Pana. Powiedz Izraelitom, niech ci przyprowadzą czerwoną krowę, zdrową i bez skazy, na którą jeszcze nie wkładano jarzma. ³ Przekażecie ją kapłanowi Eleazarowi. Następnie wyprowadzi się ją poza obóz i zabije w jego obecności. ⁴ Kapłan Eleazar weźmie potem nieco jej krwi na palec i dokona siedmiokrotnego pokropienia od strony wejścia do Namiotu Spotkania. ⁵ Wreszcie spali się ją w jego obecności. Należy spalić jej skórę, mięso i krew, łącznie z zawartością jelit. ⁶ Kapłan weźmie teraz drzewo cedrowe, hizop oraz szkarłat i rzuci je do ognia, w którym płonie krowa. ⁷ Następnie kapłan wypierze swoje ubranie i umyje się w wodzie. Potem powróci do obozu, lecz aż do wieczora będzie rytualnie nieczysty. ⁸ Również i ten, kto spalał krowę, wypierze ubranie w wodzie, obmyje się i pozostanie nieczysty aż do wieczora. ⁹ Człowiek rytualnie czysty zbierze popiół z tej krowy i złoży go na czystym miejscu poza obozem. Będzie on tam przechowywany do przyrządzenia wody oczyszczającej dla społeczności izraelskiej. Jest to ofiara za grzech. ¹⁰ Ten, kto zbierał popiół z krowy, wypierze swoje ubranie i pozostanie nieczysty aż do wieczora. Będzie to wieczna ustawa tak dla Izraelitów, jak również dla cudzoziemców, którzy się pośród was osiedlą.

PRZYPADKI RYTUALNEJ NIECZYSTOŚCI

¹¹ Kto dotknie zmarłego, jakichkolwiek zwłok ludzkich, pozostanie nieczysty przez siedem dni. ¹² By odzyskać czystość, winien oczyścić się tą wodą w trzecim i siódmym dniu. Jeśli jednak nie zrobi tego w trzecim dniu, nie dostąpi też oczyszczenia w dniu siódmym. ¹³ Ktokolwiek dotknie ciała człowieka zmarłego i nie dopełni obrzędu oczyszczenia – bezcześci mieszkanie Pana. Taki zostanie wyłączony spośród Izraela. Ponieważ nie został pokropiony oczyszczającą wodą, jest nieczysty i ta nieczystość trwa w nim nadal. ¹⁴ Takie natomiast prawo obowiązuje w przypadku, gdy ktoś umrze w swoim namiocie: ktokolwiek wejdzie do tego namiotu lub też w nim przebywa, będzie nieczysty przez siedem dni. ¹⁵ Nieczyste staje się również każde otwarte naczynie, które nie ma pokrywy przymocowanej sznurem. ¹⁶ Podobnie przez siedem dni będzie nieczysty ten, kto w otwartym polu dotknie człowieka zabitego mieczem, zmarłego, ludzkich kości lub grobu. ¹⁷ Aby oczyścić człowieka, który stał się nieczysty, trzeba wziąć do naczynia trochę popiołu z ofiary spalonej jako przebłaganie i zalać wodą źródlaną. ¹⁸ Oczyszczony mężczyzna weźmie hizop, zanurzy go w wodzie i pokropi nią namiot oraz naczynia i ludzi, którzy się w nim znajdują, a także człowieka, który dotknął kości zabitego lub zmarłego albo grobu. ¹⁹ Tak więc czysty mężczyzna w trzecim i siódmym dniu pokropi nieczystego, a ten siódmego dnia stanie się czysty. Wpierw jednak wypierze swoje ubranie, obmyje się wodą i wieczorem będzie czysty. ²⁰ Lecz ten człowiek, który nie dopełnił aktu oczyszczenia, ma być wyłączony ze zgromadzenia, gdyż zbezcześcił świątynię Pana. Nie został pokropiony wodą oczyszczającą, pozostanie więc nieczysty. ²¹ Takie prawo będzie was obowiązywać na zawsze. Ten, kto dokonuje obrzędu pokropienia oczyszczającą wodą, ma wyprać swoje ubranie, a kto się zetknie z wodą oczyszczającą, pozostanie nieczysty do wieczora. ²² Czegokolwiek dotknie nieczysty, również będzie nieczyste. Osoba, która dotknie nieczystego, też będzie nieczysta aż do wieczora”.

WODY MERIBA

Rozdział 20

20 ¹ Cała społeczność Izraelitów przybyła na pustynię Sin w pierwszym miesiącu. Lud zatrzymał się w Kadesz, gdzie umarła i została pochowana Miriam. ² Kiedy zabrakło wody dla ludzi, zebrali się oni przeciwko Mojżeszowi i Aaronowi. ³ Lud kłócił się z Mojżeszem i mówił: „Obyśmy zginęli, jak nasi bracia przed Panem! ⁴ Czemu wyprowadziliście zgromadzenie Pana na tę pustynię, byśmy tu wyginęli razem z naszym bydłem? ⁵ Po cóż więc wyprowadziliście nas z Egiptu? Po to, aby nas przywieść na to nędzne miejsce, gdzie nie ma zboża, drzew figowych, winnych krzewów ani drzew granatu, a nawet wody do picia?”. ⁶ Mojżesz i Aaron opuścili zgromadzenie i skierowali się ku wejściu do Namiotu Spotkania. Tam upadli na twarz i wówczas ukazała się im chwała Pana. ⁷ Pan przemówił do Mojżesza: ⁸ „Weź laskę, a następnie z bratem Aaronem zgromadź wszystkich Izraelitów. Przemów w ich obecności do skały, a ona wyda z siebie wodę. W ten sposób wyprowadzisz wodę ze skały i ugasisz pragnienie ludu oraz bydła”. ⁹ Zgodnie z rozkazem, Mojżesz zabrał laskę sprzed oblicza Pana. ¹⁰ Mojżesz i Aaron zgromadzili ludzi przed skałą, a Mojżesz tak przemówił: „Słuchajcie, wy, buntownicy! Nie wiem, czy potrafimy wyprowadzić dla was wodę z tej skały!”. ¹¹ Podniósł rękę i dwa razy uderzył laską w skałę. I wypłynęła woda tak obficie, że mógł się napić lud i bydło. ¹² Lecz Pan powiedział do Mojżesza i Aarona: „Ponieważ nie zawierzyliście Mi i nie okazaliście mojej świętości wobec Izraelitów, dlatego wy nie wprowadzicie tego ludu do ziemi, którą im daję”. ¹³ Oto są Wody Meriba, gdzie Izraelici kłócili się z Panem i gdzie On okazał wobec nich swoją świętość.

EDOMICI NIE POZWALAJĄ NA PRZEJŚCIE

¹⁴ Mojżesz wysłał z Kadesz posłów do króla Edomu, aby mu oznajmić: „Tak mówi twój brat Izrael: «Ty znasz niedolę, jaka na nas spadła. ¹⁵ Ojcowie nasi przywędrowali kiedyś do Egiptu i przebywaliśmy tam długi czas. Egipcjanie jednak źle się obchodzili z nami, podobnie jak kiedyś z naszymi ojcami. ¹⁶ Wołaliśmy więc do Pana i On nas usłyszał. Skierował do nas swojego posłańca i wyprowadził nas z Egiptu. Znajdujemy się teraz w Kadesz, przygranicznej miejscowości twojego kraju. ¹⁷ Chcielibyśmy przejść przez twoją ziemię. Nie pójdziemy przez uprawne pola ani przez winnice, nie będziemy też pili wody ze studni. Będziemy się trzymać Drogi Królewskiej i nie zboczymy ani na prawo, ani na lewo, aż przejdziemy przez cały twój teren»”. ¹⁸ Ale król Edomu dał im taką odpowiedź: „Nie pójdziesz przez mój kraj! W przeciwnym razie wyjdę przeciwko tobie z mieczem”. ¹⁹ Izraelici mu tłumaczyli: „Chcemy przejść utartym szlakiem. A gdybyśmy, zarówno ludzie, jak i nasze stada pili twoją wodę, zapłacimy ci za to. Nie chodzi o nic więcej, tylko o zwykłe piesze przejście”. ²⁰ Król Edomu odpowiedział: „Nie przejdziecie!”. I wyruszyli Edomici przeciwko nim z licznym i dobrze uzbrojonym ludem; ²¹ nie pozwolili przejść Izraelitom przez swoje terytorium. Musieli więc obrać okrężną drogę.

ŚMIERĆ AARONA

²² Izraelici wyruszyli więc z Kadesz i przybyli do góry Hor. ²³ Na tej górze, leżącej na granicy ziemi Edomu, Pan powiedział do Mojżesza i Aarona: ²⁴ „Aaron przyłączy się teraz do swoich przodków. Nie wejdzie do kraju, który dam Izraelitom, ponieważ sprzeciwiliście się mojemu rozkazowi przy Wodach Meriba. ²⁵ Weź więc Aarona i jego syna Eleazara i przyprowadź ich na górę Hor. ²⁶ Zdejmiesz tam z Aarona jego szaty i przyodziejesz w nie jego syna Eleazara. Aaron będzie tam przyłączony do swoich przodków; tam umrze”. ²⁷ Mojżesz spełnił polecenie Pana i na oczach całej społeczności weszli na górę Hor. ²⁸ Mojżesz zdjął z Aarona jego szaty i przyodział w nie jego syna Eleazara. Aaron umarł na szczycie góry, a Mojżesz z Eleazarem zeszli na dół. ²⁹ Kiedy lud zobaczył, że Aaron umarł, opłakiwał go przez trzydzieści dni.

WALKA Z KRÓLEM ARADU

Rozdział 21

21 ¹ Kananejski król Aradu, który mieszkał w Negebie, dowiedział się, że Izraelici nadciągają drogą od Atarim. Uderzył więc na nich i wziął jeńców. ² Wtedy Izraelici złożyli Panu następujące ślubowanie: „Jeśli wydasz ten lud w nasze ręce, rzucimy klątwę na ich miasta”. ³ Pan wysłuchał wołania Izraelitów i wydał Kananejczyków w ich ręce. Wtedy rzucili klątwę na nich oraz na ich miasta, a miejscowości tej dali nazwę Chorma.

JADOWITE WĘŻE

⁴ Izraelici wyruszyli spod góry Hor i skierowali się ku Morzu Czerwonemu, zamierzając obejść ziemie Edomu. W czasie drogi ludzie stracili cierpliwość. ⁵ Zaczęli szemrać przeciwko Bogu i Mojżeszowi: „Po cóż wyprowadziliście nas z Egiptu, byśmy tu na pustyni pomarli? Brakuje chleba i wody, a ten nędzny pokarm już się nam uprzykrzył”. ⁶ Pan zesłał między lud jadowite węże. Kąsały one ludzi i wielu Izraelitów pomarło. ⁷ Ludzie zwrócili się więc do Mojżesza: „Zawiniliśmy, szemrząc przeciwko Panu i przeciwko tobie. Proś Pana, aby nas ratował od węży”. I Mojżesz błagał Boga za ludem. ⁸ Pan rzekł do Mojżesza: „Wykonaj podobiznę jadowitego węża i umieść go na drewnianym palu. Jeśli ktoś zostanie ukąszony, a spojrzy na niego, uniknie śmierci”. ⁹ Mojżesz sporządził więc węża z miedzi i zawiesił go na drewnianym palu. Jeśli wąż kogoś ukąsił, a ten spojrzał na węża z miedzi – ratował swoje życie.

WYMARSZ W KIERUNKU ZAJORDANIA

¹⁰ Izraelici ruszyli stamtąd w dalszą drogę i rozłożyli obóz w Obot. ¹¹ Z Obot poszli dalej i rozbili obóz w Ijje-Haabarim, leżącym na pustyni, na wschód od Moabu. ¹² Stamtąd ruszyli dalej i rozbili obóz nad potokiem Zared. ¹³ Następnie poszli jeszcze dalej i rozbili obóz z tej strony rzeki Arnon, która wypływa z pustyni graniczącej z krajem Amorytów. Arnon stanowi bowiem granicę pomiędzy Moabem i Amorytami. ¹⁴ Dlatego napisano w Księdze Wojen Pana: „Do Waheb w Sufa i potoków Arnonu, ¹⁵ i do działu wodnego, który opada ku zamieszkałej okolicy Ar, i aż do terenów Moabu”. ¹⁶ Stamtąd udali się do Beer. Jest to studnia, o której Pan powiedział Mojżeszowi: „Zgromadź lud, a Ja dam mu wodę!”. ¹⁷ Izraelici zaśpiewali wtedy taką pieśń:

„Napełniaj się, studnio! Śpiewajcie o niej,

¹⁸ o studni, którą budowali przywódcy,

drążyli ją naczelnicy ludu berłem i swymi laskami”.

Z Beer ruszyli do Mattany, ¹⁹ z Mattany do Nachaliel, z Nachaliel do Bamot, ²⁰ z Bamot do doliny położonej na terytorium Moabu, gdzie od strony pustyni wznosi się szczyt góry Pisga.

ZWYCIĘSTWO NAD SICHONEM

²¹ Izraelici wysłali posłów do króla Amorytów Sichona, aby mu oznajmili: ²² „Chcemy przejść przez twoją ziemię. Nie zejdziemy na pola ani na winnice i nie będziemy pili wody ze studni. Chcemy skorzystać z Drogi Królewskiej, póki nie przekroczymy twoich granic”. ²³ Sichon nie zgodził się jednak na przemarsz Izraelitów przez swoją ziemię. Zgromadził całe swoje wojsko i wyruszył na pustynię przeciwko Izraelitom. Kiedy przybył do Jahsa, uderzył na nich. ²⁴ Izraelici jednak rozgromili go mieczem i zajęli jego kraj od Arnonu aż po Jabbok, czyli do granicy Ammonitów, która była umocniona. ²⁵ Izraelici zdobyli wszystkie miasta Amorytów i osiedlili się w nich, zarówno w Cheszbonie, jak i w przyległych miejscowościach. ²⁶ Cheszbon był stolicą Sichona, króla Amorytów. Prowadził on wcześniej wojnę przeciwko poprzedniemu królowi Moabu i zajął cały jego kraj aż po rzekę Arnon.

²⁷ Dlatego też śpiewali poeci:

„Chodźcie do Cheszbonu –

niech się buduje na nowo

i umacnia miasto Sichona.

²⁸ Gdyż ogień buchnął z Cheszbonu

i płomień z miasta Sichona.

Zniszczył zupełnie Ar-Moab

i pochłonął wyżyny Arnonu.

²⁹ Biada tobie, Moabie,

zginąłeś, ludu Kemosza!

Twych synów skazał on na wygnanie,

a córki dostały się w niewolę

króla Amorytów Sichona.

³⁰ Ich ogniska domowe wygasły,

od Cheszbonu aż po Dibon,

od Nofach aż do Medeby”.

³¹ Izraelici osiedlili się w kraju Amorytów. ³² Mojżesz wysłał zwiadowców, aby zbadali Jazer. Zdobyli je wraz z przylegającymi miejscowościami i wypędzili mieszkających tam Amorytów.

ZWYCIĘSTWO NAD OGIEM, KRÓLEM BASZANU

³³ Zmienili teraz kierunek marszu i ruszyli do Baszanu. Og, król Baszanu, wyruszył przeciwko nim z całym swoim wojskiem, aby stoczyć bitwę pod Edrei. ³⁴ Pan rzekł do Mojżesza: „Nie bój się go, bo w twoje ręce oddaję jego samego, cały jego lud i kraj. Postąpisz z nim tak, jak postąpiłeś z królem Amorytów Sichonem, który mieszkał w Cheszbonie”. ³⁵ Izraelici więc pobili Oga, jego synów i cały lud. Nikt nie ocalał. A kraj wzięli w swoje posiadanie.

WYDARZENIA NA RÓWNINACH MOABU

Rozdział 22

22 ¹ Izraelici ruszyli dalej i rozbili obóz na równinach Moabu, po drugiej stronie Jordanu, naprzeciwko Jerycha.

KRÓL MOABU WZYWA BALAAMA

² Balak, syn Sippora, widział to wszystko, co Izraelici zrobili Amorytom. ³ Wielki strach ogarnął Moabitów. Przerazili się Izraelitów, którzy byli bardzo liczni. ⁴ Wtedy Moabici rzekli do starszyzny Madianitów: „To mnóstwo pożre wokół nas wszystko, jak wół pożera trawę na polu”.

W tym czasie królem Moabu był Balak, syn Sippora. ⁵ Wysłał on posłów do Balaama, syna Beora, do Petor nad Eufratem w kraju Ammawitów. Mieli go wezwać i tak powiedzieć do niego: „Jakiś lud wyszedł z Egiptu, okrył powierzchnię ziemi i osiedlił się naprzeciwko mnie. ⁶ Przyjdź więc i przeklnij mi ten lud, gdyż jest on potężniejszy ode mnie. Może wtedy zdołam go pokonać i przepędzić z kraju. Wiem przecież, że kogo ty pobłogosławisz, będzie błogosławiony, a kogo ty przeklniesz, ten będzie przeklęty”. ⁷ Starsi spośród Moabitów i Madianitów wybrali się więc w drogę, zabierając ze sobą podarunki. Kiedy przybyli do Balaama, powtórzyli mu słowa Balaka. ⁸ Balaam im odpowiedział: „Pozostańcie tu na noc, a potem przekażę wam to, co mi Pan powiedział”. Tak więc dostojnicy z Moabu pozostali u Balaama. ⁹ Przybył Bóg do Balaama i zapytał: „Kim są ci mężczyźni, którzy znajdują się u ciebie?”. ¹⁰ Balaam odpowiedział: „Balak, syn Sippora, król Moabu wysłał do mnie posłów, mówiąc: ¹¹ «Lud, który wyszedł z Egiptu, okrył całą ziemię. Przyjdź więc i w moim imieniu rzuć na niego przekleństwo. Może zdołam go pokonać i wypędzić»”. ¹² Ale Bóg odpowiedział Balaamowi: „Nie idź z nimi i nie przeklinaj tego ludu, bo jest on błogosławiony”. ¹³ Nazajutrz Balaam wstał i powiedział do dostojników Balaka: „Wracajcie do waszego kraju, gdyż Pan nie pozwolił mi wybrać się z wami”. ¹⁴ Wówczas dostojnicy z Moabu ruszyli w drogę i przybyli do Balaka. Powiedzieli mu: „Balaam nie zgodził się pójść z nami!”. ¹⁵ Wtedy Balak jeszcze raz wysłał dostojników, tym razem w większej liczbie i znaczniejszych. ¹⁶ Przybyli oni do Balaama i powiedzieli mu: „Tak mówi Balak, syn Sippora: «Nie wzbraniaj się, ale przybądź do mnie! ¹⁷ Hojnie cię wynagrodzę i spełnię wszystko, cokolwiek mi polecisz, ale przybądź koniecznie i przeklnij mi ten lud»”. ¹⁸ Balaam odpowiedział: „Choćby mi Balak dał dom pełen srebra i złota, nie mógłbym sprzeciwić się rozkazowi mojego Pana, Boga, zarówno w sprawie małej, jak i wielkiej. ¹⁹ Pozostańcie jednak i tej nocy u mnie, aż dowiem się, co Pan powie mi tym razem”. ²⁰ W nocy przybył Bóg do Balaama i powiedział do niego: „Skoro ci mężczyźni przybyli, aby cię zabrać, wybierz się z nimi w drogę. Zrobisz jednak tylko to, co ci powiem”. ²¹ Balaam wstał więc rano, osiodłał swoją oślicę i udał się w drogę z dostojnikami Moabu.

²² Bóg jednak rozgniewał się na niego, że wyruszył. Anioł Pana zastąpił mu drogę, gdy Balaam w towarzystwie dwóch służących jechał na swojej oślicy. ²³ Oślica zobaczyła anioła Pana, stojącego na drodze z obnażonym mieczem w ręku. Zboczyła więc z drogi i poszła w pole. Balaam zaczął bić oślicę, aby ją zawrócić na właściwą drogę. ²⁴ Anioł Pana stanął wówczas w ciasnym przejściu między winnicami, gdzie po obydwu stronach był mur. ²⁵ Oślica znów spostrzegła anioła Pana i przywarła do muru, przygniatając nogę Balaama. On natomiast ponownie ją zbił. ²⁶ Anioł Pana poszedł dalej i stanął w miejscu tak wąskim, że nie było możliwości obejścia go ani z prawej, ani z lewej strony. ²⁷ Gdy oślica ujrzała anioła Pana, upadła pod Balaamem. On ogromnie się rozgniewał i zaczął ją okładać kijem. ²⁸ Wtedy PAN sprawił, że oślica przemówiła do Balaama: „Co ci zrobiłam, że mnie już trzeci raz bijesz?”. ²⁹ Balaam odpowiedział oślicy: „Ponieważ kpisz sobie ze mnie! Gdybym miał miecz pod ręką, już bym cię zabił!”. ³⁰ Lecz oślica odpowiedziała Balaamowi: „Czyż nie jestem twoją oślicą, na której jeździsz od dawna aż do dzisiaj? Czy miałam zwyczaj tak się zachowywać?”. On odpowiedział: „Nie!”. ³¹ Wówczas otworzył PAN Balaamowi oczy i ten zobaczył anioła Pana, stojącego na drodze z obnażonym mieczem w ręku. Wtedy Balaam pokłonił się i przypadł twarzą do ziemi. ³² Anioł Pana rzekł do niego: „Czemu to trzykrotnie biłeś swoją oślicę? To ja wyszedłem, aby ci zastąpić przejście, ponieważ ta droga jest dla ciebie zgubna. ³³ Oślica widziała mnie i ustępowała przede mną trzykrotnie. Gdyby się nie usunęła, już dawno bym cię zabił, a ją pozostawił przy życiu”. ³⁴ Wtedy Balaam rzekł do anioła Pana: „Zgrzeszyłem, lecz nie wiedziałem, że to ty stanąłeś mi na drodze. Jeśli jednak nie podoba się tobie moje postępowanie, to wrócę”. ³⁵ Lecz anioł Pana odpowiedział Balaamowi. „Jedź z tymi ludźmi, lecz nie mów niczego oprócz tego, co ja ci powiem”. I Balaam odjechał z dostojnikami Balaka.

³⁶ Gdy Balak dowiedział się, że Balaam nadjeżdża, wyruszył mu na spotkanie aż do Ir-Moab, miasta nad Arnonem, położonego na samej granicy kraju. ³⁷ I rzekł Balak do Balaama: „Czyż nie posyłałem już po ciebie, aby cię sprowadzić? Czemu nie przyszedłeś do mnie? Czy myślisz, że nie mogę cię hojnie wynagrodzić?”. ³⁸ Balaam odpowiedział Balakowi: „Przecież teraz przybyłem do ciebie. Czy jednak mogę powiedzieć coś od siebie? Powiem jedynie to, co Bóg mi pozwoli”. ³⁹ Poszedł więc Balaam z Balakiem i przybyli do Kiriat-Chusot. ⁴⁰ Balak złożył w ofierze bydło i owce, a część z tego posłał Balaamowi i dostojnikom, którzy z nim byli. ⁴¹ Następnego poranka Balak wziął ze sobą Balaama i zaprowadził go na Bamot-Baal. Stamtąd było już widać kraniec obozu ludu izraelskiego.

PIERWSZE BŁOGOSŁAWIEŃSTWO BALAAMA

Rozdział 23

23 ¹ Wtedy Balaam rzekł do Balaka: „Postaw mi tu siedem ołtarzy i przygotuj siedem młodych cielców i siedem baranów”. ² Balak spełnił to życzenie. Następnie Balak wspólnie z Balaamem złożyli na każdym ołtarzu ofiarę całopalną z jednego młodego cielca i z jednego barana. ³ Potem Balaam rzekł do Balaka: „Pozostań tu przy twojej ofierze całopalnej, ja tymczasem się oddalę. Może Pan zechce się ze mną spotkać, a cokolwiek pozwoli mi zobaczyć, przekażę tobie”. I odszedł na bezdrzewne wzniesienie.

⁴ Bóg spotkał się z Balaamem, a on powiedział do Niego: „Oto ustawiłem siedem ołtarzy i na każdym z nich ofiarowałem po jednym młodym cielcu i baranie”. ⁵ Pan przekazał swoje słowo Balaamowi i rzekł do niego: „Wróć do Balaka i powtórz mu to”. ⁶ Wrócił więc do Balaka, który stał jeszcze przy swojej ofierze całopalnej razem ze wszystkimi dostojnikami Moabu.

⁷ Wtedy Balaam wygłosił następujące pouczenie:

„Sprowadził mnie Balak z Aramu,

król Moabu z gór Wschodu:

«Przybądź tu i przeklnij mi Jakuba!

Przybądź i złorzecz Izraelowi!».

⁸ Jakżesz mogę przekląć tego,

kogo Bóg nie przeklina?

Jakże złorzeczyć temu,

komu Pan nie złorzeczy?

⁹ Ze szczytu skał go widzę

i ze wzgórz go oglądam.

Oto lud, który mieszka osobno,

jest odłączony od innych narodów.

¹⁰ Któż policzy Jakuba jak proch mnogiego,

kto zliczy obóz izraelski?

Obym umarł śmiercią sprawiedliwych

i tak jak oni zakończył swe życie!”.

¹¹ Wtedy Balak rzekł do Balaama: „Coś ty mi zrobił? Sprowadziłem cię po to, abyś przeklął moich wrogów, a zamiast tego ty im błogosławiłeś!”. ¹² On jednak odpowiedział: „Czyż nie muszę dokładnie powtórzyć tego, co Pan mi polecił?”.

DRUGIE BŁOGOSŁAWIEŃSTWO BALAAMA

¹³ Na to rzekł Balak do niego: „Chodź ze mną na inne miejsce, z którego zobaczysz ten lud. Będziesz jednak widział tylko jego część, całości bowiem nie zdołasz ogarnąć spojrzeniem. Przeklnij mi go stamtąd!”. ¹⁴ Zabrał go więc na Pole Czatów, na szczyt góry Pisga. Zbudował tam siedem ołtarzy, a na każdym złożył ofiarę całopalną z jednego młodego cielca i z jednego barana. ¹⁵ A Balaam powiedział do Balaka: „Zostań tu przy ofierze całopalnej, a ja opodal zaczekam na spotkanie z Panem”. ¹⁶ I spotkał się Pan z Balaamem, przekazał mu swoje słowa i rzekł: „Wróć do Balaka i mu to powiedz”. ¹⁷ Gdy wrócił do niego, on stał jeszcze wraz z dostojnikami Moabu przy swojej ofierze całopalnej. Balak zapytał: „I cóż Pan powiedział?”. ¹⁸ Wówczas Balaam wygłosił następujące pouczenie:

„Powstań, Balaku, i słuchaj,

synu Sippora, słuchaj mnie z uwagą!

¹⁹ Bóg nie jest jak człowiek, który kłamie,

ani syn ludzki, co się wycofuje!

Czy On powie coś, a tego nie uczyni,

lub przyobieca, a tego nie spełni?

²⁰ Przysłano mnie tu, abym błogosławił,

błogosławię więc, nie mogę się cofnąć.

²¹ Ja nie dostrzegam winy u Jakuba

ani nie widzę grzechu w Izraelu.

Pan, ich Bóg, jest z nimi,

okrzyki wznoszą na cześć swego Króla.

²² Bóg, który wywiódł ich z Egiptu,

jest dla nich siłą jak rogi bawołu.

²³ Bo nie ma czarów w Jakubie

ani wróżbiarstwa pośród Izraela.

Jakub się dowie w stosownym czasie,

Izrael pozna to, czego Bóg dokona.

²⁴ Oto naród, który powstaje jak lwica,

jak lew – tak on się podnosi:

nie położy się, nim nie pożre zdobyczy,

i nie wypije krwi pomordowanych”.

²⁵ Balak rzekł do Balaama: „Jeśli rzeczywiście nie możesz go przeklinać, przynajmniej mu nie błogosław!”. ²⁶ A Balaam odrzekł: „Czyż ci nie powiedziałem, że muszę zrobić to wszystko, co mi Pan rozkaże?”.

TRZECIE BŁOGOSŁAWIEŃSTWO BALAAMA WRAZ Z POUCZENIEM

²⁷ Balak rzekł do Balaama: „Chodź ze mną, wezmę cię na jeszcze inne miejsce. Może spodoba się Bogu i stamtąd mi ten lud przeklniesz”. ²⁸ Zabrał więc Balak Balaama na szczyt góry Peor, która się wznosi nad pustynią. ²⁹ Balaam rzekł do Balaka: „Zbuduj mi tu siedem ołtarzy i przygotuj siedem młodych cielców i siedem baranów”. ³⁰ Balak postąpił zgodnie z życzeniem Balaama. Na każdym ołtarzu złożył w ofierze młodego cielca i barana.

Rozdział 24

24 ¹ Gdy Balaam zrozumiał, że błogosławienie Izraela podoba się Panu, nie odszedł jak poprzednio, aby szukać wyroczni, lecz zwrócił się twarzą do pustyni. ² Gdy podniósł oczy, zobaczył Izraela rozłożonego obozem według swoich plemion. Wówczas ogarnął go duch Boży ³ i zaczął głosić swoje pouczenie:

„Wypowiedź Balaama, syna Beora,

wypowiedź człowieka o bystrym spojrzeniu,

⁴ wypowiedź tego, który słyszy Boże słowa,

i ogląda wizje Wszechmocnego;

który pada, a oczy ma otwarte:

⁵ Jakże piękne są twe namioty, Jakubie,

i twoje mieszkania, Izraelu!

⁶ Rozciągnięte jak potoki,

jak ogrody położone wzdłuż rzeki;

jak aloesy, które Pan zasadził,

albo jak cedry nad wodami.

⁷ Z jego wiader przelewa się woda,

zasiewy mają dostatek wilgoci.

Jego król jest bardziej potężny niż Agag,

królestwo jego okryte jest sławą.

⁸ Bóg, który z Egiptu go wywiódł

jest dla niego siłą jak rogi bawołu:

wyniszczy narody, które go uciskają,

złamie im kości,

przeszyje swoimi strzałami.

⁹ Zaczaił się, jak lew się położył,

albo jak lwica: i kto go obudzi?

Błogosławiony ten, kto cię błogosławi,

przeklęty każdy, kto ciebie przeklina”.

¹⁰ Wtedy Balak zatrząsł się z gniewu na Balaama i zawołał: „Wezwałem cię, abyś przeklął moich wrogów, a ty trzykrotnie ich błogosławiłeś. ¹¹ Precz stąd! Idź tam, skąd przyszedłeś! Obiecałem wprawdzie nagrodę, lecz Pan ci przeszkodził w jej otrzymaniu”. ¹² Balaam natomiast rzekł do Balaka: „Czyż nie mówiłem wyraźnie wysłańcom, których do mnie przysłałeś: ¹³ Choćby mi Balak dał swój dom pełen srebra i złota, nie mogę się sprzeciwić nakazowi Pana. Z własnej woli nie mogę czynić nic dobrego lub złego. Mogę mówić jedynie to, co mi Pan poleca. ¹⁴ Dobrze więc, wracam do swojego ludu. Zbliż się jednak, bo chcę ci powiedzieć, co w przyszłości ten lud uczyni twojemu ludowi”. ¹⁵ I wygłosił takie pouczenie:

„Wypowiedź Balaama, syna Beora,

wypowiedź człowieka o bystrym spojrzeniu;

¹⁶ wypowiedź tego, który słyszy Boże słowa,

zna myśli Najwyższego

i ogląda wizje Wszechmocnego;

który pada, a oczy ma otwarte:

¹⁷ Widzę go, lecz jeszcze nie teraz,

oglądam go, ale nie z bliska!

Wschodzi gwiazda z Jakuba,

a w Izraelu podnosi się berło!

Pokruszy ono skronie Moabu

i czaszki wszystkich synów Seta.

¹⁸ I weźmie Edom w swoje posiadanie;

Seir stanie się łupem wrogów,

bo Izrael będzie potęgą.

¹⁹ Z Jakuba powstanie władca

i zgładzi wszystkich, co uciekną z miasta”.

²⁰ Dostrzegł następnie Amalekitów i wypowiedział o nich przepowiednię:

„Amalek był pierwszy między narodami,

ale w przyszłości dosięgnie go zguba”.

²¹ Potem zobaczył Kenitów i wygłosił swoją przepowiednię:

„Choć umocniona jest twoja siedziba

i na skale zbudowane gniazdo,

²² to przyjdzie na ciebie czas zguby,

gdy Assur w niewolę cię weźmie!”.

²³ I dalej głosił swą przepowiednię:

„Biada temu, kto zostanie żywy,

kiedy Bóg zacznie to czynić.

²⁴ Przypłyną z Kittim okręty,

upokorzą Asyrię i Eber, ale i oni przepadną”.

²⁵ Balaam wrócił do swojej ojczyzny; Balak również poszedł w swoją stronę.

WYDARZENIA W PEOR

Rozdział 25

25 ¹ Gdy Izrael zatrzymał się w Szittim, lud zaczął dopuszczać się nierządu z Moabitkami. ² One to zapraszały lud na uczty ofiarne dla swoich bożków, a lud jadł i oddawał pokłon ich bogom. ³ Tak więc Izrael przylgnął do Baal-Peora. Wtedy Pan zapłonął gniewem na lud izraelski. ⁴ Pan rzekł do Mojżesza: „Zgromadź wszystkich winnych naczelników ludu i każ ich publicznie powiesić jako zadośćuczynienie dla Pana, aby przestał się On gniewać na lud izraelski”. ⁵ Mojżesz wydał sędziom Izraela następujący rozkaz: „Niech każdy zabija tych ludzi, którzy przystąpili do Baal-Peora”.

⁶ Wówczas zdarzyło się, że jeden z Izraelitów przyprowadził do swoich braci Madianitkę. Stało się to w obecności Mojżesza i całej społeczności Izraela, lamentującej przed wejściem do Namiotu Spotkania. ⁷ Kiedy to spostrzegł kapłan Pincha, syn Eleazara, a wnuk Aarona, opuścił zgromadzenie i wziął do ręki oszczep. ⁸ Potem wszedł za owym Izraelitą do namiotu i pchnięciem w łono kobiety zabił ich oboje: Izraelitę i kobietę. Tak ustała plaga pośród Izraela. ⁹ Klęska ta pochłonęła jednak dwadzieścia cztery tysiące osób.

¹⁰ Pan powiedział do Mojżesza: ¹¹ „Pincha, syn Eleazara, a wnuk kapłana Aarona, uśmierzył mój gniew na Izraelitów, gdyż okazał wobec nich gorliwość o moją cześć. Dlatego w porywie gniewu nie wytraciłem ich doszczętnie. ¹² Powiedz mu więc, że zawieram z nim przymierze pokoju. ¹³ Będzie to przymierze, które jemu i jego potomstwu zapewni wieczne kapłaństwo. Okazał bowiem gorliwość względem swojego Boga i dokonał zadośćuczynienia za Izraelitów”. ¹⁴ Izraelita, który zginął z Madianitką, nazywał się Zimri, a był synem Salua, naczelnika jednego z rodów plemienia Symeona. ¹⁵ Madianitka zaś, którą zabito, nazywała się Kozbi i była córką Sura, który był głową jednego ze szczepów madianickich.

¹⁶ Pan przemówił do Mojżesza: ¹⁷ „Walczcie z Madianitami i pokonajcie ich. ¹⁸ Są oni bowiem waszymi wrogami i postępują względem was zdradliwie. Posłużyli się oni Peorem oraz swoją siostrą Kozbi, córką naczelnika madianickiego, która została zabita w dniu klęski, jaka spadła na was za Peor”.

DRUGI SPIS IZRAELITÓW

¹⁹ Po tej klęsce

Rozdział 26

26 ¹ Pan powiedział do Mojżesza i Eleazara, syna kapłana Aarona: ² „Policzcie całą społeczność Izraelitów według ich rodów, wszystkich zdolnych do walki w wieku od lat dwudziestu wzwyż”. ³ Mojżesz więc i kapłan Eleazar tak zarządzili na równinach Moabu nad Jordanem, naprzeciwko Jerycha: ⁴ „Należy spisać wszystkich mężczyzn w wieku od lat dwudziestu wzwyż, jak to nakazał Pan Mojżeszowi”. Oto są Izraelici, którzy wyszli z Egiptu:

PLEMIĘ RUBENA

⁵ Pierworodnym synem Izraela był Ruben. Synami Rubena byli natomiast: Henoch, od którego pochodzi ród Henochitów; Pallu, od którego pochodzi ród Palluitów; ⁶ Chesron, od którego pochodzi ród Chesronitów; Karmi, od którego pochodzi ród Karmitów. ⁷ Są to rody Rubenitów, których liczba wynosiła czterdzieści trzy tysiące siedemset trzydzieści osób. ⁸ Do potomków Pallu należał Eliab, ⁹ którego synami byli: Nemuel, Datan i Abiram. Datan i Abiram byli to właśnie ci, którzy powstali przeciwko Mojżeszowi i razem ze zwolennikami Koracha zbuntowali się przeciwko Panu. ¹⁰ Wtedy to rozwarła się ziemia i pochłonęła ich razem z Korachem. Cała natomiast gromada zginęła od ognia, który spalił dwustu pięćdziesięciu mężczyzn. Przez to stali się oni znakiem ostrzegawczym. ¹¹ Synowie Koracha jednak nie zginęli.

PLEMIĘ SYMEONA

¹² Oto potomkowie Symeona według ich rodów: od Nemuela pochodzi ród Nemuelitów; od Jamina – ród Jaminitów; od Jakina – ród Jakinitów; ¹³ od Zeracha – ród Zerachitów; od Szaula – ród Szaulitów. ¹⁴ Są to rody Symeonitów – dwadzieścia dwa tysiące dwieście osób objętych spisem.

PLEMIĘ GADA

¹⁵ Oto potomkowie Gada według ich rodów: od Sefona pochodzi ród Sefonitów; od Chaggiego – ród Chaggitów; od Szuniego – ród Szunitów; ¹⁶ od Ozniego pochodzi ród Oznitów; od Eriego – ród Eritów; ¹⁷ od Aroda – ród Arodytów; od Areliego – ród Arelitów. ¹⁸ Są to rody Gadytów – czterdzieści tysięcy pięćset osób objętych spisem.

PLEMIĘ JUDY

¹⁹ Potomkami Judy byli Er i Onan, którzy jednak pomarli w ziemi Kanaan. ²⁰ Następni synowie Judy według ich rodów: od Szeli pochodzi ród Szelitów; od Peresa – ród Peresytów; od Zeracha – ród Zerachitów. ²¹ Od synów Peresa pochodzą: od Chesrona – ród Chesronitów; od Chamula – ród Chamulitów. ²² Są to rody Judy – siedemdziesiąt sześć tysięcy pięćset osób objętych spisem.

PLEMIĘ ISSACHARA

²³ Oto potomkowie Issachara według ich rodów: od Toli pochodzi ród Tolaitów; od Puwy – ród Puwitów; ²⁴ od Jaszuba – ród Jaszubitów; od Szimrona – ród Szimronitów. ²⁵ Są to rody Issachara – sześćdziesiąt cztery tysiące trzysta osób objętych spisem.

PLEMIĘ ZABULONA

²⁶ Oto potomkowie Zabulona według ich rodów: od Sereda pochodzi ród Seredytów; od Elona – ród Elonitów; od Jachleela – ród Jachleelitów. ²⁷ Są to rody Zabulona – sześćdziesiąt tysięcy pięćset osób objętych spisem.

PLEMIĘ MANASSESA

²⁸ Oto potomkowie Józefa według rodów Manassesa i Efraima. ²⁹ Synami Manassesa byli: Makir, od którego pochodzi ród Makirytów. Makir był ojcem Gileada. Od Gileada pochodzi ród Gileadytów. ³⁰ Synami Gileada byli: Jezer, od którego pochodzi ród Jezerytów. Od Cheleka pochodzi ród Chelekitów. ³¹ Następnie Asriel, od którego pochodzi ród Asrielitów, i Sychem, od którego pochodzi ród Sychemitów. ³² Wreszcie Szemida, od którego pochodzi ród Szemidaitów, i Chefer, od którego pochodzi ród Cheferytów. ³³ Selofchad, syn Chefera, nie miał synów, lecz tylko córki. Córki Selofchada miały imiona: Machla, Noa, Chogla, Milka i Tirsa. ³⁴ Są to rody Manassesa – pięćdziesiąt dwa tysiące siedemset osób objętych spisem.

PLEMIĘ EFRAIMA

³⁵ A to są potomkowie Efraima według ich rodów: od Szutelacha pochodzi ród Szutelachitów; od Bekera – ród Bekerytów; od Tachana – ród Tachanitów. ³⁶ A synem Szutelacha jest Eran, od którego pochodzi ród Eranitów. ³⁷ Są to rody Efraimitów – trzydzieści dwa tysiące pięćset osób objętych spisem. Są to potomkowie Józefa według ich rodów.

PLEMIĘ BENIAMINA

³⁸ Oto potomkowie Beniamina według ich rodów: od Beli pochodzi ród Belaitów; od Aszbela pochodzi ród Aszbelitów; od Achirama – ród Achiramitów; ³⁹ od Szefufama – ród Szefufamitów; od Chufama – ród Chufamitów. ⁴⁰ Synami Beli byli Ard i Naaman. Od Arda pochodzi ród Ardytów; od Naamana – ród Naamanitów. ⁴¹ Są to potomkowie Beniamina według ich rodów – czterdzieści pięć tysięcy sześćset osób objętych spisem.

PLEMIĘ DANA

⁴² Oto potomkowie Dana według ich rodów: od Szuchama pochodzi ród Szuchamitów. Są to potomkowie Dana według ich rodów. ⁴³ Liczba wszystkich członków rodów Szuchamitów wynosiła sześćdziesiąt cztery tysiące czterysta osób objętych spisem.

PLEMIĘ ASERA

⁴⁴ Oto potomkowie Asera według ich rodów: od Jemny pochodzi ród Jemnitów; od Jeszwiego – ród Jeszwitów; od Berii – ród Beriaitów. ⁴⁵ Od synów Berii pochodzą: od Chebera – ród Cheberytów; od Malkiela – ród Malkielitów. ⁴⁶ Córka Asera nazywała się Sarach. ⁴⁷ Są to rody Aserytów – pięćdziesiąt trzy tysiące czterysta osób objętych spisem.

PLEMIĘ NEFTALEGO

⁴⁸ Oto potomkowie Neftalego według ich rodów: od Jachseela pochodzi ród Jachseelitów; od Guniego – ród Gunitów; ⁴⁹ od Jesera – ród Jeserytów; od Szillema – ród Szillemitów. ⁵⁰ Są to rody Neftalego – czterdzieści pięć tysięcy czterysta osób objętych spisem.

⁵¹ Liczba wszystkich spisanych Izraelitów wynosiła ogółem sześćset jeden tysięcy siedemset trzydzieści osób.

ZASADY PODZIAŁU ZIEMI

⁵² Pan powiedział do Mojżesza: ⁵³ „Ten kraj ma być podzielony między nich jako dziedzictwo, według liczby osób. ⁵⁴ Plemieniu, które liczy więcej ludzi, przydzielisz większe dziedzictwo, a mniej licznemu – mniejsze. Każde otrzyma przydział według danych spisu. ⁵⁵ Ziemia ma być rozdzielona przez losowanie. Otrzymają więc dziedzictwo przez losowanie imion swoich przodków. ⁵⁶ Losem ma być podzielone dziedzictwo pomiędzy plemiona liczniejsze i mniej liczne”.

SPIS LEWITÓW

⁵⁷ Oto spis lewitów według ich rodów: od Gerszona pochodzi ród Gerszonitów; od Kehata – ród Kehatytów; od Merariego – ród Merarytów. ⁵⁸ Dalsze rody lewitów są następujące: Libnici, Chebronici, Machlici, Muszyci i Korachici. Kehat był ojcem Amrama. ⁵⁹ Żona Amrama nazywała się Jokebed, a była córką Lewiego, urodzoną w Egipcie. Z niej urodzili się Amramowi: Aaron i Mojżesz oraz ich siostra Miriam. ⁶⁰ Aaronowi urodził się Nadab, Abihu, Eleazar oraz Itamar. ⁶¹ Nadab jednak i Abihu zginęli, kiedy zanieśli przed Pana niezgodny z prawem ogień. ⁶² Wszystkich mężczyzn w wieku od jednego miesiąca życia wzwyż było dwadzieścia trzy tysiące. Nie byli jednak spisani razem z resztą Izraelitów i nie otrzymali pośród nich żadnej własności.

⁶³ To byli Izraelici, których spisali Mojżesz i kapłan Eleazar na równinach Moabu w pobliżu Jordanu, naprzeciwko Jerycha. ⁶⁴ Pośród nich nie było nikogo z tych, których Mojżesz i Aaron spisali, gdy dokonywali spisu na pustyni Synaj. ⁶⁵ Pan powiedział im bowiem, że z pewnością umrą na pustyni. I żaden z nich nie pozostał przy życiu, oprócz Kaleba, syna Jefunnego, i Jozuego, syna Nuna.

CÓRKI DZIEDZICZĄCE

Rozdział 27

27 ¹ Następnie przyszły córki Selofchada, syna Chefera, który był synem Gileada, a wnukiem Makira, ten zaś był synem Manassesa, syna Józefa. Były to: Machla, Noa, Chogla, Milka i Tirsa. ² Stanęły przed Mojżeszem i kapłanem Eleazarem, a także przed naczelnikami i całą społecznością u wejścia do Namiotu Spotkania i powiedziały: ³ „Nasz ojciec umarł na pustyni. Nie należał on jednak do zgrai tych, którzy wraz z Korachem zbuntowali się przeciwko Panu. Umarł za swoje własne grzechy, ale nie miał synów. ⁴ Czemu imię naszego ojca miałoby zaginąć w jego rodzie tylko dlatego, że nie miał syna? Daj nam więc posiadłość pośrodku braci naszego ojca”. ⁵ Mojżesz przedstawił ich sprawę Panu, ⁶ a Pan rzekł do Mojżesza: ⁷ „Żądanie córek Selofchada jest słuszne. Daj im dziedziczną posiadłość pośród braci ich ojca i przekaż im prawo do jego dziedzictwa. ⁸ Izraelitom natomiast wydaj następujące polecenie: «Jeśli umrze mężczyzna, który nie miał syna, wówczas jego dziedzictwo przeniesiecie na jego córkę. ⁹ Gdyby nie miał córki, wówczas dziedzictwo oddacie jego braciom. ¹⁰ Gdyby nie miał braci, wtedy przekażecie dziedzictwo braciom jego ojca. ¹¹ A jeśli jego ojciec nie ma braci, wtedy oddacie jego dziedzictwo najbliższemu krewnemu w jego rodzinie i on weźmie je w posiadanie. Takie prawo będzie obowiązywać Izraelitów, zgodnie z tym, co Pan nakazał Mojżeszowi»”.

JOZUE WODZEM IZRAELITÓW

¹² Pan powiedział do Mojżesza: „Wejdź na tę górę Abarim i popatrz na kraj, który daję Izraelitom. ¹³ Gdy go już zobaczysz, wówczas, podobnie jak twój brat Aaron, zostaniesz przyłączony do swoich przodków. ¹⁴ Sprzeciwiliście się bowiem mojemu rozkazowi na pustyni Sin, gdy społeczność się zbuntowała, a trzeba było jej objawić moją świętość, dając jej wody. Są to Wody Meriba koło Kadesz, na pustyni Sin”. ¹⁵ Wtedy Mojżesz powiedział do Pana: ¹⁶ „Niech Pan, Bóg wszelkiego życia, wyznaczy kogoś, ¹⁷ kto stanie na czele wspólnoty, kto będzie nią dowodził, prowadził do walki i wracał zwycięsko, aby społeczność Pana nie była jak stado owiec bez pasterza”. ¹⁸ Pan odpowiedział Mojżeszowi: „Weź ze sobą Jozuego, syna Nuna, człowieka obdarzonego duchem, i włóż na niego ręce. ¹⁹ Każ mu stanąć przed kapłanem Eleazarem i całą społecznością. W ich obecności ustanów go wodzem. ²⁰ Przekaż mu część swojej godności, aby cała społeczność Izraelitów była mu posłuszna. ²¹ Powinien on jednak stawać przed kapłanem Eleazarem, a ten będzie zamiast niego pytał Pana o wyrok urim. Tylko na jego rozkaz powinien wyruszać i powracać zarówno on sam, jak i wszyscy Izraelici”.

²² Mojżesz wypełnił wszystko według nakazu Pana. Wezwał Jozuego i kazał mu stanąć przed kapłanem Eleazarem i całym zgromadzeniem. ²³ Następnie włożył na niego ręce i ustanowił go wodzem, zgodnie z wolą Pana oznajmioną przez Mojżesza.

PRZEPISY DOTYCZĄCE OFIAR

Rozdział 28

28 ¹ Pan przemówił do Mojżesza: ² „Wydaj Izraelitom takie polecenie: «Dbajcie o to, aby dary ofiarne, które są należnym Mi pokarmem i mają być spalane na miłą woń dla Mnie, były składane w oznaczonym czasie». ³ Powiedz im: «Takie ofiary będziecie składać Panu, spalając je w ogniu:

OFIARA CODZIENNA

Jako ofiarę całopalną będziecie składać codziennie dwa roczne baranki bez skazy. ⁴ Jednego baranka ofiarujesz rano, drugiego wieczorem. ⁵ Do tego ofiarujesz dziesiątą część efy najlepszej mąki na ofiarę pokarmową zaczynionej jedną czwartą hinu oliwy wyciśniętej z oliwek. ⁶ Będzie to nieustanne całopalenie, które już u podnóża góry Synaj składano Panu jako miłą woń ofiary spalanej. ⁷ Ponadto, na jednego baranka przypadnie czwarta część hinu wina jako ofiara płynna. Będzie ona wylewana dla Pana w Jego mieszkaniu jako ofiara płynna z napojów fermentujących. ⁸ Drugiego baranka ofiarujesz wieczorem z taką samą ofiarą pokarmową i ofiarą płynną jak rano. Będzie to ofiara spalana na miłą woń dla Pana.

OFIARY W DNIU SZABATU

⁹ W dniu szabatu złożycie w ofierze dwa roczne baranki bez skazy. Do tego, na ofiarę pokarmową – dwie dziesiąte efy najlepszej mąki zaczynionej oliwą oraz odpowiednią ofiarę płynną. ¹⁰ Będzie to ofiara całopalna każdego szabatu, dołączona do nieustannego całopalenia i ofiary płynnej.

OFIARY PODCZAS NOWIU KSIĘŻYCA

¹¹ Każdego pierwszego dnia miesiąca macie złożyć jako ofiarę całopalną dla Pana dwa młode cielce, jednego barana i siedem jednorocznych jagniąt bez skazy. ¹² Do każdego cielca dodacie trzy dziesiąte efy najlepszej mąki zaczynionej oliwą jako ofiarę pokarmową, a do każdego barana dwie dziesiąte efy najlepszej mąki na ofiarę pokarmową. ¹³ Do każdego jagnięcia dodacie, jako ofiarę pokarmową, jedną dziesiątą efy najlepszej mąki zaczynionej oliwą. Złożycie to jako ofiarę całopalną na miłą woń dla Pana. ¹⁴ Do tych ofiar dodane zostaną ofiary płynne: pół hinu wina na cielca, jedna trzecia na barana i jedna czwarta na jagnię. Taka będzie ofiara całopalna podczas nowiu księżyca, którą będziecie składać co miesiąc przez wszystkie miesiące roku. ¹⁵ Oprócz nieustannego całopalenia i związanej z nim ofiary płynnej, należy złożyć w ofierze kozła jako ofiarę przebłagalną dla Pana.

OFIARY W TYGODNIU PRZAŚNIKÓW

¹⁶ W czternastym dniu pierwszego miesiąca będzie Pascha Pana. ¹⁷ A piętnastego dnia tego miesiąca będzie święto i odtąd przez siedem dni wolno jeść tylko chleby przaśne. ¹⁸ Pierwszego dnia odbędzie się świąteczne zgromadzenie i nie będzie wolno wykonywać żadnej uciążliwej pracy. ¹⁹ Jako ofiarę spalaną dla Pana złożycie wtedy ofiarę całopalną z dwóch młodych cielców, barana i siedmiu jednorocznych jagniąt, a wszystkie one mają być bez skazy. ²⁰ Odpowiednia do tego ofiara pokarmowa będzie się składać z najlepszej mąki rozczynionej oliwą: trzy dziesiąte efy na każdego cielca, dwie dziesiąte na barana, ²¹ a jedna dziesiąta na każde z siedmiu jagniąt. ²² Weźmiecie jednego kozła na ofiarę przebłagalną, aby dokonać zadośćuczynienia za was. ²³ Wszystko to ma być składane oprócz porannej ofiary całopalnej, która jest nieustannym całopaleniem. ²⁴ Takie ofiary składajcie codziennie przez siedem dni. Będzie to pokarm spalany na miłą woń dla PANA oprócz nieustannego całopalenia i przynależnej mu ofiary płynnej. ²⁵ Siódmego dnia znowu będziecie mieli święte zgromadzenie i nie będziecie wykonywali żadnej uciążliwej pracy.

OFIARY W ŚWIĘTO TYGODNI

²⁶ Również w dniu pierwocin, kiedy będziecie składać Panu ofiarę z nowych plonów w Święto Tygodni, będziecie mieli święte zgromadzenie. W tym dniu nie będziecie wykonywali żadnej uciążliwej pracy. ²⁷ Na ofiarę całopalną, jako miłą woń dla Pana, złożycie wtedy dwa młode cielce, jednego barana i siedem rocznych jagniąt. ²⁸ Do tego, jako ofiarę pokarmową: na każdego cielca trzy dziesiąte efy najlepszej mąki zaczynionej oliwą, dwie dziesiąte na jednego barana ²⁹ i po jednej dziesiątej na każde z siedmiu jagniąt. ³⁰ Weźmiecie również jednego kozła dla dopełnienia zadośćuczynienia za was. ³¹ Złożycie to wszystko w ofierze, oprócz nieustannego całopalenia i dołączanej do niego ofiary pokarmowej i płynnej. Zwierzęta będą bez żadnej skazy.

OFIARY NA POCZĄTKU SIÓDMEGO MIESIĄCA

Rozdział 29

29 ¹ W pierwszym dniu siódmego miesiąca będziecie mieli święte zgromadzenie i w tym dniu nie wolno wam wykonywać żadnej uciążliwej pracy. Będzie to dla was dzień, kiedy rozlegać się będzie donośny głos trąb. ² Złożycie wtedy na ofiarę całopalną, jako miłą woń dla Pana, jednego młodego cielca, barana i siedem jednorocznych jagniąt bez skazy. ³ Do tego odpowiednią ofiarę pokarmową: najlepszą mąkę zaprawioną oliwą – trzy dziesiąte efy na jednego cielca, dwie dziesiąte na barana ⁴ i jedną dziesiątą na każde z siedmiu jagniąt; ⁵ wreszcie kozła na ofiarę przebłagalną, aby dokonać zadośćuczynienia za was. ⁶ Ma to być złożone, oprócz ofiary całopalnej w czasie nowiu, łącznie z ofiarą pokarmową i oprócz nieustannego całopalenia i dołączanej do niego ofiary pokarmowej i płynnej, według przepisu, jako miła woń ofiar spalanych dla Pana.

OFIARY W DNIU PRZEBŁAGANIA

⁷ Dziesiątego dnia siódmego miesiąca będziecie mieć święte zgromadzenie i post. Nie wolno w tym dniu wykonywać żadnej pracy. ⁸ Na ofiarę całopalną, jako miłą woń dla Pana, złożycie młodego cielca, barana i siedem rocznych jagniąt. Wszystkie one mają być bez skazy. ⁹ Razem z nią złożycie ofiarę pokarmową z najlepszej mąki rozczynionej z oliwą: trzy dziesiąte efy mąki na cielca, dwie dziesiąte na barana ¹⁰ i po jednej dziesiątej na każde z siedmiu jagniąt. ¹¹ Oprócz ofiary przebłagalnej z racji Dnia Przebłagania i nieustannego całopalenia wraz z dołączaną do niego ofiarą pokarmową i płynną ofiarujecie także kozła jako ofiarę przebłagalną.

OFIARY W ŚWIĘTO NAMIOTÓW

¹² Piętnastego dnia siódmego miesiąca będziecie mieli święte zgromadzenie. Nie będziecie wtedy wykonywać żadnej uciążliwej pracy, lecz przez siedem dni macie obchodzić święto Pana. ¹³ Na ofiarę całopalną, która zostanie spalona na miłą woń dla Pana, złożycie trzynaście młodych cielców, dwa barany i czternaście rocznych jagniąt bez skazy. ¹⁴ Do tego odpowiednią ofiarę pokarmową: najlepszą mąkę rozczynioną oliwą – trzy dziesiąte efy na każdego z trzynastu cielców, dwie dziesiąte na każdego z dwóch baranów, ¹⁵ po jednej dziesiątej na każde z czternastu jagniąt. ¹⁶ Oprócz nieustannego całopalenia i dołączanej do niego ofiary pokarmowej i płynnej ofiarujecie również kozła jako ofiarę przebłagalną.

¹⁷ Drugiego dnia ofiarujecie dwanaście młodych cielców, dwa barany i czternaście rocznych jagniąt bez skazy. ¹⁸ Oprócz tego złożycie, zgodnie z przepisami, ofiarę pokarmową i ofiary płynne, które dołączycie do ofiar z cielców, baranów i jagniąt, stosownie do ich liczby. ¹⁹ Oprócz nieustannego całopalenia i dołączanej do niego ofiary pokarmowej i płynnej ofiarujecie również kozła jako ofiarę przebłagalną.

²⁰ Trzeciego dnia ofiarujecie jedenaście młodych cielców, dwa barany i czternaście jednorocznych jagniąt bez skazy. ²¹ Oprócz tego złożycie, zgodnie z przepisami, ofiarę pokarmową i ofiary płynne, które dołączycie do ofiar z cielców, baranów i jagniąt, stosownie do ich liczby. ²² Oprócz nieustannego całopalenia i dołączanej do niego ofiary pokarmowej i płynnej ofiarujecie również kozła jako ofiarę przebłagalną.

²³ Czwartego dnia ofiarujecie dziesięć młodych cielców, dwa barany i czternaście jednorocznych jagniąt bez skazy. ²⁴ Oprócz tego złożycie, zgodnie z przepisami, ofiarę pokarmową i ofiary płynne, które dołączycie do ofiar z cielców, baranów i jagniąt, stosownie do ich liczby. ²⁵ Oprócz nieustannego całopalenia i dołączanej do niego ofiary pokarmowej i płynnej ofiarujecie również kozła jako ofiarę przebłagalną.

²⁶ Piątego dnia ofiarujecie dziewięć młodych cielców, dwa barany i czternaście jednorocznych jagniąt bez skazy. ²⁷ Oprócz tego złożycie, zgodnie z przepisami, ofiarę pokarmową i ofiary płynne, które dołączycie do ofiar z cielców, baranów i jagniąt, stosownie do ich liczby. ²⁸ Oprócz nieustannego całopalenia i dołączanej do niego ofiary pokarmowej i płynnej ofiarujecie również kozła jako ofiarę przebłagalną.

²⁹ Szóstego dnia ofiarujecie osiem młodych cielców, dwa barany i czternaście jednorocznych jagniąt bez skazy. ³⁰ Oprócz tego złożycie, zgodnie z przepisami, ofiarę pokarmową i ofiary płynne, które dołączycie do ofiar z cielców, baranów i jagniąt, stosownie do ich liczby. ³¹ Oprócz nieustannego całopalenia i dołączanej do niego ofiary pokarmowej i płynnej ofiarujecie również kozła jako ofiarę przebłagalną.

³² Siódmego dnia ofiarujecie siedem młodych cielców, dwa barany i czternaście jednorocznych jagniąt bez skazy. ³³ Oprócz tego złożycie, zgodnie z przepisami, ofiarę pokarmową i ofiary płynne, które dołączycie do ofiar z cielców, baranów i jagniąt, stosownie do ich liczby. ³⁴ Oprócz nieustannego całopalenia i dołączanej do niego ofiary pokarmowej i płynnej ofiarujecie również kozła jako ofiarę przebłagalną.

³⁵ Ósmego dnia będzie święte zgromadzenie i nie możecie wtedy wykonywać żadnej uciążliwej pracy. ³⁶ Na ofiarę całopalną, która zostanie spalona na miłą woń dla Pana, złożycie jednego cielca, jednego barana i siedem jednorocznych jagniąt bez skazy. ³⁷ Oprócz tego złożycie, zgodnie z przepisami, ofiarę pokarmową i ofiary płynne, które dołączycie do ofiar z cielców, baranów i jagniąt, stosownie do ich liczby. ³⁸ Oprócz nieustannego całopalenia i dołączanej do niego ofiary pokarmowej i płynnej ofiarujecie również kozła jako ofiarę przebłagalną.

³⁹ To macie ofiarować Panu podczas waszych świąt, niezależnie od tego, co ofiarujecie z racji waszych ślubowań lub jako wasze dobrowolne dary na ofiary całopalne, ofiary pokarmowe, płynne oraz ofiary wspólnotowe»”.

Rozdział 30

30 ¹ Mojżesz mówił Izraelitom to, co mu Pan nakazał.

PRZEPISY O ŚLUBACH

² Do wodzów plemion izraelskich Mojżesz powiedział: „Oto, co nakazuje Pan: ³ Jeśli mężczyzna złoży Panu ślub lub też zobowiąże się do czegoś przysięgą, powinien dotrzymać słowa i wypełnić to, co przyrzekł. ⁴ Gdy kobieta złoży ślub Panu lub podejmie jakieś zobowiązanie, gdy jest jeszcze niezamężna i żyje w domu rodzinnym, ⁵ jej ojciec powinien o tym wiedzieć. Jeśli się temu nie sprzeciwia, wówczas taki ślub czy zobowiązanie są ważne. ⁶ Jeśli jednak sprzeciwi się temu od razu, gdy się o tym dowie, wówczas taki ślub lub zobowiązanie są nieważne. Pan nie poczyta jej winy, gdyż ojciec wyraził swój sprzeciw. ⁷ Gdy jednak wyjdzie za mąż, a jest związana jakimś ślubem czy uczynioną wcześniej nierozważną obietnicą, ⁸ pozostają one ważne, jeśli jej mąż, gdy dowie się o tym, nie wyrazi od razu swojego sprzeciwu. ⁹ Jeśli jednak mąż, gdy tylko się o tym dowie, wyrazi swój sprzeciw, wówczas unieważnia jej ślub czy też zobowiązanie, którego się nierozważnie podjęła. Pan nie poczyta jej tego za grzech. ¹⁰ Śluby i wszelkie inne zobowiązania wdowy lub kobiety, która otrzymała dokument rozwodu, pozostają ważne. ¹¹ Jeśli jednak w domu swojego męża złożyła ślub lub też podjęła jakieś zobowiązanie, ¹² a mąż jej dowiedział się o tym, lecz milczał i nie okazywał sprzeciwu, wtedy jej ślub i podjęte zobowiązanie będą ważne. ¹³ Jeśli mąż unieważni je od razu, gdy się o tym dowie, wówczas ślub czy inne wyrażone słowami zobowiązania stają się nieważne. Ona natomiast jest przed Panem bez winy, gdyż mąż unieważnił jej śluby. ¹⁴ Mąż może więc potwierdzić lub unieważnić wszelki ślub i przysięgę żony. ¹⁵ Jeśli jednak mąż milczy aż do następnego dnia, tym samym wyraża zgodę na uczynione przez nią śluby czy podjęte zobowiązania. Wyraził on swoją zgodę, ponieważ milczał w dniu, kiedy się o tym dowiedział. ¹⁶ Gdyby jednak, wiedząc o wszystkim, unieważnił je później, wówczas on poniesie karę za jej winę”.

¹⁷ Takie są prawa, które Pan dał Mojżeszowi. Dotyczą one spraw między mężem i żoną oraz ojcem i córką jeszcze niezamężną, dopóki przebywa ona w domu rodzinnym.

WOJNA Z MADIANITAMI

Rozdział 31

31 ¹ Pan powiedział do Mojżesza: ² „Pomścij Izraelitów na Madianitach, a potem będziesz dołączony do swoich przodków”. ³ Wtedy Mojżesz rzekł do ludu: „Przygotujcie spośród siebie oddział mężczyzn na wyprawę wojenną. Uderzą oni na Madianitów i dokonają pomsty Pana. ⁴ Wyślijcie na tę wojenną wyprawę po tysiącu ludzi z każdego plemienia Izraela”. ⁵ Wybrano więc po tysiącu z każdego plemienia, czyli razem dwanaście tysięcy mężczyzn gotowych do walki. ⁶ Mojżesz wysłał na tę wojnę po tysiącu ludzi z każdego plemienia. Razem z nimi posłał też kapłana Pinchasa, syna kapłana Eleazara, aby miał pieczę nad świętym sprzętem i nad trąbami wojennymi. ⁷ Ruszyło więc wojsko przeciwko Madianitom zgodnie z rozkazem, jaki Pan dał Mojżeszowi. Pozabijali wszystkich mężczyzn. ⁸ Oprócz nich zabili również pięciu królów madianickich: Ewiego, Rekema, Sura, Chura i Rebę. Poległ od miecza także Balaam, syn Beora. ⁹ Izraelici wzięli do niewoli kobiety madianickie oraz ich małe dzieci. Zagarnęli również jako łup całe bydło Madianitów, stada i majątek. ¹⁰ Podpalili wszystkie miasta, które oni zamieszkiwali i wszystkie ich obozowiska. ¹¹ Zabrali ze sobą zdobycz i wszelki łup zarówno w ludziach, jak i zwierzętach. ¹² Jeńców, zdobycz i łup przywiedli do Mojżesza, kapłana Eleazara i społeczności izraelskiej, do obozu, który znajdował się na równinach Moabu, leżących nad Jordanem, naprzeciwko Jerycha. ¹³ Mojżesz, kapłan Eleazar i naczelnicy społeczności wyszli naprzeciw nim z obozu. ¹⁴ Mojżesz rozgniewał się na dowódców wojska, na tysiączników i setników, którzy wrócili z wyprawy wojennej, ¹⁵ i powiedział do nich: „Jakże to mogliście zostawić przy życiu wszystkie kobiety? ¹⁶ To przecież one za radą Balaama uwiodły Izraelitów, którzy odstąpili od PANA, aby służyć Peorowi. Sprowadziło to plagę na lud Pana. ¹⁷ Zabijcie więc wszystkich chłopców spośród tych dzieci oraz wszystkie kobiety, które już współżyły z mężczyzną. ¹⁸ Wszystkie jednak dziewczęta, które jeszcze nie współżyły z mężczyzną, zachowajcie przy życiu dla siebie. ¹⁹ Przez siedem dni musicie jednak pozostać poza obozem. Każdy bowiem, kto zabił człowieka lub dotknął zabitego, musi trzeciego i siódmego dnia poddać się obrzędowi oczyszczenia. Dotyczy to zarówno was, jak i waszych jeńców. ²⁰ Muszą być oczyszczone: wasze ubranie, każdy przedmiot ze skóry, to co jest zrobione z sierści koziej i każdy przedmiot z drewna”. ²¹ Kapłan Eleazar powiedział jeszcze do wojowników, którzy razem z nim wyruszyli na wyprawę: „Takie jest prawo, które Pan dał Mojżeszowi: ²² złoto, srebro, miedź, żelazo, cynę, ołów ²³ i wszystko, czego ogień nie zniszczy, macie włożyć do ognia, aby się stało czyste. Należy to jeszcze oczyścić wodą oczyszczenia. Wszystko zaś, co w ogniu ulega zniszczeniu, obmyjecie jedynie tą wodą. ²⁴ W siódmym dniu wypierzecie swoje ubrania; wtedy staniecie się czyści. Potem będziecie mogli wejść do obozu”.

PODZIAŁ ŁUPU

²⁵ Następnie Pan powiedział do Mojżesza: ²⁶ „Razem z kapłanem Eleazarem i głowami rodów policzcie to wszystko, co z ludzi i bydła zostało zabrane jako zdobycz. ²⁷ Podziel tę zdobycz po połowie pomiędzy tych, którzy brali udział w wyprawie, i resztę społeczności. ²⁸ Od wojowników, którzy brali udział w wyprawie, weź jako dar dla Pana jedną osobę na pięciuset jeńców i po jednej sztuce na pięćset wołów, osłów i owiec. ²⁹ Weźmiesz je z połowy należącej do nich i oddasz kapłanowi Eleazarowi jako ofiarę dla Pana. ³⁰ Z połowy przyznanej Izraelitom weźmiesz pięćdziesiątą część ludzi oraz wołów, osłów i owiec, które oddasz lewitom pełniącym służbę w mieszkaniu Pana”.

³¹ Mojżesz i Eleazar spełnili wszystko, co Pan nakazał Mojżeszowi. ³² Łup zdobyty przez wojowników wynosił: sześćset siedemdziesiąt pięć tysięcy owiec, ³³ siedemdziesiąt dwa tysiące wołów ³⁴ i sześćdziesiąt jeden tysięcy osłów. ³⁵ Spośród ludzi było natomiast ogółem trzydzieści dwa tysiące kobiet, które jeszcze nie współżyły z mężczyznami. ³⁶ Połowa więc zdobyczy, stanowiąca własność tych, którzy wyruszyli do walki, wynosiła trzysta trzydzieści siedem tysięcy pięćset owiec. ³⁷ Na ofiarę dla Pana oddano z tego sześćset siedemdziesiąt pięć sztuk. ³⁸ Wołów było trzydzieści sześć tysięcy, a dar dla Pana wynosił siedemdziesiąt dwie sztuki. ³⁹ Osłów było trzydzieści tysięcy pięćset, a dar dla Pana wynosił sześćdziesiąt jeden sztuk. ⁴⁰ Ludzi natomiast było szesnaście tysięcy, z czego dar dla Pana stanowiły trzydzieści dwie osoby. ⁴¹ Zgodnie z nakazem Pana, Mojżesz oddał to kapłanowi Eleazarowi jako ofiarę.

⁴² Połowa, którą Mojżesz oddzielił od połowy należnej wojownikom, przekazana została reszcie Izraelitów. ⁴³ Tak więc w połowie przypadającej społeczności Izraela było trzysta trzydzieści siedem tysięcy pięćset owiec, ⁴⁴ trzydzieści sześć tysięcy wołów, ⁴⁵ trzydzieści tysięcy pięćset osłów ⁴⁶ oraz szesnaście tysięcy ludzi. ⁴⁷ Z tej to połowy przeznaczonej dla Izraelitów wybrał Mojżesz po jednym spośród pięćdziesięciu – tak ludzi, jak i zwierząt – i oddał lewitom pełniącym służbę przy mieszkaniu Pana. Stało się to zgodnie z poleceniem, jakie Pan wydał Mojżeszowi.

DAR OD NACZELNIKÓW RODÓW

⁴⁸ Do Mojżesza przybyli dowódcy oddziałów wojska: tysiącznicy i setnicy. ⁴⁹ Powiedzieli oni Mojżeszowi: „Twoi słudzy dokonali przeglądu oddziałów powierzonych im wojowników i stwierdzili, że żaden z nich nie zginął. ⁵⁰ Chcemy więc ofiarować Panu jako dar wszystkie zdobyte przedmioty ze złota: bransolety, naramienniki, pierścienie, kolczyki i naszyjniki, aby dokonano za nas zadośćuczynienia przed Panem”. ⁵¹ Mojżesz i kapłan Eleazar wzięli więc od nich to złoto i wszelkie kosztowne przedmioty. ⁵² Całe złoto złożone dla Pana przez tysiączników i setników ważyło szesnaście tysięcy siedemset pięćdziesiąt syklów. ⁵³ Każdy z wojowników posiadał jeszcze swoją własną zdobycz, którą zatrzymał dla siebie. ⁵⁴ Mojżesz więc i kapłan Eleazar wzięli to złoto od tysiączników i setników i złożyli je w Namiocie Spotkania jako znak przypominający Panu o Izraelitach.

PODZIAŁ ZAJORDANIA

Rozdział 32

32 ¹ Rubenici i Gadyci posiadali liczne i wielkie stada. Gdy zobaczyli, że ziemie Jezer i Gilead znakomicie nadają się do hodowli bydła, ² udali się do Mojżesza, kapłana Eleazara i do naczelników ludu i powiedzieli: ³ „Atarot, Dibon, Jezer, Nimra, Cheszbon, Eleale, Sibma, Nebo i Beon to ⁴ ziemia, którą Pan oddał Izraelitom i która szczególnie nadaje się do hodowli bydła. A przecież twoi słudzy posiadają wielkie stada”. ⁵ I mówili dalej: „Jeśli jesteś dla nas życzliwy, oddaj twoim sługom tę ziemię na własność. Nie każ nam przechodzić przez Jordan!”.

⁶ Mojżesz tak odpowiedział Gadytom i Rubenitom: „Jakże to! Wasi bracia wyruszą do walki, a wy tu spokojnie zamieszkacie? ⁷ Czemu odbieracie Izraelitom odwagę wkroczenia do ziemi, którą Pan im daje? ⁸ Podobnie postępowali już wasi przodkowie, gdy posłałem ich z Kadesz-Barnea, aby zbadali kraj. ⁹ Dotarli oni do doliny Eszkol i zbadali ten kraj. Potem jednak zniechęcili Izraelitów tak, że już nie chcieli iść do kraju, który im Pan przyrzekł. ¹⁰ Tego jeszcze dnia Pan zapłonął gniewem i przysiągł: ¹¹ «Nikt z tych mężczyzn, którzy mieli ponad dwadzieścia lat, gdy wyszli z Egiptu, nie zobaczy kraju, który obiecałem Abrahamowi, Izaakowi i Jakubowi, bo nie byli Mi całkowicie oddani. ¹² Wyjątkiem był tylko Kaleb, syn Kenizyty Jefunnego, oraz Jozue, syn Nuna, którzy byli całkowicie oddani Panu». ¹³ Pan zapłonął gniewem na Izraelitów i sprawił, że przez czterdzieści lat błąkali się po pustyni, aż wyginęli wszyscy, którzy dopuszczali się tego, co Pan uważał za zło. ¹⁴ A teraz wy, potomstwo ludzi występnych, wstępujecie w ślady waszych ojców i znów pobudzacie gniew Pana przeciwko Izraelowi. ¹⁵ Jeśli więc odwrócicie się od Niego, On będzie was dalej wodził po pustyni i przyczynicie się do zguby całego ludu”. ¹⁶ Oni jednak odrzekli Mojżeszowi: „Zbudujemy tu jedynie zagrody dla naszych stad i domy dla naszych rodzin. ¹⁷ My sami chcemy iść zbrojnie na czele naszych braci i doprowadzić ich na miejsce dla nich wyznaczone. Nasze dzieci natomiast pozostaną tutaj, w miejscach obronnych, z powodu miejscowej ludności. ¹⁸ My nie powrócimy do swoich domów wcześniej, zanim każdy Izraelita nie obejmie swojego dziedzictwa. ¹⁹ Nie otrzymamy jednak razem z nimi dziedzictwa za Jordanem ani gdziekolwiek indziej, gdyż mamy już swoje dziedzictwo tutaj, na wschodzie, po tej stronie Jordanu”.

²⁰ Mojżesz im odpowiedział: „Jeśli postąpicie tak, jak oświadczyliście, i w imię Pana pójdziecie uzbrojeni do walki, ²¹ jeśli każdy z was w imię Pana zbrojnie przekroczy Jordan, aż On wypędzi przed sobą wszystkich swoich wrogów ²² i wrócicie dopiero wtedy, gdy cały kraj będzie poddany Panu – wypełnicie swój obowiązek względem Pana oraz Izraela. Wówczas Pan uzna wasze prawo własności do tego kraju. ²³ Jeśli jednak tak nie postąpicie, to zgrzeszycie względem Pana. Wiedzcie też, że dosięgnie was kara za ten grzech. ²⁴ Budujcie więc miasta dla waszych rodzin i zagrody dla trzód, ale spełnijcie to, co sami przyrzekliście”. ²⁵ Wówczas Gadyci i Rubenici oświadczyli Mojżeszowi: „Słudzy twoi postąpią tak, jak im ich pan nakazuje. ²⁶ Nasze dzieci, żony, stada i bydło pozostaną tutaj, w miastach Gileadu. ²⁷ Wszyscy twoi słudzy natomiast pójdą wobec Pana zbrojnie na wyprawę wojenną, jak nam to ty, panie, nakazałeś”. ²⁸ Wtedy Mojżesz wydał w ich sprawie polecenie kapłanowi Eleazarowi, Jozuemu, synowi Nuna, oraz naczelnikom rodów plemion izraelskich. ²⁹ Powiedział do nich: „Jeśli wszyscy Gadyci i Rubenici uzbrojeni do walki przed Panem przejdą z wami przez Jordan i weźmiecie kraj w posiadanie, wówczas oddacie im na własność ziemię Gilead. ³⁰ Gdyby jednak uzbrojeni nie ruszyli z wami, wówczas otrzymają swoją posiadłość w ziemi Kanaan”. ³¹ Wtedy Gadyci i Rubenici odpowiedzieli: „Spełnimy wszystko, co Pan polecił twoim sługom. ³² Wobec Pana ruszamy uzbrojeni do ziemi Kanaan, a nasze dziedziczne posiadłości pozostaną po tej stronie Jordanu”. ³³ Dał więc Mojżesz Gadytom, Rubenitom i połowie plemienia Manassesa, syna Józefa, królestwo Sichona – króla Amorytów oraz królestwo Oga – króla Baszanu, całą tę ziemię wraz ze wszystkimi jej miastami oraz przynależnymi do tych miast osadami.

³⁴ Potem Gadyci odbudowali Dibon, Atarot, Aroer, ³⁵ Atrot-Szofan, Jazer, Jogboha, ³⁶ Bet-Nimra i Bet-Haran – warowne miasta, a także zagrody dla stad. ³⁷ Rubenici zaś odbudowali Cheszbon, Eleale i Kiriataim, ³⁸ Nebo, Baal-Meon oraz Sibma i nadali swoje nazwy tym miastom. ³⁹ Makiryci, potomkowie Manassesa, wtargnęli do Gileadu, zdobyli go i wypędzili mieszkających tam Amorytów. ⁴⁰ Oddał więc Mojżesz Gilead Makirytom, potomkom Manassesa, którzy tam się osiedlili. ⁴¹ Również potomek Manassesa, Jair, wyruszył i zajął wsie Amorytów, nazywając je „Osiedlami Jaira”. ⁴² W końcu wyruszył Nobach. Zdobył on Kenat z przylegającymi miejscowościami i nazwał je swoim imieniem: Nobach.

OPIS WĘDRÓWKI IZRAELITÓW Z EGIPTU NA RÓWNINY MOABU

Rozdział 33

33 ¹ Oto miejsca postoju Izraelitów, którzy wyszli z Egiptu pod wodzą Mojżesza i Aarona. ² Na rozkaz Pana Mojżesz zapisywał etapy marszu i miejscowości, gdzie się zatrzymywali. Oto miejsca postoju.

³ W piętnastym dniu pierwszego miesiąca, nazajutrz po święcie Paschy wyruszyli z Ramses. Wyruszyli oni z podniesioną ręką wobec wszystkich Egipcjan. ⁴ Egipcjanie w tym czasie grzebali tych, których Pan pozabijał, czyli swoich pierworodnych. Pan dokonał również sądu nad bogami Egipcjan. ⁵ Izraelici wyruszyli więc z Ramses i rozbili obóz w Sukkot. ⁶ Z Sukkot ruszyli dalej i rozbili obóz w Etam, które leży na skraju pustyni. ⁷ Następnie z Etam skierowali się do Pi-Hachirot, położonego koło Baal-Sefon i rozbili obóz przed Migdol. ⁸ Wyruszyli spod Pi-Hachirot, przeszli przez morze w kierunku pustyni. Po trzech dniach drogi przez pustynię Etam rozbili obóz w Mara. ⁹ Po wyruszeniu z Mara przybyli do Elim. Było tu dwanaście źródeł wody i siedemdziesiąt palm. Tutaj rozbili obóz. ¹⁰ Potem wyruszyli z Elim i rozbili obóz nad Morzem Czerwonym. ¹¹ Wyruszyli znad Morza Czerwonego i rozbili obóz na pustyni Sin. ¹² Wyruszyli z pustyni Sin i rozbili obóz w Dofka. ¹³ Wyruszyli z Dofka i rozbili obóz w Alusz. ¹⁴ Wyruszyli z Alusz i rozbili obóz w Refidim. Tu zabrakło ludowi wody do picia. ¹⁵ Wyruszyli z Refidim i rozbili obóz na pustyni Synaj. ¹⁶ Wyruszyli z pustyni Synaj i rozbili obóz w Kibrot-ha-Taawa. ¹⁷ Wyruszyli z Kibrot-ha-Taawa i rozbili obóz w Chaserot. ¹⁸ Wyruszyli z Chaserot i rozbili obóz z Ritma. ¹⁹ Wyruszyli z Ritma i rozbili obóz w Rimmon-Peres. ²⁰ Wyruszyli z Rimmon-Peres i rozbili obóz w Libnie. ²¹ Wyruszyli z Libny i rozbili obóz w Rissa. ²² Wyruszyli z Rissa i rozbili obóz w Kehelata. ²³ Wyruszyli z Kehelata i rozbili obóz na górze Szafer. ²⁴ Wyruszyli spod góry Szafer i rozbili obóz w Charada. ²⁵ Wyruszyli z Charada i rozbili obóz w Makelot. ²⁶ Wyruszyli z Makelot i rozbili obóz w Tachat. ²⁷ Wyruszyli z Tachat i rozbili obóz w Terach. ²⁸ Wyruszyli z Terach i rozbili obóz w Mitka. ²⁹ Wyruszyli z Mitka i rozbili obóz w Chaszmona. ³⁰ Wyruszyli z Chaszmona i rozbili obóz w Moserot. ³¹ Wyruszyli z Moserot i rozbili obóz w Bene-Jaakan. ³² Wyruszyli z Bene-Jaakan i rozbili obóz w Chor-ha-Gidgad. ³³ Wyruszyli z Chor-ha-Gidgad i rozbili obóz w Jotbata. ³⁴ Wyruszyli z Jotbata i rozbili obóz w Abrona. ³⁵ Wyruszyli z Abrona i rozbili obóz w Esjon-Geber. ³⁶ Wyruszyli z Esjon-Geber i rozbili obóz na pustyni Sin, czyli w Kadesz. ³⁷ Wyruszyli z Kadesz i rozbili obóz na górze Hor, na granicy ziemi Edomu. ³⁸ Na rozkaz Pana kapłan Aaron wyszedł na górę Hor i tam umarł w czterdziestym roku po wyjściu Izraelitów z Egiptu, w pierwszym dniu piątego miesiąca. ³⁹ Aaron liczył sto dwadzieścia trzy lata, gdy umarł na górze Hor. ⁴⁰ Wtedy też kananejski król Aradu, rezydujący w południowej części Kanaanu, dowiedział się, że Izraelici nadciągają. ⁴¹ Izraelici wyruszyli spod góry Hor i rozbili obóz w Salmona. ⁴² Wyruszyli z Salmona i rozbili obóz w Punon. ⁴³ Wyruszyli z Punon i rozbili obóz w Obot. ⁴⁴ Wyruszyli z Obot i rozbili obóz w Ijje-Haabarim, na granicy Moabu. ⁴⁵ Wyruszyli z Ijjim i rozbili obóz w Dibon-Gad. ⁴⁶ Wyruszyli z Dibon-Gad i rozbili obóz w Almon-Diblataim. ⁴⁷ Wyruszyli z Almon-Diblataim i rozbili obóz na górach Abarim naprzeciwko Nebo. ⁴⁸ Wyruszyli z gór Abarim i rozbili obóz na równinach Moabu, nad Jordanem, naprzeciwko Jerycha. ⁴⁹ Obozowali więc na równinach Moabu nad Jordanem, między Bet-ha-Jeszimot i Abel-Szittim.

NAKAZ DOTYCZĄCY LUDNOŚCI KANAANU

⁵⁰ Pan mówił do Mojżesza na równinach Moabu nad Jordanem, naprzeciwko Jerycha: ⁵¹ „Powiedz to Izraelitom: «Gdy przeprawicie się przez Jordan do ziemi Kanaan, ⁵² macie wypędzić wszystkich mieszkańców tego kraju. Zniszczycie wszystkie wyobrażenia ich bogów i wszystkie posągi odlane z metalu, spustoszycie wszystkie ich wzniesienia kultowe. ⁵³ Następnie zajmiecie kraj i zamieszkacie w nim, gdyż to Ja dałem go wam w posiadanie. ⁵⁴ Przez losowanie podzielicie ziemię na części, które będą dziedziczną własnością poszczególnych plemion. Liczniejszemu plemieniu przydzielicie więcej, a mniej licznemu przyznacie mniejsze dziedzictwo. Co komu przypadnie w losowaniu, to będzie jego własnością. Przydzielicie im posiadłości według plemion. ⁵⁵ Jeśli jednak nie wypędzicie mieszkańców tego kraju, wówczas ci, którzy pozostaną, staną się jakby cierniami w waszych oczach i kolcami dla waszych boków. Będą was uciskać w kraju, gdzie zamieszkacie. ⁵⁶ Wtedy uczynię wam to, co im zamierzałem uczynić»”.

GRANICE ZIEMI OBIECANEJ

Rozdział 34

34 ¹ Pan przemówił do Mojżesza: ² „Daj Izraelitom następujący nakaz: «Gdy wejdziecie do ziemi Kanaan, wówczas obszarem, jaki wam przypadnie w dziedzictwie, będzie ta właśnie ziemia Kanaan w następujących granicach: ³ południowa granica pobiegnie od pustyni Sin obok ziemi Edomu. Początek będzie mieć przy wschodnim krańcu Morza Słonego. ⁴ Następnie zwróci się na południe ku Wzgórzu Skorpionów, pobiegnie przez Sin na południe od Kadesz-Barnea i dalej przez Chasor-Addar do Asmonu. ⁵ Od Asmonu pobiegnie wzdłuż Potoku Egipskiego i dojdzie do morza. ⁶ Na zachodzie granicą będzie Wielkie Morze – to jest wasza granica zachodnia. ⁷ Granica północna będzie taka: od Wielkiego Morza będzie biegła do góry Hor, ⁸ od góry Hor do Lebo-Chamat i skieruje się do Sedad. ⁹ Pobiegnie dalej do Zifron i zakończy się w Chasar-Enan. Taka będzie wasza granica północna. ¹⁰ Granica wschodnia będzie się ciągnąć od Chasar-Enan do Szefam. ¹¹ Od Szefam pobiegnie w kierunku Haribla na wschód od Ain. Potem będzie biegła przez góry na wschód od jeziora Kinneret. ¹² Następnie – wzdłuż Jordanu i zakończy się przy Morzu Słonym. Taki jest wasz kraj otoczony wokoło granicami»”.

¹³ Potem Mojżesz dał taki nakaz Izraelitom: „To jest kraj, który podzielicie losami jako dziedzictwo. Pan polecił je przydzielić dziewięciu plemionom i połowie plemienia. ¹⁴ Plemię Gadytów, Rubenitów i połowa plemienia Manassesa otrzymały już bowiem dziedzictwo dla swoich rodów. ¹⁵ Dwa i pół plemiona otrzymały więc swoje posiadłości dziedziczne po stronie wschodniej, za Jordanem, naprzeciwko Jerycha”.

ODPOWIEDZIALNI ZA PODZIAŁ

¹⁶ Pan powiedział do Mojżesza: ¹⁷ „Oto imiona ludzi, którzy przeprowadzą podział ziemi, która stanie się waszą dziedziczną własnością: kapłan Eleazar i Jozue, syn Nuna. ¹⁸ Z każdego plemienia weźmiecie jeszcze po jednym z naczelników do rozdzielenia kraju. ¹⁹ A oto ich imiona: z plemienia Judy – Kaleb, syn Jefunnego; ²⁰ z plemienia Symeona – Samuel, syn Ammihuda; ²¹ z plemienia Beniamina – Elidad, syn Kislona; ²² z plemienia Dana – przywódca Bukki, syn Jogliego; ²³ z potomków Józefa, z plemienia Manassesa – przywódca Channiel, syn Efoda; ²⁴ z plemienia Efraima – przywódca Kemul, syn Sziftana; ²⁵ z plemienia Zabulona – przywódca Elisafan, syn Parnaka; ²⁶ z plemienia Issachara – przywódca Paltiel, syn Azzana; ²⁷ z plemienia Asera – przywódca Achiud, syn Szelomiego; ²⁸ z plemienia Neftalego – przywódca Pedahel, syn Ammihuda”. ²⁹ Tych właśnie wskazał Pan, aby w ziemi Kanaan wyznaczyli dziedzictwo Izraelitom.

DZIAŁ LEWITÓW

Rozdział 35

35 ¹ Pan powiedział do Mojżesza na równinach Moabu, nad Jordanem, naprzeciwko Jerycha: ² „Nakaż Izraelitom, aby ze swoich dziedzicznych posiadłości oddali Lewitom do zamieszkania niektóre miasta. Niech im dadzą również przyległe pastwiska. ³ W tych miastach będą mieszkać, a przynależne do nich pastwiska będą służyły ich bydłu, trzodzie i wszelkim innym zwierzętom. ⁴ Pastwiska przy murach miast, które oddacie do użytku Lewitom, będą się rozciągać na tysiąc łokci wokół tych miast. ⁵ Poza miastem odmierzycie po dwa tysiące łokci od wschodu, południa, zachodu i północy, tak aby miasto było w środku. To będą ich pastwiska przy miastach. ⁶ Sześć z tych miast, które przekażecie Lewitom, będzie miastami azylu, gdzie będą się chronić zabójcy. Oprócz tego przekażecie im jeszcze czterdzieści dwa miasta. ⁷ Wszystkich miast, które razem z pastwiskami należeć będą do Lewitów, będzie czterdzieści osiem. ⁸ Przy oddawaniu tych miast, należących do dziedzictwa Izraelitów, większe plemię odda ich więcej, a mniejsze – mniej. Każde powinno oddać Lewitom liczbę miast odpowiednio do otrzymanej posiadłości”.

MIASTA AZYLU

⁹ Pan powiedział do Mojżesza: ¹⁰ „Oznajmij jeszcze Izraelitom: «Gdy wejdziecie za Jordan do ziemi Kanaan, ¹¹ wybierzcie sobie miasta, które służyć wam będą za miasta azylu. Znajdzie tam schronienie ten, kto nieumyślnie zabił drugiego człowieka. ¹² Miasta te będą dla was ratunkiem przed mścicielem krwi, aby zabójcy nie pozbawiono życia, zanim nie stanie przed sądem społeczności. ¹³ Wyznaczycie sześć miast, które staną się dla was miastami azylu. ¹⁴ Trzy takie miasta powinny się znajdować po tej stronie Jordanu, a trzy w ziemi Kanaan. Będą to wasze miasta azylu. ¹⁵ Owe sześć miast będzie miejscem schronienia zarówno dla Izraelitów, jak również dla obcych oraz dla przybyszów, którzy się między wami osiedlą. Tam znajdzie schronienie każdy, kto nieumyślnie zabił drugiego człowieka.

¹⁶ Jeśli ktoś uderzy drugiego człowieka przedmiotem żelaznym i spowoduje jego śmierć, jest zabójcą i zostanie zabity. ¹⁷ Jeśli ktoś uderzy drugiego kamieniem, którym można zabić, a uderzony zmarł, sprawca jest mordercą i jako taki zostanie zabity. ¹⁸ Jeśli ktoś uderzy drugiego przedmiotem drewnianym, którym można zabić, a uderzony zmarł, sprawca jest mordercą i jako taki zostanie zabity. ¹⁹ Zabójcę powinien pozbawić życia mściciel krwi; może on go zabić gdziekolwiek go spotka. ²⁰ Gdyby ktoś z nienawiści uderzył kogoś lub z rozmysłem czymś w niego rzucił i ten umarł, ²¹ lub gdyby w złym zamiarze uderzył go pięścią tak, że umarł, wówczas ten, który uderzył, jest zabójcą i zostanie zabity. Gdziekolwiek mściciel krwi go spotka, może go tam zabić. ²² Gdyby jednak ktoś nagle, lecz bez wrogości popchnął drugiego lub rzucił w niego czymś, ale uczynił to nieumyślnie, ²³ lub gdyby nieuważnie rzucił kamień, którym można zabić i rzeczywiście zabił drugiego – nie był jednak jego wrogiem i nie zamierzał wyrządzić mu krzywdy – ²⁴ wtedy społeczność rozsądzi sprawę pomiędzy zabójcą a mścicielem krwi, według powyższych zasad. ²⁵ Społeczność uchroni zabójcę przed odwetem ze strony mściciela krwi i przyjmie go z powrotem do miasta azylu, gdzie już szukał schronienia. Będzie tam przebywał aż do śmierci najwyższego kapłana, którego namaszczono olejem świętym. ²⁶ Gdyby jednak zabójca opuścił wcześniej miasto azylu, do którego się schronił, ²⁷ a mściciel krwi spotkał go poza terenem miasta azylu, wówczas mściciel krwi będzie bez winy, jeśli go zabije. ²⁸ Zabójca bowiem powinien pozostawać w mieście azylu aż do śmierci najwyższego kapłana. Dopiero po jego śmierci może powrócić do swojej dziedzicznej posiadłości. ²⁹ Nakazy te będą dla was prawem po wszystkie czasy, gdziekolwiek będziecie przebywać. ³⁰ Każdego mordercę powinno się skazać na śmierć, ale na podstawie zeznania świadków. Zeznanie jednego świadka jest niewystarczające do wydania wyroku śmierci. ³¹ Za życie zabójcy, który winien jest śmierci, nie wolno wam przyjmować okupu. Taki musi umrzeć. ³² Nie możecie również przyjmować okupu od człowieka, który się schronił w mieście azylu. Przed śmiercią najwyższego kapłana nie wolno mu bowiem wrócić i zamieszkać w swojej rodzinnej ziemi. ³³ Nie będziecie bezcześcić kraju, w którym zamieszkacie. Przelana krew bezcześci bowiem ziemię, a ziemia jako zadośćuczynienie za krew, która została na niej przelana, może przyjąć tylko krew tego, który dopuścił się jej przelania. ³⁴ Nie zanieczyszczajcie ziemi, na której zamieszkacie i gdzie również Ja przebywam. Ja bowiem jako Pan mieszkam pośrodku Izraela»”.

PRAWA KOBIET DZIEDZICZĄCYCH

SYTUACJA CÓREK SELOFCHADA

Rozdział 36

36 ¹ Przywódcy rodów Gileada, syna Makira, a wnuka Manassesa z plemienia Józefa, przybyli do Mojżesza i wodzów, którzy byli naczelnikami plemion Izraela, ² i przedstawili następującą sprawę: „Pan polecił tobie, naszemu panu, abyś Izraelitom przydzielił losem ziemię. Otrzymałeś również od PANA polecenie, aby dziedzictwo naszego brata Selofchada oddać jego córkom. ³ Jeśli więc poślubią kogoś z innego plemienia Izraela, wówczas ich część dziedziczna odpadnie od dziedzictwa naszego ojca i zostanie przyłączona do posiadłości plemienia, do którego będą należeć. W ten sposób zmniejszy się dziedzictwo, które przypadło nam przez losowanie. ⁴ Gdy nastanie dla Izraela rok jubileuszowy, ich posiadłość już na zawsze zostanie przyłączona do posiadłości plemienia, z którym się złączyły. Skutkiem tego zmniejszy się dziedzictwo naszych ojców”.

⁵ Wtedy Mojżesz na rozkaz Pana dał takie polecenie Izraelitom: „Słuszne są obawy potomków Józefa. ⁶ Pan daje w sprawie córek Selofchada takie rozporządzenie: Mogą one wyjść za mąż za kogo zechcą, ale musi to być mężczyzna z plemienia ich ojców, ⁷ aby prawo własności do ziemi odziedziczonej po przodkach nie przechodziło z jednego plemienia na drugie. Każdy bowiem Izraelita powinien pozostać właścicielem tego, co odziedziczył po przodkach. ⁸ Dlatego każda córka, która dziedziczy posiadłość w jednym z plemion izraelskich, może poślubić mężczyznę jedynie ze swojego plemienia, aby Izraelici zachowali dziedzictwo swoich ojców. ⁹ Prawo własności do ziemi odziedziczonej po przodkach nie powinno przechodzić z jednego plemienia na drugie, lecz każde plemię powinno utrzymać swoje dziedziczne posiadłości”.

¹⁰ Córki Selofchada postąpiły według nakazu, który PAN dał Mojżeszowi. ¹¹ Córki Selofchada: Machla, Tirsa, Chogla, Milka i Noa poślubiły synów swoich stryjów. ¹² Otrzymały więc mężów z plemienia Manassesa, syna Józefa, i w ten sposób ich dziedziczna posiadłość pozostała przy plemieniu, do którego przynależał ród ich ojca.

ZAKOŃCZENIE

¹³ Takie są przykazania i prawa, które za pośrednictwem Mojżesza Pan dał Izraelitom na równinach Moabu, nad Jordanem, naprzeciwko Jerycha

^1,1 Namiot Spotkania – prawdopodobnie określenie namiotu, który znajdował się poza obozem i w którym zasięgano rady u Boga (Wj 33,7-11). Był więc on czymś innym od przenośnej świątyni (nazywanej m.in. mieszkaniem Pana, ale także Namiotem Spotkania), która zawsze znajdowała się w centrum obozu (Lb 2,1-31) i w której przechowywano arkę i sprawowano kult (Wj 25 – 30). Istnieje też pogląd, że był tylko jeden Namiot Spotkania.

^1,4 plemię – plemiona izraelskie (określane w innych przekładach Biblii jako pokolenia izraelskie) wywodziły się od dwunastu synów Jakuba (Rdz 35,22-26). Przypuszcza się, że plemiona tworzyły polityczną konfederację autonomicznych jednostek, która powstała w celach obronnych. Podstawą konfederacji było prawdopodobnie przymierze z Bogiem (wspólna religia), choć nie jest wykluczone, że zamiast jednego wspólnego miejsca kultu, poszczególne plemiona miały własne ośrodki kultu. Pismo Święte zawiera różniące się wykazy plemion izraelskich (np. Rdz 49; Sdz 5,14-18; Pwt 33,6-25), co oznacza, że organizacja plemienna ulegała przeobrażeniom.

^3,13 pierworodne – termin ten odnosi się do pierwszego z potomstwa. To, co pierwsze, uchodziło za najlepsze. Pierworodni synowie, ale również pierworodne zwierzęta i pierwociny płodów rolnych należały w sposób szczególny do Boga.

^4,7 stół chlebów poświęconych – był on pokryty złotą blachą i znajdował się w świętym mieszkaniu przed miejscem najświętszym; chleb poświęcony – chodzi o 12 przaśnych chlebów (Lb 6,15), kładzionych w każdy szabat w dwóch rzędach na stole w świętym mieszkaniu (Kpł 24,5-9).

^5,2 trędowaci – określenie użyte w oryginale odnosi się ogólnie do ludzi z jakimś schorzeniem skóry. Mogły to być np. łuszczyca, grzybica, egzema, a także zaczerwienienia na skórze, obrzęki ciała i ropiejące rany.

^6,2 ślub nazireatu – już we wczesnej historii Izraela zdarzało się, że małżonkowie długo oczekujący na potomstwo składali ślub, że narodzony syn będzie w szczególny sposób poświęcony Bogu (Sdz 13,1-5; 1Sm 1,11). Był to tzw. nazireat, który mógł obowiązywać przez całe życie, ale najczęściej bywał czasowy (najmniej 30 dni). Trudno jednoznacznie wyjaśnić, co zdecydowało, że w czasie trwania nazireatu wymagana była całkowita wstrzemięźliwość od napojów alkoholowych, nie wolno było obcinać włosów oraz należało się trzymać z daleka od ludzkich zwłok. Biblijne przykłady nazireatu: Samson (Sdz 13-16), Samuel (1Sm 1,11-28); w NT Jan Chrzciciel (Łk 1,15), Paweł Apostoł (Dz 18,18; 21,23n).

^11,3 Tabeera – ‘pożar’. Wielu miejscom nadawano nazwę zwiazaną z określonymi wydarzeniami (np. Lb 11,34).

^11,25 duch na nich spoczął – chodzi tu nie o trzecią Osobę Trójcy Świętej, lecz o duchowy dar, charyzmatyczną siłę związaną z misją, którą dany człowiek ma spełnić we wspólnocie ludu Bożego. Takiego „ducha” otrzymują np. sędziowie Izraela i prorocy (np. Sdz 3,9n; 6,34; 11,29; 13,25; 1Sm 10,10; Iz 61,1; Ez 2,2); prorokować – zbiorowe wypowiadanie proroctw znane jest również w późniejszej historii Izraela (np. 1Sm 10,5; 19,20; 2Krl 2,1-18) oraz w pierwotnym Kościele (np. Dz 2,1nn; 10,44-47).

^13,16 Imię Jozue oznacza ‘Bóg (Jahwe) zbawia’. imię Ozeasz oznaczało ‘zbawienie’. Zmiana imienia jest znakiem otrzymania nowej misji od Boga (np. Rdz 17,5; 32,29; J 1,42).

^14,10 kamienowanie – jeden ze sposobów wymierzania kary śmierci. Zazwyczaj skazańca kamienowano po wydaniu wyroku. Wyprowadzano go poza teren zamieszkały, obnażano i poczynając od świadków, zebrani rzucali w niego kamieniami, aż zmarł. W Izraelu kara ta była stosowana głównie za przewinienia religijne i moralne (np. Kpł 24,15n; Pwt 22,21).

^14,12 zaraza – w Biblii zaraza jest stosunkowo często wspominana jako Boża sankcja za przewinienia Izraela (np. 2Sm 24,13.15; 2Krl 19,35n; Jr 14,12). Bóg nie zsyła zarazy jako zemsty. Jej celem jest oczyszczenie ocalałych i wezwanie do nawrócenia.

^16,11 Mojżesz wskazuje w tym pytaniu na wielkość i potęgę Boga, którego Aaron reprezentuje, choć sam jest nikim wobec potęgi Boga. Godność i moc Aarona zostały mu udzielone przez Boga.

^16,30 kraina umarłych – w starożytności panował pogląd, że kosmos dzieli się na trzy części: ziemię należącą do ludzi i innych istot żywych; przestrzeń ponad firmamentem nieba, która należy do Boga; oraz świat podziemny, w którym przebywają zmarli.

^18,14 klątwa – chodzi tu o tzw. cherem, czyli religijną klątwę rzucaną np. w czasie wojny na wrogów i całe ich mienie (np. Joz 6,21; 1Sm 15,18).

^18,21 dziesięcina – podatek z płodów ziemi składany przez lud na utrzymanie lewitów. Lewici natomiast byli opodatkowani dziesięciną na rzecz kapłanów. Ci ostatni mieli znaczne dochody: udział w określonych ofiarach, pierwociny z bydła i roli, dodatkowe ofiary od ludu, dziesięcina od lewitów. Różnice między kapłanami a lewitami prowadziły z czasem do narastania antagonizmu pomiędzy tymi dwoma ugrupowaniami, a później nawet do wycofywania się lewitów ze służby w świątyni.

^19,6 hizop – chodzi o roślinę (majeranek syryjski), której gałązki osiągają długość do 90 cm. Był wykorzystywany do rytualnych pokropień.

^20,17 Droga Królewska – łączyła Egipt z Syrią. Biegła od zatoki Akaba przez Edom i Zajordanię do Damaszku. Był to dobrze utrzymany trakt służący do przemarszu wojsk. Za opłatą korzystały z niego również duże karawany kupieckie.

^21,8 Wykonaj podobiznę... węża – starożytni uważali, że podobizna (amulet) chroni przed tym, co przedstawia.

^21,21 Amoryci – w XVIII w. przed Chr. tworzyli w Mezopotamii silne państwo. Położyli mu kres Chetyci, lecz małe miasta-państwa amoryckie przetrwały w Syrii i Kanaanie. Jednym z nich było królestwo Sichona.

^22,4 Madianici – potomkowie Abrahama i Ketury (Rdz 25,1.4) zamieszkujący krainę Madian, położoną na wschodnim wybrzeżu Zatoki Akaba, oddzielającej Półwysep Synajski od Półwyspu Arabskiego. Wśród nich schronił się Mojżesz uciekający przed faraonem. Madianitką była żona Mojżesza, Sefora, córka madianickiego kapłana. Madianici byli nomadami i w poszukiwaniu pastwisk docierali nawet w okolice Jordanu. Przy tej okazji zbrojnie najeżdżali Izraelitów (Sdz 6,3). Na jakiś czas ich ekspansję powstrzymał Gedeon, zadając im poważną klęskę (Sdz 7,22-25; 8,28).

^26,55 losowanie – w ten sposób miała się objawić wola Boga odnośnie do tego, gdzie mają zamieszkać poszczególne plemiona. Przez losowanie unikano również sporów o tereny bardziej urodzajne.

^27,18 włóż na niego ręce – gest oznaczający przekazanie władzy. Znany np. w Egipcie, gdzie w taki sposób faraon przekazywał władzę swoim urzędnikom. Gest ten praktykowany był w pierwotnym Kościele (np. Dz 6,5n; 1Tm 4,14) i do dziś zachowany jest w rycie święceń kapłańskich.

^28,17 święto – chodzi o Święto Przaśników, obchodzone przez siedem dni na początku zbiorów jęczmienia (przełom marca i kwietnia). Z czasem połączono je ze Świętem Paschy.

^28,26 dzień pierwocin – inne określenie Święta Tygodni (Lb 15,18n); Święto Tygodni – in. Pięćdziesiątnica. Przypadało pod koniec zbiorów pszenicy (np. Wj 34,22; Kpł 23,15n; Pwt 16,9n).

^33,55 Jednoznaczny nakaz usunięcia tubylczej ludności Kanaanu jest podyktowany troską o religijną tożsamość Izraelitów (Lb 15,1-16). W praktyce polecenie to nie zostało wykonane, co doprowadziło do licznych odstępstw od kultu Boga Jahwe.

^34,12 Nakreślone granice nie obejmują Zajordania. Być może dlatego, że w czasie ostatecznej redakcji Księgi Liczb nie odgrywało już ono w życiu narodu wybranego poważniejszej roli. Właściwą Ziemią Obiecaną jest więc teren pomiędzy Morzem Śródziemnym a Jordanem.

^35,8 Brak jednoznacznych świadectw na temat miast przydzielonych Lewitom sprawia, że trudno stwierdzić, w jaki sposób został spełniony ten nakaz i czy w ogóle został wprowadzony w życie.

^35,12 mściciel krwi – hebr. goel; był to najbliższy krewny lub opiekun bezprawnie zabitego człowieka. Jego zadaniem było wymierzenie zabójcy kary śmierci. Miał także obowiązek wykupu krewnego, który z powodu ubóstwa musiał pozbyć się ziemi lub sam sprzedał się w niewolę (Kpł 25,25-28). Mścicielem (wybawcą) był także Bóg wobec swojego ludu (Hi 19,25; Iz 49,7).

^35,14 Po wschodniej stronie Jordanu miastami azylu były: Beser na terytorium Rubena, Ramot w Gileadzie i Golan w Baszanie, na terytorium Manassesa. Po zachodniej stronie Jordanu w Kanaanie miastami azylu były: Kadesz w Galilei, Sychem na górze Efraima i Hebron w ziemi Judy (Joz 20,7n).

^35,25 Nawet gdy sąd stwierdził, że ktoś nieumyślnie zabił człowieka i tym samym nie został skazany na karę śmierci, to jednak nie mógł on wrócić do swojego domu i wieść normalnego życia. Musiał pozostawać w obrębie wyznaczonego miasta azylu i czekać na amnestię. Śmierć najwyższego kapłana była traktowana jako zadośćuczynienie za nieumyślnie spowodowaną śmierć człowieka. Dla nieumyślnego zabójcy oznaczała amnestię i koniec banicji.

^35,33 Prawo innych państw Bliskiego Wschodu (np. Chetytów, Asyryjczyków) dopuszczało możliwość uwolnienia zabójcy za okup. Izraelskie prawo wyklucza taką możliwość. Świadczy to o wielkim szacunku dla ludzkiego życia i przekonaniu, że jest ono szczególną własnością Boga.

^36,9 Regulacja prawna zawarta w ww. 6-9 stanowi uzupełnienie przepisów opisanych w Lb 27,1-11. Prawo to rozciągnięto na wszystkie izraelskie kobiety, które dziedziczyły majątek (w. 8; zob. Tb 6,12). Świadczy ono również o tym, że Izraelici uważali przydzieloną im ziemię za bezcenny dar Boga. Żeby go nie stracić, ograniczono nawet wolność dziedziczących kobiet w wyborze męża (Lb 30,2-17).

KSIĘGA POWTÓRZONEGO PRAWA

WPROWADZENIE

OKOLICZNOŚCI POWSTANIA

Zbiór zwany Pięcioksięgiem zamyka Księga Powtórzonego Prawa. Jej hebrajska nazwa – Debarim – pochodzi od wyrazów, którymi się zaczyna: Oto słowa. W kręgu kultury zachodniej tytuł księgi wywodzi się od greckiej nazwy Deuteronomion, czyli: ‘drugie prawo’ lub ‘powtórzone prawo’. Grecka nazwa wzięła początek od niezbyt poprawnego tłumaczenia wersetu Pwt 17,18, ale mimo to dobrze opisuje tę księgę. Jest ona bowiem zredagowana jako długa mowa Mojżesza, który na równinie Moabu powtarza i wyjaśnia prawa otrzymane od Boga na górze Horeb (tak nazywana jest w tej księdze góra Synaj).

W samej księdze brak informacji o jej autorze. Przez wiele wieków przyjmowano, że był nim Mojżesz. Niewykluczone, że wiele zawartych w niej myśli i nauk sięga czasów Mojżesza, jednakże obecny tekst księgi powstał kilka wieków później, w innych warunkach społecznych, gdy Izraelici przebywali już na terenie Kanaanu.

Prawie wszyscy zgadzają się dziś, że historia powstania Księgi Powtórzonego Prawa może być związana z odnalezieniem ok. 622 r. przed Chr., podczas remontu świątyni, księgi prawa, która dla króla Jozjasza stała się impulsem do działań na rzecz oczyszczenia i centralizacji kultu (2Krl 22,8-20). Wydaje się, że Księga Powtórzonego Prawa powstała w Królestwie Północnym (Izraelu), przed rokiem 722 przed Chr., w środowisku lewickim, na które wywarła wpływ tradycja wielkich proroków. Po upadku Królestwa Północnego księga została przewieziona do Jerozolimy i tam zredagowana w duchu reform króla Ezechiasza. W czasie panowania jego syna Manassesa, który zasłynął jako propagator pogaństwa (2Krl 21,1-18), została ukryta w świątyni, a jej wskazania zaczął wprowadzać w życie dopiero Jozjasz. Po upadku Jerozolimy w 586 r. przed Chr. teologia księgi miała istotny wpływ na ocenę wydarzeń związanych z utratą niepodległego bytu państwowego przez królestwa Izraela i Judy. Pod wpływem Księgi Powtórzonego Prawa (Pwt 28) opis wydarzeń historycznych zawarty w Joz, Sdz, 1-2Sm i 1-2Krl został zredagowany według schematu: za dobro – nagroda, za zło – kara. Według tej zasady dokonano oceny historii narodu wybranego, co miało na celu przede wszystkim uzmysłowienie czytelnikom, że Bóg nie jest obojętny na to, jak postępuje Jego lud. Przy okazji redakcji ksiąg opisujących historię narodu wybranego mógł też powstać dzisiejszy początek i koniec Księgi Powtórzonego Prawa (Pwt 1 – 3; 31 – 34), który można czytać jako oddzielny dokument, powiązany występującą tylko w tych rozdziałach postacią Jozuego.

W Księdze Powtórzonego Prawa zaktualizowano wiele przepisów zawartych w tzw. Kodeksie Przymierza (Wj 20,22 – 23,33) w perspektywie przeobrażeń społecznych i politycznych, o których dowiadujemy się od proroków Amosa, Ozeasza czy Micheasza. Księga ta odzwierciedla przejście od warunków ekonomicznych charakterystycznych dla małej wiejskiej wspólnoty do wymiany handlowej opartej na pieniądzu. Zostają w niej poruszone problemy związane z narastającym rozwarstwieniem społecznym, komasacją gruntów przez wielkich obszarników i utratą dziedzicznych praw do ziemi przez drobnych rolników. Osłabienie tradycyjnej roli klanu wymagało sprecyzowania przepisów chroniących rodzinę (np. Pwt 21,18-21; 25,5-10) i ubogich (Pwt 15,12-18; 24,17-22; 26,12n; 27,19). Należało też chronić system prawny przed korupcją i nadużyciami wobec najsłabszych (Pwt 16,18-20). W Księdze Powtórzonego Prawa zajęto się instytucjami państwa i poruszono zagadnienia związane z władzą królewską, armią zawodową i międzynarodowymi związkami monarchy (np. Pwt 17,16n). Niektóre zalecenia wyraźnie nawiązują do sytuacji powstałej w wyniku asyryjskiej polityki przesiedleń ludności. W sytuacji nowych zagrożeń i wyzwań Księga Powtórzonego Prawa zawiera propozycję odnowy społecznej wokół idei posłuszeństwa Bogu i Jego prawu.

TREŚĆ I TEOLOGIA

Akcja Księgi Powtórzonego Prawa rozgrywa się w Moabie, naprzeciw Jerycha, w przeddzień przekroczenia przez Izraelitów Jordanu i rozpoczęcia podboju Kanaanu. Mojżesz otrzymał od Boga objawienie, że nie wejdzie do Ziemi Obiecanej (Pwt 3,25-27; 31,2), dlatego księga utrzymana jest w formie długiej mowy pożegnalnej, jaką wygłasza Mojżesz. Jego przemówienie można podzielić na trzy części: Pwt 1,6 – 4,43; 4,44 – 26,19; 29 – 30. Zasadniczą część księgi stanowi druga mowa Mojżesza (Pwt 4,44 – 26,19). Znajduje się w niej Dekalog (Pwt 5,6-21) oraz tzw. Kodeks deuteronomiczny (Pwt 12 – 26) zawierający prawo kultowe, cywilne oraz karne. Wszystkie mowy cechuje bardzo podniosły i kaznodziejski styl. Jest w nich zachęta do wierności Bogu, przymierzu i przykazaniom. Mojżesz często odwołuje się do przeszłości związanej z czterdziestoletnią wędrówką przez pustynię, by przypomnieć Izraelitom nieustanną bliskość Boga, przymierze na Horebie (Synaju), Boże obietnice oraz łaskę wybraństwa. To obdarowanie zobowiązuje Izraelitów do udzielania wspaniałomyślnej i natychmiastowej odpowiedzi (stąd częste użycie słowa „dziś”, np. Pwt 5,1; 6,1-6). Od tej odpowiedzi zależy byt narodu i posiadanie Ziemi Obiecanej.

Myśl religijna Księgi Powtórzonego Prawa jest bardzo bogata i zawiera istotę całej teologii starotestamentowej. Najważniejsze przesłanie księgi koncentruje się na przypomnieniu o tym, że Izraelici, jako naród wybrany (Pwt 7,6; 14,2; 26,18), mają czcić tylko jedynego Boga i kochać Go całym sercem. Muszą pamiętać o przymierzu z Bogiem i podczas świąt wspominać Bożą miłość objawioną w czasie Wyjścia z Egiptu. Zobowiązani są także do gorliwego wypełniania woli Bożej wyrażonej w nakazach Prawa (Tory). Ziemia Kanaan jest darem dla Izraela, lecz posiadanie jej zależeć będzie od wierności Izraelitów jedynemu Bogu.

Wszyscy Izraelici powinni uznać Boga za swojego Pana, a siebie nawzajem za braci i siostry. Podobnie jak u proroków, w centrum nauczania księgi znajduje się wezwanie do miłości, sprawiedliwości, wierności, a także troski o ubogich. Relacja między Bogiem a Izraelem powinna określać stosunek Izraelitów zarówno do siebie nawzajem, jak i do obcych. Izraelici, jako wyzwoleni z niewoli przez Boga, zobowiązani zostają do naśladowania Go w Jego postawie wobec sieroty, wdowy i cudzoziemca (Pwt 10,16-19).

W NT często (ok. 80 razy) występują odwołania do Księgi Powtórzonego Prawa (np. Mt 4,4.7; 5,31; 18,16; 22,37; Mk 12,29n; Łk 10,27; 4,4.12; Dz 3,22n; 7,37). Kościół często sięga po tę księgę w liturgii i nauczaniu, by zachęcić wiernych do żarliwej miłości Boga i bliźniego oraz do wypełniania Bożego prawa. W księdze tej znajduje się także zapowiedź pojawienia się nowego proroka (Pwt 18,15nn), którym dla chrześcijan jest Jezus Chrystus, prowadzący lud Boży do nowej ziemi obiecanej, czyli do jedności z Bogiem Ojcem.

KSIĘGA POWTÓRZONEGO PRAWA

WPROWADZENIE

Rozdział 1

1 ¹Oto słowa, które Mojżesz wypowiedział do wszystkich Izraelitów na pustyni za Jordanem, na nizinie Araba leżącej naprzeciw Suf, między Paran a Tofel, Laban, Chaserot i Di-Zahab. ²Jedenaście dni drogi jest od góry Horeb przez górę Seir do Kadesz-Barnea. ³W pierwszym dniu jedenastego miesiąca, w czterdziestym roku wędrówki, Mojżesz oznajmił Izraelitom wszystko, co Pan nakazał mu powiedzieć. ⁴Wydarzyło się to po pokonaniu Sichona, króla Amorytów, mieszkającego w Cheszbonie, i Oga, króla Baszanu, mieszkającego w Asztarot i w Edrei. ⁵Za Jordanem, w kraju Moabu, Mojżesz zaczął wyjaśniać prawo:

PIERWSZA MOWA MOJŻESZA

OSTATNIE POUCZENIE NA GÓRZE HOREB

⁶ „Pan, nasz Bóg, powiedział do nas na górze Horeb: «Wystarczająco długo przebywaliście na tej górze! ⁷ Zwińcie obóz i idźcie w góry Amorytów, do wszystkich narodów osiadłych na nizinie Araba, w górach, w Szefeli, w Negebie, nad brzegiem morza, w ziemi Kananejczyków i w Libanie, aż po wielką rzekę Eufrat. ⁸ Patrzcie, daję wam ten kraj». Idźcie więc i weźcie go w posiadanie, bo Pan przysiągł dać go waszym ojcom, Abrahamowi, Izaakowi i Jakubowi, a po nich ich potomstwu.

⁹ Wtedy powiedziałem do was: Sam nie poradzę sobie z wami, ¹⁰gdyż Pan, wasz Bóg, tak was rozmnożył, że jesteście dziś liczni jak gwiazdy na niebie. ¹¹ Niech Pan, Bóg waszych ojców, jeszcze tysiąckrotnie was pomnoży i pobłogosławi, tak jak obiecał. ¹² Tylko czy sam zdołam udźwignąć wasze problemy, waszą zarozumiałość i kłótnie? ¹³ Wybierzcie więc w każdym plemieniu mężczyzn mądrych, roztropnych i doświadczonych, a ja ustanowię ich waszymi zwierzchnikami. ¹⁴ Odpowiedzieliście mi: «To, co zamierzasz uczynić, jest dobre». ¹⁵ Wezwałem więc przywódców waszych plemion, ludzi mądrych i doświadczonych, i ustanowiłem ich waszymi zwierzchnikami, aby stali na czele tysięcy, setek, pięćdziesiątek i dziesiątek oraz aby byli urzędnikami w waszych plemionach. ¹⁶ Wtedy też rozkazałem sędziom: Przesłuchujcie waszych braci i sprawiedliwie rozsądzajcie spory, jakie toczą między sobą lub z obcymi. ¹⁷ W sądzeniu unikajcie stronniczości i tak samo wysłuchujcie małych i wielkich. Nie bójcie się nikogo, bo sąd należy do Boga. Jeżeli jakaś sprawa będzie dla was zbyt trudna, skierujcie ją do mnie, a ja ją zbadam. ¹⁸ Wtedy to przekazałem wam wszystko, co powinniście czynić.

NIEWIERNOŚĆ LUDU W KADESZ

¹⁹ Następnie wyruszyliśmy spod góry Horeb, jak nam nakazał Pan, nasz Bóg, i przemierzyliśmy tę wielką i straszną pustynię, którą widzieliście podczas drogi ku górom Amorytów. Gdy dotarliśmy do Kadesz-Barnea, ²⁰ powiedziałem do was: Przybyliście do gór Amorytów, które daje nam Pan, nasz Bóg. ²¹ Spójrz Izraelu! Pan, twój Bóg, daje ci ten kraj. Idź, weź go w posiadanie, bo Pan, Bóg twoich ojców, obiecał go tobie. Nie bój się i nie upadaj na duchu! ²² Wtedy wszyscy zbliżyliście się do mnie i powiedzieliście: «Trzeba wcześniej wysłać zwiadowców, aby zbadali ten kraj i powiedzieli nam, jaką drogą mamy iść i do jakich miast mamy wkroczyć». ²³ Spodobała mi się ta rada. Wybrałem więc dwunastu mężczyzn, po jednym z każdego plemienia. ²⁴ Oni zaraz wyruszyli w góry, dotarli aż do doliny Eszkol i zbadali ten kraj. ²⁵ Zabrali ze sobą trochę owoców tej ziemi i przynieśli je do nas, po czym powiedzieli: «Piękny kraj daje nam Pan, nasz Bóg». ²⁶ Wy jednak nie chcieliście iść i buntowaliście się przeciw nakazowi Pana, waszego Boga. ²⁷ Szemraliście w namiotach i mówiliście: «Pan nas znienawidził i po to wyprowadził nas z Egiptu, aby nas wydać w ręce Amorytów i zniszczyć. ²⁸ Dokąd pójdziemy? Nasi bracia przerazili nas, mówiąc: Tamten lud jest większy i roślejszy od nas, a jego wielkie i warowne miasta wznoszą się ku niebu. Widzieliśmy tam także synów Anaka!».

²⁹ Wtedy powiedziałem: Nie drżyjcie i nie bójcie się ich! ³⁰ Pan, wasz Bóg, który pójdzie przed wami, będzie walczył za was, jak to już nieraz czynił w Egipcie ³¹ i na pustyni. Widzieliście przecież, że przez całą drogę aż do tego miejsca Pan, wasz Bóg, niósł was jak ojciec niesie syna. ³² Mimo to nie zaufaliście Panu, waszemu Bogu, ³³ który podczas drogi szedł przed wami, by szukać miejsca na obóz. Drogę, którą mieliście iść, wskazywał wam w nocy za pomocą ognia, a w dzień – za pomocą obłoku.

NAGANA I KARA ZA NIEDOWIARSTWO

³⁴ Pan słyszał wasze słowa, dlatego rozgniewał się i przysiągł: ³⁵ «Nikt z ludzi tego niegodziwego pokolenia nie zobaczy pięknego kraju, który przysiągłem dać ich przodkom. ³⁶ Zobaczy go jedynie Kaleb, syn Jefunnego. Jemu i jego synom dam ten kraj, który on przemierzył, ponieważ w pełni był wierny Panu».

³⁷ Z waszego powodu Pan rozgniewał się także na mnie i rzekł: «Ty również tam nie wejdziesz. ³⁸ Wejdzie tam twój sługa Jozue, syn Nuna. Umacniaj go, on bowiem sprawi, że Izrael weźmie ten kraj w posiadanie. ³⁹ Wejdą tam wasze niemowlęta, o których mówiliście, że staną się łupem, i wasze dzieci, które dziś nie potrafią odróżnić dobra od zła. Dam im ten kraj, a one wezmą go w posiadanie. ⁴⁰ Wy zaś zawróćcie i ruszajcie przez pustynię drogą wiodącą nad Morze Czerwone».

⁴¹ Odpowiedzieliście mi: «Zgrzeszyliśmy przeciw Panu! Chcemy iść i walczyć, jak nakazał Pan, nasz Bóg». Wtedy każdy z was przypasał broń i chciał lekkomyślnie ruszyć w góry. ⁴² Lecz Pan kazał mi powiedzieć: «Nie idźcie w góry i nie walczcie, abyście nie zostali pokonani przez waszych wrogów, bo nie będzie Mnie wśród was». ⁴³ Przekazałem wam to, lecz nie posłuchaliście. Zbuntowaliście się przeciw nakazowi Pana i zuchwale wyruszyliście w góry. ⁴⁴ Wtedy Amoryci, którzy mieszkają w tych górach, ruszyli przeciwko wam. Ścigali was, jak czynią to pszczoły, i rozgromili od Seiru aż do Chormy. ⁴⁵ Wróciliście i płakaliście przed Panem, lecz Pan wcale was nie słuchał. ⁴⁶ Dlatego musieliście mieszkać w Kadesz przez tak długi czas.

WĘDRÓWKA PRZEZ KRAJ EDOMITÓW, MOABITÓW I AMMONITÓW

Rozdział 2

2 ¹Wtedy zawróciliśmy i ruszyliśmy na pustynię drogą wiodącą nad Morze Czerwone, tak jak mi Pan polecił. Sporo czasu zajęła nam droga wokół góry Seir. ²Wówczas Pan powiedział do mnie: ³«Dość już krążenia wokół tej góry! Teraz skierujcie się na północ. ⁴Ludowi zaś polecisz: Wkrótce przekroczycie granicę waszych braci, potomków Ezawa, którzy mieszkają w Seirze. Oni się was boją, dlatego strzeżcie się bardzo, ⁵by nie wszczynać z nimi wojny. Nie dam wam bowiem z ich ziemi nawet tyle, ile stopa przykrywa, bo Ezawowi dałem na własność górę Seir. ⁶Żywność będziecie od nich kupować za srebro. Również za wodę, którą będziecie pili, zapłacicie srebrem. ⁷Oto Pan, twój Bóg, błogosławił ci we wszystkich twoich poczynaniach. Znał trud wędrówki przez tę wielką pustynię. Pan, twój Bóg, był z tobą przez czterdzieści lat i niczego ci nie zabrakło». ⁸ Odeszliśmy więc od naszych braci, potomków Ezawa, którzy mieszkają w Seirze i nie poszliśmy drogą wiodącą przez Arabę, z dala od Elat i Esjon-Geber. Zawróciliśmy więc i ruszyliśmy w kierunku pustyni Moabu. ⁹Wtedy Pan powiedział do mnie: «Nie zaczepiaj Moabitów i nie wszczynaj z nimi wojny. Nie dam ci na własność niczego z ich ziemi, gdyż Ar dałem na własność potomkom Lota. – ¹⁰Poprzednio mieszkali tu Emici, lud wielki, liczny i rosły jak Anakici. ¹¹Zaliczano ich do Refaitów jak Anakitów, lecz Moabici nazywali ich Emitami. ¹²W Seirze mieszkali wcześniej także Huryci, których wypędzili i wytępili potomkowie Ezawa, i osiedlili się w ich posiadłości. Podobnie uczynił Izrael w ziemi, którą PAN dał mu w posiadanie. – ¹³Teraz idźcie i przeprawcie się przez potok Zared!». I przeszliśmy potok Zared. ¹⁴Nasza wędrówka z Kadesz-Barnea do przeprawy przez potok Zared trwała trzydzieści osiem lat, aż wyginęło w obozie całe pokolenie mężczyzn zdolnych do walki, jak im to Pan przysiągł. ¹⁵Pan zwrócił się przeciwko nim, aby całkowicie wyniszczyć ich w tym obozie.

¹⁶ Gdy już wyginęli spośród ludu wszyscy mężczyźni zdolni do walki, ¹⁷ Pan powiedział do mnie: ¹⁸ «Dziś przekroczysz granicę Moabu w pobliżu Ar ¹⁹ i zbliżysz się do granic Ammonitów. Nie zaczepiaj ich i nie wszczynaj z nimi wojny. Nie dam ci na własność niczego z ziemi Ammonitów, bo dałem ją w posiadanie synom Lota. – ²⁰ Niegdyś ziemię tę uważano za posiadłość Refaitów, gdyż zamieszkiwali ją Refaici, których Ammonici nazywali Zamzummitami. ²¹ Był to lud wielki, liczny i rosły jak Anakici. Pan ich wytracił, a w ich miejsce osiedlili się Ammonici. ²² Podobnie uczynił synom Ezawa, którzy mieszkają w Seirze: zgładził Hurytów, na miejscu których zamieszkali oni aż po dzień dzisiejszy. ²³ Także Awwici, którzy zamieszkiwali osady aż do Gazy, zostali wytępieni przez Kaftorytów, którzy przybyli z Kaftor i osiedlili się na ich miejscu. – ²⁴ Wstańcie więc, zwińcie namioty i przejdźcie potok Arnon! Spójrz, Izraelu! Oto oddaję w twoje ręce Sichona, Amorytę, króla Cheszbonu, i jego kraj. Zaczynaj podbój! Wypowiedz mu wojnę! ²⁵ Od dziś zacznę szerzyć strach i trwogę przed tobą wśród wszystkich ludów ziemi. Gdy usłyszą o tobie, zadrżą i będą się ciebie bały».

POKONANIE KRÓLÓW: SICHONA I OGA

²⁶ Wtedy wyprawiłem posłów z pustyni Kedemot do Sichona, króla Cheszbonu, ze słowami pokoju: ²⁷ «Pozwól mi przejść przez twój kraj. Pójdę tylko drogą, nie zbaczając ani na krok. ²⁸ Sprzedaj mi żywność za srebro, bym miał co jeść, również za srebro daj mi wody, bym miał co pić. Pozwól mi tylko przejść, ²⁹ aż wkroczę przez Jordan do ziemi, którą nam daje Pan, nasz Bóg. Wcześniej pozwolili mi na to synowie Ezawa, którzy zamieszkują Seir, i Moabici, którzy mieszkają w Ar».

³⁰ Lecz Sichon, król Cheszbonu, nie zgodził się, byśmy przeszli przez jego kraj. Pan, twój Bóg, sprawił, że był nieprzejednany i zaciął się w uporze, aby go wydać w twoje ręce, jak to dziś się dzieje. ³¹ Wtedy Pan powiedział do mnie: «Patrz, już wkrótce wydam ci Sichona i jego kraj. Zacznij podbój, by wziąć w posiadanie jego kraj!». ³² Sichon wraz z całym swoim wojskiem wyruszył do Jahsy na wojnę przeciwko nam. ³³ Lecz Pan, nasz Bóg, wydał go nam, a my pobiliśmy go, razem z jego synami i całym ludem. ³⁴ W tym samym czasie zdobyliśmy wszystkie jego miasta. Na każde miasto oraz na mężczyzn, kobiety i dzieci, nie oszczędzając nikogo, rzuciliśmy klątwę. ³⁵ Jako zdobycz zatrzymaliśmy tylko bydło i łupy ze zdobytych miast. ³⁶ Od Aroeru, leżącego w dolinie nad potokiem Arnon, aż do Gileadu nie było miasta, którego byśmy nie zdobyli. Wszystkie wydał nam Pan, nasz Bóg. ³⁷ Jedynie w kraju Ammonitów nie zbliżyliśmy się ani do potoku Jabbok, ani do miast leżących w górach, ani gdziekolwiek, bo tak nam nakazał Pan, nasz Bóg.

Rozdział 3

3 ¹Następnie skierowaliśmy się na drogę wiodącą do Baszanu. Wtedy Og, król Baszanu, wraz z całym swoim wojskiem, ruszył przeciwko nam i stoczył z nami bitwę pod Edrei. ²Lecz Pan powiedział do mnie: «Nie bój się go, gdyż wydam go w twoje ręce, a także jego lud i kraj. Postąpisz z nim tak samo, jak postąpiłeś z Sichonem, królem Amorytów, który mieszkał w Cheszbonie». ³Pan, nasz Bóg, wydał więc w nasze ręce Oga, króla Baszanu i cały jego lud. Walczyliśmy z nimi, aż wszyscy zginęli. ⁴Wtedy zdobyliśmy wszystkie miasta Oga i nie było osady, której byśmy nie zajęli: sześćdziesiąt miast, cały obszar Argob, królestwo Oga w Baszanie. ⁵Wszystkie te miasta były warowne, miały wysokie mury i potężne, podwójnie zaryglowane bramy. Oprócz nich było jeszcze wiele miast nieobwarowanych. ⁶Rzuciliśmy na nie klątwę i postąpiliśmy tak jak z Sichonem, królem Cheszbonu: klątwa objęła każde miasto, wszystkich mężczyzn, kobiety i dzieci. ⁷Wszystkie zwierzęta natomiast i łupy z miast wzięliśmy dla siebie jako zdobycz.

⁸ W ten sposób zajęliśmy kraje dwóch królów amoryckich, które leżą po drugiej stronie Jordanu, od potoku Arnon aż po górę Hermon. – ⁹ Sydończycy na Hermon mówią Sirion, a Amoryci mówią Senir. – ¹⁰ Zajęliśmy wszystkie miasta na równinie, cały Gilead i cały Baszan aż do Salka i Edrei, miast należących do królestwa Oga w Baszanie. ¹¹ Og, król Baszanu, był ostatnim z Refaitów. Miał łoże z żelaza, które teraz znajduje się w Rabbat Ammonitów. Ma ono dziewięć łokci długości i cztery łokcie szerokości, licząc w łokciach zwyczajnych.

PODZIAŁ ZAJORDANIA

¹² Wtedy zajęliśmy ten kraj. Plemieniu Rubena i Gada dałem ziemie leżące od Aroeru nad potokiem Arnon, aż po połowę wzgórz Gileadu z jego miastami. ¹³ Pozostałą część Gileadu i całe królestwo Oga w Baszanie dałem połowie plemienia Manassesa. – Cały obszar Argob wraz z całym obszarem Baszanu nazywano niegdyś krajem Refaim. ¹⁴ Jair, syn Manassesa, zdobył cały obszar Argob aż do granic Geszurytów i Maakatytów i nazwał swoim imieniem osiedla Baszanu, które po dziś dzień zwane są Osiedlami Jaira. – ¹⁵ Makirowi oddałem Gilead. ¹⁶ Plemionom Rubena i Gada dałem część Gileadu aż do doliny potoku Arnon. Granica biegnie od środka tej doliny aż do potoku Jabbok, stanowiącego granicę z Ammonitami. ¹⁷ Granicę stanowi również Araba i Jordan od Genezaret aż do Morza Araby, czyli Morza Słonego, u podnóża Pisga na wschodzie.

OSTATNIE ZARZĄDZENIA MOJŻESZA

¹⁸ Wtedy dałem wam taki nakaz: Pan, wasz Bóg, dał wam ten kraj na własność. Wszyscy władający bronią pójdą uzbrojeni na czele waszych braci Izraelitów. ¹⁹ Tylko wasze żony, dzieci i trzody – a wiem, że macie liczne stada – niech pozostaną w miastach, które wam dałem, ²⁰ aż Pan obdarzy waszych braci miejscem odpoczynku, podobnie jak was. Kiedy i oni także wezmą w posiadanie kraj, który da im PAN, wasz Bóg, po drugiej stronie Jordanu, dopiero wtedy każdy powróci do posiadłości, którą wam dałem. ²¹ Wtedy też dałem Jozuemu to rozporządzenie: Widziałeś wszystko, co Pan, wasz Bóg, uczynił tym obu królom. To samo Pan uczyni wszystkim królestwom, ku którym idziesz. ²² Nie bój się ich, gdyż sam Pan, wasz Bóg, będzie walczył za was.

²³ Wtedy błagałem PANA: ²⁴ O Panie mój, Boże! Zacząłeś ukazywać twojemu słudze Twoją wielkość i moc Twojej ręki. Który bóg na niebie lub na ziemi potrafi czynić tak wspaniałe dzieła jak Twoje? ²⁵ Pozwól mi przejść na drugą stronę Jordanu, by zobaczyć ten piękny kraj, jego piękne góry i Liban. ²⁶ Lecz z waszego powodu Pan rozgniewał się na mnie i mnie nie wysłuchał. Pan mi powiedział: «Dosyć! Nie mów Mi już o tym więcej! ²⁷ Wejdź na szczyt Pisga i spójrz na zachód i północ, południe i wschód. Przyjrzyj się dobrze, bo Jordanu nie przejdziesz. ²⁸ Wydaj polecenia Jozuemu, umocnij go i dodaj mu odwagi. On bowiem pójdzie na czele ludu i da mu w posiadanie kraj, który będziesz oglądał». ²⁹ Przebywaliśmy wtedy w dolinie naprzeciw Bet-Peor.

NAKAZY BOŻE PRAWDZIWĄ MĄDROŚCIĄ

Rozdział 4

4 ¹ A teraz, Izraelu, słuchaj ustaw i nakazów, których uczę was wypełniać, byście mogli żyć i wziąć w posiadanie kraj, który wam daje Pan, Bóg waszych ojców. ²Nic wam nie wolno dodawać do słów, które nakazuję, ani nic z nich ujmować, lecz będziecie przestrzegać przykazań Pana, waszego Boga, które wam zlecam. ³Widzieliście na własne oczy, co Pan uczynił w Baal-Peor: jak Pan, twój Bóg, wytracił wszystkich, którzy poszli za Baal-Peorem. ⁴Wy zaś, którzy przylgnęliście do Pana, waszego Boga, wszyscy dziś żyjecie. ⁵Spójrzcie, nauczam was ustaw i nakazów, jak mi polecił Pan, mój Bóg, abyście je wypełniali w kraju, który idziecie wziąć w posiadanie. ⁶Przestrzegajcie ich więc i zachowujcie. W tym bowiem wyrazi się wasza mądrość i rozsądek wobec innych narodów, które – gdy usłyszą o tych ustawach – powiedzą: «Ten wielki naród naprawdę jest ludem mądrym i rozsądnym». ⁷Bo czy jest jakiś wielki naród, który by miał bogów tak bliskich, jak Pan, nasz Bóg, ilekroć Go wzywamy? ⁸Czy jest jakiś wielki naród, który by miał ustawy i nakazy tak sprawiedliwe, jak całe to Prawo, które dziś wam daję?

OBJAWIENIE NA GÓRZE HOREB I ZAKAZ BAŁWOCHWALSTWA

⁹ Tylko się strzeż i bardzo się pilnuj, abyś nie zapomniał o tych rzeczach, które widziałeś na własne oczy, i abyś był im wierny do końca swojego życia. Przekaż je swoim dzieciom i wnukom.

¹⁰ Tego dnia, kiedy stanąłeś przed Panem, twoim Bogiem, przy górze Horeb, Pan powiedział do mnie: «Zgromadź Mi lud! Chcę mu oznajmić moje słowa, których ma się nauczyć, aby odczuwał bojaźń przede Mną przez wszystkie dni życia na ziemi i by tego nauczał także swoje dzieci». ¹¹ Wtedy zbliżyliście się i stanęliście u stóp góry, która płonęła ogniem unoszącym się aż do nieba, cała spowita w ciemną, mroczną chmurę. ¹² Pan mówił do was z ognia, a wy słyszeliście dźwięk słów, lecz kształtu postaci nie widzieliście, słyszeliście jedynie głos. ¹³ Oznajmił wam swoje przymierze, które nakazał zachowywać. Było to Dziesięć przykazań, które napisał na dwóch kamiennych tablicach. ¹⁴ Wtedy Pan polecił mi nauczyć was tych ustaw i nakazów, byście je wypełniali w kraju, który idziecie wziąć w posiadanie. ¹⁵ Strzeżcie się jednak bardzo! Skoro bowiem nie widzieliście żadnego kształtu postaci w dniu, w którym na Horebie Pan mówił do was z ognia, ¹⁶ nie dopuścicie się takiej obrzydliwości, by uczynić sobie jakąś rzeźbę lub jakikolwiek obraz bóstwa przedstawiający mężczyznę lub kobietę, ¹⁷ zwierzę żyjące na ziemi lub ptaka fruwającego w przestworzach, ¹⁸ płaza pełzającego po ziemi lub rybę pływającą w morzu pod ziemią. ¹⁹ Także wtedy, gdy podniesiesz swoje oczy ku niebu i ujrzysz słońce, księżyc i gwiazdy – czyli wszystkie zastępy niebieskie – nie daj się zwieść i nie kłaniaj się im ani czci im nie oddawaj. Pan, twój Bóg, dał je wszystkim narodom, które są pod niebem. ²⁰ Jednak to was Pan zabrał i wyprowadził z Egiptu, jakby z hutniczego pieca, abyście byli Jego własnym ludem, jak dziś nim jesteście.

²¹ Z waszego powodu Pan rozgniewał się na mnie i przysiągł, że nie przejdę Jordanu i nie wejdę do tego pięknego kraju, który Pan, twój Bóg, daje ci jako dziedzictwo. ²² Ja umrę na tej ziemi i nie przejdę Jordanu, lecz wy go przejdziecie i weźmiecie w posiadanie ten piękny kraj. ²³ Strzeżcie się więc, abyście nie zapomnieli o przymierzu, które zawarł z wami Pan, wasz Bóg, i nie uczynili sobie żadnej podobizny, bo tego wam zabronił Pan, wasz Bóg. ²⁴ Ponieważ Pan, twój Bóg, jest ogniem pożerającym – On jest Bogiem zazdrosnym.

GROŹBA KARY I WEZWANIE DO NAWRÓCENIA

²⁵ Gdy już dochowacie się dzieci i wnuków i zadomowicie się w tym kraju, lecz dopuścicie się takiej nieprawości, że zrobicie sobie rzeźbionego bożka, przedstawiającego cokolwiek, i będziecie czynić to, co Pan, wasz Bóg, uważa za złe, pobudzając Go do gniewu, ²⁶ to zaświadczam wam dzisiaj wobec nieba i ziemi, że na pewno prędko zostaniecie zgładzeni z tej ziemi, do której pójdziecie przez Jordan, aby ją posiąść. Niedługo będziecie w niej mieszkać, gdyż zostaniecie zupełnie wytępieni. ²⁷ Pan rozproszy was pomiędzy ludami i niewielu z was zostanie wśród narodów, do których Pan was zapędzi. ²⁸ Tam będziecie służyć bogom, których człowiek wykonał z drewna lub kamienia, którzy nie widzą, nie słyszą, nie jedzą ani nie czują zapachu. ²⁹ Wtedy będziesz poszukiwał Pana, twojego Boga, i znajdziesz Go, gdyż będziesz szukał Jego woli z całego serca i z całej duszy. ³⁰ Podczas ucisku, gdy cię to wszystko spotka, w końcu nawrócisz się do Pana, twojego Boga, i będziesz słuchał Jego głosu, ³¹ gdyż Pan, twój Bóg, jest Bogiem miłosiernym. On cię nie opuści, nie zniszczy ani nie zapomni o przymierzu, które przysiągł twoim przodkom.

WIELKOŚĆ BOŻEGO WYBRAŃSTWA

³² Zapytaj dawnych czasów, które były przed tobą: Czy od dnia, w którym Bóg stworzył człowieka na ziemi, od jednego krańca nieba aż po drugi kraniec, zdarzyła się gdzieś rzecz tak wielka lub czy słyszano o podobnej? ³³ Czy jakiś naród słyszał w ogniu głos Boga, tak jak ty słyszałeś, i żyje nadal? ³⁴ Albo czy jakiś bóg próbował kiedyś przyjść, by przez doświadczenia, znaki, cuda i wojnę wybrać sobie naród spośród innych narodów, mocną ręką i wzniesionym ramieniem, wśród tych wszystkich strasznych zdarzeń, które na waszych oczach uczynił dla was w Egipcie Pan, wasz Bóg? ³⁵ Zostało ci to ukazane, abyś wiedział, że tylko Pan jest Bogiem, a oprócz Niego nie ma innego. ³⁶ Z nieba dał ci usłyszeć swój głos, aby cię napomnieć, a na ziemi ukazał ci wielki ogień, w którym słyszałeś Jego słowa. ³⁷ A ponieważ umiłował twoich przodków, po nich wybrał także ich potomstwo. On sam wyprowadził cię z Egiptu z wielką mocą, ³⁸ by wypędzić przed tobą narody większe i silniejsze od ciebie, wprowadzić cię do ich ziemi i obdarować ich własnością, jak to dziś się dzieje. ³⁹ Wiedz zatem dzisiaj i weź to sobie do serca: Pan jest Bogiem, a na niebie wysoko i na ziemi nisko nie ma innego. ⁴⁰ Przestrzegaj więc Jego ustaw i nakazów, które ci dzisiaj polecam, aby się dobrze powodziło tobie i twojemu potomstwu; żebyś mógł długo przebywać w kraju, który ci na zawsze daje Pan, twój Bóg”.

MIASTA AZYLU

⁴¹ Wtedy Mojżesz wyznaczył trzy miasta za Jordanem na wschodzie, ⁴² aby mógł się w nich schronić ten, kto nieumyślnie zabił bliźniego, do którego wcześniej nie żywił nienawiści. Gdy ucieknie do jednego z tych miast, ocali swoje życie. ⁴³ Oto one: Beser na pustynnym płaskowyżu dla plemienia Rubena, Ramot w Gileadzie dla plemienia Gada i Golan w Baszanie dla plemienia Manassesa.

DRUGA MOWA MOJŻESZA

MIEJSCE PRZEKAZANIA PRAWA

⁴⁴ Oto Prawo, które Mojżesz przedstawił Izraelitom. ⁴⁵ Kiedy wyszli z Egiptu, Mojżesz przekazał Izraelitom te przykazania, ustawy i nakazy, ⁴⁶ za Jordanem, w dolinie naprzeciw Bet-Peor, w kraju Sichona, który mieszkał w Cheszbonie. Mojżesz i Izraelici pokonali go, gdy wyszli z Egiptu. ⁴⁷ Wtedy zawładnęli jego krajem i krajem Oga, króla Baszanu. Pobili więc dwóch królów amoryckich, którzy panowali za Jordanem na wschodzie, ⁴⁸ od Aroeru na brzegu potoku Arnon, aż do góry Sirion, to znaczy Hermonu. ⁴⁹ Zajęli całą dolinę Araby za Jordanem na wschodzie, aż do morza Araby u stóp Pisga.

DZIESIĘĆ PRZYKAZAŃ BOŻYCH

Rozdział 5

5 ¹Mojżesz zwołał wszystkich Izraelitów i powiedział do nich: „Słuchaj, Izraelu, ustaw i nakazów, które dziś wam ogłaszam! Naucz się ich i przestrzegaj! ²Pan, nasz Bóg, zawarł z nami przymierze na górze Horeb. ³Pan nie zawarł tego przymierza z naszymi przodkami, lecz z nami, którzy dziś tutaj wszyscy żyjemy. ⁴Twarzą w twarz Pan rozmawiał z wami w ogniu na tej górze. ⁵Ja zaś stałem w tym czasie pomiędzy Panem a wami, aby wam oznajmić słowo Pana, gdyż baliście się ognia i nie weszliście na górę. A On mówił:

⁶ «Ja jestem Panem, twoim Bogiem, który wyprowadził cię z ziemi egipskiej, gdzie byłeś niewolnikiem.

⁷ Nie będziesz miał innych bogów oprócz Mnie. ⁸ Nie zrobisz sobie bożka. I żadnej podobiźnie przedstawiającej to, co najwyżej na niebie, nisko na ziemi i w głębinach wód, ⁹ nie będziesz oddawał czci ani nie oddasz się w niewolę. Ja jestem Panem, twoim Bogiem, Bogiem zazdrosnym. Za grzechy tych, którzy Mnie nienawidzą, wymierzam karę ich potomkom, nawet w trzecim i czwartym pokoleniu. ¹⁰ Tym zaś, którzy Mnie miłują i przestrzegają moich przykazań, okazuję miłosierdzie do tysięcznego pokolenia.

¹¹ Nie będziesz wymawiał imienia Pana, twego Boga, bez szacunku, gdyż Pan nie pozostawi bez kary tego, kto wypowie Jego imię bez szacunku.

¹² Przestrzegaj dnia szabatu, aby należycie go świętować, bo tak ci nakazał Pan, twój Bóg. ¹³ Przez sześć dni będziesz wykonywał wszystkie swoje prace, ¹⁴ lecz siódmy dzień jest szabatem dla Pana, twego Boga. W tym dniu nie podejmiesz żadnej pracy – ani ty, ani twój syn, ani twoja córka, ani twój sługa, ani twoja służąca, ani twój wół, ani twój osioł, ani żadne z twoich zwierząt, ani cudzoziemiec, który mieszka w twoim domu. Niech odpocznie twój sługa i twoja służąca, tak jak ty. ¹⁵ Pamiętaj, że byłeś niewolnikiem w ziemi egipskiej i wyprowadził cię stamtąd Pan, twój Bóg, mocną ręką i wzniesionym ramieniem. Dlatego Pan, twój Bóg, nakazał ci zachowywać dzień szabatu.

¹⁶ Czcij swojego ojca i matkę, jak ci nakazał Pan, twój Bóg, abyś cieszył się długim życiem i aby ci się dobrze powodziło na ziemi, którą ci daje Pan, twój Bóg.

¹⁷ Nie popełnisz morderstwa.

¹⁸ Nie dopuścisz się cudzołóstwa.

¹⁹ Nie będziesz kradł.

²⁰ Nie złożysz kłamliwego zeznania przeciwko swojemu bliźniemu.

²¹ Nie będziesz pożądał żony swojego bliźniego. Nie będziesz pragnął jego domu, jego pola, jego sługi, jego służącej, jego wołu, jego osła ani żadnej rzeczy, która należy do twojego bliźniego».

POŚREDNICTWO MOJŻESZA

²² Oto słowa, które potężnym głosem Pan wypowiedział do całego waszego zgromadzenia, na górze, w ogniu, w obłoku i gęstej ciemności. Niczego nadto nie dodał. Napisał je na dwóch kamiennych tablicach, które mi przekazał. ²³ Kiedy usłyszeliście głos z ciemności, podczas gdy góra płonęła, zbliżyli się do mnie wszyscy przywódcy waszych plemion oraz starsi ²⁴ i powiedzieli: «Oto Pan, nasz Bóg, ukazał nam swoją chwałę i wielkość, a Jego głos słyszeliśmy z ognia. Dzisiaj zobaczyliśmy, że Bóg rozmawia z człowiekiem, a ten może pozostać przy życiu. ²⁵ Lecz dlaczego teraz mielibyśmy umrzeć? Przecież ten wielki ogień może nas pochłonąć! Pomrzemy, jeżeli nadal będziemy słuchać głosu Pana, naszego Boga! ²⁶ Czy jacyś ludzie słyszeli kiedyś, tak jak my, głos żywego Boga przemawiającego z ognia, i żyją nadal? ²⁷ Ty się zbliż i wysłuchaj wszystkiego, co nakazuje Pan, nasz Bóg. Potem przekażesz nam to wszystko, co ci oznajmi Pan, nasz Bóg, a my będziemy posłuszni i to wypełnimy». ²⁸ Pan słyszał wasze słowa, które wypowiedzieliście do mnie. Wtedy Pan rzekł do mnie: «Słyszałem słowa ludu, które powiedział do ciebie. To, co powiedzieli, jest słuszne. ²⁹ Oby w ich sercach nie zabrakło bojaźni przede Mną i oby zawsze przestrzegali wszystkich moich przykazań. Wtedy im i ich synom będzie się dobrze powodziło na wieki! ³⁰ Idź i powiedz im: Wracajcie do swoich namiotów! ³¹ A potem zostań tu ze Mną. Chcę ci oznajmić wszystkie przykazania, ustawy i nakazy, których masz ich nauczyć, aby je wypełniali w kraju, który daję im na własność».

³² Starajcie się więc wypełnić wszystko, co wam nakazał Pan, wasz Bóg. Nie odstępujcie od tego ani na krok. ³³ Idźcie tylko tą drogą, którą wam wskazał Pan, wasz Bóg, abyście żyli w pomyślności i długo przebywali w kraju, który weźmiecie w posiadanie.

PRZYKAZANIE MIŁOŚCI BOGA FUNDAMENTEM PRAWA

Rozdział 6

6 ¹Oto przykazania, ustawy i nakazy, których kazał mi nauczyć was Pan, wasz Bóg, byście je wypełniali w kraju, który idziecie wziąć w posiadanie. ²Odczuwaj bojaźń przed Panem, twoim Bogiem, zachowując wszystkie Jego ustawy i przykazania, które daję tobie, twoim dzieciom i wnukom, po wszystkie dni twego życia, abyś mógł długo żyć. ³Słuchaj więc, Izraelu, i staraj się je wypełnić, a wtedy będzie ci się dobrze powodziło w kraju mlekiem i miodem płynącym i staniesz się tak liczny, jak ci to obiecał Pan, Bóg twoich przodków. ⁴Słuchaj, Izraelu! Pan jest naszym Bogiem, Pan jeden. ⁵Będziesz miłował Pana, twojego Boga, całym swoim sercem, całą swoją duszą i z całej swojej mocy. ⁶Niech słowa, które ci dziś przekazuję, trwają w twoim sercu. ⁷Wpoisz je swoim dzieciom i będziesz o nich mówił, przebywając w domu, idąc drogą, kładąc się spać i wstając ze snu. ⁸Przywiąż je sobie do ręki jako znak i umieść pomiędzy oczami. ⁹Wypisz je na odrzwiach domu i na twoich bramach.

¹⁰ Pan, twój Bóg, wprowadzi cię do kraju, co do którego twoim przodkom: Abrahamowi, Izaakowi i Jakubowi złożył przysięgę, że da tobie wielkie i piękne miasta, których nie zbudowałeś, ¹¹ domy pełne wszelakich dóbr, których nie gromadziłeś, wydrążone studnie, których nie kopałeś, winnice i drzewa oliwne, których nie sadziłeś. A ty, gdy będziesz jadł i już się nasycisz, ¹² strzeż się, byś nie zapomniał o Panu, który cię wyprowadził z ziemi egipskiej, gdzie byłeś niewolnikiem. ¹³ Będziesz się bał Pana, twojego Boga, Jemu będziesz służył i na Jego imię będziesz przysięgał.

WEZWANIE DO WIERNOŚCI

¹⁴ Nie możesz pójść za innymi bogami, za bóstwami narodów, które was otaczają, ¹⁵ bo Pan, twój Bóg, który przebywa pośród ciebie, jest Bogiem zazdrosnym. Oby nie rozgniewał się Pan, twój Bóg, i nie zgładził cię z powierzchni ziemi. ¹⁶ Nie będziecie wystawiali na próbę Pana, waszego Boga, tak jak wystawiliście Go na próbę w Massa. ¹⁷ Macie pilnie zachowywać przykazania, polecenia i ustawy, które dał wam Pan, wasz Bóg. ¹⁸ Czyń to, co jest słuszne i dobre w oczach Pana, aby ci się dobrze powodziło, byś mógł wejść i posiąść ten piękny kraj, który Pan przysiągł twoim przodkom. ¹⁹ Pan bowiem obiecał, że wypędzi przed tobą wszystkich twoich wrogów.

²⁰ Jeśli w przyszłości syn cię zapyta: «Co znaczą te polecenia, ustawy i nakazy, jakie zlecił wam Pan, nasz Bóg?», ²¹ odpowiesz mu: «Byliśmy niewolnikami faraona w Egipcie, ale Pan wyprowadził nas stamtąd mocną ręką. ²² Pan na naszych oczach zdziałał wielkie i pełne grozy znaki oraz cuda przeciw Egiptowi, faraonowi i całemu jego ludowi. ²³ Nas zaś wyprowadził stamtąd, by nas wprowadzić do ziemi, którą przysiągł dać naszym przodkom. ²⁴ Wtedy Pan rozkazał nam wypełniać te wszystkie ustawy, bać się Pana, naszego Boga, aby nam się dobrze powodziło przez wszystkie dni życia, tak jak to się dzieje dzisiaj. ²⁵ Nasza prawość będzie więc polegała na tym, że będziemy pilnie przestrzegać tych wszystkich przykazań Pana, naszego Boga, tak jak nakazał.

WYBRANIE IZRAELA SPOŚRÓD INNYCH NARODÓW

Rozdział 7

7 ¹ Zanim Pan, twój Bóg wprowadzi cię do kraju, do którego już wkrótce wejdziesz, by go posiąść, wcześniej usunie liczne narody: Chetytów, Girgaszytów, Amorytów, Kananejczyków, Peryzzytów, Chiwwitów i Jebusytów – siedem narodów liczniejszych i potężniejszych od ciebie. ² Pan, twój Bóg, odda je tobie, a ty masz je wytępić i rzucić na nie klątwę. Nie wolno ci zawierać z nimi przymierza ani okazywać litości. ³ Nie możesz zawierać związków małżeńskich z ludźmi z tych narodów! Dlatego nie dasz swojej córki ich synowi ani ich córki nie weźmiesz dla swojego syna, ⁴ gdyż odwiodłaby go ode Mnie, aby służył innym bogom. Wtedy gniew Pana zapłonąłby przeciwko wam i prędko by was wyniszczył. ⁵ Dlatego tak macie z nimi postąpić: Zburzycie ich ołtarze, połamiecie stele, porąbiecie aszery, a posągi spalicie. ⁶ Ty bowiem jesteś ludem poświęconym Panu, twojemu Bogu. Ciebie wybrał Pan, twój Bóg, ze wszystkich narodów, jakie są na ziemi, abyś był dla Niego ludem i szczególną własnością.

MIŁOŚĆ BOGA DO SWOJEGO NARODU

⁷ Pan związał się z wami nie dlatego, że jesteście liczniejsi od innych narodów. Wybrał was, chociaż jesteście najmniejszym wśród narodów, ⁸ ponieważ Pan was kocha i spełnia przysięgę, którą złożył waszym przodkom. Pan wyprowadził was z kraju, gdzie cierpieliście niewolę, spod władzy faraona, króla Egiptu. ⁹ Uznaj więc, że Pan, twój Bóg, jest Bogiem. On jest Bogiem wiernym, który zachowuje przymierze i miłosierdzie aż po tysięczne pokolenie dla tego, kto Go kocha i przestrzega Jego przykazań. ¹⁰ Temu zaś, kto Go nienawidzi, odpłaci zniszczeniem. Nie będzie zwlekał z odpłatą temu, kto Go nienawidzi. ¹¹ Zachowuj więc przykazania, ustawy i przepisy, które dzisiaj daję ci do wypełnienia.

¹² Jeśli będziecie posłuszni tym prawom, będziecie ich przestrzegać i wypełniać je, wtedy Pan, Bóg, zachowa przymierze, które przysiągł twoim przodkom i okaże ci miłosierdzie. ¹³ Będzie cię kochał, błogosławił i rozmnoży cię. Pobłogosławi twoje dzieci i twoje plony: zboże, moszcz, oliwę, a także przychówek bydła i trzody na ziemi, którą przysiągł dać twoim przodkom. ¹⁴ Będziesz błogosławiony bardziej niż inne narody. Nie będzie wśród was niepłodnego mężczyzny, niepłodnej kobiety ani niepłodnego bydła. ¹⁵ Pan oddali od ciebie każdą chorobę i nie ześle na ciebie żadnej z tych śmiercionośnych plag, które poznałeś w Egipcie, lecz ześle je na tych, którzy cię nienawidzą. ¹⁶ Wytępisz wszystkie narody, które PAN, twój Bóg, daje tobie. Nie będziesz miał dla nich litości i nie będziesz służył ich bogom, gdyż to stałoby się dla ciebie pułapką.

POTĘGA BOGA

¹⁷ A gdybyś pomyślał: «Te narody są liczniejsze ode mnie, jakże zdołam je wypędzić?» – ¹⁸ nie bój się ich! Przypomnij sobie dobrze to, co Pan, twój Bóg, uczynił faraonowi i wszystkim Egipcjanom. ¹⁹ Przypomnij sobie te wielkie próby, które widziałeś: te znaki, cuda, mocną rękę i wzniesione ramię, którym Pan, twój Bóg, cię wyprowadził. To samo uczyni Pan, twój Bóg, wszystkim narodom, których się lękasz. ²⁰ Pan, twój Bóg, ześle na nie także szerszenie, aż wyginą ci, którzy pozostali lub ukryli się przed tobą. ²¹ Nie drżyj więc przed nimi, gdyż jest pomiędzy wami Pan, wasz Bóg, Bóg wielki i groźny. ²² Pan, twój Bóg, będzie stopniowo wypędzał te narody przed tobą. Nie możesz ich jednak szybko usunąć, aby dzikie zwierzęta nie rozmnożyły się na twoją zgubę. ²³ Pan, twój Bóg, odda je tobie i sprawi wśród nich tak wielki zamęt, że zostaną doszczętnie zgładzone. ²⁴ W twoje ręce odda ich królów, a ty sprawisz, że pamięć o nich zniknie spod nieba. Nikt nie ostoi się przed tobą, aż ich wytępisz. ²⁵ Masz spalić posągi ich bogów! Nie będziesz pragnął dla siebie srebra ani złota, którym są pokryte, abyś nie wpadł w pułapkę, gdyż to jest wstrętne dla Pana, twojego Boga. ²⁶ Nie przyniesiesz takiej obrzydliwej rzeczy do domu, bo znalazłbyś się pod klątwą, tak jak ona. Taką rzecz uznasz za nieczystą i wstrętną, gdyż podlega klątwie.

WDZIĘCZNOŚĆ BOGU ZA OPIEKĘ

Rozdział 8

8 ¹Będziecie wypełniać wszystkie przykazania, które dziś wam daję, abyście mogli żyć, mnożyć się i wejść do kraju, który Pan przysiągł waszym przodkom.

² Zachowaj w pamięci całą drogę przez pustynię, którą prowadził cię Pan, twój Bóg, w ciągu tych czterdziestu lat, aby cię nauczyć pokory i wypróbować oraz przekonać się, co jest w twoim sercu: czy będziesz zachowywał Jego przykazania, czy też nie. ³ On cię uczył pokory, dawał odczuć głód, ale również karmił manną, której nie znałeś ani ty, ani twoi przodkowie. Chciał cię pouczyć, że nie samym chlebem żyje człowiek, ale tym wszystkim, co pochodzi z ust Pana. ⁴ Przez czterdzieści lat nie zdarła się na tobie odzież ani nogi ci nie opuchły. ⁵ Rozważ więc to w sercu, że Pan, twój Bóg, wychowuje ciebie, jak ojciec wychowuje syna. ⁶ Dlatego zachowuj przykazania Pana, twojego Boga, by chodzić drogami, które On wskazał, i czcić Go z bojaźnią. ⁷ Pan, twój Bóg, wprowadzi cię bowiem do ziemi żyznej, po której płyną strumienie, a w dolinach i w górach z głębin wytryskają źródła. ⁸ Wprowadzi cię do ziemi pszenicy i jęczmienia, winnej latorośli, drzew figowych i drzew granatu, do ziemi drzew oliwnych, oliwy i miodu; ⁹ do ziemi, w której będziesz mógł się najeść do syta chleba i gdzie niczego ci nie zabraknie; do ziemi, której kamienie zawierają żelazo, a z gór wydobywa się miedź. ¹⁰ Tam najesz się do syta i będziesz błogosławił Pana, twojego Boga, za piękny kraj, którym cię obdarzył. ¹¹ Uważaj więc, abyś nie zapomniał Pana, twojego Boga, lekceważąc Jego przykazania, nakazy i ustawy, które ci dzisiaj daję. ¹² A kiedy będziesz jadł i nasycisz się, zbudujesz piękne domy i w nich zamieszkasz, ¹³ gdy mnożyć się będzie twoje bydło i trzoda, gdy zgromadzisz wiele srebra, złota i wszelkich innych dóbr, ¹⁴ wtedy niech twoje serce nie unosi się pychą, aby zapomnieć Pana, twojego Boga, który cię wyprowadził z ziemi egipskiej, gdzie byłeś niewolnikiem. ¹⁵ On cię prowadził przez pustynię wielką i straszną, gdzie były jadowite węże i skorpiony. A tam, gdzie ziemia była sucha i bezwodna, sprawił, że woda wytrysnęła z najtwardszej skały. ¹⁶ On na pustyni karmił cię manną, której nie znali twoi przodkowie, żeby cię uczyć pokory i wypróbować, i aby w przyszłości obdarzyć cię szczęściem.

¹⁷ Obyś sobie nie pomyślał: «Pracą własnych rąk zdobyłem te bogactwa». ¹⁸ Pamiętaj o Panu, twoim Bogu, to On bowiem daje ci siłę, dzięki której zdobędziesz bogactwa. W ten sposób utwierdzi przymierze – jak to dziś czyni – które przysiągł twoim przodkom. ¹⁹ Lecz jeśli całkiem zapomnisz o Panu, twoim Bogu, i pójdziesz za innymi bogami, aby im służyć i oddawać pokłon, to oświadczam wam dzisiaj, że na pewno zginiecie! ²⁰ Podobnie jak narody, które Pan zniszczy przed wami, tak i was zniszczy za to, że nie byliście posłuszni Panu, waszemu Bogu.

ZWYCIĘSTWO DAREM BOGA

Rozdział 9

9 ¹Słuchaj, Izraelu! Dziś przekroczysz Jordan, by zawładnąć narodami większymi i silniejszymi od ciebie, potężnymi miastami, których warownie sięgają nieba, ²ludem wielkim i rosłym, potomkami Anaka, których znasz i o których słyszałeś powiedzenie: «Kto się ostoi wobec potomków Anaka?». ³Wiedz zatem dzisiaj, że przed tobą pójdzie Pan, twój Bóg, jak pożerający ogień. On ich zniszczy i powali przed tobą, a ty ich wypędzisz i szybko wytępisz, jak ci to Pan obiecał. ⁴Gdy Pan, twój Bóg, wypędzi ich przed tobą, nie pomyśl sobie: «To ze względu na moją prawość pozwolił mi Pan zawładnąć tym krajem», gdyż to z powodu niegodziwości tych narodów Pan je wypędza przed tobą. ⁵Nie ze względu na twoją prawość i uczciwość idziesz zająć ich kraj, lecz z powodu niegodziwości tych narodów wypędza je przed tobą Pan, twój Bóg, oraz aby dotrzymać słowa, które dał twoim przodkom: Abrahamowi, Izaakowi i Jakubowi. ⁶Wiedz zatem, że Pan, twój Bóg, daje ci tę piękną ziemię w posiadanie nie ze względu na twoją prawość, bo jesteś ludem o twardym karku.

GRZECH BAŁWOCHWALSTWA POD GÓRĄ HOREB

⁷ Nigdy nie zapominaj, jak na pusty-ni rozgniewałeś Pana, twojego Boga. Od wyjścia z ziemi egipskiej aż do przybycia na to miejsce buntowaliście się przeciwko Panu. ⁸ Także przy Horebie pobudziliście Pana do gniewu i Pan tak bardzo się na was rozgniewał, że chciał was zniszczyć. ⁹ Gdy wszedłem na górę, aby otrzymać kamienne tablice – tablice przymierza, które PAN zawarł z wami, przebywałem na tej górze czterdzieści dni i czterdzieści nocy, nie jedząc chleba ani nie pijąc wody. ¹⁰ Wtedy Pan dał mi dwie kamienne tablice, zapisane palcem Bożym. Były na nich wszystkie słowa, które w dniu zgromadzenia, na tej górze Pan oznajmił wam z ognia. ¹¹ Po upływie czterdziestu dni i czterdziestu nocy Pan dał mi dwie kamienne tablice, tablice przymierza. ¹² Potem Pan powiedział do mnie: «Wstań, zejdź prędko z góry, ponieważ twój lud, który wyprowadziłeś z Egiptu, dopuścił się nieprawości! Szybko zeszli z drogi, którą im wskazałem: zrobili sobie bożka z metalu». ¹³ Następnie Pan mówił do mnie: «Widzę, że jest to lud o twardym karku. ¹⁴ Odejdź ode Mnie, bo zamierzam go zniszczyć i sprawię, że pamięć o nim zniknie spod nieba; z ciebie uczynię naród potężniejszy i liczniejszy od niego». ¹⁵ Wtedy odwróciłem się i zszedłem z płonącej góry, niosąc w obu rękach tablice przymierza. ¹⁶ I zobaczyłem, jak grzeszyliście przeciwko Panu, waszemu Bogu. Zrobiliście sobie metalowego cielca! Oto jak szybko zeszliście z drogi, którą Pan wam wskazał! ¹⁷ Wziąłem więc tablice w ręce, rzuciłem i roztrzaskałem przed wami. ¹⁸ Potem padłem na twarz przed Panem, jak za pierwszym razem. Przez czterdzieści dni i czterdzieści nocy nie jadłem chleba ani nie piłem wody z powodu grzechu, jakiego się dopuściliście, czyniąc to, co Pan uważa za złe i pobudzając Go do gniewu. ¹⁹ Przeraziłem się gniewem i oburzeniem Pana, który chciał was zniszczyć, lecz Pan wysłuchał mnie jeszcze i tym razem. ²⁰ Także na Aarona Pan bardzo się rozgniewał i chciał go zgładzić. Modliłem się więc wtedy również za Aarona. ²¹ Potem wziąłem dowód waszego grzechu, owego cielca, którego zrobiliście, i spaliłem go. Skruszyłem go, starłem na proch i wrzuciłem do strumienia spływającego z góry.

MODLITWA MOJŻESZA ZA GRZECHY IZRAELITÓW

²² Także w Tabeera, Massa i Kibrot-Hattaawa pobudzaliście Pana do gniewu. ²³ Gdy Pan wysyłał was z Kadesz-Barnea, powiedział: «Idźcie posiąść ten kraj, który wam daję», a wy zbuntowaliście się przeciwko nakazowi Pana, waszego Boga, nie zawierzyliście Mu i nie posłuchaliście Go. ²⁴ Buntowaliście się przeciwko Panu od dnia, w którym was poznałem.

²⁵ Upadłem więc na twarz przed Panem i błagałem przez czterdzieści dni i czterdzieści nocy, gdyż Pan powiedział, że was zniszczy. ²⁶ Wtedy modliłem się głośno do Pana: «Panie mój, Boże, nie gub twojego ludu i twojego dziedzictwa, które wyzwoliłeś twoją potęgą, wyprowadzając z Egiptu mocną ręką. ²⁷ Pamiętaj o twoich sługach: Abrahamie, Izaaku i Jakubie. Nie zważaj na krnąbrność tego ludu, na jego nieprawość i grzech, ²⁸ aby nie mówiono w kraju, z którego nas wyprowadziłeś: Pan nie zdołał wprowadzić ich do ziemi, którą im obiecał; znienawidził ich, więc wyprowadził, aby ich zgładzić na pustyni. ²⁹ A przecież oni są twoim ludem i dziedzictwem, które wyprowadziłeś z Egiptu twoją potężną mocą i wzniesionym ramieniem».

ARKA PRZYMIERZA I WYBÓR LEWIEGO

Rozdział 10

10 ¹ W tym czasie Pan powiedział do mnie: «Wyciosaj dwie kamienne tablice, takie jak poprzednie, i wejdź do Mnie na górę. Wykonaj też drewnianą arkę. ² Na nowych tablicach wypiszę te same słowa, które były na tablicach rozbitych. Potem umieścisz je w arce». ³ Zrobiłem więc arkę z drzewa akacjowego, wyciosałem dwie kamienne tablice, takie jak poprzednie, i niosąc je w ręku wszedłem na górę. ⁴ Pan wypisał na tych tablicach to samo, co na poprzednich, czyli Dziesięć przykazań, które na górze, w dniu zgromadzenia, ogłosił wam z ognia. A potem Pan mi je wręczył. ⁵ Gdy odwróciłem się i zszedłem z góry, umieściłem tablice w arce, którą wykonałem. Zgodnie z nakazem Pana tam właśnie się znajdują.

⁶ Z Beerot, należącego do synów Jaakana, Izraelici wyruszyli do Mosery. Tam zmarł Aaron i tam został pogrzebany, a jego syn, Eleazar, został po nim kapłanem. ⁷ Stamtąd wyruszyli do Gudgoda, a z Gudgoda do Jotbata, kraju bogatego w potoki. ⁸ W tym czasie Pan oddzielił plemię Lewiego i jego członków wyznaczył do noszenia Arki Przymierza Pana, do służenia Panu i do udzielania błogosławieństwa w Jego imieniu, co czynią do dziś. ⁹ Dlatego Lewi nie otrzymał działu ani dziedzictwa wśród braci: Pan jest jego dziedzictwem, bo tak mu nakazał Pan, twój Bóg.

¹⁰ Ja zaś pozostałem na górze czterdzieści dni i czterdzieści nocy, jak za pierwszym razem. Pan wysłuchał mnie jeszcze i tym razem, bo Pan nie chciał was zniszczyć. ¹¹ Następnie Pan powiedział do mnie: «Wstań i ruszaj w drogę na czele tego ludu. Niech wezmą w posiadanie kraj, który przysiągłem dać ich przodkom».

WEZWANIE IZRAELITÓW DO ZMIANY POSTAW

¹² Izraelu! Oto czego teraz żąda od ciebie Pan, twój Bóg – jedynie tego, żebyś bał się Pana, twojego Boga, szedł drogą, którą On nakazał ci iść, kochał Go i służył Panu, twojemu Bogu, z całego serca i z całej duszy; ¹³ żebyś zachowywał przykazania Pana i Jego ustawy, które ci dziś nakazuję dla twojego dobra. ¹⁴ Przecież do Pana, twojego Boga, należy niebo i niebiosa najwyższe, ziemia i wszystko, co jest na niej. ¹⁵ Pan jednak wybrał tylko twoich przodków, bo ich ukochał. Później spośród wszystkich narodów wybrał ich potomstwo, czyli was, jak to jest dzisiaj. ¹⁶ Obrzezajcie więc wasze serca z ich nieczystości i nie bądźcie już ludem o twardym karku, ¹⁷ bo Pan, wasz Bóg, jest Bogiem nad bogami i Panem nad panami. On jest Bogiem wielkim, potężnym i groźnym. Nie jest stronniczy ani przekupny. ¹⁸ On broni sierot i wdów, kocha cudzoziemca, dając mu chleb i odzienie. ¹⁹ I wy kochajcie cudzoziemca, bo sami byliście cudzoziemcami w ziemi egipskiej. ²⁰ Powinienieś bać się Pana, twojego Boga, Jemu służyć, przylgnąć do Niego i na Jego imię przysięgać. ²¹ On jest twoją chwałą i twoim Bogiem, który na twoich oczach czynił rzeczy wielkie i budzące grozę. ²² Gdy twoi przodkowie przybyli do Egiptu, było ich siedemdziesięciu. Teraz zaś Pan, twój Bóg, uczynił cię ludem licznym jak gwiazdy na niebie.

WEZWANIE DO WIERNOŚCI

Rozdział 11

11 ¹ Kochajcie więc Pana, waszego Boga, i zawsze zachowujcie Jego wskazania, ustawy, wyroki i przykazania. ² Zrozumcie to dzisiaj! Nie mówię przecież do waszych dzieci, które ani nie zaznały, ani nie doświadczyły karcenia Pana, waszego Boga. To wy widzieliście Jego wielkość, mocną rękę i wzniesione ramię, ³ Jego znaki i czyny, których dokonał w Egipcie przeciw faraonowi, królowi Egiptu, i całej jego ziemi. ⁴ Widzieliście, co uczynił wojsku egipskiemu, jego koniom i rydwanom podczas pościgu za wami – jak Pan pogrążył Egipcjan w wodach Morza Czerwonego i wytracił na zawsze. ⁵ Widzieliście, co uczynił dla was na pustyni, zanim przyszliście na to miejsce. ⁶ Widzieliście, co uczynił Datanowi i Abiramowi, synom Eliaba, potomka Rubena – jak ziemia otwarła swoją paszczę i pochłonęła ich spośród całego Izraela razem z rodzinami, namiotami i dobytkiem, który do nich należał. ⁷ Na własne oczy widzieliście wszystkie wielkie dzieła, które Pan uczynił.

OBIETNICE I PRZESTROGI

⁸ Przestrzegajcie więc wszystkich przykazań, które wam dzisiaj daję, abyście byli mocni i zdobyli kraj, którym idziecie zawładnąć; ⁹ abyście długo żyli na ziemi, którą PAN przysiągł dać waszym przodkom i ich potomstwu w kraju opływającym w mleko i miód. ¹⁰ Kraj, który idziesz wziąć w posiadanie, nie jest podobny do ziemi egipskiej, którą opuściłeś. Tam bowiem musiałeś własnymi nogami wprawiać w ruch pompę, żeby nawodnić pole po zasiewie, jakby to był ogród warzywny. ¹¹ Kraj natomiast, który idziecie wziąć w posiadanie, to ziemia gór i dolin, które piją wodę deszczu padającego z nieba. ¹² Jest to kraj, o który nieustannie troszczy się Pan, twój Bóg. Wzrok Pana, twojego Boga, spoczywa na nim przez cały rok.

¹³ Jeżeli więc będziecie naprawdę posłuszni moim przykazaniom, które dziś wam daję, będziecie kochać Pana, waszego Boga, i służyć Mu całym sercem i całą duszą, ¹⁴ dam waszej ziemi w odpowiednim czasie deszcz jesienny i wiosenny, abyście mogli zebrać zboże, moszcz i oliwę. ¹⁵ Waszemu bydłu dam trawę na polach. Żywności będziecie mieli do syta.

¹⁶ Uważajcie więc i nie dajcie się zwieść. Nie dopuszczajcie się odstępstwa, żeby służyć innym bogom, oddając im pokłon, ¹⁷ bo wtedy Pan zapłonie na was gniewem i zamknie niebo. Wówczas nie będzie deszczu, ziemia nie wyda plonów, a wy prędko wyginiecie w tym pięknym kraju, który Pan wam daje.

ZAKOŃCZENIE

¹⁸ Weźcie sobie te moje słowa do serca i do duszy. Przywiążcie je sobie do ręki jako znak i umieśćcie pomiędzy oczami. ¹⁹ Nauczcie ich wasze dzieci i mówcie o nich przebywając w domu, idąc drogą, kładąc się spać i wstając ze snu. ²⁰ Wypiszcie je na odrzwiach domu i na swoich bramach, ²¹ abyście – wy i wasze dzieci – tak długo żyli na tej ziemi, którą Pan przysiągł dać waszym przodkom, jak długo trwać będzie niebo nad ziemią.

²² Jeżeli wiernie zachowacie wszystkie przykazania, które wam daję, będziecie je wypełniać, kochać Pana, waszego Boga, iść drogą, którą On wam wskazał i lgnąć do Niego, ²³ wtedy Pan wypędzi przed wami te wszystkie narody, a wy zawładniecie ludami większymi i potężniejszymi od was. ²⁴ Każde miejsce, na którym stanie wasza stopa, będzie należało do was. Wasze granice będą sięgać od pustyni aż do Libanu, od Eufratu aż do Morza Zachodniego. ²⁵ Nikt wam się nie oprze. Pan, wasz Bóg, sprawi, że strach i groza rozprzestrzenią się przed wami w całym kraju, przez który pójdziecie, jak to wam obiecał.

²⁶ Patrzcie! Oto dziś kładę przed wami błogosławieństwo i przekleństwo. ²⁷ Błogosławieństwo – jeżeli będziecie posłuszni przykazaniom PANA, waszego Boga, które dziś wam daję. ²⁸ Przekleństwo – jeżeli nie będziecie posłuszni przykazaniom Pana, waszego Boga, i zejdziecie z drogi, którą dziś wam nakazałem, aby pójść za innymi bogami, których nie znacie.

²⁹ Gdy Pan, wasz Bóg, wprowadzi was do kraju, który idziecie wziąć w posiadanie, wtedy ogłosicie błogosławieństwo na górze Garizim, a przekleństwo na górze Ebal. ³⁰ Czyż te góry nie znajdują się za Jordanem, w kierunku zachodzącego słońca, w kraju Kananejczyków osiadłych w Arabie, naprzeciw Gilgal, w pobliżu dębów More? ³¹ Już wkrótce przejdziecie Jordan, by wkroczyć do kraju, który Pan, wasz Bóg, daje wam w posiadanie, abyście w nim zamieszkali. ³² Starajcie się więc wypełnić wszystkie ustawy i wyroki, które wam dzisiaj przekazuję.

KODEKS DEUTERONOMICZNY

Rozdział 12

12 ¹Oto prawa i nakazy. Macie je należycie wypełniać w kraju, który Pan, Bóg waszych przodków, dał wam w posiadanie, jak długo żyć będziecie na tej ziemi.

JEDNO MIEJSCE KULTU

² Macie doszczętnie zniszczyć wszystkie miejsca, gdzie narody, które wkrótce wypędzicie, służyły swoim bogom: miejsca na wysokich górach, na wzniesieniach kultowych i pod każdym zielonym drzewem. ³ Macie zburzyć ich ołtarze, skruszyć stele, spalić aszery, posągi bogów porąbać w kawałki i w ten sposób usunąć pamięć o nich z tego miejsca.

⁴ Wy inaczej macie służyć Panu, waszemu Bogu: ⁵ będziecie oddawać cześć Bogu w miejscu, które Pan, wasz Bóg, wybierze sobie na mieszkanie na obszarze zamieszkałym przez jedno z waszych plemion, aby tam umieścić swoje imię. Tam będziecie chodzili. ⁶ Będziecie tam zanosili ofiary całopalne, ofiary krwawe, dziesięciny, dary, ofiary ślubowań, ofiary dobrowolne oraz pierworodne zwierzęta z bydła i trzody. ⁷ Tam będziecie jedli w obecności Pana, waszego Boga, i radowali się wraz z rodziną ze wszystkiego, co zdobyliście własną pracą i w czym wam pobłogosławił Pan, wasz Bóg. ⁸ Nie będziecie już mogli naśladować naszego obecnego postępowania, kiedy każdy czyni, co zechce. ⁹ Nie weszliście bowiem jeszcze do miejsca odpoczynku i do dziedzictwa, które wam daje Pan, wasz Bóg. ¹⁰ Kiedy jednak przejdziecie Jordan i zamieszkacie w kraju, który Pan, wasz Bóg, da wam w dziedzictwo i zapewni wam pokój ze wszystkimi otaczającymi was wrogami, tak że będziecie mieszkać bezpiecznie, ¹¹ wtedy na miejsce, które sobie wybierze Pan, wasz Bóg, aby mieszkało w nim Jego imię, przyniesiecie wszystko, co wam nakazuję: ofiary całopalne, ofiary krwawe, dziesięciny, dary waszych rąk i wszystkie najlepsze dary, które ślubowaliście Panu. ¹² Będziecie się cieszyć przed Panem, waszym Bogiem, wraz z synami i córkami, sługami i służącymi, a także z lewitami, którzy mieszkają w waszych miastach, bo oni nie mają żadnej części ani dziedzictwa wśród was.

PRZEPISY O OFIARACH

¹³ Strzeż się jednak, byś nie składał swoich ofiar całopalnych na przypadkowym miejscu, które zobaczysz. ¹⁴ Swoje całopalenia będziesz mógł składać tylko w tym miejscu, które Pan wybierze na obszarze zamieszkiwanym przez jedno z waszych plemion. Tam wykonasz to wszystko, co ci nakazuję.

¹⁵ Gdy jednak zapragniesz, będziesz mógł zabijać zwierzęta i jeść mięso z błogosławieństwem Pana, twojego Boga, którego ci udzieli w każdym twoim mieście. Będą je mogli jeść nieczyści i czyści, jak się je gazelę i jelenia. ¹⁶ Tylko krwi nie wolno wam jeść, wylejecie ją na ziemię jak wodę.

¹⁷ Nie będziesz natomiast mógł jeść w twoich miastach dziesięcin ze zboża, moszczu i oliwy, ani pierworodnego zwierzęcia z bydła lub trzody, ani tego, co ślubowałeś, ani ofiary dobrowolnej, ani daru twoich rąk. ¹⁸ Te rzeczy będziesz mógł jeść wraz z synem i córką, sługą i służącą oraz lewitami, którzy mieszkają w twoich miastach, ale tylko przed Panem, twoim Bogiem, w miejscu, które sobie wybierze Pan, twój Bóg. Będziesz się cieszył przed Panem, twoim Bogiem, ze wszystkiego, co zdobyłeś własną pracą. ¹⁹ Strzeż się jednak, abyś nie przestawał troszczyć się o lewitę, jak długo będziesz mieszkał w tym kraju.

²⁰ Gdy Pan, twój Bóg, powiększy obszar twojego kraju, jak ci to obiecał, a ty powiesz sobie: «Chcę jeść mięso», bo będziesz miał chęć na mięso, możesz jeść mięso do woli. ²¹ Jeżeli zaś daleko od ciebie będzie miejsce, które sobie wybierze Pan, twój Bóg, by tam umieścić swoje imię, wówczas – jak ci to poleciłem – będziesz mógł zabijać sztuki z bydła lub trzody, które ci dał Pan, i jeść je w twoich miastach, ilekroć zapragniesz. ²² Jednak będziesz je jadł, jak się jada gazelę lub jelenia. Jeść je może zarówno nieczysty, jak i czysty. ²³ Lecz pilnuj się, abyś nie spożywał krwi, bo w krwi jest życie. A nie wolno ci spożywać życia wraz z mięsem. ²⁴ Nie możesz jej spożywać! Masz ją wylać na ziemię jak wodę. ²⁵ Nie będziesz jej spożywał, aby uczynić, co jest słuszne według Pana i aby dobrze się powodziło tobie i twojemu potomstwu.

²⁶ Rzeczy święte, jakie będziesz posiadał, i ofiary ślubowane przez ciebie przyniesiesz na to miejsce, które Pan sobie wybierze. ²⁷ Tam, na ołtarzu Pana, twojego Boga, złożysz swoje całopalenia, mięso i krew. Krew ofiar krwawych ma być wylana na ołtarz Pana, twojego Boga, a mięso możesz zjeść. ²⁸ Zachowaj wiernie wszystkie nakazy, które ci daję i bądź im posłuszny. Wtedy zawsze będzie się dobrze powodziło tobie oraz twojemu potomstwu, bo będziesz czynił to, co według Pana, twojego Boga, jest dobre i uczciwe.

ZAGROŻENIE ZE STRONY RELIGII KANANEJSKIEJ

²⁹ Gdy Pan, twój Bóg, zgładzi przed tobą narody, którymi idziesz zawładnąć, ty, gdy już je zniszczysz i zamieszkasz w ich kraju, ³⁰ strzeż się, byś nie wpadł w pułapkę, idąc za ich przykładem. A wtedy, gdy już zostaną zgładzone, nie próbuj oddawać czci ich bogom i nie mów: «Jak te narody służyły swoim bogom, tak samo ja będę czynił». ³¹ Nie możesz tak postąpić wobec Pana, twojego Boga! Oni bowiem czynili dla swoich bogów to wszystko, czym Pan się brzydzi i czego nienawidzi. Dla swoich bogów palili nawet synów i córki!

Rozdział 13

13 ¹ Starajcie się pilnie wypełniać to wszystko, co wam nakazuję, niczego nie dodając ani nie ujmując.

ZAKAZ BAŁWOCHWALSTWA

² Jeśli pojawi się wśród was prorok lub tłumacz snów, zapowie wam jakiś znak lub cud ³ i rzeczywiście ten znak lub cud się stanie zgodnie z zapowiedzią, a potem wam powie: «Idźmy za innymi bogami – których nie znaliście – i oddajmy się im na służbę», ⁴ to nie wolno wam posłuchać tego proroka lub tłumacza snów! Bo w ten sposób Pan, wasz Bóg, doświadcza was, aby się przekonać, czy kochacie Pana, waszego Boga, z całego serca i z całej duszy. ⁵ Wy macie iść za Panem, waszym Bogiem! Jego będziecie się bać, Jego przykazania wypełniać, Jego głosu będziecie słuchać, Jemu służyć i do Niego lgnąć. ⁶ A ów prorok lub tłumacz snów ma być zabity. Tak usuniecie zło spośród was. Zachęcał was bowiem do odstępstwa od Pana, waszego Boga, który wyprowadził was z ziemi egipskiej i wyzwolił z niewoli. Chciał was sprowadzić z drogi, którą Pan, wasz Bóg, kazał wam kroczyć.

⁷ Jeśli będzie cię kusił twój brat, syn twojej matki, albo twój syn, córka lub żona, którą bardzo kochasz, albo przyjaciel, który jest ci drogi jak życie, mówiąc w sekrecie: «Chodź, pójdziemy służyć innym bogom», których nie znałeś ani ty, ani twoi przodkowie; ⁸ jakiemuś bóstwu narodów, które was otaczają, które mieszkają blisko lub daleko, aż na krańcach ziemi, ⁹ ty nie ulegaj takiemu człowiekowi i nie słuchaj go! Nie miej nad nim litości, nie oszczędzaj go i nie ukrywaj jego winy! ¹⁰ Masz go zabić! Pierwszy podniesiesz rękę, aby go zabić, a potem przyłączy się cały lud. ¹¹ Ukamienujesz go na śmierć, ponieważ usiłował cię odwieść od Pana, twojego Boga, który cię wyprowadził z ziemi egipskiej, gdzie byłeś niewolnikiem. ¹² W ten sposób cały Izrael dowie się o tym, przelęknie się, i nikt nie dopuści się już podobnej niegodziwości wśród was.

¹³ Jeśli usłyszysz w jednym z twoich miast, które Pan, twój Bóg, da ci, abyś tam mieszkał, ¹⁴ że są wśród was ludzie nikczemni i zwodzą mieszkańców miast, mówiąc: «Chodźmy służyć innym bogom», których nie znaliście, ¹⁵ wtedy przeprowadzisz dochodzenie. Zbadasz tę sprawę i dokładnie się o nią wypytasz. Jeśli okaże się prawdą, że ta niegodziwość zdarzyła się u was, ¹⁶ wtedy bezwzględnie wytracisz mieczem mieszkańców tego miasta i ich stada. Rzucisz klątwę na miasto i na wszystko, co się w nim znajduje. ¹⁷ Cały łup zgromadzisz na placu, a potem spalisz to miasto i cały łup jako ofiarę całopalną na cześć Pana, twojego Boga. Miasto to pozostanie na zawsze stosem gruzów i nie wolno go będzie nigdy odbudować. ¹⁸ Nie przywłaszczysz sobie niczego z rzeczy obłożonych klątwą, aby Pan nie rozgniewał się, lecz okazał ci miłosierdzie; żeby się zlitował nad tobą i rozmnożył cię, jak przysiągł twoim przodkom, ¹⁹ pod warunkiem, że będziesz słuchał głosu Pana, twojego Boga, i zachowywał wszystkie Jego przykazania, które dziś ci daję; i że będziesz czynił to, co według Pana, twojego Boga, jest uczciwe.

ZAKAZ POGAŃSKICH PRAKTYK ŻAŁOBNYCH

Rozdział 14

14 ¹Wy jesteście dziećmi Pana, waszego Boga. Nie wolno wam na znak żałoby po zmarłym nacinać skóry ani golić włosów nad czołem, ²bo jesteście ludem poświęconym Panu, waszemu Bogu. Pan was wybrał spośród wszystkich narodów, jakie są na ziemi, abyście się stali ludem, który będzie Jego szczególną własnością.

RYTUALNY PODZIAŁ ZWIERZĄT NA CZYSTE I NIECZYSTE

³ Nie wolno wam jeść niczego obrzydliwego. ⁴ Oto zwierzęta, które możecie jeść: krowa, owca, koza, ⁵ jeleń, gazela, daniel, koziorożec, antylopa, bawół i kozica. ⁶ Możecie jeść każde zwierzę przeżuwające, które ma rozdzielone kopyta, to jest parzyste racice. ⁷ Nie będziecie jednak jedli zwierząt, które albo tylko przeżuwają, albo tylko mają rozdzielone kopyta, to jest parzyste racice; są nimi: wielbłąd, zając i góralek. One wprawdzie przeżuwają, ale nie mają rozdzielonego kopyta, dlatego będą dla was nieczyste. ⁸ Także świnia, która wprawdzie ma rozdzielone racice, ale nie przeżuwa, będzie dla was nieczysta. Nie będziecie jeść mięsa tych zwierząt ani dotykać ich padliny.

⁹ Spośród tych, które żyją w wodzie, będziecie mogli jeść tylko te, które mają płetwy i łuski. ¹⁰ Nie wolno wam natomiast jeść tych, które nie mają ani płetw, ani łusek – te będą dla was nieczyste.

¹¹ Możecie jeść wszystkie ptaki czyste. ¹² Nie wolno wam natomiast jeść następujących ptaków: orła, sępa czarnego, orła morskiego, ¹³ myszołowa, kani i wszystkich gatunków sokoła, ¹⁴ wszystkich gatunków kruka, ¹⁵ strusia, sowy, mewy, wszystkich gatunków jastrzębi, ¹⁶ puszczyka, ibisa, łabędzia, ¹⁷ pelikana, nurka, kormorana, ¹⁸ bociana, wszystkich gatunków czapli, dudka i nietoperza. ¹⁹ Każdy owad skrzydlaty będzie dla was nieczysty; nie wolno go jeść. ²⁰ Możecie jeść wszystkie ptaki czyste.

²¹ Nie wolno wam jeść żadnej padliny. Możesz ją dać do zjedzenia cudzoziemcowi, który osiadł w twoich miastach, lub sprzedać obcemu. Ty bowiem jesteś narodem poświęconym Panu, twojemu Bogu.

Nie będziesz gotował koźlęcia w mleku jego matki.

ROCZNE DZIESIĘCINY

²² Złożysz dziesięcinę z plonu każdego zasiewu, z tego, czym każdego roku obrodzi twoje pole. ²³ Dziesięcinę ze zboża, moszczu, oliwy, pierworodnych z bydła i trzody będziesz spożywał przed Panem, twoim Bogiem, na tym miejscu, które On wybierze na mieszkanie dla swojego imienia, abyś na zawsze nauczył się bojaźni wobec Pana, twojego Boga. ²⁴ Gdybyś jednak miał zbyt daleko, aby zanieść tę dziesięcinę do miejsca, które wybierze Pan, twój Bóg, dla swojego imienia, a Pan, twój Bóg, będzie ci błogosławił, ²⁵ wtedy zamienisz ją na pieniądze. Potem włożysz je do sakiewki i udasz się do miejsca, które wybrał sobie Pan, twój Bóg. ²⁶ Tam kupisz za pieniądze wszystko, co zechcesz: zwierzę z bydła lub trzody, wino, sycerę – czego tylko zapragniesz. Będziesz to jadł przed Panem, twoim Bogiem, i cieszył się wraz ze swoją rodziną. ²⁷ Nie pominiesz też lewitów, którzy mieszkają w twoich miastach, gdyż oni nie mają części ani dziedzictwa z tobą.

DZIESIĘCINY TRZYLETNIE

²⁸ Przy końcu trzeciego roku przyniesiesz dziesięcinę ze zbiorów tego roku i złożysz ją w swoich miastach. ²⁹ Wtedy przyjdzie lewita, który nie ma części ani dziedzictwa z tobą, oraz cudzoziemiec, sierota i wdowa, którzy mieszkają w twoich miastach, i będą mogli najeść się do syta, a Pan, twój Bóg, będzie ci błogosławił w każdej pracy, której się podejmiesz.

ROK SZABATOWY

Rozdział 15

15 ¹ Przy końcu siódmego roku zarządzisz darowanie długów. ² Oto prawo darowania długów: każdy wierzyciel daruje pożyczkę, której udzielił bliźniemu. Nie będzie domagał się jej zwrotu od bliźniego, swojego brata, ponieważ ogłoszono darowanie długów na cześć Pana. ³ Od cudzoziemca możesz żądać jej zwrotu, ale twojemu bratu darujesz swoją należność. ⁴ Poza tym nie będzie u ciebie ubogiego, gdyż Pan obdarzy cię obfitym błogosławieństwem w kraju, który Pan, twój Bóg, daje ci w dziedziczne posiadanie, ⁵ jeśli tylko naprawdę będziesz słuchał głosu Pana, twojego Boga, i gorliwie wypełniał te wszystkie przykazania, które dziś ci przekazuję. ⁶ Pan, twój Bóg, będzie ci bowiem błogosławił, tak jak obiecał: będziesz pożyczał licznym narodom, sam zaś nie będziesz pożyczał od nikogo. Będziesz panował nad wieloma narodami, lecz one nie będą panowały nad tobą.

⁷ Jeśli się zdarzy, że w kraju, który ci daje Pan, twój Bóg, w jednym z miast jeden z twoich braci popadnie w nędzę, nie będziesz nieczuły i nie zamkniesz ręki przed tym ubogim bratem. ⁸ Powinieneś otworzyć przed nim swoją rękę i hojnie mu pożyczyć, czego potrzebuje. ⁹ Uważaj jednak, by nie zrodziła się w twoim sercu niegodziwa myśl: «Zbliża się siódmy rok, rok darowania długów». Gdybyś złym okiem spojrzał na ubogiego brata i nie dał mu niczego, wtedy obciążyłbyś się grzechem, bo on by się skarżył na ciebie przed Panem. ¹⁰ Obdaruj go szczodrze, a gdy będziesz dawał, nie czyń tego z niechęcią, gdyż Pan, twój Bóg, pobłogosławi ci za to w każdej pracy i w każdym przedsięwzięciu. ¹¹ A ponieważ ubogiego nigdy nie braknie w tym kraju, dlatego ci nakazuję: Otwórz wspaniałomyślnie twoją rękę dla brata, który w twoim kraju popadł w ubóstwo i nędzę.

OBDAROWANIE WOLNOŚCIĄ NIEWOLNIKÓW

¹² Jeżeli twój brat, Hebrajczyk, lub Hebrajka, sprzeda się tobie w niewolę, to będzie ci służył przez sześć lat, lecz w siódmym roku obdarzysz go wolnością. ¹³ Gdy przywrócisz mu wolność, nie powinien odejść od ciebie z pustymi rękami. ¹⁴ Obdaruj go czymś z twojej trzody, z klepiska i tłoczni, po prostu podziel się tym, w czym ci pobłogosławił Pan, twój Bóg. ¹⁵ Pamiętaj, że byłeś niewolnikiem w ziemi egipskiej, i wybawił cię stamtąd Pan, twój Bóg, dlatego ja daję ci dzisiaj ten nakaz. ¹⁶ A gdyby się zdarzyło, że ci oznajmi: «Nie chcę odejść od ciebie», gdyż pokochał ciebie i twój dom, bo dobrze mu było u ciebie, ¹⁷ wtedy weźmiesz szydło i przebijesz mu ucho, przykładając je do drzwi. Odtąd zawsze będzie twoim niewolnikiem. Tak samo możesz postąpić z twoją niewolnicą. ¹⁸ Niech nie będzie dla ciebie przykre obdarowanie twojego niewolnika wolnością, gdyż służąc ci przez sześć lat, wysłużył podwójną zapłatę najemnika. A wtedy Pan, twój Bóg, będzie ci błogosławił w każdej pracy.

OFIARA Z PIERWORODNYCH ZWIERZĄT

¹⁹ Każdego pierworodnego samca, który urodzi się z twojego bydła lub trzody, poświęcisz dla Pana, twojego Boga. Nie zaprzęgniesz do pracy pierworodnego wołu ani nie będziesz strzygł pierworodnego barana. ²⁰ Co roku będziesz je jadł wraz z rodziną przed Panem, twoim Bogiem, na tym miejscu, które PAN sobie wybierze. ²¹ A gdyby to zwierzę miało jakąś wadę: było kulawe, ślepe lub miało jakiekolwiek braki, nie będziesz mógł złożyć go na ofiarę Panu, twojemu Bogu. ²² Zjesz je w swoim mieście. Jeść je może nieczysty i czysty, jak się jada gazelę lub jelenia. ²³ Tylko jego krwi nie wolno ci spożywać, masz ją wylać na ziemię jak wodę.

ŚWIĘTO PASCHY

Rozdział 16

16 ¹Przestrzegaj miesiąca kłosów i świętowania Paschy ku czci Pana, twojego Boga, ponieważ w miesiącu kłosów, w nocy, wyprowadził cię z Egiptu PAN, twój Bóg. ²Ku czci PANA, twojego Boga, złożysz ofiarę paschalną z owiec i cielców w tym miejscu, które Pan sobie wybierze na mieszkanie dla swojego imienia. ³Nie będziesz jadł wraz z nią chleba na zakwasie. Abyś całe życie pamiętał dzień, w którym wyszedłeś z ziemi egipskiej, przez siedem dni będziesz wraz z ofiarą paschalną jadł chleby przaśne, chleby ucisku, gdyż w pośpiechu wyszedłeś z ziemi egipskiej. ⁴Przez siedem dni w całym twoim kraju nie zobaczy się żadnego kwasu, z mięsa natomiast, które ofiarowałeś pierwszego dnia wieczorem, nic nie pozostanie do rana. ⁵Nie możesz składać ofiary paschalnej w dowolnym z miast otrzymanych od Pana, twojego Boga, ⁶lecz tylko w tym miejscu, które Pan, twój Bóg, wybierze na mieszkanie dla swojego imienia. Tam, wieczorem, gdy już zajdzie słońce, o tej samej porze, o której wyszedłeś z Egiptu, złożysz ofiarę paschalną. ⁷Ugotujesz ją i zjesz w miejscu, które sobie wybrał Pan, twój Bóg, a rano powrócisz do swoich namiotów. ⁸Przez sześć dni będziesz jadł chleby przaśne, a siódmego dnia odbędzie się uroczyste zgromadzenie na cześć Pana, twojego Boga. Nie będziesz wtedy wykonywał żadnej pracy.

ŚWIĘTO TYGODNI

⁹ Odliczysz sobie siedem tygodni. Odliczanie siedmiu tygodni rozpoczniesz od dnia, w którym zaczniesz żąć zboże. ¹⁰ Potem będziesz obchodził Święto Tygodni na cześć Pana, twojego Boga. Złożysz dobrowolną ofiarę, według obfitości błogosławieństwa Pana, twojego Boga. ¹¹ W miejscu, które Pan, twój Bóg, wybierze na mieszkanie dla swojego imienia, będziesz się cieszył przed Panem, twoim Bogiem, wraz z synem i córką, sługą i służącą, razem z lewitami, którzy mieszkają w twoich miastach, razem z cudzoziemcem, sierotą i wdową, którzy mieszkają obok ciebie. ¹² Pamiętaj, że byłeś niewolnikiem w Egipcie, dlatego masz przestrzegać wypełniania tych ustaw.

ŚWIĘTO NAMIOTÓW

¹³ Przez siedem dni będziesz obchodził Święto Namiotów, gdy już zgromadzisz zbiory z twojego klepiska i tłoczni. ¹⁴ Będziesz się cieszył w to święto wraz z synem i córką, sługą i służącą, lewitą i cudzoziemcem, sierotą i wdową, którzy mieszkają w twoich miastach. ¹⁵ Przez siedem dni będziesz świętował na cześć Pana, twojego Boga, w miejscu, które Pan sobie wybierze. Ponieważ Pan, twój Bóg, będzie ci błogosławił we wszystkich zbiorach i pracy twoich rąk, a ty będziesz szczęśliwy.

¹⁶ Każdy mężczyzna powinien trzy razy w ciągu roku stawić się przed Panem, twoim Bogiem, w miejscu, które On sobie wybierze: na Święto Przaśników, na Święto Tygodni i na Święto Namiotów. Nie powinien jednak stawać przed PANEM z pustymi rękami. ¹⁷ A każdy dar powinien być odpowiedni do błogosławieństwa, którego ci udzielił Pan, twój Bóg.

SĘDZIOWIE

¹⁸ Ustanowisz sobie sędziów i urzędników dla każdego plemienia, w każdym twoim mieście, które Pan, twój Bóg, ci daje. Oni będą sądzili lud i wydawali sprawiedliwe wyroki. ¹⁹ Nie będziesz naginał prawa, nie będziesz stronniczy i nie weźmiesz łapówki, bo łapówka wypacza słuszny osąd i powoduje, że sprawiedliwe słowa są przekręcane. ²⁰ Masz się kierować jedynie sprawiedliwością, abyś żył i miał na własność ziemię, którą ci daje Pan, twój Bóg.

WYKROCZENIA W KULCIE

²¹ Nie ustawisz żadnej drewnianej aszery obok ołtarza Pana, twojego Boga, jaki sobie zbudujesz. ²² Nie postawisz także steli, której nienawidzi Pan, twój Bóg.

Rozdział 17

17 ¹Nie złożysz ofiary dla Pana, twojego Boga, z cielca lub jagnięcia, które mają wadę, czyli jakiekolwiek braki, bo tym brzydzi się Pan, twój Bóg.

² Jeśli w jednym z miast, które ci daje Pan, twój Bóg, znajdzie się mężczyzna lub kobieta, którzy będą czynić to, co nie podoba się Panu, Bogu twojemu, przekroczą Jego przymierze, ³ zaczną służyć innym bogom i będą czcić słońce, księżyc albo wszystkie zastępy nieba, czego zabroniłem, ⁴ i gdy zostanie ci o tym doniesione, ty wysłuchasz tego i zbadasz dokładnie całą sprawę. Gdy się okaże, że ta wiadomość jest prawdziwa, bo istotnie dopuszczono się w Izraelu takiej właśnie obrzydliwości, ⁵ wtedy zaprowadzisz mężczyznę lub kobietę, którzy dopuścili się takiego zła, do bramy miasta i tam będziesz ich kamienował, aż umrą. ⁶ Winny ma być skazany na śmierć na podstawie zeznania dwóch albo trzech świadków. Nie wolno skazać go na śmierć na podstawie zeznania jednego świadka. ⁷ Najpierw świadkowie podniosą na niego rękę, aby go zgładzić, później dopiero cały lud będzie go kamienował. Tak usuniecie zło spośród was.

SĄDY LEWICKIE

⁸ Jeśli zdarzy ci się trudna do rozstrzygnięcia sprawa sądowa, dotycząca zabójstw, sprzeczek, zranień, której nie rozstrzygnął sąd miejscowy, wtedy niezwłocznie pójdziesz do miejsca, które wybierze sobie Pan, twój Bóg. ⁹ Udasz się do kapłanów lewickich i do sędziego, który w tym czasie będzie pełnił swój urząd. Poradzisz się ich, a oni zawyrokują w tej sprawie. ¹⁰ Zastosujesz się do orzeczenia, jakie ci wydadzą w miejscu, które Pan sobie wybierze, i pilnie wykonasz wszystko, o czym cię pouczą. ¹¹ Masz się ściśle zastosować do pouczenia, jakie ci dadzą, i do rozstrzygnięcia, jakie orzekną. W niczym nie zaniechaj ich wyroku. ¹² Gdyby jednak człowiek uniesiony pychą postąpił wbrew orzeczeniu, nie słuchając ani kapłana pełniącego tam urząd na cześć Pana, twojego Boga, ani sędziego, ma ponieść śmierć. W ten sposób usuniesz zło z Izraela, ¹³ a gdy cały lud usłyszy o tym, będzie się bał i już więcej nikt nie uniesie się pychą.

USTAWA O KRÓLACH

¹⁴ Gdy wejdziesz do kraju, który Pan, twój Bóg, daje ci w posiadanie, kiedy już w nim zamieszkasz i powiesz sobie: «Chcę ustanowić nad sobą króla, tak jak to jest u wszystkich narodów, które mnie otaczają», ¹⁵ to będziesz mógł ustanowić nad sobą króla, którego wybierze Pan, twój Bóg. Na króla wybierzesz jednego spośród twoich braci. Nie możesz ustanowić nad sobą cudzoziemca, który nie jest twoim bratem. ¹⁶ Król nie powinien nabywać dla siebie zbyt wielu koni ani posyłać ludzi do Egiptu, by tam ich wiele kupowali, ponieważ Pan wam powiedział: «Nie wolno wam już nigdy wracać na tę drogę». ¹⁷ Nie powinien brać sobie zbyt wielu żon, gdyż to mogłoby uwieść jego serce. Nie powinien także gromadzić dla siebie nadmiernej ilości srebra ani złota. ¹⁸ A gdy już zasiądzie na tronie, sporządzi sobie w księdze odpis tego prawa z tekstu kapłanów lewickich. ¹⁹ Potem będzie je miał przy sobie i będzie je czytał przez wszystkie dni swojego życia, aby się nauczył bojaźni wobec Pana, swojego Boga, przez gorliwe wypełnianie wszystkich słów prawa i ustaw; ²⁰ żeby jego serce nie wynosiło się nad braci i aby nie odszedł od tych przykazań ani na krok. Dzięki temu przedłuży dni swojego królowania w Izraelu, tak on, jak i jego potomkowie.

KAPŁANI LEWICCY

Rozdział 18

18 ¹Kapłani lewiccy, czyli całe plemię Lewiego, nie będą mieli części ani dziedzictwa razem z Izraelem. Lewita będzie się żywił z ofiar spalanych ku czci Pana i ze swojego rodzinnego majątku. ²Nie będzie miał dziedzictwa wśród swoich braci. Pan jest jego dziedzictwem, jak mu obiecał.

³ Taka będzie należność od ludu dla kapłanów z ofiar, gdy będą na nie składać woły lub owce: kapłan otrzyma z nich łopatkę, obie szczęki i żołądek. ⁴ Dostanie pierwociny zboża, moszczu i oliwy oraz pierwociny ze strzyżenia owiec. ⁵ Jego bowiem wybrał Pan, twój Bóg, spośród plemion, aby nieustannie służył imieniu Pana, tak on, jak i jego potomkowie.

⁶ Jeśli jakiś lewita opuści miasto w Izraelu, w którym dotychczas przebywał, i wiedziony gorącym pragnieniem przybędzie do miejsca, które Pan sobie wybierze, ⁷ to będzie służył imieniu Pana, swojego Boga, tak samo jak jego bracia lewici, którzy tam służą Panu. ⁸ Powinien na swoje utrzymanie otrzymywać taką samą część jak inni, bez uszczerbku dla dochodów ze sprzedanej ojcowizny.

SŁUCHANIE BOGA. MISJA PROROKÓW

⁹ Gdy wejdziesz do kraju, który Pan, twój Bóg, ci daje, nie ucz się obrzydliwego postępowania tamtych narodów. ¹⁰ Nie znajdzie się u ciebie nikt, kto by spalił w ofierze swojego syna lub córkę, kto by praktykował wróżby, zaklinanie, magię i czary; ¹¹ nikt, kto by wywoływał duchy, pytał o radę czarowników, szukał rady u zmarłych. ¹² Ktokolwiek czyni podobne rzeczy, jest obrzydliwy dla Pana, bo właśnie z powodu tych obrzydliwości Pan, twój Bóg, wypędzi te narody przed tobą. ¹³ Ty masz być nienaganny wobec Pana, twojego Boga! ¹⁴ Narody, które wkrótce zniszczysz, słuchały wróżbiarzy i czarowników, tobie jednak nie pozwala na to Pan, twój Bóg.

¹⁵ Pan, twój Bóg, wzbudzi spośród was proroka podobnego do mnie. Jego będziesz słuchał. ¹⁶ O to przecież prosiłeś Pana, twojego Boga, na Horebie, w dniu zgromadzenia: «Niech już więcej nie słyszę głosu Pana, mojego Boga, ani nie oglądam tego wielkiego ognia, abym nie umarł». ¹⁷ Wtedy Pan powiedział do mnie: «Słusznie powiedzieli. ¹⁸ Wzbudzę im proroka spośród ich braci, takiego jak ty, i pouczę go, co ma mówić, a on powie im wszystko, co rozkażę. ¹⁹ Jeśli ktoś nie posłucha moich słów, które on powie w imię moje, od tego człowieka zażądam zdania sprawy. ²⁰ Lecz jeśli któryś prorok odważy się mówić w moim imieniu to, czego mu nie nakazałem, albo będzie przemawiał w imieniu obcych bogów – taki prorok ma ponieść śmierć».

²¹ Możesz jednak pomyśleć: «W jaki sposób rozpoznamy słowo, którego Pan nie powiedział?». ²² Otóż, gdy ów prorok będzie mówił w imię Pana, a to się nie sprawdzi ani nie nastąpi, to znaczy, że Pan tego nie powiedział, lecz ów prorok przemawiał przez własną pychę. Nie musisz się go bać.

MIASTA AZYLU. PRAWO ODWETU

Rozdział 19

19 ¹ Kiedy Pan, twój Bóg, wytępi narody, których ziemie ci daje, a ty wypędzisz je z ich posiadłości i zamieszkasz w ich miastach i domach, ² wtedy wyznaczysz sobie trzy miasta w kraju, który Pan, twój Bóg, daje ci w posiadanie. ³ Wytyczysz do nich drogi, a cały kraj, który Pan, twój Bóg, daje ci w dziedzictwo, podzielisz na trzy części, aby do tych miast mógł zbiec każdy zabójca.

⁴ Oto w jakim przypadku zabójca będzie mógł tam uciec i w ten sposób ocalić swoje życie: Jeżeli ktoś nieumyślnie zabił bliźniego, do którego wcześniej nie żywił nienawiści. ⁵ Kiedy na przykład pójdzie do lasu ze swoim bliźnim ścinać drzewo i tam zamachnie się siekierą, by ściąć to drzewo, a ostrze siekiery spadnie z trzonka i tak ugodzi bliźniego, że ten umrze, to zabójca będzie mógł uciec do jednego z tych miast. Tam ocali swoje życie. ⁶ W przeciwnym wypadku, gdyby droga była zbyt daleka, wzburzony mściciel krwi mógłby go dopaść i zabić, choć nie zasłużył na karę śmierci, bo wcześniej nie żywił nienawiści do swojego bliźniego. ⁷ Dlatego nakazuję ci: Wyznacz sobie trzy miasta.

⁸ Kiedy zaś Pan, twój Bóg, powiększy obszar twojego kraju, jak przysiągł twoim przodkom, i odda ci cały kraj, który im obiecał, ⁹ to jeżeli będziesz starał się wypełniać wszystkie te przykazania, które dziś ci daję, jeżeli będziesz kochał Pana, twojego Boga, i chodził zawsze drogami, które On wskazuje, wtedy dodasz jeszcze trzy miasta do trzech poprzednich. ¹⁰ Dzięki temu nie będzie przelewania niewinnej krwi w twoim kraju, który Pan, twój Bóg, daje ci w dziedzictwo. W przeciwnym razie będziesz winny przelewu krwi.

¹¹ Jeżeli zaś jakiś człowiek znienawidzi bliźniego, zaczai się na niego, napadnie go i zada mu śmiertelny cios, a potem zbiegnie do jednego z tych miast, ¹² wtedy starsi tego miasta każą go tam pojmać i wydadzą w ręce mściciela krwi, aby poniósł śmierć. ¹³ Nie będziesz miał dla niego litości, lecz aby ci się dobrze wiodło, usuniesz z Izraela winnego przelania niewinnej krwi.

SŁUPY GRANICZNE

¹⁴ Nie przesuniesz bezprawnie w głąb pola swojego bliźniego miedzy, którą ustalili przodkowie dla twojego dziedzictwa, jakie otrzymałeś w kraju, który Pan, twój Bóg, daje ci w posiadanie.

ŚWIADKOWIE

¹⁵ Dla orzeczenia czyjejś winy lub grzechu nie wystarczy tylko jeden świadek. Takie orzeczenie, w każdym przypadku dotyczącym popełnionego grzechu, musi się opierać na zeznaniu dwóch lub trzech świadków. ¹⁶ Jeżeli przeciw komuś wystąpi fałszywy świadek, aby go oskarżyć o przestępstwo, ¹⁷ wtedy obaj mężczyźni, między którymi powstał spór, stawią się przed Panem, wobec kapłanów i sędziów, którzy w tym czasie będą sprawować urząd. ¹⁸ Sędziowie pilnie zbadają sprawę, a gdy się okaże, że fałszywy świadek złożył kłamliwe świadectwo przeciwko bratu, ¹⁹ wtedy uczynicie mu to samo, co on zamierzał uczynić swojemu bratu. W ten sposób usuniecie zło spośród was. ²⁰ Gdy inni dowiedzą się o tym, będą się bać i już nigdy więcej nie zostanie popełniona podobna niegodziwość wśród was. ²¹ Nie okażesz litości: życie za życie, oko za oko, ząb za ząb, ręka za rękę, noga za nogę.

WOJNA

Rozdział 20

20 ¹ Kiedy wyruszysz na wojnę przeciw swoim wrogom i zobaczysz konie, rydwany i lud potężniejszy od ciebie, nie lękaj się go, gdyż z tobą jest Pan, twój Bóg, który cię wyprowadził z ziemi egipskiej. ² Zanim rozpoczniecie walkę, wystąpi kapłan i powie do ludu: ³ «Słuchaj, Izraelu! Oto wyruszacie dziś do walki z waszymi wrogami. Nie upadajcie na duchu, nie bójcie się, nie drżyjcie i nie lękajcie się ich! ⁴ Z wami bowiem pójdzie Pan, wasz Bóg, który będzie walczył za was z waszymi wrogami i da wam zwycięstwo».

⁵ Dowódcy natomiast powiedzą do żołnierzy: «Czy jest ktoś, kto wybudował sobie nowy dom, a jeszcze go nie poświęcił? Jeżeli jest, to niech wraca do domu, bo gdyby poległ w walce, wtedy kto inny go poświęci. ⁶ Czy jest ktoś, kto zasadził winnicę, a jeszcze nie cieszył się jej owocami? Jeżeli jest, niech wraca do domu, bo gdyby poległ w walce, wtedy kto inny będzie się cieszył z jej owoców. ⁷ Czy jest ktoś, kto się zaręczył z kobietą, ale jeszcze jej nie poślubił? Jeżeli jest, niech wraca do domu, bo gdyby poległ w walce, wtedy kto inny ją poślubi». ⁸ Dowódcy powiedzą do żołnierzy jeszcze i to: «Czy jest ktoś, kto się boi i stracił odwagę? Jeżeli jest, niech wraca do domu, aby nie napełniał strachem pozostałych wojowników». ⁹ Gdy przywódcy skończą przemawiać, wyznaczą dowódców dla oddziałów, aby przewodzili wojsku.

ZDOBYWANIE MIAST

¹⁰ Gdy zbliżysz się do jakiegoś miasta, aby walczyć z jego mieszkańcami, najpierw zaproponuj im pokój. ¹¹ Jeżeli przyjmą pokój i otworzą ci bramy, wtedy cały lud, który tam się znajduje, stanie się dla ciebie siłą roboczą i będzie ci służył. ¹² Jeżeli jednak mieszkańcy miasta nie będą chcieli zawrzeć pokoju i rozpoczną z tobą wojnę, będziesz oblegał to miasto. ¹³ A gdy Pan, twój Bóg, wyda je w twoje ręce, wszystkich mężczyzn wytniesz mieczem. ¹⁴ Kobiety natomiast, niemowlęta, bydło i to wszystko, co będzie się znajdować w tym mieście, cały łup weźmiesz sobie jako zdobycz. Będziesz mógł korzystać ze zdobytego na twoich wrogach łupu, którym cię obdarzył Pan, twój Bóg. ¹⁵ W ten sposób postąpisz ze wszystkimi miastami, które leżą bardzo daleko od ciebie, a które nie należą do miast pobliskich narodów.

¹⁶ Tylko w miastach należących do narodów, które Pan, twój Bóg, daje ci w dziedzictwo, nikogo nie zostawisz przy życiu. ¹⁷ Rzucisz klątwę na Chetytów, Amorytów, Kananejczyków, Peryzzytów, Chiwwitów i Jebusytów – jak ci nakazał Pan, twój Bóg, ¹⁸ aby te narody nie nauczyły was popełniać tych wszystkich obrzydliwości, które one czynią dla swoich bogów, a wy, abyście nie zgrzeszyli przeciwko Panu, waszemu Bogu.

¹⁹ Gdy przez wiele dni będziesz oblegał jakieś miasto, aby je pokonać i zająć, nie zniszczysz jego drzew, ścinając je siekierą. Będziesz z nich przecież jadł owoce, dlatego ich nie ścinaj. Czy drzewa polne są ludźmi, byś szedł je oblegać? ²⁰ Jedynie te drzewa, o których wiesz, że nie rodzą jadalnych owoców, możesz niszczyć i ścinać, aby zbudować z nich machiny oblężnicze przeciwko miastu, które prowadzi z tobą wojnę, aż upadnie.

ZADOŚĆUCZYNIENIE ZA ZABÓJSTWO

Rozdział 21

21 ¹ Jeżeli w kraju, który Pan, twój Bóg, daje ci w posiadanie, zostaną znalezione zwłoki człowieka na polu, a nie będzie wiadomo, kto go zabił, ² wtedy twoi starsi i sędziowie pójdą i zmierzą odległość, jaka dzieli zabitego od miast leżących dokoła. ³ Potem starsi tego miasta, które leży najbliżej zabitego, wezmą jałówkę, której jeszcze nie używano do pracy i na którą dotąd nie nakładano jarzma. ⁴ Starsi miasta zaprowadzą ją nad rzekę z płynącą wodą, na miejsce, gdzie się nie orze ani nie sieje, i tam złamią jej kark. ⁵ Następnie zbliżą się kapłani, potomkowie Lewiego, gdyż to ich wybrał Pan, twój Bóg, aby Mu służyli i udzielali błogosławieństwa w imię Pana oraz rozstrzygali każdy spór i każdą sprawę o zranienie. ⁶ Wtedy wszyscy starsi miasta, które leży najbliżej zabitego, umyją ręce nad jałówką, której złamano kark w rzece, ⁷ i powiedzą: «Nasze ręce nie przelały tej krwi ani nasze oczy tego nie widziały. ⁸ Przebacz, o Panie, twojemu ludowi, Izraelowi, którego wyzwoliłeś i nie obarczaj twojego ludu, Izraela, niewinną krwią». I tak otrzymają przebaczenie za przelaną krew. ⁹ Ty natomiast oczyścisz się z przelanej krwi u siebie i przez to wypełnisz to, co się Panu podoba.

MAŁŻEŃSTWO Z BRANKĄ WOJENNĄ

¹⁰ Kiedy wyruszysz na wojnę przeciwko twoim wrogom, a Pan, twój Bóg, wyda ich w twoje ręce, i gdy pośród jeńców ¹¹ zobaczysz piękną kobietę, która tak ci się spodoba, że będziesz chciał ją poślubić, ¹² to sprowadzisz ją do swojego domu. Ona ogoli sobie głowę, obetnie paznokcie ¹³ i zdejmie odzież, w której została pojmana. Przez cały miesiąc będzie przebywała w twoim domu, opłakując swojego ojca i matkę. Po miesiącu będziesz już mógł pójść do niej, aby zostać jej mężem, a ona twoją żoną. ¹⁴ Gdyby jednak potem przestała ci się podobać, pozwolisz jej odejść, dokąd zechce. Nie wolno ci jej sprzedać za srebro ani traktować okrutnie, ponieważ wcześniej ją poniżyłeś.

PRAWO PIERWORÓDZTWA

¹⁵ Jeżeli jakiś mężczyzna będzie miał dwie żony, jedną – którą kocha, i drugą – której nie kocha, i jeżeli obie – ta kochana i niekochana – urodziły mu synów, lecz pierworodnym będzie syn niekochanej, ¹⁶ to w dniu, w którym będzie dzielił swoją własność pomiędzy synów, nie może przenieść prawa pierworództwa na syna kochanej, na niekorzyść syna niekochanej, który jest pierworodnym. ¹⁷ Za pierworodnego musi uznać syna niekochanej i jemu da podwójną część ze wszystkiego, co posiada. On bowiem jest pierwociną jego siły i jemu przysługuje prawo pierworództwa.

KARA DLA KRNĄBRNEGO SYNA

¹⁸ Gdyby ktoś miał nieposłusznego i krnąbrnego syna, który nie słucha ani ojca, ani matki, a choć go karcili, to nadal ich nie słucha, ¹⁹ wtedy ojciec i matka go pochwycą i zaprowadzą do starszych miasta, do bramy tej miejscowości, ²⁰ i powiedzą do starszych miasta: «Nasz syn jest nieposłuszny i krnąbrny, nie słucha naszych upomnień, jest rozpustnikiem i pijakiem». ²¹ Wtedy wszyscy mieszkańcy miasta będą go kamienować, aż umrze. Tak usuniecie zło spośród was, a cały Izrael, słysząc o tym, zatrwoży się.

RÓŻNE PRZEPISY

²² Jeżeli ktoś popełnił przestępstwo podlegające karze śmierci i zostanie stracony, a potem powieszony na drzewie, ²³ jego trup nie pozostanie na drzewie przez noc, lecz masz go pochować tego samego dnia. Każdy, kto zawisł na drzewie, jest przeklęty przez Boga. Nie zbezcześcisz ziemi, którą Pan, twój Bóg, daje ci w dziedzictwo.

Rozdział 22

22 ¹ Jeżeli zobaczysz zabłąkanego wołu twojego brata albo jego owcę, nie odmówisz im pomocy, lecz odprowadzisz je do twojego brata. ² Gdyby jednak twój brat nie mieszkał blisko ciebie lub gdybyś go nie znał, wtedy zabierzesz je do swojego domu. Pozostaną u ciebie, aż twój brat będzie ich szukał, a wtedy mu je zwrócisz. ³ Tak samo postąpisz z jego osłem, z płaszczem i każdą rzeczą zgubioną przez twojego brata. Jeżeli on coś zgubił, a ty to znalazłeś, to nie możesz udawać, że tego nie widziałeś. ⁴ Gdybyś zobaczył, że na drodze upadł osioł albo wół twojego brata, to nie odmówisz mu pomocy, tylko pomożesz mu je podnieść.

⁵ Kobieta nie może wkładać na siebie ubrania mężczyzny ani mężczyzna ubierać się w strój kobiety, bo kto by czynił podobne rzeczy, będzie wstrętny dla Pana, twojego Boga.

⁶ Jeżeli spotkasz na drodze, na drzewie lub gdzieś na ziemi ptasie gniazdo, w którym będą pisklęta lub jaja, matka okrywająca pisklęta albo siedząca na jajach, to nie zabierzesz matki razem z młodymi. ⁷ Możesz zabrać pisklęta, ale matkę masz puścić wolno, aby ci się dobrze powodziło i abyś długo żył.

⁸ Gdy wybudujesz sobie nowy dom, masz na brzegach dachu zrobić balustradę, abyś nie uczynił swojego domu winnym krwi, gdyby ktoś z niego spadł.

⁹ Nie posiejesz w swojej winnicy dwóch rodzajów nasion, gdyż wtedy zostałoby skażone wszystko, co posiałeś, i to, co urodzi się w winnicy.

¹⁰ Nie będziesz orał, mając w jednym zaprzęgu wołu i osła.

¹¹ Nie będziesz nosił odzieży z wełny połączonej z lnem.

¹² Zrobisz sobie frędzle na czterech rogach płaszcza, którym się będziesz okrywał.

PRAWO MAŁŻEŃSKIE

¹³ Jeśli mężczyzna poślubi kobietę, będzie z nią współżył, a potem ją znienawidzi ¹⁴ i posądzi o złe rzeczy oraz zniesławi jej imię, rozgłaszając: «Poślubiłem tę kobietę, lecz współżyjąc z nią, nie stwierdziłem u niej oznak dziewictwa», ¹⁵ wtedy ojciec i matka młodej kobiety wezmą dowody jej dziewictwa i przyniosą je do starszych, którzy są w bramie miasta. ¹⁶ Tam ojciec młodej kobiety powie do starszych: «Dałem moją córkę za żonę temu mężczyźnie, a on ją znienawidził. ¹⁷ Na dodatek posądził ją o złe rzeczy i mówi: Nie znalazłem u twojej córki znaku dziewictwa. Oto są znaki dziewictwa mojej córki» – i rozłożą prześcieradło przed starszymi miasta. ¹⁸ Wtedy starsi tego miasta każą tego mężczyznę pojmać i wychłostać. ¹⁹ Nałożą na niego również grzywnę wynoszącą sto syklów srebra, którą przekażą ojcu młodej kobiety za to, że zniesławił dziewicę izraelską. Ona nadal pozostanie jego żoną, a on nie będzie mógł jej oddalić przez całe swoje życie.

²⁰ Jeżeli jednak oskarżenie okaże się słuszne, bo nie znaleziono dowodów dziewictwa tej młodej kobiety, ²¹ wtedy ludność tego miasta zaprowadzi ją przed drzwi ojcowskiego domu i będzie ją kamienować, aż umrze, gdyż dopuściła się rzeczy haniebnej w Izraelu, uprawiając rozpustę w domu swojego ojca. W ten sposób usuniecie zło spośród was.

²² Gdyby przyłapano mężczyznę współżyjącego z kobietą zamężną, oboje poniosą śmierć: zarówno mężczyzna, który współżył z kobietą, jak i ta kobieta. W ten sposób usuniesz zło z Izraela.

²³ Gdyby się zdarzyło, że jakiś mężczyzna spotkał w mieście już zaręczoną dziewicę i współżył z nią, ²⁴ wtedy zaprowadzicie oboje do bramy tego miasta i tam będziecie ich kamienować, aż umrą. Dziewczynę za to, że będąc w mieście, nie wzywała pomocy, a mężczyznę za to, że zhańbił żonę bliźniego. W ten spośród usuniesz zło spośród siebie.

²⁵ Jeżeli zaś mężczyzna spotka w polu zaręczoną dziewczynę i będzie z nią współżył, zadając jej gwałt, to śmierć poniesie tylko ów mężczyzna, który z nią współżył, ²⁶ dziewczynie natomiast nic nie zrobisz. Ona nie uczyniła nic zasługującego na śmierć. Ów przypadek należy traktować tak samo jak ten, gdy ktoś napada i morduje bliźniego. ²⁷ Gdy mężczyzna spotkał w polu zaręczoną dziewczynę, ona mogła krzyczeć, lecz nie było nikogo, kto by jej przyszedł z pomocą.

²⁸ Jeżeli mężczyzna spotka dziewczynę, dziewicę jeszcze niezaręczoną, weźmie ją przemocą i będzie z nią współżył, to gdy zostaną przyłapani, ²⁹ ów mężczyzna, który z nią współżył, będzie musiał zapłacić ojcu dziewczyny pięćdziesiąt syklów srebra i wziąć ją za żonę, ponieważ ją zgwałcił. Nigdy też nie będzie mógł jej oddalić.

Rozdział 23

23 ¹Nikomu nie wolno poślubić byłej żony swojego ojca i współżyć z nią.

WYKLUCZENI I DOPUSZCZENI DO SPOŁECZNOŚCI IZRAELSKIEJ

² Do zgromadzenia Pana nie może wejść ten, kto ma zgniecione jądra lub odcięty członek. ³ Do zgromadzenia Pana nie wejdzie dziecko z nieprawego łoża. Nawet w dziesiątym pokoleniu nie będzie mogło wejść do zgromadzenia Pana. ⁴ Ammonici i Moabici nie wejdą do zgromadzenia Pana. Nigdy, nawet w dziesiątym pokoleniu, nie będą mogli wejść do zgromadzenia Pana. ⁵ Nie wyszli bowiem do was z chlebem i wodą podczas waszej wędrówki po Wyjściu z Egiptu. Oprócz tego opłacili przeciwko wam Balaama, syna Beora, z Petor w Aram-Naharaim, aby was przeklinał. ⁶ Pan, twój Bóg, nie posłuchał jednak Balaama i zamienił przekleństwo na błogosławieństwo, ponieważ kocha cię Pan, twój Bóg. ⁷ Nigdy nie będziesz zabiegał o pokój dla nich ani o ich pomyślność – dopóki żyjesz. ⁸ Nie będziesz się brzydził Edomitą, gdyż jest twoim bratem. Nie będziesz się brzydził Egipcjaninem, gdyż byłeś przybyszem w jego kraju. ⁹ Dzieci, które im się urodzą, będą mogły w trzecim pokoleniu wejść do zgromadzenia Pana.

CZYSTOŚĆ RYTUALNA I HIGIENA W OBOZIE

¹⁰ Kiedy rozbijesz obóz naprzeciw twoich wrogów, wystrzegaj się wszelkiego zła. ¹¹ Jeżeli znajdzie się u ciebie mężczyzna, który stał się nieczysty z powodu zmazy nocnej, ma wyjść poza obóz i nie wolno mu do niego wchodzić. ¹² Pod wieczór umyje się w wodzie, a gdy słońce zajdzie, będzie mógł wrócić do obozu.

¹³ Za obozem będziesz miał miejsce ustronne i tam będziesz załatwiał swoją potrzebę. ¹⁴ Wśród własnego sprzętu będziesz miał także łopatkę, którą będziesz używał, gdy wyjdziesz za potrzebą poza obóz, aby wykopać nią dołek i przykryć pozostawione tam odchody. ¹⁵ Pan, twój Bóg, przechadza się bowiem po twoim obozie, aby cię ochraniać i wydać ci twoich wrogów, dlatego obóz ma być święty. Nie może on zobaczyć u ciebie nic wstrętnego, aby się nie odwrócił od ciebie.

PRZEPISY SOCJALNE I KULTOWE

¹⁶ Nie wydasz zbiegłego niewolnika jego panu, gdy się schroni u ciebie. ¹⁷ Będzie mieszkał razem z tobą, w jednym z miast, które mu się najbardziej spodoba, w miejscu, które sobie wybierze. Nie wolno ci go gnębić.

¹⁸ Żadna kobieta izraelska nie może być sakralną nierządnicą, ani żaden mężczyzna izraelski nie może uprawiać sakralnego nierządu. ¹⁹ Nie przyniesiesz do domu Pana, twojego Boga, na jakąkolwiek ofiarę ślubowaną zapłaty nierządnicy ani zarobku mężczyzny oddającego się nierządowi sakralnemu, gdyż oboje są obrzydliwi dla Pana, twojego Boga.

²⁰ Od twojego brata nie wolno ci pobierać procentów za pożyczone pieniądze, żywność czy jakąkolwiek inną rzecz. ²¹ Cudzoziemcowi możesz pożyczać na procent, ale nie twojemu bratu, aby ci błogosławił Pan, twój Bóg, w każdej pracy, jakiej się podejmiesz w kraju, który idziesz posiąść.

²² Kiedy złożysz ślub Panu, twojemu Bogu, nie zwlekaj z jego wypełnieniem, gdyż Pan, twój Bóg, będzie tego oczekiwał od ciebie, a ty, odwlekając, trwałbyś w grzechu. ²³ Jeśli się powstrzymasz od złożenia ślubu, nie będziesz miał grzechu. ²⁴ Jednakże to, co wypowiedziały twoje wargi, masz wypełnić, ponieważ dobrowolnie złożyłeś ślub Panu, twojemu Bogu, gdy go wypowiedziałeś ustami.

²⁵ Gdy wejdziesz do winnicy bliźniego, możesz najeść się winogron do woli, lecz nie nazbierasz ich do naczynia. ²⁶ Gdy wejdziesz w zboże bliźniego, możesz ręką zrywać kłosy, ale sierpem nie możesz ich żąć.

PRAWO ROZWODOWE

Rozdział 24

24 ¹Jeśli mężczyzna poślubi kobietę i zostanie jej mężem, lecz nie będzie jej darzył życzliwością, gdyż dopatrzy się u niej czegoś odrażającego, wtedy sporządzi dokument rozwodu, wręczy go jej i oddali ją ze swojego domu. ²Gdy ona opuści jego dom i zostanie żoną innego mężczyzny, ³lecz ten ją znienawidzi, niech sporządzi dokument rozwodu, wręczy go jej i oddali ją ze swojego domu. Jeżeli umrze ów drugi mąż, który ją wziął za żonę, ⁴wtedy jej pierwszy mąż, który ją oddalił, nie będzie mógł powtórnie jej poślubić po tym, jak została skalana, gdyż takie postępowanie byłoby wstrętne dla Pana. Nie możesz obciążyć grzechem tego kraju, który ci daje w dziedzictwo Pan, twój Bóg.

WEZWANIE DO SPOŁECZNEJ WRAŻLIWOŚCI I SPRAWIEDLIWOŚCI

⁵ Jeżeli mężczyzna niedawno poślubił kobietę, to nie zostanie wzięty do wojska i nie należy go obciążać jakimkolwiek obowiązkiem publicznym. Przez rok ma być wolny, aby przebywać ze swoją rodziną i zażywać radości z żoną, którą poślubił.

⁶ Nie wolno nikomu wziąć w zastaw kamieni od żaren, dolnego ani górnego, gdyż w ten sposób wziąłby w zastaw ludzkie życie.

⁷ Gdyby wykryto człowieka, który porwał jednego ze swoich braci Izraelitów i traktował go jak niewolnika lub sprzedał, taki złodziej ma ponieść śmierć. W ten sposób usuniesz zło z Izraela.

⁸ W razie zarazy trądu starajcie się sumiennie wypełnić wszystko, czego was będą nauczać kapłani lewiccy. Gorliwie wypełniajcie wszystko, co im nakazałem. ⁹ Przypomnij sobie, co Pan, twój Bóg, uczynił Miriam podczas wędrówki, gdy wyszliście z Egiptu.

¹⁰ Jeżeli cokolwiek pożyczysz bliźniemu, to nie wejdziesz do jego domu, aby wziąć sobie coś w zastaw. ¹¹ Poczekasz na zewnątrz, a człowiek, któremu udzieliłeś pożyczki, przyniesie ci ten zastaw. ¹² Jeżeli jest to człowiek ubogi, nie położysz się spać, przykrywając się jego płaszczem wziętym w zastaw. ¹³ O zachodzie słońca masz mu zwrócić jego zastaw, aby mógł spać pod swoim płaszczem. On będzie cię błogosławił, a Pan, twój Bóg, poczyta ci to za dobry uczynek.

¹⁴ Nie będziesz gnębił biednego i nędznego najemnika, pochodzącego spośród twoich braci lub cudzoziemców, którzy osiedlili się w miastach twojego kraju. ¹⁵ Tego samego dnia, zanim zajdzie słońce, daj mu zapłatę, bo jest biedny i bardzo jej pragnie. Dzięki temu nie będzie wzywał Pana przeciwko tobie, a ty nie będziesz trwał w grzechu.

¹⁶ Ojcowie nie poniosą śmierci za winy swoich dzieci ani dzieci za winy swoich ojców. Każdy umrze za swój własny grzech.

¹⁷ Nie naruszysz prawa cudzoziemca i sieroty ani nie weźmiesz w zastaw odzieży wdowy, ¹⁸ lecz masz pamiętać, że byłeś niewolnikiem w Egipcie, skąd wybawił cię Pan, twój Bóg. Dlatego nakazuję ci to czynić.

¹⁹ Gdy w czasie żniw będziesz żął zboże na polu, a potem zapomnisz o jakimś snopie, to nie wrócisz, aby go zabrać. Niech zostanie dla cudzoziemca, sieroty i wdowy, aby ci błogosławił Pan, twój Bóg, w każdej twojej pracy. ²⁰ Gdy otrząśniesz swoje drzewo oliwne, nie przeszukuj go potem drugi raz, lecz to, co pozostanie, niech będzie dla cudzoziemca, sieroty i wdowy. ²¹ Gdy dokonasz zbioru w swojej winnicy, nie ponawiaj go, lecz to, co pozostanie, niech będzie dla cudzoziemca, sieroty i wdowy. ²² Pamiętaj, że byłeś niewolnikiem w Egipcie. Dlatego nakazuję ci to czynić.

Rozdział 25

25 ¹Jeśli między mężczyznami wybuchnie kłótnia, wtedy udadzą się do sądu, który wyda wyrok: niewinnego uniewinni, a winnego ukarze. ²Jeśli winowajca zasłużył na karę chłosty, wówczas sędzia każe go rozciągnąć na ziemi i w swojej obecności wymierzyć mu chłostę, a liczba razów ma być odpowiednia do przewinienia. ³ Można mu wymierzyć czterdzieści razów, ale nie więcej, gdyż dodatkowe uderzenia uczyniłyby tę karę zbyt dotkliwą, i twój brat zostałby przed tobą poniżony.

⁴ Nie zawiążesz pyska młócącemu wołowi.

PRAWO LEWIRATU, CZYLI OBOWIĄZEK SZWAGRA

⁵ Jeśli bracia mieszkają razem, a jeden z nich umrze i nie pozostawi syna, to żona zmarłego nie może wyjść za mąż za kogoś spoza rodziny, lecz jej szwagier ma przyjść do niej, wziąć ją za żonę i w ten sposób wypełnić wobec niej obowiązek szwagra. ⁶ Pierworodny syn, którego ona urodzi, przejmie imię zmarłego brata, aby jego imię nie zaginęło w Izraelu. ⁷ Gdyby jednak ów mężczyzna nie chciał wziąć za żonę swojej bratowej, wtedy ona pójdzie do bramy miasta, do starszych, i powie: «Mój szwagier nie chce podtrzymać imienia swojego brata w Izraelu, bo nie chce wypełnić wobec mnie obowiązku szwagra». ⁸ Wówczas starsi miasta wezwą go i będą go przekonywać. Jeśli się uprze i powie: «Nie chcę się z nią żenić», ⁹ wtedy w obecności starszych bratowa podejdzie do niego, zdejmie mu sandał z nogi, napluje w twarz i powie: «Tak należy traktować człowieka, który nie chce odbudować rodziny swojemu bratu». ¹⁰ Odtąd będą nazywać w Izraelu jego rodzinę: «Dom tego, któremu zdjęto sandał».

RÓŻNE PRZEPISY

¹¹ Jeżeli będzie się biło dwóch mężczyzn, a żona jednego z nich podejdzie, i chcąc wyzwolić męża od tego, który go bije, wyciągnie rękę i chwyci go za części wstydliwe, ¹² odetniesz jej rękę, nie będziesz miał litości.

¹³ Nie będziesz miał w torbie dwojakich odważników: większego i mniejszego. ¹⁴ Nie będziesz miał w domu podwójnej miarki: większej i mniejszej. ¹⁵ Masz mieć dokładny i rzetelny odważnik, także miarę masz mieć dokładną i rzetelną, abyś mógł długo żyć w kraju, który ci daje Pan, twój Bóg. ¹⁶ Pan, twój Bóg, brzydzi się wszystkimi, którzy postępują nieuczciwie.

¹⁷ Pamiętaj, co ci uczynił Amalekita podczas drogi, gdy wyszliście z Egiptu: ¹⁸ jak podczas drogi, gdy byłeś słaby i wyczerpany, ruszył na ciebie i nie bojąc się Boga, zaatakował wszystkich wycieńczonych, który byli na tyłach. ¹⁹ Kiedy już Pan, twój Bóg, zapewni ci pokój ze wszystkimi otaczającymi cię wrogami, w kraju, który Pan, twój Bóg, daje ci na dziedziczną posiadłość, wtedy wymażesz spod nieba pamięć o Amalekicie. Nie zapomnij o tym!

PIERWOCINY

Rozdział 26

26 ¹Kiedy wejdziesz do kraju, który Pan, twój Bóg, daje ci w dziedzictwo, gdy weźmiesz go w posiadanie i już w nim zamieszkasz, ²wybierzesz część płodów ziemi, które uzyskasz w kraju, który ci daje Pan, twój Bóg, włożysz je do kosza i zaniesiesz na to miejsce, które sobie wybierze Pan, twój Bóg, na mieszkanie dla swojego imienia. ³Przyjdziesz do kapłana, który w tym czasie będzie pełnił służbę i powiesz mu: «Oznajmiam dzisiaj wobec Pana, twojego Boga, że przybyłem do kraju, który Pan obiecał dać naszym przodkom». ⁴Wtedy kapłan weźmie kosz z twoich rąk i postawi go przed ołtarzem Pana, twojego Boga, ⁵a ty wygłosisz przed Panem, twoim Bogiem, te słowa: «Mój ojciec był wędrującym z miejsca na miejsce Aramejczykiem. Gdy przyszedł do Egiptu, zamieszkał tam wraz z kilkoma osobami jako cudzoziemiec. Później od niego wziął początek naród wielki, potężny i liczny. ⁶Egipcjanie źle się z nami obchodzili, uciskali nas i gnębili ciężką, niewolniczą pracą. ⁷Wtedy wołaliśmy do Pana, Boga naszych ojców, a Pan usłyszał nasze wołanie i zobaczył nasze poniżenie, nasz trud i ucisk. ⁸I wyprowadził nas Pan z Egiptu, mocną ręką i wzniesionym ramieniem, wśród strasznej grozy, znaków i cudów. ⁹Zaprowadził nas na to miejsce i dał nam ten kraj, ziemię płynącą mlekiem i miodem. ¹⁰Teraz właśnie przynoszę pierwociny płodów ziemi, którymi mnie, Panie, obdarzyłeś». Wtedy położysz je przed Panem, twoim Bogiem, i oddasz Mu pokłon. ¹¹A potem wraz z lewitą i cudzoziemcem, który mieszka u ciebie, będziesz się radował ze wszystkich dóbr, jakimi Pan, twój Bóg, obdarzył ciebie i twoją rodzinę.

DZIESIĘCINY TRZECIEGO ROKU

¹² W trzecim roku, roku dziesięciny, kiedy zakończysz składanie dziesięcin ze wszystkich twoich zbiorów i gdy obdarujesz lewitę, cudzoziemca, sierotę i wdowę, tak że najedzą się do syta w twoich miastach, ¹³ powiesz przed Panem, twoim Bogiem: «Wziąłem z domu to, co poświęcone, i dałem lewicie, cudzoziemcowi, sierocie i wdowie, zachowując wszystkie przykazania, które mi dałeś. Żadnego twojego przykazania nie przekroczyłem ani o żadnym nie zapomniałem. ¹⁴ Nie jadłem nic z tych dziesięcin podczas żałoby. Nie składałem ich, będąc nieczystym. Nic z nich nie dałem umarłemu. Byłem posłuszny Panu, Bogu mojemu. Uczyniłem wszystko, co mi nakazał. ¹⁵ Spójrz z nieba, z twojej świętej siedziby, i pobłogosław twój lud, Izraela, oraz ziemię opływającą w mleko i miód, którą nam dałeś, tak jak przysiągłeś naszym ojcom».

ZAKOŃCZENIE

¹⁶ Dziś Pan, twój Bóg, nakazuje ci wypełnić te ustawy i przepisy. Masz ich przestrzegać i wypełniać z całego serca i z całej duszy. ¹⁷ Dziś oświadczyłeś, że Pan jest twoim Bogiem, że będziesz chodził drogami wskazanymi przez Niego, przestrzegał Jego ustaw, przykazań i przepisów oraz że będziesz Mu posłuszny. ¹⁸ A Pan dziś oświadczył tobie, że będziesz ludem stanowiącym dla Niego szczególną własność, tak jak ci obiecał. Ty masz zachowywać wszystkie Jego przykazania. ¹⁹ On cię wywyższy w chwale, sławie i wspaniałości ponad wszystkie narody, które uczynił. Będziesz ludem świętym dla Pana, twojego Boga, tak jak powiedział”.

SPISANIE PRAWA I UROCZYSTOŚĆ W DNIU JEGO PRZYJĘCIA

Rozdział 27

27 ¹Mojżesz i starsi Izraela dali ludowi taki nakaz: „Zachowujcie wszystkie przykazania, które dziś wam daję. ²W dniu, w którym przeprawisz się przez Jordan do kraju, który ci daje Pan, twój Bóg, postawisz duże kamienie i pobielisz je wapnem. ³Napiszesz na nich wszystkie słowa tego prawa, gdy już się przeprawisz i wejdziesz do kraju, który Pan, twój Bóg, ci daje, do ziemi opływającej w mleko i miód, jak ci to obiecał Pan, Bóg twoich przodków. ⁴Gdy więc przeprawicie się przez Jordan, na górze Ebal postawicie te kamienie, jak wam dzisiaj nakazuję, i pobielicie je wapnem. ⁵Tam też zbudujesz ołtarz dla Pana, twojego Boga. Kamieni ołtarza nie będziesz obrabiał żelaznym narzędziem. ⁶Ołtarz Pana, twojego Boga, masz zbudować z nieociosanych kamieni. Na nim będziesz składał ofiary całopalne, ku czci Pana, twojego Boga. ⁷Złożysz także ofiary wspólnotowe, będziesz jadł i cieszył się przed Panem, twoim Bogiem. ⁸Na kamieniach wypiszesz wyraźnie wszystkie słowa tego prawa”.

⁹ Następnie Mojżesz i kapłani lewiccy powiedzieli do całego Izraela: „Ucisz się, Izraelu, i posłuchaj! Dziś stałeś się ludem Pana, twojego Boga. ¹⁰ Słuchaj Pana, twojego Boga, wypełniaj Jego przykazania i Jego ustawy, które ci dzisiaj daję”.

BŁOGOSŁAWIEŃSTWA I PRZEKLEŃSTWA

¹¹ W tym dniu Mojżesz wydał również następujące polecenie: ¹² „Gdy przekroczycie Jordan, to staną na górze Garizim, aby błogosławić lud: Symeon, Lewi, Juda, Issachar, Józef i Beniamin. ¹³ Na górze Ebal natomiast staną, aby wygłosić przekleństwa: Ruben, Gad, Aser, Zabulon, Dan i Neftali. ¹⁴ Lewici przemówią donośnym głosem do wszystkich Izraelitów:

¹⁵ «Przeklęty, kto wykonuje posąg rzeźbiony lub odlewany z metalu – rzecz obrzydliwą dla Pana, dzieło rąk rzemieślnika – i umieszcza go w miejscu ukrytym». A cały lud odpowie: «Amen».

¹⁶ «Przeklęty, kto gardzi ojcem i matką». A cały lud odpowie: «Amen».

¹⁷ «Przeklęty, kto przywłaszcza sobie cudzą ziemię». A cały lud odpowie: «Amen».

¹⁸ «Przeklęty, kto kieruje niewidomego na błędne drogi». A cały lud odpowie: «Amen».

¹⁹ «Przeklęty, kto łamie prawa cudzoziemca, sieroty i wdowy». A cały lud odpowie: «Amen».

²⁰ «Przeklęty, kto współżyje z żoną swojego ojca, bo tylko on ma do tego prawo». A cały lud odpowie: «Amen».

²¹ «Przeklęty, kto obcuje z jakimkolwiek zwierzęciem». A cały lud odpowie: «Amen».

²² «Przeklęty, kto współżyje z siostrą, córką swojego ojca lub swojej matki». A cały lud odpowie: «Amen».

²³ «Przeklęty, kto współżyje z teściową». A cały lud odpowie: «Amen».

²⁴ «Przeklęty, kto potajemnie zabija bliźniego». A cały lud odpowie: «Amen».

²⁵ «Przeklęty, kto dla pieniędzy zabija niewinnego człowieka». A cały lud odpowie: «Amen».

²⁶ «Przeklęty, kto nie potwierdza przepisów tego prawa i go nie wypełnia». A cały lud odpowie: «Amen».

OBIETNICA BŁOGOSŁAWIEŃSTWA ZA WIERNOŚĆ

Rozdział 28

28 ¹Jeżeli pilnie będziesz słuchał głosu Pana, twojego Boga, aby wiernie wypełnić wszystkie Jego przykazania, które ci dziś przekazuję, wtedy Pan, twój Bóg, wywyższy cię ponad wszystkie narody ziemi. ²Jeśli będziesz słuchał głosu Pana, twojego Boga, spłyną na ciebie wszystkie te błogosławieństwa:

³ Otrzymasz błogosławieństwo w mieście i na polu.

⁴ Błogosławione będzie twoje potomstwo, twoje plony i twoje bydło – cielęta twoich krów i młode twojej trzody.

⁵ Błogosławiony będzie twój kosz i twoja misa na ciasto.

⁶ Otrzymasz błogosławieństwo, gdy będziesz coś zaczynał i gdy będziesz kończył.

⁷ Pan pozwoli ci pokonać nieprzyjaciół, którzy ruszą na ciebie. Jedną drogą wyruszą przeciwko tobie, lecz siedmioma będą przed tobą uciekać. ⁸ Pan ześle błogosławieństwo na twoje spichlerze i na każde dzieło, którego się podejmiesz. Będziesz błogosławiony w kraju, który ci daje Pan, twój Bóg. ⁹ Jeśli będziesz zachowywał przykazania Pana, twojego Boga, i chodził drogami wskazanymi przez Niego, Pan uczyni z ciebie naród święty, tak jak ci przysiągł. ¹⁰ Wtedy wszystkie narody ziemi zobaczą, że nosisz imię Pana, i będą się ciebie bały. ¹¹ A Pan zapewni ci obfite dobra: potomstwo, bydło i plony – w kraju, który Pan przysiągł twoim przodkom. ¹² Pan otworzy dla ciebie bogaty skarbiec nieba, aby w odpowiednim czasie dać twojej ziemi deszcz. On będzie błogosławił każdej pracy, jakiej się podejmiesz. Będziesz udzielał pożyczek wielu narodom, lecz sam od nikogo pożyczać nie będziesz. ¹³ Pan umieści cię na czele jako głowę, a nie na końcu jak ogon. Będziesz zawsze we czci, a nie w poniżeniu, jeśli będziesz posłuszny przykazaniom Pana, twojego Boga, które ci dziś przekazuję, i będziesz je gorliwie wypełniał, ¹⁴ i jeśli nie odstąpisz ani na krok od tych wszystkich nakazów, które ci dzisiaj daję, aby iść za innymi bogami i im służyć.

GROŹBA PRZEKLEŃSTWA ZA NIEWIERNOŚĆ

¹⁵ Jeśli jednak nie posłuchasz głosu Pana, twojego Boga, aby gorliwie wypełniać wszystkie Jego przykazania i ustawy, które ci dziś przekazuję, spadną na ciebie wszystkie te przekleństwa i będą cię nękać:

¹⁶ Będziesz przeklęty w mieście i na polu.

¹⁷ Przeklęty będzie twój kosz i twoja misa na ciasto.

¹⁸ Przeklęte będzie twoje potomstwo i twoje plony,

cielęta twoich krów i młode twojej trzody.

¹⁹ Będziesz przeklęty, gdy będziesz coś zaczynał

i gdy będziesz kończył.

²⁰ Pan ześle na ciebie przekleństwo, zamęt i niepowodzenie w każdej pracy, jakiej się podejmiesz. Będziesz zniszczony i szybko zginiesz z powodu niegodziwych czynów, przez które Mnie opuściłeś. ²¹ Pan sprawi, że w kraju, który idziesz wziąć w posiadanie, przylgnie do ciebie taka zaraza, że wymrzesz. ²² Pan sprawi, że będą cię nękały gruźlica, febra, zapalenie i silna gorączka. Będziesz ginął od miecza, a zboże zniszczy susza i śnieć. I będą cię prześladowały te nieszczęścia, aż zginiesz. ²³ Niebo nad twoją głową będzie z brązu, a ziemia pod nogami z żelaza. ²⁴ Pan ześle na twój kraj deszcz piasku i pyłu, które spadną na ciebie z nieba, aż cię wyniszczą. ²⁵ Pan sprawi, że zostaniesz pokonany przez wrogów. Jedną drogą ruszysz przeciwko nim, lecz siedmioma drogami będziesz przed nimi uciekał. Będziesz budził odrazę we wszystkich królestwach ziemi. ²⁶ Twoje zwłoki staną się pokarmem dla wszelkich ptaków i dzikich zwierząt, lecz nikt ich nie odpędzi. ²⁷ Pan sprawi, że na twoim ciele wystąpią wrzody egipskie, guzy, szkorbut i świerzb, których nie zdołasz wyleczyć. ²⁸ Pan doświadczy cię obłędem, ślepotą i niepokojem serca. ²⁹ W samo południe będziesz chodził po omacku jak niewidomy tkwiący w ciemnościach. Nie powiodą się twoje zamiary. Nieustannie będziesz uciskany i łupiony, lecz nikt cię nie wybawi. ³⁰ Zaręczysz się z kobietą, lecz inny mężczyzna ją posiądzie. Wybudujesz dom, lecz w nim nie zamieszkasz. Posadzisz winnicę, lecz nie będziesz zbierał jej owoców. ³¹ Twój wół zostanie zabity na twoich oczach, lecz ty nie będziesz go jadł. W twojej obecności zabiorą ci osła, którego ci już nie zwrócą. Twoja trzoda zostanie zabrana przez wrogów, lecz nikt cię nie wybawi. ³² Twoi synowie i twoje córki zostaną wydani obcemu narodowi i nie zdołasz temu zaradzić. Będziesz ich codziennie wypatrywał, aż zgasną ci oczy. ³³ Owoc twojej roli i twojego trudu zostanie zjedzony przez lud, którego nie znałeś, a ty codziennie będziesz uciskany i poniżany. ³⁴ Popadniesz w obłęd z powodu tego, na co będziesz musiał patrzeć. ³⁵ Pan sprawi, że na twoich kolanach i udach pojawią się złośliwe wrzody, których nie zdołasz wyleczyć. Będziesz nimi pokryty od stóp do głów. ³⁶ Pan uprowadzi ciebie i króla, którego ustanowisz nad sobą, do narodu, którego nie znałeś ani ty, ani twoi przodkowie. Tam będziesz służył innym bogom wykonanym z drewna lub z kamienia. ³⁷ Staniesz się przedmiotem żartów i kpin wszystkich narodów, do których Pan cię zaprowadzi.

³⁸ Dużo ziarna wyniesiesz na pole, ale niewiele go tam zbierzesz, bo pożre je szarańcza. ³⁹ Posadzisz winnice i będziesz je uprawiał, ale wina z nich pił nie będziesz ani winogron nie zbierzesz, gdyż stoczy je robactwo. ⁴⁰ W całym kraju będziesz miał drzewa oliwne, ale oliwą się nie namaścisz, bo oliwki opadną. ⁴¹ Urodzą ci się synowie i córki, ale ich utracisz, gdyż pójdą w niewolę. ⁴² Wszystkie twoje drzewa i płody ziemi staną się łupem owadów. ⁴³ Cudzoziemiec, który zamieszka u ciebie, będzie cię stopniowo przewyższał, a ty stopniowo będziesz podupadał. ⁴⁴ On będzie ci udzielał pożyczek, ale ty jemu nie będziesz miał z czego pożyczyć. On będzie na początku jak głowa, a ty będziesz jak ogon w tyle. ⁴⁵ Spadną na ciebie wszystkie te przekleństwa, będą cię ścigać, dosięgną cię, aż zginiesz, gdyż nie posłuchałeś głosu Pana, twojego Boga, by przestrzegać Jego przykazań i ustaw, które ci dał. ⁴⁶ Przekleństwa te na wieki będą dla ciebie i twojego potomstwa wymownym znakiem i przestrogą.

⁴⁷ Ponieważ nie służyłeś Panu, twojemu Bogu, radosnym sercem, gdy opływałeś we wszystko, ⁴⁸ będziesz w głodzie, pragnieniu, nagości i braku wszystkiego służył wrogom, których Pan ześle na ciebie. On włoży na twój kark żelazne jarzmo, aż cię wyniszczy.

⁴⁹ Pan sprowadzi na ciebie z daleka, aż z krańców ziemi, naród zwinny jak orzeł w locie, naród, którego języka nie znasz. ⁵⁰ Naród o dzikim wyglądzie, który nie uszanuje starca, a dla młodzieńca nie będzie miał litości. ⁵¹ Pożre on przychówek twojego bydła i owoce twojej roli, aż zostaniesz wytępiony. Nie zostawi ci zboża ani moszczu, ani oliwy, ani cieląt krów, ani potomstwa trzody, aż cię zgładzi. ⁵² Będzie oblegał wszystkie miasta, aż w całym kraju runą wielkie warowne mury, w których pokładałeś nadzieję. On cię osaczy w każdym mieście, w całym kraju, który dał ci Pan, twój Bóg. ⁵³ Podczas oblężenia i ucisku, jaki nieprzyjaciel sprowadzi na ciebie, będziesz zjadał owoc twojego łona – ciała synów i córek, którymi cię obdarzył Pan, twój Bóg. ⁵⁴ Rozpieszczony i przywykły do wygód mężczyzna będzie szukał okazji, aby pożywić się swoim bratem, żoną i swoimi dziećmi, jakie mu jeszcze zostaną. ⁵⁵ Nie da nikomu ciał swoich dzieci, którymi będzie się żywił, bo nie pozostałoby mu już nic innego w czasie oblężenia i ucisku, jaki nieprzyjaciel sprowadzi na wszystkie miasta. ⁵⁶ Rozpieszczona i przywykła do wygód kobieta, która nie chciała nawet stopą dotknąć ziemi, gdyż taka była wygodna i rozpieszczona, teraz będzie szukała okazji, żeby pożywić się swoim mężem, synem i córką, ⁵⁷ a także dzieckiem, które urodzi, i łożyskiem, które wyjdzie z jej łona. Będzie bowiem odczuwać brak wszystkiego w czasie oblężenia i ucisku, jaki nieprzyjaciel sprowadzi na twoje miasta.

⁵⁸ Jeśli nie będziesz się starał zachować wszystkich nakazów prawa, zapisanych w tej oto księdze, okazując bojaźń najczcigodniejszemu i groźnemu imieniu Pana, twojego Boga, ⁵⁹ wtedy Pan ześle na ciebie i na twoje potomstwo niezwykłe plagi, plagi ogromne i niekończące się, oraz złośliwe i długotrwałe choroby. ⁶⁰ Sprawi, że wrócą i przylgną do ciebie wszystkie choroby Egiptu, których tak się lękasz. ⁶¹ Także wszelkie inne choroby i plagi, których nie zapisano w księdze tego prawa, Pan sprowadzi na ciebie, aż zginiesz. ⁶² Ponieważ nie słuchaliście głosu Pana, waszego Boga, pozostanie was niewielu, choć byliście liczni jak gwiazdy na niebie. ⁶³ I jak niegdyś Pan radował się wami, gdy was darzył pomyślnością i mnożył was, tak tym razem Pan będzie się radował, gdy was zniszczy, zgładzi i wypędzi z kraju, który idziecie wziąć w posiadanie. ⁶⁴ Pan was rozproszy między narodami od jednego krańca ziemi aż po drugi kraniec. Tam będziecie służyć obcym bogom, drewnianym i kamiennym, których nie znaliście ani wy, ani wasi przodkowie. ⁶⁵ Wśród tych narodów nie zaznasz spokoju i nie odpoczną tam twoje nogi. Pan cię tam dotknie niepokojem serca, wyczerpaniem oczu i wycieńczeniem duszy. ⁶⁶ Twoje życie będzie ciągle zagrożone, będziesz przerażony w nocy i we dnie, i nie będziesz nigdy pewny swojego życia. ⁶⁷ Z powodu strachu, który napełni twoje serce, i z powodu tego, co zobaczysz, rano będziesz mówił: «Oby już był wieczór», a wieczorem: «Oby już było rano». ⁶⁸ Pan na statkach sprowadzi cię znowu do Egiptu tą drogą, o której ci powiedziałem: Już więcej jej nie zobaczysz. Tam twoim wrogom zostaniesz wystawiony na sprzedaż jako niewolnik i niewolnica, lecz nikt cię nie kupi”.

⁶⁹ Oto są słowa przymierza, które Pan nakazał Mojżeszowi zawrzeć z Izraelitami w kraju Moabu, oprócz przymierza, jakie zawarł z nimi na Horebie.

TRZECIA MOWA MOJŻESZA

PRZYPOMNIENIE WYJŚCIA Z EGIPTU

Rozdział 29

29 ¹Mojżesz zwołał wszystkich Izraelitów i powiedział do nich: „Widzieliście wszystko, co Pan w ziemi egipskiej uczynił faraonowi, wszystkim jego sługom i całemu krajowi: ²wielkie próby oraz wielkie znaki i cuda. ³Jednak aż po dziś dzień nie dał wam Pan serca zdolnego do rozumienia, oczu do patrzenia i uszu do słuchania. ⁴Czterdzieści lat prowadziłem was przez pustynię, a nie podarły się wam ubrania ani nie zniszczyły się wam sandały na nogach. ⁵ Nie jedliście chleba, nie piliście wina ani sycery, żebyście zrozumieli, że Ja, Pan, jestem waszym Bogiem. ⁶Kiedy przyszliście na to miejsce, Sichon, król Cheszbonu, i Og, król Baszanu, ruszyli przeciwko nam do walki, lecz pokonaliśmy ich. ⁷Potem zajęliśmy ich kraj i daliśmy go w dziedzictwo Rubenitom, Gadytom i połowie plemienia Manassesa.

PRZYMIERZE BOGA ZE WSZYSTKIMI IZRAELITAMI

⁸ Przestrzegajcie słów tego przymierza i wypełniajcie je, aby się wam szczęściło we wszystkich poczynaniach. ⁹ Dzisiaj wszyscy stajecie przed Panem, waszym Bogiem: naczelnicy waszych rodów, starsi, przywódcy, wszyscy Izraelici, ¹⁰ wasze dzieci, żony i cudzoziemcy, którzy są w obozie – zarówno drwale, jak i ci, co noszą wodę. ¹¹ Macie wejść w przymierze poparte przysięgą Pana, waszego Boga. On dzisiaj zawiera je z wami, ¹² aby was ustanowić swoim ludem. On będzie waszym Bogiem, jak obiecał i jak przysiągł waszym przodkom: Abrahamowi, Izaakowi i Jakubowi. ¹³ Nie tylko z wami zawieram to przymierze, któremu towarzyszą złorzeczenia. ¹⁴ Zawieram je z tymi, którzy dzisiaj stanęli tu przed Panem, naszym Bogiem, oraz z tymi, których tu dziś jeszcze nie ma.

¹⁵ Wiecie przecież, jak mieszkaliśmy w ziemi egipskiej i jak przechodziliśmy między narodami, które mijaliśmy. ¹⁶ Widzieliście u nich obrzydliwe bożki z drewna, kamienia, srebra i złota. ¹⁷ Niech nie będzie wśród was mężczyzny ani kobiety, ani rodziny, ani rodu, których serce odwróciłoby się dziś od Pana, naszego Boga, by służyć bogom tych narodów. Niech nie będzie wśród was korzenia, wydającego truciznę i piołun. ¹⁸ A gdyby ktoś, znając słowa złorzeczeń, łudził się w duchu i mówił sobie: «Będzie mi się szczęściło, nawet gdy będę postępował w zatwardziałości serca», to uważajcie, żeby z grzesznikiem nie zginął także niewinny. ¹⁹ Takiemu człowiekowi Pan nie będzie chciał przebaczyć, raczej Pan zapłonie zazdrosnym gniewem przeciwko niemu. Spadną na niego wszystkie złorzeczenia zapisane w tej księdze i Pan wymaże jego imię spod nieba. ²⁰ Pan wyłączy go ze wszystkich plemion Izraela, stosownie do wszystkich złorzeczeń przymierza, zapisanych w księdze Prawa.

WYGNANIE KARĄ ZA NIEWIERNOŚĆ

²¹ Wtedy ludzie z przyszłego pokolenia – wasi synowie, którzy będą po was, i cudzoziemiec, który przybędzie tu z dalekiego kraju – ujrzą plagi tej ziemi i choroby, którymi Pan ją doświadczy i powiedzą: ²² «Siarka i sól, cała ziemia spopielona». Bo nie będzie obsiana, nic nie będzie na niej rosło, nie zakiełkuje żadna trawa, jak po zagładzie Sodomy i Gomory, Admy i Seboim, które Pan zniszczył w wielkim gniewie. ²³ I będą pytać wszystkie narody: «Dlaczego Pan w ten sposób postąpił z tą ziemią? Co oznacza ten wielki żar gniewu?». ²⁴ Wtedy im odpowiedzą: «Ponieważ porzucili przymierze Pana, Boga ich ojców, które zawarł z nimi, gdy wyprowadził ich z ziemi egipskiej, ²⁵ i poszli służyć innym bogom, oddawali cześć bogom, których nie znali i których On im nie przydzielił. ²⁶ Dlatego Pan rozgniewał się na ten kraj i sprowadził na niego wszystkie przekleństwa zapisane w tej księdze. ²⁷ Pan wyrwał ich z ziemi w gniewie, uniesieniu i w wielkim wzburzeniu i wygnał do obcego kraju, jak to jest dzisiaj».

²⁸ Rzeczy ukryte należą do Pana, naszego Boga. Lecz to, co zostało objawione, na zawsze należy do nas i do naszych dzieci. Dlatego należy wypełnić wszystkie słowa tego Prawa.

NAWRÓCENIE I POWRÓT Z NIEWOLI

Rozdział 30

30 ¹A gdy się spełnią wszystkie słowa błogosławieństw i przekleństw, które ci ogłaszam, gdy weźmiesz je sobie do serca, przebywając wśród wszystkich narodów, do których cię wypędził Pan, twój Bóg, ²gdy się nawrócisz do Pana, twojego Boga, i z całego serca i z całej duszy będziesz słuchał Jego głosu, ty oraz twoje potomstwo, zachowując wszystko, co ci dziś nakazuję, ³wtedy Pan, twój Bóg, wyzwoli cię z niewoli, ulituje się nad tobą i ponownie zgromadzi cię ze wszystkich ludów, wśród których cię rozproszył. ⁴Gdyby twoi wygnańcy znajdowali się nawet na krańcach nieba, stamtąd również zgromadzi cię Pan, twój Bóg, i zabierze cię stamtąd. ⁵Pan, twój Bóg, zaprowadzi cię do kraju, który posiadali twoi przodkowie. Weźmiesz go w posiadanie, a Bóg obdarzy cię pomyślnością i rozmnoży bardziej niż twoich przodków.

⁶ Pan, twój Bóg, obrzeza twoje serce i serce twojego potomstwa, abyś kochał Pana, twojego Boga, z całego serca i z całej duszy i abyś żył. ⁷ I ześle Pan, twój Bóg, te wszystkie złorzeczenia na twoich wrogów i na tych, którzy cię będą nienawidzić i prześladować. ⁸ A ty się nawrócisz, będziesz słuchał głosu Pana i wypełnisz wszystkie Jego przykazania, które ja ci dziś przekazuję. ⁹ Wtedy Pan, twój Bóg, sprawi, że twoja praca przyniesie obfite owoce, płodna będzie twoja żona, liczne będzie twoje bydło i urodzajna twoja ziemia. Pan znów będzie się radował, czyniąc dla ciebie dobro, jak się cieszył, gdy je czynił dla twoich przodków, ¹⁰ jeśli tylko będziesz słuchał głosu Pana, twojego Boga, zachowując Jego przykazania i ustawy zapisane w księdze tego Prawa; jeśli się nawrócisz do Pana, twojego Boga, z całego serca i z całej duszy.

¹¹ Przykazanie, które ja ci dzisiaj daję, nie przekracza twoich możliwości i nie jest poza twoim zasięgiem. ¹² Nie znajduje się ono w niebie, byś mógł powiedzieć: «Któż dla nas wstąpi do nieba i nam je przyniesie, abyśmy mogli je usłyszeć i wypełnić?». ¹³ Nie znajduje się za morzem, byś mógł powiedzieć: «Któż dla nas uda się za morze i nam je przyniesie, abyśmy mogli je usłyszeć i wypełnić?». ¹⁴ To słowo jest bardzo blisko ciebie: jest na twoich ustach i w twoim sercu, abyś mógł je wypełnić.

DWIE DROGI

¹⁵ Spójrz! Kładę dziś przed tobą życie i szczęście, śmierć i nieszczęście. ¹⁶ Daję ci dziś polecenie, abyś kochał Pana, twojego Boga, chodził drogami wskazanymi przez Niego, zachowywał Jego przykazania, ustawy i przepisy, a wtedy będziesz żył i mnożył się, a Pan, twój Bóg, będzie ci błogosławił w kraju, który idziesz wziąć w posiadanie. ¹⁷ Ale jeżeli twoje serce się odmieni, nie będziesz posłuszny i dasz się zwieść, aby oddawać cześć innym bogom i im służyć, ¹⁸ to oświadczam wam dzisiaj: na pewno zginiecie i niedługo pozostaniecie w kraju, który po przejściu Jordanu weźmiecie w posiadanie. ¹⁹ Biorę dziś na świadków przeciwko wam niebo i ziemię! Kładę przed wami życie i śmierć, błogosławieństwo i przekleństwo! Wybierz zatem życie, abyś mógł żyć ty i twoje potomstwo. ²⁰ Miłuj Pana, twojego Boga, słuchaj Jego głosu i lgnij do Niego. Od tego bowiem zależy twoje życie oraz to, jak długo będziesz mieszkał w kraju, który Pan przysiągł dać twoim ojcom: Abrahamowi, Izaakowi i Jakubowi”.

OSTATNIA WOLA MOJŻESZA

MISJA JOZUEGO

Rozdział 31

31 ¹ Mojżesz skierował jeszcze takie słowa do wszystkich Izraelitów: ² „Dziś mam sto dwadzieścia lat. Nie mogę już wam przewodzić, a Pan mi powiedział: «Nie przejdziesz przez Jordan». ³ Sam Pan, twój Bóg, pójdzie przed tobą. On zgładzi przed tobą tamte narody, a ty zajmiesz ich miejsce. Jozue będzie cię prowadził, tak jak PAN rozkazał. ⁴ Pan postąpi z nimi, jak postąpił z Sichonem i Ogiem, królami Amorytów, i z ich krajami, które zniszczył. ⁵ Pan wyda ich wam, a wy macie postąpić z nimi zgodnie z wszystkimi nakazami, jakie wam dałem. ⁶ Bądźcie silni i odważni! Nie bójcie się i nie drżyjcie przed nimi, ponieważ sam Pan, wasz Bóg, pójdzie z wami. On was nie opuści ani nie porzuci”.

⁷ Potem Mojżesz wezwał Jozuego i w obecności wszystkich Izraelitów powiedział do niego: „Bądź silny i odważny, ponieważ to ty wprowadzisz ten lud do kraju, który Pan przysiągł ich przodkom. Ty sprawisz, że wezmą go w posiadanie. ⁸ Sam Pan pójdzie przed tobą. On będzie z tobą, nie zostawi cię ani nie porzuci. Nie bój się więc i nie trać odwagi!”.

CZYTANIE PRAWA W ŚWIĘTO NAMIOTÓW

⁹ Mojżesz spisał to prawo i dał je kapłanom – potomkom Lewiego, którzy nosili Arkę Przymierza Pana i wszystkim starszym Izraela. ¹⁰ Wtedy Mojżesz dał im takie polecenie: „Po upływie siedmiu lat, w roku wyznaczonym na darowanie długów, w Święto Namiotów, ¹¹ gdy cały Izrael przybędzie, aby się stawić przed Panem, twoim Bogiem, w miejscu, które On sobie wybierze, odczytasz to prawo wszystkim Izraelitom. ¹² Zgromadź lud: mężczyzn, kobiety, dzieci i cudzoziemców, którzy mieszkają w twoich miastach, aby słuchali i nauczyli się bojaźni wobec Pana, waszego Boga, oraz gorliwie wypełniali wszystkie przepisy tego prawa. ¹³ Ich dzieci, które jeszcze nie poznały prawa, gdy je usłyszą, nauczą się bojaźni wobec Pana, waszego Boga, jak długo żyć będziecie w kraju, który po przejściu Jordanu weźmiecie w posiadanie”.

ZAPOWIEDŹ NIEWIERNOŚCI IZRAELA

¹⁴ Pan powiedział do Mojżesza: „Dzień twojej śmierci jest już blisko. Zawołaj Jozuego i stawcie się razem w Namiocie Spotkania, bo chcę mu wydać polecenia”. Mojżesz i Jozue przyszli więc do Namiotu Spotkania. ¹⁵ Wtedy Pan ukazał się w namiocie w słupie obłoku, a słup obłoku zatrzymał się u wejścia do namiotu.

¹⁶ Pan powiedział do Mojżesza: „Już wkrótce spoczniesz obok swoich przodków, lecz wtedy ten lud zacznie cudzołożyć z obcymi bogami tego kraju, do którego idzie, aby w nim zamieszkać. Opuszczą Mnie i złamią przymierze, które z nimi zawarłem. ¹⁷ W tym dniu mój gniew zapłonie przeciwko nim. Porzucę ich i odwrócę od nich oblicze, aby zginęli. A wtedy, gdy spotkają ich wielkie nieszczęścia i ucisk, zapytają: «Czyż nie dlatego spotkały nas te nieszczęścia, że nie ma pośród nas naszego Boga?». ¹⁸ Lecz Ja wtedy zupełnie się od nich odwrócę z powodu całego zła, jakie popełnili, zwracając się ku innym bogom.

¹⁹ A teraz zapiszcie sobie tę pieśń i nauczcie jej Izraelitów, aby ją ciągle śpiewali i by świadczyła przeciwko nim. ²⁰ Bo kiedy wprowadzę ich do ziemi opływającej w mleko i miód, którą przysiągłem ich przodkom, a oni najedzą się do syta i utyją, wtedy zwrócą się do innych bogów, będą im służyć, a Mną wzgardzą i złamią przymierze ze Mną. ²¹ A kiedy spotkają ich liczne nieszczęścia i ucisk, ta pieśń będzie świadkiem przeciwko nim. Nie pójdzie w zapomnienie, bo będą o niej pamiętać ich potomkowie. Ja bowiem znam ich zamiary, które ujawniają już dzisiaj, zanim wprowadziłem ich do kraju, który im przysiągłem”. ²² Tego dnia Mojżesz spisał tę pieśń i nauczył jej Izraelitów.

²³ Potem Pan wydał polecenie Jozuemu, synowi Nuna: „Bądź mocny i odważny, ty bowiem wprowadzisz Izraelitów do kraju, który im przysiągłem, a Ja będę z tobą”.

UMIESZCZENIE KSIĘGI PRAWA OBOK ARKI

²⁴ Gdy Mojżesz skończył zapisywać w księdze to prawo, ²⁵ wydał lewitom noszącym Arkę Przymierza PANA następujące

polecenie: ²⁶ „Weźcie księgę prawa i połóżcie ją obok Arki Przymierza Pana, waszego Boga. Niech tam pozostanie jako świadek przeciwko wam, ²⁷ znam bowiem waszą krnąbrność. Jeżeli dziś, kiedy jeszcze żyję, buntujecie się przeciwko Panu, to co dopiero będzie po mojej śmierci?

²⁸ Zgromadźcie przy mnie wszystkich starszych i zwierzchników plemion, bo chcę w ich obecności wypowiedzieć te słowa i wezwać przeciwko nim na świadków niebo i ziemię. ²⁹ Ponieważ wiem, że po mojej śmierci na pewno sprzeniewierzycie się Bogu i zejdziecie z drogi, którą wam wskazałem, dlatego w przyszłości spotka was nieszczęście, gdy dopuścicie się tego, co według Pana jest złe, wywołując Jego gniew waszymi czynami”.

PIEŚŃ MOJŻESZA

³⁰ Potem Mojżesz wygłosił wobec całego zgromadzenia Izraela wszystkie słowa tej pieśni:

Rozdział 32

32 ¹ „Posłuchaj, niebo, tego, co powiem, i ty, ziemio, usłysz moje słowa!

² Niech jak deszcz spłynie moje pouczenie,

a słowa niech opadną jak rosa,

jak łagodny deszcz na soczystą trawę

i jak krople dżdżu na zioła.

³ Gdyż będę głosił imię Pana:

Uznajcie wielkość naszego Boga!

⁴ On jest skałą, a Jego dzieła są doskonałe,

bo wszystkie Jego drogi są słuszne.

On jest Bogiem wiernym i nie ma w Nim fałszu,

On jest sprawiedliwy i prawy.

⁵ Zgrzeszyli przeciw Niemu,

tak zbrukani, że nie są już Jego dziećmi,

lecz pokoleniem przewrotnym i zepsutym.

⁶ To tak chcesz się odpłacić Panu,

ludu głupi i nierozumny?

Czyż to nie On jest twoim ojcem,

który cię stworzył i umocnił?

⁷ Przypomnij sobie dawne czasy,

rozważ dzieje wielu pokoleń;

poproś ojca, by ci opowiedział,

i twoich starców, by ci oznajmili:

⁸ Gdy Najwyższy obdarzał dziedzictwem narody,

kiedy porozdzielał synów Adama,

wtedy ustanowił granice dla ludów,

według liczby synów Izraela.

⁹ Jego lud jest bowiem własnością Pana,

Jakub odmierzonym dla Niego dziedzictwem.

¹⁰ Znalazł go na ziemi pustynnej,

na pustkowiu, gdzie rozlegały się dzikie głosy.

Otoczył go troskliwą opieką

i strzegł jak źrenicy oka.

¹¹ Jak orzeł, który budzi swe gniazdo

i krąży nad pisklętami,

a gdy rozłoży swoje skrzydła,

bierze je na siebie i unosi –

¹² tak Pan sam go prowadził,

a nie było z Nim obcego boga.

¹³ Zaprowadził go na wyżyny tego kraju

i żywił plonami pól.

Pozwolił mu ssać miód ze skały

i oliwę z najtwardszej opoki;

¹⁴ jeść masło i mleko owiec,

wraz z tłuszczem jagniąt, baranów ze stad Baszanu,

i kozy, wraz z najczystszą pszenicą;

a z wygniecionych winogron pić wino.

¹⁵ Utył Jeszurun i wierzga,

utył, pogrubiał i się zaokrąglił.

Porzucił Boga, który go stworzył,

i zadrwił ze skały swojego zbawienia.

¹⁶ Pobudzili Go do zazdrości obcymi bogami

i obrzydliwymi czynami wywołali gniew Jego.

¹⁷ Składali ofiary demonom, które nie są Bogiem,

bóstwom, których nigdy nie znali,

całkiem nowym, dopiero co przybyłym,

których nie czcili ich przodkowie.

¹⁸ Opuściłeś skałę, która cię zrodziła,

zapomniałeś Boga, który cię wydał na świat.

¹⁹ Gdy Pan to zobaczył – oburzył się na zniewagę,

której dopuścili się Jego synowie i córki.

²⁰ Wtedy powiedział: «Odwrócę od nich oblicze,

zobaczę, jaki będzie ich koniec.

Są bowiem pokoleniem przewrotnym,

dziećmi niewiernymi.

²¹ Wzbudzili we Mnie zazdrość niby-bogiem,

wywołali mój gniew czczymi bożkami.

Teraz Ja wzbudzę w nich zazdrość niby-ludem,

wywołam ich gniew przez głupi naród.

²² Już bowiem zapłonął ogień mego gniewu

i bucha aż w głębie krainy umarłych.

Pochłonie ziemię i jej plony,

podpali podnóża gór.

²³ Sprowadzę na nich nieszczęścia,

wypuszczę na nich moje strzały.

²⁴ Wycieńczy ich głód, gorączka i bolesna zaraza.

Ześlę na nich drapieżne zwierzęta

i jadowite gady pełzające w prochu.

²⁵ Na zewnątrz miecz zabije im dzieci,

a w domach strach zapanuje,

gubiąc młodzieńca i dziewicę,

niemowlę i starca.

²⁶ Powiedziałem sobie, że ich roztrzaskam,

wymażę ich pamięć u ludzi.

²⁷ Bałem się jednak drwin wrogów,

żeby sobie nie schlebiali ich przeciwnicy

i nie mówili: To my zwyciężyliśmy,

a nie Pan uczynił to wszystko!

²⁸ Bo jest to lud niemądry

i brak mu rozeznania.

²⁹ Gdyby byli mądrzy, to by pojęli

i zrozumieli przyszłość Izraela.

³⁰ Jakże jeden może ścigać tysiąc,

a dwóch zmusić do ucieczki aż dziesięć tysięcy?

Czyż nie dlatego, że zawiodła ich skała?

Że Pan na łup ich wydał?

³¹ Bo ich skała nie jest podobna do naszej skały i nasi wrogowie to pojmą.

³² Ich winorośl jest ze szczepu Sodomy

i z uprawnych pól Gomory,

ich jagody trujące,

gorzkie ich winogrona.

³³ Ich wino jest trucizną wężów,

śmiercionośnym jadem żmijowym.

³⁴ Czyż nie jest to u Mnie ukryte,

zapieczętowane w moich skarbcach?

³⁵ Do Mnie będzie należeć pomsta i odpłata,

gdy się ich noga poślizgnie,

bo bliski już dzień ich klęski

i szybko się zbliża ich zguba».

³⁶ Pan bowiem swój lud osądzi

i nad sługami swymi się zmiłuje,

gdy ujrzy, że są bezsilni,

że nie ma już niewolników ani wolnych.

³⁷ Wtedy powie: «Gdzież są teraz ich bogowie,

owa skała, na której szukali pomocy?

³⁸ Gdzież ci, co pożerali tłuszcz waszych ofiar i pili wino płynnych ofiar?

Niechże wstaną i udzielą pomocy,

niech roztoczą swą pieczę nad wami!

³⁹ Przejrzyjcie teraz! Oto Ja, tylko Ja istnieję,

a prócz Mnie nie ma żadnych bogów.

Ja sprowadzam śmierć i daję życie,

Ja ranię i uzdrawiam,

i nikt nie uwolni się z mojej ręki.

⁴⁰ Podnoszę rękę ku niebu

i oświadczam: Ja żyję na wieki!

⁴¹ Gdy wyostrzę mój błyszczący miecz,

moja ręka rozpocznie sąd,

pomszczę się na moich wrogach,

a tym, którzy Mnie nienawidzą – odpłacę.

⁴² Napoję krwią moje strzały,

mój miecz nasyci się mięsem,

krwią pobitych i pojmanych,

głowami wrogich wodzów».

⁴³ Wysławiajcie narody Jego lud,

On bowiem pomści krew sług swoich,

weźmie odwet na wrogach

i zadośćuczyni ziemi swego ludu”.

⁴⁴ Potem poszedł Mojżesz wraz z Jozuem, synem Nuna, i wygłosił ludowi wszystkie słowa tej pieśni.

PRAWO ŹRÓDŁEM ŻYCIA

⁴⁵ Gdy Mojżesz skończył wygłaszać pieśń do wszystkich Izraelitów, ⁴⁶ powiedział: „Weźcie sobie do serca wszystkie słowa, które dziś wam przekazuję. Nakażcie swoim dzieciom, żeby gorliwie wypełniały każdy przepis tego prawa. ⁴⁷ Nie jest ono dla was czymś błahym, lecz jest waszym życiem. Od niego bowiem zależy, czy długo będziecie przebywać w ziemi, do której wejdziecie przez Jordan, aby ją posiąść”.

ZAPOWIEDŹ ŚMIERCI MOJŻESZA

⁴⁸ Tego samego dnia Pan powiedział do Mojżesza: ⁴⁹ „Wejdź na górę Abarim, górę Nebo, która leży w kraju Moabu, naprzeciw Jerycha, i spójrz na ziemię Kanaan, którą daję Izraelitom na własność. ⁵⁰ Umrzesz na tej górze, gdy na nią wejdziesz, i dołączysz do twoich przodków, tak jak na górze Hor umarł twój brat Aaron i dołączył do swoich przodków. ⁵¹ Nie byliście Mi wierni przy wodach Meriba pod Kadesz, na pustyni Sin, bo nie uczciliście mojej świętości wśród Izraelitów. ⁵² Dlatego tylko z oddali ujrzysz ten kraj. Nie wejdziesz do kraju, który daję Izraelitom”.

BŁOGOSŁAWIEŃSTWO MOJŻESZA

Rozdział 33

33 ¹ Oto błogosławieństwo, którego Mojżesz, Boży człowiek, udzielił Izraelitom przed swoją śmiercią.

² Powiedział:

„Pan wyruszył z Synaju

i zajaśniał dla nich z Seiru,

ukazał się w blasku z góry Paran,

przybywa z Meriba pod Kadesz

i niesie im w prawej ręce płonące pouczenie.

³ Prawdziwie kochasz swój naród!

Jego święci są w Twojej mocy.

Oni siadają u Twoich stóp

i każdy przyjmuje Twoje wskazania.

⁴ To prawo przekazał nam Mojżesz

jako dziedzictwo dla społeczności Jakuba.

⁵ Jest król w Jeszurunie,

gdy się schodzą przywódcy ludu

wraz z plemionami Izraela.

⁶ Niech żyje Ruben, niech nie wymiera,

mimo że będzie nieliczny.

⁷ Do Judy powiedział:

«Usłysz, Panie, głos Judy

i przyprowadź go do jego ludu.

Niech go broni Twoja ręka,

bądź mu ratunkiem od wrogów».

⁸ Do Lewiego powiedział:

«Twoje tummim i urim należą

do wiernego człowieka,

którego wystawiłeś na próbę w Massa

i z którym się kłóciłeś przy wodach Meriba.

⁹ On mówi swojemu ojcu i matce:

Nie widziałem was.

Nie chce znać swoich braci ani dzieci,

lecz chce zachowywać Twoje słowa

i strzec Twego przymierza.

¹⁰ Niech nauczają Jakuba Twoich nakazów,

a Izraela – Twojego prawa.

Niech palą przed Tobą kadzidło

i całopalenia na Twoim ołtarzu.

¹¹ Pobłogosław, Panie, jego moc,

a jego czyny przyjmij życzliwie,

skrusz biodra jego wrogów,

a ci, co go nienawidzą, niech już się nie dźwigną».

¹² Do Beniamina powiedział:

«Umiłowany przez Pana

zamieszka u Niego bezpiecznie.

On będzie go stale ochraniał,

bo zamieszka w Jego ramionach».

¹³ Do Józefa powiedział:

«Niech będzie błogosławiona przez Pana jego ziemia,

z góry – przez dary nieba,

z dołu – przez źródła otchłani,

¹⁴ przez słońce – bogactwem owoców

i obfitymi plonami miesięcy,

¹⁵ przez dary pradawnych gór,

przez obfitość odwiecznych wzgórz,

¹⁶ przez najlepsze urodzaje ziemi

i to, co ona zawiera.

A łaska Mieszkańca ognistego krzewu

niech spocznie na głowie Józefa,

na skroniach księcia wśród braci.

¹⁷ Pełen majestatu jest Jego pierworodny cielec,

jego rogi są rogami bawołu,

którymi bodzie wszystkie narody,

aż po krańce ziemi.

Takimi są miriady Efraima,

takimi – tysiące Manassesa».

¹⁸ Do Zabulona powiedział:

«Ciesz się, Zabulonie, gdy ruszasz na wyprawę,

i ty, Issacharze, w swoich namiotach.

¹⁹ Zwołują narody na górę

i tam składają należne ofiary,

bo będą się karmić bogactwem mórz

i klejnotami, jakie kryją wybrzeża».

²⁰ Do Gada powiedział:

«Błogosławiony, kto da miejsce Gadowi!

On przysiadł jak lwica,

by rozszarpać swą zdobycz.

²¹ Upatrzył sobie najlepszą część kraju,

bo była wyznaczona dla wodza.

Wyruszył na czele ludu,

spełnił wolę Pana

i Jego nakazy wobec Izraela».

²² Do Dana powiedział:

«Dan jest młodym lwem,

który się rzuca z Baszanu».

²³ Do Neftalego powiedział:

«Neftali, nasycony łaską

i pełen błogosławieństwa Pana,

będzie miał morze i południe».

²⁴ Do Asera powiedział:

«Aser, błogosławiony wśród synów,

niech będzie ulubieńcem swych braci,

a swoje nogi niech kąpie w oliwie.

²⁵ Jego zawory są z żelaza i brązu,

po wszystkie dni niech trwa twoja siła».

²⁶ Nikt nie jest podobny do Boga Jeszurun,

który spiesząc ci na pomoc, cwałuje po niebie

w majestacie obłoków.

²⁷ Schronieniem jest Bóg przedwieczny,

ku ziemi wyciągnął odwieczne ramiona,

by wypędzić przed tobą wroga,

i rozkaz wydaje: «Zniszczyć!».

²⁸ Izrael mieszka bezpiecznie,

samotne jest źródło Jakuba

w kraju zboża i moszczu,

a niebo zsyła mu rosę.

²⁹ Jakże szczęśliwy jesteś, Izraelu!

Kto tak jak ty został zbawiony przez Pana?

On tarczą twojej opieki

i mieczem twojej chwały.

Wrogowie będą ci schlebiać,

a ty podepczesz ich pychę”.

ŚMIERĆ MOJŻESZA

Rozdział 34

34 ¹ Potem Mojżesz udał się z równin Moabu na górę Nebo, na szczyt Pisga, który się wznosi naprzeciw Jerycha. Wtedy Pan pokazał mu cały kraj: Gilead aż po Dan, ² cały obszar Neftalego, ziemię Efraima i Manassesa, całą ziemię Judy aż po Morze Zachodnie, ³ Negeb, okręg doliny miasta palm, Jerycha, aż do Soaru. ⁴ Pan powiedział do niego: „To jest kraj, który przysiągłem Abrahamowi, Izaakowi i Jakubowi, mówiąc: Dam go twojemu potomstwu. Pozwoliłem ci go zobaczyć, lecz ty tam nie wejdziesz”.

⁵ Tam właśnie, w kraju Moabu, według postanowienia Pana, umarł Mojżesz, sługa Pana. ⁶ Został pochowany w dolinie, w kraju Moabu, naprzeciw Bet-Peor, lecz do dziś nikt nie wie, gdzie znajduje się jego grób. ⁷ Mojżesz w chwili śmierci miał sto dwadzieścia lat. Miał dobry wzrok i siły go nie opuściły. ⁸ Izraelici opłakiwali Mojżesza trzydzieści dni na równinach Moabu. Po tych dniach zakończył się okres płaczu i żałoby po Mojżeszu. ⁹ Jozue, syn Nuna, był pełen ducha mądrości, gdyż Mojżesz włożył na niego ręce. Izraelici byli mu posłuszni i wypełniali to, co Pan nakazał Mojżeszowi.

¹⁰ Nie pojawił się już w Izraelu prorok równy Mojżeszowi, z którym PAN rozmawiał twarzą w twarz. ¹¹ Pan go posłał, aby dokonał wszystkich znaków i cudów w ziemi egipskiej wobec faraona, jego sług i całego kraju, ¹² aby ukazał całą swoją potęgę oraz te wszystkie wielkie i straszne dzieła, których dokonał w obecności wszystkich Izraelitów.

^1,19 Horeb – inna nazwa góry Synaj. Tradycja rabiniczna wiąże etymologię góry Horeb ze słowem h’arav – ‘zniszczenie’, zgodnie z interpretacją, że przekazanie Dekalogu „zniszczyło” dawne wierzenia Izraelitów i miało położyć kres bałwochwalstwu.

^2,8 Araba – termin tlumaczony jako ‘równina’, ‘pustynia’. Kraina geograficzna, której obszar pokrywa się z rowem tektonicznym ciągnącym się przez 160 km od Jeziora Galilejskiego na południe, w kierunku Morza Czerwonego; Elat – dzisiejsze Aqabah, ważne miasto portowe położone nad zatoką Akaba. Niektórzy utożsamiają je z Esjon-Geber; Esjon-Geber – nadmorskie miasto położone na terytorium Edomu, nad zatoką Akaba.

^3,14 Geszuryci i Maakatyci – ich terytoria: Geszur i Maaka leżały po północno-wschodniej stronie jeziora Genezaret.

^3,17 Morze Słone – chodzi o Morze Martwe, nazywane też w Biblii Morzem Wschodnim (np. Ez 47,18; Jl 2,20). W rzeczywistości jest to wielkie jezioro (pow. ok. 1020 km2) leżące na terytorium Izraela i Jordanii; nie ma odpływu, a główną rzeką, która je zasila, jest Jordan. Lustro wody Morza Martwego znajduje się w najniższym punkcie na ziemi – 408 m p.p.m. Maksymalna głębokość – ok. 400 m. Zasolenie Morza Martwego jest ok. 40 razy większe niż np. Morza Bałtyckiego. W Morzu Martwym, poza bakteriami, nie ma organizmów żywych.

^4,1 Izraelu, słuchaj – chodzi nie tylko o przyjęcie czegoś do wiadomości, ale przede wszystkim o posłuszeństwo Bogu. Wezwanie do słuchania często stanowi wstęp do mów liturgicznych (Pwt 5,1; 6,3n; 9,1).

^4,13 napisał na... kamiennych tablicach – sformułowanie to wyraża przede wszystkim myśl, że przykazania pochodzą z nadania Bożego, a nie ludzkiego.

^5,12 szabat – nazwa „szabat” jest w Biblii łączona z czasownikiem ‘odpoczywać’, ‘przerywać (pracę)’. Dzień ten daje także okazję do szanowania praw człowieka (Wj 23,12; Pwt 5,14). Instytucja tego dnia jest bardzo stara. Jego przestrzeganie stało się szczególnie ważne po powrocie Żydów z wygnania babilońskiego (np. Ne 13,15-22; 1Mch 2,32-41).

^5,17 Nie popełnisz morderstwa – zakaz ten odnosi się do ludzi i dotyczy sytuacji, w której w sposób bezprawny pozbawia się kogoś życia. Izraelskie prawodawstwo przewidywało karę śmierci za niektóre przewinienia (np. Wj 19,12n; 21,12-17). Była ona wykonywana w czasie, gdy istniał najwyższy sąd żydowski – Sanhedryn (Wysoka Rada).

^7,16 Wytępisz... narody – w czasach biblijnych różne ludy przemieszczały się i szukały miejsc, gdzie mogłyby się osiedlić. Wiązało się to m.in. z wypieraniem miejscowej ludności. Biblijny nakaz wytępienia obcych narodów ma oznaczać odcięcie się Izraelitów od wierzeń pogan.

^8,9 Obfitość Ziemi Obiecanej ukazana w ww. 8-9 wyrażana jest także przez metaforę: kraj mlekiem i miodem płynący (np. Wj 3,8; Kpł 20,24; Pwt 6,3). Na terenie Kanaanu nie wydobywano miedzi ani żelaza, wydobywano je na terenach leżących na południe od Morza Martwego i na Półwyspie Synajskim.

^10,16 Obrzezajcie... serca z ich nieczystości – przynależność do ludu Bożego, której początkiem było dla Izraelitów obrzezanie napletka (Rdz 17,9-14), nie może się ograniczać tylko do tego zewnętrznego znaku. Ów znak powinien być początkiem przemiany myślenia, uczuć i woli człowieka dokonywanej pod wpływem prawdy Bożej (Jr 4,4; 6,10; Rz 2,25-29; Kol 2,11). Tylko człowiek otwarty na nią jest w stanie kochać Boga i może cieszyć się pełnią życia (Pwt 30,6).

^12,31 palili... synów i córki – prawo wielokrotnie zakazuje składania ofiar z dzieci. Ta okrutna praktyka, znana w Fenicji i w Kanaanie, zdarzała się niekiedy wśród Izraelitów, którzy ulegli pogaństwu (np. 2Krl 16,3; 17,17; 21,6).

^13,2 tłumacz snów – prawie wszystkie ludy starożytności uznawały sny za środek objawienia. Wróżbici mezopotamscy i egipscy, którymi na ogół byli kapłani, opracowali obszerne komentarze do wyjaśniania snów. Pismo Święte dopuszcza przekonanie, że Bóg niekiedy objawia człowiekowi swoją wolę przez sen (np. Rdz 28,11nn; 37,5nn; Mt 1,20-25; 2,13n.19-21), najczęściej jednak do snów odnosi się krytycznie (np. Jr 23,25-28.32; 27,9n; 29,8n; Syr 34,1-8).

^25,3 czterdzieści razów – chłosta jest karą za przewinienie, a nie sposobem wymuszania zeznań. Później – z obawy, by nie przekroczyć czterdziestu uderzeń – wyznaczono 39 razów (np. 2Kor 11,24).

^29,5 chleb... wino – Izraelici będą spożywać chleb i wino w Ziemi Obiecanej jako dar Boży.

^30,6 Pan... obrzeza twoje serce – obrzezanie było znakiem przymierza, które Bóg zawarł z Abrahamem (Rdz 17,9-14). Obraz obrzezania serca oznacza ukształtowanie całego życia Izraelitów zgodnie z wymogami przymierza (Pwt 30,2). Izraelici będą mogli kochać Boga i korzystać z daru życia, którego On pragnie im udzielić, tylko wtedy, gdy Bóg przemieni ich myślenie i uczucia i uczyni zdolnymi do pełnienia Jego woli (Ez 36,24-28).

^31,16 cudzołożyć z obcymi bogami – chodzi o grzech bałwochwalstwa.

^32,4 skała – częste w ST określenie Boga (np. 2Sm 22,47; Ps 18,3; 92,16). Podkreśla ono wierność Boga i Jego stałość w przymierzu, którym związał się z człowiekiem.

^32,15 Jeszurun – poetyckie określenie Izraela. Nazwa prawdopodobnie pochodzi od czasownika jaszar – ‘być sprawiedliwym’.

^32,49 Abarim – góra Abarim jest właściwie pasmem górskim, leżącym po wschodniej stronie ujścia Jordanu do Morza Martwego. W tym paśmie znajduje się góra Pisga (Pwt 3,17) i góra Nebo; Jerycho – miasto położone w tropikalnej dolinie Jordanu, ok. 10 km na północ od Morza Martwego. Nazywano je również „miastem palm” (Sdz 1,16). Uważa się je za najstarsze z istniejących miast świata. W jego okolicach Izraelici weszli do Ziemi Obiecanej (Joz 3,16). W czasach NT nabrało znów znaczenia, gdyż Herod zbudował w nim swój pałac zimowy.

^33,1 Boży człowiek – w taki sposób określano proroków (np. Joz 14,6; 2Krl 4,22; Ps 90,1).

^33,2 W archaicznych utworach poetyckich napotykamy wzmianki o objawianiu się Boga na tych terenach (Sdz 5,4; Ha 3,3; por. Pwt 1,1-2; 2,1); płonące pouczenie – dar Bożych pouczeń został tu przyrównany do wschodu słońca.

^33,8 tummim i urim – losy służące do zasięgania wyroczni. Prawdopodobnie były to dwa małe przedmioty o jednakowym kształcie, których wyciągniecie z pektorału dawało pozytywną lub negatywną odpowiedź na zadane pytanie (1Sm 14,36-42).

^33,9 Plemię Lewiego deklaruje tu całkowite poświęcenie się dla Boga i kultu Bożego (Pwt 18,1-8).

^33,17 rogi bawołu – na starożytnym Wschodzie rogi bawołu były symbolem potęgi i siły (Lb 24,8). Tutaj symbol ten został odniesiony do plemienia Józefa i jego synów: Efraima i Manassesa.

^33,19 góra – chodzi o górę Karmel lub Tabor, gdzie plemiona te sprawowały kult.

^33,24 nogi... w oliwie – mycie nóg w oliwie jest tu synonimem zamożności.

^34,1 cały kraj – ze szczytu Pisga roztacza się rozległy widok na niemal całą ziemię Izraela (Pwt 3,27).

^34,2 Morze Zachodnie – inna nazwa Morza Śródziemnego.

^34,3 Soar – starożytne miasto leżące prawdopodobnie ok. 3 km na południe od Morza Martwego (Rdz 14,8), identyfikowane z dzisiejszym Es-Safi. W Soarze schronił się Lot podczas zniszczenia Sodomy i Gomory (Rdz 19,20-25).

^34,6 Mojżesz, podobnie jak jego brat Aaron, zmarł na szczycie góry. Miejsca pochówku obydwu przywódców Izraela są nieznane. Być może chodziło o to, by groby te nie stały się miejscem kultu (Lb 20,22-29).

^34,8 trzydzieści dni – zazwyczaj okres żałoby trwał siedem dni (Rdz 50,10; Jdt 16,24).

^34,10 Mojżesz przewyższał wszystkich proroków ST (Pwt 18,15.18).

WPROWADZENIE DO KSIĄG HISTORYCZNYCH

KSIĘGI HISTORYCZNE W STARYM TESTAMENCIE

Układ ksiąg Pisma Świętego wyróżniający po Pięcioksięgu (Rdz – Pwt) grupę ksiąg historycznych (Joz – 2Mch) oparty jest na greckim przekładzie ST, czyli na Septuagincie (LXX) oraz na łacińskiej Wulgacie. W tradycji żydowskiej księgi Jozuego, Sędziów, Pierwsza i Druga Księga Samuela oraz Pierwsza i Druga Księga Królewska rozpoczynają zbiór ksiąg prorockich. W ten sposób Żydzi podkreślają, że księgi te zajmują się ukazaniem relacji Izraela z Bogiem reprezentowanym przez proroków. Księgę Rut, księgi Kronik, oraz księgi Ezdrasza, Nehemiasza, Judyty i Estery Żydzi zaliczają do zbioru Pism, czyli do późniejszych refleksji nad tożsamością Izraela. Księgi Tobiasza, Judyty oraz Księgi Machabejskie są natomiast wyłącznie częścią chrześcijańskiego kanonu pism świętych; określa się je mianem ksiąg deuterokanonicznych czy wtórnokanonicznych.

Księgi historyczne opowiadają o bardzo długim okresie, obejmującym przynajmniej tysiąc lat historii Izraela. Księga Jozuego opowiada o zajęciu Kanaanu, które miało miejsce w XIII w. przed Chr., Pierwsza Księga Machabejska doprowadza natomiast dzieje Izraela do 134 r. przed Chr. (początek rządów Jana Hirkana).

TEOLOGIA HISTORII

Chociaż księgi historyczne opisują wydarzenia z dziejów Izraela, ich celem nie jest przekazanie wiedzy historycznej. Dla autorów biblijnych historia Izraela jest miejscem spotkania człowieka z Bogiem. Starają się więc przedstawić, w jaki sposób Izrael, któremu Bóg objawił swoją wolę i przekazał Ziemię Obiecaną, w ciągu dziejów odpowiadał na Boże wezwanie. Wzloty i upadki narodu wybranego ukazywane są jako pouczenie, aby dzięki pamięci o przeszłości ludzie współcześni umieli ukierunkowywać swoje życie.

Poszczególne księgi historyczne posiadają swoje odrębne tematy, ale można również znaleźć wątki występujące niemal we wszystkich utworach. Uczą one, jak w ciągu dziejów realizują się obietnice, dane przez Boga patriarchom. Opowiadają o wydarzeniach, które stanowią starotestamentową kanwę historii zbawienia: zajęcie Ziemi Obiecanej, monarchia, rola proroków, wśród których szczególne miejsce przyznane zostaje Eliaszowi i Elizeuszowi, postacie królów reformatorów (Ezechiasz i Jozjasz), wygnanie babilońskie i odbudowa kraju po powrocie z przesiedlenia.

Głównym bohaterem historii jest człowiek, który w różnych sytuacjach społecznych i politycznych podejmuje swoje decyzje i aktywnie tworzy otaczającą go rzeczywistość. Autorzy biblijny starają się jednak dostrzec w tej historii działanie Boga, który na różne sposoby pomaga ludziom odróżniać dobro od zła, a poprzez zwycięstwa i klęski narodu wybranego daje do zrozumienia, że jedynie posłuszeństwo Jego woli zapewnia trwałe powodzenie. W historii Izraela wielkie znaczenie przypisane zostaje Dawidowi. Nie jest on przykładem doskonałości moralnej, ale wzorem wiary. Dzięki niej, pomimo swojej słabości i grzechów, potrafił przyjąć i wypełnić misję, którą Bóg mu powierzył dla dobra całego narodu. Bóg bowiem swojego zbawczego dzieła dokonuje zawsze przez ludzi, którzy z wiarą przyjmują Jego wezwanie. Życie Dawida jest kryterium oceny późniejszych przywódców, a obietnica, którą otrzymał od Boga, pozostaje stałym źródłem nadziei dla przyszłych pokoleń.

Księgi historyczne stanowią niezwykłe osiągnięcie Izraela. Historia deuteronomiczna wyprzedza czasowo historiografię grecką. Tylko Izraelici stworzyli w starożytności dzieła, które są zarazem teologią historii.

GRUPY KSIĄG HISTORYCZNYCH

W zbiorze ksiąg historycznych można zauważyć cztery grupy utworów:

1) Historia deuteronomiczna. Obejmuje księgi: Jozuego, Sędziów, Pierwszą i Drugą Księgę Samuela oraz Pierwszą i Drugą Księgę Królewską. Zaczynając od Jozuego (połowa XIII w. przed Chr.), doprowadza dzieje Izraela do króla judzkiego Jojakina (połowa VI w. przed Chr.). Nazwa „Historia deuteronomiczna” została wprowadzona przez współczesną biblistykę. Nawiązuje ona do faktu, że należące do tego bloku księgi wykazują duże podobieństwa do Księgi Powtórzonego Prawa (łac. Deuteronomium). Odnosi się to zarówno do ich słownictwa i stylu, jak i do sposobu prowadzenia narracji oraz interpretacji wydarzeń. Kluczem interpretacyjnym jest tu prawda o wybraniu Izraela przez Boga, o Jego miłości i wierności. Fakty i sytuacje ocenia się przede wszystkim w perspektywie wierności zobowiązaniom wynikającym z przymierza zawartego z Bogiem. Wierność ludu owocuje pomyślnością, a niewierność staje się przyczyną różnych nieszczęść.

Księgi tworzące historię deuteronomiczną nie powstały w jednym czasie. Pierwsza redakcja historii mogła mieć miejsce za czasów króla Jozjasza i jego religijnej reformy (622 r. przed Chr.). Głównymi postulatami reformy Jozjasza było ustanowienie jednego miejsca kultu (Jerozolima), odnowienie wierności przymierzu Izraela z Bogiem i jedność narodu. Wtedy właśnie mógł powstać pierwszy zarys historii, doprowadzający dzieje Izraela do czasów Jozjasza. Z monarchią wiązano jeszcze wtedy spore nadzieje. Historia jednak potoczyła się bardzo dramatycznie, co znalazło bolesny finał w utracie niepodległości przez Królestwo Południowe (Judę) w 586 r. przed Chr. Elita duchowa Judejczyków znalazła się na wygnaniu w Babilonii. Pierwsza wersja dzieła historycznego została wtedy uzupełniona o nowe fakty oraz przeredagowana, aby odpowiedzieć wygnańcom na pytania dotyczące znaczenia przymierza z Bogiem w ich nowej sytuacji. Historia deuteronomiczna odpowiada więc na pytania o to, czy Bóg poniósł klęskę wraz ze swoim ludem, czy przestał być wierny, czy w ogóle naród wybrany ma jakąś przyszłość? Jej odpowiedź jest jednoznaczna. Bóg jest cały czas wierny przymierzu i swoim obietnicom. Upadek Izraela i jego niewola są natomiast skutkiem niewierności narodu. Szansę na zmianę sytuacji może dać wewnętrzna przemiana oraz wierność Bogu i Jego słowu. Odpowiedzialnością za katastrofę narodu historia deuteronomiczna obarcza przede wszystkim królów i innych przywódców, ale nie szczędzi również krytyk całemu ludowi. Poszczególnych władców ocenia też w zależności od tego, czy oddają właściwą cześć Bogu. Podobne tematy podejmowali ówcześni prorocy, ale autorzy historii deuteronomicznej dysponowali bogatym materiałem historycznym, przy pomocy którego mogli poglądowo i jasno wyłożyć swoje tezy.

2) Dzieło kronikarskie. Tworzą je Pierwsza i Druga Księga Kronik oraz księgi Ezdrasza i Nehemiasza. Zakres czasowy tych utworów jest jeszcze szerszy, gdyż opowiadają dzieje od początku ludzkości (od Adama), kończąc je na V w. przed Chr. Dzieło kronikarskie powstało znacznie później niż historia deuteronomiczna, tj. w epoce rozwiniętego judaizmu. Kronikarz (tak zwykło się nazywać autora 1-2Krn; Ezd; Ne) przejmuje wiele materiału z poprzedniego dzieła (szczególnie z 1-2Sm i 1-2Krl), czasem nawet powtarza go dosłownie. Różny kontekst historyczny oraz większy dystans czasowy sprawiają jednak, że ta sama lub lekko zmieniona opowieść nabiera nieco odmiennego znaczenia. Ponadto kronikarz korzysta także z innych źródeł, których nie uwzględnili poprzedni autorzy. Niektóre wydarzenia pomija (np. całe dzieje Królestwa Północnego), czasem też puszcza wodze fantazji, wyolbrzymiając np. dane liczbowe.

Kronikarz pisze u schyłku epoki perskiej, kiedy można już było sporządzić swoisty bilans odbudowy Jerozolimy i Judei: co udało się zrobić i na co należy jeszcze zwrócić uwagę, a przede wszystkim jak ożywić wiarę Izraela. Autor sięga do dawnych tradycji, aby znaleźć w nich uzasadnienie dla sakralnych instytucji swojego czasu. Świątynia i rozbudowana liturgia zostają odniesione do Dawida, który wszystko przygotował pod budowę pierwszej świątyni i wydał szczegółowe rozporządzenia dotyczące praktykowanego w niej kultu. Rola Dawida w odniesieniu do kultu jest porównywalna ze znaczeniem, jakie dla życia społecznego miał Mojżesz, który przekazał Izraelitom Boże Prawo. Postać króla została mocno wyidealizowana, przez co autor zachęca do pielęgnowania wiary w spełnienie obietnic danych Dawidowi i jego dynastii. Choć od dawna nie była ona już u władzy, nadzieje z nią związane mógł spełnić oczekiwany Pomazaniec (zob. Słownik). Dla tego autora Izrael jest wspólnotą skupioną wokół świątyni i kultu, pielęgnującą dawne tradycje, słuchającą głosu dawnych proroków (niektórzy z nich występują tylko tutaj, np. Jehu – 2Krn 19,2nn; Oded – 2Krn 28,9nn) oraz znających dobrze Prawo kapłanów, jak np. Ezdrasz.

3) Opowiadania dydaktyczne. Są to cztery niezależne księgi: Tobiasza, Judyty, Estery oraz Rut. Powstały one raczej późno. Septuaginta i większość współczesnych przekładów chrześcijańskich Księgę Rut umieszcza zaraz po Księdze Sędziów, ze względu na jej chronologię, ale nie należy ona do bloku historii deuteronomistycznej. Te cztery księgi łączy zbliżona forma literacka, którą można nazwać „historią budującą”. Księgi Tobiasza i Rut podejmują i zgłębiają tradycyjne tematy z myślą o potrzebach współczesnych adresatów. Natomiast księgi Judyty i Estery wychodzą naprzeciwko zagrożeniu, jakie dla Żydów płynęło z konfrontacji judaizmu z pogańską kulturą czasów hasmonejskich (II-I w. przed Chr.). W przeciwieństwie do historii deuteronomicznej i dzieła kronikarskiego, które opowiadają historię całego narodu, te cztery księgi poświęcone są dziejom pojedynczych osób i rodzin. Przechodzą one różne próby, które zostają przezwyciężane dzięki wytrwałości, odważnemu podejmowaniu działania zgodnego z wolą Bożą oraz dążeniu do sprawiedliwości. Boże wsparcie jest w ich życiu bardzo dyskretne, ale to dzięki niemu nieszczęście przemienia się w radość. Szczególną rolę pełnią w tych opowiadaniach modlitwy i mowy bohaterów, przez które autor kieruje swoje pouczenie do współczesnych mu ludzi.

Księgi Rut i Estery łączone są przez Żydów, razem z Pieśnią nad pieśniami, Księgą Koheleta oraz Księgą Lamentacji w zbiór Pięciu zwojów. Żydzi nie włączają natomiast do swojej Biblii ksiąg Tobiasza i Judyty, a także fragmentów Księgi Estery. Dlatego teksty te przez wiele wieków znane były jedynie w wersji greckiej, zachowanej w Septuagincie. Fragmenty hebrajskiego oryginału znaleziono dopiero podczas prowadzonych współcześnie badań archeologicznych.

4) Pierwsza i Druga Księga Machabejska. Opowiadają o walce Judejczyków o wolność narodową i religijną w II w. przed Chr. przeciwko syryjskiej dynastii Seleucydów. Ten wątek łączy je z księgami Judyty i Estery. Teksty te wyraźnie podkreślają, że prawdziwym problemem, z którym lud Boży musi się zmierzyć, nie jest walka o przetrwanie fizyczne ani o polityczny czy kulturalny tryumf nad różnymi wrogami, ale pokusa rezygnacji ze swojej tożsamości i przyjęcia pogańskich zwyczajów. Wydaje się bowiem, że ludzie odstępujący od Bożego prawa cieszą się pomyślnością, której Żydzi przestrzegający przykazań mogą im tylko pozazdrościć. Księgi Machabejskie przeciwstawiają tej pokusie wiarę w życie wieczne i w Bożą sprawiedliwość, które w całej pełni objawią się w czasie miłosierdzia (2Mch 7,29). Wyrażają również przekonanie o tym, że wszelkie potęgi budowane na prawach przeciwnych Bogu ostatecznie obracają się w ruinę.

Księgi Machabejskie znajdują się tylko w Biblii chrześcijańskiej. Obie zostały przekazane w języku greckim, choć możliwe, że Pierwsza Księga Machabejska była pierwotnie zredagowana w języku hebrajskim.

KSIĘGA JOZUEGO

WPROWADZENIE

OKOLICZNOŚCI POWSTANIA

Bezpośrednią kontynuacją Pięcioksięgu, kończącego się opisem śmierci Mojżesza, jest Księga Jozuego. Ukazuje ona realizację obietnic, które Izrael otrzymał za pośrednictwem Mojżesza. Ostateczna redakcja tej księgi pozostaje w ścisłym związku z ideami teologicznymi rozwiniętymi w Księdze Powtórzonego Prawa. Izraelici ukazani są w niej jako jeden naród, zjednoczony wokół jedynej świątyni, który wspólnym wysiłkiem, podjętym w posłuszeństwie Bożej woli, pokonuje wszystkich swoich wrogów i wchodzi w posiadanie ziemi obiecanej przez Boga. Izraelici doświadczyli już wypełnienia wszystkich obietnic danych przez Boga (Joz 21,45), ale utrzymanie owoców obietnicy wciąż pozostaje uzależnione od ich wierności (Joz 23,12-15; 24,20). Taka refleksja nad tożsamością Izraela i jego historią rozwinęła się dopiero po upadku jego państwowości w 586 r. przed Chr., dlatego przyjmuje się, że Księga Jozuego została zredagowana nie wcześniej niż po powrocie z wygnania babilońskiego (538 r. przed Chr.). Jej autor korzystał jednak ze źródeł i tradycji o wiele starszych, które mogły zostać zebrane w starożytnych ośrodkach kultu w Gilgal, Gabaonie, Sychem i Szilo. Wspólną cechą tych różnych opowiadań jest ich związek z politycznymi i militarnymi przedsięwzięciami poszczególnych plemion, które utworzyły wspólnotę ludu Izraela.

TREŚĆ I TEOLOGIA

Księga Jozuego składa się z trzech głównych części: 1) Podbój Kanaanu (Joz 1 – 12); 2) Podział Ziemi Obiecanej (Joz 13 – 21); 3) Potwierdzenie jedności ludu Izraela i jego zobowiązanie do służby Bogu (Joz 22 – 24). Układ księgi związany jest z problemami, jakimi żyła wspólnota Izraelitów po powrocie z wygnania babilońskiego po 539 r. przed Chr. Opowiadania dotyczące podboju Kanaanu zebrane są w jedną całość, co ma podkreślać rzeczywistą kontrolę Izraelitów nad zdobytą ziemią oraz wciąż aktualne skutki podboju (Joz 4,9; 5,9; 6,25; 7,26; 8,28; 9,27). Autor księgi pragnie w ten sposób zaakcentować prawo Izraelitów do ziemi, która w tamtym czasie była częściowo zajęta przez ludność sprowadzoną przez Babilończyków z innych krajów na miejsce wysiedleńców. Ziemia Kanaanu została tymczasem dana Izraelitom przez Boga i podzielona między plemiona Izraela. Autor zaznacza, że zdobycie Ziemi Obiecanej nie było problemem militarnym, gdyż Izraelici zajęli ją zgodnie z wolą Boga i dzięki Jego mocy. Niebezpieczeństwem natomiast, które zagrażało Izraelowi i które stawało na drodze jego sukcesu, było tolerowanie obecności ludów nieizraelskich i przejmowanie ich obyczajów. Temat ten związany jest z występującym po powrocie z wygnania babilońskiego problemem walki o zachowanie tożsamości Izraelitów, która wyrażała się między innymi w zakazie wchodzenia w związki małżeńskie z poganami (Ezd 9 – 10).

Opis zdobycia Kanaanu i jego podziału między Izraelitów połączony zostaje z osobą Jozuego, który był sługą Mojżesza (Wj 33,11; Pwt 31,7; 34,9; Joz 1,1; 3,7). Na przykładzie Jozuego autor księgi wskazuje, że cechą przywódcy Izraela powinny być nie tyle zdolności militarne czy administracyjne, ile posłuszeństwo prawu, które Bóg przez Mojżesza przekazał swojemu ludowi. Naród Izraela w 586 r. przed Chr. utracił swoją ziemię z powodu nieposłuszeństwa Bogu i dlatego powinien wciąż odnawiać swoją wierność, ponieważ Pan, który wypełnił obietnice i obdarzył Izraelitów darem ziemi, jest także Bogiem świętym i zazdrosnym (Joz 24,19), gotowym do wypełnienia swoich gróźb (Joz 23,15n; 24,20). Chociaż autor Księgi Jozuego w opisie realizacji obietnic danych Mojżeszowi korzysta z różnych dostępnych mu starożytnych źródeł, jego celem nie jest przedstawienie wydarzeń historycznych, które dokonywały się ok. 700 lat wcześniej, ale pouczenie o potrzebie posłuszeństwa Bogu i o niebezpieczeństwie utraty otrzymanych od Niego darów.

Opis podboju Kanaanu różni się więc zasadniczo zarówno od świadectw zawartych w Księdze Sędziów, w której została ukazana samodzielna walka poszczególnych plemion Izraela o swoje terytoria, jak i od dostępnych nam dziś świadectw archeologicznych, które potwierdzają stopniowe zasiedlanie Kanaanu, dokonujące się nie przez błyskawiczną kampanię militarną, ale w wyniku długotrwałego i w znacznej mierze pokojowego procesu. Izraelici przybyli z Egiptu stanowili tylko niewielką część ludu, który ukształtował się jako naród Izraela. Doświadczenie wyzwolenia z niewoli Egiptu, jakie przeżyła grupa związana z Jozuem, dopiero z czasem stało się fundamentem tożsamości religijnej i narodowej plemion izraelskich. Było to efektem długiego procesu dojrzewania wiary, naznaczonego działalnością proroków, ale także spotkaniem z wiarą miejscowej ludności Kanaanu.

Przez chrześcijan Księga Jozuego rozumiana była zawsze jako zapowiedź dzieła Jezusa, który doprowadził do pełni wyzwolenie z niewoli rozpoczęte przez Mojżesza i obdarzył lud Boży odpoczynkiem przygotowanym dla niego przez Boga (Hbr 4,8). Imię Jezus jest greckim tłumaczeniem hebrajskiego imienia Jozue. Jezus Chrystus ukazywany był jako nowy Jozue, który w pewien sposób powtórzył, ale przede wszystkim dopełnił dzieło swojego imiennika. Podobnie jak historia opisana w Księdze Jozuego rozpoczęła się od przejścia przez Jordan, tak i publiczna działalność Jezusa rozpoczęła się od chrztu w Jordanie (Mk 1,9-11). Przez chrzest w imię Jezusa chrześcijanie prowadzeni są do walki z siłami zła i do odpoczynku w nowej ziemi obiecanej. Nierządnica Rachab wspomniana jest w rodowodzie Jezusa Chrystusa (Mt 1,5) na potwierdzenie, że Jezus jest zbawicielem wszystkich ludzi. Przynależność do wspólnoty zbawienia nie zależy bowiem od pochodzenia ani od postępowania w przeszłości, ale od wiary, która wyraża się w posłuszeństwie Bożej woli (Hbr 12,31) i w czynach, które wypływają z wiary (Jk 2,25). Autor Listu do Hebrajczyków nawiązuje do Księgi Jozuego, kiedy przestrzega chrześcijan przed odstępstwem od wiary. Podobnie jak Izraelici, którzy otrzymali obiecane przez Boga dary, a potem utracili je przez swoją niewierność, tak i chrześcijanie muszą strzec darów Ducha Świętego, które otrzymali dzięki ofierze Chrystusa (Hbr 6,4-6).

Specyficznym problemem pojawiającym się przy lekturze Księgi Jozuego, jest zawarta w niej idea świętej wojny oraz przypisywane Bogu żądanie bezlitosnego wytępienia rdzennej ludności Kanaanu. Wymaganie to nie oznacza jednak negacji przesłania innych tekstów ST, które podkreślają sprawiedliwość Boga oraz Jego troskę o zapewnienie wolności każdemu człowiekowi, ale wypływa z rozumienia historii podboju Kanaanu jako sądu Boga nad ludami, które oddają się bałwochwalstwu i przemocy (Pwt 9,3n; 18,13; Kpł 18,24-30). Dla Izraelitów sąd nad Kanaanem ma być dodatkowym ostrzeżeniem, że mogą bezpowrotnie utracić dary, które otrzymali. Ruiny Jerycha i twierdz opuszczonych przez Chiwwitów i Amorytów wciąż mają im przypominać o mocy i sprawiedliwości Boga (Iz 17,9-11).

KSIĘGA JOZUEGO

PODBÓJ KANAANU

WEZWANIE DO WKROCZENIA DO ZIEMI OBIECANEJ

Rozdział 1

1 ¹Po śmierci Mojżesza, sługi Pana, powiedział Pan do Jozuego, syna Nuna, który usługiwał Mojżeszowi: ²„Mojżesz, mój sługa, umarł. Ruszaj więc w drogę i przejdź przez Jordan wraz z całym ludem do kraju, który daję Izraelitom. ³Każde miejsce, gdzie stanie wasza noga, przeznaczyłem dla was, tak jak obiecałem Mojżeszowi. ⁴Wasz kraj będzie się rozciągał od tej pustyni i Libanu aż po wielką rzekę Eufrat; wasze granice obejmą cały kraj Chetytów aż po Wielkie Morze na zachodzie. ⁵Nikt się nie ostoi przed tobą przez całe twoje życie. Jak byłem z Mojżeszem, tak będę z tobą, nie zostawię cię ani nie opuszczę.

WIERNOŚĆ PRAWU WARUNKIEM BOŻEJ POMOCY

⁶ Bądź mężny i wytrwały, ty bowiem masz sprawić, że ten lud weźmie w posiadanie kraj, który przysiągłem dać ich przodkom. ⁷ Tylko bądź mężny i bardzo wytrwały, pilnie wypełniaj całe prawo, które dał ci Mojżesz, mój sługa. Nie odstępuj od niego ani na krok, aby ci się we wszystkim wiodło. ⁸ Zawsze powtarzaj sobie słowa tej księgi prawa i rozważaj ją we dnie i w nocy, abyś mógł dokładnie wypełnić wszystko, co zostało w niej napisane. Wtedy pomyślnie spełnisz swoje zamiary i będzie ci się wiodło. ⁹ Czyż ci nie nakazałem: Bądź mężny i wytrwały? Nie bój się więc ani nie przerażaj, gdyż dokądkolwiek pójdziesz, będzie z tobą Pan, twój Bóg”.

JEDNOŚĆ WSZYSTKICH PLEMION IZRAELSKICH

¹⁰ Wtedy Jozue wydał rozkaz zwierzchnikom ludu: ¹¹ „Przejdźcie przez obóz i rozkażcie ludziom: «Przygotujcie sobie żywność, gdyż za trzy dni przejdziecie Jordan, aby zająć kraj, który daje wam na własność Pan, wasz Bóg»”.

¹² Następnie Jozue powiedział do Rubenitów, Gadytów i do połowy plemienia Manassesa: ¹³ „Przypomnijcie sobie to, co wam polecił Mojżesz, sługa Pana: «Pan, wasz Bóg, obdarzy was miejscem odpoczynku i da wam ten kraj». ¹⁴ Niech wasze żony, dzieci i bydło pozostaną za Jordanem, w kraju, który dał wam Mojżesz. Wszyscy wasi wojownicy natomiast niech idą uzbrojeni przed swoimi braćmi, aby ich wspomagać, ¹⁵ aż Pan obdarzy ich miejscem odpoczynku, podobnie jak was, aby także oni wzięli w posiadanie kraj, który Pan, wasz Bóg, im daje. Potem powrócicie do swojej posiadłości, którą dał wam Mojżesz, sługa Pana, po wschodniej stronie Jordanu”.

¹⁶ Oni odpowiedzieli Jozuemu: „Uczynimy wszystko, co nam nakazałeś i pójdziemy, dokądkolwiek nas poślesz. ¹⁷ Jak we wszystkim byliśmy posłuszni Mojżeszowi, tak będziemy posłuszni tobie. Oby tylko Pan, twój Bóg, był z tobą, tak jak był z Mojżeszem. ¹⁸ Kto by odrzucił twój rozkaz i był nieposłuszny w jakiejkolwiek sprawie, poniesie śmierć. Tylko bądź mężny i wytrwały!”.

ZWIADOWCY JOZUEGO W JERYCHU

Rozdział 2

2 ¹Jozue, syn Nuna, wysłał potajemnie z Szittim dwóch zwiadowców, dając im takie polecenie: „Idźcie i obejrzyjcie ten kraj, a zwłaszcza Jerycho”. Ci wyruszyli i przybyli do domu nierządnicy o imieniu Rachab, gdzie zatrzymali się na noc. ²Tymczasem doniesiono królowi Jerycha: „Jacyś mężczyźni przyszli tutaj w nocy. Są to Izraelici, którzy chcą wybadać kraj”. ³Wtedy król Jerycha przekazał Rachab polecenie: „Wydaj mężczyzn, którzy przyszli do ciebie i weszli do twojego domu, gdyż przybyli tutaj, aby wybadać cały kraj”. ⁴Lecz kobieta ukryła obydwu mężczyzn, a potem powiedziała: „Tak, przyszli do mnie ci mężczyźni, lecz nie wiedziałam, skąd oni są. ⁵Wyszli o zmierzchu, zanim zamknięto bramę, i nie wiem, dokąd poszli. Ścigajcie ich prędko, może ich jeszcze schwytacie”.

⁶ Potem zaprowadziła obydwu mężczyzn na dach i ukryła pod wiązkami lnu, które tam leżały. ⁷ Pościg natomiast ruszył za nimi drogą wiodącą ku brodom Jordanu. Po wyruszeniu pościgu od razu zamknięto bramę miasta.

UKŁAD MIĘDZY RACHAB A ZWIADOWCAMI

⁸ Zanim zwiadowcy ułożyli się do snu, ona wyszła do nich na dach ⁹ i powiedziała: „Wiem, że Pan dał wam ten kraj, dlatego się was boimy. Wiem także, że wszyscy mieszkańcy tego kraju drżą przed wami. ¹⁰ Słyszeliśmy bowiem, jak to Pan osuszył przed wami wody Morza Czerwonego, gdy wychodziliście z Egiptu, oraz co uczyniliście za Jordanem dwóm amoryckim królom, Sichonowi i Ogowi, na których rzuciliście klątwę. ¹¹ Gdy usłyszeliśmy o tym, struchlały nam serca i z waszego powodu wszystkich opuściła odwaga, ponieważ tylko Pan, wasz Bóg, jest Bogiem wysoko na niebie i nisko na ziemi. ¹² A teraz proszę, abyście mi przysięgli na Pana, że jak ja okazałam wam życzliwość, tak i wy okażecie życzliwość rodzinie mojego ojca. Dajcie mi więc wiarygodny znak, ¹³ że darujecie życie mojemu ojcu i matce, moim braciom, siostrom i wszystkim ich bliskim oraz że uchronicie nas od śmierci”. ¹⁴ Mężczyźni jej odpowiedzieli: „Ręczymy za was naszym życiem, pod warunkiem jednak, że nie zdradzicie naszych zamiarów. Gdy Pan odda nam ten kraj, okażemy ci życzliwość i dotrzymamy obietnicy”.

¹⁵ Następnie pomogła im zejść po sznurze przez okno, gdyż jej dom przylegał do muru miejskiego, tak że właściwie mieszkała w murze. ¹⁶ Powiedziała też do nich: „Uciekajcie w góry, żeby was nie spotkali ci, którzy was ścigają. Pozostańcie tam w ukryciu trzy dni, aż pościg wróci. Potem będziecie mogli ruszyć w drogę”. ¹⁷ Zwiadowcy rzekli do niej: „Pod jednym warunkiem dotrzymamy przysięgi, którą kazałaś nam złożyć. ¹⁸ Gdy już wejdziemy do tego kraju, w oknie, przez które wyszliśmy, przywiążesz sznur z purpurowych nici, a ojca, matkę, braci i całą rodzinę twojego ojca zgromadzisz w swoim domu. ¹⁹ Ktokolwiek wyjdzie za drzwi domu, sam będzie winien swojej śmierci, my zaś będziemy bez winy. Winni bylibyśmy wtedy, gdyby komukolwiek, kto będzie w twoim domu, stało się coś złego. ²⁰ Gdybyś jednak zdradziła nasze zamiary, będziemy zwolnieni z przysięgi, którą nam kazałaś złożyć”. ²¹ Ona odpowiedziała: „Będzie tak, jak powiedzieliście”. Potem ich odesłała. A gdy odeszli, przywiązała przy oknie purpurowy sznur.

POWRÓT ZWIADOWCÓW

²² Po odejściu zwiadowcy udali się w góry, gdzie ukrywali się przez trzy dni, aż powrócił wysłany za nimi pościg. Ścigający szukali ich po wszystkich drogach, lecz nie znaleźli. ²³ Wtedy obydwaj zwiadowcy zawrócili i zeszli z gór. Przeprawili się przez rzekę, przybyli do Jozuego, syna Nuna, i opowiedzieli mu wszystko, co ich spotkało. ²⁴ Powiedzieli też Jozuemu: „Pan oddał w nasze ręce cały kraj, a wszyscy mieszkańcy tego kraju drżą przed nami”.

PRZYGOTOWANIA DO PRZEPRAWY PRZEZ JORDAN

Rozdział 3

3 ¹Jozue wstał wcześnie rano i wyruszył ze wszystkimi Izraelitami z Szittim. Przybyli nad Jordan i tam przenocowali, zanim podjęli przeprawę. ²Po upływie trzech dni przez obóz przeszli zwierzchnicy ³i wydali ludowi następujące rozporządzenie: „Gdy zobaczycie Arkę Przymierza Pana, waszego Boga, i niosących ją lewickich kapłanów, ruszajcie z miejsca postoju i idźcie za nią. ⁴Pomiędzy wami a arką ma być jednak odległość około dwóch tysięcy łokci. Nie podchodźcie bliżej! Idąc za arką, poznacie drogę, którą macie iść, gdyż nie szliście nią nigdy dotąd”. ⁵Następnie Jozue powiedział do ludu: „Oczyśćcie się, ponieważ jutro Pan uczyni cuda pośród was”. ⁶Kapłanom natomiast polecił: „Weźcie Arkę Przymierza i idźcie na czele ludu”. Oni wzięli Arkę Przymierza i ruszyli przed ludem.

OSTATNIE POUCZENIA

⁷ Wtedy Pan powiedział do Jozuego: „Dziś zacznę cię wywyższać wobec całego Izraela, aby oni wszyscy wiedzieli, że tak jak byłem z Mojżeszem, będę również z tobą. ⁸ Ty natomiast daj to polecenie kapłanom niosącym Arkę Przymierza: «Gdy przyjdziecie nad brzeg Jordanu, zatrzymajcie się w jego wodach»”. ⁹ Wtedy Jozue powiedział do Izraelitów: „Zbliżcie się i posłuchajcie poleceń Pana, waszego Boga”. ¹⁰ I mówił dalej: „Po tym poznacie, że jest między wami żywy Bóg i że niezawodnie wypędzi przed wami Kananejczyków, Chetytów, Chiwwitów, Peryzzytów, Girgaszytów, Amorytów i Jebusytów. ¹¹ Oto Arka Przymierza władcy całej ziemi przejdzie przed wami Jordan. ¹² A teraz wybierzcie sobie dwunastu mężczyzn spośród plemion Izraela, po jednym z każdego plemienia. ¹³ Gdy tylko stopy kapłanów niosących Arkę PANA, władcy całej ziemi, zanurzą się w Jordanie, wtedy wody Jordanu się rozdzielą i wody spływające z góry staną jak jeden wał”.

CUDOWNE ZATRZYMANIE WÓD JORDANU

¹⁴ Gdy lud wyruszył ze swoich namiotów, aby przeprawić się przez Jordan, kapłani niosący Arkę Przymierza szli przed ludem. ¹⁵ Gdy niosący arkę zbliżyli się do Jordanu i nogi kapłanów zanurzyły się w wodzie przy brzegu – Jordan bowiem wzbiera aż po brzegi przez cały czas żniw – ¹⁶ wody spływające z góry zatrzymały się i stanęły jak jeden wał, w znacznej odległości od miasta Adam, leżącego nieopodal Sartan. A te, które płynęły do Morza Araby, czyli Morza Słonego, oddzieliły się zupełnie i lud przeprawił się naprzeciw Jerycha. ¹⁷ Podczas gdy cały Izrael szedł po suchym dnie, kapłani niosący Arkę Przymierza Pana stali nieruchomo pośrodku suchego koryta Jordanu, póki wszyscy ludzie się nie przeprawili.

DWANAŚCIE PAMIĄTKOWYCH KAMIENI

Rozdział 4

4 ¹Gdy cały naród zakończył przeprawę przez Jordan, Pan powiedział do Jozuego: ²„Wybierzcie spośród ludu dwunastu mężczyzn, po jednym z każdego plemienia, ³i dajcie im takie polecenie: «Weźcie dwanaście kamieni ze środka Jordanu, z tego miejsca, gdzie nieruchomo stoją kapłani. Zabierzcie je i złóżcie w miejscu, gdzie rozbijecie obóz, aby spędzić noc»”. ⁴Wezwał więc Jozue dwunastu mężczyzn, których wyznaczył spośród Izraelitów, po jednym z każdego plemienia, ⁵i powiedział do nich: „Idźcie przed Arkę Pana, Boga waszego, na środek Jordanu, i niech każdy weźmie na ramię po jednym kamieniu, odpowiednio do liczby plemion Izraela, ⁶aby pozostały wśród was jako znak. Gdy w przyszłości wasze dzieci zapytają: «Jakie znaczenie mają dla was te kamienie?», ⁷wtedy im opowiecie, jak to wody Jordanu rozdzieliły się przed Arką Przymierza Pana. Gdy przenoszono ją przez Jordan, wody Jordanu rozdzieliły się, a te kamienie są dla Izraelitów wieczną pamiątką”. ⁸Izraelici uczynili zgodnie z rozkazem Jozuego, tak jak mu Pan polecił. Wzięli dwanaście kamieni ze środka Jordanu, odpowiednio do liczby plemion izraelskich, przenieśli je na miejsce obozowiska i tam je złożyli.

⁹ Jozue kazał umieścić jeszcze dwanaście innych kamieni w środku Jordanu, w miejscu, gdzie stali kapłani niosący Arkę Przymierza. Pozostają tam one aż do dnia dzisiejszego.

KONIEC PRZEPRAWY

¹⁰ Kapłani, którzy nieśli arkę, stali w środku Jordanu, aż dokładnie wypełniono wszystko, co Pan przez Jozuego nakazał ludowi, a także wszystkie polecenia, jakie Jozue otrzymał od Mojżesza. Lud natomiast przechodził pospiesznie. ¹¹ Gdy wszyscy się przeprawili, przeszła także Arka Pana, a kapłani znowu stanęli na czele ludu. ¹² Rubenici, Gadyci i połowa plemienia Manassesa szli uzbrojeni na czele Izraelitów, zgodnie z nakazem Mojżesza. ¹³ Około czterdziestu tysięcy uzbrojonych wojowników przemaszerowało przed Panem, aby walczyć na nizinie Jerycha.

¹⁴ Tego dnia Pan wywyższył Jozuego wobec wszystkich Izraelitów, tak że bali się go, jak bali się Mojżesza przez całe jego życie.

¹⁵ Pan powiedział do Jozuego: ¹⁶ „Rozkaż kapłanom, którzy niosą Arkę Świadectwa, aby wyszli z Jordanu”. ¹⁷ Jozue wydał więc rozkaz kapłanom: „Wyjdźcie z Jordanu!”. ¹⁸ Gdy tylko kapłani, którzy nieśli Arkę Przymierza Pana, wyszli z Jordanu, a ich nogi stanęły na suchej ziemi, wody Jordanu powróciły na swoje miejsce i płynęły jak przedtem, wypełniając koryto aż po brzegi.

PRZYBYCIE DO GILGAL

¹⁹ Lud wyszedł z Jordanu dziesiątego dnia pierwszego miesiąca i rozbił obóz w Gilgal na wschodnim krańcu Jerycha. ²⁰ Dwanaście kamieni, które wzięli z Jordanu, Jozue postawił w Gilgal. ²¹ Następnie powiedział do Izraelitów: „Gdy w przyszłości wasze dzieci zapytają swoich ojców: «Co oznaczają te kamienie?», ²² wtedy tak pouczycie swoje potomstwo: «Izrael przeszedł przez Jordan po suchej ziemi, ²³ ponieważ Pan, wasz Bóg, osuszył wtedy przed wami wody Jordanu – aż go przeszliście, tak samo jak Pan, wasz Bóg, uczynił z Morzem Czerwonym, które osuszył przed nami, aż je przeszliśmy. ²⁴ Aby wszystkie ludy ziemi poznały potęgę ręki PANA, a wy, byście się zawsze bali Pana, waszego Boga»”.

PRZERAŻENIE MIESZKAŃCÓW ZACHODNIEJ PALESTYNY

Rozdział 5

5 ¹Wszyscy królowie amoryccy, którzy mieszkali po zachodniej stronie Jordanu, oraz wszyscy królowie Kanaanu z krainy nadmorskiej przerazili się i stracili całą odwagę wobec Izraelitów, gdy usłyszeli, że Pan osuszył wody Jordanu przed Izraelem, aż ten się przeprawił.

OBRZEZANIE IZRAELITÓW W GILGAL

² W tym czasie Pan powiedział do Jozuego: „Przygotuj krzemienne noże i dokonaj ponownie obrzezania Izraelitów”. ³ Jozue sporządził krzemienne noże i obrzezał Izraelitów na wzgórzu Aralot. ⁴ A oto powód, dla którego Jozue dokonał tego obrzezania: Cały lud, który wyszedł z Egiptu – wszyscy mężczyźni i wszyscy wojownicy poumierali po wyjściu z Egiptu w czasie drogi przez pustynię. ⁵ Cały lud, który wyruszył, był obrzezany, ale ci, którzy się urodzili na pustyni w czasie drogi po wyjściu z Egiptu, już nie byli obrzezani. ⁶ Przez czterdzieści lat Izraelici wędrowali przez pustynię, póki nie wymarł cały naród, wszyscy wojownicy, którzy wyszli z Egiptu. Nie byli oni posłuszni Panu, dlatego Pan im przysiągł, że nie pozwoli im zobaczyć kraju, który Pan obiecał ich przodkom, gdy przysiągł, że da nam kraj opływający w mleko i miód. ⁷ Sprawił więc, że ich miejsce zajęli synowie, których Jozue obrzezał. Nie byli oni obrzezani, gdyż nie obrzezano ich podczas drogi. ⁸ Gdy zakończono obrzezywanie całego narodu, pozostali oni w obozie aż do wyzdrowienia. ⁹ Wtedy Pan powiedział do Jozuego: „Dziś oddaliłem od was hańbę Egiptu”. Dlatego to miejsce aż do dziś nazywa się Gilgal.

ŚWIĘTO PASCHY

¹⁰ Gdy Izraelici rozbili obóz w Gilgal, obchodzili Paschę czternastego dnia tego miesiąca, wieczorem, na nizinach Jerycha. ¹¹ Nazajutrz po obchodach Paschy, w tym właśnie dniu, zaczęli jeść plony tego kraju: przaśne chleby i prażone ziarno. ¹² Od dnia, gdy zaczęli jeść plony tego kraju, przestała spadać manna. Izraelici nie mieli odtąd manny, lecz tego roku żywili się płodami ziemi Kanaan.

SPOTKANIE Z BOGIEM

¹³ Gdy Jozue był w pobliżu Jerycha, podniósł oczy i ujrzał mężczyznę, który stał przed nim i trzymał w ręku miecz. Jozue podszedł do niego i zapytał: „Jesteś po naszej stronie czy po stronie naszych wrogów?”. ¹⁴ On odpowiedział: „Nie. Jestem wodzem wojska Pana. Teraz właśnie przychodzę”. Wtedy Jozue upadł twarzą do ziemi, a gdy oddał mu pokłon, zapytał: „Co mój pan rozkaże swojemu słudze?”. ¹⁵ Wódz wojska Pana odpowiedział Jozuemu: „Zdejmij sandały z nóg, gdyż miejsce, na którym stoisz, jest święte”. Jozue tak uczynił.

ZDOBYCIE JERYCHA

Rozdział 6

6 ¹Jerycho było obwarowane i zamknięte przed Izraelitami. Nikt z niego nie wychodził ani do niego nie wchodził. ²Wtedy Pan powiedział do Jozuego: „Spójrz, oto daję w twoje ręce Jerycho, jego króla i dzielne wojsko. ³Niech wszyscy wojownicy maszerują wokół miasta i okrążą je tylko raz. Tak macie czynić przez sześć dni. ⁴Siedmiu kapłanów będzie niosło przed arką siedem trąb z rogów baranich. Siódmego dnia macie okrążyć to miasto siedem razy, a wtedy niech kapłani zadmą w trąby. ⁵Gdy przeciągle zabrzmi róg barani i gdy ten dźwięk trąby usłyszycie, wtedy niech cały lud podniesie gromki krzyk, a mury miasta runą i ludzie wkroczą do niego, idąc wprost przed siebie”.

⁶ Jozue, syn Nuna, wezwał do siebie kapłanów i powiedział do nich: „Weźcie Arkę Przymierza, a siedmiu kapłanów niech niesie przed Arką Pana siedem trąb z rogów baranich”. ⁷ Do ludu zaś rzekł: „Ruszajcie! Obejdźcie miasto dookoła, a uzbrojeni wojownicy niech maszerują przed Arką Pana”.

⁸ Lud wypełnił to, co Jozue nakazał. Siedmiu kapłanów, idąc przed Panem, niosło siedem trąb z rogów baranich. Dęli oni w trąby, podczas gdy Arka Przymierza Pana szła za nimi. ⁹ Uzbrojeni wojownicy szli przed kapłanami, którzy dęli w trąby, a pozostałe oddziały szły za arką. Szli tak przy dźwięku trąb. ¹⁰ Ludowi zaś Jozue wydał następujący rozkaz: „Nie krzyczcie i zachowajcie zupełną ciszę. Niech nawet słowo nie wyjdzie z waszych ust aż do dnia, w którym wam rozkażę: Podnieście krzyk! Wtedy wydacie okrzyk wojenny”. ¹¹ Niesiono więc Arkę Pana dookoła miasta, okrążając je jeden raz. Potem wszyscy wrócili do obozu i tam spędzili noc.

¹² Jozue wstał wcześnie rano. Kapłani wzięli Arkę Pana, ¹³ a siedmiu kapłanów, niosących siedem trąb z rogów baranich, kroczyło przed Arką Pana, dmąc w trąby. Uzbrojeni wojownicy maszerowali przed nimi, a pozostałe oddziały kroczyły za Arką Pana, przy nieustannym dźwięku trąb. ¹⁴ Na drugi dzień okrążyli miasto jeden raz i wrócili do obozu. Czynili tak przez sześć dni. ¹⁵ Siódmego dnia wstali o świcie i okrążyli miasto w ten sam sposób siedem razy. Jedynie siódmego dnia okrążyli miasto siedem razy. ¹⁶ Gdy za siódmym razem kapłani zadęli w trąby, Jozue powiedział do ludu: „Podnieście okrzyk wojenny, gdyż Pan daje wam to miasto. ¹⁷ Obłożycie klątwą dla Pana to miasto i wszystko, co się w nim znajduje. Tylko nierządnica Rachab ma pozostać żywa i ci wszyscy, którzy będą z nią w domu, gdyż ona ukryła zwiadowców, których wysłaliśmy. ¹⁸ Wystrzegajcie się jednak rzeczy obłożonych klątwą. Kiedy będziecie dokonywali zniszczenia, nie zabierajcie żadnej z nich, gdyż ściągniecie klątwę na obóz Izraela i sprowadzicie nieszczęście. ¹⁹ Wszelkie srebro i złoto, naczynia z miedzi i żelaza są poświęcone dla Pana i mają być zaniesione do skarbca Pana”.

²⁰ Lud wzniósł okrzyk wojenny i zabrzmiały trąby. Gdy tylko lud usłyszał dźwięk trąb i wydał potężny okrzyk, mury miasta runęły, a ludzie wdarli się do niego, idąc każdy przed siebie. W ten sposób zajęli miasto. ²¹ Obłożyli klątwą wszystko, zabijając mieczem tych, którzy byli w mieście, zarówno mężczyzn, jak i kobiety, młodzież i starców, a także woły, owce i osły.

OCALENIE RODZINY RACHAB

²² Do obydwu zwiadowców, którzy badali kraj, Jozue powiedział: „Idźcie do domu tej nierządnicy i wyprowadźcie stamtąd ją i wszystkich, którzy z nią przebywają, jak jej to przysięgliście”. ²³ Wtedy ci młodzi zwiadowcy poszli i wyprowadzili Rachab, jej ojca, matkę i braci wraz z całym ich dobytkiem. Wyprowadzili całą jej rodzinę i umieścili poza obozem izraelskim. ²⁴ Miasto natomiast spalili, nie oszczędzając niczego, co się w nim znajdowało, z wyjątkiem srebra i złota oraz naczyń z miedzi i żelaza, które złożyli do skarbca w domu Pana. ²⁵ Jozue darował życie Rachab oraz rodzinie jej ojca i oszczędził wszystko, co do niej należało. Zamieszkuje ona w Izraelu aż po dzień dzisiejszy, dlatego że ukryła zwiadowców, których Jozue posłał, aby wybadali Jerycho.

PRZEKLEŃSTWO RZUCONE NA JERYCHO

²⁶ Wtedy Jozue złożył następującą przysięgę: „Niech Pan przeklnie człowieka, który by się podjął odbudowy Jerycha! Za cenę życia swojego pierworodnego syna założy jego fundamenty, a jego bramy postawi za cenę życia swojego najmłodszego syna”.

²⁷ Pan był z Jozuem, którego sława rozeszła się po całym kraju.

KLĘSKA POD AJ

Rozdział 7

7 ¹Izraelici naruszyli jednak nałożoną klątwę. Akan, syn Karmiego, który był synem Zabdiego, a ten synem Zeracha z plemienia Judy, przywłaszczył sobie coś z rzeczy obłożonych klątwą. Dlatego Pan rozgniewał się na Izraelitów.

² Jozue wysłał mężczyzn z Jerycha do Aj, które leży w pobliżu Bet-Awen, na wschód od Betel, i dał im takie polecenie: „Idźcie i zbadajcie tę okolicę”. Mężczyźni poszli i obejrzeli Aj. ³ Potem wrócili do Jozuego i powiedzieli mu: „Nie ma potrzeby, żeby szedł tam cały lud. Wystarczy, że pójdzie dwa lub trzy tysiące mężczyzn, a pokonają Aj. Nie trudź całego ludu, bo tamci są nieliczni”. ⁴ Wyruszyło więc około trzech tysięcy mężczyzn, musieli jednak uciec przed wojownikami z Aj. ⁵ Wojownicy z Aj zabili około trzydziestu sześciu mężczyzn spośród nich, a potem ścigali ich od bramy miasta aż do Szebarim, gromiąc ich na stoku góry. Wtedy lud stracił odwagę i wpadł w przerażenie.

MODLITWA JOZUEGO

⁶ Jozue rozdarł swoje ubranie, upadł na twarz przed Arką Pana i leżał na ziemi aż do wieczora. To samo uczynili starsi Izraela. Wszyscy też posypali swoje głowy prochem. ⁷ Jozue mówił: „O Panie mój, Boże! Po co przeprowadziłeś ten lud przez Jordan? Czy po to, by nas oddać w ręce Amorytów, żeby nas zniszczyli? Obyśmy się raczej zdecydowali pozostać za Jordanem! ⁸ O mój Panie, cóż mam powiedzieć po tym, jak Izrael uciekł przed swoimi wrogami? ⁹ Przecież dowiedzą się o tym Kananejczycy i wszyscy mieszkańcy tego kraju, otoczą nas i wymażą nasze imię z tej ziemi! A Ty co zamierzasz uczynić dla Twojego wielkiego imienia?”.

ODPOWIEDŹ BOGA

¹⁰ Pan odpowiedział Jozuemu: „Wstań! Dlaczego tak leżysz twarzą do ziemi? ¹¹ Izrael popełnił grzech. Złamali przymierze, które z nimi zawarłem: przywłaszczyli sobie przedmioty obłożone klątwą – skradli je, zataili i ukryli wśród swoich rzeczy. ¹² Izraelici nie zdołają odeprzeć swoich wrogów, uciekną przed nimi, bo ściągnęli klątwę na siebie. Tak długo nie będę z wami, dopóki nie zgładzicie obciążonych klątwą wśród was. ¹³ Wstań, oczyść lud i rozkaż: «Oczyśćcie się na dzień jutrzejszy! Tak bowiem powiedział Pan, Bóg Izraela: Izraelu, wśród was jest rzecz podlegająca klątwie. Nie zdołacie się oprzeć wrogom, dopóki nie usuniecie spośród was tego, co podlega klątwie. ¹⁴ Jutro rano będziecie podchodzić kolejno według waszych plemion. Plemię, które Pan wskaże losem, będzie podchodziło poszczególnymi rodami. A ród, który Pan wskaże losem, będzie podchodził poszczególnymi rodzinami, a z tej rodziny, na którą Pan wskaże losem, podchodzić będą poszczególni mężczyźni. ¹⁵ Ten, który zostanie wskazany, z powodu rzeczy podlegającej klątwie, ma zostać spalony w ogniu – tak on, jak i wszystko, co do niego należy, bo sprzeniewierzył się przymierzu z Panem i dopuścił się rzeczy haniebnej w Izraelu»”.

WYKRYCIE WINNEGO I KARA

¹⁶ Jozue wstał wcześnie rano i kazał podchodzić poszczególnym plemionom. Los wskazał plemię Judy. ¹⁷ Następnie rozkazał podchodzić poszczególnym rodom Judy, a los wskazał ród Zerachitów. Wtedy rozkazał rodowi Zerachitów podchodzić poszczególnymi rodzinami, a los wskazał Zabdiego. ¹⁸ Rozkazał więc, by z jego rodziny podchodzili poszczególni mężczyźni, a los wskazał Akana, syna Karmiego, który był synem Zabdiego, a ten synem Zeracha z plemienia Judy. ¹⁹ Wówczas Jozue rzekł do Akana: „Synu mój, oddaj chwałę Panu, Bogu Izraela, i okaż Mu cześć. Powiedz mi, co zrobiłeś. Nie ukrywaj tego przede mną”. ²⁰ Akan odpowiedział Jozuemu: „To prawda, że zgrzeszyłem przeciw Panu, Bogu Izraela. Oto co uczyniłem: ²¹ Kiedy wśród łupów zobaczyłem piękny płaszcz z Szinearu, dwieście syklów srebra i sztabkę złota ważącą pięćdziesiąt syklów, wtedy zapragnąłem tych rzeczy i wziąłem je sobie. Są one zakopane w ziemi, na środku mojego namiotu, a srebro jest na samym spodzie”. ²² Jozue wysłał więc posłańców, a ci pobiegli do tego namiotu. I rzeczywiście, rzeczy te były zakopane w namiocie, a srebro znajdowało się na samym spodzie. ²³ Wzięli je więc ze środka namiotu i przynieśli do Jozuego i wszystkich Izraelitów, a następnie złożyli przed Panem. ²⁴ Wtedy Jozue w obecności całego Izraela wziął Akana, syna Zeracha, a wraz z nim srebro, płaszcz, sztabkę złota, jego synów i córki, jego woły, osły, owce, namiot i to wszystko, co do niego należało, i zaprowadził ich do Doliny Akor. ²⁵ Wówczas Jozue powiedział: „Jak ty sprowadziłeś na nas nieszczęście, tak niech Pan sprowadzi je dziś na ciebie!”. Wszyscy Izraelici ich kamienowali, a po ukamienowaniu spalili w ogniu. ²⁶ Potem wznieśli nad nimi wielki stos kamieni, który istnieje aż do dziś. Wtedy uśmierzył się gniew Pana. Dlatego to miejsce nazywa się Doliną Akor aż po dzień dzisiejszy.

NOWY PLAN ZDOBYCIA AJ

Rozdział 8

8 ¹Pan powiedział do Jozuego: „Nie bój się i nie upadaj na duchu. Weź ze sobą wszystkich wojowników i ruszaj przeciwko Aj. Patrz, oto daję w twoje ręce króla Aj, jego lud, miasto i kraj. ²Postąpisz z Aj i jego królem tak samo, jak postąpiłeś z Jerychem i jego królem. Tym razem będziecie mogli wziąć sobie łupy i bydło. Przygotuj zasadzkę przeciwko miastu po jego drugiej stronie”.

PLAN JOZUEGO

³ Jozue postawił na nogi wszystkich wojowników, aby uderzyć na Aj. Wybrał trzydzieści tysięcy dzielnych wojowników i wysłał ich nocą, ⁴ dając im taki rozkaz: „Uważajcie! Przygotujecie zasadzkę na miasto po jego drugiej stronie. Nie oddalajcie się zbytnio od miasta i bądźcie wszyscy w pogotowiu. ⁵ Ja natomiast i cały lud, który będzie ze mną, podejdziemy pod miasto. Gdy oni ruszą przeciwko nam, jak za pierwszym razem, będziemy przed nimi uciekać. ⁶ Oni zaś będą iść za nami, aż ich odciągniemy od miasta, bo sobie pomyślą: «Uciekają przed nami jak za pierwszym razem». Gdy my będziemy przed nimi uciekać, ⁷ wy wyjdziecie z zasadzki i zajmiecie miasto. Pan, wasz Bóg, odda je w wasze ręce. ⁸ Gdy zajmiecie miasto, macie je podpalić. Postąpicie tak według nakazu Pana. Uważajcie! To jest mój rozkaz!”. ⁹ Potem Jozue ich wyprawił, a oni poszli na wyznaczone miejsce zasadzki i zajęli pozycję między Betel a Aj, po zachodniej stronie Aj. Jozue natomiast spędził tę noc wśród ludu.

¹⁰ Wcześnie rano Jozue wstał, dokonał przeglądu wojska i idąc na czele ludu wraz ze starszymi Izraela, wyruszył przeciwko Aj. ¹¹ Wszyscy wojownicy, którzy z nim wyruszyli, podeszli aż pod samo miasto. Następnie rozbili obóz po północnej stronie Aj. Między nimi a Aj rozciągała się dolina.

¹² Następnie Jozue wziął około pięć tysięcy wojowników i umieścił ich w zasadzce między Betel a Aj, po zachodniej stronie miasta. ¹³ Lud zaś tak był rozmieszczony: główny obóz znajdował się po północnej stronie miasta, a jego tylne oddziały po zachodniej stronie miasta. Jozue spędził tę noc w środku doliny.

ZDOBYCIE MIASTA AJ

¹⁴ Gdy król Aj zauważył, co się stało, zerwał się o świcie na nogi i razem z całym swoim wojskiem wyruszył, aby walczyć z Izraelem na zboczu naprzeciwko Araby. Król jednak nie wiedział, że za miastem przygotowana jest zasadzka. ¹⁵ Gdy Jozue pozwolił uderzyć na siebie, cały Izrael zaczął uciekać przed nimi drogą wiodącą na pustynię. ¹⁶ Wtedy król Aj i jego dowódcy wezwali cały lud, jaki był w mieście, aby ruszył w pościg za nimi. Gdy jednak ścigali Jozuego, oddalili się od miasta. ¹⁷ Nikt nie pozostał w Aj ani w Betel, wszyscy ruszyli w pogoń za Izraelem. Miasto zaś zostawili otwarte, gdy ścigali Izraela.

¹⁸ Wtedy Pan powiedział do Jozuego: „Wyciągnij oszczep, który trzymasz w ręce, w kierunku Aj, ponieważ oddaję je tobie”. Jozue wyciągnął oszczep, który miał w ręku, w kierunku miasta. ¹⁹ Zaledwie wyciągnął rękę, ci, którzy byli w zasadzce, natychmiast zerwali się ze swojego miejsca, ruszyli biegiem na miasto, zajęli je i szybko podpalili.

²⁰ Gdy ludzie z Aj obejrzeli się za siebie, zobaczyli dym unoszący się z miasta ku niebu, a nie mieli już sił, żeby uciekać w tę lub tamtą stronę. Tymczasem lud, który uciekał na pustynię, zwrócił się teraz przeciwko ścigającym. ²¹ Skoro tylko Jozue i cały Izrael spostrzegli, że ukryci w zasadzce wojownicy zajęli miasto i że nad miastem unosi się dym, zawrócili i uderzyli na ludzi z Aj. ²² Kiedy więc tamci z miasta ruszyli im naprzeciw, ludzie z Aj znaleźli się w środku, mając Izraelitów z jednej i drugiej strony. Izraelici walczyli z nimi, aż nikt nie pozostał przy życiu ani nie uciekł. ²³ Lecz króla Aj schwytali żywego i przyprowadzili do Jozuego. ²⁴ Gdy Izraelici zabili wszystkich mieszkańców Aj na pustyni, gdzie ich ścigali, i gdy już wszyscy, aż do ostatniego, padli od miecza, cały Izrael zawrócił do Aj i wyciął mieczem jego mieszkańców. ²⁵ Poległych tego dnia, zarówno mężczyzn, jak i kobiet, było dwanaście tysięcy, czyli wszyscy ludzie z Aj.

KLĄTWA

²⁶ Jozue nie cofnął uniesionej ręki, w której trzymał oszczep, póki na skutek rzuconej klątwy nie wycięto w pień wszystkich mieszkańców Aj. ²⁷ Izrael wziął sobie tylko bydło i łupy tego miasta, według polecenia, jakie Pan dał Jozuemu. ²⁸ Tak Jozue spalił Aj i zamienił je na wieki w stos gruzów, jak to jest po dzień dzisiejszy. ²⁹ Króla Aj powiesił na drzewie, gdzie wisiał aż do wieczora. Gdy słońce zaszło, Jozue kazał zdjąć z drzewa jego zwłoki. Rzucili je przed bramą miasta, a nad nimi wznieśli wielki stos kamieni, który istnieje tam po dzień dzisiejszy.

OŁTARZ NA GÓRZE EBAL I ODCZYTANIE PRAWA

³⁰ Wtedy Jozue zbudował na górze Ebal ołtarz dla Pana, Boga Izraela, ³¹ zgodnie z tym, co Mojżesz, sługa Pana, nakazał Izraelitom; zgodnie z tym, co zostało zapisane w księdze Prawa Mojżesza: ołtarz z nieociosanych kamieni, których nie tknęło żelazo. Złożyli na nim dla Pana ofiary całopalne i ofiary wspólnotowe.

³² W tym miejscu umieścił na kamieniach odpis Prawa Mojżesza, które Mojżesz napisał dla Izraelitów. ³³ A cały Izrael – zarówno cudzoziemcy, jak i swoi – wraz ze starszymi, zwierzchnikami i sędziami, stali po obu stronach arki, naprzeciw kapłanów lewickich noszących Arkę Przymierza Pana. Połowa stała po stronie góry Garizim, a połowa po stronie góry Ebal, jak niegdyś polecił Mojżesz, sługa Pana, żeby błogosławili lud Izraela. ³⁴ Potem Jozue odczytał całe prawo, błogosławieństwo i przekleństwo, to wszystko, co zostało zapisane w księdze prawa. ³⁵ Z tego wszystkiego, co nakazał Mojżesz, Jozue nie opuścił ani słowa, ale je odczytał wobec całego zgromadzenia Izraela, kobiet, dzieci i cudzoziemców, którzy z nimi wędrowali.

KOALICJA ANTYIZRAELSKA

Rozdział 9

9 ¹Gdy się o tym dowiedzieli wszyscy królowie zamieszkali za Jordanem, w okolicach górzystych, nizinnych i na całym wybrzeżu Wielkiego Morza aż po Liban: Chetyci, Amoryci, Kananejczycy, Peryzzyci, Chiwwici i Jebusyci, ²połączyli się, aby wspólnie walczyć przeciwko Jozuemu i Izraelowi.

PODSTĘP GABAONITÓW

³ Kiedy więc mieszkańcy Gabaonu dowiedzieli się, co Jozue zrobił z miastami Jerycho i Aj, ⁴ uciekli się do podstępu. Wybrali się w drogę, zaopatrując się w żywność. Włożyli na osły stare wory i zużyte worki skórzane na wino, podarte i połatane. ⁵ Na nogach mieli zniszczone i połatane sandały, na sobie stare ubrania, a cały zapas chleba, w który byli zaopatrzeni, był suchy i pokruszony.

⁶ Przybyli do Jozuego, do obozu w Gilgal, i powiedzieli do niego i do Izraelitów: „Przybywamy z dalekiego kraju. Zawrzyjcie teraz z nami przymierze”. ⁷ Izraelici odpowiedzieli Chiwwitom: „A może wy mieszkacie wśród nas? Jakże więc mamy zawrzeć z wami przymierze?”. ⁸ Odpowiedzieli Jozuemu: „Jesteśmy twoimi sługami”. Jozue ich zapytał: „Kim jesteście i skąd przybywacie?”. ⁹ Odpowiedzieli mu: „Twoi słudzy przybywają z bardzo dalekiego kraju, ze względu na imię Pana, Boga twojego. Dotarła bowiem do nas wieść o Nim, o wszystkim, co uczynił w Egipcie, ¹⁰ i o tym, co zrobił obydwu królom amoryckim za Jordanem: Sichonowi, królowi Cheszbonu, i Ogowi, królowi Baszanu, który mieszkał w Asztarot. ¹¹ Starsi i wszyscy mieszkańcy naszego kraju polecili nam: «Zaopatrzcie się w żywność na drogę i idźcie im naprzeciw. Powiedzcie im: Jesteśmy waszymi sługami. Zawrzyjcie teraz z nami przymierze». ¹² Zapas chleba, który wzięliśmy z naszych domów, był jeszcze ciepły, gdyśmy do was wyruszali. A oto teraz jest suchy i pokruszony. ¹³ Worki skórzane na wino, gdy je napełnialiśmy, były nowe, a teraz są podarte. Także nasze ubrania i sandały zniszczyły się podczas bardzo długiej podróży”. ¹⁴ Wtedy mężczyźni przyjęli od nich zapasy, lecz nie radzili się Pana. ¹⁵ Jozue zapewnił im pokój i zawarł z nimi przymierze, gwarantując im życie. Także przywódcy zgromadzenia potwierdzili im to przysięgą.

¹⁶ Po upływie trzech dni od zawarcia z nimi przymierza dowiedzieli się, że oni są sąsiednim ludem i mieszkają wśród nich. ¹⁷ Wtedy Izraelici wyruszyli i po trzech dniach przybyli do ich miast, którymi były: Gabaon, Kefira, Beerot i Kiriat-Jearim. ¹⁸ Izraelici nie wytracili ich, ponieważ przywódcy zgromadzenia złożyli im przysięgę na Pana, Boga Izraela. Jednakże całe zgromadzenie narzekało na przywódców.

POZYCJA SPOŁECZNA GABAONITÓW W IZRAELU

¹⁹ Wtedy wszyscy przywódcy powiedzieli do całego zgromadzenia: „Złożyliśmy im przysięgę na Pana, Boga Izraela, dlatego teraz nie możemy ich nawet tknąć. ²⁰ Postąpimy z nimi tak: darujemy im życie, aby nie dosięgnął nas gniew z powodu przysięgi, którą im złożyliśmy”. ²¹ Przywódcy zadecydowali więc: „Niech pozostaną przy życiu”. Mieli natomiast rąbać drzewo i nosić wodę dla całego zgromadzenia, zgodnie z tym, co im zlecili przywódcy. ²² Jozue wezwał ich i zapytał: „Dlaczego oszukaliście nas, mówiąc: «Mieszkamy od was bardzo daleko», gdy przecież mieszkacie pośród nas? ²³ Dlatego odtąd będziecie przeklęci. Nigdy nie przestaniecie być niewolnikami do rąbania drzewa i noszenia wody dla domu mojego Boga”. ²⁴ Odpowiedzieli Jozuemu: „Twoim sługom dokładnie opowiedziano, że Pan, twój Bóg, polecił Mojżeszowi, swojemu słudze, dać wam cały ten kraj i zgładzić przed wami wszystkich jego mieszkańców. Z waszego powodu bardzo baliśmy się o nasze życie i dlatego tak właśnie postąpiliśmy. ²⁵ Teraz jesteśmy w twoich rękach. Uczyń z nami to, co uważasz za dobre i słuszne”. ²⁶ Postąpił z nimi w ten sposób, że uwolnił ich z rąk Izraelitów, dlatego ich nie zabili. ²⁷ Tego dnia przeznaczył ich Jozue do rąbania drzewa i noszenia wody dla zgromadzenia i na potrzeby ołtarza Pana – w miejscu, które On sobie wybierze. I tak czynią oni do dziś.

KOALICJA PIĘCIU KRÓLÓW AMORYCKICH

Rozdział 10

10 ¹Adonisedek, król Jerozolimy, dowiedział się, że Jozue zdobył Aj i rzucił na nie klątwę. Postąpił z Aj i jego królem tak samo jak z Jerychem i jego królem. Mieszkańcy Gabaonu zawarli natomiast pokój z Izraelitami i mieszkają pośród nich. ²Wtedy przeraził się niezmiernie, bo Gabaon był wielkim miastem, jednym z miast królewskich. Był także większy od Aj, a wszyscy jego mężczyźni byli waleczni. ³Adonisedek, król Jerozolimy, posłał więc wezwanie do Hohama, króla Hebronu, do Pirama, króla Jarmutu, do Jafii, króla Lakisz, i do Debira, króla Eglonu: ⁴„Przyjdźcie mi z pomocą, byśmy mogli wspólnie uderzyć na Gabaon, gdyż zawarł pokój z Jozuem i Izraelitami”. ⁵Tych pięciu królów amoryckich: król Jerozolimy, król Hebronu, król Jarmutu, król Lakisz i król Eglonu, sprzymierzyło się i wyruszyło wraz z całym swoim wojskiem. Rozbili obóz naprzeciw Gabaonu i uderzyli na niego.

POMOC JOZUEGO DLA GABAONITÓW

⁶ Wtedy mieszkańcy Gabaonu skierowali wezwanie do Jozuego, przebywającego w obozie w Gilgal: „Nie odmawiaj pomocy twoim sługom! Przybądź prędko! Wybaw nas i wspomóż, bo wszyscy królowie amoryccy mieszkający w górach zgromadzili się przeciwko nam”.

⁷ Wyruszył więc Jozue z Gilgal z całym wojskiem i wszystkimi najdzielniejszymi wojownikami. ⁸ A Pan powiedział Jozuemu: „Nie lękaj się ich, ponieważ oddaję ich w twoją moc. Żaden z nich nie umknie przed tobą”. ⁹ Po całonocnym marszu z Gilgal Jozue nagle na nich uderzył.

¹⁰ PAN sprawił, że wpadli w panikę na widok Izraelitów, którzy zwyciężyli ich pod Gabaonem. Potem ścigał ich w kierunku wzgórza Bet-Choron i gromił aż do Azeki i Makkedy. ¹¹ Gdy uciekali przed Izraelitami po zboczu wzgórza Bet-Choron aż do Azeki, Pan rzucał na nich z nieba wielkie kamienie. Więcej ich poległo od gradu kamieni niż od miecza Izraelitów.

¹² Gdy Pan wydał Amorytów Izraelitom, Jozue powiedział do Pana w obecności Izraelitów:

„Stań, słońce, nad Gabaonem

i ty, księżycu, nad doliną Ajjalonu!”.

¹³ Zatrzymało się słońce

i księżyc stanął,

aż pomścił się lud nad swoimi wrogami.

A czyż nie jest to zapisane w Księdze Sprawiedliwego: „Zatrzymało się słońce pośrodku nieba i nie spieszyło ku zachodowi przez cały dzień”? ¹⁴ Podobny dzień nie zdarzył się ani przedtem, ani potem, gdy Pan wysłuchał prośby człowieka, bo to Pan walczył po stronie Izraela. ¹⁵ Potem Jozue wraz z całym Izraelem wrócił do obozu w Gilgal.

PIĘCIU KRÓLÓW UKRYTYCH W PIECZARZE MAKKEDY

¹⁶ Tymczasem pięciu królów uciekło i ukryło się w pieczarze w Makkedzie. ¹⁷ Powiadomiono o tym Jozuego: „Znaleziono pięciu królów ukrytych w pieczarze w Makkedzie”. ¹⁸ Wtedy Jozue rozkazał: „Zatoczcie wielkie głazy na otwór pieczary i postawcie przy niej ludzi, aby ich strzegli. ¹⁹ A wy nie zatrzymujcie się! Ścigajcie wrogów i uderzajcie na ich tyły! Nie dopuśćcie do tego, aby schronili się w swoich miastach, ponieważ Pan, Bóg wasz, oddał ich w wasze ręce”.

²⁰ Jozue i Izraelici zakończyli walkę, zadając wrogom klęskę. Wybili niemal wszystkich, jedynie niektórzy zdołali zbiec i schronić się w warownych miastach. ²¹ Potem cały lud wrócił bezpiecznie do obozu Jozuego w Makkedzie. Nikt nie odważył się wypowiedzieć nawet słowa przeciwko Izraelitom.

²² Wtedy Jozue powiedział: „Otwórzcie wejście do pieczary i wyprowadźcie do mnie tych pięciu królów”. ²³ Wykonali rozkaz i wyprowadzili do niego z pieczary pięciu królów: króla Jerozolimy, króla Hebronu, króla Jarmutu, króla Lakisz i króla Eglonu. ²⁴ Gdy przyprowadzili ich do Jozuego, zwołał on wszystkich Izraelitów i rzekł do przywódców wojskowych, którzy maszerowali razem z nim: „Podejdźcie i postawcie nogi na karkach tych królów”. Ci podeszli i postawili nogi na ich karkach. ²⁵ Wtedy Jozue powiedział: „Nie bójcie się i nie upadajcie na duchu! Bądźcie dzielni i odważni, ponieważ Pan tak uczyni wszystkim waszym wrogom, z którymi będziecie walczyć”. ²⁶ Potem Jozue uśmiercił królów i powiesił na pięciu drzewach, na których wisieli aż do wieczora. ²⁷ O zachodzie słońca Jozue kazał zdjąć ich z drzew i wrzucić do pieczary, w której się ukrywali. Następnie zamknięto wejście do pieczary wielkimi głazami, które znajdują się tam do dziś.

ZDOBYCIE SZEŚCIU MIAST POŁUDNIOWYCH

²⁸ Tego samego dnia Jozue zdobył Makkedę, rozgromił ją mieczem i pokonał jej króla. Obłożył klątwą ludzi oraz wszystkie istoty żywe, jakie w niej były, tak że nie pozostał nikt. Z królem Makkedy postąpił tak samo jak z królem Jerycha.

²⁹ Z Makkedy Jozue wyruszył z całym Izraelem przeciwko Libnie i walczył z nią. ³⁰ Także Libnę wraz z jej królem wydał PAN w ręce Izraela. Mieczem wycięli w niej wszystkie istoty żywe, jakie tam były, tak że nie pozostał nikt. Z jej królem postąpił tak samo jak z królem Jerycha.

³¹ Z Libny Jozue ruszył z całym Izraelem przeciwko Lakisz. Oblegał je i toczył z nim wojnę. ³² PAN wydał także Lakisz w ręce Izraela, które zdobyli na drugi dzień. Mieczem wycięli wszystkie istoty żywe, jakie tam były. Postąpili tak samo jak w Libnie. ³³ Wtedy Horam, król Gezer, ruszył z odsieczą do Lakisz, lecz Jozue rozgromił go i jego lud, tak że nikt nie ocalał.

³⁴ Z Lakisz Jozue ruszył z całym Izraelem do Eglonu. Oblegał go i toczył z nim wojnę. ³⁵ Zdobył go tego samego dnia. Wtedy też obłożył go klątwą i mieczem wyciął wszystkie istoty żywe, jakie tam były. Postąpił tu tak samo jak w Lakisz.

³⁶ Z Eglonu Jozue wyprawił się z całym Izraelem do Hebronu i toczył z nim wojnę. ³⁷ Zdobył go, a mieszkańców i króla wyciął mieczem. We wszystkich okolicznych miastach zgładził wszystkie istoty żywe, jakie tylko w nich były, tak że nie pozostał nikt. Postąpił tak samo jak w Eglonie: obłożył klątwą miasto oraz wszystkie istoty żywe, jakie tam były.

³⁸ Następnie Jozue z całym Izraelem skierował się do Debiru i prowadził z nim wojnę. ³⁹ Zdobył go, a jego króla i wszystkie okoliczne miasta wyciął mieczem. Obłożył w nim klątwą wszystkie żywe istoty, tak że nie pozostał nikt. Z Debirem postąpił tak samo jak z Hebronem i jego królem albo z Libną i jej królem.

ZDOBYCIE POŁUDNIOWEGO KANAANU

⁴⁰ W ten sposób Jozue podbił cały kraj: wzgórza, Negeb, nizinę, górskie zbocza oraz wszystkich tamtejszych królów. Nie pozostawił nikogo. Wszystko, co miało w sobie tchnienie życia, obłożył klątwą, jak nakazał Pan, Bóg Izraela. ⁴¹ Jozue rozgromił ich od Kadesz-Barnea aż do Gazy, w całej ziemi Goszen aż po Gabaon. ⁴² Jozue pobił wszystkich tych królów i zdobył ich ziemie w ciągu jednej wyprawy, ponieważ Pan, Bóg Izraela, walczył po stronie Izraelitów. ⁴³ Potem Jozue z całym Izraelem wrócił do obozu w Gilgal.

KOALICJA KRÓLÓW PÓŁNOCNEGO KANAANU

Rozdział 11

11 ¹Gdy Jabin, król Chasoru, dowiedział się o tych wydarzeniach, powiadomił o nich Jobaba, króla Madonu, króla Szimronu, króla Akszafu ²i królów, którzy mieszkali w górach na północy, w Arabie – na południe od Kinneret, w Szefeli i w Nafot-Dor po stronie zachodniej; ³Kananejczyków ze wschodu i zachodu, Amorytów, Chetytów, Peryzzytów, Jebusytów z rejonów górskich i Chiwwitów spod Hermonu w kraju Mispa. ⁴Wyruszyli więc, a z nimi oddziały tak liczne jak piasek na morskim brzegu i do tego nieprzebrana liczba koni i rydwanów. ⁵Wszyscy ci królowie zjednoczyli się, wyruszyli i razem rozbili obóz nad wodami Meromu, aby walczyć z Izraelem.

ZWYCIĘSTWO JOZUEGO PRZY POTOKU MEROM

⁶ Wtedy Pan powiedział do Jozuego: „Nie bój się ich, gdyż sprawię, że jutro o tej porze wszyscy będą pobici przez Izraelitów. Ich koniom masz poprzecinać pęciny, a rydwany spalić”. ⁷ Jozue z całym wojskiem ruszył niespodziewanie przeciwko nim nad wody Meromu, gdzie na nich uderzył. ⁸ A Pan wydał ich w ręce Izraela. Pobili ich i ścigali aż do Wielkiego Sydonu, aż do Misrefot-Maim i doliny Mispa na wschodzie. Rozgromili ich doszczętnie, tak że nikt nie ocalał. ⁹ Jozue postąpił z nimi zgodnie z nakazem Pana: koniom podciął pęciny, a ich rydwany spalił.

ZDOBYCIE CHASORU I MIAST PÓŁNOCNEGO KANAANU

¹⁰ Następnie Jozue zawrócił i zdobył Chasor, a jego króla zabił mieczem. Dawniej Chasor stało bowiem na czele wszystkich tamtejszych królestw. ¹¹ Izraelici wycięli w nim mieczem wszystkie istoty żywe, zgodnie z prawem klątwy. Nie pozostał nikt, kto miał w sobie tchnienie życia. Chasor zaś spalili.

¹² Jozue zdobył wszystkie miasta tych królów, a ich samych pobił. Wytępił je mieczem, rzucając na nie klątwę, tak jak nakazał Mojżesz, sługa Pana. ¹³ Izrael jednak nie spalił tych miast, które były zbudowane na wzgórzach, z wyjątkiem Chasoru spalonego przez Jozuego. ¹⁴ Izraelici zabrali cały łup tych miast, także bydło wzięli sobie jako zdobycz. Tylko ludzi zabijali mieczem, aż ich doszczętnie zgładzili, tak że nie pozostał nikt, kto miał w sobie tchnienie życia.

JOZUE WYPEŁNIA NAKAZ MOJŻESZA

¹⁵ To, co Pan nakazał Mojżeszowi, swojemu słudze, Mojżesz nakazał Jozuemu, a Jozue to wykonał. Nie sprzeniewierzył się w żadnej sprawie, jaką Pan zlecił Mojżeszowi.

¹⁶ Jozue zdobył więc cały ten kraj: góry, cały Negeb, całą ziemię Goszen, Szefelę, Arabę, wzgórza izraelskie i równiny. ¹⁷ Pokonał, pojmał i zgładził wszystkich królów od góry Chalak, wznoszącej się ku Seirowi, aż do Baal-Gad, leżącego w dolinie Libanu u stóp góry Hermon. ¹⁸ Przez długi czas Jozue prowadził wojnę z tymi królami. ¹⁹ Nie było miasta, które by zawarło pokój z Izraelitami, z wyjątkiem Chiwwitów mieszkających w Gabaonie. Wszystkie zdobyli podczas wojny. ²⁰ Bo Pan to sprawił, że zawzięli się, by prowadzić wojnę z Izraelitami, i dotknęła ich klątwa, aby nie było dla nich miłosierdzia, lecz żeby zostali doszczętnie zgładzeni, jak Pan nakazał Mojżeszowi.

WYTĘPIENIE ANAKITÓW

²¹ W tym czasie Jozue wyruszył i wytępił Anakitów z terenów górskich, z Hebronu, z Debiru, z Anab, ze wszystkich gór judzkich i ze wszystkich gór izraelskich. Jozue rzucił klątwę na wszystkie te miasta. ²² Odtąd nie było już Anakitów w kraju Izraelitów, pozostali jedynie w Gazie, w Gat i Aszdodzie. ²³ Jozue, zgodnie z tym wszystkim, co Pan zapowiedział Mojżeszowi, zajął cały kraj. Dał go w posiadanie Izraelowi, rozdzielając odpowiednio do podziału na plemiona. Wtedy w kraju zapanował pokój.

KRÓLOWIE POKONANI NA WSCHÓD OD JORDANU

Rozdział 12

12 ¹Oto królowie kraju, który zdobyli Izraelici i wzięli w posiadanie ich ziemie leżące za Jordanem na wschodzie, od potoku Arnon do góry Hermon oraz w całej Arabie na wschodzie: ²Sichon, król Amorytów, który mieszkał w Cheszbonie i panował od Aroeru, leżącego nad brzegiem potoku Arnon, w jego środkowym biegu, aż do rzeki Jabbok, będącej granicą z Ammonitami, czyli nad połową Gileadu, ³oraz od Araby do wschodnich brzegów morza Kinneret, aż po wschodnie brzegi Morza Araby, czyli Morza Słonego, w kierunku Bet-Jeszimot, i bardziej na południe aż do podnóża zboczy Pisga.

⁴ Ponadto Og, król Baszanu, jeden z ostatnich Refaitów, który mieszkał w Asztarot i Edrei. ⁵ Obszar, nad którym panował, obejmował górę Hermon, Salkę, cały Baszan i sięgał do granicy z Geszurytami i Maakatytami; obejmował także połowę Gileadu, aż do granicy z Sichonem, królem Cheszbonu.

⁶ Pokonał ich Mojżesz, sługa Pana, wraz z Izraelitami. Następnie Mojżesz dał ten kraj w posiadanie Rubenitom, Gadytom i połowie plemienia Manassesa.

KRÓLOWIE POKONANI NA ZACHÓD OD JORDANU

⁷ A oto królowie pobici przez Jozuego i Izraelitów po zachodniej stronie Jordanu, od Baal-Gad leżącego w dolinie Libanu do góry Chalak wznoszącej się ku Seirowi, których ziemie Jozue dał w posiadanie plemionom izraelskim, odpowiednio do dokonanego podziału – ⁸ w górach, w Szefeli, w Arabie, na zboczach górskich, na pustyni i w Negebie, na ziemiach Chetytów, Amorytów, Kananejczyków, Peryzzytów, Chiwwitów i Jebusytów:

⁹ król Jerycha – jeden, król Aj leżącego obok Betel – jeden,

¹⁰ król Jerozolimy – jeden, król Hebronu – jeden,

¹¹ król Jarmutu – jeden, król Lakisz – jeden,

¹² król Eglonu – jeden, król Gezer – jeden,

¹³ król Debiru – jeden, król Gederu – jeden,

¹⁴ król Chormy – jeden, król Aradu – jeden,

¹⁵ król Libny – jeden, król Adullam – jeden,

¹⁶ król Makkedy – jeden, król Betel – jeden,

¹⁷ król Tappuach – jeden, król Cheferu – jeden,

¹⁸ król Afek – jeden, król Szaronu – jeden,

¹⁹ król Madonu – jeden, król Chasoru – jeden,

²⁰ król Szimronu-Meronu – jeden, król Akszafu – jeden,

² ¹ król Tanaku – jeden, król Megiddo – jeden,

²² król Kadesz – jeden, król Jokneamu – jeden,

²³ król Doru na równinie Dor – jeden,

król Gojim należącego do Gilgal – jeden,

²⁴ król Tirsy – jeden. Razem trzydziestu jeden królów.

PODZIAŁ ZIEMI OBIECANEJ

KRAJE POZOSTAŁE DO ZDOBYCIA

Rozdział 13

13 ¹ Gdy Jozue był już w bardzo podeszłym wieku, Pan powiedział do niego: „Zestarzałeś się i posunąłeś w latach, a pozostał jeszcze bardzo duży obszar kraju do zdobycia. ² Oto ziemie, które pozostały: wszystkie okręgi Filistynów i Geszurytów, ³ od Szichoru na wschodzie Egiptu aż do granic Ekronu leżącego na północy, który uważa się za kananejską własność pięciu książąt filistyńskich: Gazy, Aszdodu, Aszkelonu, Gat i Ekronu, oraz Awwici ⁴ na południu. Cały kraj Kananejczyków od Ary należącej do Sydończyków aż do Afeki i granicy z Amorytami. ⁵ Kraj Gebalitów i cały Liban w kierunku wschodnim, od Baal-Gad u stóp góry Hermon, aż do Lebo-Chamat. ⁶ Ja sam wypędzę przed Izraelitami wszystkich mieszkańców terenów górskich, od Libanu do Misrefot-Maim, i wszystkich Sydończyków. Ty natomiast przydziel go na własność Izraelowi, tak jak ci nakazałem. ⁷ Teraz podziel kraj na części pomiędzy dziewięć plemion i połowę plemienia Manassesa”.

PODZIAŁ ZIEM PO WSCHODNIEJ STRONIE JORDANU

⁸ Połowa plemienia Manassesa, Rubenici i Gadyci otrzymali razem z innymi posiadłość, którą dał im Mojżesz za Jordanem, po stronie wschodniej, bo tę część wyznaczył im Mojżesz, sługa Pana: ⁹ od Aroeru, leżącego na brzegu potoku Arnon, i miasta, które jest w środku doliny, cały płaskowyż od Medeby do Dibonu; ¹⁰ wszystkie miasta Sichona, króla Amorytów, który panował w Cheszbonie, aż do granicy Ammonitów; ¹¹ ponadto Gilead, terytorium Geszurytów i Maakatytów, cały łańcuch góry Hermon i cały Baszan aż do Salka; ¹² w Baszanie zaś całe królestwo Oga, który panował w Asztarot i w Edrei. Był on ostatnim z Refaitów, których Mojżesz pokonał i pozbawił ziemi. ¹³ Izraelici jednak nie wypędzili Geszurytów i Maakatytów, dlatego do dziś mieszkają oni wśród Izraelitów. ¹⁴ Tylko plemię Lewiego nie otrzymało swojej części, ponieważ jego częścią są ofiary spalane dla Pana, Boga Izraela, tak jak mu powiedział.

PLEMIĘ RUBENA

¹⁵ Mojżesz wyznaczył część dla plemienia Rubena, odpowiednio do jego rodów. ¹⁶ Otrzymali obszar od Aroeru leżącego na brzegu potoku Arnon i miasta, które jest w środku doliny, cały płaskowyż sięgający do Medeby, ¹⁷ Cheszbone i wszystkie miasta należące do niego, jakie znajdują się na płaskowyżu: Dibon, Bamot-Baal, Bet-Baal-Meon, ¹⁸ Jahsa, Kedemot, Mefaat, ¹⁹ Kiriataim, Sibma, Seret-Haszszachar, które leży na górze ponad doliną, ²⁰ Bet-Peor, zbocza Pisga, Bet-Jeszimot,²¹ czyli wszystkie miasta płaskowyżu, całe królestwo Sichona, króla Amorytów, który panował w Cheszbonie, zanim Mojżesz pokonał jego i książąt Madianu: Ewiego, Rekema, Chura i Rebę, którzy byli wasalami Sichona, gdy zamieszkiwali ten kraj. ²² Izraelici zabili również Balaama, syna Beora, wróżbitę, który padł od miecza wraz z innymi. ²³ Granicą posiadłości synów Rubena był Jordan. Taka jest własność plemienia Rubena, odpowiednio do ich rodów, wraz z miastami i przyległymi wioskami.

PLEMIĘ GADA

²⁴ Mojżesz wyznaczył również część dla plemienia Gada, odpowiednio do jego rodów. ²⁵ Otrzymali okręg Jazer i wszystkie miasta Gileadu, połowę kraju Ammonitów aż do Aroeru leżącego naprzeciw Rabby, ²⁶ z kolei od Cheszbonu do Ramat-Mispa i Betonim, od Machanaim do terytorium Lo-Debar, ²⁷ a w dolinie: Bet-Haram, Bet-Nimra, Sukkot, Safon – resztę królestwa Sichona, króla Cheszbonu. Granicę stanowił Jordan aż do krańców morza Kinneret za Jordanem po stronie wschodniej. ²⁸ Takie jest dziedzictwo plemienia Gada, odpowiednio do ich rodów, wraz z miastami i przyległymi wioskami.

POŁOWA PLEMIENIA MANASSESA

²⁹ Mojżesz wyznaczył również część dla połowy plemienia Manassesa, odpowiednio do jego rodów. ³⁰ Ich ziemie, począwszy od Machanaim, obejmowały cały Baszan, całe królestwo Oga, króla Baszanu, wszystkie Osiedla Jaira leżące w Baszanie – w sumie sześćdziesiąt miast. ³¹ Połowa Gileadu, Asztarot, Edrei, miasta królestwa Oga w Baszanie przypadły w udziale potomkom Makira, syna Manassesa, a dokładnie połowie synów Manassesa, odpowiednio do ich rodów.

³² Takiego podziału własności dokonał Mojżesz na równinach Moabu za Jordanem, na wschód od Jerycha. ³³ Plemieniu Lewiego nie wyznaczył jednak żadnej części. Pan, Bóg Izraela, jest jego dziedzictwem, jak im sam powiedział.

PRZYGOTOWANIE DO PODZIAŁU ZIEMI KANAAN

Rozdział 14

14 ¹Oto co otrzymali Izraelici na dziedziczną posiadłość w kraju Kanaan i co im przydzielili kapłan Eleazar, Jozue, syn Nuna, i naczelnicy rodów plemion izraelskich. ²Zgodnie z nakazem Pana przekazanym przez Mojżesza, podziału ich dziedzictwa dokonano za pomocą losów, dla dziewięciu i pół plemion, ³Mojżesz bowiem wyznaczył już dziedzictwo dla dwóch i pół plemion za Jordanem. Dla Lewitów nie wyznaczył dziedzictwa wśród nich. ⁴Potomkowie Józefa stanowili dwa plemiona: Manassesa i Efraima. Lewici nie dostali w kraju swojej części, oprócz miast do zamieszkania z przyległymi do nich pastwiskami dla bydła i trzody. ⁵Izraelici uczynili to, co Pan nakazał Mojżeszowi, i podzielili kraj.

TERYTORIUM KALEBITÓW

⁶ Potomkowie Judy podeszli wtedy do Jozuego w Gilgal, a Kaleb Kenizzyta, syn Jefunnego, powiedział: „Wiesz, co Pan powiedział Mojżeszowi, człowiekowi Bożemu, w mojej i twojej sprawie w Kadesz-Barnea. ⁷ Miałem wtedy czterdzieści lat, gdy Mojżesz, sługa Pana, wysłał mnie z Kadesz-Barnea, żebym wybadał kraj, a ja przekazałem mu wiadomość zgodnie z moim przekonaniem. ⁸ Kiedy zaś moi bracia, którzy wyruszyli ze mną, zatrwożyli ludzi, ja pozostałem całkowicie wierny Panu, Bogu mojemu. ⁹ W tym dniu Mojżesz przysiągł: «Ziemia, po której kroczyły twoje nogi, będzie należeć do ciebie i do twojego potomstwa na zawsze, gdyż okazałeś się całkowicie wierny Panu, Bogu mojemu». ¹⁰ Do dziś Pan zachował mnie przy życiu, tak jak obiecał. Pan powiedział to Mojżeszowi czterdzieści pięć lat temu, gdy Izrael wędrował po pustyni. A choć dziś mam osiemdziesiąt pięć lat, ¹¹ to wciąż jeszcze jestem mocny jak wtedy, gdy Mojżesz mnie posyłał. Jaką siłę miałem wtedy, taką mam dziś, by ruszać na wojnę i z niej powracać. ¹² Teraz więc daj mi tę górzystą krainę, o której Pan wtedy mówił. Zapewne słyszałeś tamtego dnia, że mieszkają w niej Anakici, a ich miasta są wielkie i warowne. Jeśli Pan będzie ze mną, wypędzę ich, jak Pan zapowiedział”. ¹³ Wtedy Jozue pobłogosławił Kaleba, syna Jefunnego, i dał mu Hebron jako dziedziczną posiadłość. ¹⁴ Dlatego Hebron należy aż do dziś do Kaleba, syna Jefunnego, Kenizzyty, jako dziedziczna posiadłość, gdyż był on całkowicie wierny Panu, Bogu Izraela. ¹⁵ Pierwotna nazwa Hebronu brzmiała Kiriat-Arba. Arba był najwyższym człowiekiem wśród Anakitów. Potem kraj odpoczął od wojny.

TERYTORIUM PLEMIENIA JUDY

Rozdział 15

15 ¹Część, która w wyniku losowania przypadła poszczególnym rodom plemienia Judy, sięgała aż do granic Edomu, obejmując na południu pustynię Sin po jej najdalszy kraniec. ²Ich granica na południu zaczyna się od końca Morza Słonego, przy półwyspie zwróconym ku południowi, ³biegnie dalej na południe do Wzgórza Skorpionów, przechodzi przez Sin, potem wznosi się po południowej stronie Kadesz-Barnea, przemierza Chesron, biegnie ku Addar i zawraca do Karka. ⁴Dalej przechodzi przez Asmon i biegnie wzdłuż Potoku Egipskiego, aż do jego ujścia w morze. Taka jest ich granica na południu. ⁵Granicę wschodnią stanowi Morze Słone aż do ujścia Jordanu. Granica północna biegnie od półwyspu przy ujściu Jordanu, ⁶dalej wznosi się do Bet-Cho-gla, przechodzi po stronie północnej Bet-Araba, potem wznosi się do Kamienia Bohana, syna Rubena. ⁷Następnie granica ta wznosi się do Debiru powyżej Doliny Akor, potem zwraca się na północ w stronę Gilgal poprzez południową dolinę leżącą obok wzgórza Adummim, dalej biegnie wzdłuż wód En-Szemesz aż do ich ujścia do En-Rogel. ⁸Potem granica ta przemierza dolinę Ben-Hinnom po południowym stoku Jebusytów, czyli Jerozolimy, a następnie prowadzi na szczyt góry, która się wznosi ponad doliną Hinnom na zachodzie, przy północnym krańcu doliny Refaim. ⁹Później granica ta zmierza ze szczytu góry w kierunku źródła Wód Naftoach, a stąd ku miastom góry Efron. Potem kieruje się ku Baala, czyli Kiriat-Jearim. ¹⁰Od Baala granica ta skręca ku zachodowi, ku górze Seir, przebiega po północnym stoku góry Jearim, czyli Kesalon, zniża się do Bet-Szemesz, a następnie przechodzi przez Timnę, ¹¹po czym kieruje się ku północnym stokom Ekronu, skręca do Szikronu, biegnie przez górę Baali, dochodzi do Jabneel i kończy się przy morzu. ¹²Zachodnią granicę stanowi Wielkie Morze. Taka jest granica wokół posiadłości potomków Judy, odpowiednio do ich rodów.

KALEBICI ZAJMUJĄ TERYTORIUM HEBRONU

¹³ Kaleb, syn Jefunnego, otrzymał swoją część wśród potomków Judy, według polecenia Pana, które dał Jozuemu. Otrzymał Kiriat-Arba, czyli Hebron, które należało do ojca Anaka. ¹⁴ Kaleb wypędził z tego miejsca trzech synów Anaka: Szeszaja, Achimana, Talmaja, potomków Anaka. ¹⁵ Stamtąd wyruszył przeciwko mieszkańcom Debiru, który wcześniej nazywał się Kiriat-Sefer. ¹⁶ Wtedy Kaleb powiedział: „Temu, kto zdobędzie Kiriat-Sefer i zajmie je, dam za żonę moją córkę Aksę”. ¹⁷ Zdobył je Otniel, syn Kenaza, brata Kaleba, jemu więc dał za żonę swoją córkę, Aksę. ¹⁸ Kiedy przybyła do swojego męża, nakłaniała go, aby prosił jej ojca o pole. Gdy zsiadła z osła, Kaleb zapytał ją: „Czego sobie życzysz?”. ¹⁹ Odpowiedziała: „Okaż mi łaskę. Skoro dałeś mi ziemię Negeb, daj mi także źródła wód”. I dał jej źródła w górach i na nizinie.

WYKAZ MIAST NALEŻĄCYCH DO PLEMIENIA JUDY

²⁰ Oto dziedzictwo plemienia Judy odpowiednio do ich rodów. ²¹ Miasta, które znajdowały się w Negebie na krańcu plemienia Judy, w pobliżu granicy z Edomem, były następujące: Kabseel, Eder, Jagur, ²² Kina, Dimona, Adada, ²³ Kedesz, Chasor-Jetnan, ²⁴ Zif, Telam, Bealot, ²⁵ Chasor-Chadatta, Keriot-Chesron – czyli Chasor, ²⁶ Amam, Szema, Molada, ²⁷ Hasar-Gadda, Cheszmon, Bet-Pelet, ²⁸ Chasar-Szual, Beer-Szebas, Bizjota, ²⁹ Baala, Ijjim, Esem, ³⁰ Eltolad, Kesil, Chorma, ³¹ Siklag, Madmanna, Sansanna, ³² Lebaot, Szilchim, En-Rimmon. Razem dwadzieścia dziewięć miast wraz z przyległymi do nich wioskami.

³³ W Szefeli: Esztaol, Sora, Aszna, ³⁴ Zanoach, En--Gannim, Tappuach, Enam, ³⁵ Jarmut, Adullam, Soko, Azeka, ³⁶ Szaaraim, Aditaim, Gedera, Gederotaim: czternaście miast wraz z przyległymi do nich wioskami.

³⁷ Senan, Chadasza, Migdal-Gad, ³⁸ Dilan, Mispe, Jokteel, ³⁹ Lakisz, Boskat, Eglon, ⁴⁰ Kabon, Lachmas, Kitlisz, ⁴¹ Gederot, Bet-Dagon, Naama, Makkeda: szesnaście miast wraz z przyległymi do nich wioskami.

⁴² Libna, Eter, Aszan, ⁴³ Jeftach, Aszna, Nesib, ⁴⁴ Keila, Akzib, Maresza: dziewięć miast wraz z przyległymi do nich wioskami.

⁴⁵ Ekron wraz z przyległymi miastami i wioskami, ⁴⁶ od Ekronu natomiast aż do morza – wszystkie miasta leżące w pobliżu Aszdodu wraz z przyległymi do nich wioskami. ⁴⁷ Aszdod z przyległymi miastami i wioskami; Gaza z przyległymi miastami i wioskami – aż do Potoku Egipskiego i Wielkiego Morza, które jest granicą.

⁴⁸ W górach: Szamir, Jattir, Soko, ⁴⁹ Danna, Kiriat-Sanna, czyli Debir, ⁵⁰ Anab, Esztemoa, Anim, ⁵¹ Goszen, Cholon, Gilo: jedenaście miast wraz z przyległymi do nich wioskami.

⁵² Arab, Duma, Eszan, ⁵³ Janum, Bet-Tappuach, Afeka, ⁵⁴ Chumta, Kiriat-Arba, czyli Hebron, Sijor: dziewięć miast wraz z przyległymi do nich wioskami.

⁵⁵ Maon, Karmel, Zif, Jutta, ⁵⁶ Jezreel, Jokdeam, Zanoach, ⁵⁷ Kain, Gibea, Timna: dziesięć miast wraz z przyległymi do nich wioskami.

⁵⁸ Chalchul, Bet-Sur, Gedor, ⁵⁹ Maarat, Bet-Anot, Eltekon: sześć miast wraz z przyległymi do nich wioskami.

⁵⁹ Tekoa, Efrata, czyli Betlejem, Peor, Etam, Kulon, Tatam, Sores, Kerem, Gallim, Manocho: jedenaście miast wraz z przyległymi do nich wioskami.

⁶⁰ Kiriat-Baal, czyli Kiriat-Jearim, Rabba: dwa miasta wraz z przyległymi do nich wioskami.

⁶¹ Na pustyni: Bet-Araba, Middin, Sekaka, ⁶² Nibszan, Ir-Melach, Engaddi: sześć miast wraz z przyległymi do nich wioskami.

⁶³ Potomkowie Judy nie zdołali jednak wypędzić Jebusytów mieszkających w Jerozolimie, dlatego mieszkają oni w Jerozolimie z Izraelitami do dnia dzisiejszego.

TERYTORIUM PLEMIENIA EFRAIMA

Rozdział 16

16 ¹Potomkom Józefa przypadł losem obszar, który rozciąga się od Jordanu w pobliżu Jerycha do wód Jerycha po stronie wschodniej, dochodzący do pustyni i biegnący od Jerycha poprzez góry do Betel. ²Z Betel jego granica biegnie do Luz, przecina ziemię Arkijczyków do Atarot. ³Potem obniża się ku zachodowi do okręgu Jafietytów, aż do dolnego okręgu Bet-Choron, do Gezer, i kończy się przy morzu. ⁴Taką dziedziczną posiadłość otrzymali potomkowie Józefa: Manasses i Efraim.

⁵ Oto terytorium potomków Efraima, odpowiednio do ich rodów. Na wschodzie granica ich dziedzictwa biegnie od Atrot-Addar aż do górnego Bet-Choron ⁶ i dosięga morza. Od Mikmetat na północy granica zwraca się w kierunku wschodnim do Taanat-Szilo i biegnie dalej ku wschodowi do Janoach. ⁷ Od Janoach schodzi na dół do Atarot i Naara, dochodzi do Jerycha i kończy się nad Jordanem. ⁸ Z Tappuacha granica prowadzi na zachód do potoku Kana i kończy się przy morzu. Taka jest dziedziczna posiadłość plemienia Efraima odpowiednio do ich rodów. ⁹ Do potomków Efraima należą jeszcze wydzielone miasta z dziedzictwa potomków Manassesa, wraz z przyległymi do nich wioskami. ¹⁰ Nie wypędzili jednak oni Kananejczyków mieszkających w Gezer, dlatego Kananejczycy mieszkają wśród Efraimitów aż do dziś, jako robotnicy pracujący przymusowo.

TERYTORIUM PLEMIENIA MANASSESA

Rozdział 17

17 ¹Następnie wyznaczono losem terytorium dla plemienia Manassesa, ponieważ był on najstarszym synem Józefa. Makirowi zaś, pierworodnemu synowi Manassesa, ojcu Gileada, wyznaczono Gilead i Baszan, ponieważ był wojownikiem. ²Wyznaczono również część dla pozostałych synów Manassesa, odpowiednio do ich rodzin: synom Abiezera, synom Cheleka, synom Asriela, synom Sychema, synom Chefera, synom Szemidy. Oto są męscy potomkowie Manassesa, syna Józefa, według swoich rodów. ³Selofchad natomiast, syn Chefera, który był synem Gileada, ten synem Makira, a on synem Manassesa, nie miał synów, lecz same córki. Oto ich imiona: Machla, Noa, Chogla, Milka i Tirsa. ⁴One stawiły się przed kapłanem Eleazarem, przed Jozuem, synem Nuna, oraz zwierzchnikami i powiedziały: „Pan nakazał, żebyśmy dostały dziedzictwo wśród naszych braci”. Dał im więc, stosownie do nakazu Pana, dziedzictwo pośród braci ich ojca. ⁵W ten sposób przypadło Manassesowi dziesięć części, oprócz kraju Gileadu i Baszanu, leżących za Jordanem, ⁶ ponieważ córki Manassesa otrzymały dziedzictwo pośród jego synów, kraj Gileadu natomiast przypadł pozostałym synom Manassesa.

⁷ Granica posiadłości Manassesa biegła od strony Asera do Mikmetat, leżącego na wschód od Sychem. Potem granica kierowała się na południe do mieszkańców En-Tappuach. ⁸ Do Manassesa należała okolica Tappuach, lecz samo Tappuach, leżące na granicy Manassesa, należało do Efraima. ⁹ Następnie granica schodziła do potoku Kana. Na południe od tego potoku leżały miasta efraimskie pośród miast Manassesa. Granica Manassesa natomiast przebiegała północną stroną potoku i kończyła się w morzu. ¹⁰ Terytorium leżące na południu należało do Efraima, a na północy – do Manassesa, a jego granicą było morze. Od strony północnej graniczyło z ziemią Asera, na wschodzie zaś – Issachara. ¹¹ Ponadto na terenie Issachara i Asera do Manassesa należały: Bet-Szean z przynależnymi wioskami, Jebleam z przynależnymi wioskami, mieszkańcy Dor i należące do nich wioski, mieszkańcy Endor z należącymi do nich wioskami, mieszkańcy Tanak z przynależnymi wioskami, mieszkańcy Megiddo z przynależnymi wioskami oraz trzecia część Nafat. ¹² Potomkowie Manassesa nie potrafili jednak zdobyć tych miast, dlatego Kananejczycy nadal mieszkali w tym regionie. ¹³ Gdy jednak Izraelici się wzmocnili, nałożyli na Kananejczyków obowiązek przymusowych robót, lecz ich nie wypędzili.

PROTEST POTOMKÓW JÓZEFA

¹⁴ Potomkowie Józefa powiedzieli do Jozuego: „Dlaczego dałeś nam dziedzictwo wyznaczone tylko jednym losem i tylko jedną część? Jesteśmy przecież licznym ludem, bo jak dotąd Pan nam błogosławi”. ¹⁵ Jozue im odpowiedział: „Jeśli jesteś tak licznym ludem, to idź do ziemi Peryzzytów i Refaitów i wykarczuj tam sobie lasy, skoro jest ci ciasno na górach Efraima”. ¹⁶ Potomkowie Józefa powiedzieli: „Nie wystarczy nam ta górzysta kraina, a wszyscy Kananejczycy zamieszkujący doliny posiadają żelazne rydwany – zarówno ci w Bet-Szean i jego przynależnych wioskach, jak i ci w dolinie Jezreel”. ¹⁷ Wtedy Jozue powiedział do potomków Józefa, Efraima i Manassesa: „Jesteś licznym ludem, a więc masz wielką moc. Nie będziesz miał tylko jednej części, ¹⁸ bo wzgórza i lasy, gdy je sobie wykarczujesz, także będą całkowicie należeć do ciebie. Wypędzisz bowiem Kananejczyków, mimo że mają żelazne rydwany i są mocni”.

PRZYGOTOWANIE W SZILO DO DALSZEGO PODZIAŁU

Rozdział 18

18 ¹ Potem całe zgromadzenie Izraelitów zebrało się w Szilo i wzniesiono tam Namiot Spotkania. Kraj był już przez nich podbity. ² Pozostawało jednak wśród Izraelitów siedem plemion, którym dotąd nie przydzielono dziedzicznej posiadłości. ³ Wtedy Jozue powiedział do Izraelitów: „Jak długo będziecie odwlekać zajęcie tego kraju, który dał wam Pan, Bóg waszych przodków? ⁴ Wybierzcie sobie po trzech mężczyzn z tych plemion. Niech obejdą kraj, opiszą go, mając na względzie przyszły podział, a potem niech przyjdą do mnie. ⁵ Podzielą te ziemie na siedem części. Juda pozostanie na swoim terytorium na południu, a ród Józefa pozostanie na obszarze północnym. ⁶ Sporządźcie więc opis tego kraju, dzieląc go na siedem części. Potem przynieście go tutaj do mnie, a ja rzucę dla was losy przed Panem, naszym Bogiem. ⁷ Lewici nie otrzymają żadnej części pośród was, ponieważ ich dziedzictwem jest kapłaństwo Pana. Także plemiona Gada, Rubena i połowa plemienia Manassesa otrzymały już swoje dziedziczne posiadłości, które dał im Mojżesz, sługa Pana, po wschodniej stronie Jordanu”.

⁸ Mężczyźni ci wstali i wyruszyli w drogę, aby opisać kraj. Gdy odchodzili, Jozue dał im następujące polecenie: „Idźcie! Obejdźcie kraj, opiszcie go, a potem przyjdźcie do mnie! Wtedy ja, tutaj, w Szilo, rzucę dla was losy przed Panem”. ⁹ Mężczyźni wyruszyli i przemierzyli kraj. Opisali go, dzieląc miasta na siedem części. Potem wrócili do Jozuego, do obozu w Szilo. ¹⁰ Wtedy Jozue rzucił dla nich losy przed Panem w Szilo i podzielił kraj pomiędzy Izraelitów, wyznaczając każdemu odpowiednią część.

TERYTORIUM PLEMIENIA BENIAMINA

¹¹ Pierwszy los padł na plemię Beniamina, odpowiednio do jego rodów. Granica, która wyznaczała dziedzictwo Beniaminitów, przebiegała między terytoriami plemion Judy i Józefa. ¹² Północna granica, poczynając od Jordanu, przebiegała przez północne stoki wzgórz Jerycha, następnie wznosiła się ku górzystym okolicom na zachodzie i dochodziła do pustyni Bet-Awen. ¹³ Stąd granica biegła do Luz, po południowym zboczu Luz – czyli Betel, po czym zstępowała do Atrot-Addar, potem wznosiła się ku górze, leżącej na południowej stronie Dolnego Bet-Choron.

¹⁴ Następnie granica zmienia kierunek z zachodniego na południowy, biegnąc od góry leżącej naprzeciw Bet-Choron od południa i kończy się w Kiriat-Baal, czyli Kiriat-Jearim, mieście należącym do potomków Judy. Taka jest strona zachodnia.

¹⁵ Strona południowa rozpoczyna się od krańców Kiriat-Jearim, stąd granica biegnie na zachód do źródeł Wód Naftoach. ¹⁶ Następnie schodzi do podnóża góry położonej naprzeciw doliny Ben-Hinnom w północnej części równiny Refaim, po czym prowadzi w dół do doliny Hinnom przez południowe zbocze Jebusytów i schodzi do En-Rogel. ¹⁷ Potem kieruje się na północ, biegnie do En-Szemesz, do Gelilot, które leży naprzeciw wzniesienia Adummim, następnie schodzi do Kamienia Bohana, syna Rubena. ¹⁸ Potem biegnie północnymi stokami naprzeciw Araby i schodzi do Araby. ¹⁹ Dalej biegnie zboczami Bet-Chogla od północy i kończy się przy zatoce Morza Słonego na południe od ujścia Jordanu. Taka jest granica południowa. ²⁰ Jordan natomiast stanowił granicę od strony wschodniej. Takie jest dziedzictwo potomków Beniamina z otaczającymi je granicami, odpowiednio do ich rodów.

MIASTA PLEMIENIA BENIAMINA

²¹ Oto miasta plemienia Beniamina odpowiednio do jego rodów: Jerycho, Bet-Chogla, Emek-Kesis, ²² Bet-Araba, Semaraim, Betel, ²³ Awwim, Para, Ofra, ²⁴ Kefar-Ammoni, Ofni, Geba: dwanaście miast wraz z przyległymi do nich wioskami. ²⁵ Gabaon, Rama, Beerot, ²⁶ Mispa, Kefira, Mosa, ²⁷ Rekem, Jerpeel, Tarala, ²⁸ Sela-Elef, Jebus, czyli Jerozolima, Gibea, Kiriat-Jearim: czternaście miast wraz z przyległymi do nich wioskami. Taka była dziedziczna posiadłość potomków Beniamina, odpowiednio do ich rodów.

TERYTORIUM PLEMIENIA SYMEONA

Rozdział 19

19 ¹Drugi los padł na plemię Symeona, odpowiednio do jego rodów. Dziedziczna posiadłość potomków Symeona znajdowała się pośród dziedzictwa potomków Judy. ²Do nich należały miasta: Beer-Szeba, Szema, Molada, ³Chasar-Szual, Bala, Esem, ⁴Eltolad, Betul, Chorma, ⁵Siklag, Bet-Markabot, Chasar-Susa, ⁶Bet-Lebaot, Szaruchen: trzynaście miast wraz z przyległymi do nich wioskami. ⁷Ain, Rimmon, Eter i Aszan: cztery miasta wraz z przyległymi do nich wioskami. ⁸Ponadto wszystkie wioski, jakie się znajdowały wokoło tych miast aż do Baalat-Beer, Ramat w Negebie. Taka była dziedziczna posiadłość plemienia Symeona, odpowiednio do jego rodów.

⁹ Dziedzictwo potomków Symeona było częścią posiadłości potomków Judy, gdyż dla potomków Judy ich część była zbyt wielka. Dlatego potomkowie Symeona otrzymali swoją część w ich dziedzicznej posiadłości.

TERYTORIUM PLEMIENIA ZABULONA

¹⁰ Trzeci los padł na plemię Zabulona, odpowiednio do jego rodów. Dziedziczna posiadłość potomków Zabulona sięgała aż do Sarid. ¹¹ Granica ich biegła na zachód w kierunku Marala, dochodziła do Dabbeszet, a następnie do potoku, który płynie na wschód od Jokneam. ¹² Po drugiej stronie od Sarid granica biegnie w kierunku wschodnim aż do granicy Kislot-Tabor, potem kieruje się do Daberat i wznosi się do Jafia. ¹³ Stamtąd biegnie w kierunku wschodnim do Gat-Chefer, do Et-Kasin, dochodzi do Rimmon i kieruje się do Nea. ¹⁴ Potem granica zawraca na północy do Channaton i kończy się w dolinie Jeftach-El. ¹⁵ Należały tu też miasta: Kattat, Nahalal, Szimron, Idala, Betlejem: dwanaście miast wraz z przyległymi do nich wioskami. ¹⁶ Taka była dziedziczna posiadłość potomków Zabulona, odpowiednio do ich rodów, i takie miasta wraz z przyległymi do nich wioskami.

TERYTORIUM PLEMIENIA ISSACHARA

¹⁷ Czwarty los padł na Issachara, to jest na potomków Issachara, odpowiednio do ich rodów. ¹⁸ Ich terytorium obejmowało: Jezreel, Kesulot, Szunem, ¹⁹ Chafaraim, Szijon, Anacharat, ²⁰ Rabbit, Kiszjon, Ebes, ²¹ Remet, En-Gannim, En-Chadda, Bet-Passes. ²² Granica dociera do Taboru, Szachasima i Bet-Szemesz, a następnie kończy się nad Jordanem: obejmuje szesnaście miast wraz z przyległymi do nich wioskami. ²³ Taka była dziedziczna posiadłość plemienia Issachara, odpowiednio do jego rodów, i takie miasta z przyległymi do nich wioskami.

TERYTORIUM PLEMIENIA ASERA

²⁴ Piąty los padł na plemię Asera, odpowiednio do jego rodów. ²⁵ Dziedziczna posiadłość potomków Asera obejmuje: Chelkat, Chali, Beten, Akszaf, ²⁶ Alammelek, Amad, Miszal. Na zachodzie granica styka się z Karmelem i Szichor-Libnat. ²⁷ Następnie zawraca na wschód do Bet-Dagon, przebiega tuż obok dziedzictwa Zabulona i doliny Jeftach-El na północy, potem biegnie przez Bet-Emek i Neiel, a na północy dociera do Kabulu, ²⁸ Abdonu, Rechobu, Chammonu, Kany i aż do Wielkiego Sydonu. ²⁹ Następnie granica zwraca się do Rama i ku warownemu miastu Tyr, potem skręca do Chosa i kończy się przy morzu. Należą tu: Machaleb, Akzib, ³⁰ Umma, Afek, Rechob: dwadzieścia dwa miasta wraz z przyległymi do nich wioskami. ³¹ Taka była dziedziczna posiadłość plemienia Asera, odpowiednio do jego rodów, i takie miasta z przyległymi do nich wioskami.

TERYTORIUM PLEMIENIA NEFTALEGO

³² Szósty los padł na plemię Neftalego, odpowiednio do jego rodów. ³³ Granica potomków Neftalego biegnie od Cheleb, od dębu w Saananim do Adami-Nekeb, Jabneel, aż do Lakkum, i kończy się przy Jordanie. ³⁴ Następnie granica skręca na zachód do Aznot-Tabor, stamtąd biegnie do Chukkok, od południa biegnie obok dziedzictwa Zabulona, od zachodu – Asera, od wschodu – podobnie jak Juda – graniczy z Jordanem. ³⁵ Warownymi miastami były tutaj: Siddim, Ser, Chammat, Rakkat, Kinneret, ³⁶ Adama, Rama, Chasor, ³⁷ Kedesz, Edrei, En-Chasor, ³⁸ Jereon, Migdal-El, Chorem, Bet-Anat, Bet-Szemesz: dziewiętnaście miast wraz z przyległymi do nich wioskami. ³⁹ Taka była dziedziczna posiadłość plemienia Neftalego, odpowiednio do ich rodów, i takie miasta z przyległymi do nich wioskami.

TERYTORIUM PLEMIENIA DANA

⁴⁰ Siódmy los padł na plemię Dana, odpowiednio do jego rodów. ⁴¹ Dziedziczna posiadłość potomków Dana obejmuje: Sorea, Esztaol, Ir-Szemesz, ⁴² Szaalbin, Ajjalon, Jetla, ⁴³ Elon, Timna, Ekron, ⁴⁴ Elteke, Gibbeton, Baalat, ⁴⁵ Jehud, Bene-Berak, Gat-Rimmon, ⁴⁶ Me-Jarkon, Rakkon wraz z obszarem leżącym naprzeciw Jafy. ⁴⁷ Gdy synowie Dana utracili swoją posiadłość, wyruszyli do walki z Leszem. Zdobyli je, a mieszkańców wybili mieczami. Gdy nim zawładnęli, zamieszkali w nim, a miasto Leszem nazwali Dan, od imienia ich przodka Dana. ⁴⁸ Taka była dziedziczna posiadłość plemienia Dana, odpowiednio do ich rodów, i takie miasta z przyległymi do nich wioskami.

DZIEDZICTWO JOZUEGO

⁴⁹ Gdy zakończono dzielić kraj na poszczególne posiadłości dziedziczne, Izraelici wyznaczyli na swoich ziemiach dziedzictwo dla Jozuego, syna Nuna. ⁵⁰ Na rozkaz Pana dali mu miasto, którego sam zażądał: Timnat-Serach w górach Efraima. On odbudował to miasto i osiadł w nim.

⁵¹ Takie były dziedziczne posiadłości, które kapłan Eleazar i Jozue, syn Nuna, oraz starszyzna plemion izraelskich wyznaczyli za pomocą losów w Szilo przed Panem, u wejścia do Namiotu Spotkania. Wtedy zakończono podział kraju.

MIASTA AZYLU

Rozdział 20

20 ¹Pan powiedział do Jozuego: ²„Powiedz Izraelitom: Wyznaczcie sobie miasta azylu, o których mówiłem wam przez Mojżesza, ³ aby mógł tam znaleźć schronienie zabójca, który przypadkowo i nieumyślnie zabił człowieka. W nich znajdziecie ucieczkę przed mścicielem krwi. ⁴Gdy zabójca będzie chciał się schronić w jednym z tych miast, zatrzyma się przed bramą miasta i przedstawi starszyźnie swoją sprawę. Oni przyjmą go do miasta, wyznaczą mu miejsce pobytu i będzie mógł mieszkać pośród nich. ⁵Jeśli będzie go ścigał mściciel krwi, nie wydadzą zabójcy w jego ręce, gdyż nieumyślnie zabił bliźniego, do którego wcześniej nie żywił nienawiści. ⁶ Będzie mieszkał w tym mieście, dopóki nie stanie przed zgromadzeniem na rozprawę sądową, a potem aż do śmierci najwyższego kapłana, który w tym czasie będzie sprawował urząd. Później ów zabójca będzie mógł powrócić do swojego miasta i do domu w mieście, z którego przedtem uciekł”.

⁷ Przeznaczyli na ten cel Kadesz w Galilei, w górach Neftalego, Sychem w górach Efraima i Kiriat-Arba, czyli Hebron w górach Judy. ⁸ Po drugiej stronie Jordanu, na wschód od Jerycha, wyznaczyli w pokoleniu Rubena miasto Beser, leżące na płaskowyżu pustyni, Ramot w Gileadzie, należące do plemienia Gada, i Golan w Baszanie, należące do plemienia Manassesa. ⁹ Te miasta zostały wyznaczone dla wszystkich Izraelitów i cudzoziemców, którzy mieszkają wśród nich, aby każdy, kto by niechcący zabił człowieka, znalazł w nich schronienie, i aby go nie zabił mściciel krwi, zanim tamten nie stanie przed zgromadzeniem.

MIASTA LEWICKIE

Rozdział 21

21 ¹ Następnie naczelnicy rodów lewickich przyszli do kapłana Eleazara, do Jozuego, syna Nuna, i do naczelników rodów plemion izraelskich, ² i powiedzieli do nich w Szilo, w kraju Kanaan: „Pan nakazał przez Mojżesza, aby zostały nam dane miasta do zamieszkania wraz z przyległymi do nich pastwiskami dla naszego bydła”. ³ Izraelici oddali więc Lewitom, według nakazu Pana, miasta leżące na terenie ich posiadłości wraz z przyległymi do nich pastwiskami. ⁴ Jako pierwsi spośród Lewitów swój dział wylosowały rody Kehatytów. Potomkom kapłana Aarona przypadło trzynaście miast należących do plemienia Judy, plemienia Symeona i plemienia Beniamina. ⁵ Pozostałym potomkom Kehata wyznaczono losem dziesięć miast należących do rodów plemienia Efraima i Dana oraz do połowy plemienia Manassesa. ⁶ Potomkom Gerszona wyznaczono losem trzynaście miast należących do rodów plemion Issachara, Asera i Neftalego oraz do połowy plemienia Manassesa w Baszanie. ⁷ Poszczególnym rodom potomków Merariego wyznaczono dwanaście miast należących do plemion Rubena, Gada i Zabulona. ⁸ Izraelici dali więc Lewitom te miasta przez losowanie, wraz z przyległymi do nich pastwiskami, tak jak nakazał Pan przez Mojżesza.

MIASTA KEHATYTÓW

⁹ Plemię Judy i plemię Symeona odstąpiło miasta, które zostaną tu wymienione. ¹⁰ Przypadły one w udziale potomkom Aarona, z rodu Kehatytów, potomkom Lewiego, ponieważ na nich padł pierwszy los. ¹¹ Przekazali im Kiriat-Arba, czyli Hebron w górach Judy, wraz z przyległymi do niego pastwiskami. Arba był ojcem Anaka. ¹² Jednakże pola należące do tego miasta i jego wioski były już oddane w posiadanie Kalebowi, synowi Jefunnego. ¹³ Potomkom kapłana Aarona dali Hebron – który jest miastem azylu dla zabójcy – wraz z jego pastwiskami, Libnę z jej pastwiskami, ¹⁴ Jattir wraz z jego pastwiskami, Esztemoa wraz z jego pastwiskami, ¹⁵ Cholon wraz z jego pastwiskami, Debir wraz z jego pastwiskami, ¹⁶ Ajin wraz z jego pastwiskami, Juttę wraz z jej pastwiskami i Bet-Szemesz wraz z jego pastwiskami. W sumie te dwa plemiona odstąpiły dziewięć miast. ¹⁷ Ponadto od plemienia Beniamina otrzymali Gabaon wraz z jego pastwiskami, Gebę wraz z jej pastwiskami, ¹⁸ Anatot wraz z jego pastwiskami, Almon wraz z jego pastwiskami, czyli cztery miasta. ¹⁹ Wszystkich miast oddanych wraz z ich pastwiskami kapłanom, potomkom Aarona, było trzynaście.

²⁰ Rodom Kehatytów, czyli pozostałym Lewitom, potomkom Kehata, wyznaczono losem miasta należące do plemienia Efraima. ²¹ Dano im Sychem – które jest miastem azylu dla zabójcy – z jego pastwiskami na górach Efraima, Gezer wraz z jego pastwiskami, ²² Kibsaim wraz z jego pastwiskami i Bet-Choron wraz z jego pastwiskami, czyli razem cztery miasta. ²³ Otrzymali też od plemienia Dana Elteke wraz z jego pastwiskami, Gibbeton wraz z jego pastwiskami, ²⁴ Ajjalon wraz z jego pastwiskami oraz Gat-Rimmon z jego pastwiskami, czyli razem cztery miasta. ²⁵ Ponadto od połowy plemienia Manassesa otrzymali Tanak wraz z jego pastwiskami i Jebleam wraz z jego pastwiskami, czyli dwa miasta. ²⁶ Pozostałym rodom Kehatytów przypadło więc dziesięć miast wraz z przyległymi do nich pastwiskami.

MIASTA GERSZONITÓW

²⁷ Potomkowie Gerszona, należący do rodów Lewitów, otrzymali od połowy plemienia Manassesa Golan w Baszanie – które jest miastem azylu dla zabójcy – wraz z jego pastwiskami i Asztarot z jego pastwiskami, czyli dwa miasta. ²⁸ Od plemienia Issachara otrzymali Kiszjon wraz z jego pastwiskami, Dobrat wraz z jego pastwiskami, ²⁹ Jarmut wraz z jego pastwiskami oraz En-Gannim z jego pastwiskami, czyli razem cztery miasta. ³⁰ Od plemienia Asera otrzymali Miszeal wraz z jego pastwiskami, Abdon wraz z jego pastwiskami, ³¹ Chelkat wraz z jego pastwiskami i Rechob wraz z jego pastwiskami, czyli razem cztery miasta. ³² Od plemienia Neftalego otrzymali miasto azylu dla zabójcy – Kadesz w Galilei wraz z jego pastwiskami, Chammot-Dor wraz z jego z pastwiskami i Kartan wraz z jego pastwiskami, czyli trzy miasta. ³³ W sumie Gerszonici otrzymali dla swoich rodów trzynaście miast wraz z pastwiskami.

MIASTA MERARYTÓW

³⁴ Pozostali Lewici, potomkowie Merariego, otrzymali dla swoich rodów od plemienia Zabulona Jokneam wraz z jego pastwiskami, Kartę wraz z jej pastwiskami, ³⁵ Dimnę wraz z jej pastwiskami i Nahalal wraz z jego pastwiskami, czyli razem cztery miasta. ³⁶ Od plemienia Rubena otrzymali miasto azylu – Beser z jego pastwiskami, Jahsa wraz z jego pastwiskami, ³⁷ Kedemot wraz z jego pastwiskami i Mefaat z jego pastwiskami, czyli cztery miasta. ³⁸ Od plemienia Gada otrzymali miasto azylu dla zabójcy – Ramot w Gileadzie wraz z jego pastwiskami, Machanaim wraz z jego pastwiskami, ³⁹ Cheszbon wraz z jego pastwiskami i Jazer wraz z jego pastwiskami, czyli w sumie cztery miasta. ⁴⁰ Ogółem rodom potomków Merariego, czyli wszystkim pozostałym rodom lewickim, przydzielono losem dwanaście miast.

⁴¹ W sumie Lewitom przydzielono pośród posiadłości Izraelitów czterdzieści osiem miast wraz z ich pastwiskami. ⁴² Każde z tych miast miało swoje pastwisko. Pod tym względem były wszystkie takie same.

SPEŁNIENIE SIĘ BOŻYCH OBIETNIC

⁴³ Pan dał Izraelitom cały ten kraj, tak jak przysiągł dać ich przodkom, aby wzięli go w posiadanie i w nim zamieszkali. ⁴⁴ Pan zapewnił im odpoczynek, tak jak obiecał ich przodkom. Nie ostał się przed nimi żaden z ich nieprzyjaciół, Pan bowiem wszystkich wrogów oddał w ich moc. ⁴⁵ Nie zawiodło żadne z dobrych słów, które Pan powiedział Izraelitom. Wszystkie one się spełniły.

POTWIERDZENIE JEDNOŚCI LUDU IZRAELA I JEGO ZOBOWIĄZANIE DO SŁUŻBY JEDYNEMU BOGU

POLECENIA JOZUEGO DLA ODCHODZĄCYCH ZA JORDAN

Rozdział 22

22 ¹Jozue wezwał Rubenitów, Gadytów i połowę plemienia Manassesa ²i powiedział do nich: „Wypełniliście wszystko, co wam nakazał Mojżesz, sługa Pana, i mnie także byliście posłuszni w każdej sprawie, jaką tylko wam zleciłem. ³Nie opuściliście waszych braci przez ten długi czas aż do dziś i gorliwie wypełniliście nakaz Pana, waszego Boga. ⁴Teraz Pan, wasz Bóg, zapewnił odpoczynek waszym braciom, jak to im zapowiedział. Wracajcie więc i idźcie do swoich namiotów, do kraju, w którym leży wasza posiadłość, wyznaczona wam przez Mojżesza, sługę Pana, po drugiej stronie Jordanu. ⁵Tylko starajcie się bardzo gorliwie zachowywać przykazanie i prawo, które dał wam Mojżesz, sługa Pana: miłować Pana, swojego Boga, kroczyć drogą, którą On wam wskazał, przestrzegać Jego przykazań, przylgnąć do Niego i służyć Mu całym swoim sercem i całą swoją duszą”. ⁶Potem Jozue ich pobłogosławił i odesłał, a oni wrócili do swoich namiotów.

⁷ Mojżesz wyznaczył połowie plemienia Manassesa posiadłość w Baszanie, Jozue natomiast drugiej połowie plemienia dał dziedzictwo pośród ich braci po zachodniej stronie Jordanu. Gdy Jozue wysyłał ich do namiotów i błogosławił ich, ⁸ powiedział: „Wracacie do swoich namiotów z wielkim bogactwem, z bardzo licznymi stadami, ze srebrem, złotem, miedzią, żelazem i odzieżą w wielkiej ilości. Podzielcie się z waszymi braćmi łupem zdobytym na wrogach”.

SPÓR O OŁTARZ NA BRZEGU JORDANU. POKOJOWE ROZWIĄZANIE SPORU

⁹ Potomkowie Rubena, potomkowie Gada i połowa plemienia Manassesa opuścili Izraelitów w Szilo w kraju Kanaan, aby pójść do Gileadu, do swojej ziemi, która została im przyznana przez Mojżesza z nakazu Pana. ¹⁰ Gdy potomkowie Rubena, Gada i połowa plemienia Manassesa przybyli w okolice Jordanu, leżące jeszcze w kraju Kanaan, wybudowali nad Jordanem ołtarz, który wyglądał bardzo okazale. ¹¹ Wiadomość o tym dotarła do Izraelitów: „Oto potomkowie Rubena, Gada i połowa plemienia Manassesa wybudowali ołtarz na pograniczu kraju Kanaan, nad Jordanem, po stronie należącej do Izraelitów”. ¹² Gdy Izraelici dowiedzieli się o tym, zebrało się w Szilo całe zgromadzenie Izraelitów, aby ruszyć zbrojnie przeciwko nim.

¹³ Izraelici wysłali do Gileadu – do Rubenitów, Gadytów i do połowy plemienia Manassesa – Pinchasa, syna kapłana Eleazara, ¹⁴ a z nim dziesięciu przywódców, po jednym z głównych rodów każdego plemienia Izraela. Stali oni także na czele rodzin tych rodów, które wchodziły w skład oddziałów izraelskich. ¹⁵ Gdy przybyli do Rubenitów, Gadytów i do połowy plemienia Manassesa, powiedzieli do nich: ¹⁶ „Całe zgromadzenie Pana pyta was: «Co oznacza ta niewierność, której dopuściliście się wobec Boga Izraela, odwracając się dziś od Pana? Bo czym jest ten ołtarz, który wybudowaliście sobie, jeśli nie buntem przeciwko Panu? ¹⁷ Czy nie dość wam grzechu popełnionego w Peor, z którego dotąd się nie oczyściliśmy, a za który zgromadzenie Pana dotknęła kara? ¹⁸ A teraz jeszcze wy odwracacie się od Pana! Wy dziś buntujecie się przeciwko Panu, a On jutro rozgniewa się na całe zgromadzenie Izraela! ¹⁹ Jeżeli więc kraj, w którym leży wasza posiadłość, jest nieczysty, to przejdźcie do posiadłości Pana, gdzie znajduje się mieszkanie Pana, i weźcie sobie posiadłość wśród nas. Nie buntujcie się jednak przeciwko Panu i nie wciągajcie nas do swojego buntu, budując sobie inny ołtarz niż ołtarz Pana, naszego Boga. ²⁰ Bo gdy Akan, syn Zeracha, sprzeniewierzył się prawu klątwy, czyż kara nie dosięgła całego zgromadzenia Izraela? Choć był jeden, to za jego grzech nie tylko on został ukarany śmiercią»”.

²¹ Wtedy Rubenici, Gadyci i połowa plemienia Manassesa odpowiedzieli zwierzchnikom oddziałów izraelskich: ²² „Pan, Bóg Najwyższy – Pan, Bóg Najwyższy – On to wie, i Izrael niech się dowie: Jeżeli to był bunt lub niewierność względem Pana, niech nas dziś nie oszczędzi! ²³ Jeżeli bowiem zbudowaliśmy ołtarz po to, by odwrócić się od Pana i by składać na nim ofiary całopalne i pokarmowe albo też ofiary wspólnotowe, to niech Pan sam nas osądzi! ²⁴ Czyż nie postąpiliśmy tak z obawy, że w przyszłości wasze dzieci mogłyby powiedzieć do naszego potomstwa: «Cóż wy macie wspólnego z PANEM, Bogiem Izraela? ²⁵ Pan ustanowił granicę na Jordanie pomiędzy nami a wami, potomkowie Rubena i Gada, dlatego nie macie żadnego uczestnictwa w darach Pana». W ten sposób wasze dzieci sprawiłyby, że nasze potomstwo przestałoby się bać Pana. ²⁶ Dlatego powiedzieliśmy: Zbudujmy ołtarz, nie dla ofiar całopalnych ani krwawych, ²⁷ lecz żeby był świadkiem dla nas i dla was, i dla naszych przyszłych pokoleń, że chcemy pełnić służbę przed Panem, składając ofiary całopalne, ofiary krwawe i ofiary wspólnotowe. Żeby w przyszłości wasze dzieci nie powiedziały do naszych dzieci: «Wy nie macie żadnego uczestnictwa w darach Pana». ²⁸ Pomyśleliśmy bowiem, że gdy tak powiedzą do nas lub do naszych przyszłych pokoleń, odpowiemy: Spójrzcie na kształt ołtarza Pana, który wystawili nasi przodkowie. Nie zbudowali go dla ofiar całopalnych ani krwawych, lecz na świadectwo dla nas i dla was. ²⁹ Dalecy jesteśmy od tego, by się buntować przeciwko Panu i odwracać się dziś od PANA, budując ołtarz na ofiary całopalne, pokarmowe lub krwawe, bo tylko jeden jest ołtarz Pana, Boga naszego, który stoi przed Jego mieszkaniem”.

³⁰ Gdy kapłan Pinchas, przywódcy zgromadzenia i zwierzchnicy oddziałów izraelskich, którzy z nim byli, usłyszeli to, co im powiedzieli potomkowie Rubena, Gada i Manassesa, uznali to za słuszne. ³¹ Wtedy Pinchas, syn kapłana Eleazara, powiedział do potomków Rubena, Gada i Manassesa: „Dziś przekonaliśmy się, że Pan jest wśród nas, gdyż nie sprzeniewierzyliście się Panu przez ten czyn, dlatego ocaliliście Izraelitów przed karą PANA”.

³² Potem Pinchas, syn kapłana Eleazara, oraz przywódcy opuścili potomków Rubena i Gada w Gileadzie i powrócili do Izraelitów w ziemi Kanaan, którym przedstawili całą sprawę. ³³ Ta wiadomość spodobała się Izraelitom, dlatego błogosławili Boga i nie mówili już więcej o wyprawie wojennej i spustoszeniu kraju, który zamieszkiwali potomkowie Rubena i Gada. ³⁴ Potomkowie Rubena i Gada nazwali ten ołtarz świadectwem, ponieważ mówili: „On jest świadectwem dla nas, że Pan jest Bogiem”.

JOZUE WSPOMINA DZIEŁA BOGA

Rozdział 23

23 ¹Dużo później, gdy Pan zapewnił Izraelowi odpoczynek od wszystkich otaczających go wrogów, a Jozue był już bardzo stary, ² wtedy Jozue zwołał całego Izraela, jego starszych, przywódców, sędziów, zwierzchników i powiedział do nich: „Jestem już bardzo stary. ³Widzieliście wszystko, co Pan, wasz Bóg, uczynił wszystkim tym narodom ze względu na was, ponieważ sam Pan, wasz Bóg, wspierał was w walce. ⁴Oto wyznaczam jako dziedzictwo dla waszych plemion te narody, które jeszcze pozostały, gdyż wszystkie inne wytępiłem od Jordanu aż po Wielkie Morze na zachodzie. ⁵Sam Pan, Bóg wasz, będzie ich wypierał przed wami, aż ich wypędzi, a wy weźmiecie w posiadanie ich ziemię, zgodnie z obietnicą Pana, waszego Boga.

IZRAEL WOBEC INNYCH NARODÓW

⁶ Bądźcie więc bardzo wytrwali w przestrzeganiu i wypełnianiu wszystkiego, co jest zapisane w księdze Prawa Mojżesza, i nie odstępujcie od tego ani na prawo, ani na lewo, ⁷ abyście się nie upodobnili do narodów, które wśród was pozostały. Imion ich bogów nie wolno wam wymawiać ani przysięgać na nich, ani im służyć, ani oddawać im hołdu, ⁸ lecz macie przylgnąć do Pana, waszego Boga, jak to czynicie do dziś. ⁹ Pan wypędził przed wami narody wielkie i potężne i nikt się przed wami nie ostał aż po dzień dzisiejszy. ¹⁰ Jeden z was ścigał tysiąc, ponieważ Pan, Bóg wasz, wspomagał was w walce, tak jak wam obiecał. ¹¹ Starajcie się bardzo miłować Pana, waszego Boga. ¹² Jeśli zaś sprzeniewierzycie się i połączycie się z resztą narodów, która przetrwała wśród was, jeśli będziecie zawierać z nimi małżeństwa i wymieszacie się z nimi, a oni z wami, ¹³ to wiedzcie, że nie usunie Pan, Bóg wasz, tych narodów przed wami. Staną się one dla was sidłem, pułapką i biczem dla waszych boków i cierniami na waszych oczach, aż znikniecie z tej dobrej ziemi, którą dał wam Pan, wasz Bóg.

¹⁴ Ja już wkrótce dojdę do kresu, jak wszystko, co ziemskie, lecz wy całym sercem i całą duszą uznajcie, że nie zawiodła żadna z obietnic pomyślności, które przekazał wam Pan, wasz Bóg. Wszystkie się dla was spełniły, ani jedna nie okazała się fałszywa. ¹⁵ Ale tak jak spełniło się dla was każde dobre słowo, które powiedział wam Pan, wasz Bóg, tak samo Pan spełni przeciwko wam każde słowo zapowiadające nieszczęście, aż do tego stopnia, że usunie was z tej dobrej ziemi, którą Pan, wasz Bóg, wam dał. ¹⁶ Jeżeli przekroczycie przymierze Pana, waszego Boga, które z wami zawarł, jeżeli pójdziecie służyć innym bogom i oddawać im hołd, to rozgniewa się na was Pan i szybko znikniecie z tego pięknego kraju, którym was obdarzył”.

PRZYPOMNIENIE POWOŁANIA IZRAELA

Rozdział 24

24 ¹Jozue zgromadził w Sychem wszystkie plemiona Izraela i wezwał starszych Izraela, jego przywódców, sędziów i zwierzchników, a ci stawili się przed Bogiem. ²Wtedy Jozue powiedział do całego ludu: „Tak mówi Pan, Bóg Izraela: «Od pradawnych czasów wasi przodkowie, Terach, ojciec Abrahama i Nachora, mieszkali po drugiej stronie Eufratu i tam służyli innym bogom. ³Lecz Ja wziąłem zza Eufratu waszego ojca, Abrahama, i przeprowadziłem go przez cały kraj Kanaan. Potem rozmnożyłem jego potomstwo. Dałem mu Izaaka, ⁴Izaakowi zaś dałem Jakuba i Ezawa. Ezawowi dałem w posiadanie górę Seir, Jakub natomiast i jego synowie wywędrowali do Egiptu.

⁵ Potem posłałem Mojżesza i Aarona, na Egipt zesłałem plagi, a was – wyprowadziłem. ⁶ Wywiodłem waszych przodków z Egiptu i przybyliście nad morze. Rydwany Egipcjan i ich jeźdźcy ścigali waszych przodków aż po Morze Czerwone. ⁷ Wtedy wołali do PANA, a On sprawił, że gęste ciemności zaległy między wami a Egipcjanami, na których potem sprowadził morze i w nim ich pogrążył. Na własne oczy widzieliście, jak postąpiłem z Egiptem. A potem przez długi czas przebywaliście na pustyni.

⁸ Następnie wprowadziłem was do kraju Amorytów, którzy mieszkali za Jordanem. Oni walczyli z wami, lecz Ja oddałem ich w wasze ręce. Ja zniszczyłem ich przed wami, a wy zajęliście ich kraj. ⁹ Potem wyruszył do walki z Izraelem król Moabu, Balak, syn Sippora. On to wysłał posłańców, aby wezwali Balaama, syna Beora, by was przeklinał. ¹⁰ Lecz Ja nie chciałem wysłuchać Balaama, dlatego musiał was błogosławić, i tak wyzwoliłem was z jego mocy. ¹¹ Następnie przeprawiliście się przez Jordan i przybyliście pod Jerycho. Walczyli przeciwko wam wojownicy Jerycha, Amoryci, Peryzzyci, Kananejczycy, Chetyci, Girgaszyci, Chiwwici i Jebusyci, lecz oddałem ich w waszą moc. ¹² Wysłałem przed wami szerszenie, które wypędziły przed wami dwóch królów amoryckich. Nie dokonał tego wasz miecz ani łuk. ¹³ Dałem wam ziemię, której nie uprawialiście. Miasta, w których mieszkacie, a których nie budowaliście. Nie sadziliście też winnic ani drzew oliwnych, których owoce spożywacie». ¹⁴ Teraz więc bójcie się Pana, służcie Mu szczerze i wiernie. Odrzućcie bogów, którym służyli wasi przodkowie za Eufratem i w Egipcie, a służcie Panu. ¹⁵ Jeśli zaś nie odpowiada wam służba Panu, to rozstrzygnijcie dziś: komu chcecie służyć? Czy bogom, którym służyli wasi przodkowie w krainie za Eufratem, czy też bogom Amorytów, w których kraju mieszkacie?

Jeśli chodzi o mnie i o moją rodzinę, to my chcemy służyć Panu”.

PRZYMIERZE W SYCHEM

¹⁶ Wtedy lud odpowiedział: „Dalecy jesteśmy od tego, aby porzucić Pana, a służyć innym bogom! ¹⁷ Bo to Pan, nasz Bóg, wyprowadził nas i naszych przodków z ziemi egipskiej, gdzie byliśmy niewolnikami. To On uczynił na naszych oczach wielkie znaki, strzegł nas podczas całej drogi, którą szliśmy, i wśród wszystkich narodów, pomiędzy którymi przechodziliśmy. ¹⁸ Pan wypędził przed nami wszystkie narody i Amorytów, którzy zamieszkiwali ten kraj. My także chcemy służyć Panu, ponieważ On jest naszym Bogiem”.

¹⁹ Jozue jednak powiedział ludowi: „Wy nie możecie służyć Panu, gdyż On jest Bogiem świętym, On jest Bogiem zazdrosnym, który nie przebaczy waszych przestępstw i grzechów. ²⁰ Jeżeli opuścicie Pana i będziecie służyć obcym bogom, On zwróci się przeciwko wam, ześle na was nieszczęścia, zniszczy was, choć dotąd wyświadczał wam dobro”.

²¹ Lud odpowiedział Jozuemu: „Nie! My będziemy służyć Panu!”.

²² Wtedy Jozue powiedział do ludu: „Sami jesteście świadkami przeciwko sobie, że wybraliście Pana, aby Mu służyć”.

Odpowiedzieli: „Jesteśmy świadkami”.

²³ Jozue powiedział: „Usuńcie więc teraz obcych bogów, którzy są wśród was, i zwróćcie swoje serca do Pana, Boga Izraela!”.

²⁴ Wtedy lud oświadczył Jozuemu: „Będziemy służyć Panu, Bogu naszemu, i będziemy Go słuchać!”.

²⁵ Tego dnia w Sychem Jozue wraz z ludem zawarł przymierze i nałożył na niego prawa i nakazy. ²⁶ Potem Jozue zapisał te słowa w księdze Prawa Bożego. Następnie wziął wielki kamień i postawił go tam pod terebintem, w miejscu poświęconym Panu. ²⁷ Wtedy Jozue powiedział do całego ludu: „Ten właśnie kamień będzie świadkiem przeciwko nam, bo słyszał wszystkie słowa, które Pan powiedział do nas. On będzie świadkiem przeciwko wam, abyście się nie zaparli swojego Boga”. ²⁸ Potem Jozue rozesłał ludzi, każdego do swojej posiadłości.

ŚMIERĆ JOZUEGO

²⁹ Po tych wydarzeniach umarł Jozue, syn Nuna, sługa Pana, mając sto dziesięć lat. ³⁰ Pochowano go w jego dziedzicznej posiadłości w Timnat-Serach, leżącej w górach Efraima, na północ od góry Gaasz. ³¹ Izrael służył Panu przez wszystkie dni życia Jozuego i przez całe życie starszych, którzy przeżyli Jozuego i znali wszystkie dzieła, które Pan dokonał dla Izraela.

POCHOWANIE KOŚCI JÓZEFA. ŚMIERĆ KAPŁANA ELEAZARA

³² Kości Józefa, które Izraelici zabrali ze sobą z Egiptu, pochowali w Sychem, na części pola, które Jakub kupił od synów Chamora, ojca Sychema, za sto sztuk srebra. Było ono własnością potomków Józefa. ³³ Potem umarł także Eleazar, syn Aarona, i pochowano go w Gibea, mieście, które przyznano jego synowi Pinchasowi w górach Efraima.

^2,10 Sichon i Og – amoryccy władcy krain leżących po wschodniej stronie Jordanu, których pokonały oddziały prowadzone przez Mojżesza (Lb 21,21-35; Pwt 2,24-37; 3,1-17).

^3,10 żywy Bóg – to znaczy Bóg prawdziwy, w odróżnieniu od martwych bożków pogańskich (np. Ps 42,3; 84,3; 135,15; zob. Oz 6,2); Kananejczyków... Jebusytów – stereotypowy sposób określenia ludów mieszkających w Kanaanie. W Biblii forma taka pojawia się 28 razy, w tym 5 razy w Księdze Jozuego (Joz 9,1; 11,3; 12,8; 24,11).

^6,24 dom Pana – w taki sposób określa się w Piśmie Świętym świątynię w Jerozolimie, w której był również skarbiec. Mamy tu więc do czynienia z anachronizmem, gdyż w momencie zajmowania Kanaanu przez Izraelitów nie mieli oni jeszcze świątyni w Jerozolimie.

^7,6 rozdarł swoje ubranie – gest wyrażający rozpacz, stosowany w czasie żałoby lub innej klęski (np. Rdz 44,10; 2Sm 13,31; 1Mch 2,14). Mógł też wyrażać sprzeciw (np. 2Krl 5,7; Mt 26,65; Dz 14,12).

^7,14 los – używanie losów było jednym ze sposobów pytania o wolę Boga (np. 1Sm 10,20n; 14,40-42; Jon 1,7; Dz 1,26).

^8,32 odpis Prawa Mojżesza – starożytne ludy rzeźbiły swoje prawa na dużych kamieniach (np. Kodeks Hammurabiego wyryty na steli z diorytu).

^10,10 Bet-Choron – ważne z punktu widzenia strategicznego miasto palestyńskie, które strzegło przejścia na drodze prowadzącej od wybrzeża przez dolinę Ajjalonu do Jerozolimy. Utożsamiane z dzisiejszym Bejt Ur; Azeka – miasto utożsamiane z dzisiejszym Tell ez-Zaharijja, położone niedaleko Lakisz. Po zajęciu Kanaanu należało do plemienia Judy; Makkeda – lokalizacja niepewna.

^19,15 Szimron – miasto utożsamiane z dzisiejszym Chirbet Sammunija, położone ok. 8 km na zachód od Nazaretu; Betlejem – należy odróżnić to miasto od Betlejem w Judzie (Joz 15,59b).

^19,25 Akszaf – prawdopodobnie chodzi o miasto utożsamiane z dzisiejszym Tell Keisan, położone ok. 19 km na północny zachód od Szimronu (Joz 19,15).

^19,46 Jafa – miasto portowe nad Morzem Śródziemnym, obecnie przedmieścia Tel Awiwu.

^19,47 Leszem – miasto położone na północ od Jeziora Hule, przy drodze do Damaszku. Za panowania Jeroboama było ważnym ośrodkiem kultu.

^19,50 Timnat-Serach – miasto utożsamiane z dzisiejszym Chirbet Tibna, położonym ok. 19,5 km na południowy zachód od Sychem. W Timnat-Serach został pochowany Jozue (Joz 24,30; Sdz 2,9).

^20,3 mściciel krwi – hebr. goel; był to najbliższy krewny lub opiekun bezprawnie zabitego człowieka. Jego zadaniem było wymierzenie zabójcy kary śmierci. Miał także obowiązek wykupu krewnego, który z powodu ubóstwa musiał pozbyć się ziemi lub sam sprzedał się w niewolę (Kpł 25,25-28). Mścicielem (wybawcą) był także Bóg wobec swojego ludu (Hi 19,25; Iz 49,7).

^20,6 Śmierć najwyższego kapłana była traktowana jako zadośćuczynienie za nieumyślnie spowodowaną śmierć człowieka. Dla nieumyślnego zabójcy oznaczała amnestię i koniec banicji.

^21,3 Brak jednoznacznych świadectw na temat miast przydzielonych Lewitom sprawia, że trudno stwierdzić, w jaki sposób został spełniony ten nakaz i czy w ogóle został wprowadzony w życie.

^23,2 powiedział – w Piśmie Świętym często spotykamy mowy pożegnalne wybitnych przywódców, które są testamentem, ale i zachętą do wierności tym wartościom, które wyznawał dany człowiek. Najważniejsze mowy to: pożegnalna mowa Mojżesza (Pwt 31), Samuela (1Sm 12), Dawida (1Krl 2,1-9), Matatiasza (1Mch 2,49-70); w NT zwłaszcza pożegnalna mowa Jezusa (J 13 – 17) i apostoła Pawła (Dz 20,17-35).

^24,12 szerszenie – symbol Bożej pomocy lub kary i zniszczenia (Wj 23,28; Pwt 7,20; por. Wj 23,23; 33,2).

^24,19 zazdrosny – wyrażenie to służy do ukazania nieskończonej miłości Boga wobec swojego ludu. Zawiera też nakaz wyłącznego kultu Boga Jahwe.

^24,26 terebint – długowieczne drzewo rosnące pojedynczo w niższych partiach gór w Palestynie i na pustyni Negeb. Drzewo to było cenione ze względu na wielkie i rozłożyste gałęzie, które dawały schronienie przed słońcem. Nazwę tego drzewa często tłumaczy się jako ‘dąb’.

^24,29 sługa Pana – Jozue po śmierci otrzymuje tytuł, który dotychczas przysługiwał Mojżeszowi (Wj 14,31; Pwt 34,5).

^24,32 W ten sposób spełniona została ostatnia wola Józefa (Rdz 50,24n; Wj 13,19).

KSIĘGA SĘDZIÓW

WPROWADZENIE

OKOLICZNOŚCI POWSTANIA

Działalność sędziów w Izraelu trwała około dwa wieki: od wejścia Izraelitów do Kanaanu (ok. 1230-1200 przed Chr.) do ustanowienia w Izraelu monarchii (ok. 1020-1004 przed Chr.). Sędziowie byli zazwyczaj przywódcami, a często wodzami wojska. Bóg powierzał im ten urząd, aby wyzwalali plemiona izraelskie z opresji i niebezpieczeństw, jakie groziły im ze strony ościennych narodów, które pragnęły przejąć kontrolę nad Kanaanem.

Księga Sędziów przeszła długi i złożony proces formowania, zanim uzyskała ostateczną, znaną dzisiaj wersję. Na początku, w okresie zbliżonym do czasu, w którym dzieją się opisywane w księdze wydarzenia, powstawały przekazywane ustnie w rodzinach izraelskich opowiadania o tzw. sędziach większych: Ehudzie, Deborze, Baraku, Gedeonie, Jeftem i Samsonie. Te pojedyncze historie zostały zebrane i spisane na początku XI w. przed Chr. Później reprezentanci tradycji deuteronomistycznej (zob. Wprowadzenie do Księgi Powtórzonego Prawa) na nowo opracowali ten materiał, dodając do niego wprowadzenie historyczno-teologiczne, poszerzając niektóre opowiadania i dostosowując wszystko do schematu: grzech – kara – pokuta – wyzwolenie. Wszystkie opowiadania zostały ułożone w porządku chronologicznym, co sprawia wrażenie, że każdy z sędziów sprawował władzę nad całym Izraelem. Tymczasem zazwyczaj działali oni na terytorium jednego z plemion wchodzących w skład Izraela. Druga redakcja deuteronomistyczna, dokonana już po zniszczeniu Jerozolimy w 587 r. przed Chr., dodała do księgi rozdziały 1 i 9, a także umieszczone na końcu dodatki oraz informacje dotyczące sędziów mniejszych: Toli, Jaira, Ibsana, Elona i Abdona. Księga Sędziów zarówno przez Żydów, jak i przez chrześcijan zawsze uważana była za natchnioną.

TREŚĆ I TEOLOGIA

Księga Sędziów wyraźnie dzieli się na trzy części. Część pierwsza zawiera dwa wprowadzenia. Pierwsze z nich (Sdz 1,1 – 2,5) ukazuje sytuację plemion izraelskich po śmierci Jozuego, przy czym autor podkreśla dominującą rolę plemienia Judy. Drugie wprowadzenie (Sdz 2,6 – 3,6) posłużyło autorowi do przedstawienia koncepcji historii kierowanej przez Boga, która toczy się według wspomnianego już schematu: grzech – kara – pokuta – wybawienie. Autor podaje tu również trzy powody, dla których Bóg pozwolił, aby w Ziemi Obiecanej, pośród Izraelitów mieszkały grupy rdzennej ludności Kanaanu.

Druga, zasadnicza część księgi, przedstawia historię poszczególnych sędziów: Otniela, który uwolnił naród z niewoli narzuconej przez króla Aramu (Sdz 3,7-11); Ehuda, który wybawił Izraela od Moabitów (Sdz 3,12-30); Szamgara, który pokonał Filistynów (Sdz 3,31); Debory i Baraka, którzy obronili naród przed Kananejczykami (Sdz 4,1 – 5,31); Gedeona, który pokonał Madianitów (Sdz 6,1 – 8,35); Abimeleka (Sdz 9,1-57); Tolę (Sdz 10,1n); Jaira (Sdz 10,3-5); Jeftego (Sdz 10,6 – 12,7); Ibsana (Sdz 12,8-10); Elona (Sdz 12,11n); Abdona (Sdz 12,13-15), a także Samsona i jego walkę z Filistynami (Sdz 13 – 16).

Trzecia i ostatnia część księgi składa się z dwóch dodatków, z których jeden opowiada o przemieszczeniu się plemienia Danitów na północ Palestyny i wzniesieniu tam przez nich własnego sanktuarium (Sdz 17 – 18), drugi zaś przedstawia dramatyczną historię zbrodni, jakiej dopuścili się mieszkańcy Gibea, pochodzący z plemienia Beniamina.

Chociaż autor opisuje wydarzenia w sposób fragmentaryczny, często mocno ubarwiony, przenośny i podporządkowany ustalonemu przez niego schematowi chronologicznemu, to jednak Księga Sędziów dostarcza cennych informacji na temat jednego z najbardziej tajemniczych okresów historii Izraela. Zwyczaje wojenne i relacje społeczne przedstawione w księdze wskazują, że była to epoka barbarzyńska. Z tego powodu pojawiają się spore trudności w interpretacji tego tekstu. Dzieje się tak dlatego, że postępowanie opiewanych w księdze bohaterów izraelskich często pozostaje w sprzeczności z powszechnie dziś przyjmowanymi normami moralnymi: Ehud posługuje się zdradą, aby zabić wroga (Sdz 3,16-23); Debora wychwala podstęp Jael, która zabiła Siserę, łamiąc przy tym święte prawo gościnności (Sdz 4,18-22; 5,24-27); Abimelek, chcąc dojść do władzy, zabija siedemdziesięciu synów Jerubbaala (Sdz 9,5); Jefte doprowadza do śmierci córki, aby wypełnić złożony nierozważnie ślub (Sdz 11,34-40); Samson korzysta z usług prostytutki (Sdz 16,1); lewita ze spokojem zostawia swoją żonę w rękach gwałcicieli i zabójców (Sdz 19,1-30); połączone siły izraelskie mordują niemal całe plemię Beniamina (Sdz 19,22-25); Izraelici uprowadzają młode dziewczęta z Szilo, aby dać je za żony ocalałym Beniaminitom (Sdz 21,19-23).

Księga Sędziów ilustruje sytuację społeczno-polityczną plemion izraelskich z czasu poprzedzającego ustanowienie monarchii. Poszczególne plemiona tworzą luźną federację i każde z nich działa na własną rękę. Zawiązują między sobą krótkotrwałe sojusze, mające na celu walkę ze wspólnym wrogiem, którym najczęściej były ludy pierwotnie zamieszkujące Kanaan, a także Edomici, Madianici, Moabici i Filistyni. Zagrożenia zewnętrzne, a także ciągła rywalizacja pomiędzy rodami i plemionami powodowały nieustanne napięcia i stan niepewności. Biorąc pod uwagę te okoliczności, łatwiej zrozumieć pojawiające się w Izraelu coraz silniejsze tendencje do ustanowienia jednego, silnego ośrodka władzy, który zagwarantuje porządek wewnętrzny i skutecznie przeciwstawi się zagrożeniom zewnętrznym. Pierwsza próba ustanowienia monarchii zakończyła się jednak klęską (Sdz 8,22-35).

Na podstawie Księgi Sędziów można stwierdzić, że w czasach poprzedzających ustanowienie monarchii Izraelici nie posiadali scentralizowanych form kultu religijnego. Każdy mógł założyć swoje prywatne sanktuarium, ojciec rodziny mógł pełnić funkcje kapłańskie albo ustanowić sobie kapłana. Wielkie sanktuaria służyły przede wszystkim jako miejsca zbiorowej modlitwy, do których w przypadku wydarzeń doniosłych dla całego narodu zwoływano uroczyste zgromadzenie.

Izraelici dochowywali wierności jedynemu Bogu, chociaż nieustannie byli narażeni na pokusę przyjmowania wierzeń kananejskich i praktykowanie bałwochwalczego kultu pogańskich bóstw płodności i urodzaju. Typowym przykładem popadnięcia w religijny synkretyzm jest historia Gedeona. W obliczu różnych zagrożeń Bóg nie pozostawia swojego narodu, ale ustanawia charyzmatycznych przywódców, sędziów, których zadaniem jest wybawienie Izraela od wszystkich zagrożeń, jakie mogłyby przeszkodzić w realizacji Bożej obietnicy dotyczącej przejęcia Ziemi Obiecanej.

KSIĘGA SĘDZIÓW

SYTUACJA IZRAELITÓW PO ŚMIERCI JOZUEGO

PIERWSZE ZWYCIĘSTWA I OSIEDLENIE

Rozdział 1

1 ¹Po śmierci Jozuego Izraelici radzili się Pana, pytając: „Kto z nas wyruszy pierwszy do walki z Kananejczykami?”. ²Pan odpowiedział: „Wyruszy Juda. Ja daję tę ziemię w jego ręce”. ³Juda powiedział do swojego brata Symeona: „Chodź ze mną na wyznaczoną mi losem ziemię, aby walczyć z Kananejczykami. Potem ja pójdę z tobą walczyć na przydzielonym tobie terenie”. Symeon więc wyruszył z nim. ⁴Gdy Juda przystąpił do walki, Pan wydał Kananejczyków i Peryzzytów w ich ręce, wskutek czego rozgromili w Bezek dziesięć tysięcy ludzi. ⁵Tam też spotkali Adoni-Bezeka i walczyli z nim. Pokonali również Kananejczyków i Peryzzytów. ⁶ Adoni-Bezek uciekł, lecz oni go ścigali, schwytali i obcięli mu duże palce u rąk i nóg. ⁷Wtedy Adoni-Bezek powiedział: „Siedemdziesięciu królów z odciętymi dużymi palcami u rąk i nóg zbierało okruchy pod moim stołem. Jak ja z nimi postąpiłem, tak mnie odpłacił Bóg”. Następnie zabrano go do Jerozolimy i tam umarł. ⁸Potomkowie Judy uderzyli także na Jerozolimę i zdobyli ją. Ludność pozabijali mieczem, a miasto spalili.

⁹ Następnie potomkowie Judy uderzyli na Kananejczyków mieszkających w górach, w Negebie i na równinie Szefeli. ¹⁰ Potem Juda wyruszył do walki z Kananejczykami zamieszkałymi w Hebronie – nazwa Hebronu brzmiała przedtem Kiriat Arba – i pokonał Szeszaja, Achimana i Talmaja. ¹¹ Stamtąd wyruszył przeciwko mieszkańcom Debiru, który dawniej nazywał się Kiriat-Sefer. ¹² Wtedy Kaleb powiedział: „Temu, kto pokona Kiriat-Sefer i zdobędzie je, dam za żonę moją córkę Aksę”. ¹³ Zdobył je Otniel, syn Kenaza, młodszego brata Kaleba, jemu więc Kaleb dał za żonę swoją córkę Aksę. ¹⁴ Kiedy ona przybyła do swego męża, nakłaniała go, by prosił jej ojca o pole. Gdy zsiadła z osła, Kaleb zapytał ją: „Czego sobie życzysz?”. ¹⁵ Odpowiedziała mu: „Proszę, okaż mi trochę życzliwości. Skoro osadziłeś mnie na pustynnej ziemi Negeb, przydziel mi jakieś źródła wody”. I dał jej Kaleb źródła w górach i na nizinie.

¹⁶ Potomkowie Kenity Chobaba, teścia Mojżesza, wyruszyli z Miasta Palm wraz z synami Judy na Pustynię Judzką, leżącą w Negebie, w okolicy Arad. Gdy tam przybyli, zamieszkali wśród miejscowej ludności. ¹⁷ Następnie Juda ze swoim bratem Symeonem podążyli na podbój Kananejczyków zamieszkujących Sefat i obłożyli je klątwą. Dlatego dano temu miastu nazwę Chorma. ¹⁸ Juda nie zdobył jednak Gazy i jej okolic, Aszkelonu i jego okolic ani Ekronu i jego okolic. ¹⁹ PAN był z Judą, dlatego zdobył on góry. Nie potrafił natomiast wypędzić mieszkańców równiny, ponieważ mieli żelazne wozy bojowe. ²⁰ Kalebowi zaś, jak to ustalił Mojżesz, dano w posiadanie Hebron. Wypędził on stamtąd trzech synów Anaka. ²¹ Beniaminici natomiast nie zdołali wypędzić Jebusytów zamieszkujących Jerozolimę. Mieszkają więc oni w Jerozolimie obok potomków Beniamina do dzisiaj.

PLEMIĘ JÓZEFA W BETEL

²² Ludzie z plemienia Józefa również poszli na wyprawę do Betel. A Pan był z nimi. ²³ Plemię Józefa wysłało najpierw zwiadowców do Betel – miasta, które wcześniej nazywało się Luz. ²⁴ Zwiadowcy dostrzegli człowieka wychodzącego z miasta i powiedzieli mu: „Wskaż nam wejście do miasta, a okażemy ci miłosierdzie”. ²⁵ On wskazał im wejście do miasta. Wtedy pozabijali mieszkańców mieczem. Tego zaś człowieka wraz z całą jego rodziną puścili wolno. ²⁶ Udał się on do ziemi Chetytów, gdzie zbudował miasto i nazwał je Luz. Tak też nazywa się ono aż do dziś.

CHWILOWE NIEPOWODZENIA W ZDOBYWCZYM MARSZU

²⁷ Manasses jednak nie wyparł Kananejczyków z Bet-Szean i przyległych osiedli, z Tanaku i przyległych osiedli ani mieszkańców Dor i przyległych osiedli, mieszkańców Jebleam i przyległych osiedli ani mieszkańców Megiddo i przyległych osiedli. Kananejczycy zdołali więc utrzymać się na tej ziemi. ²⁸ Kiedy Izraelici umocnili się, narzucili Kananejczykom poddaństwo, lecz ich nie wypędzili.

²⁹ Efraim również nie wypędził Kananejczyków zamieszkujących Gezer, nadal mieszkali wśród nich.

³⁰ Zabulon nie wypędził mieszkańców Kitron ani mieszkańców Nahalol. Kananejczycy mieszkali pośród potomków Zabulona. Później jednak zostali ich poddanymi.

³¹ Aser nie wypędził mieszkańców Akko ani zamieszkujących Sydon, Achlab, Akzib, Chelba, Afik i Rechob. ³² Potomkowie Asera zamieszkali więc wśród Kananejczyków, zajmujących tę ziemię, gdyż ich nie wypędzili.

³³ Również Neftali nie wypędził ludzi z Bet-Szemesz ani mieszkańców Bet-Anat. Tak więc osiedlili się pośród Kananejczyków zamieszkujących tę ziemię. Jednakże mieszkańcy Bet-Szemesz i Bet-Anat stali się później ich poddanymi.

³⁴ Plemię Dana natomiast zostało wyparte w góry przez Amorytów, którzy nie pozwalali im zejść na równiny. ³⁵ Tak więc Amoryci utrzymali się w Har-Cheres, Ajjalonie i w Szaalbin, lecz kiedy plemię Józefa wzrosło w siłę, zmusili ich do robót publicznych.

³⁶ Kraina Amorytów rozciągała się od Wzgórza Skorpionów, od Skały w górę.

PRZESTROGA BOGA DLA IZRAELITÓW

Rozdział 2

2 ¹Anioł Pana udał się z Gilgal do Bokim i rzekł: „Wyprowadziłem was z Egiptu i przywiodłem do tej ziemi, którą obiecałem pod przysięgą waszym przodkom. Powiedziałem wtedy: Na wieki nie zerwę mojego przymierza. ²Wy jednak nie zawierajcie przymierza z mieszkańcami tej ziemi, lecz zburzcie ich ołtarze. Ale nie usłuchaliście mojego głosu. Dlaczego tak postąpiliście? ³Teraz mówię wam: Nie wypędzę ich przed wami, aby byli dla was utrudnieniem, a ich bogowie będą dla was pułapką”.

⁴ Kiedy Anioł Pana wypowiedział te słowa do wszystkich Izraelitów, lud, lamentując, zaczął głośno płakać. ⁵ Dlatego miejscu temu dano nazwę Bokim. Tam też złożyli ofiarę dla Pana.

SYTUACJA RELIGIJNA ZA CZASÓW JOZUEGO I PO JEGO ŚMIERCI

⁶ Gdy Jozue rozesłał lud, poszli Izraelici, każdy do swojej własności, aby przejąć ziemię w posiadanie. ⁷ Lud służył Panu przez wszystkie dni życia Jozuego oraz wszystkie dni starszych, którzy przeżyli Jozuego i którzy oglądali wszystkie dzieła, jakich Pan dokonał dla Izraela. ⁸ Jozue, syn Nuna, sługa Pana, umarł w wieku stu dziesięciu lat. ⁹ Pochowano go w jego posiadłości w Timnat-Cheres, w górach Efraima, na północ od góry Gaasz. ¹⁰ A kiedy i to całe pokolenie wymarło, nastało po nim nowe, które nie znało już Pana ani dzieła, jakiego dokonał dla Izraela.

¹¹ Wtedy Izraelici czynili to, co nie podoba się Panu i służyli Baalom. ¹² Tak więc porzucili Pana, Boga swoich przodków, który ich wyprowadził z ziemi egipskiej, i poszli za obcymi bogami, których czciły sąsiednie ludy. Oddawali im pokłon, wzbudzając gniew Pana.

KARA ZA BAŁWOCHWALSTWO

¹³ Opuścili Pana, aby służyć Baalowi i Asztarcie. ¹⁴ Wtedy Pan rozgniewał się na Izraelitów i wydał ich w ręce grabieżców, którzy ich złupili. Oddał ich nawet w ręce okolicznych wrogów, którym nie zdołali się przeciwstawić. ¹⁵ We wszystkich ich wyprawach ręka Pana była przeciwko nim, ku ich nieszczęściu, jak to Pan wcześniej zapowiedział i jak Pan im przysiągł. Dlatego cierpieli bardzo wielki ucisk.

SĘDZIOWIE

¹⁶ Wówczas Pan powoływał sędziów, którzy wyzwalali ich z mocy ciemiężycieli. ¹⁷ Oni jednak nie słuchali swoich sędziów, lecz nadal zdradzali Pana, idąc za obcymi bogami i oddając im pokłon. Szybko zeszli z drogi, którą podążali ich przodkowie posłuszni nakazom Pana; nie naśladowali ich. ¹⁸ Kiedy Pan powoływał dla nich sędziów, to Pan był z każdym sędzią i wyzwalał lud z mocy wrogów przez całe życie sędziego. Pan bowiem okazywał miłosierdzie, kiedy żalili się na swych dręczycieli i prześladowców. ¹⁹ Lecz po śmierci sędziego znowu odwracali się i postępowali jeszcze gorzej niż ich przodkowie. Szli za obcymi bogami, aby im służyć i oddawać pokłon. Nie odstępowali od swoich złych czynów ani od swojej zatwardziałości.

BÓG WYSTAWIA IZRAELITÓW NA PRÓBĘ

²⁰ Pan rozgniewał się więc na Izraelitów i powiedział: „Ponieważ ten naród złamał moje przymierze, które zawarłem z jego przodkami i nie usłuchał mojego głosu, ²¹ Ja także nie będę odtąd wyrzucał żadnego z narodów, które pozostawił Jozue, gdy umierał. ²² Poprzez nie wypróbuję Izraela: czy zechce pójść drogą wytyczoną przez Pana, którą szli jego przodkowie, czy też nie”. ²³ Tak więc pozostawił Pan te narody, nie wypędzając ich i nie wydając w ręce Jozuego.

Rozdział 3

3 ¹A oto narody, które Pan pozostawił, aby przez nie wypróbować tych wszystkich Izraelitów, którzy nie brali udziału w żadnej z walk o Kanaan; ²stało się tak jedynie dla dobra Izraelitów, aby nauczyć ich sztuki wojennej; szczególnie zaś dla tych pokoleń, które przedtem nie zaznały wojen. ³Pozostało pięć księstw filistyńskich oraz wszyscy Kananejczycy, Sydończycy i Chiwwici zamieszkujący góry Libanu, od góry Baal-Hermon aż po Lebo-Chamat. ⁴Przez nich to Pan wypróbował Izraela, aby się przekonać, czy zechcą przestrzegać nakazów, które dał ich praojcom za pośrednictwem Mojżesza. ⁵Tak więc Izraelici mieszkali pośród Kananejczyków, Chetytów, Amorytów, Peryzzytów, Chiwwitów i Jebusytów. ⁶Izraelici brali sobie ich córki za żony i swoje własne córki dawali za żony ich synom. Służyli także ich bogom.

DZIEJE SĘDZIÓW W IZRAELU

OTNIEL

⁷ Izraelici czynili to, co według Pana jest złe. Zapominając o Panu, swoim Bogu, służyli Baalom i Aszerom. ⁸ Wtedy Pan rozgniewał się na Izraelitów i wydał ich w ręce Kuszana, króla Aram-Naharaim, zbrodniarza i człowieka wiarołomnego. Izraelici służyli Kuszanowi przez osiem lat. ⁹ Wołali więc Izraelici do Pana o ratunek. I powołał Pan wybawcę dla Izraelitów, aby ich wyzwolił. Był nim Otniel, syn Kenaza, młodszego brata Kaleba. ¹⁰ Zstąpił na niego duch Pana, aby był sędzią Izraela. Kiedy wyruszył na wojnę, Pan wydał w jego ręce króla Aramu Kuszan-Riszataima. I trzymał mocną ręką Kuszan-Riszataima, ¹¹ tak że kraj cieszył się pokojem przez czterdzieści lat.

EHUD

Kiedy syn Kenaza Otniel umarł, ¹² Izraelici znowu czynili to, co nie podoba się Panu. Wtedy Pan obdarzył mocą przeciwko Izraelitom króla Moabu Eglona, ponieważ czynili to, co nie podoba się Panu. ¹³Połączył się on z Ammonitami i Amalekitami, a następnie wyruszył i pobił Izraelitów. Zdobył również Miasto Palm. ¹⁴ Tak więc Izraelici służyli Eglonowi, królowi Moabu, przez osiemnaście lat. ¹⁵ Wtedy Izraelici wołali do Pana o ratunek. I powołał im Pan na wybawcę Ehuda, syna Gery, Beniaminitę, człowieka leworęcznego. Izraelici posłali przez niego okup Eglonowi, królowi Moabu. ¹⁶ Ehud przygotował sobie krótki miecz o dwóch ostrzach, długości jednego łokcia. Przypasał go sobie pod ubraniem przy prawym boku ¹⁷ i tak poniósł okup Eglonowi, królowi Moabu. Eglon był bardzo otyły. ¹⁸ Gdy Ehud złożył daninę, odesłał ludzi, którzy ją przynieśli. ¹⁹ Sam jednak zawrócił z miejsca opodal Gilgal, gdzie były posągi bożków, i rzekł do Eglona: „Królu, mam ci coś do powiedzenia w tajemnicy!”. Na to król powiedział: „Cicho!”. Gdy wszyscy stojący przy nim wyszli, ²⁰ Ehud podszedł do niego. Król przebywał w chłodnej górnej komnacie, przeznaczonej wyłącznie dla niego. Ehud rzekł: „Mam do ciebie słowo Boże”. Na to on natychmiast wstał z tronu. ²¹ Wtedy Ehud wyciągnął lewą rękę, dobył miecz schowany przy prawym boku i tak utopił go w jego brzuchu, ²² że rękojeść wraz z ostrzem weszła do brzucha. Potem tłuszcz zakrył ostrze, gdyż nie wydobył miecza z jego brzucha. Następnie Ehud wyszedł przez okno ²³ i zszedł zewnętrznymi schodami. Wcześniej zamknął za sobą drzwi górnej komnaty i zasunął rygle. ²⁴ Po jego odejściu przyszli słudzy i spostrzegli, że drzwi górnej komnaty są zaryglowane. Mówili więc: „Na pewno załatwia swoją potrzebę w letniej komnacie”. ²⁵ Czekali długo, aż zaczęli się niepokoić. Kiedy nadal nie otwierał drzwi letniej komnaty, wzięli klucz i otworzyli je: ich pan leżał martwy na ziemi. ²⁶ W czasie gdy oni czekali w niepewności, Ehud uciekł. Przeszedł obok bożków i stamtąd wrócił do Seiry. ²⁷ Po powrocie zatrąbił w róg w górach Efraima. Izraelici zeszli z nim z gór, a on kroczył na ich czele. ²⁸ I rzekł do nich: „Chodźcie za mną, bo Pan wydał waszych wrogów Moabitów w wasze ręce!”. Poszli więc za nim i zajęli brody Jordanu, zamykając je dla Moabitów. Nie pozwalali nikomu przekroczyć rzeki. ²⁹ W tym czasie zabili około dziesięciu tysięcy Moabitów, samych najsilniejszych i najwaleczniejszych mężczyzn. Nikt nie uszedł z życiem. ³⁰ W tym dniu Moabici zostali upokorzeni przez Izraela. Potem kraj cieszył się pokojem przez osiemdziesiąt lat.

SZAMGAR

³¹ Po nim był Szamgar, syn Anata. Zabił on sześciuset Filistynów grządzielą pługa, służącą do przypinania wołów. On także wybawił Izraela.

DEBORA I BARAK

Rozdział 4

4 ¹Po śmierci Ehuda Izraelici nadal czynili to, co nie podoba się Panu. ²Dlatego Pan wydał ich w ręce Jabina, króla kananejskiego, który panował w Chasor. Dowódcą jego wojsk był Sisera. Mieszkał on w Charoszet-Goim. ³Izraelici błagali Pana o ratunek, Jabin miał bowiem dziewięćset żelaznych wozów bojowych i z całą surowością gnębił Izraelitów przez dwadzieścia lat.

⁴ W tym czasie sądy w Izraelu sprawowała prorokini Debora, żona Lappidota. ⁵ Zasiadała ona pod Palmą Debory, między Rama a Betel w górach Efraima. Przybywali do niej Izraelici, aby rozsądzała ich sprawy. ⁶ Poleciła ona wezwać Baraka, syna Abinoama z Kedesz-Neftali, i powiedziała do niego: „Oto, co nakazał Pan, Bóg Izraela: «Wybierz się w drogę i idź na górę Tabor. Weź ze sobą dziesięć tysięcy mężczyzn z plemienia Neftalego i plemienia Zabulona. ⁷ Ja przyprowadzę do ciebie nad potok Kiszon Siserę, dowódcę wojsk Jabina, jego wozy bojowe i oddziały jego wojska i oddam go w twoje ręce»”. ⁸ Barak jej odpowiedział: „Jeżeli ty pójdziesz ze mną, pójdę i ja. Lecz jeśli ty nie pójdziesz ze mną, i ja nie pójdę”. ⁹ „Pójdę więc z tobą – odpowiedziała – ale chwała z wyprawy, na którą podążysz, nie okryje ciebie, bo Pan wyda Siserę w ręce kobiety”. Debora wstała i wraz z Barakiem udała się do Kedesz. ¹⁰ Barak wezwał tam plemiona Zabulona i Neftalego. I poszło za nim dziesięć tysięcy mężczyzn; poszła z nim również Debora. ¹¹ Jednak Kenita Cheber odłączył się od Kenitów, od potomków Chobaba, teścia Mojżesza, i rozłożył swój namiot koło dębu w Saannaim w pobliżu Kedesz.

¹² Kiedy powiadomiono Siserę, że Barak, syn Abinoama, wyruszył na górę Tabor, ¹³ zgromadził on wszystkie swoje wozy bojowe, dziewięćset żelaznych wozów i wszystkie swoje oddziały, jakimi dysponował, od Charoszet-Goim do potoku Kiszon. ¹⁴ Wtedy Debora powiedziała do Baraka: „Ruszaj, bo to jest dzień, w którym Pan wydaje Siserę w twoje ręce! Oto Pan idzie przed tobą!”. Barak zszedł z góry Tabor, a za nim dziesięć tysięcy ludzi. ¹⁵ Pan poraził Siserę lękiem przed mieczem Baraka, wszystkie wozy bojowe i całe wojsko. Sisera zeskoczył z wozu bojowego i uciekł pieszo. ¹⁶ Barak zaś ścigał wozy bojowe i jego wojsko aż do Charoszet-Goim. Całe wojsko Sisery padło od miecza. Nikt nie ocalał. ¹⁷ Sisera uciekał pieszo w kierunku namiotu Jaeli, żony Kenity Chebera, ponieważ pokój panował pomiędzy Jabinem, królem Chasoru, a Kenitą Cheberem. ¹⁸ Jael, wychodząc naprzeciw Sisery, rzekła do niego: „Wejdź panie, wejdź do mnie! Nie bój się!”. Zatrzymał się więc w jej namiocie. A ona okryła go narzutą. ¹⁹ Wtedy powiedział do niej: „Proszę cię, daj mi trochę wody, gdyż chce mi się pić”. Ona otworzyła pojemnik z mlekiem, dała mu pić i przykryła go ponownie. ²⁰ Rzekł do niej: „Stań przy wejściu do namiotu, a jeśli ktoś nadejdzie i zapyta: «Czy jest tu kto?» – odpowiedz: «Nie ma nikogo»”. ²¹ Lecz Jael, żona Chebera, wzięła kołek od namiotu, chwyciła do ręki młotek, podeszła cicho i wbiła kołek w jego skroń, tak że utkwił w ziemi. On zaś pogrążony ze zmęczenia w głębokim śnie, drgnął tylko i umarł. ²² Wtedy właśnie nadbiegł Barak ścigający Siserę. Jael wyszła mu naprzeciw i powiedziała: „Wejdź, a pokażę ci człowieka, którego szukasz!”. Wszedł więc do niej. Sisera leżał martwy z kołkiem w skroni. ²³ W ten sposób Bóg upokorzył króla Kanaanu Jabina wobec Izraelitów. ²⁴ Odtąd Izraelici coraz bardziej uciskali króla Kanaanu Jabina, aż do całkowitej jego zagłady.

PIEŚŃ DEBORY I BARAKA

Rozdział 5

5 ¹Tak śpiewała owego dnia Debora z Barakiem, synem Abinoama:

² „Kiedy przywódcy stanęli na czele Izraela, lud ochoczo przystąpił do walki.

Wysławiajcie Pana!

³ Słuchajcie, królowie! Nadstawcie uszu, książęta!

Chcę śpiewać dla Pana,

chcę wysławiać Pana, Boga Izraela!

⁴ O Panie, kiedy wychodziłeś z Seiru,

kiedy wędrowałeś po polach Edomu,

ziemia drżała, niebiosa rosiły, a chmury ociekały wodą.

⁵ Góry jak Synaj topniały przed Panem, Bogiem Izraela!

⁶ Za dni Szamgara, syna Anata, za dni Jaeli wyludniły się drogi.

Kroczący udeptanymi szlakami szukali krętych ścieżek.

⁷ Zanikło życie w osadach, groźbą niewoli powiało w Izraelu,

aż powstałaś, Deboro, wystąpiłaś jako matka w Izraelu!

⁸ Kiedy wybierano nowych bogów, zniknął nawet chleb jęczmienny,

nie można było dostrzec tarczy ani dzidy

wśród czterdziestu tysięcy wojowników w Izraelu.

⁹ Moje serce przy wodzach Izraela,

którzy chętnie pospieszyli na ratunek ludowi.

Błogosławcie Pana!

¹⁰ Wy, co jeździcie na białych oślicach, siedząc na kobiercach,

i wy, przechodzący drogą – śpiewajcie!

¹¹ Głośniej niż pasterze przy wodopojach,

niech wysławiają dobrodziejstwa Pana

i łaskawość względem wieśniaków w Izraelu!

Wtedy lud PANA wkroczył w bramy.

¹² Przebudź się, powstań już, Deboro!

Przebudź się, powstań i zaśpiewaj pieśń swoją!

Powstań Baraku! Prowadź do niewoli swych jeńców, synu Abinoama!

¹³ Wówczas reszta ludu zawładnęła możnymi,

PAN sprowadził przeze mnie wojowników.

¹⁴ Z Efraima wyszedł wódz na równinę,

za twoim, Efraimie, wzorem Beniamin

pośród twych oddziałów.

Z Makir zstąpili przywódcy, a z Zabulona trzymający laskę.

¹⁵ Także książęta z Issachara są z Deborą.

Issachar jest wierny Barakowi, zdąża ku dolinie jego śladem.

Tylko nad strumieniami Rubena długie narady.

¹⁶ Czemu, Rubenie, siedzisz bezczynnie wśród zagród, słuchając gry na flecie przy stadach?

Nad strumieniami Rubena długie narady.

¹⁷ Gilead mieszka za Jordanem.

Dlaczego Dan żegluje na okrętach?

Aser osiedlił się na morskim wybrzeżu i mieszka pośród swych zatok.

¹⁸ Zabulon to lud, co za nic ma swoje życie, na śmierć się naraża;

podobnie jak Neftali – na wyżynnych polach.

¹⁹ Przybyli królowie i walczyli;

walczyli wtedy królowie Kanaanu

w Tanak, nad wodami Megiddo,

lecz nie zabrali srebra jako łupu.

²⁰ Niebiosa prowadziły walkę,

gwiazdy ze swoich orbit walczyły z Siserą.

²¹ Potok Kiszon uniósł ich ze sobą,

bo pradawnym potokiem jest Kiszon.

Naprzód, z mocą, moja duszo!

²² Rozległ się wówczas tętent końskich kopyt

galopujących jeźdźców.

²³ „Przeklinajcie Meroza – powiedział anioł Pana –

bardzo przeklinajcie jego mieszkańców,

bo nie przybyli na pomoc PANU,

nie wsparli Pana z mocarzami”.

²⁴ Niech będzie błogosławiona wśród kobiet Jael,

żona Kenity Chebera!

Niech będzie błogosławiona wśród kobiet żyjących pod namiotami!

²⁵ Prosił o wodę, a dała mu mleka;

w drogocennym kielichu podała mu mleko.

²⁶ Lewą ręką sięgnęła po kołek,

a prawą po młot ciężki.

Uderzyła Siserę, zmiażdżyła mu głowę,

przebiła na wylot jego skronie.

²⁷ U jej nóg się zwinął, padł martwy.

U jej nóg się zwinął i upadł.

Tam, gdzie się zwinął, padł martwy.

²⁸ Matka Sisery wyjrzała przez okno,

krzyknęła przez kratę okienną:

«Czemu wóz jego opóźnia przybycie?

Czemu się spóźnia turkot jego zaprzęgów?».

²⁹ Najroztropniejsza z jej księżniczek dała odpowiedź, także ona powtarza jej słowa:

³⁰ «Przecież zbierają i rozdzielają łupy:

branka lub dwie branki dla każdego wojownika,

różnobarwne szaty – to łup dla Sisery,

na szyję żony króla tkaniny wzorzyste, różnobarwne chusty».

³¹ Niech tak zginą wszyscy twoi wrogowie, PANIE, a ci, którzy Cię miłują,

niech będą jak wschodzące słońce w całym swoim blasku!”.

Kraj cieszył się pokojem przez czterdzieści lat.

GEDEON

IZRAEL UCISKANY PRZEZ MADIANITÓW

Rozdział 6

6 ¹Izraelici nadal czynili to, co nie podoba się Panu. Dlatego Pan na siedem lat wydał ich w ręce Madianitów. ²Ręka Madianitów zaciążyła nad Izraelitami. Do ochrony przed Madianitami Izraelici wykorzystywali rozpadliny skalne, jaskinie i umocnione górskie warownie. ³Zawsze gdy Izraelici obsiali swoje pola, przychodzili Madianici z Amalekitami oraz ludem Wschodu i napadali na nich. ⁴Rozbijali obozy naprzeciwko nich i niszczyli plony ziemi aż po granice Gazy. Nie pozostawiali Izraelowi żadnych środków do życia, ani jednej owcy, ani jednego wołu czy osła. ⁵Przybywali bowiem ze swymi stadami i namiotami, tak licznie jak szarańcza. Liczba ludzi, a także ich wielbłądów była bardzo wielka. I tak wkraczali do tej ziemi, aby ją pustoszyć. ⁶Dlatego Izrael bardzo zubożał z powodu Madianitów. Izraelici zaczęli więc wołać o pomoc do Pana.

⁷ A kiedy tak wołali o pomoc do Pana z powodu Madianitów, ⁸ Pan posłał proroka do Izraelitów, który im oznajmił: „Tak mówi Pan, Bóg Izraela: «Ja was wyprowadziłem z Egiptu, gdzie byliście niewolnikami. ⁹ Wyzwoliłem was z mocy Egiptu i z rąk tych wszystkich, którzy was uciskali. Ja ich też wyparłem przed wami i oddałem wam ich ziemię. ¹⁰ Powiedziałem wam: Ja jestem Panem, waszym Bogiem! Nie bójcie się bożków Amorytów, których kraj zamieszkujecie. Wy jednak nie posłuchaliście mnie!»”.

POWOŁANIE GEDEONA

¹¹ Wtedy to przybył anioł Pana i usiadł w Ofra pod terebintem należącym do Joasza z rodu Abiezera. Jego syn Gedeon młócił właśnie w tłoczni zboże, aby je ukryć przed Madianitami. ¹² Wówczas ukazał mu się anioł Pana i rzekł do niego: „Pan z tobą, dzielny wojowniku!”. ¹³ Odpowiedział mu Gedeon: „Wybacz, mój Panie! Jeśli rzeczywiście Pan jest z nami, dlaczego spotyka nas to wszystko? Gdzie są te wszystkie Jego nadzwyczajne dzieła, o których opowiadali nam nasi przodkowie, mówiąc: «Czyż Pan nie wyprowadził nas z Egiptu?». A teraz Pan nas opuścił i wydał nas w ręce Madianitów”. ¹⁴ Wtedy Pan zwrócił się do niego: „Idź z tą siłą, którą masz w sobie, i wybaw Izraela z rąk Madianitów! Oto ja ciebie posyłam!”. ¹⁵ Odpowiedział Mu Gedeon: „Wybacz, Panie. Jakże ja mam ratować Izraela? Mój ród jest najmniejszy w plemieniu Manassesa, a ja najmniej znaczę w domu mego ojca”. ¹⁶ Pan go zapewnił: „Ponieważ Ja będę z tobą, pobijesz Madianitów, jak gdyby to był jeden człowiek”. ¹⁷ Odrzekł Mu na to: „Jeżeli jesteś dla mnie łaskawy, uczyń jakiś znak, że to Ty sam rozmawiasz ze mną! ¹⁸ Proszę Cię, nie odchodź stąd, aż wrócę do Ciebie. Przyniosę moją ofiarę i złożę ją przed Tobą”. Odpowiedział: „Pozostanę tutaj, aż wrócisz”. ¹⁹ Gedeon poszedł, wziął ze stada koźlę i z efy mąki upiekł przaśne chleby. Mięso umieścił w koszu, a wywar wlał do garnka. Potem przyniósł wszystko pod terebint i ofiarował aniołowi. ²⁰ Ale anioł Boży powiedział do niego: „Weź mięso i przaśne chleby i połóż je na tej skale, a wywar rozlej”. I zrobił tak. ²¹ Wtedy anioł Pana wyciągnął laskę, którą trzymał w ręce i jej końcem dotknął mięsa i przaśnych chlebów. I wydobył się ogień ze skały; strawił mięso oraz przaśne chleby. Potem anioł Pana zniknął mu z oczu. ²² Gedeon zrozumiał, że był to anioł Pana. Dlatego zawołał: „Biada mi, Panie mój, Boże! Widziałem przecież anioła Pana twarzą w twarz!” ²³ Ale Pan go uspokoił: „Pokój tobie! Nie lękaj się, nie umrzesz!”. ²⁴ Gedeon zbudował tam ołtarz ku czci Pana i nazwał go: Pan jest pokojem. Istnieje on w Ofra Abiezera do dzisiaj.

GEDEON NISZCZY OŁTARZ BAALA

²⁵ Tej samej nocy Pan rzekł do niego: „Ze stajni twego ojca weźmiesz młodego cielca i drugiego cielca siedmioletniego i zburzysz ołtarz Baala, należący do twego ojca, oraz zetniesz aszerę, która jest obok niego. ²⁶ Następnie zbudujesz ołtarz ku czci Pana, twego Boga, układając kamienie na tym warownym górskim szczycie. Potem weźmiesz tego drugiego cielca i złożysz z niego ofiarę całopalną na drewnie z aszery, którą masz ściąć. ²⁷ Gedeon wziął więc dziesięciu ludzi ze swojej służby i uczynił tak, jak mu Pan polecił. Ponieważ bał się rodziny swego ojca i mieszkańców miasta, nie odważył się tego wykonać za dnia, lecz zrobił to nocą. ²⁸ Gdy ludzie z miasta wstali wczesnym rankiem, zobaczyli rozwalony ołtarz Baala, ściętą aszerę, która stała przy nim, i drugiego cielca złożonego jako ofiara całopalna na zbudowanym ołtarzu. ²⁹ Mówili więc jeden do drugiego: „Kto to zrobił?”. Po przeprowadzonym dochodzeniu orzekli: „Zrobił to Gedeon, syn Joasza!”. ³⁰ Wówczas mieszkańcy miasta powiedzieli do Joasza: „Wyprowadź swego syna! Musi umrzeć, ponieważ zburzył ołtarz Baala i wyciął aszerę, która była obok niego”. ³¹ Na to Joasz odpowiedział wszystkim zgromadzonym: „Czy to wy musicie bronić Baala? Czy musicie spieszyć mu z pomocą? Ktokolwiek będzie walczył o niego, nie dożyje poranka! Jeśli on jest prawdziwym bogiem, niech sam ukarze tego, który zburzył jego ołtarz”. ³² Tego dnia Gedeona nazwano Jerubbaal, mówiąc: „Niech walczy z nim sam Baal, skoro zburzył jego ołtarz!”.

ZNAK POTWIERDZAJĄCY POWOŁANIE GEDEONA

³³ Potem zgromadzili się wszyscy Madianici wraz z Amalekitami i ludem Wschodu, przeprawili się przez Jordan i rozbili obóz w dolinie Jezreel. ³⁴ Wtedy duch Pana ogarnął Gedeona, który zatrąbił w róg i zgromadził przy sobie ród Abiezera. ³⁵ Wyprawił posłańców do całego plemienia Manassesa, które również zgromadziło się przy nim. Wysłał także gońców do plemion Asera, Zabulona i Neftalego. I one wyruszyły, aby się z nim połączyć.

³⁶ Wtedy Gedeon rzekł do Boga: „Jeżeli naprawdę chcesz przeze mnie wybawić Izraela, jak to zapowiedziałeś, ³⁷ pozwól, że rozłożę runo wełny na klepisku. Jeżeli rosa spadnie tylko na runo, a cała ziemia dokoła będzie sucha, będę wiedział, że przeze mnie wybawisz Izraela, jak to zapowiedziałeś. ³⁸ I tak się stało. Kiedy wstał rano i ścisnął wilgotne runo, wycisnął z niego pełny kielich wody. ³⁹ Lecz Gedeon powiedział jeszcze do Boga: „Nie gniewaj się na mnie, jeżeli jeszcze raz przemówię. Pozwól mi powtórzyć doświadczenie z runem. Proszę, niech tylko runo będzie suche, a całą ziemię niech pokryje rosa”. ⁴⁰ I tej nocy Bóg tak uczynił. Suche pozostało tylko runo, a cała ziemia była pokryta rosą.

PRZYGOTOWANIA DO WOJNY

Rozdział 7

7 ¹Wczesnym rankiem wyruszył zatem Jerubbaal, czyli Gedeon, z całym zgromadzonym ludem. Stanęli obozem przy źródle Charod. Obóz Madianitów był natomiast na północ od niego, w dolinie u stóp wzgórza More. ²Pan rzekł do Gedeona: „Lud, który ci towarzyszy, jest zbyt liczny, abym w jego ręce miał wydać Madianitów. Izrael mógłby przypisywać chwałę sobie, a nie Mnie, mówiąc: «Wybawiliśmy się własnymi siłami». ³Wobec tego oznajmij teraz ludowi: Ten, kto się boi i jest przerażony, niech zawraca i uchodzi przez góry Gilead”. Zawróciło wtedy do domu dwadzieścia dwa tysiące ludzi, a pozostało dziesięć tysięcy. ⁴Pan powiedział do Gedeona: „Lud jest jeszcze zbyt liczny. Zaprowadź ich nad wodę; tam wypróbuję ich wobec ciebie. Zrobisz tak – jeśli o kimś powiem: Ten pójdzie z tobą, on pójdzie z tobą. Nie uda się jednak z tobą nikt z tych, o których powiem: Ten z tobą nie pójdzie”. ⁵Gedeon zaprowadził więc lud nad wodę, a Pan rzekł do niego: „Każdego, który będzie pił wodę językiem, jak chłepcze pies, ustawisz po jednej stronie; po drugiej zaś wszystkich, którzy uklękną, aby się napić”.

⁶ Liczba tych, którzy chłeptali wodę językiem, podnosząc rękę do ust, wynosiła trzystu mężczyzn. Cała zaś reszta klękała, aby napić się wody. ⁷ Wówczas Pan powiedział do Gedeona: „Przy pomocy trzystu mężczyzn, którzy pili wodę z ręki, wyzwolę was i wydam Madianitów w twoje ręce. Reszta mężczyzn niech wraca do miejsca swojego zamieszkania”.

⁸ Ci, którzy pili wodę z ręki, wzięli dzbany z zapasami żywności oraz trąby z rogów, a pozostałych Gedeon odesłał do domów. Zatrzymał tylko tych trzystu. Obóz Madianitów znajdował się w dolinie, poniżej zajmowanej przez niego pozycji.

SEN MADIANITY

⁹ Tej samej nocy Pan przemówił do niego: „Wstań i zejdź do obozu, bo wydaję go w twoje ręce. ¹⁰ Jeżeli jednak boisz się wystąpić przeciwko niemu, zejdź tam najpierw ze swoim sługą Purą. ¹¹ Podsłuchasz, o czym rozmawiają, i nabierzesz odwagi, aby wyruszyć na ich obóz”. Zszedł więc ze swoim sługą Purą aż do przedniej straży obozu. ¹² A Madianici, Amalekici i cały lud Wschodu rozłożyli się w dolinie, liczni jak szarańcza. Wielbłądy ich były niezliczone jak piasek na morskim brzegu. ¹³ Gdy Gedeon tam przyszedł, pewien mężczyzna właśnie opowiadał swemu towarzyszowi sen. Mówił: „Miałem taki sen: Bochen jęczmiennego chleba toczył się do obozu Madianitów, dotarł do namiotu, uderzył w niego i przewrócił go; wtedy wywrócony namiot zapadł się”. ¹⁴ Towarzysz mu odpowiedział: „Nie może to oznaczać nic innego, jak tylko miecz Izraelity Gedeona, syna Joasza. Zapewne Bóg wydał w jego ręce Madianitów i cały obóz”. ¹⁵ Kiedy Gedeon usłyszał opowiadanie o śnie i jego wyjaśnienie, upadł twarzą na ziemię. A gdy wrócił do obozu, rozkazał: „Powstańcie, bo Pan wydał w nasze ręce obóz Madianitów!”.

KLĘSKA MADIANITÓW

¹⁶ Gedeon podzielił trzystu mężczyzn na trzy oddziały. Każdemu przydzielił trąby z rogów oraz opróżnione dzbany, a w nich pochodnie. ¹⁷ Powiedział: „Patrzcie na mnie i róbcie to samo, co ja. Kiedy dojdę do granic obozu, co ja będę robił, to samo i wy róbcie. ¹⁸ Kiedy ja wraz z tymi, którzy są przy mnie, zagram na trąbie z rogu, wówczas także wy zagrzmijcie na trąbach wokół całego obozu i wołajcie: «Za Pana i za Gedeona!». ¹⁹ Gedeon wraz ze stu towarzyszącymi mu wojownikami dotarł do granic obozu tuż po zmianie warty, gdy rozpoczynała czuwanie środkowa straż nocna. Zadęli w trąby z rogów i potłukli dzbany, które trzymali w rękach. ²⁰ Również wojownicy pozostałych oddziałów zaczęli trąbić i tłuc swoje dzbany. W lewej ręce trzymali pochodnie, a w prawej trąby z rogów. Grali na trąbach i krzyczeli: „Miecz za Pana i za Gedeona!”. ²¹ Każdy pozostał na swoim miejscu dokoła obozu. A wszyscy w obozie zerwali się, zaczęli krzyczeć i uciekać. ²² Kiedy więc trzystu grzmiało na trąbach z rogów, Pan sprawił, że Madianici walczyli między sobą w całym obozie i uciekali aż do Bet-Szitta w kierunku Serera i aż po brzeg do Abel-Mechola w stronę Tabbat. ²³ Zaraz też skrzyknęli się Izraelici z pemienia Neftalego i Asera, a także z całego plemienia Manassesa, i urządzili pościg za Madianitami. ²⁴ Gedeon rozesłał gońców po wszystkich wzgórzach efraimskich z wezwaniem: „Zejdźcie naprzeciw Madianitom i zajmijcie przed nimi wszystkie źródła wody aż po Bet-Bara i Jordan!”. Zgromadzili się więc wszyscy mieszkańcy Efraima i odcięli im wodę aż po Bet-Bara i Jordan. ²⁵ Ujęli przy tym również dwóch wodzów madianickich, Oreba i Zeeba, i zabili ich: Oreba na skale Oreba, a Zeeba przy tłoczni Zeeba. Potem jeszcze ścigali Madianitów. Głowę Oreba i Zeeba przynieśli Gedeonowi na drugą stronę Jordanu.

PRETENSJE EFRAIMITÓW

Rozdział 8

8 ¹Następnie Efraimici powiedzieli: „Jak ty z nami postępujesz? Nie wezwałeś nas, gdy wyruszałeś do walki z Madianitami”. I robili mu z tego powodu gwałtowne wyrzuty. ²Ale on im odpowiedział: „Czegóż to dokonałem w porównaniu z wami? Czy nie jest lepszy ostatni zbiór plonów u Efraima niż pierwszy u Abiezera? ³W wasze ręce wydał Bóg wodzów madianickich: Oreba i Zeeba! Cóż ja mogłem uczynić w porównaniu z wami?”. Po tych słowach przestali się na niego oburzać.

OSTATECZNA KLĘSKA MADIANITÓW

⁴ Potem Gedeon przybył nad Jordan i przeprawił się przez rzekę wraz z trzystoma towarzyszącymi mu wojownikami, którzy byli wyczerpani pościgiem. ⁵ Wtedy powiedział do mieszkańców Sukkot: „Dajcie, proszę, po kilka bochenków chleba ludziom, którzy idą ze mną, gdyż są wyczerpani, a ścigam Zebacha i Salmunnę, królów madianickich”. ⁶ Naczelnicy Sukkot odpowiedzieli mu: „Czy dłoń Zebacha i Salmunny jest już w twoich rękach, że mamy dać chleba twoim wojownikom?”. ⁷ Gedeon odrzekł: „Dobrze! Kiedy Pan wyda Zebacha i Salmunnę w moje ręce, wówczas wymłócę wasze ciała wśród pustynnych cierni i ostów”. ⁸ Odszedł stamtąd do Penuel i przemówił do jego mieszkańców w podobny sposób. Lecz ludzie z Penuel odpowiedzieli mu tak samo, jak wcześniej mieszkańcy Sukkot. ⁹ Mieszkańcom Penuel również odpowiedział: „Gdy powrócę cało, zburzę tę twierdzę”.

¹⁰ Tymczasem Zebach i Salmunna znajdowali się w Karkor. Ich wojsko liczyło około piętnastu tysięcy ludzi. To była reszta, która pozostała z całego wojska ludu Wschodu. Liczba tych, którzy polegli, wynosiła sto dwadzieścia tysięcy mężczyzn władających mieczem. ¹¹ Gedeon przeszedł drogą nomadów na wschód od Nobach i Jogbeha i uderzył na obóz, który nie spodziewał się ataku. ¹² Zebach i Salmunna rzucili się do ucieczki, ale Gedeon ruszył za nimi w pościg i kiedy schwytał obu królów madianickich, wojsko Zebacha i Salmunny wpadło w panikę.

¹³ Po bitwie syn Joasza, Gedeon, wracał przez wzgórze Chares. ¹⁴ Zatrzymał młodzieńca z Sukkot i wypytywał go, a ten podał mu na piśmie siedemdziesiąt siedem imion naczelników i starszych z Sukkot. ¹⁵ Następnie Gedeon poszedł do mieszkańców Sukkot i rzekł: „Oto są Zebach i Salmunna, z powodu których znieważyliście mnie, mówiąc: «Czy dłoń Zebacha i Salmunny jest już w twoich rękach, że mamy dać chleba twoim wojownikom, którzy są wyczerpani?»”. ¹⁶ Pojmał zatem starszych miasta oraz wziął pustynne ciernie i osty i wysmagał nimi ludzi z Sukkot. ¹⁷ Zburzył jeszcze twierdzę w Penuel i wytracił mężczyzn tego miasta. ¹⁸ Następnie zwrócił się do Zebacha i Salmunny: „Co to byli za ludzie, których zabiliście przy górze Tabor?”. Oni odpowiedzieli: „Podobni do ciebie. Każdy z nich wyglądał jak królewicz”. ¹⁹ Na to rzekł Gedeon: „To byli moi bracia, synowie mojej matki. Na życie Pana! Gdybyście puścili ich żywych, nie zabiłbym was”. ²⁰ Następnie wydał rozkaz Jeterowi, swemu pierworodnemu synowi: „Podejdź! Zabij ich!”. Lecz chłopiec nie wydobył miecza, bo się bał, był jeszcze zbyt młody. ²¹ Wtedy Zebach i Salmunna powiedzieli: „Ty wystąp i wymierz nam cios, bo jaki mężczyzna, taka i jego siła”. Wystąpił więc Gedeon i zabił Zebacha i Salmunnę. Zabrał także półksiężyce zawieszone na szyjach ich wielbłądów.

OSTATNIE LATA GEDEONA I JEGO ŚMIERĆ

²² Potem Izraelici rzekli do Gedeona: „Panuj nad nami, ty, a potem twój syn i twój wnuk, ponieważ wybawiłeś nas z rąk Madianitów”. ²³ Gedeon im odpowiedział: „Nie ja będę panował nad wami ani mój syn. Pan będzie panował nad wami!”. ²⁴ I dodał: „Mam do was prośbę. Niech każdy z was da mi kolczyk ze swego łupu”. Polegli mieli bowiem złote ozdoby, bo byli Izmaelitami. ²⁵ Odpowiedzieli mu: „Damy je chętnie”. Rozłożyli więc płaszcz i każdy rzucał tam kolczyk ze swego łupu. ²⁶ Waga złotych kolczyków, o które prosił, wynosiła tysiąc siedemset syklów złota, nie licząc półksiężyców, wisiorków i purpurowych strojów, które nosili królowie Madianitów, ani ozdób wiszących na szyjach wielbłądów. ²⁷ Gedeon polecił przerobić wszystko na efod i umieścił go w swoim mieście Ofra. Lecz cały Izrael czcił go, dopuszczając się w ten sposób nierządu, co było pułapką dla Gedeona i jego domu.

²⁸ Tak Madianici zostali upokorzeni przez Izraelitów. I nie podnieśli już więcej głowy. Kraj za życia Gedeona cieszył się pokojem przez czterdzieści lat. ²⁹ Jerubbaal, syn Joasza, powrócił natomiast i zamieszkał w swoim domu. ³⁰ Gedeon miał siedemdziesięciu synów, gdyż miał wiele żon. ³¹ Również jego drugorzędna żona, mieszkająca w Sychem, urodziła mu syna, któremu nadał imię Abimelek. ³² Gdy Gedeon, syn Joasza, umarł w szczęśliwej starości, został pochowany w grobowcu swego ojca Joasza, w Ofra Abiezera.

³³ Po śmierci Gedeona Izraelici znów zaczęli uprawiać nierząd, polegający na oddawaniu czci Baalom, i ustanowili Baal-Berita swoim bogiem. ³⁴ Nie pamiętali o Panu, swoim Bogu, który ich wybawił z rąk wszystkich okolicznych wrogów. ³⁵ Nie okazywali też wdzięczności rodowi Jerubbaala-Gedeona za wszystkie dobrodziejstwa, jakie Gedeon wyświadczył Izraelowi.

ABIMELEK

ABIMELEK OBWOŁANY KRÓLEM SYCHEM

Rozdział 9

9 ¹Abimelek, syn Jerubbaala-Gedeona, udał się do Sychem, do braci swej matki i tak przemówił do nich, jak również do całej rodziny swej matki, ²prosząc, aby oznajmili to wszystkim znaczniejszym mieszkańcom Sychem: „Co wydaje się wam lepsze: aby panowało nad wami siedemdziesięciu synów Jerubbaala, czy też żeby panował nad wami jeden człowiek? Pamiętajcie o tym, że ja jestem krwią z waszej krwi i kością z waszej kości”.

³ Bracia jego matki opowiadali o nim w ten sposób wszystkim znaczniejszym mieszkańcom miasta Sychem, tak że ich serce skłoniło się ku Abimelekowi. Mówili sobie bowiem: „On jest naszym bratem”. ⁴ Dali mu więc siedemdziesiąt syklów srebra ze świątyni Baal-Berita, a Abimelek najął sobie za nie lekkomyślnych i awanturniczych ludzi, którzy mu towarzyszyli.

⁵ Potem udał się do domu swego ojca, do Ofra, i tam na jednym miejscu wymordował swoich braci, synów Jerubbaala; było ich siedemdziesięciu. Przy życiu pozostał tylko Jotam, najmłodszy syn Jerubbaala, ponieważ się ukrył. ⁶ Potem zebrali się wszyscy znaczniejsi mieszkańcy Sychem i wszyscy ludzie z rodu mieszkającego w Millo, poszli i przy dębie-pomniku znajdującym się w Sychem obwołali Abimeleka królem.

MOWA JOTAMA

⁷ Kiedy doniesiono o tym Jotamowi, on poszedł, stanął na szczycie góry Garizim i donośnym głosem tak do nich zawołał:

„Posłuchajcie mnie, mieszkańcy Sychem,

aby i was Bóg wysłuchał!

⁸ Pewnego razu postanowiły drzewa

ustanowić nad sobą króla.

Rzekły do drzewa oliwnego: «Króluj nad nami!».

⁹ Lecz drzewo oliwne odpowiedziało:

«Czy mam zaprzestać wydawania oliwy,

za pomocą której

dzięki mnie oddawana jest cześć bogom i ludziom,

aby pójść i kołysać się ponad innymi drzewami?».

¹⁰ Drzewa zwróciły się więc do figowca:

«Chodź ty i króluj nad nami!».

¹¹ Ale figowiec im odparł:

«Czy mam zaprzestać wydawania mej słodyczy, mego wybornego owocu,

aby pójść i kołysać się ponad innymi drzewami?».

¹² Rzekły więc drzewa do winnego krzewu:

«Ty chodź i króluj nad nami!».

¹³ Lecz krzew winny im odpowiedział:

«Czy mam zaprzestać wydawania winnego soku,

co rozwesela bogów i ludzi,

aby pójść i kołysać się ponad innymi drzewami?».

¹⁴ Wtedy wszystkie drzewa powiedziały do krzaka ciernistego:

«Chodź ty i króluj nad nami!».

¹⁵ Krzak ciernisty odpowiedział drzewom:

«Jeśli naprawdę chcecie mnie namaścić na króla nad sobą,

przybywajcie, by chronić się w moim cieniu!

A jeśli nie, niech z krzaka ciernistego wyjdzie ogień i spali cedry Libanu!».

¹⁶ A zatem: Czy postąpiliście uczciwie i słusznie, ustanawiając królem Abimeleka? Czy dobrze postąpiliście wobec Jerubbaala i jego rodziny? Czy doceniliście doznane od niego dobrodziejstwa? ¹⁷ Oto mój ojciec walczył za was, narażał swe życie, aby was wybawić z rąk Madianitów. ¹⁸Wy natomiast dzisiaj wystąpiliście przeciwko rodzinie mojego ojca. Wymordowaliście na jednym miejscu jego synów, siedemdziesięciu mężczyzn, a syna jego niewolnicy, Abimeleka, ustanowiliście królem nad mieszkańcami Sychem, dlatego że jest waszym bratem. ¹⁹ Jeżeli więc dziś postąpiliście z Jerubbaalem i jego rodziną uczciwie i słusznie, cieszcie się Abimelekiem, niech i on również cieszy się wami. ²⁰ Jeśli jednak tak nie jest, niech ogień wyjdzie od Abimeleka i spali znaczniejszych mieszkańców Sychem oraz twierdzę Millo; i niech ogień wyjdzie od znaczniejszych mieszkańców Sychem, od twierdzy Millo, i pochłonie Abimeleka”. ²¹ Potem Jotam oddalił się stamtąd i uciekł. Udał się do Beer i z obawy przed swoim bratem Abimelekiem tam zamieszkał.

BUNT MIESZKAŃCÓW SYCHEM PRZECIWKO ABIMELEKOWI

²² Abimelek sprawował władzę nad Izraelem przez trzy lata. ²³ Następnie Bóg zesłał ducha niezgody między Abimeleka i mieszkańców Sychem. Zaczęli oni knuć przeciwko Abimelekowi. ²⁴ Chcieli pomścić zbrodnię dokonaną na siedemdziesięciu synach Jerubbaala i obciążyć winą Abimeleka, który ich wymordował, oraz znaczniejszych mieszkańców Sychem, którzy pomogli mu zabić jego braci. ²⁵ Znaczniejsi mieszkańcy Sychem zrobili na niego zasadzki na szczytach gór, okradając każdego, kto przechodził drogą. Doniesiono o tym Abimelekowi. ²⁶ W tym czasie Gaal, syn Obeda, przybył ze swymi braćmi do Sychem i zdobył sobie zaufanie jego znaczniejszych mieszkańców.

²⁷ Po winobraniu, kiedy zebrali w swoich winnicach winogrona i wytłoczyli je, udali się do świątyń swoich bogów, aby tam świętować. Gdy jedli, pili i złorzeczyli Abimelekowi, ²⁸ Gaal, syn Obeda, powiedział: „Kimże jest Abimelek, a kim był Sychem? Dlaczego wysługujemy się jemu? Przecież syn Jerubbaala i jego dowódca Zebul służyli ludziom Chamora, ojca Sychema. Dlaczego więc my mielibyśmy służyć Abimelekowi? ²⁹ Gdybym ja miał ten lud w swoich rękach, przegoniłbym Abimeleka i powiedziałbym mu: Zbierz swoje wojsko i przystąp do walki!”.

³⁰ Gdy naczelnik miasta Zebul usłyszał słowa Gaala, syna Obeda, rozgniewał się. ³¹ Wysłał potajemnie posłańców do Abimeleka z wiadomością: „Gaal, syn Obeda, i jego bracia przybyli do Sychem i podburzają miasto przeciwko tobie. ³² Przygotuj więc nocą lud, który jest przy tobie i oczekuj na polu. ³³ Gdy rano wzejdzie słońce, wyrusz i uderz na miasto. A kiedy on i lud, który jest z nim, wystąpią przeciwko tobie, postąpisz z nimi według swego uznania”.

³⁴ Wstał więc Abimelek w nocy wraz z całym ludem, który był przy nim. W czterech miejscach, na wprost Sychem, urządził zasadzkę. ³⁵ Kiedy wyszedł Gaal, syn Obeda, i stanął u wejścia do bramy miasta, również Abimelek ze swymi ludźmi wyszedł z zasadzki. ³⁶ Kiedy Gaal zobaczył tych ludzi, rzekł do Zebula: „Jacyś ludzie schodzą ze szczytów gór”. Na to odpowiedział mu Zebul: „Cień gór bierzesz za ludzi”. ³⁷ Ale Gaal powiedział ponownie: „Oto gromada ludzi zstępuje z Pępka ziemi, a inny oddział podąża drogą od Dębu Wróżby”. ³⁸ Wtedy Zebul rzekł do niego: „Gdzież jest teraz twój język, który mówił: «Kim jest Abimelek, abyśmy mieli mu służyć?». To jest bowiem ten lud, którym wzgardziłeś. Wyjdź teraz i walcz z nim!”.

³⁹ Gaal wyszedł na czele Sychemitów i stoczył bitwę z Abimelekiem. ⁴⁰ Lecz został zmuszony przez Abimeleka do odwrotu i uciekał przed nim. Wielu wojowników zginęło w drodze do bramy. ⁴¹ Potem Abimelek zatrzymał się w Arum, a Zebul wypędził Gaala i jego braci, tak że już nie mogli przebywać w Sychem.

ZAGŁADA SYCHEM

⁴² Kiedy następnego ranka ludność wyszła w pole, powiadomiono o tym Abimeleka. ⁴³ Wziął uzbrojonych ludzi, podzielił ich na trzy oddziały i zaczaił się w polu. Gdy zauważył, że mieszkańcy wychodzą z miasta, uderzył na nich. ⁴⁴ Abimelek i wojownicy, którzy byli z nim, podeszli i zajęli miejsce przy bramie miasta. Dwa następne oddziały natarły na tych wszystkich, którzy byli w polu. ⁴⁵ Potem Abimelek oblegał miasto przez cały dzień. Kiedy je zdobył, zabił ludzi, którzy w nim byli, zburzył miasto i rozsypał na jego miejscu sól. ⁴⁶ Gdy usłyszeli o tym znaczniejsi mieszkańcy twierdzy Sychem, schronili się wszyscy w podziemiu świątyni boga Berita. ⁴⁷ Kiedy doniesiono Abimelekowi, że wszyscy znaczniejsi mieszkańcy twierdzy Sychem tam się schronili, ⁴⁸ wyruszył na górę Salmon wraz z całym ludem, który był przy nim. Tam wziął do ręki siekierę, uciął gałąź z drzewa, podniósł i włożył na ramię, a następnie powiedział do swoich ludzi: „Róbcie szybko to samo, co zobaczycie, że ja zrobiłem”. ⁴⁹ Wszyscy wojownicy ucięli więc po jednej gałęzi i poszli za Abimelekiem. Złożyli je wokół podziemia, które potem wypalili ogniem. W ten sposób zginęli tam wszyscy znaczniejsi mieszkańcy twierdzy Sychem w liczbie około tysiąca osób, mężczyzn i kobiet.

ŚMIERĆ ABIMELEKA

⁵⁰ Potem Abimelek wyruszył na Tebes, oblegał je i zdobył. ⁵¹ W środku miasta znajdowała się twierdza. Tam schronili się wszyscy mężczyźni i kobiety, a także wszyscy znaczniejsi mieszkańcy miasta. Zamknęli twierdzę i weszli na jej dach. ⁵² Abimelek podszedł pod samą twierdzę i zaczął ją zdobywać. Lecz gdy zbliżył się do bramy twierdzy, aby ją podpalić, ⁵³ jedna z kobiet zrzuciła górny kamień żaren na głowę Abimeleka i zraniła go ciężko w głowę, i roztrzaskała mu czaszkę. ⁵⁴ On natychmiast przywołał giermka, który nosił jego broń i rozkazał: „Wyjmij miecz i zabij mnie, aby nie mówiono o mnie: «Zabiła go kobieta»”. Jego giermek przebił go mieczem, tak że skonał. ⁵⁵ Kiedy Izraelici zobaczyli, że Abimelek nie żyje, rozeszli się wszyscy do swoich miejscowości. ⁵⁶ W ten oto sposób Bóg odpłacił Abimelekowi za zło, jakie wyrządził swemu ojcu, zabijając siedemdziesięciu swoich braci. ⁵⁷ Także mieszkańcom Sychem Bóg odpłacił za wszystkie ich złe czyny. Tym sposobem na ich oczach wypełniło się przekleństwo Jotama, syna Jerubbaala.

SĘDZIOWIE MNIEJSI

TOLA

Rozdział 10

10 ¹Po Abimeleku wyzwolicielem Izraela stał się Tola, syn Puy, syna Dodo, z plemienia Issachara. Mieszkał on w Szamir, w górach Efraima. ²Był on sędzią Izraela przez dwadzieścia trzy lata. Kiedy umarł, został pochowany w Szamir.

JAIR

³ Po nim wystąpił Jair z Gileadu, który był sędzią Izraela przez dwadzieścia dwa lata. ⁴ Miał on trzydziestu synów, którzy jeździli na trzydziestu młodych osłach. Należało do nich trzydzieści miast, które aż do dnia dzisiejszego noszą nazwę „osiedla Jaira” – w ziemi Gilead. ⁵ Gdy umarł Jair, pochowano go w Kamon.

JEFTE

IZRAEL UCISKANY PRZEZ AMMONITÓW

⁶ Potem znowu Izraelici czynili to, co nie podoba się Panu. Służyli Baalom i Asztartom, jak również bogom Aramu, Sydonu, Moabu, bogom ammonickim i filistyńskim. Opuścili Pana i nie służyli Mu. ⁷ Dlatego Pan rozgniewał się na Izraela i wydał ich w ręce Filistynów i Ammonitów. ⁸ Prześladowali oni i uciskali najpierw wszystkich Izraelitów mieszkających w Zajordaniu, w ziemi Amorytów położonej w Gileadzie. W osiemnastym roku ⁹ Ammonici przekroczyli nawet Jordan, aby walczyć z plemieniem Judy i Beniamina oraz z rodem Efraima. Izrael znalazł się w wielkim ucisku. ¹⁰ Wołali więc Izraelici do Pana, wyznając: „Zgrzeszyliśmy przeciwko Tobie, bo opuściliśmy naszego Boga, a służyliśmy Baalom”. ¹¹ Pan rzekł do Izraelitów: „Kiedy uciskali was Egipcjanie, Amoryci, Ammonici, Filistyni, ¹² Sydończycy, Amalekici i Madianici, a wołaliście do Mnie, czy nie uwolniłem was z ich rąk? ¹³ Wy jednak znowu odeszliście od Mnie i służyliście cudzym bogom. Dlatego już was więcej nie wybawię. ¹⁴ Idźcie i wołajcie do bogów, których sobie wybraliście. Niech oni was wybawiają w czasie waszego ucisku!”. ¹⁵ Izraelici błagali jednak Pana: „Zgrzeszyliśmy! Uczyń z nami, co sam uważasz za słuszne, tylko teraz nas wybaw!”. ¹⁶ Usunęli obce bóstwa spośród siebie i zaczęli służyć Panu. Wówczas ulitował się On nad uciskanym Izraelem.

JEFTE ZWIERZCHNIKIEM GILEADU

¹⁷ Kiedy Ammonici zgromadzili się i rozłożyli obóz w Gileadzie, Izraelici również zebrali się i rozbili obóz w Mispie. ¹⁸ Wówczas lud i wodzowie Gileadu mówili jeden do drugiego: „Ten z was, który podejmie się walki z Ammonitami, stanie na czele wszystkich mieszkańców Gileadu!”.

Rozdział 11

11 ¹Jefte z Gileadu był dzielnym wojownikiem. Był on jednak synem nierządnicy. Ojcem Jeftego był Gilead. ²Gdy żona Gileada urodziła mu synów i synowie tej kobiety dorośli, wypędzili Jeftego, mówiąc mu: „Nie będziesz miał udziału w dziedzictwie naszego ojca, bo jesteś synem obcej kobiety”. ³Dlatego Jefte uciekł z obawy przed braćmi i zamieszkał w ziemi Tob. Tam przyłączyli się do niego różni awanturnicy i chodzili z nim na wyprawy.

⁴ Wkrótce Ammonici zaczęli walczyć z Izraelitami. ⁵ Kiedy Ammonici napadli na Izraelitów, wówczas starszyzna Gileadu poszła sprowadzić Jeftego z ziemi Tob. ⁶ Powiedzieli Jeftemu: „Przyjdź do nas. Będziesz naszym wodzem w walce z Ammonitami!”. ⁷ Jefte odpowiedział starszyźnie Gileadu: „Czyż to nie wy znienawidziliście mnie i wyrzuciliście z domu mojego ojca? Dlaczego więc teraz, kiedy znajdujecie się w ucisku, przychodzicie do mnie?”. ⁸ Starszyzna Gileadu odpowiedziała Jeftemu: „Właśnie dlatego teraz zwracamy się do ciebie. Jeśli pójdziesz z nami i będziesz walczył przeciwko Ammonitom, zostaniesz zwierzchnikiem wszystkich mieszkańców Gileadu”. ⁹ Jefte odrzekł starszyźnie Gileadu: „Jeśli wzywacie mnie, abym walczył przeciwko Ammonitom, a Pan sprawi, że ich pokonam, pozostanę waszym zwierzchnikiem”. ¹⁰ Na to starszyzna Gileadu odpowiedziała Jeftemu: „Niech Pan będzie nam świadkiem. Z pewnością uczynimy zgodnie z twoim życzeniem”. ¹¹ Jefte przyszedł więc ze starszyzną Gileadu, a lud ustanowił go swoim zwierzchnikiem i wodzem. Jefte powtórzył wszystkie swoje warunki wobec Pana w Mispie.

PERTRAKTACJE JEFTEGO Z AMMONITAMI

¹² Jefte wyprawił posłów do króla Ammonitów z zapytaniem: „Co się stało między nami, że wystąpiłeś przeciwko mnie, aby walczyć z moim krajem?”. ¹³ Król Ammonitów odpowiedział posłom Jeftego: „To dlatego, że Izrael, wracając z Egiptu, zajął moją ziemię od Arnonu aż po Jabbok i Jordan. Zwróć więc teraz tę ziemię bez walki”. ¹⁴ Na to Jefte powtórnie wyprawił posłów do króla Ammonitów ¹⁵ z wyjaśnieniem: „Tak mówi Jefte: Izrael nie zajął ziemi Moabu ani ziemi Ammonitów. ¹⁶ Kiedy szedł z Egiptu, Izrael przemierzał pustynię aż do Morza Czerwonego i przybył do Kadesz. ¹⁷ Wówczas Izrael wysłał posłów do króla Edomu, prosząc: «Pozwól mi przejść przez twój kraj». Ale król Edomu nie uwzględnił prośby. Z tą samą prośbą Izrael wyprawił posłów także do króla Moabu. Lecz i on nie chciał się zgodzić. Izrael zatrzymał się w Kadesz. ¹⁸ Następnie wędrował przez pustynię i okrążając ziemię Edomu i ziemię Moabu, doszedł do ziemi Moabu od strony wschodniej. Obóz jednak rozbili dopiero za Arnonem. Nie weszli więc na obszar Moabu, ponieważ Arnon jest granicą Moabu. ¹⁹ Stąd Izrael wyprawił posłów do Sichona, króla Amorytów panującego w Cheszbonie. I prosił go Izrael: «Pozwól nam przejść przez twoją ziemię aż do miejsca naszego przeznaczenia». ²⁰ Ale Sichon nie uwierzył, że Izrael chce tylko przejść przez jego kraj. Zebrał więc Sichon całe swoje wojsko i rozbił obóz w Jahsa. Zaczął walczyć z Izraelem, ²¹ lecz Pan, Bóg Izraela, wydał Sichona wraz z jego wojskiem w ręce Izraela, który go pokonał. W ten sposób Izrael zajął całą ziemię Amorytów, zamieszkujących ten teren. ²² Przejął on całą ziemię Amorytów: od Arnonu aż po Jabbok i od pustyni aż po Jordan. ²³ A teraz, skoro Pan, Bóg Izraela, wypędził Amorytów przed swoim ludem izraelskim, ty chcesz nas wydziedziczyć? ²⁴ Czy nie wziąłeś w posiadanie tego, co przygotował dla ciebie twój bóg Kemosz? My zaś przejęliśmy w posiadanie wszystko, co nasz Pan, Bóg, pozwolił nam posiąść. ²⁵ Czyżbyś ty był lepszy od Balaka, syna Sippora, króla Moabu? A on przecież nigdy nie spierał się z Izraelem ani nie walczył przeciwko niemu! ²⁶ Izrael od trzystu lat zamieszkuje Cheszbon i jego okolice, Aroer i jego osady, a także wszystkie miasta nad Arnonem. Dlaczego w tym czasie nigdy nie próbowaliście odzyskać tego terenu? ²⁷ Ja w niczym nie zawiniłem wobec ciebie, ale ty wyrządzasz mi zło, zmuszając mnie do walki. Niech Pan, który jest sędzią, rozstrzygnie dziś ten spór między Izraelitami a Ammonitami!”. ²⁸ Lecz król Ammonitów nie słuchał wyjaśnień Jeftego.

POCHOPNY ŚLUB JEFTEGO

²⁹ Wtedy to duch Pana ogarnął Jeftego, który przeszedł przez Gilead i ziemię Manassesa. Przeszedł przez Mispę w Gileadzie i z Mispy w Gileadzie wyruszył na Ammonitów. ³⁰ Jefte złożył ślub Panu, mówiąc: „Jeżeli naprawdę wydasz Ammonitów w moje ręce, ³¹ wtedy ten, kto pierwszy wyjdzie z mojego domu, gdy zwycięsko powrócę po walce z Ammonitami, będzie należał do Pana; złożę go w ofierze całopalnej”.

³² Potem Jefte wyruszył przeciwko Ammonitom, aby z nimi walczyć. Pan wydał ich w jego ręce. ³³ Rozgromił ich na obszarze od Aroeru aż po wejście do Minnit, czyli w dwudziestu miastach, i dalej aż po Abel-Keramim. Była to bardzo dotkliwa klęska. Ammonici zostali upokorzeni przez Izraelitów.

³⁴ Gdy Jefte przybył do Mispy, do swojego domu, wybiegła mu na spotkanie jego córka, tańcząc i uderzając w bębenki. A miał tylko ją, jedyną; oprócz niej nie miał ani syna, ani córki. ³⁵ Gdy tylko ją zobaczył, rozdarł swoje szaty, wołając: „Ach, córko moja, zadajesz mi śmiertelny ból i stajesz się przyczyną mojego cierpienia! Bo złożyłem ślub Panu i nie mogę go odwołać”. ³⁶ Odpowiedziała mu córka: „Ojcze mój! Skoro zobowiązałeś się wobec Pana, uczyń ze mną według twoich słów. Pan bowiem pozwolił ci zemścić się na twoich wrogach, Ammonitach”. ³⁷ Potem poprosiła swojego ojca: „Pozwól mi zrobić tylko tę jedną rzecz: chciałabym najpierw oddalić się na dwa miesiące i udać się wraz z innymi dziewczętami w góry, aby tam opłakiwać moje panieństwo”. ³⁸ „Idź” – odpowiedział jej ojciec i pozwolił jej odejść na dwa miesiące. Poszła więc z innymi dziewczętami opłakiwać w górach swoje panieństwo. ³⁹ Po dwóch miesiącach powróciła do ojca, który dopełnił złożonego ślubu. Tak więc nie współżyła ona z żadnym mężczyzną. Stąd bierze początek zwyczaj w Izraelu, ⁴⁰ że każdego roku dziewczęta izraelskie schodzą się, aby przez cztery dni wspominać wśród łez córkę Jeftego z Gileadu.

BRATOBÓJCZA WOJNA Z EFRAIMITAMI

Rozdział 12

12 ¹Potem zebrali się Efraimici, wyruszyli w kierunku Safon i powiedzieli Jeftemu: „Dlaczego poszedłeś walczyć z Ammonitami, a nas nie wezwałeś, byśmy z tobą poszli? Spalimy twój dom razem z tobą”. ²Jefte im odpowiedział: „Byłem zajęty wraz z moim ludem poważnym zatargiem z Ammonitami. Wzywałem was na pomoc, ale nie uwolniliście mnie z ich rąk. ³Kiedy widziałem, że nikt nie przybywa mi z pomocą, naraziłem swoje życie i sam ruszyłem na Ammonitów. Pan wydał ich w moje ręce. Dlaczego więc dziś przyszliście walczyć ze mną?”. ⁴Wówczas Jefte zebrał wszystkich mężczyzn z Gileadu i rozpoczął walkę z Efraimitami. Gileadczycy rozgromili Efraimitów, gdyż ci mówili pogardliwie: „Jesteście zbiegami z Efraima, Gileadczycy. Mieszkacie przecież między Efraimem i Manassesem”. ⁵Następnie Gileadczycy przechwycili przed Efraimitami brody na Jordanie. Gdy któryś z uciekających Efraimitów próbował się przeprawić, ludzie z Gileadu pytali go: „Czy jesteś Efraimitą?”. Kiedy odpowiadał: „Nie”, ⁶mówili mu: „Wymów więc: szibbolet”. Gdy powiedział: „sibbolet”, bo nie potrafił wymówić poprawnie tego słowa, chwytali go i zabijali przy brodach Jordanu. Tak zginęło wtedy czterdzieści dwa tysiące Efraimitów.

⁷ Jefte był sędzią Izraela przez sześć lat. A gdy Jefte z Gileadu umarł, został pochowany w swoim mieście Gilead.

IBSAN, ELON I ABDON

⁸ Po nim sędzią w Izraelu był Ibsan z Betlejem. ⁹ Miał on trzydziestu synów i trzydzieści córek, które wyszły za mąż poza rodziną. Dla swoich synów sprowadził trzydzieści dziewcząt spoza rodziny. Był on sędzią Izraela przez siedem lat. ¹⁰ Gdy Ibsan umarł, został pochowany w Betlejem.

¹¹ Po nim sędzią Izraela był Zabulonita Elon. Był on sędzią Izraela przez dziesięć lat. ¹² A gdy umarł Zabulonita Elon, został pochowany w Ajjalonie, w ziemi Zabulona.

¹³ Po nim sędzią Izraela był Abdon, syn Hillela z Piratonu. ¹⁴ Miał on czterdziestu synów i trzydziestu wnuków, którzy jeździli na siedemdziesięciu młodych osłach. Był on sędzią Izraela przez osiem lat. ¹⁵ A kiedy Piratończyk Abdon, syn Hillela, umarł, został pochowany w Piratonie, w ziemi Efraima, na górze Amalekitów.

SAMSON

NARODZINY SAMSONA

Rozdział 13

13 ¹Potem znowu Izraelici czynili to, co nie podoba się Panu. Bóg więc wydał ich w ręce Filistynów na czterdzieści lat. ²Wtedy w Sorea żył pewien człowiek, pochodzący z plemienia Dana, imieniem Manoach. Jego żona była niepłodna i nie rodziła. ³Właśnie tej kobiecie ukazał się anioł Pana i powiedział do niej: „Jesteś niepłodna i dotychczas nie rodziłaś, ale poczniesz i urodzisz syna. ⁴Tylko uważaj na siebie: nie pij wina ani sycery i nie jedz nic nieczystego. ⁵ Oto poczniesz i urodzisz syna, a nożyce nie dotkną jego głowy, gdyż chłopiec ten od poczęcia będzie poświęcony Bogu. On zacznie wyzwalać Izraela z rąk Filistynów”.

⁶ Kobieta ta przyszła do swego męża i powiedziała: „Przybył do mnie Boży człowiek, pełen majestatu. Wyglądał jak anioł Boga. Nie zapytałam go, skąd przybywa, a on nie podał mi nawet swojego imienia. ⁷ Powiedział tylko: «Oto poczniesz i urodzisz syna. Nie pij wina ani sycery i nie jedz nic nieczystego, ponieważ twój syn od poczęcia aż do śmierci będzie poświęcony Bogu»”.

⁸ Wtedy Manoach pokornie błagał Pana: „Proszę Cię, Panie, aby Boży człowiek, którego przysłałeś, znowu do nas przyszedł i pouczył nas, jak mamy postępować z mającym się narodzić chłopcem”. ⁹ I Bóg wysłuchał modlitwy Manoacha. Anioł Boży ponownie przyszedł do kobiety, kiedy przebywała na polu. Nie było przy niej jej męża Manoacha. ¹⁰ Dlatego kobieta szybko pobiegła, by przekazać mu wiadomość: „Znowu ukazał mi się ten tajemniczy człowiek, który przybył do mnie tamtego dnia!”. ¹¹ Manoach wstał i podążył za swoją żoną. Podszedł do nieznajomego i rzekł do niego: „Czy ty jesteś tym mężczyzną, który rozmawiał z moją żoną?”. Odpowiedział: „Tak, to ja”. ¹² Manoach powiedział: „Teraz, kiedy spełni się twoje słowo, jak mamy postępować z chłopcem i co dla niego zrobić?”. ¹³ Anioł Pana odparł Manoachowi: „Niech twoja żona przestrzega tego wszystkiego, co jej powiedziałem. ¹⁴ Nie powinna spożywać niczego, co pochodzi z winnej latorośli. Nie może pić wina ani sycery. Niech nie je nic nieczystego. Niech zachowuje wszystko to, co jej poleciłem”. ¹⁵ Następnie zwrócił się Manoach do anioła Pana: „Pozwól, że cię zatrzymamy i przygotujemy dla ciebie koźlę”. ¹⁶ Ale anioł Pana odpowiedział: „Choćbyś mnie zatrzymał, nie będę jadł twojego pożywienia. Jeśli chcesz przygotować ofiarę całopalną, to złóż ją Panu”. Manoach bowiem nie wiedział, że to był anioł Pana. ¹⁷ Zapytał więc Manoach anioła Pana: „Jakie jest twoje imię? Pragniemy cię uczcić, kiedy wypełni się twoje słowo”. ¹⁸ Anioł Pana mu odpowiedział: „Czemu pytasz o moje imię? Ono jest niezwykłe”. ¹⁹ Manoach wziął koźlę i ofiarę pokarmową i złożył je na skale dla Pana tak cudownie działającego. Manoach i jego żona zobaczyli, że ²⁰ kiedy płomień ołtarza wzniósł się ku niebu, w tym płomieniu uniósł się również anioł Pana. Widząc to, Manoach i jego żona padli twarzami na ziemię. ²¹ Odtąd anioł Pana nie objawił się już więcej Manoachowi ani jego żonie. Wtedy Manoach zrozumiał, że był to anioł Pana. ²² Manoach rzekł do swojej żony: „Na pewno umrzemy, ponieważ widzieliśmy Boga”. ²³ Żona mu odpowiedziała: „Gdyby Pan zamierzał nas uśmiercić, nie przyjąłby od nas ofiary całopalnej ani ofiary pokarmowej. Nie ukazałby nam też tego wszystkiego i nie oznajmiłby nam właśnie teraz tych rzeczy”.

²⁴ Kobieta urodziła syna i nazwała go imieniem Samson. Chłopiec rósł i Pan mu błogosławił. ²⁵ Duch Pana zaczął pobudzać go do działania w obozie Dana, który leży między Sorea a Esztaol.

MAŁŻEŃSTWO SAMSONA Z FILISTYNKĄ

Rozdział 14

14 ¹ Pewnego razu Samson poszedł do Timny i tam zobaczył pewną Filistynkę. ²Kiedy powrócił, opowiedział o tym swojemu ojcu i matce. Mówił im: „W Timnie pośród Filistynek ujrzałem kobietę, którą weźcie teraz dla mnie za żonę”. ³ Na to ojciec i matka odpowiedzieli mu: „Czy pośród córek twych braci i w całym twoim ludzie nie ma już kobiety, że chcesz wziąć sobie żonę spośród tych nieobrzezanych Filistynów?”. Ale Samson odrzekł swojemu ojcu: „Weź mi za żonę właśnie tę kobietę, bo ona mi się podoba”. ⁴Jego ojciec i matka nie wiedzieli, że to pochodziło od Pana, który szukał okazji do konfiiktu z Filistynami. W tym bowiem czasie Filistyni panowali nad Izraelem. ⁵Poszedł więc Samson wraz z ojcem i matką do Timny. Kiedy dochodzili do winnic Timny, młody lew, rycząc, wybiegł naprzeciw Samsonowi. ⁶Wtedy ogarnął go duch Pana i choć nie miał nic w ręku, rozdarł lwa, jakby to było zwykłe koźlę. Jednak o tym, co zrobił, nie powiedział ani ojcu, ani matce. ⁷Potem przyszedł do Timny i rozmawiał z tą kobietą, i upewnił się, że była ona dla niego odpowiednia.

⁸ Kiedy po jakimś czasie powracał do Timny, by ją pojąć za żonę, zszedł z drogi, aby zobaczyć zabitego lwa. W padlinie lwa był rój pszczół oraz miód. ⁹ Wybrał go na dłoń i jadł, idąc drogą. Kiedy przyszedł do ojca i matki, dał im, aby jedli, ale nie powiedział im, że miód pochodził z padliny lwa. ¹⁰ Potem jego ojciec przybył do tej kobiety, a Samson przygotował tam ucztę weselną według miejscowego zwyczaju.

¹¹ Po przybyciu Samsona przydzielono mu trzydziestu młodzieńców, którzy mieli mu towarzyszyć. ¹² Samson rzekł do nich: „Pozwólcie, że zadam wam zagadkę. Jeśli rozwiążecie ją w ciągu siedmiu dni uczty weselnej, dam wam trzydzieści lnianych ubrań i trzydzieści okryć zamiennych. ¹³ A jeśli nie będziecie mogli jej rozwiązać, wy dacie mi trzydzieści lnianych ubrań i trzydzieści okryć na zmianę”. Odpowiedzieli mu: „Przedstaw swoją zagadkę, chcemy ją usłyszeć!”. ¹⁴ Wtedy rzekł do nich:

„Z pożerającego wyszło pożywienie, a z mocnego wyszła słodycz”.

Nie potrafili rozwiązać tej zagadki przez trzy dni. ¹⁵ Czwartego dnia powiedzieli do żony Samsona: „Nakłoń swojego męża, aby wyjawił nam rozwiązanie tej zagadki. W przeciwnym razie spalimy ciebie i dom twojego ojca. Pewnie zaprosiliście nas tutaj, aby nas zrujnować!”. ¹⁶ Żona Samsona płakała przed nim i żaliła się: „Ty mnie tylko nienawidzisz! Wcale mnie nie kochasz! Zadałeś tę zagadkę moim rodakom, a mnie nie podałeś jej rozwiązania”. Odpowiedział jej: „Nawet mojemu ojcu ani matce nie podałem rozwiązania, a tobie miałbym je wyjawić?”. ¹⁷ Płakała przed nim przez siedem dni ich uczty weselnej. Siódmego dnia podał jej rozwiązanie, ponieważ bardzo nalegała. A ona przekazała rozwiązanie zagadki swoim rodakom. ¹⁸ Siódmego dnia, zanim zaszło słońce, mieszkańcy miasta powiedzieli mu:

„Co jest słodsze nad miód

i co mocniejsze niż lew?”.

Odpowiedział im:

„Gdybyście nie orali moją jałówką,

nie rozwiązalibyście mojej zagadki”.

¹⁹ I ogarnął go duch Pana. Poszedł do Aszkelonu i zabił tam trzydziestu mężczyzn. Zabrał zdjętą z nich odzież i dał ją jako przyobiecane okrycia zamienne tym, którzy rozwiązali zagadkę. Potem pełen gniewu odszedł do domu swojego ojca. ²⁰ Żona Samsona została żoną jednego z jego towarzyszy, który był jego drużbą.

SAMSON NISZCZY POLA FILISTYNÓW

Rozdział 15

15 ¹Po pewnym czasie, w okresie żniw pszenicy, Samson odwiedził swoją żonę i przyniósł dla niej koźlę. Powiedział: „Chcę wejść do mojej żony, do jej sypialni”. Ale jej ojciec nie pozwolił mu tam wejść. ²Mówił mu: „Byłem przekonany, że na pewno ją znienawidziłeś, więc dałem ją jednemu z twoich towarzyszy. Ale przecież jej młodsza siostra jest jeszcze piękniejsza od niej. Niech więc ona zostanie twoją zamiast tamtej”. ³Samson mu odpowiedział: „Nie jest to moja wina, że tym razem uczynię Filistynom coś złego”. ⁴Odszedł więc i schwytał trzysta szakali. Powiązał ich ogony, wziął pochodnie i umieścił po jednej w środku, między dwoma ogonami. ⁵Następnie zapalił pochodnie i wypuścił szakale na filistyńskie pola ze zbożem. Spalił wszystko: stogi snopów i zboże jeszcze nie zżęte, a nawet winnice i sady oliwne. ⁶A kiedy Filistyni zapytali: „Kto to zrobił?”. Odpowiedziano: „Samson, zięć Timnity, ponieważ on odebrał mu żonę i dał ją jego towarzyszowi”. Wtedy Filistyni poszli, podłożyli ogień i spalili ją i jej ojca. ⁷Rzekł im Samson: „Skoro tak postępujecie, nie zatrzymam się, aż się na was zemszczę”. ⁸I pobił ich całkowicie, tak że ponieśli wielką klęskę. Potem odszedł i zamieszkał w grocie skalnej Etam.

⁹ Filistyni wtargnęli na wzgórza, aby rozłożyć obóz w Judzie, okupując ten teren aż po Lechi. ¹⁰ Mieszkańcy Judy pytali: „Czemu wystąpiliście przeciwko nam?”. Odpowiedziano im: „Przybyliśmy tutaj wziąć do niewoli Samsona, aby mu odpłacić za to, co on nam uczynił”. ¹¹ Trzy tysiące mężczyzn z plemienia Judy poszło więc do groty skalnej Etam. Powiedzieli do Samsona: „Czy nie wiesz, że Filistyni panują nad nami? Coś najlepszego nam zrobił?”. Odpowiedział im: „Jak oni postąpili ze mną, tak ja im odpłaciłem”. ¹² Rzekli mu wtedy: „Przybyliśmy tutaj, aby cię związać i wydać w ręce Filistynów”. Samson im odpowiedział: „Przysięgnijcie mi, że wy mnie nie zabijecie”. ¹³ Odparli mu: „Nie! Chcemy cię tylko mocno związać, a potem wydamy cię w ich ręce”. Związali go więc dwoma nowymi powrozami i sprowadzili z tej skalnej groty. ¹⁴ Kiedy przybył na wzgórze Lechi, Filistyni, wznosząc tryumfalne okrzyki, szli naprzeciw niego. Wtedy ogarnął go duch Pana. Powrozy na jego ramionach stały się słabe jak lniane włókna spalone w ogniu, a więzy jakby topniały na jego rękach. ¹⁵ Dostrzegł świeżą oślą szczękę, sięgnął po nią, chwycił i pobił nią tysiąc mężczyzn. ¹⁶ Potem Samson powiedział:

„Oślą szczęką ich znieważyłem.

Oślą szczęką zabiłem tysiąc mężczyzn”.

¹⁷ Kiedy skończył mówić, wyrzucił szczękę i nazwał to miejsce Ramat-Lechi.

¹⁸ A ponieważ bardzo osłabł z pragnienia, wołał do Pana: „Ty sam ręką twojego sługi odniosłeś wielkie zwycięstwo. Czy teraz mam umierać z pragnienia i wpaść w ręce nieobrzezanych?”. ¹⁹ Wówczas Bóg otworzył wgłębienie skalne, które jest w Lechi, i wyprowadził z niego wodę. Kiedy Samson się jej napił, wróciły mu siły i znowu się ożywił. Dlatego to źródło nazwano „Źródłem wołającego”. Istnieje ono w Lechi aż do dnia dzisiejszego. ²⁰ Samson był sędzią Izraela w czasie panowania Filistynów przez dwadzieścia lat.

ŚMIERĆ SAMSONA

Rozdział 16

16 ¹Następnie Samson udał się do Gazy. Zobaczył tam pewną nierządnicę i poszedł z nią spać. ²Doniesiono o tym mieszkańcom Gazy: „Przybył tu Samson”. Potem rozeszli się po mieście i przy bramie miasta urządzili na niego zasadzkę. Zachowywali się cicho przez całą noc, myśląc sobie: „Zabijemy go o świcie”. ³Samson odpoczywał jedynie do północy. A o północy wstał i chwycił skrzydła bramy miejskiej wraz ze słupami, wyrwał je razem z zasuwą, włożył je sobie na plecy i wszedł z nimi na szczyt góry położonej naprzeciwko Hebronu.

⁴ Potem zakochał się w kobiecie z doliny Sorek. Miała na imię Dalila. ⁵ Przyszli do niej książęta filistyńscy i powiedzieli: „Wybadaj go podstępnie, w czym tkwi jego niezwykła siła i jakim sposobem moglibyśmy go pokonać i związać, aby go obezwładnić. Każdy z nas da ci tysiąc sto srebrnych monet”. ⁶ Dalila pytała więc Samsona: „Powiedz mi, proszę, w czym tkwi twoja wielka siła i czym trzeba by cię związać, aby cię obezwładnić?”. ⁷ Samson jej odpowiedział: „Jeżeli mnie zwiążą siedmioma świeżymi linami, które jeszcze nie wyschły, to będę słaby, podobny do każdego innego człowieka”. ⁸ Książęta filistyńscy przynieśli jej siedem świeżych lin, które jeszcze nie wyschły. I związała go nimi. ⁹ Czyhający na niego schowali się w jej pokoju. Kiedy jednak zawołała do niego: „Samsonie! Filistyni są przy tobie!”, on zerwał liny, jak się zrywa nić z pakuł, gdy dotknie ją ogień. I nie zostało ujawnione źródło jego siły.

¹⁰ Wtedy Dalila rzekła do Samsona: „Oszukałeś mnie i okłamałeś. Teraz jednak powiedz mi, proszę, czym można cię skutecznie związać”. ¹¹ Odrzekł jej: „Gdyby mnie mocno związano nowymi powrozami, których jeszcze nie używano do niczego, wtedy osłabnę i stanę się podobny do każdego innego człowieka”. ¹² Dalila wzięła więc nowe powrozy i związała go nimi. Potem zawołała do niego: „Samsonie! Filistyni są przy tobie!”. A oni rzeczywiście czyhali na niego w pokoju. On porozrywał jednak powrozy na swoich barkach, jakby to była zwyczajna nić. ¹³ Dalila rzekła do Samsona: „Aż do tej pory oszukiwałeś mnie i okłamywałeś. Powiedz mi, czym naprawdę można cię związać?”. Odpowiedział jej: „Gdybyś wplotła siedem pasm włosów z mojej głowy w tę osnowę przędzy, a wpleciony w taką nić palik wbiła w ziemię, to stanę się słaby, podobny do każdego innego człowieka”. ¹⁴ Przybiła je tkackim bidłem i zawołała: „Samsonie! Filistyni są przy tobie!”. On przebudził się ze snu i uniósł to bidło, czółenko tkackie oraz całą osnowę.

¹⁵ Wówczas powiedziała do niego: „Jak możesz mówić: «Kocham cię», skoro twoje serce jest daleko ode mnie. Już trzy razy mnie oszukałeś i nie wyjawiłeś, w czym tkwi twoja wielka siła”. ¹⁶ Kiedy go tak zanudzała całymi dniami i naprzykrzała się, całkiem stracił cierpliwość. ¹⁷ Otworzył przed nią serce i wyznał jej: „Nożyce nie dotknęły mojej głowy, ponieważ od poczęcia jestem poświęcony Bogu. Gdybym został ostrzyżony, opuściłaby mnie moja siła, stałbym się słaby i podobny do każdego innego człowieka”. ¹⁸ Dalila zrozumiała, że teraz otworzył przed nią całe swoje serce. Poleciła przybyć książętom filistyńskim, oznajmiając: „Przyjdźcie jeszcze raz, bo wyjawił mi swoją tajemnicę”. Książęta filistyńscy przyszli do niej i wręczyli jej przyniesione srebro. ¹⁹ A kiedy uśpiła go na swoich kolanach, przywołała pewnego człowieka i poleciła obciąć siedem pasm włosów z jego głowy. Samson zaczął słabnąć i opuściła go jego siła. ²⁰ Kiedy zawołała: „Samsonie! Filistyni są przy tobie!”, on się przebudził i pomyślał sobie: „Wyjdę z tego niebezpieczeństwa jak poprzednio i uwolnię się”. Nie wiedział jednak, że Pan go opuścił. ²¹ Wtedy schwytali go Filistyni, wyłupili mu oczy i odprowadzili do Gazy. Tam przykuty podwójnym łańcuchem z brązu obracał żarna w więzieniu. ²² A obcięte włosy zaczęły odrastać na jego głowie.

²³ Tymczasem książęta filistyńscy zgromadzili się, aby złożyć wielką ofiarę swojemu bogu Dagonowi. Pełni radości mówili: „Nasz bóg wydał w nasze ręce Samsona, naszego wroga”. ²⁴ Lud przyglądał się temu i wysławiał swojego boga. Mówiono bowiem: „Nasz bóg wydał nam naszego nieprzyjaciela, który pustoszył naszą ziemię i pomnażał naszych zabitych”. ²⁵ Kiedy rozweseliły się ich serca, powiedzieli: „Przywołajcie Samsona, niech nas zabawia”. Przyprowadzono Samsona z więzienia i postawiono go przy kolumnach, gdzie zabawiał ich swoimi żartami. ²⁶ Potem Samson rzekł do chłopca, który trzymał go za rękę: „Zaprowadź mnie do kolumn, na których wspiera się konstrukcja budynku, bo chcę się o nie oprzeć”. ²⁷ W tym budynku było pełno mężczyzn i kobiet. Byli tam także wszyscy książęta filistyńscy. A na dachu było około trzech tysięcy ludzi – mężczyzn i kobiet, którzy bawili się, patrząc na popisy Samsona. ²⁸ Samson wezwał Pana błagalnymi słowami: „Panie mój, Boże! Wspomnij na mnie, proszę, i przywróć mi siły – jeszcze ten jeden raz. O Boże, spraw, abym mógł zemścić się na Filistynach za dwoje moich oczu!”. ²⁹ Potem Samson objął dwie środkowe kolumny, na których opierał się budynek. Na jednej położył prawą rękę, a na drugiej lewą, ³⁰ po czym zawołał: „Niech umrę wraz z Filistynami!”. I aż się ugiął, zbierając siły. Budowla runęła na książąt i wszystkich ludzi, którzy tam byli. A tych, których Samson zabił – sam umierając – było więcej niż tych, których pozabijał w ciagu całego swojego życia. ³¹ Potem nadeszli jego bracia, cały ród jego ojca, i zabrali go. Po powrocie pochowali go między Sorea i Esztaol, w grobowcu jego ojca Manoacha. Samson był sędzią Izraela przez dwadzieścia lat.

DODATKI

DOWOLNOŚĆ W SPROWOWANIU KULTU

Rozdział 17

17 ¹W górach Efraima mieszkał pewien człowiek imieniem Mika. ²Powiedział on do swojej matki: „Te tysiąc sto sztuk srebra, które ci ukradziono i z powodu których wzywałaś do złożenia świadectwa, wypowiadając także w mojej obecności złorzeczenie, jest u mnie. Ja je zabrałem”. Matka odpowiedziała: „Niech mój syn będzie błogosławiony przez Pana”. ³Zwrócił on tysiąc sto sztuk srebra swojej matce, choć ona mówiła: „To srebro sama uroczyście przeznaczyłam dla Pana za mojego syna, aby wykonano z niego posążek odlany i wyrzeźbiony. Dlatego teraz daję je tobie”. ⁴On jednak zwrócił srebro swojej matce. Matka zaś przekazała z tego dwieście sztuk srebra złotnikowi, aby on wykonał z niego posążek odlany i wyrzeźbiony. Potem umieściła go w domu Miki. ⁵W ten sposób Mika stał się właścicielem świątyni Boga. Sporządził on także efod i terafim, a jednego ze swoich synów ustanowił dla siebie kapłanem. ⁶W tym czasie w Izraelu nie było króla i każdy czynił to, co uważał za słuszne.

⁷ Żył wtedy w Betlejem judzkim pewien młodzieniec. Był on Lewitą i mieszkał pośród plemienia Judy jako cudzoziemiec. ⁸ Opuścił on swoje miasto, Betlejem judzkie, aby znaleźć sobie jakieś inne miejsce na zamieszkanie. Wędrując, doszedł do gór Efraima i trafił do domu Miki. ⁹ Mika zapytał go: „Skąd przybywasz?”. Odpowiedział: „Jestem Lewitą z Betlejem judzkiego. Idę, aby jako cudzoziemiec osiedlić się tam, gdzie będzie to możliwe”. ¹⁰ Wtedy Mika mu rzekł: „Pozostań u mnie i bądź mi ojcem i kapłanem. Dam ci dziesięć sztuk srebra rocznie, potrzebne ubranie i wyżywienie”. Lewita przyjął tę propozycję ¹¹ i zdecydował się pozostać u Miki. I stał się dla niego jakby jednym z jego synów. ¹² Mika ustanowił Lewitę kapłanem, tak że on sprawował dla niego czynności kapłańskie i mieszkał w jego domu. ¹³ Wtedy Mika powiedział: „Teraz wiem, że Pan będzie mi błogosławił, bo moim kapłanem został Lewita”.

PLEMIĘ DANA POSZUKUJE ZIEMI

Rozdział 18

18 ¹W tym czasie w Izraelu nie było króla. Plemię Dana szukało wtedy dla siebie ziemi, aby w niej zamieszkać, gdyż pośród plemion Izraela dotychczas nie przydzielono im ziemi. ²Danici wysłali pięciu ludzi ze swoich rodów, dzielnych ludzi z Sorea i Esztaol, aby przeszukali i zbadali teren. Rzekli do nich: „Idźcie i zbadajcie kraj”. Przechodząc przez góry Efraima, dotarli do domu Miki i tam postanowili zanocować. ³Kiedy bowiem zbliżyli się do domu Miki, ich uwagę przyciągnął głos młodego Lewity. Dlatego skierowali się tam i zapytali go: „Kto cię tu przyprowadził? Co tutaj robisz? Co tu masz za sprawy?”. ⁴Opowiedział im, co uczynił dla niego Mika. Mówił: „Najął mnie i zostałem u niego kapłanem”. ⁵Powiedzieli mu: „Wobec tego zapytaj Boga o radę, abyśmy dowiedzieli się, czy wyprawa, którą podjęliśmy, będzie pomyślna”. ⁶Kapłan im odrzekł: „Idźcie w pokoju. Pan bowiem czuwa nad wyprawą, którą podejmujecie”. ⁷ Odeszło więc tych pięciu mężczyzn.

Kiedy przybyli do Lajisz, zobaczyli, że mieszkańcy tego kraju żyją spokojnie, zgodnie ze zwyczajami Sydończyków. Nikt ich nie atakował i żyli w dostatku, spokojnie i bezpiecznie. Byli daleko od Sydończyków i z nikim nie utrzymywali kontaktów. ⁸ Gdy więc wysłannicy powrócili do swoich braci w Sorea i w Esztaol, oni ich zapytali: „Z czym przybywacie?”. ⁹ Odpowiedzieli: „Chodźcie, wyruszmy przeciwko nim. Widzieliśmy bowiem ziemię, która jest bardzo urodzajna. Nie ma co trwać w bezczynności! Nie traćmy czasu! Wyruszajmy, aby wziąć tę ziemię w posiadanie. ¹⁰ Gdy tam przybędziemy, napotkamy ludność nieprzygotowaną do obrony, na bardzo rozległym terenie. To Bóg daje nam to miejsce, w którym nie brakuje niczego, co tylko można mieć na ziemi”.

¹¹ Wyruszyło więc stamtąd, z Sorea i z Esztaol, sześciuset uzbrojonych mężczyzn z plemienia Dana. ¹² Będąc w drodze, rozłożyli obóz w judzkim Kiriat-Jearim, dlatego to miejsce nazwano obozem Dana. Nazwę tę nosi ono do dnia dzisiejszego, a znajduje się na zachód od Kiriat-Jearim. ¹³ Stamtąd poszli w góry Efraima i przybyli do domu Miki. ¹⁴ Tutaj tych pięciu mężczyzn, którzy zbierali informacje o ziemi w Lajisz, oświadczyło swoim braciom: „Wiecie, że w tych domach znajdują się efod, terafim oraz odlany z metalu i wyrzeźbiony posążek. Rozważcie więc, co powinniście uczynić”. ¹⁵ Zeszli więc ze swojej drogi i skierowali się do domu Miki. Weszli do domu młodego Lewity i pozdrowili go. ¹⁶Podczas gdy sześciuset uzbrojonych mężczyzn z plemienia Dana stało u wejścia bramy, ¹⁷ tych pięciu mężczyzn, którzy badali ziemię, weszło do środka. Zabrali oni rzeźbiony posążek, efod i terafim. Kapłan zaś stał na progu bramy wraz z sześciuset uzbrojonymi wojownikami. ¹⁸ Kiedy weszli do domu Miki i zabrali odlany z metalu i wyrzeźbiony posążek, efod i terafim, kapłan rzekł do nich: „Co robicie?”. ¹⁹ Odpowiedzieli mu: „Milcz! Zamknij sobie usta ręką i chodź z nami. Będziesz dla nas ojcem i kapłanem. Czy nie lepiej być kapłanem całego plemienia lub rodu izraelskiego niż domu jednego człowieka?”. ²⁰ I rozradowało się serce kapłana. Wziął więc efod, terafim i posążek, i przyłączył się do uzbrojonych. ²¹ Powrócili na swoją drogę i ruszyli, wysyłając przodem dzieci, dobytek i kosztowności.

²² Tymczasem, kiedy już byli daleko od domu Miki, ludzie mieszkający w jego sąsiedztwie zgromadzili się i urządzili pościg za Danitami. ²³ Kiedy wołali na Danitów, ci obrócili się do nich i powiedzieli do Miki: „Cóż ci się stało, że zwołałeś ludzi?”. ²⁴ Odpowiedział im: „Zabraliście mi mojego boga, którego sobie sporządziłem, a także kapłana i poszliście sobie. Co mi więc pozostaje? Jak jeszcze możecie mówić: «Cóż ci się stało?»”. ²⁵ Odpowiedzieli mu Danici: „Nie podnoś na nas głosu, bo jeśli nas rozwścieczysz i zaatakujemy ciebie, stracisz życie ty i twoja rodzina”. ²⁶ Mika widząc, że są od niego silniejsi, zawrócił i udał się do swojego domu, a Danici ruszyli w dalszą drogę, ²⁷ zabierając z sobą to, co sporządził Mika, oraz kapłana, który był u niego.

Gdy przybyli do Lajisz, którego lud żył spokojnie i bezpiecznie, wytracili mieczem całą ludność, a miasto spalili. ²⁸ Nie było nikogo, kto by pospieszył im z pomocą. Mieszkali bowiem daleko od Sydonu i nie mieli z nikim żadnych kontaktów. Miasto było położone w dolinie, która sięga aż po Bet-Rechob. Potem odbudowali je i zamieszkali w nim. ²⁹ Nadali temu miastu nazwę Dan, od imienia ich praojca Dana, który był jednym z synów Izraela. Poprzednio to miasto nazywało się Lajisz. ³⁰ Potem Danici ustawili u siebie wyrzeźbiony posążek, a Jonatan, potomek Gerszoma, syna Mojżesza, i jego synowie byli kapłanami dla plemienia Dana aż do czasu uprowadzenia ludności tej ziemi do niewoli. ³¹ Wyrzeźbiony posążek, który sporządził Mika, ustawili u siebie i znajdował się tam przez cały czas, dopóki istniało sanktuarium w Szilo.

ZBRODNIA MIESZKAŃCÓW GIBEA I WOJNA Z BENIAMINITAMI

Rozdział 19

19 ¹W tym czasie, kiedy nie było króla w Izraelu, pewien Lewita mieszkał na prawach gościa na skraju gór Efraima. Wziął on sobie kobietę z Betlejem judzkiego jako żonę. ²Nie była mu ona wierna i odeszła od niego do domu swego ojca, do Betlejem judzkiego. Przebywała tam już przez cztery miesiące, ³gdy mąż udał się do niej, aby się z nią pogodzić i sprowadzić z powrotem do siebie. Miał ze sobą sługę i parę osłów. Kobieta ta wprowadziła go do domu swojego ojca, a gdy jej ojciec ujrzał go, przyjął z wielką radością. ⁴Ojciec młodej kobiety, jego teść, wymógł na nim, aby pozostał u niego przez trzy dni. Nocowali u niego i byli przez niego goszczeni. ⁵Czwartego dnia wstali wczesnym rankiem i przygotowywali się do wyjazdu, ale ojciec młodej kobiety rzekł do zięcia: „Posil się najpierw kawałkiem chleba, a potem wyruszycie w drogę”. ⁶Zasiedli więc obaj do stołu i jedli, a ojciec młodej kobiety rzekł do jej męża: „Zostań jeszcze do jutra i nie martw się”. ⁷Lecz on mimo wszystko wybierał się w drogę. Wtedy jego teść tak nalegał na niego, że w końcu uległ i pozostał tam jeszcze jedną noc.

⁸ Piątego dnia wstał wcześnie rano, aby odjechać, lecz ojciec młodej kobiety prosił go: „Posil się najpierw przed drogą”. Jedli więc obaj razem, aż minęło południe. ⁹ Potem ów człowiek wstał, aby wyruszyć w drogę wraz ze swoją żoną i sługą. Powiedział mu wtedy jego teść, ojciec młodej kobiety: „Oto dzień już chyli się ku wieczorowi. Pozostańcie tutaj na noc. Dzień się już kończy. Zanocuj więc tu i nie martw się. Lepiej, żebyście jutro wczesnym rankiem udali się w drogę do waszego domu”. ¹⁰ Lecz ten człowiek nie chciał znowu zostawać na noc. Wyruszył więc w drogę i szedł, aż zbliżył się do Jebus, to jest do Jerozolimy. Miał ze sobą parę objuczonych osłów, a także swoją żonę.

¹¹ Gdy pod koniec dnia znajdowali się w pobliżu Jebus, sługa rzekł do swego pana: „Skręćmy może do tego miasta Jebusytów i tam przenocujmy”. ¹² Lecz pan odparł: „Nie będziemy skręcać do miasta cudzoziemców, którzy nie pochodzą od synów Izraela. Pójdziemy dalej aż do Gibea”. ¹³ Powiedział jeszcze do sługi: „Ruszaj! Starajmy się dotrzeć do jakiejś innej miejscowości. Przenocujemy w Gibea albo w Rama”. ¹⁴ Ruszyli więc dalej, a słońce zaszło, gdy znaleźli się w pobliżu Gibea, które leży na ziemiach plemienia Beniamina. ¹⁵ Skręcili więc, aby przenocować w Gibea. Gdy tam przybyli, zatrzymali się na placu miejskim, ale nie znaleźli nikogo, kto by przyjął ich do swojego domu na nocleg. ¹⁶ W końcu nadszedł pewien sędziwy człowiek, powracający wieczorem z pola po pracy. Pochodził on z gór Efraima i w Gibea był cudzoziemcem, gdyż mieszkańcy tego miasta byli Beniaminitami. ¹⁷ Starzec spojrzał na plac miejski i zobaczył podróżnika. Zapytał go: „Dokąd idziesz i skąd przybywasz?”. ¹⁸ Lewita odpowiedział: „Podróżujemy z Betlejem judzkiego w kierunku gór Efraima, skąd pochodzę. Odwiedziłem Betlejem judzkie, a teraz wracam do domu. Lecz nikt nie przyjął mnie do siebie na nocleg. ¹⁹ Mamy słomę i paszę dla naszych osłów, a także chleb i wino dla mnie, dla twojej służebnicy i dla chłopca, który idzie z twoimi sługami. Nie brak nam niczego”. ²⁰ Wówczas odpowiedział mu ten starzec: „Pokój z tobą! Pozwól mi zaradzić wszystkim twoim potrzebom, a w każdym razie nie nocuj na placu”. ²¹ Zaprowadził go do swojego domu, dał obrok jego osłom; potem umyli nogi i ucztowali.

²² Gdy ucztowali, mieszkańcy tego miasta, ludzie zdeprawowani, otoczyli dom i kołacząc do drzwi, mówili do sędziwego gospodarza: „Wyprowadź człowieka, który wszedł do twojego domu, bo chcemy z nim współżyć”. ²³ Gospodarz wyszedł do nich i rzekł: „Nie, moi bracia! Nie czyńcie, proszę, tego zła. Ten człowiek jest przecież gościem w moim domu. Nie dopuszczajcie się tej nieprawości. ²⁴ Jest tu moja córka, dziewica, oraz jego żona. Wyprowadzę je do was. Możecie je gwałcić i robić z nimi, co wam się spodoba, ale na tym mężczyźnie nie dopuszczajcie się takiej nieprawości”. ²⁵ Ludzie ci jednak nie chcieli go słuchać. Wtedy mężczyzna, który przybył do jego domu, wziął swoją żonę i wyprowadził ją do nich na podwórze. Oni współżyli z nią i zabawiali się nią całą noc, aż do świtu. Puścili ją, dopiero kiedy wschodziła zorza poranna. ²⁶ Kobieta ta wróciła o świcie i padła u drzwi domu człowieka, u którego schronił się jej pan. Leżała tak, aż się rozwidniło. ²⁷ A gdy rano jej pan wstał, otworzył drzwi domu i wyszedł, aby wyruszyć w dalszą drogę, ujrzał kobietę, swoją żonę, leżącą u drzwi domu z rękami na progu. ²⁸ Powiedział do niej: „Wstań, jedźmy stąd!”. Ale ona nie odpowiadała. Wtedy mąż położył ją na osła i wyruszył w drogę do domu.

²⁹ Kiedy przybył do domu, wziął nóż, zdjął z osła ciało swojej żony i pokroił je, część po części, na dwanaście kawałków. Następnie rozesłał je po całym obszarze Izraela. ³⁰ Wszyscy, którzy to widzieli, mówili: „Nigdy dotąd nie wydarzyło się nic takiego i nie widziano podobnej rzeczy przez cały ten czas od dnia wyjścia Izraelitów z ziemi egipskiej aż do dzisiaj. Zastanówmy się nad tym, naradźmy się i zadecydujmy, co robić”.

Rozdział 20

20 ¹ Wtedy wszyscy Izraelici, z całego terytorium od Dan do Beer-Szeby oraz z krainy Gilead, zgromadzili się przed Panem w Mispie. Przybyli na to zgromadzenie jak jeden mąż. ²Stawili się wszyscy przywódcy całego ludu, wszystkie plemiona Izraela na zgromadzenie ludu Bożego: czterysta tysięcy pieszych władających mieczem. ³Beniaminici dowiedzieli się o tym, że Izraelici zebrali się w Mispie.

Izraelici zapytali: „Powiedzcie, jak doszło do tej zbrodni?”. ⁴ Wówczas zabrał głos Lewita, mąż zamordowanej kobiety: „Przybyłem ze swoją żoną do Gibea, które leży na ziemiach pokolenia Beniamina, aby tam przenocować. ⁵ Jednak mieszkańcy Gibea wystąpili przeciwko mnie. Nocą otoczyli dom, w którym przebywałem i zamierzali mnie zabić. Moją żonę tak gwałcili, że umarła. ⁶ Zabrałem ją więc, pokroiłem na części i rozesłałem je do wszystkich posiadłości Izraela, gdyż dopuszczono się w Izraelu czynu ohydnego i haniebnego. ⁷ Teraz zaś, skoro są tu obecni wszyscy Izraelici, rozważcie to i zadecydujcie, co należy uczynić”. ⁸ Wszyscy wstali i jak jeden mąż postanowili: „Nikt z nas nie odejdzie do swojego namiotu, żaden nie wróci do swojego domu! ⁹ Z mieszkańcami Gibea natomiast postąpimy w ten sposób, że rzucimy przeciwko nim losy. ¹⁰ Z każdego plemienia Izraela wybierzemy po dziesięciu ludzi ze stu; będzie więc stu z tysiąca, a tysiąc z dziesięciu tysięcy. Oni zgromadzą żywność dla wojowników, którzy wyruszą, aby ukarać Beniaminitów z Gibea za tę całą hańbę, której się dopuszczono w Izraelu”. ¹¹ Tak więc wszyscy zebrani Izraelici jak jeden mąż zjednoczyli się przeciwko mieszkańcom tego miasta.

¹² Potem z plemion Izraelskich rozesłano mężczyzn do wszystkich rodów Beniamina z takim przesłaniem: „Cóż to za zbrodnię popełniono wśród was? ¹³ Wydajcie teraz tych ludzi, tych niegodziwych mężczyzn, mieszkających w Gibea, abyśmy ukarali ich śmiercią i tak usunęli zło z Izraela!”. Lecz Beniaminici nie chcieli usłuchać głosu swoich braci, Izraelitów. ¹⁴ Co więcej, zgromadzili się ze swoich miast w Gibea, aby wyruszyć do walki z Izraelitami. ¹⁵ Kiedy w tym dniu dokonano przeglądu Beniaminitów, przybyłych z miast naliczono dwadzieścia sześć tysięcy mężczyzn władających mieczem, oprócz mieszkańców Gibea, których naliczono siedmiuset doborowych wojowników. ¹⁶ W całym tym zbrojnym oddziale było siedmiuset leworęcznych doborowych wojowników. Każdy z nich trafiał celnie kamieniem wyrzuconym z procy.

¹⁷ Wśród Izraelitów także dokonano przeglądu. Było ich, bez Beniaminitów, czterysta tysięcy mężczyzn władających mieczem. Każdy z nich był dzielnym wojownikiem. ¹⁸ Izraelici wyruszyli do Betel, gdzie pytali się Boga: „Kto z nas jako pierwszy pójdzie do walki z Beniaminitami?”. Pan odpowiedział: „Pierwszy pójdzie Juda”.

¹⁹ Rankiem Izraelici wyruszyli w drogę i rozbili obóz pod Gibea. ²⁰ Potem Izraelici wystąpili do walki z Beniaminitami i uformowali się do bitwy przeciwko mieszkańcom Gibea. ²¹ Ale Beniaminici zaatakowali ich z Gibea i zabili w tym dniu dwadzieścia dwa tysiące Izraelitów. ²² Izraelici jednak nie ustąpili i ponownie stanęli do walki na tym samym miejscu, gdzie walczyli poprzedniego dnia. ²³ Wcześniej jednak Izraelici poszli i płakali przed Panem aż do wieczora. Potem zapytali Pana: „Czy mamy ponownie wyruszyć do walki z naszymi braćmi Beniaminitami?”. Na to rzekł Bóg: „Wyruszcie przeciwko nim!”.

²⁴ Następnego dnia Izraelici ruszyli na Beniaminitów. ²⁵ Lecz Beniaminici także w tym drugim dniu wyszli im z Gibea na spotkanie i zabili jeszcze osiemnaście tysięcy Izraelitów. A ci, którzy zginęli, umieli posługiwać się mieczem.

²⁶ Wtedy wszyscy Izraelici, cały zbrojny lud, poszli do Betel i tam płakali, trwając przed Panem. Pościli w tym dniu aż do wieczora i składali przed Panem ofiary całopalne i ofiary wspólnotowe. ²⁷ Następnie Izraelici radzili się Pana. Była tam wówczas Arka Przymierza Boga. ²⁸ Pinchas, syn Eleazara, syna Aarona, w tych dniach sprawował przy niej służbę. Pytali więc: „Czy mamy jeszcze wyruszyć do walki przeciwko naszym braciom, Beniaminitom, czy też mamy jej zaniechać?”. PAN im odpowiedział: „Wyruszcie, gdyż jutro wydam ich w wasze ręce”. ²⁹ Wtedy część Izraelitów ukryła się w zasadzkach wokół Gibea.

³⁰ Trzeciego dnia Izraelici wyruszyli do walki przeciwko Beniaminitom i podobnie jak za pierwszym i drugim razem ustawili szyki bojowe na wprost Gibea. ³¹ Beniaminici wyszli naprzeciw zbrojnego ludu i dali się odciągnąć od miasta. Tak jak poprzednio zaczęli zabijać niektórych z ludu, zajmując pole między traktami, z których jeden prowadzi do Betel, a drugi do Gibea. Pobili tam około trzydziestu Izraelitów. ³² Beniaminici myśleli: „Pobijemy ich jak poprzednio!”. Izraelici natomiast postanowili: „Będziemy uciekać, by odciągnąć ich daleko od miasta ku traktom”. ³³ Podczas gdy główny oddział izraelski wycofywał się ze swoich stanowisk i ustawiał się w szyku bojowym w Baal-Tamar, Izraelici, którzy byli ukryci w zasadzkach, wyszli na opustoszały teren w pobliżu Gibea. ³⁴ W ten sposób dziesięć tysięcy doborowych wojowników z całego Izraela stanęło naprzeciwko Gibea i rozgorzała zacięta walka. Beniaminici nawet nie byli świadomi, że przychodzi na nich nieszczęście. ³⁵ Pan zadał im klęskę wobec Izraela. W tym dniu Izraelici zabili dwadzieścia pięć tysięcy stu Beniaminitów, a wszyscy oni umieli posługiwać się mieczem. ³⁶ Dopiero wtedy Beniaminici zrozumieli, że ponieśli klęskę.

Wojownicy izraelscy wycofywali się przed Beniaminitami, polegając na zasadzkach, które rozstawili pod Gibea. ³⁷ Ci zaś, którzy ukryli się w zasadzkach, zaatakowali Gibea z zaskoczenia. Wtargnęli do środka i wybili doszczętnie wszystkich mieszkańców miasta. ³⁸ Izraelici umówili się z ukrytymi w zasadzkach, że ci postarają się, aby nad miastem uniosła się wielka ilość dymu. ³⁹ Gdy więc Izraelici upozorowali ucieczkę, Beniaminici pobili około trzydziestu Izraelitów i pomyśleli sobie: „Znowu rozgromiliśmy Izraela, jak w poprzedniej bitwie”. ⁴⁰ Wtedy jednak zaczął wznosić się ku górze słup dymu z miasta, a Beniaminici odwrócili się i zobaczyli, że całe miasto stoi w ogniu. ⁴¹ W tym momencie Izraelici zawrócili, a Beniaminici wpadli w panikę, bo zrozumieli, że przychodzi na nich nieszczęście. ⁴² Zaczęli więc uciekać przed Izraelitami drogą wiodącą na pustynię, lecz nie byli w stanie zgubić pościgu. Wówczas Izraelici, którzy opuścili miasto, wpadli między Beniaminitów i zabijali ich. ⁴³ Osaczyli Beniaminitów i ścigali ich bez przerwy, aż zapędzili ich na przedpola Gibea, po wschodniej stronie.

⁴⁴ Poległo wtedy osiemnaście tysięcy Beniaminitów, a wszyscy oni byli walecznymi wojownikami. ⁴⁵ Reszta zawróciła i uciekła w kierunku pustyni ku skałom Rimmon. Spośród nich Izraelici wyłapali na drogach pięć tysięcy mężczyzn. Pozostałych ścigali dalej, aż do Gidom, zabijając kolejne dwa tysiące. ⁴⁶ Tak więc liczba wszystkich poległych w tym dniu Beniaminitów wynosiła dwadzieścia pięć tysięcy, a byli to sami waleczni wojownicy. ⁴⁷ Jedynie sześciuset mężczyzn zawróciło i zdołało schronić się na pustyni przy skałach Rimmon, gdzie pozostali przez cztery miesiące. ⁴⁸ Izraelici natomiast wrócili na ziemie Beniaminitów i doszczętnie je spustoszyli, zabijając ludność miast i bydło oraz niszcząc wszystko, co tam zastali. Spalili także wszystkie miejscowości, jakie napotkali na swojej drodze.

WSPÓŁCZUCIE OKAZANE BENIAMINITOM

Rozdział 21

21 ¹Izraelici złożyli w Mispie przysięgę następującej treści: „Nikt z nas nie odda swej córki Beniaminicie za żonę”. ²Lecz kiedy lud przybył do Betel i trwał tam aż do wieczora przed Bogiem, wszyscy zanosili się głośnym płaczem. ³Mówili: „Dlaczego, o Panie, Boże Izraela, doszło w Izraelu do tego, że dziś wyginęło jedno z jego plemion?”. ⁴Nazajutrz wczesnym rankiem lud zbudował ołtarz, na którym złożył ofiary całopalne i ofiary wspólnotowe.

⁵ Potem Izraelici pytali: „Czy jest wśród wszystkich plemion Izraela ktoś, kto nie stawił się przed Panem na zgromadzenie?”. Złożyli bowiem uroczystą przysięgę, że ten, kto nie stawi się przed Panem w Mispie, poniesie śmierć. ⁶ Izraelitom żal było Beniamina, swojego brata. Mówili: „Dzisiaj zostało odjęte od Izraela jedno plemię. ⁷ Co uczynimy dla tych, którzy pozostali, aby mogli mieć żony? My bowiem jesteśmy związani przysięgą złożoną na PANA, że nie damy im naszych córek za żony”. ⁸ Kiedy pytali: „Czy jest jakieś plemię Izraela, które nie stawiło się przed Panem w Mispie?”, okazało się, że nikt z mieszkańców Jabesz w Gileadzie nie przybył do obozu na zgromadzenie. ⁹ Dokonano bowiem przeglądu ludu i stwierdzono, że nie było tam nikogo z mieszkańców Jabesz w Gileadzie. ¹⁰ Wtedy zgromadzenie wysłało tam dwanaście tysięcy wojowników, dając im taki rozkaz: „Idźcie i wybijcie mieczem mieszkańców Jabesz w Gileadzie wraz z kobietami i dziećmi. ¹¹ Postąpicie z nimi w ten sposób: Zabijecie wszystkich mężczyzn oraz wszystkie kobiety, które współżyły już z mężczyznami”.

¹² Wśród mieszkańców Jabesz w Gileadzie znaleźli czterysta dziewcząt, które nie współżyły z mężczyzną. Przyprowadzili je do obozu w Szilo, w ziemi Kanaan. ¹³ Następnie całe zgromadzenie posłało wiadomość do Beniaminitów, ukrywających się wśród skał Rimmon, i obwieściło im pokój. ¹⁴ Wówczas Beniaminici powrócili. Dano im za żony dziewczęta, które pozostawiono przy życiu spośród kobiet z Jabesz w Gileadzie, lecz nie wystarczyło ich dla nich. ¹⁵ Ludowi nadal było żal Beniaminitów, bo Pan uczynił wyłom wśród plemion Izraela. ¹⁶ Starsi ludu zastanawiali się więc: „Co możemy zrobić dla tych, którzy pozostali, aby mieli żony, skoro kobiety z plemienia Beniamina zostały zgładzone?”. ¹⁷ Mówili też: „Musi zostać zachowana ocalała reszta z plemienia Beniamina, aby nie zanikło plemię w Izraelu, ¹⁸ a tymczasem my nie możemy im dać naszych córek za żony”. Izraelici złożyli bowiem taką przysięgę: „Przeklęty, kto da żonę Beniaminitom!”.

¹⁹ W końcu pomyśleli: „Oto w Szilo, które leży na północ od Betel, a na wschód od drogi wiodącej z Betel do Sychem, na południe zaś od Lebony, każdego roku odbywa się święto Pana”. ²⁰ I dali Beniaminitom takie polecenie: „Idźcie i zróbcie zasadzkę wśród winnic. ²¹ Wypatrujcie, kiedy dziewczęta z Szilo wyruszą, by rozpocząć taneczny korowód. Wyjdziecie wtedy z winnic i każdy z was uprowadzi dla siebie żonę spośród dziewcząt z Szilo. Potem powrócicie do ziemi Beniamina. ²² Kiedy zaś przybędą ich ojcowie lub bracia, aby złożyć skargę przed nami, powiemy im: „Okażcie im litość, bo nie zdobyliśmy dla każdego z nich żony na wojnie. A wy sami również nie dalibyście im, gdyż obciążylibyście się winą”.

²³ Beniaminici tak właśnie zrobili. Wzięli sobie żony spośród tańczących dziewcząt, które uprowadzili, odpowiednio do swojej liczby. Następnie odeszli, powracając do swoich dziedzicznych posiadłości. Odbudowali miasta i w nich zamieszkali.

²⁴ Następnie Izraelici rozeszli się stamtąd, każdy do swojego plemienia i do swojego rodu. Każdy udał się stamtąd do swojej dziedzicznej posiadłości.

²⁵ W tym czasie w Izraelu nie było króla i każdy czynił to, co uważał za słuszne.

^1,6 obcięli... palce – obcinanie jeńcom palców u rąk i nóg pozbawiało ich zdolności do walki i upokarzało; w starożytności powszechnie stosowane.

^5,7 matka w Izraelu – wyrażenie zawierające ogromny szacunek dla Debory, która uczyniła wiele dobrego dla Izraela i która w najtrudniejszym i decydującym momencie potrafiła pokierować losami narodu.

^6,26 zbudujesz ołtarz ku czci Pana – sam Bóg wydaje polecenie zbudowania dla Niego ołtarza. Rozkaz ten stoi w sprzeczności zarówno z przepisami mówiącymi o centralizacji kultu, które znajdujemy w Księdze Powtórzonego Prawa, jak również z prawami zawartymi w Księdze Wyjścia, które zabraniały używania ciosanych kamieni do budowy ołtarza (Wj 20,24-25).

^7,19 środkowa straż nocna – w czasach sędziów czas nocy dzielono na trzy straże nocne. Strażnicy zmieniali się mniej więcej co cztery godziny. Środkowa zmiana zaczynała służbę około godziny 22.

^8,24 Izmaelici – lud, którego protoplastą był Izmael, syn Abrahama i Hagar (Rdz 16). Nazwa ta funkcjonowała także jako określenie kupców podróżujących pomiędzy Gileadem i Egiptem, których znacznie częściej nazywano jednak Madianitami.

^8,30 miał wiele żon – posiadanie wielkiej liczby żon było znakiem potęgi władcy. Fakt ten pokazuje, że Gedeon uważał się za przywódcę narodu.

^13,5 od poczęcia... poświęcony Bogu – Samson od poczęcia miał być człowiekiem poświęconym Bogu, czyli nazirejczykiem. Nazireat wynikał ze ślubu, który można było złożyć osobiście, ale również w imieniu dziecka mogli to zrobić rodzice. Przyjęcie do stanu nazireatu obwarowane było trzema zakazami: picia alkoholu, strzyżenia włosów przez cały okres trwania ślubu i zbliżania się do zmarłych (Lb 6). W tym przypadku przepisy dotyczące nazireatu, z polecenia anioła, obowiązują także matkę Samsona.

^14,1 Timna – miasto położone w niewielkiej odległości od Sorea, na granicy terytorium zajmowanego przez Hebrajczyków. W czasach Samsona znajdowało się pod kontrolą Filistynów.

^14,3 nieobrzezani Filistyni – słowo ‘nieobrzezany’ jest wyrazem największej pogardy, z jaką Izraelici wypowiadali się o cudzoziemcach.

^15,13 Pomimo dominacji Filistynów Izraelici byli z nimi w poprawnych relacjach i chcąc je utrzymać, zdecydowali się wydać im Samsona.

^16,9 pakuły – chodzi o krótkie splątane włókna lnu, konopi lub juty używane np. do wyrobu grubej przędzy, usuwania smarów, uszczelniania i jako wyściółka tapicerska.

^16,14 bidło – dobija każdy wprowadzony wątek do krawędzi tkanin, tworząc kolejne jej elementy. Bidło spełnia także inne, dodatkowe funkcje. Stanowi bieżnię dla czółenka i jest elementem napędzającym inne mechanizmy tkackie.

^16,23 Dagon – bóstwo semickie uważane za głównego boga Filistynów. Na jego cześć Filistyni wznosili okazałe świątynie, w których składali dziękczynienie po każdym odniesionym zwycięstwie.

^17,7 cudzoziemiec – terminu tego używano w odniesieniu do Izraelitów, którzy żyli poza terytorium własnego plemienia. Ponieważ potomkowie Lewiego nie otrzymali żadnej ziemi, dlatego często musieli szukać miejsca, w którym mogliby zamieszkać i pełnić swoją służbę.

^17,10 bądź mi ojcem – słowo ojciec ma tutaj znaczenie honorowego tytułu, przypisywanego człowiekowi, który potrafi udzielić dobrej rady i być duchowym przewodnikiem.

^18,30 uprowadzenie... do niewoli – chodzi o pierwszą deportację ludności królestwa Izraela, która nastąpiła po najeździe Tiglat-Pilesera w 734 r. przed Chr. (2Krl 15,29).

^18,31 Szilo – miejscowość położona ok. 30 km na północ od Jerozolimy, dzisiejsze Seilun. Do tej miejscowości została przeniesiona Arka Przymierza w czasach sędziów, a może nawet pod koniec życia Jozuego (Joz 18,1-10). Sanktuarium zburzyli Filistyni prawdopodobnie po klęsce Izraela opisanej w 1Sm 4 (por. Ps 78,60; Jr 7,12; 26,9).

^19,10 Jebus – nazwa Jerozolimy, określająca ją jako miasto zamieszkałe przez Jebusytów (Joz 18,28; 1Krn 11,4). Jerozolima stała się miastem izraelskim dopiero w czasach Dawida (2Sm 5,6-9).

^20,1 od Dan do Beer-Szeby – wyrażenie na określenie całego kraju Izraela od najdalszej północy po krańce południowe (Joz 19,47); Mispa – miejscowość na terytorium plemienia Beniamina, położona 13 km na północ od Jerozolimy, w bliskiej odległości od Betel.

KSIĘGA RUT

WPROWADZENIE

OKOLICZNOŚCI POWSTANIA

Tytuł Księgi Rut pochodzi od imienia bohaterki, której historia rozgrywa się pod koniec epoki sędziów (zob. Księga Sędziów). Według końcowych informacji zawartych w Rt 4,21n małżonek Rut, Booz, był pradziadkiem króla Dawida. Trudno jednak precyzyjnie wskazać czas powstania dzieła. Wiele wskazuje, że była to archaiczna legenda dynastyczna, przekazywana ustnie przez pokolenia. Jej spisanie i zredagowanie nastąpiło już po zakończeniu wygnania babilońskiego, a więc po roku 538 przed Chr. Za taką datacją przemawia kilka argumentów: przedstawienie w pozytywnym świetle cudzoziemki pragnącej przyjąć wiarę Izraela; nabywanie prawa wykupu i przekazywanie obowiązku lewiratu przez symboliczne oddanie sandała, co było zwyczajem już zapomnianym, a przecież wyraźnie nakazanym w Pwt 25,9; występowanie w tekście wyrażeń aramejskich. Poza końcowym rodowodem (Rt 4,18-22) reszta Księgi Rut nie zawiera nagłych przeskoków, luk czy dodatków, co wskazuje na literacką spójność utworu. Zyskała nawet miano „perły literatury hebrajskiej”. Zazwyczaj zalicza się ją do klasycznych midraszy ST, czyli budujących opowieści, obfitujących w bogaty materiał historyczno-kulturowy, swego rodzaju nowel umoralniających, próbujących wyjaśnić jakieś zagadnienie teologiczne lub powód wprowadzenia danego święta.

Ze względu na ramy czasowe oraz tematykę, starożytne i współczesne przekłady Pisma Świętego umieszczają Księgę Rut wśród pism historycznych, bezpośrednio po Księdze Sędziów. Józef Flawiusz, żydowski pisarz i historyk z I w. po Chr., dopatrywał się w niej jednego z dodatków do Księgi Sędziów, który później stał się samodzielnym utworem. Jednak Biblia Hebrajska zalicza ją do części trzeciej, czyli tak zwanych Pism (Ketubim). Księga Rut otwiera zbiór pięciu zwojów świątecznych (megillot), wykorzystywanych podczas różnych uroczystości. W tradycji żydowskiej jest czytana podczas święta Pięćdziesiątnicy (Szawuot).

Zasadniczy cel powstania Księgi Rut jest widoczny w zakończeniu, gdzie podaje się rodowód króla Dawida. Prawdopodobnie autor chciał pokazać, że wśród przodków założyciela tej wielkiej dynastii była cudzoziemka, pochodząca z Moabitów, późniejszych wrogów Izraela. Do tej idei powróci także ewangelista Mateusz, umieszczając Rut wśród przodków Jezusa (Mt 1,5). Dziś Księgę Rut najczęściej zalicza się do gatunku noweli, przyjmując, że jest ona swoistą fikcją literacką stylizowaną na opowiadanie historyczne, napisaną w celu duchowego i moralnego wsparcia.

TREŚĆ I TEOLOGIA

Księga Rut przedstawia historię pewnej rodziny, która z Betlejem w Judzie wyemigrowała do Moabu. Gdy tam zmarli kolejno ojciec oraz dwaj synowie, matka postanowiła wrócić do ziemi rodzinnej. Wraz z nią wyrusza w nieznane Rut, jedna z synowych, główna bohaterka opowiadania. W Betlejem poznaje ona Booza, bogatego krewnego rodziny teścia i męża. Podejmuje on wszelkie starania, aby prawo lewiratu stało się jego zobowiązaniem. Prawo to nakazywało najbliższemu krewnemu bezdzietnie zmarłego mężczyzny spłodzić z jego owdowiałą żoną potomstwo, które prawnie byłoby przypisane zmarłemu (Pwt 25,5n). Wiązało się to także z ochroną majątku zmarłego przez ewentualny wykup jego mienia. Choć Booz faktycznie nie był najbliższym krewnym, to jednak wziął na siebie ten obowiązek, poślubił Rut i został ojcem Obeda, przyszłego dziadka Dawida.

Księga Rut nie porusza wprost zagadnień teologicznych. Podkreśla jednak wyraźnie Bożą opatrzność, która czuwa nad każdym, kto pragnie pozostawać w bliskości z Bogiem. To przesłanie przypomina prawdy zawarte w innych księgach powygnaniowych (Jonasza, Tobiasza, Judyty i Estery). Uwypuklony został także uniwersalizm zbawienia, będący konsekwencją monoteizmu. Niektórzy komentatorzy dopatrują się w Księdze Rut również pewnej polemiki z argumentami Ezdrasza i Nehemiasza, którzy w ramach reformy przeprowadzonej po powrocie z wygnania potępiali małżeństwa mieszane (Ezd 9 – 10; Ne 13,23-29).

KSIĘGA RUT

RUT I NOEMI W KRAINIE MOABU

Rozdział 1

1 ¹ Zdarzyło się, że gdy rządy w Izraelu sprawowali sędziowie, w kraju nastał głód. Z Betlejem leżącego w Judzie wyruszył więc pewien człowiek wraz ze swoją żoną i dwoma synami, aby zamieszkać w ziemi Moabu. ² Nazywał się ten człowiek Elimelek, jego żona – Noemi, a synowie – Machlon i Kilion. Będąc Efratejczykami z Betlejem judzkiego, przybyli na bogate w pastwiska ziemie Moabu i tam się osiedlili. ³ Elimelek, mąż Noemi, umarł, a ona pozostała na obczyźnie z dwoma synami. ⁴ Obaj wzięli za żony Moabitki. Pierwsza nazywała się Orpa, zaś druga – Rut. Mieszkali tam około dziesięciu lat. ⁵ Wtedy to obaj zmarli, zarówno Machlon, jak i Kilion. Noemi pozostała więc sama, nie mając ani dzieci, ani męża.

POWRÓT DO BETLEJEM

⁶ Gdy usłyszała w ziemi Moabu, że Pan zlitował się nad swoim ludem i dał mu chleb, postanowiła opuścić kraj Moabu razem z synowymi. ⁷ Wyruszyła więc z miejscowości, w której mieszkała z dwiema synowymi. A one razem z nią wybrały się w drogę powrotną do ziemi Judy. ⁸ Wtedy rzekła Noemi do obu swych synowych: „Idźcie, niech każda wróci do domu swej matki! A Bóg niech obdarzy was łaską, tak jak wy nią darzyłyście waszych zmarłych mężów i mnie. ⁹ Niech Pan sprawi, aby każda z was znalazła wytchnienie u boku swojego męża”. Następnie ucałowała je, a one wybuchnęły głośnym płaczem ¹⁰ i powiedziały: „Wrócimy z tobą do twego narodu”. ¹¹ Na to Noemi odpowiedziała: „Zawracajcie, moje córki! Dlaczego chcecie iść ze mną? Czy jeszcze pocznę synów, którzy będą waszymi mężami? ¹² Zawróćcie, moje córki, i odejdźcie, bo jestem zbyt stara, aby wyjść za mąż. A nawet gdybym powiedziała: mam jeszcze nadzieję, to choćbym tej nocy była z mężem i urodziła synów, ¹³ czy czekałybyście, aż staną się dorośli? Czy żyłybyście tak długo bez męża? Nie, moje córki! Jestem bardziej nieszczęśliwa niż wy, bo Pan dotknął mnie nieszczęściem”. ¹⁴ I znowu zaczęły głośno płakać. Potem Orpa ucałowała swoją teściową i odeszła, ale Rut pozostała przy niej.

¹⁵ Wtedy Noemi powiedziała: „Spójrz, twoja szwagierka wróciła do swego narodu i do swoich bogów. Ty też wracaj za nią!”. ¹⁶ Rut jednak odpowiedziała: „Nie nalegaj, abym cię opuściła i odeszła od ciebie, gdyż dokądkolwiek pójdziesz, tam i ja pójdę, gdzie ty zamieszkasz, tam i ja zamieszkam, twój naród stanie się moim narodem, a twój Bóg będzie moim Bogiem. ¹⁷ Gdzie ty umrzesz, tam i ja umrę, i tam będę pogrzebana. Niech mnie Pan ciężko ukarze, jeśli nie zostanę z tobą do śmierci”. ¹⁸ Gdy Noemi spostrzegła, że Rut uparła się, aby z nią iść, przestała nalegać i zamilkła.

¹⁹ Wyruszyły więc obie i doszły aż do Betlejem. A gdy dotarły do Betlejem, całe miasto ogarnęło ogromne poruszenie z ich powodu. Pytano: „Czyż to nie Noemi?”. ²⁰ Ona zaś powiedziała: „Nie nazywajcie mnie więcej Noemi. Nazwijcie mnie raczej Gorzka, bo Wszechmogący napełnił mnie wielką goryczą. ²¹ Wyszłam bogata, a Pan każe mi wracać z niczym. Czemu nazywacie mnie Noemi, skoro Pan zwrócił się przeciwko mnie i Wszechmogący uczynił mnie nieszczęśliwą?”.

²² Tak więc wróciła Noemi, a z nią jej synowa, Moabitka Rut, która przybyła z ziemi Moabu. Przyszły do Betlejem na początku żniw jęczmienia.

RUT NA POLU BOOZA

Rozdział 2

2 ¹Noemi miała krewnego ze strony męża, bogatego i wpływowego człowieka z rodziny Elimeleka. Nosił on imię Booz.

² Moabitka Rut zwróciła się do Noemi z prośbą: „Pozwól mi pójść na pole i zbierać kłosy za tymi, którzy mi życzliwie na to pozwolą”. „Idź, moja córko!” – zgodziła się Noemi. ³ Wyszła więc Rut i zbierała na polu kłosy pozostałe po żniwiarzach. Działo się to na polu Booza, który pochodził z tej samej rodziny co Elimelek.

⁴ A wtedy właśnie przyszedł Booz z Betlejem i pozdrowił żniwiarzy: „Niech Pan będzie z wami!”. Odpowiedzieli mu: „Niech cię Pan błogosławi!”. ⁵ Następnie Booz zapytał swego sługę, nadzorcę żniwiarzy: „Do kogo należy ta młoda kobieta?”. ⁶ Sługa, nadzorca żniwiarzy, odpowiedział: „Ta młoda kobieta jest Moabitką, która przyszła z Noemi z ziemi Moabu. ⁷ Prosiła: «Niech wolno mi będzie szukać kłosów i zbierać je za żniwiarzami». Przyszła i zbiera od rana aż do tej pory. W domu odpoczywała krótko”.

⁸ Wtedy Booz zwrócił się do Rut: „Posłuchaj, moja córko! Nie odchodź stąd i nie zbieraj kłosów na innym polu, ale pozostań z moimi służącymi. ⁹ Spójrz na pole, na którym pracują żniwiarze! Idź za nimi, bo poleciłem sługom, aby ci nie przeszkadzali. Kiedy będziesz miała pragnienie, możesz pić z naczyń, którymi czerpią moi słudzy”. ¹⁰ Wtedy Rut upadła na twarz, kłaniając mu się do ziemi. I zawołała: „Dlaczego jesteś dla mnie tak życzliwy i zainteresowałeś się mną, chociaż jestem cudzoziemką?”. ¹¹ Odpowiedział jej Booz: „Dowiedziałem się o wszystkim, co uczyniłaś twojej teściowej po śmierci twego męża: jak opuściłaś ojca i matkę, i swoją ojczystą ziemię, a przyszłaś do narodu, którego przedtem nie znałaś. ¹² Niech Pan ci wynagrodzi ten czyn! Obyś otrzymała wielką nagrodę od Pana, Boga Izraela, pod którego skrzydła przyszłaś się schronić”. ¹³ Ona odpowiedziała: „Okazałeś mi życzliwość, panie mój, bo pocieszyłeś mnie i przemówiłeś z dobrocią do swojej służebnicy, podczas gdy ja nie jestem równa nawet jednej z twoich służących”.

¹⁴ Potem w czasie posiłku Booz zwrócił się do niej: „Podejdź tu i zjedz chleb, maczając swój kawałek w kwaśnej polewce”. Usiadła więc koło żniwiarzy, a on dał jej prażonych ziaren. Jadła je, a gdy się nasyciła, zatrzymała resztę. ¹⁵ Następnie wstała, aby dalej zbierać kłosy. Wtedy Booz polecił swoim sługom: „Niech zbiera kłosy również między snopami, a wy jej nie zawstydzajcie. ¹⁶ Co więcej, wyciągajcie dla niej kłosy ze snopków i pozostawiajcie, żeby je mogła zbierać. I nie dokuczajcie jej”.

¹⁷ Rut zbierała więc kłosy na polu aż do wieczora. A gdy wymłóciła to, co zebrała, miała około jednej efy jęczmienia. ¹⁸ Zarzuciła to na siebie i wróciła do miasta. Pokazała teściowej, co zebrała, a potem wyjęła i dała jej resztę swojego posiłku.

¹⁹ Wtedy teściowa zapytała: „Gdzie zbierałaś dziś kłosy, gdzie pracowałaś? Niech ten, kto ci na to pozwolił, będzie błogosławiony!”. Rut opowiedziała teściowej, u kogo pracowała. I dodała: „Człowiek, u którego dziś pracowałam, nazywa się Booz”. ²⁰ Na to Noemi powiedziała do synowej: „Niech będzie on błogosławiony przez Pana, który nie zaprzestał obdarzać łaską żywych i umarłych!”. Noemi mówiła dalej: „Ten człowiek jest naszym krewnym, jest jednym z tych, którzy mają względem nas prawo wykupu”. ²¹ Wtedy Moabitka Rut dopowiedziała: „Powiedział mi także: «Przyłącz się do moich sług i pozostań u mnie, dopóki nie zostaną zebrane wszystkie moje plony»”. ²² Wówczas Noemi rzekła do Rut, swojej synowej: „Lepiej dla ciebie, moja córko, że będziesz wychodzić z jego dziewczętami, bo na innym polu mogliby ci dokuczać”.

²³ Rut przyłączyła się więc do dziewcząt Booza, aby aż do zakończenia żniw jęczmienia i pszenicy zbierać kłosy. Mieszkała zaś razem ze swoją teściową.

PIERWSZA RADA TEŚCIOWEJ

Rozdział 3

3 ¹ Noemi, teściowa Rut, powiedziała do niej: „Moja córko, czyż nie powinnam znaleźć dla ciebie bezpiecznego miejsca, w którym czułabyś się dobrze? ² Czyż właśnie Booz, z którego dziewczętami pracowałaś, nie jest naszym krewnym? On dziś wieczorem będzie przewiewał omłot jęczmienia na otwartym klepisku. ³ Umyj się więc i namaść, a potem włóż swój płaszcz i zejdź na klepisko. Nie daj się jednak rozpoznać, dopóki człowiek ten nie skończy jeść i pić. ⁴ A kiedy położy się do snu i poznasz miejsce jego spoczynku, pójdziesz, odkryjesz jego nogi i położysz się, a on sam da ci poznać, co masz czynić”. ⁵ Rut odrzekła: „Zrobię wszystko, co mi powiedziałaś”.

RUT U BOOZA

⁶ Zeszła więc na klepisko i zrobiła wszystko, co poleciła jej teściowa. ⁷ Booz tymczasem jadł i pił, a potem w dobrym nastroju ułożył się do snu przy stosie jęczmienia. Wtedy Rut podeszła po cichu, odkryła jego nogi i położyła się.

⁸ Gdy w środku nocy Booz obudził się, drżąc z zimna, rozejrzał się i zobaczył przy swoich nogach leżącą kobietę. ⁹ Zapytał: „Kim jesteś?”. Odpowiedziała: „Jestem Rut, twoja służebnica. Okryj mnie, swoją służebnicę, brzegiem płaszcza, ponieważ jesteś wykupicielem”. ¹⁰ Na to Booz rzekł: „Błogosławiona bądź przez Pana, moja córko! Za drugim razem okazałaś swoją miłość bardziej niż za pierwszym. Nie szukałaś młodych mężczyzn, czy to biednych, czy bogatych. ¹¹ Teraz więc nie bój się, moja córko! Uczynię dla ciebie wszystko, co powiedziałaś, gdyż każdy w moim mieście wie, że jesteś dzielną kobietą. ¹² Chociaż rzeczywiście mam względem ciebie prawo wykupu, to jednak masz krewnego jeszcze bliższego ode mnie. ¹³ Tymczasem pozostań tu przez noc, a rankiem, jeśli on zechce ciebie wykupić – to dobrze, lecz jeśli nie zechce cię wykupić, to – na życie Pana – ja będę twoim wykupicielem. Śpij do rana!”.

¹⁴ Spała więc u jego nóg aż do świtu. Wstała jednak wcześnie, zanim człowiek jest w stanie rozpoznać drugiego, bo mówił Booz: „Nikt nie powinien wiedzieć, że kobieta przyszła do mnie na klepisko”. ¹⁵ Powiedział jeszcze: „Daj płaszcz, którym jesteś okryta i trzymaj go mocno”. A gdy go trzymała, odmierzył jej sześć miar jęczmienia i pomógł zarzucić to na plecy. Wtedy wróciła do miasta.

DRUGA RADA TEŚCIOWEJ

¹⁶ Gdy wróciła do teściowej, ta zapytała ją: „Co u ciebie, moja córko?”. Rut opowiedziała jej o wszystkim, co ten człowiek dla niej zrobił. ¹⁷ Zakończyła słowami: „Dał mi te sześć miar jęczmienia i powiedział: «Nie możesz wrócić z pustymi rękami do swojej teściowej»”. ¹⁸ Wtedy Noemi powiedziała: „Bądź spokojna, moja córko, aż dowiesz się, co będzie dalej, gdyż ten człowiek nie spocznie dzisiaj, dopóki nie załatwi tej sprawy”.

BOOZ W BRAMIE MIASTA

Rozdział 4

4 ¹ Booz tymczasem wszedł do miasta i usiadł w bramie. Wtedy właśnie przechodził tamtędy krewny, o którym mówił Booz. Krzyknął więc do niego: „Człowieku, zbliż się i usiądź tutaj!”. Tamten podszedł i usiadł. ²Wtedy Booz przyprowadził dziesięciu mężczyzn ze starszyzny miasta i powiedział do nich: „Usiądźcie tutaj”. Usiedli więc, ³a on zwrócił się do krewnego: „Noemi, która wróciła z ziemi Moabu, zamierza sprzedać pole, które należało do naszego brata Elimeleka. ⁴Pomyślałem sobie, że należy cię o tym powiadomić wobec siedzących tutaj i wobec starszych mojego narodu, i powiedzieć ci, abyś je kupił. Jeśli więc chcesz nabyć to pole jako krewny, kupuj. Jeśli jednak nie chcesz go wykupić, powiedz mi, abym o tym wiedział. Bo przed tobą nie ma nikogo, kto miałby prawo je wykupić jako krewny, a po tobie jestem ja”. On odpowiedział: „Wykupię je jako krewny”. ⁵Wówczas Booz dodał: „W dniu, kiedy wykupisz pole od Noemi, weźmiesz również i Moabitkę Rut, żonę zmarłego, aby jego imię utrwalić na jego dziedzictwie”. ⁶ Na to krewny odpowiedział: „Niestety, nie mogę wypełnić prawa wykupu, nie ponosząc szkody na moim majątku. Wypełnij, proszę, jako krewny moje prawo wykupu, gdyż ja nie mogę go wypełnić”.

⁷ A był swego czasu w Izraelu zwyczaj co do prawa wykupu i zamiany. Polegał on na tym, że aby potwierdzić dane słowo, człowiek zdejmował swój sandał i przekazywał go drugiej stronie. Taki zwyczaj obowiązywał w Izraelu. ⁸ Krewny powiedział więc do Booza: „Odkup je sobie” i zdjął swój sandał.

⁹ Wtedy Booz powiedział do starszyzny i do całego ludu: „Jesteście dziś świadkami, że nabyłem od Noemi wszystko, co należało do Elimeleka, oraz wszystko, co należało do Kiliona i Machlona. ¹⁰ Wziąłem także sobie za żonę Moabitkę Rut, żonę Machlona, aby utrwalić imię zmarłego na jego dziedzictwie, aby pamięć o nim nie zaginęła wśród jego braci i rodaków. Wy dziś jesteście tego świadkami”.

¹¹ A cały lud zebrany w bramie oraz starszyzna potwierdzili: „Jesteśmy świadkami! Niech Pan uczyni kobietę, która wejdzie do twego domu, podobną do Racheli i Lei. One obie zbudowały dom Izraela. Bądź bogaty w Efrata i stań się sławny w Betlejem. ¹² A twój ród – dzięki potomstwu, które da tobie Pan z tej młodej kobiety – niech stanie się jak ród Peresa, którego Tamar zrodziła Judzie”.

WYPEŁNIENIE OBOWIĄZKU KREWNEGO

¹³ Booz poślubił więc Rut, która stała się jego żoną. Gdy spał z nią, Pan sprawił, że poczęła i urodziła syna.

¹⁴ Kobiety zaś mówiły do Noemi: „Błogosławiony Pan, który nie pozwolił dziś, aby ci zabrakło krewnego z prawem wykupu. Jego imię będzie wspominane w Izraelu. ¹⁵ Będzie on twoją pociechą i będzie troszczył się o ciebie w starości. Zrodziła go dla ciebie twoja synowa, która cię kocha. Ona znaczy dla ciebie więcej niż siedmiu synów”. ¹⁶ Wzięła więc Noemi niemowlę, położyła je na swym łonie i stała się jego niańką.

¹⁷ Sąsiadki nadały mu imię. Mówiły: „Narodził się syn dla Noemi”, dlatego nazwały go Obed. On był ojcem Jessego, ojca Dawida.

RODOWÓD DAWIDA

¹⁸ A oto potomkowie Peresa. Peres był ojcem Chesrona. ¹⁹ Chesron był ojcem Rama, a Ram był ojcem Amminadaba. ²⁰ Amminadab był ojcem Nachszona, a Nachszon był ojcem Salmona. ²¹ Salmon był ojcem Booza, a Booz był ojcem Obeda. ²² Obed zaś był ojcem Jessego, a Jesse był ojcem Dawida.

^1,11 Ta ironiczna, o charakterze hiperboli wypowiedź Noemi uwzględnia istnienie w Izraelu prawa lewiratu (Pwt 25,5-10; por. Mt 22,24-27), zgodnie z którym, jeśli bezpotomnie umarł mężczyzna, wdowa po nim powinna poślubić jego brata, a dziecko zrodzone z tego związku miało być prawnie przypisane zmarłemu. Według Talmudu, kobieta, która pozostawała wdową przez dziesięć lat, nie mogła już mieć dzieci.

^1,15 W Moabie czczono przede wszystkim Kemosza, którego Biblia w wielu miejscach nazywa ohydą (1Krl 11,7-33; 2Krl 23,13; Jr 48,7-13). Niekiedy cały kraj jest określany jako ziemia Kemosza (Lb 21,29; Jr 48,46). Jego kult obejmował ofiary z ludzi oraz inne praktyki zakazane w religii Izraela. Do ludu wybranego kult Kemosza przedostał się pod koniec panowania Salomona, a definitywnie zwalczył go dopiero Jozjasz w ramach swojej reformy (1Krl 11,33; 2Krl 23,13).

^2,2 zbierać kłosy – był to przywilej biedaków gwarantowany przez Prawo (Kpł 19,9n), choć w praktyce jego stosowanie zależało od życzliwości właściciela (Rt 2,9.15.16.22). Jednak, jak wynika z oryginału (ww. 3.7), Rut zbierała jedynie te kłosy, które wypadły żniwiarzom podczas pracy, nie zaś kłosy, które specjalnie pozostawiano dla biednych. Mogło to wynikać z obawy przed napaścią ze strony ubogich zbieraczy i przed pogardą żniwiarzy.

^4,1 brama – w starożytności była miejscem zebrań starszyzny, zawierania kontraktów handlowych i sprawowania sądów.

^4,6 Na zmianę decyzji krewnego wpłynęła wiadomość o konieczności poślubienia Rut. Zapewne krewny miał już swoją rodzinę. Wykup ziemi oraz utrzymanie Rut i jej potomstwa przekraczało jego możliwości finansowe. Ponadto dziedzictwo Elimeleka i tak byłoby własnością syna Rut. Dlatego krewny prosi zamożnego Booza, aby to on podjął się obowiązku wykupu i zawarł małżeństwo lewirackie z wdową po Elimeleku.

^4,7 zdejmował... sandał – kobieta miała uderzyć zdjętym z nóg sandałem człowieka, który nie chciał wypełnić prawa lewiratu (Pwt 25,9n). Tutaj gest ten jest potwierdzeniem kontraktu. Taka praktyka wywodziła się ze zwyczaju, zgodnie z którym postawienie stopy lub buta na czyjejś ziemi oznaczało wzięcie jej w posiadanie (Ps 60,10; 108,10).

^4,10 Według Pwt 25,5n obowiązek lewirackiego małżeństwa spoczywał jedynie na bracie, a nie na dalszym krewnym. Ten ostatni był natomiast zobowiązany do wykupu pola zmarłego krewnego (Kpł 25,25-27).

^4,11 Rachela i Lea, żony patriarchy Jakuba-Izraela, zrodziły mu dwunastu synów, od których wywodzi się cały lud izraelski (Rdz 35,23-26). Słowo „dom” często jest w Biblii odpowiednikiem rodu.

^4,12 Tamar podstępem stała się matką Peresa, którego ojcem był jej teść, Juda (Rdz 38). Peres był dalekim przodkiem Booza (1Krn 2,5nn).

^4,14 Jego imię – prawdopodobnie wyrażenie odnosi się do Elimeleka, którego ród przetrwa dzięki synowi Booza i Rut.

^4,16 położyła je na swym łonie – zgodnie z ówczesnym zwyczajem przez ten symboliczny gest Noemi adoptuje dziecko, stając się prawnie jego matką, zaś Elimelek zostaje uznany za ojca.

^4,17 Obed – czyli ‘sługa’ lub ‘czciciel’. Imię to nie ma w Księdze Rut szczególnego znaczenia symbolicznego; On był ojcem Jessego, ojca Dawida – w tej sumarycznej genealogii należy upatrywać pierwotnego zakończenia księgi. W tym duchu w rząd przodków króla Dawida wpisują się Elimelek i Noemi, zupełnie inaczej niż w genealogii kończącej tekst.

PIERWSZA I DRUGA KSIĘGA SAMUELA

WPROWADZENIE

OKOLICZNOŚCI POWSTANIA

W Biblii hebrajskiej Pierwsza i Druga Księga Samuela stanowiły jedno dzieło. Ich podział wywodzi się od Septuaginty (LXX). Tłumacze greccy połączyli te księgi z Pierwszą i Drugą Księgą Królewską, nadając czteroczęściowemu dziełu wspólny tytuł Księgi Królestw, za czym poszła też Wulgata. Hebrajski tytuł Księgi Samuela ma uzasadnienie w starożytnym przekonaniu, że autorem dzieła był Samuel, ostatni sędzia w Izraelu. Jednakże Samuel, który jest bohaterem zaledwie pierwszej części dzieła, nie może być jego autorem i dlatego autorstwo przypisuje się anonimowemu historykowi i teologowi, którego umownie nazwano Deuteronomistą. Wiele wskazuje na to, że ów anonimowy autor pod koniec VII w. lub na początku VI w. przed Chr. skomponował tzw. historię deuteronomistyczną obejmującą: Księgę Jozuego, Księgę Sędziów, Pierwszą i Drugą Księgę Samuela i Pierwszą i Drugą Księgę Królewską.

Autor Ksiąg Samuela w swojej kompozycji połączył różne źródła. Do historii rodziny Helego (1Sm 1 – 3) posłużyły mu kapłańskie tradycje sanktuarium w Szilo. Dzieje Arki Przymierza (1Sm 4 – 7) pochodzą z odrębnego źródła związanego z tradycją kultyczną. Wspomnienia o Samuelu mogły zostać stworzone i być przekazywane w ustnej tradycji w kręgach prorockich. Nie ma wątpliwości, że dzieje Saula i Dawida opierają się na licznych źródłach pisanych. Autor miał do dyspozycji przynajmniej dwa cykle opowiadań o Saulu i historię dotyczącą rodziny Dawida. Nie wiemy, kiedy poszczególne wątki historii zostały ze sobą powiązane i kiedy utrwalono je na piśmie. W różnych źródłach i tradycjach autor znajdował nie tylko pierwotne informacje o faktach, ale także zapis wielowiekowej refleksji nad nimi.

Tekst hebrajski Ksiąg Samuela jest bardzo źle zachowany, a wersja Septuaginty (LXX) przekazuje tekst znacznie różniący się od hebrajskiego. Wersja ta znajduje potwierdzenie we fragmentach hebrajskich odkrytych w XX w. w Qumran, co dowodzi, że w III-II w. przed Chr. istniały różne wersje tekstu hebrajskiego tych ksiąg. Proces redakcji dzieła był więc długi i trwał niemal do końca epoki Starego Testamentu.

TREŚĆ I TEOLOGIA

Księgi Samuela opowiadają dzieje Izraela od momentu ustanowienia monarchii aż do końca panowania króla Dawida. Opis wydarzeń nie ma charakteru systematycznego wykładu, lecz stanowi raczej serię połączonych ze sobą historii i epizodów, odnoszących się do postaci Samuela, Saula i Dawida. Autor stworzył zwartą kompozycję literacką, której bieg wyznaczają trzej następujący po sobie przywódcy oraz nieustanne działanie Boga, który troszczy się o swój lud i kieruje nim poprzez specjalnie wybranych ludzi. Namaszczenie Saula na króla (1Sm 9) dało początek instytucji monarchii w Izraelu. Panowanie Saula, z powodu jego niewierności Bogu, było krótkie. Na nowego władcę namaszczony został Dawid (1Sm 16). Tak rozwijającą się historię możemy zatem podzielić na siedem części: 1) powołanie Samuela (1Sm 1 – 3); 2) dzieje Arki Przymierza (1Sm 4 – 7); 3) Saul, pierwszy król Izraela (1Sm 8 – 15); 4) Saul i Dawid (1Sm 16 – 31); 5) walka o królestwo (2Sm 1 – 8); 6) Dawid królem Izraela (2Sm 9 – 20); 7) dodatki (2Sm 21 – 24).

Pierwszą i Drugą Księgę Samuela można nazwać historią o ustanowieniu monarchii w Izraelu. Jej początkiem było namaszczenie Saula, natomiast swój definitywny kształt otrzymała za panowania Dawida. Izrael, w porównaniu z narodami ościennymi, dość późno przyjął strukturę państwa monarchicznego. Po zdobyciu Kanaanu na równinie nadmorskiej osiedlili się Filistyni, którzy stali się dla Izraela wielkim zagrożeniem. W tej sytuacji zaistniała potrzeba silnej, centralnej władzy. Przeciwko Filistynom wystąpił najpierw Saul, a jego dzieło poprowadził dalej Dawid, który ostatecznie złamał ich potęgę i objął władzę nad plemionami południa i północy Izraela. Ustanowienie jednej dla całego Izraela stolicy politycznej i religijnej w Jerozolimie oraz rozciągnięcie kontroli nad narodami zajordańskimi czy aramejskimi południowej Syrii, przyniosło królestwu bezpieczeństwo, pokój i dobrobyt. Jednakże wybuchające już za życia Dawida bunty wewnętrzne ujawniały dawne antagonizmy między północą a południem i zapowiadały schizmę, która nastąpiła po śmierci Salomona.

Hebrajczycy, zaliczając Księgi Samuela do części kanonu zwanej „prorocy wcześniejsi”, wskazywali na religijny charakter przedstawionej tu historii. Przy wyborze Saula z całą ostrością postawiono problem, czy królem Izraela ma być Bóg, czy człowiek. Ustanowiony przez namaszczenie król miał panować nad Izraelem jako pełnomocnik Jahwe. Saul nie sprostał temu ideałowi i został odrzucony. Ucieleśnieniem tej idei stał się natomiast Dawid (1Sm 13,13n).

W centrum historii Dawida stoi Boża obietnica zawarta w proroctwie Natana (2Sm 7,10-16). Kierując się szczególną miłością do narodu, Bóg oznajmia łaskawe i bezwarunkowe związanie się z rodem Dawida. Ustanawia między sobą a potomkami Dawida więź na wzór tej, jaka łączy ojca i syna: „Ja będę mu Ojcem, a on będzie Mi synem”. Obietnicy Bożej nie zniweczy nawet ewentualna niewierność potomków Dawida. W taki sposób Dawid interpretuje obietnicę w swojej modlitwie dziękczynnej (2Sm 7,18-29), a zwłaszcza w tzw. „ostatnich słowach”, gdzie Boże obietnice wyraźnie nazywa się wiecznym przymierzem (2Sm 23,5). Dlatego proroctwo Natana stanowi teologiczny punkt kulminacyjny Ksiąg Samuela i najważniejszy tekst dla całego mesjanizmu królewskiego. Dzięki otrzymanej obietnicy Dawid stał się postacią kluczową w rozwoju myśli mesjańskiej ST. Późniejsi prorocy, szczególnie w najtrudniejszych momentach historii Izraela, często odwoływali się do obrazu „gałązki Jessego” (Iz 11,1), która była zapowiedzią nowego króla, mesjasza. Temat potomka Dawida, którym jest oczekiwany mesjasz, powraca także w NT. Potomkiem, do którego została skierowana obietnica dana Dawidowi, jest Jezus z Nazaretu, Syn Dawida (np. Mt 9,27), Syn Abrahama (Mt 1,1), oczekiwany Chrystus (np. Mt 16,16; Mk 8,29; J 20,31), który jest zarazem Synem Bożym (np. Mt 3,17; 17,5; Mk 3,11; Łk 3,22; J 1,34).

Ta ciągle aktualna historia uczy, że nie ma ani „świeckiej” historii, ani społeczeństwa laickiego, gdyż wszystko, co się rozgrywa na ziemi i między ludźmi, dzieje się przed Obliczem Pańskim (1Sm 10,25), tzn. w obecności Boga. Bóg pozwala ludziom działać jako istotom rozumnym i wolnym. Nie żyją oni w izolacji, lecz w określonej strukturze społecznej: są tu mężczyźni i kobiety, panujący i poddani, politycy i żołnierze, bogaci i biedni, obywatele i niewolnicy. W każdej z tych grup są ludzie prawi i chciwi, wielkoduszni i aroganccy, otwarci i podstępni. I choć wyraźny osąd moralny poszczególnych czynów czy osób pojawia się w Księgach Samuela rzadko, to domyślnie jest on zawsze obecny. Bóg wkracza w losy każdego człowieka i pomimo ludzkich grzechów oraz słabości ustanawia swoje królestwo, czyli panowanie.

PIERWSZA KSIĘGA SAMUELA

POWOŁANIE SAMUELA

CIERPIENIA ANNY Z POWODU BEZDZIETNOŚCI

Rozdział 1

1 ¹W Rama, w górzystej krainie Efraima, w okolicy Suf, żył pewien człowiek imieniem Elkana. Był on synem Jerochama, ten zaś był synem Elihu, wnukiem Tochu, prawnukiem Sufa Efratejczyka. ²Człowiek ów poślubił dwie żony: jednej było na imię Anna, a drugiej Peninna. Peninna miała dzieci, natomiast Anna była bezdzietna.

³ Człowiek ten co roku pielgrzymował ze swojego miasta do Szilo, aby tam oddać cześć Panu Zastępów i złożyć ofiary. W Szilo służyli Panu jako kapłani dwaj synowie Helego, Chofni i Pinchas.

⁴ Pewnego razu Elkana, po tym jak złożył ofiarę, dał swojej żonie Peninnie, każdemu z jej synów i każdej z jej córek po kawałku mięsa ze zwierzęcia ofiarnego. ⁵ Annie zaś dał podwójną porcję, gdyż bardzo ją kochał, chociaż PAN nie udzielił jej daru macierzyństwa.

⁶ Peninna zaś, druga żona, nieustannie sprawiała Annie ból i upokarzała ją z tego powodu, że Pan nie dał jej dzieci. ⁷ Takie upokorzenia powtarzały się co roku, kiedy Anna pielgrzymowała do domu Pana.

Gdy pewnego razu Anna zaczęła płakać i nie chciała jeść, ⁸ jej mąż Elkana odezwał się do niej: „Anno, czemu płaczesz? Dlaczego nie chcesz jeść? Dlaczego zbolałe jest twoje serce? Czyż ja nie jestem dla ciebie więcej wart niż dziesięciu synów?”.

MODLITWA ANNY O SYNA

⁹ Po skończonym posiłku Anna udała się w stronę wejścia do świątyni Pana, gdy tymczasem kapłan Heli siedział na krześle przy progu świątyni. ¹⁰ Jej serce było bardzo zbolałe. Zaczęła więc modlić się do Pana i głośno płakać. ¹¹ Złożyła też uroczysty ślub, mówiąc: „Panie Zastępów, jeśli łaskawie spojrzysz na udrękę Twojej służebnicy, wspomnisz na mnie i nie zapomnisz o Twojej służebnicy, i obdarzysz Twoją służebnicę synem, to ja oddam go Panu na zawsze. Jego włosy nigdy nie będą przycinane”. ¹² Anna długo się modliła w obecności Pana. Heli zaś pilnie ją obserwował ¹³ i widział, jak poruszały się jej wargi, ale nie słyszał jej głosu, gdyż Anna modliła się w głębi serca. Heli więc pomyślał, że jest pijana ¹⁴ i rzekł do niej: „Długo jeszcze będziesz w tym stanie upojenia? Idź wytrzeźwieć gdzie indziej!”. ¹⁵ Anna odpowiedziała: „Ależ mój panie! Nie piłam wina ani moszczu. Jestem tylko udręczoną kobietą i wylewałam moją gorycz w obecności Pana. ¹⁶ Nie uważaj twojej służebnicy za kobietę zepsutą! Z nadmiaru smutku i bólu tak się zachowałam”. ¹⁷ Heli jej rzekł: „Idź w pokoju! A Bóg Izraela niechaj ci udzieli tego, o co Go prosiłaś!”. ¹⁸ „I ty bądź życzliwy dla twojej służebnicy!” – powiedziała Anna, po czym odeszła, posiliła się i jej twarz się rozpogodziła.

¹⁹ Nazajutrz wczesnym rankiem Elkana i jego rodzina pokłonili się nisko Panu i wyruszyli w drogę powrotną do swojego domu w Rama.

NARODZINY I DZIECIŃSTWO SAMUELA

Elkana współżył ze swoją żoną Anną, a Pan wspomniał na nią. ²⁰ Anna poczęła i gdy nadszedł czas rozwiązania, urodziła syna. Nadała mu imię Samuel, gdyż mówiła: „Uprosiłam go u PANA”.

²¹ Jej mąż Elkana i cała rodzina udali się znowu na pielgrzymkę, aby złożyć PANU doroczną ofiarę i wypełnić złożone śluby. ²² Anna natomiast nie poszła, gdyż mówiła do swojego męża: „Kiedy przestanę karmić chłopca, wtedy zaprowadzę go do Szilo i przedstawię PANU, aby już tam pozostał na zawsze”. ²³ Elkana odpowiedział: „Rób jak uważasz! Zostań w domu, aż go wykarmisz! Oby tylko PAN spełnił swoją obietnicę!”. Anna więc została i karmiła swojego synka do czasu, aż go odstawiła od piersi.

²⁴ Kiedy Anna przestała go karmić, przyprowadziła go do domu PANA, do Szilo. Wzięła też trzyletniego cielca, jedną efę mąki i skórzany worek z winem. Chłopiec zaś był jeszcze całkiem mały. ²⁵ Cielca złożyli na ofiarę, a chłopca zaprowadzili do Helego. ²⁶ Wtedy Anna powiedziała: „Proszę, mój panie! Na twoje życie, mój panie! To ja jestem tą kobietą, która stała tu z tobą i modliła się do PANA. ²⁷ Modliłam się o tego chłopca, a PAN udzielił mi tego, o co Go prosiłam. ²⁸ Teraz ja oddaję go PANU na zawsze. Zwie się «oddany PANU»”. Po tym wszystkim pokłonili się PANU twarzą do ziemi.

PIEŚŃ DZIĘKCZYNNA ANNY

Rozdział 2

2 ¹ Wtedy Anna wypowiedziała taką modlitwę: „Dzięki PANU raduje się moje serce,

dzięki PANU pomnaża się moja moc.

Mogę się śmiać z moich wrogów,

kiedy się cieszę z Twojego zbawienia.

² Jedynie PAN jest święty,

tylko nasz Bóg jest skałą

i nie ma Boga oprócz Niego!

³ Nie mnóżcie mów wyniosłych,

nie miotajcie gróźb waszymi ustami!

Bo PAN jest Bogiem, który wie wszystko,

i osądza wszelkie ludzkie czyny.

⁴ Łuki siłaczy obrócą się w drzazgi,

a słabi poczują się pełni siły.

⁵ Ci, którzy byli syci, najmują się do pracy,

którzy byli głodni, nie muszą pracować.

Kobieta niepłodna rodzi siedmiokrotnie,

a ta, która miała wiele dzieci, staje się niepłodna.

⁶ To PAN uśmierca i ożywia,

strąca do krainy umarłych i z niej wyprowadza.

⁷ PAN czyni ubogim i bogatym,

On poniża, lecz także wywyższa.

⁸ Podnosi z prochu nędzarza,

z gnoju wydobywa ubogiego,

by go posadzić z książętami

i przyznać mu zaszczytne miejsce.

Bo do PANA należą podpory ziemi

i na nich świat On osadził.

⁹ On strzeże kroków swoich przyjaciół,

gdy bezbożni przepadają w ciemnościach.

Bo nie może człowiek tryumfować dzięki swej sile!

¹⁰ Aby porazić swoich przeciwników,

z wysokości niebios PAN wysyła grzmoty,

bo PAN jest sędzią całej ziemi.

On udziela siły swojemu królowi

i pomnaża moc swego pomazańca”.

NIKCZEMNOŚĆ SYNÓW HELEGO I POBOŻNOŚĆ SAMUELA

¹¹ Po tym wszystkim Elkana powrócił do swojego domu w Rama, a młody Samuel pozostał w Szilo, aby służyć PANU pod opieką kapłana Helego. ¹² Synowie zaś Helego byli nikczemni i nie liczyli się z PANEM ¹³ ani nie przestrzegali zasad postępowania kapłanów wobec ludu. Gdy ktoś składał ofiarę i mięso się gotowało, przychodził sługa kapłański z trójzębnym widelcem w ręku ¹⁴ i zagłębiał go w naczyniu – a więc w kotle, w garnku lub rondlu – i zabierał dla kapłana wszystko, co wyciągnął na wierzch trójzębem. Synowie Helego postępowali tak ze wszystkimi Izraelitami, którzy przychodzili, aby składać ofiary w Szilo. ¹⁵ Niekiedy nawet, zanim spalono tłuszcz ofiarny, przychodził sługa kapłański i mówił do człowieka składającego ofiarę: „Daj mięso na pieczeń dla kapłana, bo nie będzie brał od ciebie mięsa gotowanego, lecz surowe”. ¹⁶ A jeśli ten człowiek mu odpowiadał: „Pozwól mi najpierw spalić na ofiarę tłuszcz, a potem zabierz sobie, co chcesz”, sługa się sprzeciwiał: „Nie! Dawaj zaraz, bo inaczej zabiorę siłą!”. ¹⁷ W ten sposób synowie Helego ciężko obrażali PANA, gdyż bez szacunku obchodzili się z ofiarami składanymi PANU.

¹⁸ Samuel zaś służył w obecności PANA jako dziecko, przepasany lnianym efodem. ¹⁹ A jego matka robiła każdego roku mały płaszcz i przynosiła go Samuelowi, kiedy pielgrzymowała z mężem, by złożyć doroczną ofiarę. ²⁰ Heli błogosławił Elkanę i jego żonę: „Niechaj PAN da ci potomstwo z tej kobiety w zamian za uproszonego, którego oddała PANU!” Potem Elkana z rodziną wracali do domu.

²¹ PAN darzył łaską Annę: urodziła jeszcze trzech synów i dwie córki. Tymczasem mały Samuel dorastał w obecności PANA.

HELI GANI SWOICH SYNÓW

²² Heli bardzo się zestarzał. Słyszał o tym, jak postępowali jego synowie z wszystkimi Izraelitami, a także o tym, że współżyli z kobietami, które pełniły posługi przy wejściu do Namiotu Spotkania. ²³ Rzekł więc do nich: „Dlaczego robicie takie rzeczy? Jak słyszę, cały lud źle o was mówi. ²⁴ Moi synowie, niedobre wieści krążą o was wśród ludu PANA. ²⁵ Jeśli zgrzeszy ktoś przeciw człowiekowi, to Bóg może go osądzić, ale jeśli ktoś zgrzeszy przeciw PANU, to kto wtedy będzie sędzią?”. Oni jednak nie posłuchali upomnienia ojca, gdyż PAN chciał doprowadzić ich do zguby. ²⁶ Młody Samuel natomiast rósł i coraz bardziej podobał się PANU i ludziom.

ZAPOWIEDŹ KARY BOŻEJ NA RODZIE HELEGO

²⁷ Pewien Boży człowiek przyszedł do Helego i rzekł: „Tak mówi PAN: Wiesz dobrze, że objawiłem się twoim przodkom, kiedy przebywali w Egipcie jako słudzy faraona. ²⁸ Spośród wszystkich plemion Izraela wybrałem twój ród, aby sprawował służbę kapłańską, składał ofiary na moim ołtarzu, palił kadzidło i nosił efod w mojej obecności. Oddałem mu też część wszystkich ofiar, składanych przez Izraelitów. ²⁹ Dlaczego więc lekceważycie wszelkie ofiary, jakie nakazałem składać w mojej świątyni i tuczycie się najlepszymi częściami ofiar, składanych przez mój lud izraelski? Dlaczego szanujesz bardziej swoich synów aniżeli Mnie? ³⁰ Ponieważ tak się dzieje, posłuchaj wyroczni PANA, Boga Izraela: Uroczyście przyrzekłem twojej rodzinie i twojemu rodowi, że na zawsze będziecie chodzić w mojej obecności. Teraz jednak – wyrocznia PANA – nie będzie tak! Ponieważ Ja otaczam czcią tych, którzy Mi cześć oddają; natomiast tymi, którzy Mnie znieważają, i Ja gardzę. ³¹ Przyjdzie czas, że odbiorę ci twoją moc i pozbawię mocy ród twojego ojca, i nikt z twojej rodziny nie dożyje starości. ³² I zobaczysz, jak nieprzyjaciel rozpanoszy się w miejscu świętym. To wszystko, co dobrego zdarzy się Izraelowi. W twoim domu nie będzie starca po wszystkie czasy. ³³ Zachowam jednak jednego z twoich potomków przy moim ołtarzu, aby nie zgasły twoje oczy i abyś nie umarł ze zgryzoty. Ale wszyscy inni z twojej rodziny zginą. ³⁴ A to będzie dla ciebie znakiem: twoi dwaj synowie, Chofni i Pinchas, zginą w jednym dniu.

³⁵ Wtedy ustanowię sobie kapłana wiernego, który będzie postępował według pragnień mego serca. Na trwałe zapewnię mu potomków, którzy będą chodzić w obecności mojego pomazańca po wszystkie czasy. ³⁶ Jeśli jeszcze ktoś przeżyje z twojego rodu, pójdzie do niego z pokłonem, aby się nająć za jedną monetę czy bochenek chleba. Tak będzie go błagał: «Daj mi, proszę, jakieś kapłańskie zajęcie, abym miał kawałek chleba!»”.

POWOŁANIE SAMUELA NA PROROKA

Rozdział 3

3 ¹Młody Samuel służył PANU pod opieką Helego. W owych czasach rzadko PAN przemawiał, a jeszcze rzadziej objawiał się w wizjach. ²Pewnej nocy kapłan Heli, którego wzrok już osłabł i był prawie niewidomy, spał na swoim posłaniu. ³Samuel także spał. Było to w świątyni PANA w pobliżu Arki Bożej. Przed świtaniem, gdy lampa świątyni paliła się jeszcze, ⁴PAN zawołał Samuela. On odpowiedział: „Oto jestem”. ⁵Pobiegł do Helego i powiedział: „Wołałeś mnie, oto jestem”. Rzekł mu: „Nie wołałem cię. Wracaj i śpij!”. Poszedł i ułożył się do snu. ⁶PAN znowu zawołał Samuela. Wstał więc Samuel, poszedł do Helego i rzekł: „Wołałeś mnie, oto jestem”. Ten odrzekł: „Nie wołałem cię, mój synu. Wracaj i śpij!”. ⁷A Samuel jeszcze nie znał PANA, bo jeszcze PAN mu się nie objawiał. ⁸I po raz trzeci zawołał go PAN. Samuel wstał więc, poszedł do Helego i powiedział: „Wołałeś mnie, oto jestem”. Heli zrozumiał, że to PAN woła chłopca. ⁹Rzekł więc do Samuela: „Idź i połóż się spać. A jeśli się zdarzy, że cię znów zawoła, wtedy odpowiesz: «Mów PANIE, bo sługa Twój słucha»”. Samuel więc poszedł i położył się spać na swoim posłaniu.

¹⁰ Wtedy PAN przyszedł, stanął i zawołał tak, jak poprzednio: „Samuelu, Samuelu!”. Samuel odrzekł: „Mów, bo sługa Twój słucha”. ¹¹ PAN powiedział do Samuela: „Oto Ja sprowadzę na Izraela nieszczęście tak wielkie, że każdemu, kto o tym usłyszy, zadzwoni w obu uszach. ¹² W owym dniu sprowadzę na Helego i jego rodzinę wszystkie nieszczęścia, jakimi mu zagroziłem, nie pomijając niczego. ¹³ Przestrzegłem go, że potępię nieodwołalnie jego ród z powodu grzechów, którymi jego synowie obrażali Boga. On wiedział o tym, ale ich nie upomniał. ¹⁴ Dlatego przysięgam rodowi Helego, że jego grzechu nie zmaże nigdy ani ofiara krwawa, ani pokarmowa”.

¹⁵ Samuel pozostał w łóżku do rana. Potem poszedł otworzyć drzwi domu PANA. Bał się wyjawić Helemu treść tego widzenia, ¹⁶ ale Heli zawołał Samuela: „Samuelu, dziecko moje!”. Ten odpowiedział: „Oto jestem”. ¹⁷ „Co ci powiedział? – spytał Heli. – Nie ukrywaj niczego przede mną! Niech cię Bóg ciężko ukarze, jeśli ukryjesz przede mną cokolwiek z tego, co do ciebie powiedział!”. ¹⁸ Wtedy Samuel opowiedział mu wszystko, nie tając niczego. Na to Heli powiedział: „On jest PANEM! Niechaj postąpi, jak Mu się podoba!”.

¹⁹ Samuel dorastał, a PAN był z nim i sprawiał, że wszystko, co powiedział, spełniało się. ²⁰ Tak wszyscy Izraelici, od Dan do Beer-Szeby, poznali, że Samuel jest wiarygodny jako prorok PANA. ²¹ A PAN w dalszym ciągu ukazywał się w Szilo, bo właśnie w Szilo PAN po raz pierwszy objawił się Samuelowi. Słowo PANA.

Rozdział 4

4 ¹ Samuel głosił słowo całemu ludowi Izraela.

UTRATA I ODZYSKANIE ARKI PRZYMIERZA

ARKA PRZYMIERZA U FILISTYNÓW

W tym czasie Filistyni rozpoczęli wojnę z Izraelem. Izraelici więc wyruszyli do walki z Filistynami i rozłożyli obóz naprzeciw Eben Haezer, a Filistyni stanęli w Afek. ² Filistyni ruszyli przeciw Izraelowi i rozgorzała walka. Filistyni rozgromili Izraela i zabili w tej bitwie około czterech tysięcy żołnierzy izraelskich.

³ Kiedy niedobitki powróciły do obozu, starsi Izraela stawiali sobie pytanie: „Dlaczego PAN pozwolił Filistynom, aby nas dziś pobili? Przynieśmy z Szilo Arkę Przymierza PANA! Niech pójdzie z nami i niech nas wybawi z mocy naszych wrogów!”. ⁴ Posłano więc ludzi do Szilo, aby przynieśli stamtąd Arkę Przymierza PANA Zastępów, Zasiadającego na Cherubach. Z Arką Przymierza Bożego przybyli dwaj synowie Helego: Chofni i Pinchas. ⁵ A skoro sprowadzono do obozu Arkę Przymierza PANA, wojsko Izraela podniosło tak gromkie okrzyki, że aż ziemia drżała.

⁶ Kiedy Filistyni usłyszeli te głosy, pytali: „Co mogą znaczyć te potężne okrzyki w obozie Hebrajczyków?”. Dowiedzieli się, że Arka PANA przybyła do obozu. ⁷ Filistyni wpadli w popłoch. Mówili bowiem: „Bóg przyszedł do obozu. Przedtem tak nie było. Biada nam! ⁸ Tak, biada nam! Kto nas wybawi z ręki tego potężnego Boga, który pokarał Egipcjan wszelkimi plagami na pustyni. ⁹ O, Filistyni, sprawcie się dzielnie, byście się nie stali niewolnikami Hebrajczyków, jak oni byli waszymi niewolnikami! Bądźcie mężni i pobijcie ich!”.

¹⁰ Filistyni przystąpili do walki i pobili Izraelitów, którzy uciekali do swoich namiotów. Była to straszliwa klęska, w której poległo trzydzieści tysięcy spośród piechoty izraelskiej. ¹¹ Arka Boża została zabrana przez Filistynów, a dwaj synowie Helego, Chofni i Pinchas, zginęli.

CHWAŁA PANA ODCHODZI OD IZRAELA

¹² Tego dnia pewien Beniaminita uciekł z pola walki i przybiegł do Szilo. Miał rozdarte szaty i głowę posypaną prochem. ¹³ Heli tymczasem siedział przy drodze na krześle oczekując wieści, gdyż bardzo się niepokoił z powodu Arki Bożej. Kiedy człowiek ten przybył i rozgłosił wiadomość w mieście, wszyscy mieszkańcy podnieśli wielki lament. ¹⁴ Heli usłyszał głosy zawodzących i spytał: „Co znaczy ta ogromna wrzawa?”. Goniec przybył pośpiesznie do Helego i wszystko mu opowiedział. ¹⁵ A Heli miał dziewięćdziesiąt osiem lat i jego zgasłe oczy nie mogły już niczego dojrzeć. ¹⁶ Przybysz powiedział do Helego: „Dopiero co przybiegłem z pola walki. Uciekłem stamtąd właśnie dziś”. Heli spytał: „Co się stało, mój chłopcze?”. ¹⁷ Posłaniec odpowiedział: „Izraelici rzucili się do ucieczki przed Filistynami i wojsko poniosło wielką klęskę. Zginęli także dwaj twoi synowie, Chofni i Pinchas, a Arka Boża została zabrana”. ¹⁸ W momencie, kiedy posłaniec wspomniał o Arce Bożej, Heli spadł z krzesła do tyłu obok bramy, złamał sobie kark i zmarł. Był bowiem człowiekiem starym i niedołężnym. Heli był sędzią nad Izraelem przez czterdzieści lat.

¹⁹ A synowa Helego, żona Pinchasa, była bliska porodu. Kiedy usłyszała, że Filistyni zabrali Arkę Bożą oraz że jej teść i mąż umarli, skuliła się, gdyż przyszły na nią bóle porodowe, i zaczęła rodzić. ²⁰ Gdy potem zaczęła konać, otaczające ją kobiety mówiły: „Nie bój się! Urodziłaś syna”. Ale ona nic nie odpowiedziała, nawet nie zwróciła na to uwagi. ²¹ Następnie powiedziała: „Chłopiec będzie się nazywał Ikabod, ponieważ odeszła chwała od Izraela”. Myślała bowiem o zabraniu Arki Bożej i utracie teścia i męża. ²² Mówiła więc: „Odeszła chwała od Izraela, gdyż nieprzyjaciele zabrali Arkę Bożą”.

ARKA SPROWADZA PLAGI NA FILISTYNÓW

Rozdział 5

5 ¹Filistyni zabrali Arkę Bożą z Eben Haezer i zanieśli do Aszdodu. ²Następnie wprowadzili ją do świątyni ich boga i ustawili obok posągu Dagona. ³Nazajutrz rano, kiedy mieszkańcy Aszdodu wstali, ujrzeli posąg Dagona leżący na ziemi, powalony przed Arką PANA. Podnieśli więc posąg bożka i postawili go z powrotem na swoim miejscu. ⁴Kiedy wstali rankiem następnego dnia, znowu ujrzeli posąg Dagona leżący na ziemi, przed Arką PANA. Nietknięty pozostał tylko tułów Dagona, bowiem jego głowa i ręce leżały odłamane przy progu świątyni. ⁵Z tego powodu aż do dnia dzisiejszego kapłani Dagona i wszyscy nawiedzający jego świątynię w Aszdodzie uważają, aby nie stawiać stopy na jej progu.

⁶ PAN okazał również swoją moc mieszkańcom Aszdodu i przeraził ich. Ukarał guzami tak mieszkańców Aszdodu, jak i okolicy. ⁷ Kiedy to zobaczyli, oświadczyli: „Nie chcemy, aby Arka Boga Izraela pozostała wśród nas. Ten Bóg przygniótł nas bowiem swoją mocą, nas i naszego boga Dagona”. ⁸ Zwołali więc wszystkich książąt filistyńskich i zapytali ich: „Co mamy zrobić z Arką Boga Izraela?”. Ci odpowiedzieli: „Zanieście Arkę Boga Izraela do Gat”. Przenieśli więc Arkę Boga Izraela.

⁹ Gdy przeniesiono arkę do Gat, PAN okazał swoją wielką moc i straszliwie przeraził mieszkańców miasta: wszyscy od najmniejszego do największego zostali dotknięci guzami. ¹⁰ Niezwłocznie więc odesłali Arkę Bożą do Ekronu. Ale kiedy arka przybyła do Ekronu, jego mieszkańcy zaczęli głośno wołać: „Sprowadzili do nas Arkę Boga Izraela, aby nas wszystkich wytracić!”. ¹¹ Zwołali znowu wszystkich książąt filistyńskich i prosili: „Odeślijcie Arkę Boga Izraela do jego kraju! Bo inaczej wszyscy zginiemy”. Śmiertelna trwoga zapanowała w całym mieście, bo Bóg dał im boleśnie odczuć swą potęgę. ¹² Ludzie, którzy uniknęli śmierci, zostali dotknięci guzami i jęk unosił się z miasta ku niebu.

FILISTYNI POSTANAWIAJĄ ZWRÓCIĆ ARKĘ

Rozdział 6

6 ¹Arka PANA pozostawała w kraju Filistynów przez siedem miesięcy. ²W końcu Filistyni spytali swych kapłanów i wróżbitów: „Co mamy zrobić z Arką PANA? Powiedzcie nam, w jaki sposób mamy ją odesłać do jej kraju”. ³Ci odrzekli: „Jeśli chcecie odesłać Arkę Boga Izraela, nie odsyłajcie jej z niczym. Przeciwnie, złóżcie Bogu Izraela jakiś dar na wynagrodzenie. Wtedy doznacie uzdrowienia i dowiecie się, dlaczego tak boleśnie dawał wam odczuć swoją moc”.

⁴ „Ale jaki dar mamy Mu złożyć na wynagrodzenie?” – pytali Filistyni. Kapłani i wróżbici odrzekli: „Zgodnie z liczbą książąt filistyńskich, ofiarujcie pięć przedmiotów ze złota wyobrażających guzy i pięć myszy ze złota, ponieważ jedna i ta sama plaga dotknęła was wszystkich, was i waszych książąt. ⁵ Zróbcie więc podobizny guzów, które wam wyrosły, i figurki myszy, które pustoszą wasze pola. I oddajcie cześć Bogu Izraela. Może zaprzestanie okazywać swą moc przeciwko wam, waszym bogom i waszej ziemi. ⁶ Nie bądźcie oporni jak oporni byli Egipcjanie i ich faraon! Przypomnijcie sobie, jak ich przygniótł swoją potęgą, aż wypuścili Izraelitów na wolność. ⁷ Teraz przygotujcie nowy wóz i weźcie dwie mleczne krowy, na które nie wkładano jarzma. Zaprzęgnijcie krowy do wozu, a ich cielęta odprowadźcie do obory. ⁸ Weźcie Arkę PANA i postawcie ją na tym wozie. Przedmioty ze złota, które ofiarujecie Bogu jako dar wynagradzający, włóżcie do szkatułki i postawcie obok niej, po czym wyślijcie wóz w drogę. ⁹ Wtedy patrzcie uważnie: jeżeli krowy pójdą do kraju Izraela w kierunku Bet-Szemesz, będzie jasne, że to Bóg Izraela sprowadził na nas te wielkie nieszczęścia. A jeśli nie pójdą w tym kierunku, będziemy wiedzieć, że to nie Jego potęga nas uciskała, lecz zdarzyło się to nam przez przypadek”.

POWRÓT ARKI DO ZIEMI IZRAELA

¹⁰ Filistyni zrobili tak, jak im doradzono. Wzięli dwie mleczne krowy i zaprzęgli je do wozu, a ich cielęta zamknęli w oborze. ¹¹ Na wozie ustawili Arkę PANA i szkatułkę ze złotymi myszami oraz podobiznami guzów.

¹² Krowy poszły prostą drogą ku Bet-Szemesz. Szły cały czas tą samą drogą i bez przerwy ryczały. Jednak nie zboczyły z drogi ani na prawo, ani na lewo. A książęta filistyńscy szli za nimi aż do granic Bet-Szemesz. ¹³ Mieszkańcy Bet-Szemesz żęli właśnie pszenicę w dolinie. Podnieśli oczy, zobaczyli arkę i z radością wyszli na jej spotkanie. ¹⁴ Kiedy wóz przybył na pole Jozuego z Bet-Szemesz, zatrzymał się tam, gdzie znajdował się wielki kamień. Wtedy drewniany wóz porąbano na kawałki, a krowy złożono w ofierze jako całopalenie dla PANA. ¹⁵ Lewici zdjęli z wozu Arkę PANA i szkatułkę zawierającą złote przedmioty i ustawili na wielkim kamieniu. Tego samego dnia mieszkańcy Bet-Szemesz złożyli PANU całopalenia i ofiary. ¹⁶ Zobaczyło to pięciu książąt filistyńskich i jeszcze tego samego dnia powrócili oni do Ekronu.

¹⁷ A oto liczba złotych guzów, które Filistyni ofiarowali, aby wynagrodzić PANU: jeden za miasto Aszdod, jeden za Gazę, jeden za Aszkelon, jeden za Gat, jeden za Ekron. ¹⁸ Gdy chodzi o złote myszy, to było ich tyle, ile osad podległych pięciu książętom filistyńskim, zarówno obwarowanych miast, jak i nieobwarowanych wiosek. Wielki kamień, na którym złożyli Arkę PANA, aż po dzień dzisiejszy znajduje się na polu Jozuego z Bet-Szemesz i jest dowodem tych zdarzeń.

¹⁹ PAN pokarał mieszkańców Bet-Szemesz, zabijając siedemdziesiąt osób spośród ludu, dlatego, że przypatrywali się Arce PANA. Lud zaczął więc lamentować, bo PAN dotknął go wielką plagą. ²⁰ Mieszkańcy Bet-Szemesz mówili: „Kto się ostoi w obecności PANA, Boga tak bardzo świętego? I do kogo mamy odesłać Jego arkę?”. ²¹ Postanowili więc wysłać posłów do mieszkańców Kiriat-Jearim z wiadomością: „Filistyni zwrócili Arkę PANA. Przyjdźcie więc i zabierzcie ją do siebie!”.

Rozdział 7

7 ¹Wtedy przybyli mieszkańcy Kiriat-Jearim, zabrali Arkę PANA i zanieśli ją do znajdującego się na wzgórzu domu Abinadaba. Następnie poświęcili Eleazara, syna Abinadaba, aby był stróżem Arki PANA.

SAMUEL ROZPOCZYNA POSŁUGĘ PROROCKĄ

² Od czasu, kiedy arka znalazła się w Kiriat-Jearim, upłynęło wiele czasu, aż dwadzieścia lat. Wszyscy Izraelici zapragnęli zbliżyć się do PANA. ³ Wtedy Samuel tak do nich przemówił: „Jeśli chcecie się nawrócić do PANA całym sercem, usuńcie spośród siebie posągi Asztarty i wszelkich obcych bogów! Serca swoje zwróćcie całkowicie do PANA i służcie tylko Jemu! Wtedy wybawi was z mocy Filistynów”. ⁴ Izraelici usunęli więc posągi Baala i Asztarty i oddawali cześć tylko PANU.

⁵ Potem Samuel zarządził: „Zgromadźcie całego Izraela w Mispie, a ja będę się modlił za was do PANA”. ⁶ Izraelici zgromadzili się więc w Mispie. Tego dnia czerpali wodę, rozlewali ją po ziemi przed PANEM, pościli i wyznawali: „Zgrzeszyliśmy względem PANA”. Tam też, w Mispie, Samuel rozstrzygnął spory Izraelitów.

SAMUEL PRZEWODZI IZRAELOWI

⁷ Kiedy Filistyni dowiedzieli się, że Izraelici zgromadzili się w Mispie, wodzowie filistyńscy wyruszyli na wojnę z Izraelem. Na wieść, że Filistyni się zbliżają, Izraelici wpadli w panikę ⁸ i wołali do Samuela: „Nie przestawaj błagać za nami PANA, naszego Boga, aby nas wybawił z mocy Filistynów”. ⁹ Samuel wziął młode jagnię i złożył je PANU jako ofiarę całopalną. I błagał Samuel PANA za Izraelem, a PAN go wysłuchał.

¹⁰ W czasie gdy Samuel składał całopalenia, Filistyni zaczęli bitwę z Izraelem. Ale tego dnia PAN zesłał potężne grzmoty, które przeraziły Filistynów. W starciu z Izraelem Filistyni ponieśli więc klęskę. ¹¹ Wojownicy izraelscy wyruszyli z Mispy i ścigali Filistynów aż do doliny Bet-Kar. ¹² Samuel, mówiąc: „Aż dotąd PAN nas wspomaga”, wziął jeden kamień, ustawił go między Mispą i Szen i nadał mu nazwę Eben Haezer.

¹³ Tak to Filistyni zostali pokonani. PAN dawał im odczuć swą potęgę i jak długo Samuel sprawował rządy, nie mogli już wkraczać w granice Izraela. ¹⁴ Odzyskał Izrael miasta od Ekronu do Gat, które niegdyś Filistyni oderwali od Izraela. Całą tę okolicę uwolniono spod panowania Filistynów. Nastał też pokój między Izraelem i Amorytami.

¹⁵ Samuel sprawował urząd sędziego w Izraelu aż do swojej śmierci. ¹⁶ Rokrocznie wyruszał w drogę do Betel, Gilgal i Mispy, aby we wszystkich tych miastach sprawować sądy nad Izraelitami. ¹⁷ Na koniec wracał do siebie, do Ramy, gdzie też sprawował sądy. W Ramie zbudował ołtarz PANU.

SAUL – PIERWSZY KRÓL IZRAELA

STARSI IZRAELA ŻĄDAJĄ KRÓLA

Rozdział 8

8 ¹Kiedy Samuel się postarzał, ustanowił swoich synów sędziami nad Izraelem. ²Jego syn pierworodny miał na imię Joel, a młodszy miał na imię Abiasz. Sprawowali oni urząd sędziowski w Beer-Szebie. ³Ale oni nie postępowali jak ich ojciec. Chciwi na pieniądze przyjmowali podarunki i wydawali niesprawiedliwe wyroki. ⁴Oto dlaczego zebrali się wszyscy starsi Izraela, przybyli do Samuela, do Ramy, ⁵i tak do niego przemówili: „Patrz, ty się postarzałeś, a twoi synowie nie postępują tak jak ty. Ustanów nam zatem króla, aby sprawował nad nami sądy, jak to jest u wszystkich narodów!”.

KOSZTY MONARCHII

⁶ Samuelowi bardzo nie podobało się to, że prosili o króla, który by ich sądził, i dlatego modlił się do PANA. ⁷ PAN zaś mu odpowiedział: „Posłuchaj mowy Izraelitów i spełnij wszystkie ich żądania! W rzeczywistości bowiem to nie ciebie odrzucają, lecz Mnie! Nie chcą już, bym nad nimi panował! ⁸ Od czasu, kiedy ich wyprowadziłem z Egiptu, aż po dziś dzień nieustannie odwracali się ode Mnie, aby służyć obcym bogom. Jak postępowali ze Mną, tak też postępują względem ciebie. ⁹ Dlatego spełnij ich żądania. Tylko stanowczo ich ostrzeż i ogłoś im, jakie są prawa królów, którzy będą nad nimi panować!”.

¹⁰ To wszystko, co PAN powiedział, Samuel przedstawił Izraelitom, którzy żądali od niego króla. ¹¹ Mówił: „Takie są prawa króla, który będzie nad wami panował: Weźmie sobie niektórych waszych synów, aby powozili wozami bojowymi, dosiadali koni i biegali przed jego własnym powozem. ¹² Niektórych zrobi tysiącznikami i pięćdziesiątnikami. Innym każe orać jego rolę i zbierać jego zboże, wytwarzać zbroje i sprzęt do wozów. ¹³ Weźmie też wasze córki i każe im wyrabiać pachnidła, gotować i wypiekać pieczywo. ¹⁴ Odbierze wam najlepsze pola, winnice i ogrody oliwne i da swoim sługom. ¹⁵ Z waszego zboża i winogron każe sobie dostarczyć dziesiątą część i odda ją swoim dworzanom i sługom. ¹⁶ Zabierze wam niewolników i niewolnice, jak też najdorodniejszych młodzieńców, a nawet wasze osły weźmie i wykorzysta do swoich robót. ¹⁷ Zażąda dziesiątej części z waszych trzód, a wy sami staniecie się jego niewolnikami. ¹⁸ Wtedy będziecie zanosić skargi na waszego króla, któregoście sobie wybrali, ale PAN was nie wysłucha”.

¹⁹ Izraelici jednak nie zechcieli posłuchać rad Samuela i wołali: „Nie! Chcemy mieć króla nad nami, ²⁰ abyśmy byli jak inne narody! Chcemy, żeby nasz król nas sądził, żeby nam przewodził i prowadził nasze wojny!”. ²¹ Samuel wysłuchał wszystkiego, co Izraelici mieli do powiedzenia, i przedstawił to PANU. ²² PAN odpowiedział Samuelowi: „Spełnij ich żądania i ustanów im króla!”. Wtedy Samuel powiedział do Izraelitów: „Niech każdy wróci do swojego miasta!”.

RODZINA SAULA

Rozdział 9

9 ¹W owych czasach żył w kraju Beniamina pewien znamienity człowiek, któremu było na imię Kisz. Był on synem Abiela, wnukiem Serora, prawnukiem Bekorata, praprawnukiem Afiacha. ²Kisz miał syna, Saula, dzielnego i przystojnego młodzieńca, z którym nie mógł się równać nikt w Izraelu. Samym wzrostem przewyższał wszystkich o głowę.

POSZUKIWANIE OŚLIC KISZA

³ Pewnego razu zabłąkały się oślice Kisza. Kisz więc rozkazał swojemu synowi, Saulowi: „Weź ze sobą jednego ze sług i idź szukać oślic!”. ⁴ Saul i jego towarzysz przeszli najpierw górzystą krainę Efraima, następnie okolice Szalisza, ale niczego nie znaleźli. Przeszli tereny Szaalim, lecz na próżno; potem ziemię Beniamina, ale i tam niczego nie znaleźli.

⁵ Kiedy przyszli w okolice Suf, Saul odezwał się do towarzyszącego mu sługi: „Wracajmy do domu, bo w przeciwnym razie nasz ojciec zapomni o oślicach, a zacznie się martwić o nas”. ⁶ Sługa tak mu odpowiedział: „W tym mieście żyje pewien człowiek Boży. Jest to człowiek wielce szanowany. Wszystko co powie, sprawdza się niezawodnie. Chodźmy tam, może wskaże nam drogę, którą powinniśmy pójść”. ⁷ Saul odpowiedział: „Dobrze, ale jeśli pójdziemy, co zaniesiemy temu człowiekowi? Nie ma już chleba w naszych torbach i nie mamy żadnego innego podarunku. Czy mamy coś przy sobie?”. ⁸ Sługa odpowiedział: „Mam przy sobie ćwierć srebrnego sykla, damy więc tę monetę Bożemu człowiekowi, aby nam wskazał drogę, którą mamy obrać”. ⁹ Dawniej bowiem w Izraelu każdy, kto chciał się poradzić Boga, tak mówił: „Chodźmy do widzącego!”. Ponieważ kogo dziś zwie się „prorokiem”, niegdyś nazywało się „widzącym”. ¹⁰ Rzekł Saul do sługi: „Mądrze mówisz. Ruszajmy w drogę!”. Udali się więc do miasta, w którym mieszkał człowiek Boży.

SAMUEL PRZEWODNICZY CEREMONIOM OFIARNYM

¹¹ Gdy oni szli drogą wznoszącą się ku miastu, spotkali dziewczęta, które wychodziły z miasta, aby nabrać wody. Spytali je: „Czy tu mieszka widzący?”. ¹² Dziewczęta im odpowiedziały: „Tak, przybył tuż przed wami. Dziś właśnie przyszedł do naszego miasta, gdyż dziś lud składa ofiarę na wzniesieniu kultycznym. Pospieszcie się, ¹³ to znajdziecie go, gdy tylko wejdziecie do miasta, zanim uda się na wzniesienie na posiłek. Nikt bowiem nic nie je, aż on przybędzie i pobłogosławi ofiarę. Dopiero potem zaproszeni biorą się do jedzenia. Ale teraz idźcie, to zaraz go znajdziecie”.

SPOTKANIE SAULA Z SAMUELEM

¹⁴ Ruszyli więc w kierunku miasta. Gdy oni wchodzili do miasta, Samuel wychodził, aby udać się na wzniesienie kultyczne i znalazł się naprzeciwko nich.

¹⁵ Na dzień przed przyjściem Saula PAN objawił się Samuelowi i powiedział: ¹⁶ „Jutro o tej porze przyślę do ciebie pewnego człowieka z ziemi Beniamina: masz go namaścić na przywódcę mojego ludu, Izraela. On to wybawi mój lud z mocy Filistynów. Spojrzałem bowiem na mój lud, bo jego lament doszedł do Mnie”. ¹⁷ Gdy więc Samuel zobaczył Saula, PAN mu powiedział: „Oto człowiek, o którym ci mówiłem. On będzie rządził moim ludem”.

¹⁸ Saul zbliżył się do Samuela i w bramie miasta go zapytał: „Możesz mi powiedzieć, gdzie jest dom widzącego?”. ¹⁹ Samuel odpowiedział Saulowi: „Ja jestem widzący. Zechciej iść przede mną na wzniesienie kultyczne. Dziś będziecie ucztowali ze mną, a rano cię odprawię. Odpowiem ci też na wszystko, co nurtuje twoje serce. ²⁰ Co się zaś tyczy oślic, które zginęły trzy dni temu, to się nie martw, bo już się znalazły. Do kogóż bowiem należy wszystko, co Izrael ma najcenniejszego, jak nie do ciebie i do rodu twojego ojca?”. ²¹ Saul odpowiedział: „Czyż nie jestem Beniaminitą, członkiem najmniejszego plemienia Izraela, a mój ród czy nie jest najmniejszy wśród rodów plemienia Beniamina? Dlaczego więc mówisz do mnie takie rzeczy?”.

²² Samuel poprowadził Saula i jego sługę do sali biesiadnej i dał im miejsce honorowe wśród zaproszonych, których było około trzydziestu. ²³ Następnie Samuel rozkazał kucharzowi: „Podaj porcję mięsa, którą kazałem ci zachować”. ²⁴ Kucharz przyniósł więc przyprawiony udziec i położył przed Saulem. Wtedy Samuel powiedział do Saula: „Oto masz przed sobą porcję, którą zachowaliśmy dla ciebie. Jedz w otoczeniu ludzi, których zaprosiłem”. Tego więc dnia Saul ucztował z Samuelem. ²⁵ A kiedy zeszli ze wzniesienia do miasta, rozłożyli posłanie na tarasie ²⁶ i Saul ułożył się tam do snu.

NAMASZCZENIE SAULA

Nazajutrz wczesnym rankiem Samuel udał się do Saula na taras i rzekł: „Wstań, bo chcę cię odprawić”. Saul więc wstał i wyszli obaj na zewnątrz. ²⁷ A kiedy zbliżali się do rogatek miasta, Samuel powiedział Saulowi: „Rozkaż twojemu słudze, aby poszedł przed nami”. A kiedy sługa się oddalił, Samuel rzekł: „Zatrzymaj się na chwilę, abym ci przekazał słowo Boże”.

Rozdział 10

10 ¹ Wtedy Samuel wyjął naczyńko z oliwą i wylał ją na głowę Saula. Potem go pocałował i powiedział: „Czyż nie namaścił cię PAN na przywódcę Jego dziedzictwa? ²Gdy teraz odejdziesz ode mnie, spotkasz dwóch ludzi w Selsach, u granic ziemi Beniamina przy grobie Racheli. Oni ci powiedzą: «Oślice, których poszedłeś szukać, znalazły się. A twój ojciec już nie martwi się o nie, lecz o was, mówiąc: Co mam zrobić, by odnaleźć syna?». ³Idąc stamtąd dalej przybędziesz do dębu Tabor. Tam spotkają cię trzej ludzie pielgrzymujący do Boga w Betel. Jeden będzie niósł trzy koźlęta, drugi trzy bochenki chleba, a trzeci skórzany worek wina. ⁴Gdy cię pozdrowią przyjaźnie i zaofiarują dwa bochenki chleba, przyjmij je. ⁵Potem dotrzesz do Gibea Bożego, gdzie znajduje się załoga Filistynów. A gdy będziesz wchodził do miasta, spotkasz gromadę proroków schodzących ze wzniesienia, poprzedzanych przez grających na harfie i bębnach, na flecie i cytrze, a wszyscy będą prorokować. ⁶Wtedy duch PANA cię opanuje i wpadniesz w uniesienie jak tamci. Staniesz się innym człowiekiem. ⁷Kiedy wszystkie te znaki się spełnią, wiedz, że Bóg jest z tobą. Od tego czasu czyń wszystko, co okaże się potrzebne. ⁸Wreszcie pójdziesz przede mną do Gilgal, a ja podążę za tobą, aby ofiarować całopalenia i złożyć ofiary wspólnotowe. Czekaj na mnie siedem dni, a kiedy tam przybędę, powiem ci, co masz robić”.

SAUL W UNIESIENIU PROROCKIM

⁹ Skoro tylko Saul rozstał się z Samuelem, Bóg przemienił jego serce. W tym dniu spełniły się również wszystkie znaki zapowiedziane przez Samuela. ¹⁰ Tak więc gdy Saul przybył do Gibea, wyszła mu naprzeciw gromada proroków, a jego samego opanował duch Boży i zaczął prorokować razem z nimi. ¹¹ Wszyscy, którzy go znali od dawna, a teraz go zobaczyli, jak prorokował razem z innymi, pytali jeden drugiego: „Cóż to się stało synowi Kisza? Czy i Saul między prorokami?”. ¹² Ktoś z otaczających ludzi zapytał: „A kto jest ich ojcem?”. Wtedy to powstało takie powiedzenie: „Czy i Saul między prorokami?”.

¹³ A kiedy Saul przestał prorokować, poszedł na wzniesienie kultyczne.

¹⁴ Wuj Saula zapytał jego i sługę: „Gdzie chodziliście?”. Saul odpowiedział: „Szukaliśmy oślic, ale nie znaleźliśmy. Poszliśmy więc po radę do Samuela”. ¹⁵ Wuj nalegał: „Opowiedz mi, co wam powiedział Samuel!”. ¹⁶ Saul odrzekł: „Zapewnił nas, że oślice się znalazły”. Ale nie powiedział mu ani słowa o tym, co Samuel mówił o królestwie.

WYBÓR SAULA PRZEZ LOSOWANIE

¹⁷ Samuel zwołał lud izraelski do PANA w Mispie ¹⁸ i tak do niego przemówił: „Tak mówi PAN, Bóg Izraela: To Ja was wyprowadziłem z Egiptu i Ja uwolniłem lud izraelski z mocy Egipcjan i z mocy wszystkich królów, którzy was gnębili. ¹⁹ Wy zaś dzisiaj odrzuciliście Boga, który was wybawił ze wszystkich nieszczęść i ucisków, i wołaliście do Mnie: «Ustanów nam króla!». Teraz więc ustawcie się przed PANEM według plemion i według rodów”.

²⁰ Samuel kazał podchodzić wszystkim plemionom Izraela. Los padł na plemię Beniamina. ²¹ Wtedy kazał się zbliżyć plemieniu Beniamina według jego rodów. I los padł na ród Matriego. Następnie kazał podchodzić rodowi Matriego według osób i los padł na Saula, syna Kisza. Zaczęli go szukać, ale nie znaleźli. ²² Radzili się więc PANA: „Czy przyszedł tu ten człowiek?”. A PAN odpowiedział: „Tak, schował się pośród taboru”. ²³ Pobiegli tam, wydostali go i postawili pośrodku ludu. A przewyższał wszystkich o głowę.

²⁴ Samuel przemówił do Izraelitów: „Czy widzicie tego, którego PAN wybrał? Naprawdę nie ma w całym narodzie drugiego takiego jak on”. Wszyscy zgromadzeni wznieśli okrzyki i wołali: „Niech żyje król!”. ²⁵ Następnie Samuel ogłosił ludowi prawa królewskie i spisał je w księdze, którą złożył przed obliczem PANA. W końcu Samuel rozesłał zgromadzonych i każdy wrócił do swojego domu. ²⁶ Również Saul udał się do domu w Gibea w otoczeniu dzielnych młodzieńców, których Bóg obdarzył męstwem. ²⁷ Ale jacyś nikczemni ludzie mówili: „To ten ma nas wybawiać?”. Ci więc wzgardzili Saulem i nie złożyli mu darów. Saul jednak zachował się tak, jakby niczego nie słyszał.

SAUL ZWYCIĘŻA AMMONITÓW

Rozdział 11

11 ¹Nachasz, król Ammonitów, wyruszył i rozbił obóz naprzeciw Jabesz w Gileadzie. Mieszkańcy Jabesz powiedzieli Nachaszowi: „Zawrzyj z nami przymierze, a będziemy ci służyć”. ² Nachasz Ammonita odpowiedział: „Zawrę z wami przymierze, ale pod jednym warunkiem: każdemu z was wyłupię prawe oko na znak pogardy dla całego ludu izraelskiego”. ³Wtedy starsi miasta Jabesz odrzekli: „Daj nam siedem dni zwłoki! My roześlemy posłańców do wszystkich ziem Izraela. Jeśli nikt nam nie przyjdzie z pomocą, wtedy wyjdziemy do ciebie”.

⁴ Posłańcy przybyli do Gibea, miasta Saulowego, i przedłożyli ludowi całą tę sprawę. Cały lud zaczął głośno płakać. ⁵ Saul właśnie wracał z pola, poganiając woły. Zapytał: „Co się stało, że ludzie płaczą?”. W odpowiedzi powtórzono mu słowa posłańców z Jabesz. ⁶ Skoro Saul tego wysłuchał, owładnął nim duch Boży. Saul zapłonął strasznym gniewem, ⁷ wziął parę wołów i porąbał na kawałki, a następnie kazał posłańcom zanieść te kawałki do wszystkich ziem Izraela z oświadczeniem: „Tak będą potraktowane woły każdego, kto nie wyruszy z Saulem i z Samuelem na wojnę!”.

Wtedy bojaźń PANA ogarnęła Izraelitów i wyruszyli do walki wszyscy jak jeden mąż. ⁸ Saul dokonał w Bezek ich przeglądu: było trzysta tysięcy mężczyzn z Izraela oraz trzydzieści tysięcy z plemienia Judy. ⁹ Wtedy zwrócili się do posłańców, którzy przybyli do nich z Jabesz w Gileadzie: „Tak powiedzcie swoim braciom: «Jutro, koło południa, nadejdzie dla was wybawienie»”. Posłańcy przynieśli tę nowinę mieszkańcom Jabesz. Ci bardzo się ucieszyli ¹⁰ i przekazali Ammonitom następującą wiadomość: „Jutro wyjdziemy do was, a wy zrobicie z nami to, co się wam spodoba”.

¹¹ Następnego dnia Saul podzielił wojsko na trzy oddziały, które przed końcem nocy wdarły się w sam środek obozu. Izraelici zabijali Ammonitów aż do południa. Ci, którzy ocaleli, tak się rozpierzchli, że nie było widać dwóch ludzi razem.

SAUL OBWOŁANY KRÓLEM

¹² Wtedy Izraelici powiedzieli do Samuela: „Kto mówił: «Czy Saul ma być naszym królem?». Dajcie nam tych ludzi, żebyśmy ich pozabijali”. ¹³ Saul jednak odpowiedział: „W tym dniu nikt nie umrze, bo dziś PAN pozwolił Izraelowi odnieść zwycięstwo”.

¹⁴ Potem Samuel powiedział Izraelitom: „Pójdźmy razem do Gilgal, aby ponownie ustanowić władzę królewską”. ¹⁵ Izraelici udali się do Gilgal i tam w obecności PANA obwołali Saula królem. Następnie złożyli PANU ofiary wspólnotowe. Wtedy ogromna radość ogarnęła wszystkich, zarówno Saula, jak i Izraelitów.

PODSUMOWANIE RZĄDÓW SAMUELA

Rozdział 12

12 ¹Samuel przemówił do całe-go Izraela: „Oto wysłuchałem waszych próśb, spełniłem wszystkie żądania i ustanowiłem wam króla. ²Odtąd więc król będzie wam przewodził. Gdy zaś chodzi o mnie, postarzałem się i już posiwiałem. Moi synowie, jak widzicie, są wśród was. Ja wam przewodziłem od mojej młodości aż po dzień dzisiejszy. ³Oto stoję przed wami. Oskarżajcie mnie przed PANEM i Jego pomazańcem. Czy zabrałem komuś wołu? Czy zabrałem komuś osła? Czy kogoś skrzywdziłem? Czy kogoś uciskałem? Czy dałem się komuś przekupić, aby stronniczo rozsądzić jego sprawę? Jeśli tak, oddam wam wszystko, co się wam należy!”. ⁴Izraelici odpowiedzieli: „Nie skrzywdziłeś nas, nie uciskałeś i nie dałeś się nigdy przekupić podarunkiem”. ⁵Samuel oświadczył: „PAN i Jego pomazaniec są dziś świadkami, że nie macie mi nic do zarzucenia”. Oni odpowiedzieli: „Tak, On jest świadkiem”.

HISTORIA NIEWIERNOŚCI IZRAELA

⁶ Wtedy Samuel przemówił do ludu: „PAN, który posłużył się Mojżeszem i Aaronem, aby wyprowadzić waszych przodków z ziemi egipskiej, jest świadkiem. ⁷ Teraz stawcie się przed PANEM, abym was osądził w sprawie wszystkich dzieł zbawczych, jakich PAN dokonał dla was i dla waszych przodków. ⁸ Po tym jak Jakub przywędrował do Egiptu, wasi przodkowie błagali PANA o ratunek. Wtedy PAN posłał Mojżesza i Aarona, aby wyprowadzili waszych przodków z Egiptu i osiedlili ich w tym kraju. ⁹ Ale wasi przodkowie zapomnieli o PANU, ich Bogu. Dlatego pozwolił Siserze, dowódcy wojsk Chasoru, potem Filistynom, a wreszcie królowi Moabu, aby na nich napadali. ¹⁰ Wasi przodkowie znowu zanosili do PANA błagania, wyznając: «Zgrzeszyliśmy, bo opuściliśmy PANA, aby czcić Baali i Asztarty. Ale teraz wybaw nas z mocy naszych nieprzyjaciół, a będziemy Ci służyli!». ¹¹ Wtedy PAN posyłał Jerubbaala, Bedana, Jeftego i Samuela, aby was wybawić z mocy nieprzyjaciół, którzy was otaczali. Tak mogliście mieszkać bezpiecznie w swoim kraju. ¹² Ale kiedy zobaczyliście, że Nachasz, król Ammonitów, wyruszył do walki przeciw wam, powiedzieliście do mnie: «Chcemy mieć króla!», jakby to nie PAN, wasz Bóg, był waszym królem! ¹³ Teraz więc macie króla, którego sobie wybraliście, o którego prosiliście i którego PAN wam ustanowił.

¹⁴ Jeśli odtąd będziecie szanować i czcić PANA, będziecie posłuszni i nie będziecie się buntować przeciw przykazaniom PANA, jeśli wy i wasz król, który będzie nad wami panował, pójdziecie za PANEM, Bogiem waszym, wszystko będzie dobrze. ¹⁵ Ale jeśli nie będziecie posłuszni PANU, jeśli będziecie się buntować przeciw przykazaniom PANA, to PAN da wam odczuć swoją moc, jak to się zdarzyło waszym przodkom.

¹⁶ A teraz przygotujcie się i zobaczcie ten wielki znak, jaki PAN uczyni na waszych oczach. ¹⁷ Czyż nie jest pora żniw pszenicy? Poproszę PANA, aby rozległy się grzmoty i spadł deszcz. Przekonacie się, jak wielkiej dopuściliście się niegodziwości względem PANA, prosząc o króla”. ¹⁸ Samuel modlił się do PANA, a PAN sprawił, że tego samego dnia rozległy się grzmoty i spadł deszcz.

PEWNOŚĆ BOŻEJ OPIEKI

Wtedy cały lud poczuł wielką bojaźń względem PANA i Samuela ¹⁹ i prosił Samuela: „Módl się do PANA, Boga twojego, za twymi sługami, abyśmy nie pomarli, gdyż do wszystkich naszych grzechów dołożyliśmy i tę niegodziwość, że prosiliśmy o króla”. ²⁰ Samuel odpowiedział ludowi: „Nie bójcie się! To prawda, że popełniliście wielką niegodziwość. Ale już nie odwracajcie się od PANA, lecz służcie PANU z całego serca! ²¹ Nie odwracajcie się od Niego, aby pójść za marnymi bożkami, które wam nie pomogą i nie zbawią was, gdyż są tylko marnością. ²² PAN z pewnością nie opuści swojego ludu, bo to sam PAN zechciał uczynić was swoim ludem przez wzgląd na wielkie Jego imię.

²³ Gdy zaś chodzi o mnie, to będę się wystrzegał tego, abym przestając się za was modlić, miał zgrzeszyć przeciw PANU. Co więcej, będę was dalej uczył dobrego i prawego postępowania. ²⁴ Wy czcijcie PANA i służcie Mu wiernie z całego serca! Pamiętajcie o wielkich dziełach, których dla was dokonał! ²⁵ Ale jeśli się zatniecie w złości, to i wy, i wasz król zginiecie!”.

Rozdział 13

13 ¹Saul miał trzydzieści lat, gdy został królem, i panował nad Izraelem przez dwa lata.

PRZYGOTOWANIA DO WOJNY I NIEWIERNOŚĆ SAULA

² Saul dobrał sobie spośród Izraelitów trzy tysiące żołnierzy, z których dwa tysiące pozostawały przy nim w Mikmas i w górzystej okolicy Betel, a tysiąc stało pod wodzą Jonatana w Beniaminowym Gibea. Resztę ludzi Saul odesłał do ich namiotów.

³ Pewnego dnia Jonatan zabił dowódcę Filistynów w Gibea. Wieść o tym rozeszła się wśród Filistynów. Wtedy Saul kazał dąć w róg w całym kraju, gdyż mówił: „Niech się dowiedzą o tym Hebrajczycy!”. ⁴ Wszyscy więc Izraelici usłyszeli, jak mówiono: „Saul zabił dowódcę Filistynów, dlatego Filistyni znienawidzili Izraelitów”. Wtedy całe wojsko zgromadziło się przy Saulu w Gilgal. ⁵ Filistyni też zgromadzili się na wojnę z Izraelem: mieli trzy tysiące rydwanów i sześć tysięcy jeźdźców, a piechoty było tak dużo, jak piasku na wybrzeżu morza. Filistyni przybyli do Mikma, na wschód od Bet-Awen, i tam rozłożyli obóz. ⁶ Kiedy Izraelici zobaczyli tę nawałnicę, poczuli się zagrożeni. Pochowali się więc w jaskiniach, dziurach, rozpadlinach skalnych, w jamach i studniach. ⁷ Hebrajczycy przeprawiali się także za Jordan na tereny Gada i Gileadu.

W tym czasie Saul przebywał wciąż w Gilgal, a całe wojsko skupione wokół niego drżało ze strachu. ⁸ Przez siedem dni czekano tam na ustalone przez Samuela spotkanie, ale Samuel nie przybył do Gilgal i żołnierze Saula zaczęli się rozpraszać. ⁹ Wtedy Saul rozkazał: „Przygotujcie mi zwierzęta na całopalenie i ofiary wspólnotowe!”. Następnie złożył ofiarę całopalną. ¹⁰ Gdy Saul kończył składanie ofiary całopalnej, nadszedł Samuel. Saul wyszedł mu naprzeciw, aby go pozdrowić. ¹¹ Samuel spytał: „Co ty zrobiłeś?”. Saul odrzekł: „Widziałem, że żołnierze się rozpraszają, a ty nie przychodziłeś na ustalone spotkanie. Poza tym wiedziałem, że Filistyni mają obóz w Mikma. ¹² Pomyślałem więc sobie: Filistyni uderzą na mnie w Gilgal, zanim ja zdążę zjednać sobie PANA. Tak więc przemogłem się i złożyłem całopalenie”. ¹³ Samuel powiedział Saulowi: „Postąpiłeś niemądrze. Nie zachowałeś przykazania, które otrzymałeś od PANA, twojego Boga. Gdybyś je zachował, PAN utrwaliłby panowanie twojego rodu nad Izraelem na wieki. ¹⁴ Lecz teraz twoje królestwo się nie ostoi. PAN znalazł sobie człowieka, który odpowiada pragnieniom Jego serca. PAN wyznaczył go na przywódcę swojego ludu, ponieważ ty nie zachowałeś tego, co ci PAN przykazał”. ¹⁵ Samuel opuścił Gilgal i udał się do siebie.

PRZEWAGA FILISTYNÓW NAD IZRAELEM

Saul i pozostali przy nim żołnierze wyruszyli z Gilgal, aby połączyć się z innymi żołnierzami w Beniaminowym Gibea. Policzył więc żołnierzy, którzy znajdowali się przy nim. Było ich około sześciuset. ¹⁶ Saul i jego syn Jonatan wraz z wojskiem rozbili obóz w Beniaminowym Gibea, podczas gdy Filistyni mieli obóz w Mikmas. ¹⁷ Z obozu Filistynów wyruszyły trzy oddziały niszczycielskie: jeden skierował się na Ofrę w rejonie Szual, ¹⁸ drugi udał się ku Bet-Choron, a trzeci poszedł w stronę okolic położonych nad Doliną Seboim blisko pustyni.

¹⁹ W tym okresie w całym kraju Izraela nie było ani jednego kowala. Filistyni bowiem nie chcieli, aby Hebrajczycy wyrabiali miecze czy włócznie. ²⁰ Tak więc wszyscy Izraelici chodzili do kowali filistyńskich, kiedy chcieli naostrzyć pług, nóż, siekierę czy lemiesz. ²¹ Za naostrzenie lemiesza czy noża, ostrza siekiery czy ościenia, trzeba było zapłacić dwie trzecie sykla. ²² Kiedy więc wybuchła wojna, wojsko zgromadzone wokół Saula i Jonatana nie miało ani jednego miecza i ani jednej włóczni. Broń taką mieli jedynie Saul i jego syn, Jonatan.

²³ Jeden oddział filistyński wyruszył ku przejściu Mikmas.

WYPRAWA JONATANA

Rozdział 14

14 ¹Pewnego dnia Jonatan, syn Saula, powiedział do giermka, który nosił jego zbroję: „Wyprawmy się na posterunek Filistynów, który znajduje się tuż naprzeciwko nas”. Ale ojcu swojemu nic o tym nie powiedział. ²Saul tymczasem przebywał u granic Gibea, siedząc pod granatowcem w Migron. Było przy nim około sześciuset żołnierzy. ³Kapłanem zaś, noszącym efod, był tam Achiasz, syn Achituba, bratanek Ikaboda. Ikabod był synem Pinchasa i wnukiem Helego, który był kapłanem PANA w Szilo. A nikt z żołnierzy nie wiedział o tym, że Jonatan wyprawił się na Filistynów.

⁴ Aby się przedrzeć do Filistynów, Jonatan zapuścił się w przesmyk między dwoma szpicami skalnymi, z których jeden nazywał się Bose, a drugi Senne. ⁵ Jeden szpic wznosił się po stronie północnej, naprzeciw Mikmas, a drugi po stronie południowej, naprzeciw Geba. ⁶ Jonatan powiedział do giermka, który nosił jego zbroję: „Ruszajmy na posterunek tych oto nieobrzezańców! Może PAN będzie nam sprzyjał. Bo przecież dla PANA nie ma różnicy, czy zwycięstwo przychodzi za sprawą wielu ludzi, czy garstki”. ⁷ Na co jego giermek odpowiedział: „Rób to, co uważasz za słuszne! Ruszaj dokądkolwiek chcesz! Ja będę z tobą zgodnie z twoją wolą”. ⁸ Wtedy Jonatan dorzucił: „Zbliżymy się do tych ludzi, niech nas zobaczą. ⁹ Jeśli nam powiedzą: «Zaczekajcie, aż przybliżymy się do was!», to pozostaniemy na swoim miejscu i nie pójdziemy do nich. ¹⁰ Ale jeśli powiedzą: «Podejdźcie do nas!» to ruszymy, bo PAN wydał ich w nasze ręce. To będzie dla nas znakiem”.

¹¹ Pokazali się więc obaj filistyńskiej straży. Filistyni zaczęli mówić między sobą: „Patrz! Hebrajczycy wyłażą z dziur, w których się pochowali”. ¹² Po czym zawołali w stronę Jonatana i jego giermka: „Podejdźcie do nas, bo chcemy wam coś powiedzieć!”. Wtedy Jonatan rzekł do giermka: „Idź za mną, gdyż PAN wydał ich Izraelowi!”. ¹³ Jonatan wspinał się, pomagając sobie rękami i nogami, a jego giermek podążał za nim. Filistyni padali od ciosów Jonatana, a posuwający się za nim giermek ich dobijał. ¹⁴ Był to pierwszy cios, jaki Jonatan i jego giermek zadali Filistynom. Zginęło ich około dwudziestu na bardzo małej przestrzeni. ¹⁵ Zarówno Filistyni, którzy pozostali w obozie, jak i ci, którzy znajdowali się na polu, wpadli w przerażenie. Strach ogarnął nawet sam oddział niszczycielski. Na dodatek ziemia zaczęła się trząść, co spowodowało straszliwą trwogę.

¹⁶ Trzymający straże u Saula w Beniaminowym Gibea zobaczyli, że nieprzyjacielski obóz wpadł w popłoch i tłum rozbiegał się na wszystkie strony. ¹⁷ Wtedy Saul rozkazał swym żołnierzom: „Dokonajcie przeglądu i sprawdźcie, kto się od nas oddalił”. Zrobili więc przegląd i okazało się, że brakowało Jonatana i jego giermka. ¹⁸ Saul polecił kapłanowi Achiaszowi: „Przynieś tu efod!”. Efod był bowiem w tym czasie w obozie izraelskim. ¹⁹ Podczas gdy Saul mówił do kapłana, zamieszanie w obozie filistyńskim nieustannie się nasilało. Saul powiedział więc do kapłana: „Zabierz rękę!”.

²⁰ Saul zebrał wszystkich swoich żołnierzy i ruszyli na miejsce bitwy. Gdy dopadli wrogów, skrzyżowały się ich miecze i powstało wielkie zamieszanie. ²¹ Hebrajczycy, którzy poprzednio przystali do Filistynów i którzy zewsząd podążyli do ich obozu, teraz połączyli się z Izraelitami walczącymi u boku Saula i Jonatana. ²² Również ci Izraelici, którzy ukryli się w górzystych okolicach Efraima, dowiedzieli się, że Filistyni uciekają. Teraz i oni zaczęli ścigać i bić Filistynów.

²³ Tak to PAN pozwolił w tym dniu Izraelowi odnieść zwycięstwo.

NIEROZWAŻNY ŚLUB

Bitwa przeniosła się aż poza Bet-Choron. ²⁴ Wojownicy izraelscy byli tego dnia bardzo wyczerpani. Ale Saul zaprzysiągł ich słowami: „Niech będzie przeklęty każdy, kto weźmie coś do ust przed wieczorem, aż dokonam pomsty na moich wrogach!”. Dlatego nikt z żołnierzy nie brał niczego do ust. ²⁵ Tymczasem wojsko weszło do lasu, gdzie było pełno miodu. ²⁶ Wchodząc do tego lasu, żołnierze zobaczyli, jak miód się leje z plastra. Ale nikt go nie skosztował, gdyż ludzie bali się złamać przysięgę.

²⁷ Jednak Jonatan nie słyszał o zakazie, jaki jego ojciec wydał żołnierzom pod przysięgą. Wyciągnął więc laskę, którą miał w ręce, umoczył jej koniec w plastrze miodu i zbliżył do swych ust. Jego twarz natychmiast nabrała blasku. ²⁸ Jeden z żołnierzy powiedział mu: „Twój ojciec uroczyście zaprzysiągł żołnierzy: «Przeklęty niech będzie każdy, kto weźmie coś do ust tego dnia». Oto dlaczego ludzie są wyczerpani”. ²⁹ Jonatan odrzekł: „Mój ojciec wyrządził szkodę krajowi. Spójrzcie, proszę, jak nabrały blasku moje oczy, kiedy spróbowałem troszkę tego miodu. ³⁰ O ileż większa byłaby klęska Filistynów, gdyby tak wszyscy żołnierze posilili się dzięki łupom, jakie zebrali u swych nieprzyjaciół”.

DBAŁOŚĆ SAULA O RYTUALNĄ POPRAWNOŚĆ

³¹ Tego dnia Izraelici walczyli z Filistynami od Mikmas aż po Ajjalon. W końcu byli tak wyczerpani, ³² że rzucili się na łupy wrogów, biorąc owce, woły i cielęta. Następnie zabijali je na miejscu i jedli mięso razem z krwią. ³³ Doniesiono więc Saulowi, że żołnierze grzeszą przeciw PANU, jedząc mięso zmieszane z krwią. Saul zawołał: „Co za niewierność! Zatoczcie mi tu natychmiast wielki kamień!”. ³⁴ Potem Saul rozkazał: „Rozejdźcie się między ludźmi i każcie im, aby każdy przyprowadził tu swojego wołu czy owcę. Tutaj będziecie zabijać wasze zwierzęta i następnie możecie je jeść. W ten sposób nie będziecie grzeszyć przeciw PANU, jedząc mięso w miejscu, gdzie odsączono jego krew”. Tego wieczoru każdy Izraelita przyprowadził tam swoje zwierzę i tam je zabił. ³⁵ W ten oto sposób Saul zbudował ołtarz dla PANA. Był to pierwszy ołtarz, jaki Saul zbudował PANU.

JONATAN OCALONY PRZEZ LUD

³⁶ Potem Saul wydał następujący rozkaz: „Ścigajmy Filistynów tej nocy i rabujmy aż do poranka, aby żaden z nich się nie ostał!”. Odpowiedzieli mu żołnierze: „Rób wszystko, co uważasz za słuszne!”. Ale kapłan powiedział: „Poradźmy się najpierw Boga!”. ³⁷ Saul więc zapytał Boga: „Czy mam ruszyć za Filistynami? Czy wydasz ich w ręce Izraela?”. Ale tego dnia Bóg nie odpowiedział.

³⁸ Wtedy Saul powiedział: „Zbliżcie się do mnie wszyscy przywódcy Izraela i zbadajcie uważnie, jaki to grzech dzisiaj popełniono! ³⁹ Bo przysięgam na życie PANA, Wybawiciela Izraela, że winowajca poniesie śmierć, choćby to był mój syn, Jonatan!”.

Ale nikt z żołnierzy nic mu nie odpowiedział.

⁴⁰ Wówczas Saul rzekł do Izraelitów: „Wy wszyscy ustawcie się po jednej stronie, a ja i mój syn, Jonatan, staniemy po drugiej stronie”. Żołnierze mu odpowiedzieli: „Zrób, jak uważasz!”. ⁴¹ Wtedy Saul modlił się do PANA, Boga Izraela: „Dlaczego nie odpowiedziałeś dzisiaj twojemu słudze? PANIE, Boże Izraela, odpowiedz przez święte losy: jeśli winien jestem ja albo mój syn, Jonatan, odpowiedz przez urim; jeśli zaś winne jest całe wojsko Izraela, odpowiedz przez tummim!”. Los wskazał na Jonatana i Saula. Lud natomiast okazał się bez zarzutu. ⁴² Saul rozkazał: „Niech rzucą losy między mną i moim synem, Jonatanem!”. I został wskazany Jonatan. ⁴³ Wtedy Saul mu rzekł: „Powiedz mi, co zrobiłeś!”. Jonatan więc mu opowiedział: „Końcem laski, którą miałem w ręce, nabrałem troszeczkę miodu i zjadłem go. Oto jestem. Mogę umrzeć”. ⁴⁴ Saul zawołał: „Niech mnie Bóg ciężko ukarze, jeśli nie poniesiesz śmierci, Jonatanie!”. ⁴⁵ Żołnierze jednak powiedzieli do Saula: „Ma umrzeć Jonatan, który przyczynił się do tak niesłychanego zwycięstwa Izraela? Przenigdy! Na życie PANA, nie pozwolimy, aby mu spadł choćby jeden włos z głowy! Bo z pomocą Bożą uczynił on dziś tak wielkie rzeczy!”. W taki sposób wojsko ocaliło Jonatana od kary śmierci. ⁴⁶ Saul zaś przestał ścigać Filistynów i ci powrócili do swoich miejscowości.

PODSUMOWANIE RZĄDÓW SAULA

⁴⁷ Odkąd Saul został królem, walczył ze wszystkimi wrogami Izraela: Moabitami, Ammonitami, Edomitami, królestwem Soby i Filistynami. Odnosił zwycięstwo w każdej wyprawie. ⁴⁸ Pewnego razu okazał całe swoje męstwo, pokonując Amalekitów i wybawiając Izraela od tych, którzy go łupili.

RODZINA SAULA

⁴⁹ Saul miał trzech synów: Jonatana, Jeszwiego i Malkiszuę oraz dwie córki: pierworodną Merab i młodszą Mikal. ⁵⁰ Żoną Saula była Achinoam, córka Achimaasa. Wodzem jego wojska był Abner, syn Nera, wuja Saula. ⁵¹ Kisz, ojciec Saula, i Ner, ojciec Abnera, byli synami Abiela.

⁵² Przez cały czas rządów Saula trwała zacięta wojna z Filistynami. Dlatego też, kiedy Saul zobaczył jakiegoś rosłego i dzielnego mężczyznę, natychmiast wcielał go do swojej armii.

PONOWNA NIEWIERNOŚĆ SAULA

Rozdział 15

15 ¹Pewnego razu Samuel powiedział do Saula: „PAN mnie posłał, abym cię namaścił na króla nad Jego ludem, Izraelem. Posłuchaj tego, co PAN ma ci dziś do powiedzenia! ²Tak mówi PAN Zastępów: «Pamiętam to, co zrobili Amalekici Izraelowi, kiedy wychodził z Egiptu, jak zastąpili mu drogę. ³Teraz więc wyrusz i uderz na Amalekitów! Wyniszczysz całkowicie wszystko, co do nich należy, i zabijesz bez litości mężczyzn i kobiety, młodzież i niemowlęta, woły i owce, wielbłądy i osły»”. ⁴Saul zebrał więc żołnierzy i dokonał ich przeglądu w Telaim. Było dwieście tysięcy pieszych i nadto dziesięć tysięcy żołnierzy z Judy. ⁵Saul poprowadził ich do miasta Amalekitów i urządził zasadzkę w wąwozie.

⁶ Następnie Saul powiedział Kenitom: „Opuśćcie Amalekitów i odejdźcie! Nie chcę bowiem, aby spotkał was taki sam los jak ich, gdyż byliście życzliwi dla Izraelitów, gdy wychodzili z Egiptu”. Kenici więc opuścili Amalekitów. ⁷ Wtedy Saul nacierał na Amalekitów od Chawili w kierunku Szur, które znajduje się na wschód od Egiptu. ⁸ Całą ich ludność wyciął mieczem, a ich króla, Agaga, schwytał żywcem. ⁹ Saul i jego żołnierze oszczędzili jednak Agaga, króla Amalekitów, jak też najdorodniejsze zwierzęta spośród owiec i bydła, słowem wszystkie tłuściejsze i wartościowsze sztuki. Na mocy prawa klątwy wyniszczyli tylko sztuki chude i marne.

LEPSZE POSŁUSZEŃSTWO NIŻ OFIARY

¹⁰ Wówczas PAN tak przemówił do Samuela: ¹¹ „Żal mi, że ustanowiłem Saula królem, gdyż odwrócił się ode mnie i nie przestrzega moich nakazów”. Samuel był wstrząśnięty i przez całą noc modlił się do PANA. ¹² Nazajutrz, wczesnym rankiem Samuel poszedł spotkać się z Saulem. Powiedziano jednak Samuelowi: „Saul udał się do Karmelu i tam postawił sobie pomnik, następnie odszedł stamtąd i pomaszerował drogą do Gilgal”.

¹³ Kiedy Samuel przybył do niego, Saul go pozdrowił: „Niech cię PAN błogosławi! Wykonałem polecenie PANA”. ¹⁴ Ale Samuel spytał: „Skąd to dochodzi do moich uszu beczenie owiec i ryczenie wołów?”. ¹⁵ Saul odpowiedział: „Żołnierze oszczędzili najlepsze sztuki owiec i bydła Amalekitów i przyprowadzili je tutaj, aby je złożyć w ofierze dla PANA, twojego Boga. Wszystko pozostałe zniszczyliśmy zgodnie z prawem klątwy”. ¹⁶ Samuel mu przerwał: „Dosyć! Muszę ci oznajmić to, co PAN powiedział do mnie tej nocy”. Saul rzekł: „Mów!”. ¹⁷ Samuel więc powiedział: „Czyż nie uważałeś się za człowieka nic nieznaczącego? A jednak jesteś wodzem plemion Izraela, bo PAN cię namaścił na króla nad Izraelem. ¹⁸ Teraz PAN cię posłał i przykazał ci: «Idź i obłóż klątwą tych grzesznych Amalekitów! Walcz z nimi, aż ich doszczętnie wyniszczysz!». ¹⁹ Dlaczego więc nie posłuchałeś głosu PANA, rzuciłeś się na łup i uczyniłeś to, co według PANA jest złe?”. ²⁰ Saul odpowiedział: „Przecież posłuchałem głosu PANA i poszedłem tam, gdzie PAN mnie posłał. Pozabijałem też Amalekitów, z wyjątkiem Agaga, ich króla, którego tu przyprowadziłem. ²¹ Gdy chodzi o żołnierzy, to zachowali z łupu przeznaczonego na zniszczenie ładniejsze owce czy sztuki bydła, aby je złożyć na ofiarę dla PANA, twojego Boga, tu w Gilgal”.

²² Samuel jednak powiedział:

„Czy może PAN

ma upodobanie w całopaleniach i ofiarach

tak jak w posłuszeństwie słowom PANA?

Nie! Dla Niego cenniejsze posłuszeństwo od ofiary,

lepsza uległość od tłuszczu baranów!

²³ Dla Niego bunt jest jak grzech wróżbiarstwa,

a nieposłuszeństwo jak cześć oddawana bałwanom.

Ponieważ ty odrzuciłeś rozkazy PANA,

On także cię odrzucił, abyś nie był już królem”.

SAUL PROSI O PRZEBACZENIE

²⁴ Wtedy Saul zawołał: „Zgrzeszyłem! Przekroczyłem rozkaz PANA i twoje polecenia. Tak, uległem żołnierzom i zrobiłem to, czego żądali. ²⁵ Ale teraz, proszę, wybacz mi ten grzech i chodź ze mną, abym oddał cześć PANU!”. ²⁶ Ale Samuel mu odrzekł: „Nie pójdę z tobą, bo odrzuciłeś słowa PANA, a PAN odrzucił ciebie, abyś nie był już królem nad Izraelem”. ²⁷ Samuel się odwrócił, aby odejść, ale Saul chwycił skraj jego płaszcza, który się rozdarł. ²⁸ Wtedy Samuel rzekł do niego: „Tak to PAN wydarł dzisiaj tobie królestwo Izraela, aby je dać komuś innemu, lepszemu od ciebie. ²⁹ Bo chwała Izraela nie kłamie i nie zmienia zdania, jak człowiek, który zdanie zmienia”. ³⁰ Saul jeszcze powiedział: „Zgrzeszyłem. Ale teraz, proszę, uczcij mnie wobec starszyzny i ludu Izraela! Chodź ze mną, abym oddał cześć PANU, twojemu Bogu”. ³¹ Samuel więc poszedł z nim i Saul oddał cześć PANU.

SAMUEL DOPEŁNIA OBOWIĄZKU SAULA

³² Wtedy Samuel rozkazał: „Przyprowadźcie do mnie Agaga, króla Amalekitów!”. Agag zbliżył się do niego chwiejnym krokiem, gdyż myślał: „Oto nadeszła gorzka śmierć”. ³³ Wtedy Samuel powiedział:

„Jak liczne kobiety utraciły dzieci za sprawą twojego miecza, tak teraz twoja matka utraci swojego syna”.

I Samuel zabił Agaga przed PANEM w Gilgal. ³⁴ Po czym Samuel powrócił do Ramy, a Saul udał się do swojego domu w Gibea Saulowym. ³⁵ Samuel nie spotkał się już z Saulem aż do śmierci. Smucił się jednak z tego powodu, że PAN pożałował, iż ustanowił Saula królem nad Izraelem.

SAUL I DAWID

WYBÓR I NAMASZCZENIE DAWIDA NA KRÓLA

Rozdział 16

16 ¹ PAN rzekł do Samuela: „Jak długo będziesz się zadręczał z powodu Saula? Przecież Ja go odrzuciłem, aby nie był już królem nad Izraelem. Napełnij twój róg oliwą i idź! Chcę cię posłać do Jessego Betlejemity, gdyż upatrzyłem sobie króla wśród jego synów”. ²Samuel odpowiedział: „Jak mam to zrobić? Jeśli pójdę, dowie się o tym Saul i każe mnie zabić”. PAN powiedział: „Weź ze sobą młodą jałowicę i mów: «Przyszedłem złożyć ofiarę PANU». ³Zaprosisz na ceremonię Jessego, a Ja cię pouczę, co masz robić. Namaścisz mi tego, którego ci wskażę”. ⁴Samuel posłuchał PANA i przybył do Betlejem. Starsi z miasta wyszli mu naprzeciw i pełni niepokoju pytali: „Czy twoje przyjście zapowiada pomyślność?”. ⁵ On odrzekł: „Tak. Przyszedłem złożyć ofiarę PANU. Oczyśćcie się i chodźcie ze mną na ceremonię!”.

Samuel poprosił też Jessego i jego synów, aby się oczyścili i przybyli na ceremonię. ⁶ Gdy przyszli, Samuel ujrzał Eliaba i pomyślał: Zapewne stoi przed PANEM Jego pomazaniec. ⁷ Ale PAN mu powiedział: „Nie zwracaj uwagi na jego urodę, ani na wysoki wzrost, gdyż go nie wybrałem. Ja bowiem nie oceniam tak jak ludzie. Ludzie poprzestają na wyglądzie, a PAN patrzy na serce”. ⁸ Jesse zawołał następnie Abinadaba i przedstawił go Samuelowi, który powiedział: „PAN nie wybrał również jego”. ⁹ Potem Jesse przedstawił Szammę. Samuel rzekł: „PAN nie wybrał i jego”. ¹⁰ Tak Jesse przyprowadził do Samuela siedmiu swoich synów, ale Samuel mu odrzekł: „PAN nie wybrał żadnego z nich”.

¹¹ Wtedy Samuel zapytał Jessego: „Czy to już wszyscy młodzieńcy?”. On odpowiedział: „Został jeszcze najmłodszy, który pilnuje owiec”. Samuel rzekł do Jessego: „Poślij kogoś i sprowadź go tutaj, gdyż nie zasiądziemy do uczty ofiarnej, zanim on nie przybędzie”. ¹² Posłał więc Jesse i kazał sprowadzić chłopca. Miał on rude włosy, piękne oczy i miły wygląd. Wtedy PAN powiedział do Samuela: „To jest właśnie on, namaść go na króla!”. ¹³ Samuel więc wyciągnął róg z oliwą i namaścił Dawida pośrodku jego braci. Tego dnia duch PANA owładnął Dawidem. Potem Samuel powrócił do Ramy.

DAWID U SAULA

¹⁴ Tymczasem duch PANA odstąpił od Saula, a opętał go zły duch, którego zesłał PAN. ¹⁵ Wtedy słudzy Saula powiedzieli do niego: „Widzimy, że dręczy cię jakiś zły duch zesłany przez Boga. ¹⁶ Niechże nasz pan coś powie obecnym tu sługom, a znajdziemy kogoś umiejącego grać na cytrze. Kiedy się zdarzy, że z woli Boga zły duch będzie cię dręczył, muzyk zagra na instrumencie i pocieszy cię”. ¹⁷ Saul rzekł: „Dobrze, poszukajcie mi jakiegoś dobrego muzyka i przyprowadźcie go do mnie!”. ¹⁸ Jeden ze sług powiedział: „Poznałem kogoś takiego, syna niejakiego Jessego z Betlejem. Jest to bardzo dobry muzyk, a nadto człowiek znamienity i dzielny wojownik. Potrafi on ładnie mówić i jest przystojny. Co więcej, PAN jest z nim”.

¹⁹ Saul wysłał zatem posłańców i kazał powiedzieć Jessemu: „Przyślij mi Dawida, twojego syna, który jest pasterzem!”. ²⁰ Jesse wziął osła i załadował na niego chleby, skórzany worek wina oraz koźlę. Potem posłał to wszystko przez Dawida Saulowi. ²¹ Kiedy Dawid przybył do Saula i przedstawił mu się, Saul bardzo go pokochał i uczynił swoim giermkiem. ²² Jessemu zaś Saul kazał powiedzieć: „Chcę, żeby Dawid pozostał u mnie, bo bardzo przypadł mi do gustu”. ²³ Odtąd kiedy tylko zły duch, zesłany przez Boga, opanowywał Saula, Dawid brał cytrę i grał na niej. To przynosiło Saulowi ulgę: król uspokajał się i zły duch odstępował od niego.

FILISTYN GOLIAT SZYDZI Z ARMII IZRAELA

Rozdział 17

17 ¹Filistyni zebrali znowu swoje wojska na wojnę: zgromadzili się w Soko w Judzie i rozbili obóz w Efes-Damim, między Soko a Azeką. ²Natomiast Saul i wojsko Izraela zgromadzili się i rozbili obóz w Dolinie Terebintu. Następnie ustawili się w szyku bojowym naprzeciw Filistynów. ³W ten sposób Filistyni i Izraelici stanęli naprzeciwko siebie na dwóch wzgórzach, a między nimi była dolina.

⁴ Wtedy z szeregów filistyńskich wystąpił pewien żołnierz. Pochodził z miasta Gat i nazywał się Goliat. Wzrostu mógł mieć ze sześć łokci i jedną piędź. ⁵ Na głowie miał hełm z brązu, a cały był okryty łuskowym pancerzem z brązu, ważącym pięć tysięcy syklów. ⁶ Na nogach miał jeszcze nagolenice z brązu, a u ramienia brązowy oszczep. ⁷ Miał też włócznię, której drzewce wyglądało jak wał tkacki, a jej połyskujące żelazne ostrze ważyło sześćset syklów. Przed nim szedł giermek i niósł tarczę.

⁸ Goliat zatrzymał się i wołał w stronę żołnierzy izraelskich: „Dlaczego ustawiacie się w szykach bojowych? Przecież ja jestem Filistynem, a wy jesteście sługami Saula, dlatego wybierzcie spośród siebie jednego człowieka, aby stoczył ze mną walkę! ⁹ Jeśli mu się uda pokonać mnie i zabić, my staniemy się waszymi niewolnikami. A jeśli ja go pokonam i zabiję, to wy staniecie się naszymi niewolnikami i będziecie nam służyć”. ¹⁰ Mówił dalej Filistyn: „Ja wyzywam dziś armię Izraela: Przyślijcie mi jakiegoś człowieka, abyśmy mogli walczyć!”. ¹¹ Kiedy Saul i wszyscy jego żołnierze usłyszeli mowę Filistyna, przerazili się i bardzo przelękli.

PRZYBYCIE DAWIDA DO OBOZU

¹² Dawid był synem Jessego, pewnego Efratejczyka z Betlejem judzkiego. Jesse miał ośmiu synów, a kiedy rządził Saul, był już bardzo stary. ¹³ Jego trzej najstarsi synowie byli na służbie u Saula i wyruszyli z nim na wojnę. Pierworodny nazywał się Eliab, młodszy Abinadab, a trzeci Szamma. ¹⁴ Dawid był najmłodszym synem, a trzej najstarsi byli na służbie u Saula. ¹⁵ Dawid raz po raz odchodził od Saula i wracał do swojego ojca do Betlejem, aby paść jego owce.

¹⁶ Filistyn zaś wychodził rano i wieczorem, i tak pojawiał się przez czterdzieści dni.

¹⁷ Pewnego dnia Jesse rzekł do Dawida, swojego syna: „Weź, proszę, efę prażonego ziarna i dziesięć chlebów i prędko zanieś je do obozu twoim braciom! ¹⁸ Weź też dziesięć kawałków sera i ofiaruj dowódcy twoich braci. Zobacz, czy dobrze im się wiedzie, i przynieś mi od nich żołd. ¹⁹ Saul wraz z nimi i całym wojskiem izraelskim walczy z Filistynami w Dolinie Terebintu”. ²⁰ Nazajutrz rano Dawid zostawił owce pod opieką stróża, zabrał wszystko, co miał zanieść braciom, i wyruszył w drogę zgodnie z poleceniem Jessego. Dotarł do obozu, gdy wojsko wyruszało do natarcia, wydając bojowe okrzyki. ²¹ Wojska Izraelitów i Filistynów stanęły naprzeciwko siebie gotowe do walki. ²² Dawid zostawił swoje rzeczy pod opieką stróża i pobiegł na pole bitwy. Odnalazł swych braci i zapytał ich, jak się im powodzi.

²³ Dawid właśnie z nimi rozmawiał, kiedy z szeregów filistyńskich wystąpił Goliat, Filistyn z Gat, i powtórzył jak zwykle wyzwanie na pojedynek. Dawid tego wysłuchał. ²⁴ Wszyscy wojownicy izraelscy cofnęli się, gdy ujrzeli tego człowieka, gdyż bardzo się bali. ²⁵ Ktoś z Izraelitów powiedział: „Widzicie tego człowieka, jak wychodzi? Otóż wychodzi on, aby urągać wojsku Izraela. Jeżeli ktoś go zabije, otrzyma od króla wielkie bogactwa, dostanie za żonę córkę królewską i zwolnienie całej swojej rodziny od danin, jakie obowiązują w Izraelu”. ²⁶ Dawid spytał stojących wokoło żołnierzy: „Jaką nagrodę dostanie ten, który zabije tego Filistyna i zdejmie hańbę z Izraela? Bo kimże jest ten nieobrzezany Filistyn, że uwłacza wojskom Boga żyjącego!”. ²⁷ Żołnierze powiedzieli mu dokładnie to samo: „Tak a tak wynagrodzą tego, kto zabije Filistyna”.

²⁸ Najstarszy brat Dawida, Eliab, usłyszał, jak rozmawiał on z żołnierzami. Rozgniewał się na Dawida i zawołał: „Po co tu przyszedłeś i pod czyją opieką zostawiłeś tych parę owiec na pustkowiu? W swoim zarozumialstwie i w przewrotności swojego serca przychodzisz pooglądać sobie wojnę!”. ²⁹ Dawid odparł: „Czy robię coś złego? Przecież tylko pytam”. ³⁰ Odszedł więc od niego i kogoś innego zapytał o to samo. Zadawał to samo pytanie, a wszyscy mu odpowiadali tak samo jak poprzednio. ³¹ Rozmowy, jakie prowadził Dawid, stały się głośne. Dowiedział się o nich również Saul, który natychmiast wezwał Dawida do siebie.

ZWYCIĘSTWO DAWIDA

³² Dawid rzekł do Saula: „Niechaj król nie traci ducha z powodu tego Filistyna! Twój sługa pójdzie i stoczy z nim walkę”. ³³ Saul odrzekł Dawidowi: „Nie możesz walczyć z tym Filistynem. Przecież ty jesteś jeszcze dzieckiem, a on żołnierzem ćwiczonym od młodości”. ³⁴ Na to Dawid tak odpowiedział: „Kiedy strzegłem owiec u swojego ojca, zdarzyło się nieraz, że przychodził lew albo niedźwiedź i porywał owieczkę ze stada. ³⁵ Wtedy biegłem za nim i zabijałem go, a owieczkę wyrywałem z jego paszczy. A gdy się rzucał na mnie, chwytałem go za gardziel, zadawałem cios i zabijałem go. ³⁶ W ten sposób zabijałem zarówno lwa, jak i niedźwiedzia. To samo zrobię z tym nieobrzezanym Filistynem, za to, że wyszydzał wojska Boga żyjącego”. ³⁷ Dawid dodał jeszcze: „PAN, który mnie wyrywał z łap lwa czy niedźwiedzia, wybawi mnie również z mocy tego Filistyna”. Wtedy Saul powiedział Dawidowi: „Idź więc, a PAN niech będzie z tobą!”.

³⁸ Saul dał Dawidowi swoją zbroję: nałożył mu na głowę hełm z brązu i ubrał go w pancerz. ³⁹ Dawid przypasał sobie jeszcze miecz Saula i spróbował się w tym poruszać, ale nie mógł, gdyż nie był do tego przyzwyczajony. Wtedy powiedział Saulowi: „Nie potrafię w tym chodzić, bo nie mam wprawy”. Dawid zdjął więc to wszystko z siebie. ⁴⁰ Wziął natomiast do ręki swój kij i poszedł sobie wybrać pięć gładkich kamieni z potoku. Następnie włożył je do swojej torby pasterskiej, wziął procę do ręki i ruszył naprzeciw Filistyna.

⁴¹ Tymczasem Filistyn, poprzedzany przez giermka niosącego tarczę, też ruszył i zaczął się przybliżać do Dawida. ⁴² Filistyn przyjrzał się Dawidowi i wzgardził nim, gdyż Dawid był chłopcem o rudej czuprynie i miłym wyglądzie. ⁴³ Filistyn zawołał w stronę Dawida: „Czy masz mnie za psa, że idziesz do mnie z kijem?”. I złorzeczył Dawidowi w imię filistyńskich bogów. ⁴⁴ Filistyn wołał jeszcze: „Chodź do mnie, a dam twoje ciało na żer drapieżnym ptakom i dzikim zwierzętom!”. ⁴⁵ Dawid odrzekł Filistynowi: „Ty idziesz przeciwko mnie z mieczem, włócznią i oszczepem. Ja zaś idę przeciw tobie w imię PANA Zastępów, Boga wojsk izraelskich, któremu urągałeś. ⁴⁶ Dzisiaj PAN wyda cię w moje ręce: zabiję cię i zetnę ci głowę. Twojego trupa i trupy żołnierzy filistyńskich dam dziś na żer drapieżnym ptakom i dzikim zwierzętom. W ten sposób cały świat pozna, że Bóg jest w Izraelu. ⁴⁷ I pozna całe to zgromadzenie, że PAN nie potrzebuje miecza ani włóczni, aby odnieść zwycięstwo. W rzeczywistości to On jest PANEM tej wojny i On wyda was w nasze ręce”. ⁴⁸ Wtedy Filistyn zaczął przybliżać się coraz bardziej do Dawida, który też przyspieszył i pobiegł w stronę Filistyna. ⁴⁹ Dawid wsunął rękę do torby, wyjął stamtąd kamień i wystrzelił. Trafił Filistyna tak, że kamień utkwił w jego czole i Filistyn upadł twarzą na ziemię.

⁵⁰ Tak to Dawid zwyciężył Filistyna za pomocą procy i kamienia: uderzył Filistyna i zabił go, chociaż nie miał miecza w ręce. ⁵¹ Następnie Dawid podbiegł do Filistyna, wyciągnął jego miecz z pochwy i odciął mu głowę. Gdy Filistyni zobaczyli, że zginął bohater, rzucili się do ucieczki. ⁵² Wówczas żołnierze Izraela i Judy wznieśli okrzyki bojowe i zaczęli ścigać Filistynów aż do bram Gat i Ekronu. Trupy Filistynów usłały drogę od Szaarim do Gat i Ekronu. ⁵³ Kiedy Izraelici wracali z pościgu, złupili obóz Filistynów. ⁵⁴ Dawid zabrał głowę Filistyna, aby ją zanieść do Jerozolimy, a jego zbroję złożył w swoim namiocie.

PRZEDSTAWIENIE DAWIDA SAULOWI

⁵⁵ Spoglądając na Dawida, wyruszającego na spotkanie z Filistynem, Saul zapytał dowódcę swojego wojska: „Abnerze, czyim synem jest ten chłopiec?”. Abner odpowiedział: „Na twoje życie, królu, nie wiem!”. ⁵⁶ Król rozkazał: „Więc spróbuj się dowiedzieć, czyim synem jest ten młodzieniec!”. ⁵⁷ Kiedy więc Dawid powrócił po zabiciu Filistyna, Abner go przywołał i zaprowadził do Saula. Dawid trzymał jeszcze w ręce głowę Filistyna. ⁵⁸ Wtedy Saul go zapytał: „Czyim jesteś synem, chłopcze?”. Dawid odpowiedział: „Jestem synem twojego sługi, Jessego Betlejemity”.

PRZYJAŹŃ DAWIDA I JONATANA

Rozdział 18

18 ¹Gdy Dawid kończył swą rozmowę z Saulem, Jonatan poczuł ogromną sympatię do Dawida, co więcej, pokochał go jak siebie samego. ²Tego dnia Saul zatrzymał Dawida u siebie i nie pozwolił mu wrócić do domu swojego ojca. ³Jonatan zawarł z Dawidem przymierze, bo kochał go jak siebie samego. ⁴Dlatego Jonatan zdjął swój płaszcz i podarował go Dawidowi. Ofiarował mu też swój strój wojskowy, a nadto miecz, łuk i pas. ⁵Dawid z powodzeniem odbywał wszelkie wyprawy, na jakie Saul go wysyłał. Saul więc mianował go dowódcą wojska, a on zyskał sobie przychylność zarówno żołnierzy, jak i urzędników Saula.

SAUL ZWRACA SIĘ PRZECIW DAWIDOWI

⁶ Kiedy po zabiciu Filistyna przez Dawida wojsko wracało do domu, kobiety ze wszystkich miast Izraela wychodziły na spotkanie z królem Saulem. Radośnie śpiewały i tańczyły przy dźwięku bębenków i cymbałów. ⁷ Kobiety wznosiły chóralnie radosne okrzyki:

„Saul pobił tysiące nieprzyjaciół,

a Dawid pobił ich dziesiątki tysięcy!”.

⁸ Saul bardzo się rozgniewał, gdyż nie spodobały mu się te śpiewy. Pomyślał sobie bowiem: „Dawidowi przyznają dziesiątki tysięcy, a mnie przyznają tysiące. Jeszcze mu tylko królestwa brakuje!”. ⁹ Od tego czasu Saul patrzył na Dawida z zazdrością.

¹⁰ Następnego dnia zły duch, zesłany przez Boga, opanował Saula, który zaczął się dziwnie poruszać po swoim domu. Dawid grał na cytrze jak w inne dni, a Saul trzymał w ręce włócznię. ¹¹ Nagle Saul uniósł włócznię, myśląc sobie: „Przygwożdżę Dawida do ściany!”. Dawid jednak dwa razy uniknął jego ciosów.

¹² Wtedy Saul zaczął się bać Dawida, bo PAN był z Dawidem, a Saula opuścił. ¹³ Dlatego oddalił Dawida, ustanawiając go dowódcą nad tysiącem żołnierzy. Od tego czasu Dawid dowodził swoim oddziałem ¹⁴ i udawało mu się wszystko, co robił, gdyż PAN był z nim. ¹⁵ Saul patrzył na to niezwykłe powodzenie Dawida i tym bardziej się go bał. ¹⁶ Wszyscy zaś Izraelici i Judejczycy kochali Dawida za to, że dowodził ich wyprawami.

DAWID ZOSTAJE ZIĘCIEM KRÓLEWSKIM

¹⁷ Pewnego razu Saul zwrócił się do Dawida: „To jest Merab, moja najstarsza córka. Dam ci ją za żonę, jeśli tylko okażesz się dzielny i będziesz prowadził wojny PANA!”. Saul bowiem tak sobie pomyślał: „Po co to ja mam się rozprawiać z Dawidem? Czy nie mogę tego zrobić rękami Filistynów?”. ¹⁸ Dawid odpowiedział Saulowi: „Kimże ja jestem i czym jest w Izraelu rodzina i ród mojego ojca, abym miał zostać zięciem królewskim?”. ¹⁹ Gdy jednak nadszedł czas oddania Merab Dawidowi za żonę, Saul dał ją Adrielowi z Mechola. ²⁰ Natomiast Mikal, druga córka Saula, zakochała się w Dawidzie. Saul dowiedział się o tej sprawie, ucieszył się ²¹ i pomyślał sobie: „Dam mu ją za żonę, a ona stanie się dla niego pułapką i wyda go w ręce Filistynów”. Tak więc Saul po raz drugi powiedział Dawidowi: „Dziś możesz zostać moim zięciem”.

²² Tymczasem Saul polecił swoim ministrom: „Tak mówcie poufnie do Dawida: «Podobasz się królowi, a wszyscy jego słudzy cię kochają. Zostań więc zięciem królewskim»”. ²³ Ministrowie Saula kładli więc do głowy Dawidowi takie właśnie rzeczy. Dawid im odpowiedział: „Czy wam się zdaje, że to błaha rzecz zostać zięciem królewskim? Przecież jestem człowiekiem biednym i nic nieznaczącym”. ²⁴ Ministrowie poszli do Saula i powtórzyli mu wszystko, co powiedział Dawid. ²⁵ Saul im polecił: „Powiedzcie Dawidowi: Król nie oczekuje od ciebie innego okupu jak stu napletków Filistynów. Tak wykona swą zemstę na nieprzyjaciołach króla”. W rzeczywistości Saul liczył na to, że Dawid wpadnie w ręce Filistynów.

²⁶ Kiedy ministrowie Saula przedłożyli te słowa Dawidowi, uznał on, że dobrze będzie zostać zięciem królewskim. Zanim upłynął wyznaczony termin, ²⁷ Dawid wyprawił się ze swoimi żołnierzami i zabił dwustu mężczyzn filistyńskich. Przyniósł ich napletki i w dokładnej liczbie wręczył je Saulowi, aby zostać zięciem królewskim. Wtedy Saul oddał mu swą córkę Mikal za żonę. ²⁸ Dla Saula stało się oczywiste, że PAN jest z Dawidem i że Mikal, jego własna córka, go kocha. ²⁹ Dlatego Saul coraz bardziej bał się Dawida i stał się jego nieprzejednanym wrogiem.

³⁰ W owym czasie wodzowie filistyńscy znowu urządzali wyprawy. W każdej z bitew Dawidowi wiodło się lepiej niż innym dowódcom Saula. Toteż jego imię stało się bardzo sławne.

JONATAN WSTAWIA SIĘ ZA DAWIDEM

Rozdział 19

19 ¹Saul powiadomił swojego syna Jonatana oraz wszystkich ministrów o zamiarze zabicia Dawida. Ale Jonatan, syn Saula, który darzył Dawida wielką przyjaźnią, ²dał znać Dawidowi: „Saul, mój ojciec, chce cię zabić. Proszę cię, znajdź sobie jakieś bezpieczne miejsce, ukryj się w nim i czuwaj do jutrzejszego poranka! ³Ja natomiast wyjdę z moim ojcem i zatrzymam się z nim w polu, gdzie ty się będziesz ukrywał. Będę rozmawiał z ojcem o tobie i jeśli czegoś się dowiem, to ci powtórzę”.

⁴ Jonatan więc wychwalał zalety Dawida wobec Saula, swojego ojca, a potem powiedział: „Niech król nie grzeszy przeciw Dawidowi, swojemu słudze! On bowiem nie wykroczył przeciwko tobie; przeciwnie, działał zawsze na twoją korzyść. ⁵ On przecież wystawił na niebezpieczeństwo swoje życie, on zabił Filistyna, to dzięki niemu PAN pozwolił Izraelowi odnieść tak wielkie zwycięstwo. Ty to widziałeś i cieszyłeś się. Dlaczego więc miałbyś stać się winnym przelania krwi niewinnego i zabić Dawida bez żadnego powodu?”. ⁶ Saul dał się przekonać wywodom Jonatana i złożył mu przysięgę: „Na życie PANA, Dawid nie będzie skazany na śmierć!”. ⁷ Wtedy Jonatan odszukał Dawida, opowiedział mu całą tę rozmowę i przyprowadził go do Saula. Dawid podjął na nowo służbę u Saula, tak jak poprzednio.

MIKAL OCALA DAWIDA

⁸ Znowu wybuchła wojna. Dawid wyruszył do walki przeciw Filistynom i zadał im tak wielką klęskę, że musieli przed nim uciekać.

⁹ Pewnego dnia zły duch, zesłany przez PANA, owładnął Saulem, gdy ten siedział w swojej komnacie z włócznią w ręce. Dawid przygrywał na cytrze. ¹⁰ Jednym rzutem włóczni Saul usiłował przygwoździć Dawida do ściany, ale Dawid się uchylił i włócznia utkwiła w ścianie. Dawid więc zbiegł tej samej nocy, aby się ratować. ¹¹ Saul posłał ludzi, aby otoczyli dom Dawida i zabili go przed końcem nocy. Ale Mikal, żona Dawida, uprzedziła męża: „Jeśli nie ocalisz swojego życia tej nocy, jutro będziesz martwy!”. ¹² Wtedy Mikal spuściła Dawida z okna. On rzucił się do ucieczki i tak uratował życie.

¹³ Następnie Mikal wzięła rodzinnego bożka i ułożyła go w łóżku Dawida, naciągnęła na głowę zasłonę z koziej sierści i przykryła wszystko narzutą. ¹⁴ Kiedy więc przyszli posłańcy Saula, żeby pojmać Dawida, Mikal im powiedziała: „On jest chory”. ¹⁵ Saul więc posłał powtórnie ludzi z poleceniem: „Znajdźcie Dawida i przynieście mi go w łóżku, abym mógł go zabić!”. ¹⁶ Kiedy przyszli posłańcy, w łóżku Dawida znaleźli bożka i zasłonę z koziej sierści zaciągniętą na głowę. ¹⁷ Saul zapytał swoją córkę Mikal: „Dlaczego mnie oszukałaś? Dlaczego pomogłaś umknąć mojemu wrogowi?”. Mikal mu odpowiedziała: „To on mi rozkazał: «Wypuść mnie, bo jeśli nie, to cię zabiję!»”.

DAWID CHRONI SIĘ U SAMUELA

¹⁸ Dawid tymczasem schronił się w bezpiecznym miejscu. Potem przybył do Samuela, do Ramy i opowiedział mu, jak Saul z nim postąpił. Wtedy obaj wyruszyli w drogę i zatrzymali się w Najot. ¹⁹ Doniesiono Saulowi: „Dawid znajduje się w Najot koło Ramy”. ²⁰ Saul posłał znowu ludzi, aby pochwycili Dawida. Kiedy tu przybyli i zobaczyli zgromadzenie proroków z Samuelem na czele w uniesieniu prorockim, duch Boży opanował też ich samych i oni również zaczęli prorokować. ²¹ Gdy doniesiono o tym Saulowi, wysłał innych ludzi, ale oni też wpadli w uniesienie prorockie. Saul wysłał jeszcze trzecią grupę posłańców, ale i oni wpadli w uniesienie prorockie.

²² Wtedy Saul osobiście wybrał się do Ramy. Gdy przyszedł do wielkiej studni w Seku, zapytał: „Gdzie się znajdują Samuel i Dawid?”. Ktoś mu powiedział: „Są w Najot, blisko Ramy”. ²³ Udał się więc do Najot koło Ramy, ale i jego samego ogarnął duch Boży i w takim uniesieniu prorockim przyszedł do Najot koło Ramy. ²⁴ Jak inni, tak i on zrzucił z siebie ubranie i sam prorokował w obecności Samuela, potem padł nagi na ziemię i tak pozostał przez cały ten dzień i najbliższą noc. Stąd też to powstało powiedzenie: „Czy i Saul między prorokami?”.

JONATAN PRZYSIĘGA DAWIDOWI PRZYJAŹŃ

Rozdział 20

20 ¹Wtedy Dawid zbiegł z Najot koło Rama i udał się do Jonatana. Gdy przyszedł do niego, powiedział: „Co ja takiego zrobiłem, czym zgrzeszyłem lub czym wykroczyłem przeciw twojemu ojcu, że czyha na moje życie?”. ²Jonatan mu odpowiedział: „W żadnym wypadku! Nie umrzesz! Mój ojciec nie robi nic bez powiadomienia mnie o tym. Dlaczego więc miałby zataić przede mną ten właśnie zamiar? To niemożliwe!”. ³Lecz Dawid przysięgał mu i mówił: „Twój ojciec dobrze wie o naszej przyjaźni. Dlatego pomyślał sobie: «Nie musi o tym wiedzieć Jonatan, aby się nie zamartwiał». Ale na życie PANA i na twoje życie, zapewniam cię, że od śmierci dzieli mnie tylko jeden krok!”. ⁴Jonatan odpowiedział Dawidowi: „Czegokolwiek sobie zażyczysz, zrobię to dla ciebie!”. ⁵Dawid mu odparł: „Jutro świętujemy nów księżyca i powinienem zasiadać z królem przy stole. Pozwól mi jednak schronić się w polu aż do pojutrzejszego wieczora. ⁶Jeśli twój ojciec zechce mnie zobaczyć, ty mu powiesz: «Usilnie prosił mnie Dawid, aby mógł pójść do Betlejem, swojego miasta, gdyż tam jego rodzina składa doroczną ofiarę». ⁷Jeśli powie: «Dobrze», będzie to znaczyło, że nic mi nie grozi. Jeżeli jednak wybuchnie gniewem, będziesz miał dowód, że najgorsze zostało postanowione! ⁸Będziesz więc mógł dochować wierności twojemu słudze, gdyż związaliśmy się przyjaźnią w imię PANA. Zresztą, jeśli w czymkolwiek zawiniłem, to raczej sam mnie zabij, zamiast mnie prowadzić do twojego ojca”. ⁹Jonatan odpowiedział: „Przenigdy! Jeśli się tylko dowiem, że mój ojciec postanowił wobec ciebie coś złego, to zaraz ci o tym powiem”. ¹⁰Dawid powiedział do Jonatana: „Oby tylko ktoś mógł przynieść mi wiadomość, jeśli twój ojciec da ci niepomyślną odpowiedź”. ¹¹Jonatan powiedział do Dawida: „Wyjdźmy na zewnątrz!”. I wyszli obaj w pole. ¹²Wtedy Jonatan powiedział Dawidowi: „Na życie PANA, Boga Izraela! Przyrzekam ci, że o tej porze jutro lub pojutrze wybadam mojego ojca w twojej sprawie. Jeśli się okaże, że jest dobrze nastawiony do ciebie, nie będę do ciebie nikogo posyłał, ani ci niczego przekazywał. ¹³Niech PAN mnie ciężko ukarze, jeśli nie dam ci znać, gdyby mój ojciec postanowił coś złego przeciw tobie. Wtedy cię odprawię i pójdziesz sobie bez żadnych przeszkód. Niech PAN będzie z tobą, jak był z moim ojcem! ¹⁴A potem, jeśli pozostanę przy życiu, postępuj ze mną według dobroci PANA! Jeśli zaś umrę, ¹⁵nie odmawiaj twojej dobroci moim potomkom na zawsze, nawet kiedy PAN wygubi wszystkich twoich nieprzyjaciół z powierzchni ziemi”. ¹⁶I zawarł Jonatan przymierze z domem Dawida, życząc mu, aby PAN dokonał zemsty na wrogach Dawida! ¹⁷Jonatan jeszcze raz przysiągł Dawidowi swoją przyjaźń, bo kochał go z całego serca.

JONATAN ORGANIZUJE UCIECZKĘ DAWIDA

¹⁸ Jonatan powiedział Dawidowi: „Jutro nów księżyca. Zauważą, że cię nie ma, gdyż twoje miejsce będzie puste. ¹⁹ Przeczekaj trzy dni, a potem idź do miejsca, w którym niegdyś się ukrywałeś, i bądź w pobliżu kamienia Haezel. ²⁰ Ja zaś wystrzelę trzy strzały w jego kierunku, celując do tarczy. ²¹ Zaraz potem wyślę chłopca z poleceniem, aby odszukał strzały. Jeśli zawołam: Patrz, strzały nie są tak daleko, wróć i pozbieraj je!, to będzie znaczyć, że możesz powrócić, gdyż jesteś bezpieczny i nic ci nie grozi. Przysięgam na życie PANA! ²² Jeżeli jednak powiem do młodzieńca: Strzały są dalej niż stoisz!, wtedy uciekaj, bo PAN chce, abyś zniknął. ²³ PAN zaś niech będzie na zawsze świadkiem tego, co sobie wzajemnie przyrzekliśmy”. ²⁴ Dawid więc poszedł poszukać sobie kryjówki w polu.

Kiedy nadszedł nów księżyca, król zasiadł przy stole do ucztowania. ²⁵ Jak to było w zwyczaju, król zajął miejsce na krześle przy ścianie, dowódca Abner usiadł obok niego, Jonatan naprzeciwko i jedynie miejsce Dawida pozostało puste. ²⁶ Saul nie powiedział tego dnia ani słowa, gdyż myślał sobie: „Dawid nie mógł przyjść przez jakiś przypadek, najpewniej z powodu nieczystości”.

²⁷ Ale nazajutrz, drugiego dnia świątecznego, gdy miejsce Dawida znowu było puste, Saul spytał Jonatana, swojego syna: „Dlaczego nie przyszedł na ucztę syn Jessego ani wczoraj, ani dzisiaj?”. ²⁸ Jonatan odpowiedział: „Dawid prosił mnie usilnie, abym pozwolił mu pójść do Betlejem. ²⁹ Mówił mi: «Pozwól mi pójść do mojego miasta, gdyż moja rodzina obchodzi święto i mój brat bardzo nalegał, abym przybył. Jeśli więc jesteś mi życzliwy, to niech będzie mi wolno pójść i spotkać się z moimi krewnymi!». Dlatego to Dawid nie przyszedł do królewskiego stołu”. ³⁰ Saul bardzo się rozgniewał na Jonatana i rzekł do niego: „Synu buntowniczy! Wiem, że zaprzyjaźniłeś się z synem Jessego na twoją hańbę i na hańbę nagości twojej matki! ³¹ Ale uważaj, bo jak długo chodzi po ziemi syn Jessego, nie jesteś bezpieczny ani ty, ani twoje królestwo. Teraz więc poślij po niego i sprowadź go, gdyż powinien umrzeć”. ³² Jonatan odpowiedział: „Dlaczego ma umrzeć? Cóż złego uczynił?”. ³³ Wtedy Saul rzucił w niego włócznią, chcąc go przebić. Jonatan więc zrozumiał, że jego ojciec nieodwołalnie postanowił zabić Dawida. ³⁴ Rozgniewał się Jonatan i wstał od stołu. W tym drugim dniu nowiu księżyca nie wziął niczego do ust, gdyż bardzo się martwił z powodu Dawida, którego Saul tak znieważył.

POŻEGNANIE JONATANA Z DAWIDEM

³⁵ Nazajutrz rano Jonatan wyszedł w pole, na miejsce ustalone z Dawidem. Towarzyszył mu młody sługa. ³⁶ Jonatan powiedział chłopcu: „Pobiegnij naprzód! Będziesz zbierał strzały, które ja wystrzelę”. Kiedy chłopiec pobiegł, Jonatan wypuścił strzałę, która poszybowała nad nim. ³⁷ Skoro chłopiec dochodził do miejsca, gdzie spadła strzała wystrzelona przez Jonatana, zawołał on w kierunku chłopca: „Czy strzała nie jest dalej, niż miejsce, w którym stoisz?”. ³⁸ Jonatan dodał: „Żwawo, chłopcze, pospiesz się, nie stój!”. Chłopiec odnalazł strzałę i powrócił do swojego pana. ³⁹ Chłopiec nie miał pojęcia o całej sprawie, gdyż tylko Jonatan i Dawid byli w nią wtajemniczeni. ⁴⁰ Jonatan oddał swój łuk i strzały chłopcu i powiedział: „Idź, odnieś to do miasta!”. ⁴¹ Kiedy chłopiec poszedł, Dawid podniósł się od strony kopca, a następnie trzy razy pokłonił się głęboko, aż do samej ziemi. Potem ucałowali się wzajemnie i razem bardzo płakali. ⁴² W końcu Jonatan rzekł do Dawida: „Idź w pokoju! Niech się stanie to, co sobie przysięgliśmy w imię PANA, mówiąc: PAN będzie świadkiem między mną a tobą, między moim potomstwem a twoim potomstwem na wieki”.

Rozdział 21

21 ¹Wtedy Dawid odszedł, a Jonatan powrócił do miasta.

DAWID POSILA SIĘ POŚWIĘCONYM CHLEBEM

² Dawid przybył do Nob, do kapłana Achimeleka. Ten, pełen niepokoju, wyszedł mu na spotkanie i zapytał: „Dlaczego jesteś sam i nikogo z tobą nie ma?”. ³ Dawid mu odpowiedział: „Król powierzył mi pewną sprawę i przykazał: «Niech nikt nic nie wie o misji, którą ci powierzyłem i z którą cię wyprawiam». Z tego powodu ustaliłem spotkanie z żołnierzami w pewnym miejscu. ⁴ A teraz, czy masz pod ręką coś do jedzenia? Daj mi jakieś pięć chlebów albo cokolwiek znajdziesz!”. ⁵ Kapłan odpowiedział Dawidowi: „Nie mam pod ręką zwyczajnego chleba, lecz tylko chleb poświęcony. Mógłbym ci go dać, ale czy twoi towarzysze powstrzymali się przynajmniej od kobiet?”. ⁶ Dawid odpowiedział: „Tak, zabronione jest nam współżycie z kobietami jak zawsze, kiedy wyruszamy na wyprawę. Dlatego ciała moich towarzyszy są święte, choć to zwyczajna wyprawa. Oczywiście, że dzisiaj ich ciała są święte”. ⁷ Wtedy kapłan dał Dawidowi chleb poświęcony, bo żadnego innego chleba nie było. Były to chleby ofiarowane PANU, które zabrano z domu Bożego, aby je wymienić na chleby świeże.

⁸ W owym dniu był tam, w domu PANA, pewien sługa Saula. Był to Edomita imieniem Doeg, zwierzchnik pasterzy Saula.

⁹ Dawid spytał jeszcze Achimeleka: „Czy nie ma tu gdzieś pod ręką włóczni albo miecza? Sprawa królewska jest bowiem bardzo pilna i nie zdążyłem zabrać ze sobą ani miecza, ani żadnej innej broni”. ¹⁰ Na to kapłan odpowiedział: „Jest tu miecz Goliata, Filistyna, którego zabiłeś w Dolinie Terebintu. Jest owinięty w sukno i schowany za efodem. Jeśli chcesz go sobie wziąć, to bierz, bo niczego innego poza nim tutaj nie ma”. Dawid rzekł: „Nie ma nic równie dobrego. Daj mi go!”.

DAWID UCIEKA DO KRÓLA AKISZA

¹¹ Tego samego dnia Dawid wybrał się w drogę, wciąż uciekając przed Saulem, i przybył do Akisza, króla Gat. ¹² Wtedy słudzy Akisza odezwali się do swojego pana: „Czyż nie jest to Dawid, król ziemi izraelskiej? Czy to nie o nim kobiety śpiewają wśród tańców tę pieśń:

«Saul pobił tysiące nieprzyjaciół,

a Dawid pobił ich dziesiątki tysięcy»?”.

¹³ Dawid wziął sobie głęboko do serca te słowa i poczuł wielki lęk przed królem Gat, Akiszem. ¹⁴ Zaczął wobec Filistynów udawać obłąkanego i zachowywać się jak szalony: bębnił na drzwiach bramy i miał zaślinioną brodę.

¹⁵ Akisz odezwał się do swych dworzan: „Przecież widzicie, że to człowiek szalony! Po co przyprowadziliście go do mnie? ¹⁶ Czy mi brakuje szaleńców? Czy po to przyprowadziliście kogoś takiego, żeby przede mną wyczyniał szaleństwa? Czy ktoś taki ma wejść do mojego domu?”.

DAWID PRZYWÓDCĄ UCIŚNIONYCH

Rozdział 22

22 ¹Po tym zajściu Dawid opuścił Gat i schronił się w pieczarze Adullam. Gdy dowiedzieli się o tym jego bracia i bliscy, dołączyli tam do niego. ²Co więcej, różni ludzie pokrzywdzeni, zadłużeni oraz inni niezadowoleni, w liczbie około czterystu, zgromadzili się przy nim, a on stał się ich przywódcą.

³ Stamtąd Dawid wyruszył do Mispy w Moabie i powiedział do króla Moabu: „Pozwól, aby mój ojciec i matka pozostali tutaj do czasu, gdy poznam, jaka jest wola Boża względem mnie”. ⁴ Dawid więc przyprowadził ich na dwór króla Moabu i mieszkali tam przez cały czas, kiedy Dawid przebywał w miejscu niedostępnym.

⁵ Pewnego dnia prorok Gad powiedział do Dawida: „Nie siedź w tym niedostępnym miejscu, ale niezwłocznie wróć do ziemi judzkiej!”. Dawid więc wyruszył i zaszył się w lesie Cheret.

EDOMITA DOEG ZDRADZA ACHIMELEKA

⁶ Saul dowiedział się, że wytropiono Dawida i jego ludzi. Król był wtedy w Gibea, na wzgórzu, siedział w cieniu tamaryszka i w ręku trzymał włócznię. Wszyscy jego słudzy stali wokół niego. ⁷ Wtedy Saul tak do nich przemówił: „Posłuchajcie uważnie, wy, Beniaminici! Czy sądzicie, że syn Jessego da wam wszystkim pola i winnice, że was wszystkich ustanowi tysiącznikami i setnikami? ⁸ Czy to dlatego sprzysięgliście się wszyscy przeciwko mnie? Czy dlatego nikt mnie nie powiadomił, że mój syn sprzymierzył się z synem Jessego? Nikt z was nie martwi się o mnie! Nikt mnie nie przestrzegł, że mój syn zbuntował przeciwko mnie mojego sługę, aby czyhał na mnie, jak to dzisiaj ma miejsce!”. ⁹ Na to odezwał się Edomita Doeg, zwierzchnik sług Saula: „Widziałem syna Jessego, jak przybył do Nob, do Achimeleka, syna Achituba. ¹⁰ Achimelek radził się PANA w jego sprawie, zaopatrzył go w jedzenie, a nadto oddał mu miecz Goliata Filistyna”.

ZAMORDOWANIE KAPŁANÓW Z NOB

¹¹ Wtedy Saul kazał wezwać kapłana Achimeleka, syna Achituba, jak i wszystkich członków jego rodu, którzy byli kapłanami w Nob. I wszyscy stawili się u króla. ¹² Saul powiedział do Achimeleka: „Posłuchaj, synu Achituba!”. Ten odrzekł: „Oto jestem, mój panie!”. ¹³ Saul rzekł: „Dlaczego sprzysięgliście się przeciw mnie, ty i syn Jessego? Dałeś mu jedzenie i miecz i jeszcze radziłeś się Boga w jego sprawie, aby powstał przeciwko mnie i czyhał na mnie, jak to dzisiaj ma miejsce!”. ¹⁴ Achimelek odpowiedział: „Czy jest wśród wszystkich twoich sług ktoś tak wierny jak Dawid? On jest zięciem królewskim, dowódcą straży przybocznej, on jest bardzo szanowany w twoim pałacu. ¹⁵ Czy to dziś po raz pierwszy radziłem się Boga w jego sprawie? Przecież nie! Niech król nie przypisuje swojemu słudze i całemu rodowi mego ojca takiej rzeczy, gdyż twój sługa nic nie wiedział o tym wszystkim, nie miał o tym najmniejszego pojęcia!”. ¹⁶ Król odrzekł: „Achimeleku, musisz umrzeć, ty i cała twoja rodzina!”.

¹⁷ Następnie król zwrócił się do straży przybocznej: „Idźcie i zabijcie kapłanów PANA, gdyż oni udzielili wsparcia Dawidowi. Wiedzieli, że Dawid jest zbiegiem, ale nie donieśli mi o tym”. Żaden ze sług królewskich nie odważył się jednak podnieść ręki na kapłanów PANA. ¹⁸ Wtedy król rzekł do Doega: „Idź ty i zabij tych kapłanów!”. Edomita Doeg wystąpił i własną ręką zabił kapłanów. W owym dniu zostało zabitych osiemdziesięciu pięciu mężczyzn uprawnionych do noszenia szat kapłańskich.

¹⁹ Saul skazał na zagładę również miasto kapłańskie Nob: pozabijał mieczem mężczyzn i kobiety, dzieci i niemowlęta, nawet woły, osły i owce. ²⁰ Jeden tylko syn Achimeleka Abiatar, wnuk Achituba, zdołał się uratować i schronił się u Dawida. ²¹ Powiedział on Dawidowi, że Saul wymordował kapłanów PANA. ²² Dawid rzekł do niego: „Tamtego dnia zauważyłem, że Edomita Doeg był w Nob. Pomyślałem więc, że z pewnością doniesie o wszystkim Saulowi. Tak więc to ja jestem odpowiedzialny za śmierć wszystkich twoich bliskich. ²³ Ale teraz pozostań przy mnie i nie bój się niczego! Jeden wróg czyha tak na moje, jak i twoje życie. Przy mnie będziesz bezpieczny”.

DAWID RADZI SIĘ PANA W SPRAWIE KEILI

Rozdział 23

23 ¹Pewnego dnia ktoś doniósł Dawidowi: „Filistyni oblegają Keilę i rabują zapasy zboża”. ²Dawid więc radził się PANA: „Czy mam wyruszyć i uderzyć na tych Filistynów?”. PAN mu odpowiedział: „Ruszaj! Pobijesz Filistynów i ocalisz Keilę!”. ³Ale towarzysze Dawida mówili do niego: „Już tutaj, w Judzie, żyjemy pełni strachu! O ile bardziej będziemy musieli się bać, jeśli udamy się do Keili, aby bić się z oddziałami Filistynów!”. ⁴Dawid po raz drugi radził się PANA, a PAN odpowiedział podobnie: „Wypraw się niezwłocznie do Keili, gdyż Ja wydam Filistynów w twoje ręce”. ⁵Wyruszył więc Dawid i jego ludzie do Keili i pobili Filistynów. Dawid zadał im wielką klęskę i zabrał ich trzody. W ten sposób Dawid ocalił mieszkańców Keili.

⁶ Gdy się wyprawiał na Keilę, Abiatar, syn Achimeleka, który schronił się u niego, wziął ze sobą efod.

POŚCIG SAULA UDAREMNIONY

⁷ Saul dowiedział się, że Dawid wszedł do Keili. Wtedy Saul powiedział: „Wydał go Bóg w moje ręce, gdyż po tym jak wszedł do miasta, które ma bramy i zasuwy, znalazł się w pułapce”. ⁸ Saul zebrał całą armię i wyruszył do Keili, aby otoczyć Dawida i jego ludzi. ⁹ Dawid zdał sobie sprawę, że Saul knuje coś złego przeciw niemu. Rozkazał więc kapłanowi Abiatarowi: „Przynieś tu efod!”. ¹⁰ Wtedy Dawid tak się modlił: „PANIE, Boże Izraela, twój sługa dowiedział się, że Saul zamierza przyjść do Keili, aby zniszczyć miasto z mego powodu. ¹¹ Czy panowie Keili wydadzą mnie Saulowi, kiedy on przyjdzie oblegać miasto, tak jak słyszałem? PANIE, Boże Izraela, proszę Cię, odpowiedz swojemu słudze!”. PAN odpowiedział: „Saul przyjdzie”.

¹² Dawid jeszcze spytał: „Czy panowie Keili wydadzą mnie i moich ludzi w ręce Saula?”. PAN odpowiedział: „Tak, wydadzą”. ¹³ Dawid więc i jego ludzie w liczbie około sześciuset osób natychmiast opuścili Keilę i zaczęli krążyć to tu, to tam. Saul dowiedział się, że Dawid uciekł z Keili i zaniechał wyprawy.

DAWID I JONATAN SPOTYKAJĄ SIĘ PO RAZ OSTATNI

¹⁴ Dawid dotarł do pustyni Zif i schronił się w niedostępnych górskich rejonach pustyni. Saul szukał go dzień po dniu, ale Bóg nie pozwolił, by Dawid wpadł w jego ręce. ¹⁵ Dawid wiedział, że Saul wyruszył, aby go pozbawić życia, ale pozostał w Choresz na pustyni Zif.

¹⁶ Pewnego dnia przyszedł do Choresz Jonatan, syn Saula, aby umocnić Dawida w zaufaniu do Boga. ¹⁷ Rzekł do niego: „Nie bój się niczego, bo Saul, mój ojciec, nie zapanuje nad tobą. To ty będziesz królem nad Izraelem, a ja będę drugim po tobie. Także Saul, mój ojciec, dobrze o tym wie!”. ¹⁸ I zawarli obaj przymierze przed PANEM. Potem Jonatan powrócił do swojego domu, a Dawid pozostał w Choresz.

POŚCIG SAULA ZATRZYMANY

¹⁹ Kilku mieszkańców Zif udało się do Gibea do Saula, aby mu powiedzieć: „Czy nie wiesz, że Dawid ukrywa się obok nas w urwistych okolicach Choresz, na wzgórzach Chakila na południe od Jeszimon? ²⁰ Tak więc, królu, przyjdź zgodnie ze swoim wielkim pragnieniem, a my wydamy Dawida w twoje ręce!”. ²¹ Saul zawołał: „Bądźcie błogosławieni przez PANA za to, że okazaliście mi współczucie! ²² Teraz idźcie i sprawdźcie te wiadomości, obserwujcie dokładnie miejsce, gdzie się znajduje, i dowiedzcie się, kto go odwiedza! Mówiono mi bowiem, że jest to ktoś bardzo przebiegły. ²³ Przejrzyjcie dokładnie wszystkie kryjówki, w których może się schować, a potem wróćcie do mnie na umówione miejsce, abym mógł z wami wyruszyć. I jeśli jest w kraju, będę go szukał wśród wszystkich plemion judzkich”.

²⁴ Ludzie ci rozstali się z Saulem i wrócili do Zif. Tymczasem Dawid i jego żołnierze byli już w dolnych rejonach pustyni Maon, na stepie na południe od Jeszimon.

²⁵ Saul wyruszył ze swymi żołnierzami na poszukiwanie Dawida. Kiedy wieść o tym dotarła do Dawida, ten ukrył się w skalistych rejonach pustyni Maon. Saul dowiedział się o tym i ścigał Dawida w tych rejonach. ²⁶ Raz zdarzyło się, że Saul szedł jednym zboczem góry, a Dawid i jego ludzie drugim. Dawid pospiesznie uciekał przed Saulem, podczas gdy Saul i jego żołnierze podążali za Dawidem i jego ludźmi, aby ich schwytać. ²⁷ Tymczasem do Saula przybył posłaniec z wiadomością: „Przyjdź szybko, gdyż Filistyni napadli na Izraelitów!”. ²⁸ Saul więc przestał ścigać Dawida i pomaszerował przeciw Filistynom. Dlatego nazwano to miejsce: Sela Machlekot.

DAWID WZYWA BOGA NA SĘDZIEGO

Rozdział 24

24 ¹Dawid odszedł z tej okolicy i zamieszkał w niedostępnych rejonach Engaddi. ²Gdy Saul powrócił z wyprawy na Filistynów, dowiedział się, że Dawid przebywa w pustynnych rejonach Engaddi. ³Saul wybrał z całej armii Izraela trzy tysiące doborowych żołnierzy i poszedł szukać Dawida i jego ludzi na zboczach Kozich Skał.

⁴ Kiedy przechodził koło jakichś zagród owczych wzdłuż drogi, zobaczył jaskinię i wstąpił tam za potrzebą. Dawid zaś i jego towarzysze przebywali w głębi tej jaskini. ⁵ Żołnierze Dawida zaczęli szeptać do niego: „To jest właśnie ta chwila, o której mówił ci PAN: «Oto Ja wydam twojego nieprzyjaciela w twe ręce, a ty będziesz mógł mu zrobić, co uznasz za słuszne»”. Wtedy Dawid zbliżył się do Saula i niepostrzeżenie odciął mu kawałek płaszcza. ⁶ Ale potem zadrżało jego serce, ponieważ odciął kawałek płaszcza Saula. ⁷ Powiedział więc do swoich towarzyszy: „Niech mnie PAN zachowa, bym miał podnieść rękę na mego pana i pomazańca PANA. Przecież to jest pomazaniec PANA!”. ⁸ Takimi stanowczymi słowami Dawid powstrzymał towarzyszy od rzucenia się na Saula. Tak więc Saul opuścił spokojnie jaskinię i poszedł swoją drogą.

⁹ Potem również Dawid opuścił jaskinię, odszedł nieco i zawołał w kierunku Saula: „Panie mój, królu!”. Saul obejrzał się za siebie. Dawid oddał mu głęboki pokłon twarzą do ziemi. ¹⁰ Po chwili Dawid spytał Saula: „Dlaczego dajesz posłuch ludzkiemu gadaniu: «Dawid działa na twoją zgubę». ¹¹ Dzisiaj się przekonałeś, że PAN wydał cię w moje ręce w tej jaskini. Doradzano mi, żebym cię zabił, ale ja cię oszczędziłem. Powiedziałem: Nie podniosę ręki na mojego pana, gdyż on jest pomazańcem PANA. ¹² A teraz, mój ojcze, spójrz, tylko spójrz na ten skrawek twojego płaszcza w mojej ręce! Kiedy odcinałem skraj twojego płaszcza, przecież cię nie zabiłem! Uznaj wreszcie, że nie mam zamiaru ci szkodzić czy się zbuntować i nie wykroczyłem przeciw tobie! Ty natomiast polujesz na moje życie, aby mi je odebrać. ¹³ Niech sam PAN będzie sędzią między mną a tobą! Niech cię PAN ukarze za zło, któreś mi wyrządził, ale mojej ręki nie podniosę na ciebie! ¹⁴ Znasz starodawne przysłowie: «Od przewrotnych wychodzi przewrotność», ale ja nie podniosę mojej ręki na ciebie! ¹⁵ Za kim to ruszył na wyprawę król Izraela? Za kim ty się uganiasz? Za jakimś zdechłym psem? Za jakąś marną pchłą? ¹⁶ Niech PAN będzie sędzią między mną a tobą! Niech On zbada i rozstrzygnie moją sprawę i wybawi mnie z twoich rąk!”.

WYZNANIE SAULA

¹⁷ Kiedy Dawid zakończył tę mowę, Saul zapytał: „Czy to jest twój głos, mój synu, Dawidzie?” i wybuchnął głośnym płaczem. ¹⁸ Mówił dalej do Dawida: „Jesteś bardziej sprawiedliwy niż ja, bo odpłaciłeś mi dobrem za zło, które ci wyrządziłem. ¹⁹ Ty dzisiaj okazałeś swoją dobroć względem mnie. Kiedy bowiem dziś wydał mnie PAN w twoje ręce, nie zabiłeś mnie. ²⁰ Jeśli ktoś spotyka swojego nieprzyjaciela, to czy wtedy pozwala mu odejść cało i zdrowo? Niech więc PAN ci wynagrodzi dobro, które mi dziś wyświadczyłeś! ²¹ Teraz wiem z całą pewnością, że ty zostaniesz królem i że pod twoim panowaniem królestwo Izraela będzie trwałe. ²² Dlatego przysięgnij mi w imię PANA, że nie wymażesz po mojej śmierci pamięci o mnie i mojej rodzinie i nie wyniszczysz mojego potomstwa”. ²³ Dawid przysiągł to Saulowi. Potem Saul powrócił do swojego domu, a Dawid i jego ludzie udali się do swoich górskich kryjówek.

IZRAEL OPŁAKUJE ŚMIERĆ SAMUELA

Rozdział 25

25 ¹ W tym czasie umarł Samuel. Wszyscy Izraelici zebrali się więc, by wziąć udział w obrzędach żałobnych. Potem go pochowali w jego rodzinnej miejscowości Rama.

Dawid zaś pomaszerował ku pustyni Paran.

DAWID PROSI NABALA O ŻYWNOŚĆ

² W miejscowości Maon żył pewien bardzo bogaty człowiek, który miał trzy tysiące owiec i tysiąc kóz. Jego posiadłości znajdowały się w Karmelu i człowiek ten udał się tam w związku ze strzyżeniem owiec. ³ Nazywał się on Nabal, a jego żona miała na imię Abigail. Kobieta ta wyróżniała się roztropnością i urodą, podczas gdy jej mąż był nieokrzesany i zły. Wywodził się on z rodu Kalebitów.

⁴ Dawid dowiedział się na pustyni, że Nabal strzyże swoje owce. ⁵ Wysłał zatem dziesięciu spośród swoich towarzyszy z poleceniem: „Udajcie się do Karmelu, a gdy zajdziecie do Nabala, pozdrówcie go w moim imieniu. ⁶ Potem powiedzcie tak: «Bądź zdrów! Niech się szczęści tobie, twojej rodzinie i wszystkiemu, co posiadasz! ⁷ Właśnie dowiedziałem się, że strzyżesz swoje owce. Wiesz, że przez cały czas, kiedy twoi pasterze przebywali obok nas w Karmelu, nie napadaliśmy na nich i nie zginęło żadne z ich zwierząt. ⁸ Możesz zapytać swoich sług, a oni ci to potwierdzą. Okaż więc życzliwość moim ludziom, którzy przychodzą do ciebie w ten świąteczny dzień. Proszę cię, daj coś z tego, czym rozporządzasz, twoim sługom i Dawidowi, twojemu synowi»”.

⁹ Wysłańcy Dawida przyszli do Nabala i powiedzieli w imieniu Dawida wszystko, co mieli polecone, i oczekiwali na odpowiedź. ¹⁰ A Nabal im odpowiedział tak: „Kimże jest Dawid i kimże jest syn Jessego! Iluż to dzisiaj jest niewolników, którzy uciekają od swoich panów! ¹¹ Miałbym zabrać mój chleb, moją wodę, moje mięso, które przygotowałem dla strzygących moje owce, i oddać je ludziom, o których nawet nie wiem, skąd przychodzą?”.

MĄDRA ŻONA NABALA OBDAROWUJE DAWIDA

¹² Wysłańcy udali się w drogę powrotną, a kiedy przybyli, przedstawili Dawidowi odpowiedź Nabala. ¹³ Wtedy Dawid rozkazał swoim ludziom: „Niech każdy przypasze swój miecz!”. Wszyscy żołnierze przytwierdzili do pasów miecze. Tak samo zrobił Dawid. Następnie około czterystu mężczyzn wyruszyło z Dawidem, podczas gdy dwustu pozostało przy taborach.

¹⁴ Jeden ze sług Nabala przyszedł do Abigail, żony Nabala, i tak ją ostrzegł: „Dawid przysłał z pustyni posłańców, aby pozdrowili naszego pana, a on ich źle potraktował. ¹⁵ A przecież ci ludzie byli dla nas bardzo dobrzy, w niczym się nam nie naprzykrzali i niczego nam nie zabrali przez cały czas, kiedy wędrowaliśmy tuż obok siebie po stepie. ¹⁶ Murem byli dla nas tak w nocy jak i we dnie przez cały czas, kiedy blisko nich paśliśmy owce. ¹⁷ Teraz więc zastanów się dobrze, co powinnaś zrobić, gdyż nieszczęście zawisło nad naszym panem i nad całym jego domem. A on sam jest człowiekiem tak ograniczonym, że nie warto w ogóle z nim mówić”.

¹⁸ Abigail, nie zwlekając, przygotowała dwieście chlebów, dwa worki skórzane wina, pięć owiec dobrze upieczonych, pięć miar prażonego ziarna, sto kiści suszonych winogron i dwieście placków figowych. Wszystko to załadowała na osły ¹⁹ i rozkazała swoim sługom: „Idźcie przede mną, a ja pójdę za wami”. Ale swojemu mężowi Nabalowi nic o tym nie powiedziała.

²⁰ Dosiadła osła i zjeżdżała w dół zboczem osłoniętym przez wzgórza. W tym samym czasie Dawid i jego towarzysze szli naprzeciw. Niespodziewanie znalazła się przed nimi.

²¹ Dawid właśnie tak sobie myślał: „Oto czego się doczekałem za to, że na pustyni strzegłem wszystkiego, co należy do tego człowieka. Ja dbałem, żeby on nie poniósł żadnej szkody i za to dobro on mi odpłacił taką niegodziwością. ²² Niech Pan mnie ciężko ukarze, jeśli pozostawię przy życiu do rana choćby jednego z mężczyzn Nabala!”. ²³ Kiedy więc Abigail spostrzegła Dawida, pospiesznie zsiadła z osła i padła przed nim twarzą na ziemię w głębokim pokłonie. ²⁴ Następnie przypadła do jego stóp i powiedziała: „Panie mój, niech to wykroczenie będzie mi policzone! Pozwól mi jednak przemówić do ciebie i racz wysłuchać słów twojej służebnicy! ²⁵ Niech mój pan nie przejmuje się tym nierozumnym człowiekiem, Nabalem! Jakie bowiem nosi imię, taki jest i on sam: nazywa się „Głupi” i jest rzeczywiście głupi. Gdy chodzi o mnie, twoją służebnicę, to nic nie wiedziałam o tym, że przysłałeś, panie, swoich ludzi. ²⁶ A teraz zaklinam cię na PANA żyjącego i na twoje życie, mój panie! Niechaj cię PAN powstrzyma od rozlewu krwi i wymierzenia sprawiedliwości na własną rękę! Niechaj twoich nieprzyjaciół i wszystkich, którzy knują zło przeciw tobie, spotka taki los jak Nabala! ²⁷ Zechciej przyjąć podarunki, jakie przyniosłam memu panu: niech rozdzielą je między żołnierzy, którzy ci towarzyszą! ²⁸ Proszę także, wybacz winę twojej służebnicy! Jestem pewna, że PAN utrwali panowanie twojego rodu, dlatego że prowadzisz wojny PANA i najmniejszego zła nie popełniłeś od twoich najwcześniejszych lat. ²⁹ Gdyby ktoś czyhał na twoje życie, to niech PAN, twój Bóg, zawsze strzeże twojego życia jak swojej najdroższej rzeczy! Natomiast życie twoich nieprzyjaciół niechaj wyrzuci jak kamień z zagłębienia procy! ³⁰ I kiedy PAN spełni wszystkie dobrodziejstwa, jakie obiecał memu panu, i ustanowi cię przywódcą Izraela, ³¹ niech nie będzie dla ciebie wyrzutem i udręką serca to, że przelałeś krew bez powodu i na własną rękę wymierzyłeś sprawiedliwość. Kiedy zaś PAN okaże swoją dobroć memu panu, wspomnij na swoją służebnicę!”.

³² Dawid przemówił do Abigail: „Niech będą dzięki PANU, Bogu Izraela, za to, że posłał cię dzisiaj na moje spotkanie! ³³ Niech będzie błogosławiony twój rozsądek. Ty mnie powstrzymałaś dzisiaj od przelania krwi i wymierzenia sprawiedliwości. ³⁴ Bo gdybyś nie pospieszyła na moje spotkanie, to przysięgam ci na życie PANA, Boga Izraela, który mnie powstrzymał od popełnienia tego zła, jutro o świcie Nabal nie miałby już u siebie ani jednego mężczyzny”.

³⁵ Dawid przyjął to, co Abigail mu przyniosła, a jej samej powiedział: „Wracaj w pokoju do swojego domu! Widzisz, że cię wysłuchałem i łaskawie przyjąłem!”.

KRÓLEWSKA UCZTA NABALA

³⁶ Kiedy Abigail wróciła do domu, znalazła Nabala ucztującego. Była to uczta prawdziwie królewska. A Nabal był tak pijany i rozochocony, że Abigail nie powiedziała mu ani słowa aż do rana. ³⁷ Gdy nadszedł ranek i Nabal wytrzeźwiał, żona opowiedziała mu o wszystkim, co zaszło. Wtedy zamarło serce Nabala i znieruchomiał jak kamień. ³⁸ Po upływie dziesięciu dni PAN zesłał jeszcze jeden atak i Nabal umarł.

³⁹ Gdy Dawid dowiedział się o śmierci Nabala, zawołał: „Dzięki niech będą PANU za to, że wymierzył sprawiedliwość za zniewagę, jakiej doznałem od Nabala! Niech będą dzięki PANU za to, że powstrzymał swojego sługę od szukania zemsty, a przewrotność Nabala obrócił przeciw niemu samemu!”.

ŻONY DAWIDA

Po jakimś czasie Dawid wysłał posłańców do Abigail z oświadczeniem, że chce ją wziąć sobie za żonę. ⁴⁰ Słudzy Dawida przybyli do Abigail do Karmelu i powiedzieli jej: „Dawid wysłał nas do ciebie z prośbą, abyś została jego żoną”. ⁴¹ Abigail wstała i pokłoniła się twarzą do ziemi, a potem powiedziała: „Będę niewolnicą mego pana, gotową obmywać nogi jego sług!”. ⁴² Po czym Abigail szybko się zebrała, wsiadła na osła i w towarzystwie pięciu służących ruszyła z posłańcami Dawida. Tak została jego żoną.

⁴³ Już wcześniej Dawid wziął sobie za żonę Achinoam z Jezreel. Tak więc obie, Achinoam i Abigail, były jego żonami. ⁴⁴ Gdy zaś chodzi o pierwszą żonę Dawida, Mikal, córkę Saula, to jej ojciec oddał ją za żonę niejakiemu Paltiemu, synowi Laisza z Gallim.

SAUL PONOWNIE OSZCZĘDZONY

Rozdział 26

26 ¹Pewnego razu przyszli do Gibea do Saula jacyś Zifejczycy i donieśli mu: „Czy nie wiesz, że Dawid ukrywa się na wzgórzach Chakila na skraju stepu?”. ²Wyruszył więc Saul ku pustyni Zif, aby szukać tam Dawida. Było przy nim trzy tysiące doborowych żołnierzy z Izraela. ³ Saul rozbił obóz na wzgórzach Chakila, obok drogi, na skraju stepu.

Dawid, który przebywał na pustyni, dowiedział się, że Saul przybył na pustynię w pościgu za nim. ⁴ Wysłał więc Dawid zwiadowców i w ten sposób upewnił się, że Saul tam rzeczywiście przybył. ⁵ Następnie Dawid zbliżył się do obozowiska Saula i dobrze obejrzał miejsce, gdzie spali Saul i Abner, syn Nera, wódz jego wojska. Saul spał w środku obozu, podczas gdy całe wojsko obozowało wokół niego.

⁶ Dawid wezwał Achimeleka, Chetytę, i Abiszaja, syna Serui, brata Joaba, i spytał: „Kto pójdzie ze mną do obozu Saula?”. Abiszaj powiedział: „Ja pójdę z tobą”. ⁷ Pod osłoną nocy Dawid i Abiszaj weszli do obozu i zobaczyli Saula, leżącego i śpiącego w środku obozu, podczas gdy jego włócznia była wbita w ziemię przy jego głowie. Abner i wszyscy inni żołnierze spali wokół niego. ⁸ Abiszaj szepnął do Dawida: „Tej nocy Bóg wydaje twojego nieprzyjaciela w twoje ręce. Pozwól mi teraz przybić go do ziemi jego włócznią! Wystarczy jedno pchnięcie i nie trzeba będzie drugiego”. ⁹ Ale Dawid mu odpowiedział: „Nie zabijaj go! Czy sądzisz, że może pozostać bez kary ktoś, kto targnął się na życie pomazańca PANA?”. ¹⁰ Dawid jeszcze dodał: „Przysięgam na PANA! Sam PAN położy kres jego życiu: albo umrze naturalną śmiercią, albo zginie na wojnie. ¹¹ Niech mnie PAN zachowa od targnięcia się na życie pomazańca PANA! Zabierzmy tylko włócznię, która jest przy głowie Saula, oraz jego naczynie na wodę i odejdźmy”. ¹² Dawid zabrał więc włócznię i naczynie na wodę, które były przy głowie Saula, i odeszli. Nikt się nie obudził, nikt nie spostrzegł niczego, gdyż wszyscy spali. Sam PAN zesłał na nich taki głęboki sen.

DAWID OSKARŻA ABNERA I SAULA

¹³ Dawid przeszedł na drugą stronę doliny i zatrzymał się na szczycie wzniesienia dość odległym od obozu Saula. ¹⁴ Dawid zwrócił się w stronę obozu i zawołał do Abnera, syna Nera: „Hej, Abnerze! Czy możesz mi odpowiedzieć?”. Abner spytał: „Kto ma odwagę niepokoić króla?”. ¹⁵ Dawid wołał dalej: „Czy nie ty Abnerze jesteś tym mężczyzną, któremu nie ma równego w Izraelu? Dlaczego więc nie strzegłeś uważniej króla, twojego pana? Zakradł się przecież ktoś z ludu, aby go zabić. ¹⁶ Przysięgam na PANA, że dopuściłeś się karygodnego niedbalstwa! Naprawdę zasługujecie na śmierć, dlatego że nie strzegliście waszego pana, pomazańca PANA. Spójrz tylko na miejsce przy głowie króla: gdzie jest jego włócznia i jego naczynie na wodę?”.

¹⁷ Saul rozpoznał głos Dawida i spytał: „Dawidzie, mój synu, czy to ty do mnie mówisz?”. Dawid odpowiedział: „Tak, to ja, królu, mój panie”. ¹⁸ I dodał: „Czemu to, mój panie, ścigasz swojego sługę! Co uczyniłem? Jakiego przestępstwa się dopuściłem? ¹⁹ A teraz, posłuchaj królu, mój panie, tego co twój sługa chce ci powiedzieć: Jeśli to PAN cię pobudza do takiego postępowania względem mnie, to niech się da przebłagać ofiarą! Ale jeśli to robią ludzie, to niech PAN ich przeklnie! Bo wypędzają mnie dziś precz i nie pozwalają mi mieszkać w ziemi podarowanej Izraelowi przez PANA. To tak jakby ktoś mówił: «Idź i czcij obcych bogów!». ²⁰ Ale ja nie chcę umrzeć w obcym kraju, daleko od PANA! Dlaczego, królu Izraela, wyruszyłeś, aby mnie ścigać, jakąś marną pchłę? Dlaczego mnie ścigasz, tak jak się poluje na kuropatwę w górach?”.

PONOWNA SKRUCHA SAULA

²¹ Saul zawołał: „Moja wina! Wróć, Dawidzie, mój synu! Już nic złego ci nie zrobię, ponieważ ty dzisiaj oszczędziłeś moje życie. Postąpiłem wobec ciebie jak ktoś nierozsądny i bardzo pobłądziłem”. ²² Dawid odpowiedział: „Królu, oto jest twoja włócznia. Niechaj przyjdzie jeden z twoich sług i ją odbierze! ²³ Niechaj też PAN odpłaci każdemu z nas według jego sprawiedliwości i wierności! Dziś bowiem wydał cię PAN w moje ręce, a ja nie targnąłem się na życie pomazańca PANA. ²⁴ Jak cennym się dziś okazało dla mnie twoje życie, tak niech będzie cenne moje życie w oczach PANA i niech On mnie wybawi z wszelkiego ucisku!”. ²⁵ Wtedy Saul powiedział: „Bądź błogosławiony, mój synu, Dawidzie! Z pewnością dokonasz wielkich rzeczy i wszystko ci się powiedzie”. Wtedy Dawid poszedł swoją drogą, a Saul powrócił do siebie.

DAWID OPUSZCZA ZIEMIĘ IZRAELA

Rozdział 27

27 ¹Dawid pomyślał sobie: „Wcześniej czy później Saul mnie dopadnie. Najlepszym dla mnie wyjściem będzie uciec i schronić się w kraju Filistynów. Wtedy Saul przestanie mnie ścigać na ziemiach Izraela i będę bezpieczny”.

² Dawid wyruszył więc wraz z sześciuset towarzyszami i udał się do Akisza, syna Maoka, króla Gat. ³ Tak osiedlili się wszyscy wraz ze swoimi rodzinami w Gat, u króla Akisza. Dawid miał ze sobą obie żony: Achinoam z Jezreel i Abigail, byłą żonę Nabala z Karmelu.

⁴ Kiedy Saul dowiedział się, że Dawid schronił się w Gat, zaprzestał go ścigać.

AKISZ POWIERZA DAWIDOWI SIKLAG

⁵ Pewnego dnia Dawid rzekł do Akisza: „Jeśli uważasz mnie za godnego zaufania, to pozwól mi osiedlić się w jednym z miast na stepie. Dlaczego bowiem twój sługa ma mieszkać razem z tobą w mieście królewskim?”. ⁶ Wtedy Akisz dał mu miasto Siklag. Oto dlaczego miasto Siklag należy do królów judzkich aż po dzień dzisiejszy. ⁷ Pobyt Dawida na stepach Filistynów trwał rok i cztery miesiące.

⁸ Dawid i jego ludzie wyprawiali się i napadali na Geszurytów, Girgazytów i Amalekitów, a więc na szczepy, które od dawien dawna zamieszkiwały tereny rozciągające się od Szur aż do granic Egiptu. ⁹ Dawid pustoszył ich ziemie, nie pozostawiając nikogo przy życiu, ani mężczyzn, ani kobiet. Zabierał natomiast owce, woły, osły i wielbłądy, a także ubrania i wracał do Akisza. ¹⁰ A kiedy Akisz pytał: „Na kogo napadaliście dzisiaj?”. Dawid mu odpowiadał: „Na Negeb Judzki” albo „Na Negeb Jerachmeelitów” czy wreszcie „Na Negeb Kenitów”. ¹¹ Dawid nie pozwalał, aby kogoś żywego, mężczyznę czy kobietę, prowadzono do Gat. Bał się bowiem, aby mu nie wystawiali złego świadectwa, mówiąc: „Tak a tak postępuje Dawid”. Taką praktykę stosował podczas całego pobytu na stepach filistyńskich. ¹² Akisz nabrał więc zaufania do Dawida, myśląc sobie: „Jego rodacy, Izraelici, musieli go całkiem znienawidzić. Dlatego Dawid na zawsze pozostanie moim sługą”.

AKISZ OKAZUJE DAWIDOWI ZAUFANIE

Rozdział 28

28 ¹Pewnego dnia Filistyni zgromadzili się w jedną armię, aby wypowiedzieć wojnę Izraelowi. Wtedy Akisz rzekł do Dawida: „Rozumiem, że ty i twoi ludzie wyruszycie ze mną na wojnę”. ²Dawid odpowiedział: „Oczywiście, i zobaczysz, jak się sprawi twój sługa”. Akisz dodał: „Zgoda, ustanawiam cię na stałe strażnikiem mojej osoby”.

WRÓŻKA Z ENDOR

³ Tymczasem Samuel umarł. Wszyscy Izraelici odprawili obrzędy żałobne, a następnie pochowali go w jego mieście, w Ramie. Saul zaś zakazał w całym kraju praktyk wywoływania i radzenia się duchów zmarłych.

⁴ Tymczasem Filistyni zgromadzili swoje wojska i przyszli do Szunem, aby tu rozbić obóz. Saul też zgromadził całą armię Izraela i rozbił obóz w pobliżu góry Gilboa. ⁵ A kiedy Saul zobaczył obóz Filistynów, obleciał go strach i serce mu mocno zabiło. ⁶ Chciał się poradzić PANA, lecz PAN nie udzielił mu odpowiedzi ani przez sny, ani przez urim, ani przez proroków. ⁷ Wtedy Saul rozkazał swym sługom: „Poszukajcie mi jakiejś kobiety wywołującej duchy, abym mógł się poradzić za jej pośrednictwem!”. Oni mu odpowiedzieli: „Jest taka kobieta w Endor”.

⁸ Saul przebrał się i w towarzystwie dwóch mężczyzn wyruszył do Endor. Nocą przybyli do owej kobiety i Saul rzekł do niej: „Chcę, abyś w mojej sprawie zapytała się pewnego zmarłego! Czy możesz mi wywołać tego, którego zażądam?”. ⁹ Kobieta odpowiedziała: „Przecież musisz wiedzieć, że Saul wytracił w całym kraju wszystkich, którzy wywoływali zmarłych i radzili się ich. Czy więc zastawiasz na mnie pułapkę, aby również mnie zgubić?”. ¹⁰ Wtedy Saul przysiągł jej na PANA: „Na życie PANA! W tym wypadku absolutnie nic ci nie grozi!”. ¹¹ Wtedy kobieta spytała: „Kogo więc mam ci wywołać?”. On rzekł: „Wywołaj mi Samuela!”.

¹² Kiedy kobieta ujrzała Samuela, przeraźliwie krzyknęła, po czym zawołała do Saula: „Przecież to ty jesteś Saul! Dlaczego mnie oszukałeś?”. ¹³ Król jej powiedział: „Nie bój się! Powiedz mi tylko, co zobaczyłaś!”. Kobieta mówiła: „Widzę, jak jakaś zjawa wyłania się z ziemi”. ¹⁴ Saul spytał: „Jak wygląda?”. Ona odpowiedziała: „Jakiś sędziwy mężczyzna, odziany w płaszcz”. Saul zrozumiał, że to jest Samuel. Oddał mu więc głęboki pokłon twarzą do ziemi.

¹⁵ Samuel tak przemówił do Saula: „Dlaczego zakłócasz mój odpoczynek? Dlaczego kazałeś mnie wywołać?”. Saul odpowiedział: „Jestem w bardzo wielkim ucisku. Filistyni wypowiedzieli mi wojnę, a Bóg odwrócił się ode mnie. Nie chce mi już udzielić rady ani przez proroków, ani przez wizję senną. Kazałem więc cię wywołać, abyś mi doradził, co mam robić”. ¹⁶ Samuel powiedział: „Po co mnie pytasz? Widzisz dobrze, że PAN odwrócił się od ciebie i stał się twoim przeciwnikiem. ¹⁷ PAN spełnił to, co ci przeze mnie zapowiedział: PAN odebrał ci królestwo i dał je komuś innemu, Dawidowi. ¹⁸ Ty nie posłuchałeś głosu PANA, kiedy polecił ci wyniszczyć Amalekitów. Dlatego Pan postąpił dziś z tobą w taki sposób. ¹⁹ PAN odda ciebie i twój lud, Izraela, w ręce Filistynów. Jutro ty i twoi synowie będziecie ze mną, a twoją armię PAN wyda Filistynom”.

ROZPACZ SAULA I DELIKATNOŚĆ WRÓŻKI

²⁰ Gdy Saul usłyszał te słowa, ogarnęło go przerażenie i runął jak długi na ziemię. A był osłabiony, gdyż od poprzedniego dnia niczego nie jadł. ²¹ Kobieta zbliżyła się do Saula i zobaczyła, jak bardzo jest przerażony. Wtedy odezwała się do niego: „Panie, ja cię posłuchałam. Wystawiając na niebezpieczeństwo moje własne życie, zrobiłam to, czego sobie zażyczyłeś. ²² Ale teraz ty zechciej posłuchać swojej służebnicy! Przyniosłam ci trochę jedzenia. Zjedz coś, abyś nabrał siły i mógł wyruszyć w drogę”. ²³ Saul jednak nie chciał nawet słyszeć o jedzeniu. Wtedy jego towarzysze i owa kobieta bardzo nalegali na niego i w końcu dał się uprosić. Wstał z ziemi i usiadł na łóżku. ²⁴ Kobieta miała w oborze utuczone cielę. Szybko je zabiła. Nabrała mąki, zarobiła ciasto i upiekła podpłomyki. ²⁵ Przyniosła to wszystko, położyła przed Saulem i jego towarzyszami, a oni się posilili i ruszyli w drogę tej samej nocy.

DAWID ODPRAWIONY PRZEZ KSIĄŻĄT FILISTYŃSKICH

Rozdział 29

29 ¹Filistyni zgromadzili wszystkie swoje wojska w Afek, podczas gdy Izraelici rozbili obóz przy źródle koło Jezreel. ²Książęta filistyńscy szli na czele setek i tysięcy, natomiast Dawid i jego ludzie szli na końcu przy Akiszu.

³ Wtem wodzowie filistyńscy zapytali: „A ci Hebrajczycy co to za jedni?”. Akisz im odpowiedział: „Jak to, nie znacie Dawida, który był sługą Saula, króla Izraela, ale przybył do mnie przed rokiem czy dwoma laty? Od czasu, jak opuścił swojego pana, aż po dzień dzisiejszy nie dopatrzyłem się w nim niczego niestosownego”. ⁴ Ale wodzowie filistyńscy wpadli w gniew i powiedzieli do Akisza: „Odeślij tego człowieka! Niech wraca do miasta, które mu zostało wyznaczone! Niech nie idzie z nami na wyprawę, aby przypadkiem w trakcie walki nie stanął przeciwko nam! Bo w jaki sposób może on odzyskać względy swojego dawnego pana, jeśli nie przez wydanie mu naszych ludzi? ⁵ Czyż to nie jest ten Dawid, o którym śpiewają wśród tańców tę pieśń:

«Saul pobił tysiące nieprzyjaciół,

a Dawid pobił ich dziesiątki tysięcy!»?”.

⁶ Akisz wezwał więc Dawida i powiedział mu: „Na życie PANA! Jesteś uczciwy. Uważam też, że twoje postępowanie ze mną w trakcie tej wyprawy jest bez zarzutu. Co więcej, nie dopatrzyłem się u ciebie żadnej niestosowności od dnia twojego przyjścia do mnie aż po dzień dzisiejszy. Jednakże nie podobasz się książętom filistyńskim. ⁷ Teraz odejdź w pokoju i nie rób niczego, co wzbudzałoby podejrzenia wśród książąt filistyńskich!”. ⁸ Dawid zapytał Akisza: „Cóż takiego zrobiłem i czym zawiniłem od czasu mojego przybycia do ciebie aż po dzień dzisiejszy, że teraz nie mogę walczyć przeciw wrogom króla, mego pana?”. ⁹ Akisz odpowiedział Dawidowi: „Wiem, że jesteś uczciwy. Więcej, w moim przekonaniu jesteś jak wysłannik Boga! Ale wodzowie filistyńscy mówią: «Niech on nie idzie z nami do walki». ¹⁰ A zatem jutro ty i twoi towarzysze, którzy przyszli z tobą, wstaniecie wczesnym rankiem. Wstaniecie wcześnie i odejdziecie, zanim zaświta”.

¹¹ Tak więc nazajutrz Dawid i jego towarzysze zbudzili się wczesnym rankiem i wybrali się w drogę powrotną do kraju Filistynów. Filistyni zaś ruszyli w kierunku Jezreel.

POŚCIG DAWIDA ZA AMALEKITAMI

Rozdział 30

30 ¹ Na trzeci dzień Dawid i jego towarzysze dotarli do Siklag. Tymczasem Amalekici splądrowali Negeb i zaatakowali Siklag; zburzyli miasto i puścili je z dymem. ²Wzięli do niewoli kobiety i wszystkich, którzy byli w mieście, od najmniejszego do największego. Nikogo nie zabili, lecz wszystkich uprowadzili i odmaszerowali tą samą drogą.

³ Skoro więc Dawid i jego ludzie przybyli do miasta, zobaczyli, że miasto stoi w płomieniach, a ich żony, synów i córki uprowadzono. ⁴ Wtedy Dawid i jego towarzysze wybuchnęli głośnym płaczem i płakali aż do wyczerpania. ⁵ Uprowadzono też obie żony Dawida: Achinoam z Jezreel i Abigail, byłą żonę Nabala z Karmelu.

⁶ Dawid znalazł się w wielkim niebezpieczeństwie, gdyż otaczający go tłum chciał go ukamienować. Ludzie ci bowiem wpadli w rozpacz, myśląc o swoich synach i córkach. Dawid jednak został umocniony przez PANA, swojego Boga.

⁷ Wtedy Dawid zwrócił się do kapłana Abiatara, syna Achimeleka: „Proszę tu przynieść efod”. Abiatar więc przyniósł Dawidowi efod. ⁸ Dawid zapytał PANA: „Czy mam ścigać tych rabusiów? Czy ich dopadnę?”. Odpowiedział mu: „Ścigaj, bo z pewnością ich dopadniesz i odbijesz uprowadzonych!”. ⁹ Dawid wraz z sześciuset towarzyszami ruszyli w pościg. Gdy dotarli do potoku Besor, ¹⁰ dwustu ludzi, którzy byli zbyt wyczerpani, aby go przekroczyć, pozostało w tym miejscu. Dalszy pościg Dawid odbywał z czterystu ludźmi.

¹¹ Na stepie żołnierze znaleźli pewnego Egipcjanina, którego przyprowadzili do Dawida. Dali mu chleba, aby się pożywił, i wody, żeby się napił, ¹² a potem kawałek placka figowego i dwie kiście suszonych winogron. Kiedy to zjadł, odzyskał siłę. Niczego bowiem nie jadł ani nie pił przez trzy dni i trzy noce. ¹³ Wtedy Dawid go zapytał: „Do kogo należysz i skąd przychodzisz?”. Ten odpowiedział: „Jestem Egipcjaninem, niewolnikiem pewnego Amalekity. Mój pan porzucił mnie trzy dni temu, bo zachorowałem. ¹⁴ Wcześniej plądrowaliśmy Negeb Keretytów, Negeb Judzki i Negeb Kalebitów, a Siklag puściliśmy z dymem”. ¹⁵ Dawid go spytał: „Czy zaprowadzisz mnie do tej zgrai?”. Egipcjanin odpowiedział: „Jeśli mi przysięgniesz przed Bogiem, że mnie nie zabijesz ani nie wydasz w ręce mojego pana, to mogę cię do nich zaprowadzić”.

¹⁶ Człowiek ów zaprowadził Dawida do Amalekitów. Ci porozkładali się na ziemi, aby jeść, pić i świętować z powodu ogromnego łupu, jaki zdobyli w kraju Filistynów i na terenach Judy. ¹⁷ Dawid natarł na nich i zabijał od świtu aż do wieczora dnia następnego. Nikt z nich nie ocalał, z wyjątkiem czterystu młodych ludzi, którzy uciekli na wielbłądach. ¹⁸ Dawid odzyskał wszystko, co zabrali Amalekici. Odzyskał także obydwie swoje żony. ¹⁹ Nie brakowało nikogo, od najmniejszego do największego, nikogo z synów i córek, a nawet łupy były nietknięte. Dawid odzyskał wszystko, co im nieprzyjaciele zabrali. ²⁰ Wziął też wszystkie owce i woły Amalekitów, a ci, którzy prowadzili to bydło, mówili: „To jest łup Dawida”.

PRAWO O PODZIALE ŁUPÓW

²¹ Dawid powrócił do tych dwustu ludzi, których pozostawiono przy potoku Besor, gdyż byli zbyt wyczerpani, aby dalej brać udział w wyprawie. Oni to wyszli na spotkanie Dawida i jego oddziału. Dawid przyszedł do nich ze swymi żołnierzami i zapytał, jak się mają.

²² Wśród żołnierzy, którzy się wyprawiali z Dawidem, znalazła się jakaś grupka zachłannych łajdaków. Oni to zaczęli szemrać: „Ponieważ ci się z nami nie wyprawiali, nie należy im dawać nic z łupu, jaki odzyskaliśmy. Odda się każdemu tylko jego żonę i dzieci. Niech je zabiorą i sobie pójdą!”. ²³ Ale Dawid powiedział: „Moi bracia, nie postępujcie w ten sposób z tym, co PAN nam dał! Przecież to On nas ochronił. On oddał w nasze ręce tę zgraję, która na nas napadła. ²⁴ Kto was posłucha w tej sprawie? W rzeczywistości bowiem:

Każdemu należy się jego część łupu,

temu, kto wyrusza do bitwy,

jak i temu, kto pozostaje pilnować obozu”.

²⁵ Tamtego dnia Dawid uczynił to rozstrzygnięcie normą prawną, która miała obowiązywać w Izraelu. I takie jest prawo aż po dzień dzisiejszy.

GESTY POLITYCZNE DAWIDA

²⁶ Kiedy Dawid powrócił do Siklag, posłał po części łupów dla starszych z plemienia Judy, którzy byli jego przyjaciółmi. Kazał im przy tym powiedzieć: „Oto podarunek dla was z łupu zdobytego na wrogach PANA!”. ²⁷ Posłał więc Dawid do starszych w Betuel, w Ramot na Negebie i w Jattir; ²⁸ do starszych w Aroerze, w Sifmot, w Esztemoa, ²⁹ w Rakal, w miastach Jerachmeelitów i w miastach Kenitów; ³⁰ do starszych w Chorma, w Bor-Aszan i w Atak; ³¹ do starszych w Hebronie i do starszych tych wszystkich miejscowości, przez które poprzednio przechodził wraz z towarzyszami.

ŚMIERĆ SAULA I JEGO SYNÓW

Rozdział 31

31 ¹Filistyni uderzyli na armię Izraela, stojącą na górze Gilboa. Izraelici rzucili się do ucieczki, a wielu zostało zabitych. ²Wtedy Filistyni zaatakowali Saula i jego synów. Zabili Jonatana, Abinadaba i Malkiszuę, synów Saula. ³Od tego momentu zacięta walka skupiła się wokół Saula. Na widok łuczników, którzy go wytropili, Saul zaczął drżeć z przerażenia. ⁴Wtedy Saul odezwał się do swojego giermka: „Dobądź swojego miecza i przebij mnie, żeby nie przyszli ci nieobrzezańcy i mnie nie przebili, i nie zrobili sobie ze mnie pośmiewiska”. Ale giermek nie chciał tego zrobić, gdyż bardzo się bał. Saul więc sam wyciągnął miecz i przebił się nim. ⁵ Gdy giermek zobaczył, że Saul umarł, rzucił się na swój miecz i umarł obok swojego pana. ⁶Tak więc Saul, trzej jego synowie, giermek i żołnierze zginęli razem w jednym dniu.

⁷ Izraelici, którzy mieszkali po drugiej stronie doliny, i ci mieszkający po drugiej stronie Jordanu dowiedzieli się, że armia izraelska rzuciła się do ucieczki, a Saul i jego synowie zginęli. Wtedy porzucili swoje miasta i uciekli. Przyszli więc Filistyni i się w nich osiedlili.

⁸ Kiedy nazajutrz Filistyni przybyli, aby złupić zabitych, znaleźli ciała Saula i jego trzech synów poległych na górze Gilboa.

POGRZEB SAULA I JEGO SYNÓW

⁹ Filistyni odcięli Saulowi głowę i zabrali jego zbroję, a następnie posłali te trofea do kraju Filistynów, aby rozgłosić pomyślną wieść w świątyniach swoich bogów i wśród całego ludu. ¹⁰ W końcu złożyli zbroję Saula w świątyni Asztarty, a jego ciało zawiesili na murach Bet-Szean.

¹¹ Mieszkańcy Jabesz w Gileadzie dowiedzieli się o tym, co Filistyni zrobili z Saulem. ¹² Wtedy najdzielniejsi spośród ich mężczyzn wyruszyli w drogę i maszerowali przez całą noc aż do Bet-Szean. Zdjęli ciała Saula i jego synów z murów Bet-Szean i przynieśli do Jabesz. Tam je spalili. ¹³ Następnie zebrali kości i pogrzebali je pod tamaryszkiem w Jabesz. Potem pościli przez siedem dni.

^1,11 uroczysty ślub – prawdopodobnie chodzi o ślub nazireatu, który polegał na całkowitym poświęceniu człowieka Bogu, czego konsekwencją były konkretne wymagania: człowiek taki nie mógł pić żadnego alkoholu, obcinać włosów i mieć jakiegokolwiek kontaktu z rzeczami nieczystymi (Sdz 13,4n).

^1,20 Samuel – imię to oznacza ‘Bóg wysłuchał’.

^1,28 oddany PANU – drugie wyjaśnienie znaczenia imienia Samuela; w jęz. hebr. słowa ‘prosić’ i ‘oddawać’ tworzą grę słów, która ukazuje ofiarowanie Samuela na służbę Panu jako odpowiedź Anny na Boży dar (1Krn 29,14-16). Samuel, który jest uproszony u Pana, zostaje Mu jednocześnie oddany i staje się Bożym darem dla całego narodu, którego będzie przewodnikiem.

^2,10 grzmot – jest symbolem głosu Boga (Hi 37,4n; 40,9; Ps 29,3-9), który budzi lęk (Wj 19,16n), pokonuje nieprzyjaciół (Ps 18,14n), gromi bezbożników (Iz 29,6), przemawia do swoich wybrańców (Wj 19,19) i objawia swoją potęgę (Ps 29,3-9); swojemu królowi – aż do upadku Jerozolimy w 586 r. przed Chr. król był najważniejszą postacią życia społecznego i religijnego Izraela (2Sm 23,1). W późniejszym okresie Izrael oczekiwał na króla-wybawiciela, który miał być namaszczony przez Boga i ustanowiony Jego namiestnikiem wobec swojego ludu (Iz 9,6; Am 9,11; Oz 3,5). Autor odwołuje się tutaj do tych idei, wkładając słowa o królu w usta Anny, za życia której Izrael nie był jeszcze monarchią.

^2,20 błogosławić – owocem biblijnego błogosławieństwa jest płodność (Rdz 1,28). Błogosławieństwo może również być synonimem życia w dostatku.

^7,6 czerpali wodę, rozlewali ją po ziemi – chodzi o starożytny ryt przebłagania, na który prawdopodobnie składały się cztery elementy: modlitwa, post, wyznanie grzechów i gest rozlewania na ziemię wody, której nie można już potem zebrać. Rozlanie wody jest symbolem definitywnego wyrzeczenia się grzechów.

^9,7 podarunek – przynoszenie podarunku dla proroka było powszechnym zwyczajem, gdyż zazwyczaj funkcja proroka była rodzajem zawodu, a ofiary były dla proroków źródłem ich utrzymania (1Krl 14,3; 2Krl 4,42).

^10,1 namaścił – przyszły król zostaje namaszczony (Wj 29,7; Kpł 8,12) i dzięki temu staje się pomazańcem Pana, człowiekiem poświęconym Bogu. Znaki, które dokonują się po namaszczeniu, potwierdzają, że Saul został obdarzony szczególnymi darami; dziedzictwo – chodzi o naród izraelski, który na mocy wybrania Bożego, wykupienia z niewoli egipskiej i przymierza, jest Jego szczególną własnością.

^11,2 wyłupię prawe oko – ta okrutna praktyka była stosowana wobec podbitego przeciwnika w celu osłabienia jego zdolności bojowych i uniemożliwienia mu ewentualnego buntu w przyszłości. W tym przypadku potraktowana jednak zostaje przede wszystkim jako obraza całego ludu izraelskiego.

^14,41 święte losy – losy, którymi posługiwał się kapłan w celu otrzymania od Boga odpowiedzi na pytanie zadawane przez przywódcę ludu. Nie wiemy, jak wyglądały te losy, ani nie znamy rytuału związanego z ich używaniem. Przechowywano je w pektorale noszonym przez kapłana na sercu, na wierzchu efodu. Praktyka ta zanikła wraz z końcem panowania Dawida.

^15,29 chwała Izraela – jedno z wielu określeń Boga, których używali Żydzi, aby ze względu na szacunek nie wypowiadać Bożego imienia.

^16,1 róg – służący do przechowywania i przenoszenia oliwy naturalny róg zwierzęcia, zasklepiony z jego szerszej strony. Na węższym końcu rogu robiono mały otwór, z którego oliwa delikatnie spływała na głowę namaszczanej osoby.

^16,5 Oczyśćcie się – oczyszczenie było przygotowaniem do uczestnictwa w obrzędach ofiarnych. Polegało ono na wykąpaniu się, wypraniu szat i powstrzymaniu się od współżycia małżeńskiego (np. Kpł 12,6-8; 14,1-32).

^16,14 zły duch, którego zesłał Pan – Saul został dotknięty chorobą psychiczną, będącą wynikiem działania złego ducha, którego Pan na niego zesłał.

^24,5 odciął mu kawałek płaszcza – ubranie było znakiem osoby, która je nosiła, i jej godności. Gest Dawida jest więc dla Saula wielkim upokorzeniem.

^24,15 zdechły pies – pies był uważany za symbol podłości i nikczemności (1Sm 17,42). Nazwanie samego siebie psem uważane było za najwyższą formę uniżenia się wobec swojego rozmówcy.

^25,1 umarł Samuel – informacja o śmierci Samuela będzie podana raz jeszcze w 1Sm 28,3 jako przygotowanie do opowiadania o wywołaniu jego ducha (1Sm 28,10-20); pustynia Paran – znajduje się na Półwyspie Synajskim (Rdz 21,21).

^28,3 radzenia się duchów zmarłych – nekromancja była praktyką powszechnie stosowaną na Bliskim Wschodzie. Prawo żydowskie surowo jej zabraniało, gdyż była to forma bałwochwalstwa (Kpł 19,31). Izraelici, chcąc zasięgnąć rady u Boga, posługiwali się świętymi losami (Pwt 18,9-19) lub korzystali z pomocy proroków.

^29,4 przeciw nam – jęz. hebr. używa tu terminu satan, tzn. ‘przeciwnik’, od którego wywodzi się słowo szatan (1Krn 21,1; Hi 1,6).

^29,10 Grecki przekład ST, Septuaginta (LXX), dodaje tu jeszcze słowa: i pójdziecie do miejsca, które wam wyznaczyłem. Nie chowaj w sercu urazy z powodu tej nieszczęsnej przygody, bo jesteś mile widziany u mnie.

^30,1 trzeci dzień – przez trzy dni armia Dawida przeszła około 90 km; Negeb – dosł. sucha, wyschnięta, południowa kraina, znajdująca się w południowej części Judy. Mimo surowego, pustynnego klimatu, było tam wiele osad ze względu na liczne szlaki handlowe.

^30,9 potok Besor – płynie w odległości ok. 35 km na południowy zachód od Siklag i wpada do Morza Śródziemnego.

^30,11 znaleźli pewnego Egipcjanina – porzucony niewolnik stał się kluczem do sukcesu Dawida, ponieważ miejsce stacjonowania wroga można było odkryć tylko przy pomocy szpiega.

^30,14 Keretyci – lud zamieszkujący południowy wschód Filistei, prawdopodobnie Kreteńczycy.

^30,17 na wielbłądach – pod koniec drugiego tysiąclecia przed Chr. wielbłądy zostały oswojone i okazały się bardzo użyteczne z racji swojej wytrzymałości na brak wody oraz zdolności przemierzania olbrzymich odległości, nawet po bezdrożach.

^30,24 Prawo wojenne, podobne do tego, jakie ustanowił Mojżesz (Lb 31,27; Joz 22,8).

^30,27 Betuel – w tekście hebr. czytamy Betel, ale Betel usytuowane jest na pograniczu Beniamina i Efraima i nie leżało w Judzie (1Sm 7,16). Betuel znane jest z Rdz 24,50 i 1Krn 4,30; Ramot – miasto lewickie, położone na wschód od rzeki Jordan, na obszarze, który później stał się terenem granicznym pomiędzy Izraelem i Syrią.

^30,30 Chorma – dosł. zniszczenie lub przekleństwo; miasto w Judzie położone niedaleko granicy z Edomem.

^30,31 Hebron – miasto położone w południowej części Judy (930 m n.p.m.), oddalone ok. 40 km na południowy zachód od Jerozolimy.

^31,5 Żołnierze, którzy zabijali siebie samych, żeby uniknąć hańby, nie byli uważani za samobójców (Sdz 9,54; 1Krl 16,18; 2Mch 14,41-46). Inna tradycja mówi, że przebity włócznią Saul poprosił jednego z żołnierzy, żeby go zabił (2Sm 1,6-10). Biblia wspomina tylko o dwóch przypadkach samobójstwa: Achitofela i Judasza (2Sm 17,23; Mt 27,5).

^31,7 dolina – chodzi o dolinę Jezreel (Ezdrelon), w której Filistyni rozbili swój obóz.

^31,9 odcięli Saulowi głowę – powszechny zwyczaj wojenny. (1Sm 17,51).

^31,11 Mieszkańcy Jabesz w Gileadzie – ludzie wywodzący się z plemienia Beniamina. Po najeździe Ammonitów otrzymali pomoc od Saula (1Sm 11), a teraz na znak wdzięczności organizują mu pogrzeb.

^31,12 spalili – w Izraelu nie było zwyczaju palenia zwłok, ponieważ rytuał taki godził w szacunek dla zmarłych (Am 2,1). Kości Saula i Jonatana ze wszystkimi należnymi im honorami pochował Dawid (2Sm 21,13n).

^31,13 pościli przez siedem dni – post był znakiem publicznej żałoby po śmierci króla dobroczyńcy. Czas siedmiu dni oznacza, że dla żałobników śmierć Saula była wielkim nieszczęściem (Rdz 50,10; Jdt 16,24).

DRUGA KSIĘGA SAMUELA

WALKA O KRÓLESTWO

WIADOMOŚĆ O ŚMIERCI SAULA

Rozdział 1

1 ¹ Saul już nie żył, kiedy Dawid powrócił do Siklag po rozgromieniu Amalekitów. Dawid spędził tam dwa dni. ² Trzeciego dnia przybył pewien człowiek z obozu Saula. Miał rozdarte szaty i proch na głowie. Kiedy zjawił się przed Dawidem, upadł na ziemię i oddał mu pokłon. ³ Dawid zapytał go: „Skąd przychodzisz?”. Ten mu odpowiedział: „Uratowałem się z obozu izraelskiego”. ⁴ Dawid rzekł: „Mów, co się stało!”. Ten mówił: „Wojsko izraelskie uciekło z pola bitwy, a wielu spośród żołnierzy zostało zabitych. Zginęli również Saul i jego syn Jonatan”. ⁵ Dawid zapytał młodzieńca, który przyniósł mu wieści: „Skąd wiesz, że zginęli Saul i jego syn Jonatan?”. ⁶ Ten odpowiedział: „Przypadkiem znalazłem się na górze Gilboa. Niespodziewanie zobaczyłem Saula, jak tkwił nadziany na swoją włócznię. Ze wszystkich stron był otoczony przez wrogie rydwany i jeźdźców. ⁷ Rozglądał się wokół siebie, a kiedy mnie dostrzegł, przywołał mnie. Odpowiedziałem: Oto jestem. ⁸ Zapytał: «Kim jesteś?». Odpowiedziałem: Jestem Amalekitą. ⁹ Wtedy powiedział do mnie: «Podejdź, proszę, do mnie i zabij mnie, bo czuję szarpiące skurcze, a wciąż jestem w pełni świadomy». ¹⁰ Podszedłem więc i dobiłem go, bo wiedziałem, że nie przeżyje i już się nie podniesie. Zdjąłem też koronę z jego głowy i bransoletę, którą nosił na ręce, i przyniosłem je tutaj memu panu”.

¹¹ Dawid rozdarł swoje szaty. Podobnie zrobili też wszyscy jego towarzysze. ¹² Aż do wieczora głośno płakali i pościli na znak żałoby po Saulu i Jonatanie, jego synu, oraz wszystkich spośród Izraela, ludu PANA, którzy polegli od miecza.

¹³ W końcu Dawid zapytał młodzieńca, który mu przyniósł wiadomości: „Kim jesteś?”. Ten odpowiedział: „Jestem synem pewnego osiedleńca amalekickiego”. ¹⁴ „I odważyłeś się podnieść rękę na pomazańca PANA?” – zawołał Dawid. ¹⁵ Po czym wezwał jednego z żołnierzy i rozkazał mu: „Idź i zabij go!”. Żołnierz wymierzył śmiertelny cios Amalekicie, ¹⁶ a Dawid orzekł: „Umierasz z własnej winy, gdyż sam wydałeś wyrok na siebie, mówiąc: «Ja zabiłem pomazańca PANA»”.

ELEGIA NAD ŚMIERCIĄ SAULA I JONATANA

¹⁷ Wtedy Dawid ułożył specjalną pieśń na cześć Saula i jego syna Jonatana. ¹⁸ Polecił też, aby nauczyli się jej mieszkańcy Judy. Jest to „Pieśń o łuku”, tak jak zapisana została w Księdze Sprawiedliwego.

¹⁹ „Dlaczego padła na wzgórzach twoja ozdoba, Izraelu,

dlaczego polegli twoi dzielni wojownicy?

²⁰ W Gat tego nie opowiadajcie,

nie rozgłaszajcie na ulicach Aszkelonu,

by nie cieszyły się córki Filistynów,

nie weseliły się córki nieobrzezanych!

²¹ Góry Gilboa! Pozostańcie bez rosy i deszczu!

Niech wyschną pola na waszych zboczach,

bo tam została skalana tarcza mocarzy.

Tarcza Saula nie została namaszczona oliwą,

²² lecz krwią zranionych i tłuszczem mocarzy!

Łuk Jonatana nigdy się nie cofał,

i miecz Saula nie wracał daremnie.

²³ Saul i Jonatan serdecznie się kochali za życia i nawet śmierć nie zdołała ich rozłączyć.

Szybsi byli od orłów, od lwów mocniejsi!

²⁴ Córki izraelskie, płaczcie nad Saulem,

który was ubierał w rozkoszną purpurę,

złotymi klejnotami ozdabiał wasze suknie!

²⁵ Czemu polegli dzielni wojownicy

w samym środku bitwy?

Dlaczego zginął Jonatan na wzgórzach?

²⁶ Żal mi cię, mój bracie, Jonatanie,

bo byłeś mi bardzo drogi.

Cudowna była dla mnie twoja przyjaźń,

cenniejsza niż miłość kobiet!

²⁷ Oto polegli dzielni wojownicy,

przepadły narzędzia walki!”.

KRÓLESTWO DAWIDA

DAWID KRÓLEM JUDZKIM

Rozdział 2

2 ¹Po tym wszystkim Dawid postanowił poradzić się PANA. Zapytał więc: „Czy mam się udać do jednego z miast judzkich?”. PAN odpowiedział: „Idź!”. Dawid spytał: „Dokąd mam iść?”. PAN powiedział: „Do Hebronu!”. ²Dawid więc poszedł tam z dwiema swoimi żonami: Achinoam z Jezreel i Abigail, byłą żoną Nabala z Karmelu. ³Dawid sprowadził tam również swoich towarzyszy z ich rodzinami, a oni osiedlili się w miejscowościach sąsiadujących z Hebronem.

⁴ Pewnego dnia przyszli do Hebronu przedstawiciele ludu judzkiego, aby namaścić Dawida na króla Judy. Wtedy też doniesiono Dawidowi: „Mieszkańcy Jabesz w Gileadzie pochowali Saula”. ⁵ Dawid wysłał do nich posłańców z takim przesłaniem: „Niech PAN was błogosławi za to, że urządziliście pogrzeb waszemu panu Saulowi, okazując mu tyle przywiązania! ⁶ Niech i PAN ze swojej strony okaże wam swoje niewzruszone miłosierdzie. Gdy zaś o mnie chodzi, to ja również wynagrodzę wam dobrem za to, co zrobiliście. ⁷ Teraz nabierzcie odwagi i bądźcie dzielni! Wasz pan, Saul, nie żyje, mnie zaś Judejczycy obwołali swoim królem”.

ISZBAAL KRÓLEM IZRAELA

⁸ Tymczasem Abner, syn Nera, dowódca wojska Saula, sprowadził do Machanaim Iszbaala, syna Saula. ⁹ Tam ogłosił go królem Gileadu, Aserytów, Jezreela, Efraima i Beniamina, słowem całego Izraela. ¹⁰ Iszbaal, syn Saula, miał czterdzieści lat, gdy został królem Izraela, a jego panowanie trwało dwa lata. Tylko plemię Judy uznało władzę Dawida, który ¹¹przez siedem lat i sześć miesięcy panował nad Judą z Hebronu.

BRATOBÓJCZA WOJNA. BITWA POD GABAONEM

¹² Abner, syn Nera, i żołnierze Iszbaala, syna Saula, opuścili Machanaim i pomaszerowali w kierunku Gabaonu. ¹³ Wyruszył także Joab, syn Serui, na czele żołnierzy Dawida. W ten sposób obydwie armie spotkały się przy sadzawce gabaońskiej i zajęły pozycje po jednej i po drugiej stronie sadzawki. ¹⁴ Abner zawołał w kierunku Joaba: „Niech wystąpią młodzi żołnierze i popiszą się walką przed nami!”. Joab odpowiedział: „Dobrze, niech wystąpią!”. ¹⁵ Wystąpiło dwunastu młodych żołnierzy spośród Beniaminitów Iszbaala, syna Saula, i dwunastu spośród poddanych Dawida. ¹⁶ Każdy uchwycił swojego przeciwnika za głowę i wbił miecz w jego bok. W ten sposób polegli wszyscy. Dlatego nazwano to miejsce w pobliżu Gabaonu „Polem Kamieni”.

ŚMIERĆ ASAELA

¹⁷ W tym dniu wywiązała się bardzo zacięta walka. Żołnierze Dawida pokonali Abnera i wojsko Izraela. ¹⁸ Było tam też trzech synów Serui: Joab, Abiszaj i Asael. Asael biegał tak szybko, jak górska gazela. ¹⁹ Ten to Asael rzucił się w pościg za Abnerem i nie odstępował go ani na krok. ²⁰ Abner odwrócił głowę i zawołał: „Czy to ty jesteś ten Asael?”. Odrzekł: „Ja”. ²¹ Abner rzekł do niego: „Idź sobie na prawo albo na lewo, dopadnij jakiegoś młodego żołnierza i zabierz sobie jego łup!”. Ale Asael nie chciał od niego odstąpić. ²² Abner jeszcze nalegał: „Odsuń się ode mnie! Dlaczego miałbym cię powalić na ziemię? Jak wtedy będę mógł spojrzeć w oczy twojemu bratu, Joabowi?”. ²³ Asael jednak nie chciał odstąpić. Wtedy Abner zadał mu cios w brzuch odwrotnym końcem włóczni. Włócznia przeszyła Asaela na wylot, tak że upadł na miejscu i zaraz umarł.

Wszyscy, którzy przybywali do tego miejsca, gdzie upadł i zmarł Asael, zatrzymywali się. ²⁴ Ale Joab i Abiszaj ruszyli w pościg za Abnerem. Gdy słońce zachodziło, dotarli do wzgórza Amma, leżącego naprzeciw Gijach, przy drodze na pustynię Gabaonu. ²⁵ Tymczasem żołnierze Beniamina skupili się wokół Abnera, tworząc zwarty oddział, i zajęli pozycję na szczycie pewnego wzgórza. ²⁶ Wtedy Abner zawołał w kierunku Joaba: „Czy pozwolimy pozabijać się mieczami? Czy nie rozumiesz, że to się źle skończy? Czemu nie wydajesz rozkazu, aby żołnierze zaprzestali tej bratobójczej pogoni?”. ²⁷ Joab odpowiedział: „Na Boga żyjącego! Gdybyś nie przemówił, to zapewniam cię, że moi żołnierze przestaliby ścigać swoich braci dopiero jutro rano!”. ²⁸ Wtedy Joab kazał zadąć w trąbkę. Żołnierze zatrzymali się i nie ścigali już dłużej Izraelitów. Tak zakończyła się wojna.

²⁹ Abner i jego ludzie maszerowali ku pustyni przez całą noc, przekroczyli Jordan, szli jeszcze przez pół dnia i dotarli do Machanaim. ³⁰ Joab zaś wrócił z pościgu za Abnerem. A kiedy zebrało się całe wojsko, okazało się, że spośród sług Dawida brakuje dziewiętnastu żołnierzy i Asaela. ³¹ Natomiast żołnierze Dawida zabili spośród Beniaminitów i żołnierzy Abnera trzystu sześćdziesięciu ludzi. ³² Asaela zaś zabrali do Betlejem i pochowali go w grobie jego ojca. Potem Joab i jego żołnierze maszerowali przez całą noc, a o świcie dotarli do Hebronu.

Rozdział 3

3 ¹Wojna między rodem Saula i rodem Dawida trwała długo. Dawid jednak stawał się coraz mocniejszy, a ród Saula był coraz słabszy.

SYNOWIE DAWIDA URODZENI W HEBRONIE

² W Hebronie Dawidowi urodzili się następujący synowie: pierworodny był Amnon z matki Achinoam z Jezreel;

³ drugi był Kileab z Abigail, byłej żony Nabala z Karmelu;

trzeci był Absalom, syn Maaki, córki Talmaja, króla Geszur;

⁴ czwarty był Adoniasz, syn Chaggity;

piąty był Szefatiasz, syn Abital;

⁵ szósty był Jetream z matki Egli, która też była żoną Dawida.

Ci właśnie urodzili się Dawidowi w Hebronie.

ABNER PRZECHODZI NA STRONĘ DAWIDA

⁶ Gdy toczyła się wojna między rodem Saula i rodem Dawida, Abner zyskiwał coraz większe znaczenie w obozie Saula.

⁷ Saul miał drugorzędną żonę imieniem Rispa, która była córką Ajji. Z jej powodu Iszbaal powiedział pewnego dnia do Abnera: „Dlaczego spałeś z żoną mojego ojca?”. ⁸ Abner, po tym jak to usłyszał, wpadł w wielki gniew i rzekł: „Czy ja jestem psim łbem z Judy? Aż po dziś dzień okazywałem swoje przywiązanie rodowi Saula, twojego ojca, jego braciom i przyjaciołom, zrobiłem wszystko, abyś nie wpadł w ręce Dawida, a ty dziś czynisz mi wymówki z powodu tej kobiety! ⁹ Niech Bóg mnie ciężko ukarze, jeśli nie pomogę Dawidowi osiągnąć tego, co PAN mu przysiągł: ¹⁰ odebrać królestwo rodowi Saula oraz utrwalić panowanie Dawida nad Izraelem i nad Judą od Dan do Beer-Szeby!”. ¹¹Iszbaal nie mógł już nic odpowiedzieć Abnerowi, ponieważ bardzo się go obawiał.

UKŁAD ABNERA Z DAWIDEM

¹² Abner wysłał wówczas posłów do Dawida, aby powiedzieli w jego imieniu: „Do kogo należy kraj? Zawrzyj ze mną przymierze, a ja postaram się sprowadzić do ciebie całego Izraela!”. ¹³ Dawid odpowiedział: „Dobrze! Jestem gotów zawrzeć z tobą przymierze. Ale żądam od ciebie jednego: nie pokazuj mi się na oczy, jeśli nie przyprowadzisz do mnie Mikal, córki Saula! Pod tym warunkiem możesz się stawić przede mną!”.

¹⁴ Dawid wysłał posłów także do Iszbaala, syna Saula, z żądaniem: „Oddaj mi moją żonę Mikal, którą poślubiłem za cenę stu napletków filistyńskich!”. ¹⁵ Wtedy Iszbaal kazał sprowadzić Mikal od jej męża Paltiela, syna Laisza. ¹⁶ Paltiel poszedł za nią. Płacząc bez przerwy, szedł za nią aż do Bachurim. Abner powiedział mu jednak: „Wróć się!”, więc zawrócił.

¹⁷ Abner spotkał się ze starszymi Izraela i tak do nich przemówił: „Już od dawna chcieliście, aby Dawid był waszym królem. ¹⁸ Teraz więc do dzieła! PAN bowiem powiedział o Dawidzie: «Za pośrednictwem Dawida, mego sługi, wybawię mój lud izraelski spod panowania Filistynów i wszystkich nieprzyjaciół»”.

¹⁹ Abner rozmówił się też z Beniaminitami. W końcu udał się do Hebronu, aby jasno przedstawić Dawidowi decyzje, jakie podjęli Beniaminici i wszyscy Izraelici. ²⁰ Przyszedł do Dawida do Hebronu w otoczeniu dwudziestu mężczyzn. Dawid podjął ucztą Abnera i jego towarzyszy. ²¹ Wtedy Abner tak przemówił do Dawida: „Panie mój, królu, jestem gotów pójść i zgromadzić przy tobie wszystkich Izraelitów. Oni zawrą z tobą przymierze i będziesz panował nad całym krajem, jak tego pragniesz”. Potem Dawid odprawił Abnera i ten odszedł w pokoju.

JOAB ZABIJA ABNERA

²² Po jakimś czasie przybył Joab z oddziałem żołnierzy Dawida. Wrócili oni z wyprawy i przynieśli ze sobą ogromny łup. Abnera już nie było w Hebronie, gdyż Dawid pozwolił mu odejść w pokoju. ²³ Kiedy zatem Joab przyszedł z całym swym oddziałem, ktoś mu powiedział: „Abner, syn Nera, był z wizytą u króla, a ten pozwolił mu odejść w pokoju”. ²⁴ Wtedy Joab poszedł do króla i rzekł do niego: „Co uczyniłeś? Przyszedł do ciebie Abner, a ty go odprawiłeś i pozwoliłeś mu spokojnie odejść? ²⁵ Znasz dobrze Abnera, syna Nera! Jeśli przyszedł, to po to, by cię omamić, wyszpiegować twoje sprawy i wybadać wszystkie twoje zamierzenia”.

²⁶ Joab wyszedł od króla i wysłał za Abnerem posłów, aby go zatrzymali. Bez wiedzy Dawida kazali mu zawrócić przy studni Sira. ²⁷ A kiedy Abner wrócił do Hebronu, Joab wziął go na stronę, do wnętrza bramy miejskiej, jakby chciał z nim dyskretnie pomówić. Tam zadał mu cios w brzuch, aby pomścić swojego brata Asaela.

²⁸ Kiedy Dawid dowiedział się o tym, wykrzyknął: „PAN widzi, że ja i moje królestwo nie mamy nic wspólnego na wieki z przelaniem krwi Abnera, syna Nera! ²⁹ Niech ona spadnie na głowę Joaba i na cały ród jego ojca! Niech urodzeni w domu Joaba cierpią na chorobliwe upławy i trąd! Niech chodzą o kuli i padają od miecza, niech cierpią z powodu braku chleba!”.

³⁰ W ten to sposób Joab i jego brat Abiszaj zabili Abnera za to, że zabił on Asaela, ich brata, podczas bitwy w Gabaonie.

DAWID OPŁAKUJE ABNERA

³¹ Dawid nakazał Joabowi i wszystkim, którzy go otaczali: „Porozdzierajcie wasze szaty, przywdziejcie wory i weźcie udział w obrzędzie żałobnym na cześć Abnera!”. Sam król Dawid szedł za ciałem zmarłego. ³² W końcu złożyli Abnera do grobu w Hebronie. Przy grobie król wybuchnął płaczem, a razem z nim zapłakał cały lud. ³³ Potem król wypowiedział nad Abnerem następującą elegię:

„Dlaczego umarł Abner

śmiercią, na jaką zasługują nikczemni?

³⁴ Twoje ręce nie były związane,

twoje nogi nie były skute łańcuchami!

Mimo to poległeś

jak ktoś zaskoczony przez złoczyńców!”.

I cały lud od nowa zaczął płakać nad Abnerem. ³⁵ A gdy pod koniec dnia wszyscy poddani przyszli do Dawida, aby nakłonić go do zjedzenia posiłku, król złożył taką przysięgę: „Niech mnie Bóg ciężko ukarze, jeśli przed zachodem słońca skosztuję chleba albo czegokolwiek!”.

³⁶ Gdy cały lud dowiedział się o tym, uznał to za słuszne. Zresztą podobało mu się wszystko, co czynił król. ³⁷ Tak przekonał się tego dnia cały lud judzki i cały Izrael, że król nie przyczynił się do śmierci Abnera, syna Nera. ³⁸ Potem król rzekł do swoich sług: „Czy nie wiecie, że tego dnia zginął w Izraelu wielki wódz? ³⁹ Ja, choć namaszczony na króla, czuję się dziś słaby wobec gwałtowności tych ludzi, synów Serui. Niech zatem PAN sam odpłaci sprawcom tej zbrodni według ich niegodziwości!”.

ZAMORDOWANIE ISZBAALA I UKARANIE MORDERCÓW

Rozdział 4

4 ¹Kiedy syn Saula, Iszbaal, dowiedział się, że Abner zginął w Hebronie, opadły bezsilnie jego ręce, a cały Izrael przeraził się. ²Iszbaal miał do dyspozycji dwóch dowódców wojskowych: jednemu było na imię Baana, a drugiemu Rekab; obaj byli synami pewnego Beniaminity, Rimmona z Beerot. Beerot było uważane za część terenów Beniamina, ³ odkąd jego dawni mieszkańcy zbiegli do Gittaim, gdzie ich potomkowie żyją jako cudzoziemcy aż po dzień dzisiejszy.

⁴ Jonatan, syn Saula, pozostawił syna imieniem Meribbaal, który miał niewładne obie nogi. Meribbaal miał pięć lat, kiedy z Jezreel nadeszła wieść o śmierci Saula i Jonatana. Jego piastunka pochwyciła go w ramiona i zaczęła uciekać, ale w pośpiechu wypuściła go z rąk, przez co został kaleką.

⁵ Rekab i Baana, synowie Rimmona z Beerot, udali się do Iszbaala. Dotarli do jego domu w najgorętszej porze dnia, gdy Iszbaal zażywał w łóżku popołudniowej drzemki. ⁶ Weszli oni do środka, jakby odnosili ziarno. Znaleźli Iszbaala śpiącego w łóżku w sypialni i zadali mu cios w brzuch. ⁷ Zabili go i odcięli mu głowę. Następnie wymknęli się, zabierając jego głowę ze sobą. W końcu udali się w drogę i maszerowali doliną Araby przez całą noc. ⁸ Kiedy dotarli do Dawida, w Hebronie pokazali królowi głowę Iszbaala i powiedzieli: „Oto jest głowa Iszbaala, syna Saula, twojego wroga, który nastawał na twoje życie. Tego dnia PAN pomścił się za ciebie na Saulu i na jego potomstwie”. ⁹ Ale Dawid powiedział do Rekaba i Baany, synów Rimmona z Beerot: „Na życie PANA, który mnie wybawił z wszelkiego ucisku! ¹⁰ Tego, który mi powiedział o śmierci Saula i który sądził, że mi przynosi radosną nowinę, ująłem i kazałem zabić w Siklag. Tak odpłaciłem temu, który sądził, iż powinienem mu dać nagrodę za jego radosną nowinę. ¹¹ O ile bardziej teraz, gdy złoczyńcy zamordowali człowieka sprawiedliwego w jego domu i jego łóżku! Ukarzę was za morderstwo, które popełniliście, i zgładzę was z powierzchni ziemi!”.

¹² Dawid wydał rozkaz młodym żołnierzom, aby ich zabili. Obcięto im ręce i nogi i powieszono ich nad stawem w Hebronie. Natomiast głowę Iszbaala złożono w grobie Abnera, w Hebronie.

DAWID NAMASZCZONY NA KRÓLA IZRAELA

Rozdział 5

5 ¹Wszystkie plemiona Izraela przybyły do Dawida do Hebronu i tak mu powiedziały: „Oto my jesteśmy twoimi kośćmi i twoim ciałem. ²Już wcześniej, gdy jeszcze Saul był naszym królem, ty dowodziłeś wojskami Izraela. Tobie też PAN powiedział: «Ty będziesz pasł mój lud izraelski i ty będziesz jego przywódcą»”. ³Wszyscy starsi Izraela przyszli więc do króla, do Hebronu. Tam, w Hebronie, król Dawid zawarł z nimi przymierze w obecności PANA, a oni namaścili Dawida na króla Izraela.

⁴ Dawid miał trzydzieści lat, gdy został królem, i panował przez czterdzieści lat. ⁵ W Hebronie był królem nad plemieniem Judy przez siedem lat i sześć miesięcy, a potem w Jerozolimie panował trzydzieści trzy lata nad całym Izraelem i Judą.

JEROZOLIMA STOLICĄ KRÓLESTWA

⁶ Król Dawid wyruszył wraz ze swoimi żołnierzami do walki przeciw Jerozolimie. Jebusyci, którzy zamieszkiwali tę okolicę, powiedzieli Dawidowi: „Nie wejdziesz do naszego miasta! Wystarczy ślepych i kulawych, aby cię odeprzeć!”. W ten sposób dawali do zrozumienia, że Dawid nigdy nie opanuje ich miasta. ⁷ Dawid jednak zdobył twierdzę Syjon, nazwaną potem Miastem Dawida.

⁸ Tego dnia Dawid tak mówił: „Każdy, kto chce pokonać Jebusytów, niech spróbuje ich dosięgnąć przez podziemny kanał! Nienawidzę z całej duszy tych kulawych i ślepych!”. Stąd wzięło się powiedzenie: „Ślepym i kulawym nie wolno wchodzić do świątyni!”.

⁹ Dawid osiedlił się w twierdzy i nazwał ją Miastem Dawida. Następnie zbudował mur dokoła niej: od Millo aż do swojej siedziby. ¹⁰ Tak oto Dawid nieustannie wzrastał w potęgę, gdyż PAN, Bóg Zastępów, był z nim. ¹¹ Hiram, król Tyru, przysłał do Dawida poselstwo. Dostarczył także drewna cedrowego oraz przysłał cieśli i murarzy, aby zbudowali Dawidowi pałac.

¹² Dawid przekonał się, że to sam PAN ustanowił go królem nad Izraelem i że otoczył blaskiem jego królestwo przez wzgląd na Izraela, swój lud.

RODZINA DAWIDA W JEROZOLIMIE

¹³ Po przybyciu z Hebronu Dawid wziął sobie dodatkowo żony z Jerozolimy i urodzili mu się jeszcze synowie oraz córki. ¹⁴ A oto imiona synów, którzy urodzili się Dawidowi w Jerozolimie: Szammua, Szobab, Natan, Salomon, ¹⁵ Jebchar, Eliszua, Nefeg, Jafia, ¹⁶ Eliszama, Eliada i Elifelet.

ZWYCIĘSTWA DAWIDA NAD FILISTYNAMI

¹⁷ Kiedy Filistyni dowiedzieli się, że Dawid został ustanowiony królem Izraela, wszyscy wyruszyli na wojnę, aby go schwytać. Ale kiedy Dawid o tym usłyszał, schronił się w bezpiecznym miejscu. ¹⁸ Filistyni nadciągnęli i rozproszyli się po Dolinie Refaim. ¹⁹ Wtedy Dawid radził się PANA: „Czy mam ruszyć na Filistynów? Czy wydasz ich w moje ręce?”. PAN odpowiedział Dawidowi: „Ruszaj, gdyż z całą pewnością wydam Filistynów w twoje ręce”.

²⁰ Dawid przybył do Baal-Perasim, gdzie pokonał Filistynów. Powiedział wtedy: „PAN runął na moich nieprzyjaciół jak wodna nawałnica”. Dlatego temu miejscu nadano nazwę „Baal-Perasim”. ²¹ Uciekając, Filistyni porzucili tam swoje bożki, a Dawid kazał swoim ludziom, aby je pozbierali.

²² Filistyni jeszcze raz wyruszyli na wojnę i jak poprzednio rozbili obóz w Dolinie Refaim. ²³ Dawid znowu radził się PANA. PAN mu odpowiedział: „Nie atakuj ich z tej strony! Podejdź ich od tyłu i uderz na nich od strony krzewów balsamowych. ²⁴ Kiedy usłyszysz szmer kroków na wierzchołkach drzew, wtedy szybko nacieraj, bo w tym momencie PAN pójdzie przed tobą, aby pobić wojsko Filistynów! ²⁵ Dawid postąpił tak, jak mu PAN nakazał. W ten sposób pokonał Filistynów od Geba do Gezer.

SPROWADZENIE ARKI DO JEROZOLIMY

Rozdział 6

6 ¹Dawid zgromadził ponownie wszystkich doborowych żołnierzy Izraela w liczbie trzydziestu tysięcy. ²Na czele takiej armii Dawid wyruszył do Baali Judzkiej, aby sprowadzić stamtąd Arkę Bożą, którą nazywa się imieniem PANA Zastępów, zasiadającego na cherubach. ³Znajdowała się ona w domu Abinadaba, na wzgórzu. Ułożyli więc Arkę Bożą na nowym wozie i ruszyli w drogę. A Uzza i Achio, synowie Abinadaba, prowadzili wóz, ⁴na którym złożono Arkę Bożą. Achio szedł przed arką. ⁵Dawid i wszyscy Izraelici okazywali swą radość przed PANEM, grając na wszelkich instrumentach z drewna cyprysowego, takich jak cytry i harfy, przy akompaniamencie bębenków, grzechotek i cymbałów. ⁶Kiedy przybyli w pobliże klepiska Nakona, Uzza wyciągnął rękę, aby podtrzymać Arkę Bożą, gdyż woły szarpnęły. ⁷Ale PAN rozgniewał się na Uzzę i zabił go za tę lekkomyślność. Uzza umarł przy Arce Bożej. ⁸ Dawida zasmuciło to, że PAN rozgniewał się na Uzzę. Dlatego nadano temu miejscu nazwę Peres-Uzza. Zachowała się ona po dziś dzień.

⁹ Tego dnia Dawid poczuł lęk przed PANEM, więc rzekł: „Nie mogę sprowadzić Arki PANA do siebie!”. ¹⁰ Dawid zaniechał więc zamiaru sprowadzenia Arki PANA do siebie, to znaczy do Miasta Dawidowego, i postawił ją w domu Obed-Edoma z Gat. ¹¹ I tak Arka PANA mieszkała w domu Obed-Edoma z Gat przez trzy miesiące. A PAN błogosławił Obed-Edomowi i całej jego rodzinie.

¹² Szybko dano znać królowi Dawidowi, że z powodu Arki Bożej PAN pobłogosławił rodzinie Obed-Edoma i wszystkiemu, co posiadał. Wtedy Dawid udał się do domu Obed-Edoma, aby zabrać stamtąd Arkę Bożą i przenieść ją w radosnym orszaku do Miasta Dawidowego. ¹³ Gdy niosący Arkę PANA postąpili sześć kroków, on składał na ofiarę wołu i utuczone cielę. ¹⁴ Dawid tańczył też z całych sił przed PANEM. Był ubrany tylko w lniany efod. ¹⁵ Tak to Dawid i cały lud Izraela prowadzili Arkę PANA wśród głośnych okrzyków i przy dźwiękach trąb.

¹⁶ Kiedy Arka PANA znalazła się w Mieście Dawidowym, Mikal, córka Saula, wyjrzała przez okno i zobaczyła króla Dawida, jak podrygiwał i tańczył przed PANEM. Wtedy wzgardziła nim w swoim sercu.

¹⁷ Po przyniesieniu Arki PANA osadzono ją w miejscu dla niej przygotowanym, to jest w namiocie, który Dawid kazał rozłożyć. Potem król złożył PANU ofiary całopalne i wspólnotowe. ¹⁸ A kiedy skończył je składać, pobłogosławił lud imieniem PANA Zastępów. ¹⁹ Kazał też rozdać jedzenie całej rzeszy Izraelitów. Każdy mężczyzna i każda kobieta dostali po bochenku chleba, kawałku pieczeni i po ciastku z rodzynkami. Na koniec wszyscy rozeszli się do swoich domów.

²⁰ Dawid wrócił do domu, aby pozdrowić swoich najbliższych. Wtedy wyszła mu naprzeciw Mikal, córka Saula, i tak się odezwała: „Ależ dzisiaj się wsławił król Izraela, kiedy na oczach niewolnic swoich sług rozebrał się i na pół nagi, jak ktoś niepoważny, robił z siebie widowisko!”. ²¹ Dawid jej odpowiedział: „Zrobiłem to na cześć PANA, który wybrał mnie w miejsce twojego ojca i całego jego rodu, aby mnie ustanowić przywódcą ludu PANA, to znaczy Izraela. I będę jeszcze tańczył na cześć PANA, ²² umniejszę się jeszcze bardziej i uniżę się w twoich oczach! A gdy chodzi o niewolnice, o których mówiłaś, to u nich okryję się chwałą”. ²³ Mikal, córka Saula, pozostała bezdzietna aż do śmierci.

PRZYMIERZE BOGA Z RODEM DAWIDA

Rozdział 7

7 ¹Król Dawid zamieszkał w swoim domu, a PAN go osłaniał przed wszystkimi nieprzyjaciółmi, którzy otaczali jego królestwo. ²Pewnego dnia król powiedział do proroka Natana: „Ja mieszkam w domu cedrowym, a Arka Boża mieszka pod namiotem. Co o tym sądzisz?”. ³Natan odpowiedział królowi: „Czyń, cokolwiek postanowiłeś, ponieważ PAN jest z tobą”. ⁴Ale najbliższej nocy PAN przemówił do proroka Natana: ⁵„Idź do mojego sługi, Dawida, i powiedz mu: Tak mówi PAN: «Czy ty mi zbudujesz dom, abym w nim zamieszkał? ⁶Otóż nie mieszkałem w domu od czasu, kiedy wyprowadziłem synów Izraela z Egiptu, aż do dnia dzisiejszego, lecz towarzyszyłem Izraelowi, mając namiot za swoje mieszkanie. ⁷Co więcej, przez cały czas, kiedy wędrowałem z synami Izraela, czy powiedziałem choć słowo jednemu z wodzów, którym kazałem paść mój lud, Izraela: Dlaczego nie zbudowaliście Mi domu cedrowego?». ⁸Dlatego teraz tak przemówisz do mojego sługi, Dawida: Tak mówi PAN Zastępów: «Gdy pilnowałeś owiec, wziąłem cię z pastwiska po to, aby cię ustanowić przywódcą mojego ludu, Izraela. ⁹Wspierałem cię we wszystkich twych przedsięwzięciach i wygubiłem wszystkich twych wrogów. Uczynię cię sławnym, na równi ze sławą największych królów na ziemi. ¹⁰A mojemu ludowi, Izraelowi, przydzielę miejsce, gdzie się osiedli. Tam go zasadzę i tam będzie mieszkał bezpiecznie. Żaden nikczemny lud nie będzie go już nękać, jak to było niegdyś, ¹¹kiedy ustanowiłem sędziów nad moim ludem, Izraelem. Ciebie będę osłaniał od wszystkich twych nieprzyjaciół. PAN ci też oznajmia: To PAN zbuduje ci dom. ¹²Kiedy dobiegną kresu twoje dni i spoczniesz obok twych przodków, Ja wywyższę twojego potomka, który wyjdzie z twoich wnętrzności, i utrwalę jego królestwo. ¹³On zbuduje dom Mojemu imieniu, a Ja utrwalę tron jego królestwa na wieki. ¹⁴ Ja będę mu ojcem, a on będzie Mi synem. Jeśli zgrzeszy, będę go karał rózgą i ciosami synów ludzkich. ¹⁵Lecz nie cofnę od niego mojej miłości, jak cofnąłem ją od Saula, którego odsunąłem od mojego oblicza. ¹⁶Przede mną dom twój i twoje królestwo będzie trwać na wieki. Tron twój będzie niewzruszony na wieki»”.

¹⁷ Wszystkie te słowa i całą tę wizję Natan przekazał Dawidowi.

MODLITWA DAWIDA

¹⁸ Wtedy król Dawid poszedł do świętego namiotu, usiadł w obecności PANA i tak przemówił: „Panie mój, BOŻE, kim ja jestem i czym jest mój dom, że przywiodłeś mnie aż dotąd? ¹⁹ Ale dla Ciebie, Panie mój, BOŻE, nie było tego dosyć! Zechciałeś jeszcze udzielić obietnic domowi Twojego sługi na daleką przyszłość. I zechciałeś do mnie mówić, choć jestem tylko człowiekiem, Panie mój, BOŻE! ²⁰ Cóż może jeszcze Dawid powiedzieć do Ciebie? Ty znasz Twojego sługę, Panie mój, BOŻE! ²¹ Przez wzgląd na Twoje słowo i życzenie Twojego serca uczyniłeś te wspaniałe rzeczy, aby pouczyć Twojego sługę. ²² Panie mój, BOŻE, jak przesławny jesteś! Nikt Tobie nie dorówna! Nie ma też żadnego boga oprócz Ciebie, zgodnie z tym, co zawsze słyszeliśmy. ²³ Bo jakiż naród na ziemi jest podobny do Twojego ludu, Izraela, którego Ty, Boże, uwolniłeś z niewoli Egipcjan? Ty przyszedłeś, aby go wybawić jako swój lud, aby go rozsławić, aby dokonać dla niego rzeczy wielkich i budzących grozę, wyrzucając przed nim narody i ich bogów. ²⁴ Ty, PANIE, ustanowiłeś Izraela swoim ludem na wieki i stałeś się jego Bogiem. ²⁵ Teraz więc, PANIE, Boże, dotrzymaj na wieki obietnic, które dałeś, i postępuj z Twoim sługą i jego potomstwem tak, jak powiedziałeś! ²⁶ A Twoje imię okryje się wielką chwałą na wieki, gdy będą mówić: «PAN Zastępów jest Bogiem Izraela!». A dom Twojego sługi, Dawida, niech będzie trwały przed Tobą ²⁷ zgodnie z tym, co Ty, PAN Zastępów, Bóg Izraela, objawiłeś swojemu słudze: «Ja ci zbuduję dom». Dlatego Twój sługa zdobył się na odwagę, by zanieść do Ciebie tę modlitwę. ²⁸ Panie, mój BOŻE, Ty jesteś Bogiem i Twoje słowa są prawdą! Ty obiecałeś Twojemu słudze te dobrodziejstwa. ²⁹ Racz więc pobłogosławić dom Twojego sługi, aby trwał na wieki przed Tobą! Zgodnie z Twoją obietnicą, Panie, BOŻE mój, niech Twoje błogosławieństwo spocznie na domu Twojego sługi na wieki!”.

PODSUMOWANIE DZIAŁAŃ WOJENNYCH DAWIDA

Rozdział 8

8 ¹Potem Dawid pobił Filistynów i upokorzył ich, odbierając im zwierzchnictwo nad ich stolicą. ²Pokonał też Moabitów. Kazał ich ułożyć na ziemi i zmierzyć sznurem: dwie trzecie kazał zabić, a jedną trzecią pozostawił przy życiu. Od tego czasu Moabici stali się poddanymi Dawida, zobowiązanymi do płacenia daniny. ³Dawid pokonał również króla Soby Hadadezera, syna Rechoba, w czasie gdy ten usiłował odzyskać władzę nad ziemiami położonymi nad Eufratem. ⁴Dawid zdobył na nim tysiąc siedmiuset jeźdźców konnych i dwadzieścia tysięcy wojowników pieszych. Następnie Dawid kazał okulawić wszystkie konie, pozostawiając dla siebie jedynie sto sztuk. ⁵Wtedy Aramejczycy z Damaszku ruszyli na pomoc Hadadezerowi, królowi Soby. Ale Dawid pokonał ich, zabijając dwadzieścia dwa tysiące żołnierzy. ⁶Potem Dawid postawił straże w kraju Aramejczyków damasceńskich. Również oni stali się poddanymi Dawida, zobowiązanymi płacić daninę. Tak to PAN zapewniał Dawidowi zwycięstwo w każdej jego wyprawie. ⁷Dawid zabrał złote tarcze, które nosili żołnierze Hadadezera, i sprowadził je do Jerozolimy. ⁸Ponadto król zdobył ogromną ilość brązu w Betach i Berotaj, dwóch miastach w królestwie Hadadezera.

⁹ Król Chamat, Tou, dowiedział się, że Dawid pokonał całą armię Hadadezera. ¹⁰ Wtedy wysłał swojego syna, Jorama, do króla Dawida, aby go pozdrowić i pogratulować mu zwycięskiej wojny z Hadadezerem. Hadadezer bowiem też prowadził wojnę z królem Tou. Joram przyniósł również Dawidowi srebrne, złote i brązowe upominki. ¹¹ Król poświęcił PANU te przedmioty, podobnie jak srebro i złoto zdobyte na innych podbitych ludach, ¹² na Aramejczykach, Moabitach, Ammonitach, Filistynach, Amalekitach, jak też zdobyte na wojnie z Hadadezerem, synem Rechoba, królem Soby. ¹³ W ten sposób Dawid zyskał wielką sławę. Po pokonaniu Aramejczyków, Dawid pobił Edomitów w Dolinie Soli, zabijając spośród nich osiemnaście tysięcy ludzi. ¹⁴ W całym Edomie Dawid zostawił straże, a Edomici stali się jego poddanymi. Tak to PAN zapewniał Dawidowi zwycięstwo w każdej jego wyprawie.

ORGANIZACJA PAŃSTWA

¹⁵ Dawid panował więc nad całym Izraelem. Stał na straży prawa i umacniał sprawiedliwość pośród swego ludu. ¹⁶ Joab, syn Serui, był dowódcą armii. Jehoszafat, syn Achiluda, był kanclerzem. ¹⁷ Sadok, syn Achituba, i Abiatar, syn Achimeleka, byli kapłanami. Serajasz był sekretarzem. ¹⁸ Benajasz, syn Jojady, dowodził Keretytami i Peletytami. Synowie Dawida byli także kapłanami.

DAWID KRÓLEM IZRAELA

WYPEŁNIENIE OBIETNIC DANYCH JONATANOWI

Rozdział 9

9 ¹Pewnego razu Dawid zapytał: „Czy ostał się jeszcze ktoś z rodziny Saula? Chciałbym mu okazać życzliwość ze względu na Jonatana”.

² W rodzinie Saula był pewien sługa, który miał na imię Siba. Wezwano go więc do Dawida. Król go zapytał: „Czy ty jesteś Siba?”. On odrzekł: „To ja, twój sługa”. ³ Król spytał: „Czy nie ostał się jeszcze ktoś z rodziny Saula? Chciałbym mu okazać życzliwość Bożą”. Siba odpowiedział królowi: „Jest jeszcze jeden syn Jonatana, kaleki na obydwie nogi”. ⁴ Król zapytał: „Gdzie on się znajduje?”. Siba odparł: „Przebywa w domu Makira, syna Amiela, w Lo-Debar”.

⁵ Wtedy król Dawid kazał zabrać go z domu Makira, syna Amiela, w Lo-Debar. ⁶ Kiedy Meribbaal, syn Jonatana, wnuk Saula, znalazł się przed Dawidem, oddał mu głęboki pokłon twarzą do ziemi. Dawid spytał: „Czy ty jesteś Meribbaal?”. Ten odrzekł: „To ja, twój sługa”. ⁷ Dawid mu powiedział: „Nie bój się, bo z całą pewnością okażę ci życzliwość przez wzgląd na Jonatana, twojego ojca. Przywrócę ci też wszystkie posiadłości, które należały do twojego dziadka, Saula, a ty sam będziesz zawsze mógł jadać przy moim stole”. ⁸ Meribbaal pokłonił się mu znów i powiedział: „Czym zasłużyłem sobie, abyś zajmował się mną, jakimś zdechłym psem?”.

⁹ Potem Dawid przykazał Sibie, słudze Saula: „Wszystkie posiadłości Saula i jego rodziny oddaję synowi twojego pana. ¹⁰ Ty, twoi synowie i słudzy, będziecie mu obrabiać ziemię. Plony przyniesiesz twojemu panu, aby były na jego utrzymanie. Ale Meribbaal, syn twojego pana, będzie zawsze jadł chleb z mojego stołu”. Siba miał piętnastu synów i dwudziestu sług. ¹¹ Rzekł więc Dawidowi: „Twój sługa wypełni wszystko, tak jak król, mój pan, rozkazał”. Meribbaal jadał więc przy stole Dawida, jak jeden z królewskich synów”. ¹² Meribbaal miał małego syna imieniem Mika. Wszyscy, którzy zamieszkiwali dom Siby, byli na służbie Meribbaala. ¹³ Meribbaal mieszkał w Jerozolimie, gdyż stale jadał przy królewskim stole. A obie nogi miał niesprawne.

POSELSTWO DAWIDA DO KRÓLA AMMONU

Rozdział 10

10 ¹Po jakimś czasie umarł król Ammonitów, a tron po nim objął jego syn Chanun. ²Dawid postanowił: „Okażę przychylność Chanunowi, synowi Nachasza, jak jego ojciec okazał mi niegdyś przychylność”. Wysłał więc poselstwo, aby wyrazić mu współczucie po stracie ojca. Kiedy jednak posłowie Dawida przybyli do kraju Ammonitów, ³książęta ammoniccy powiedzieli do swojego pana, Chanuna: „Czy naprawdę myślisz, że Dawid przysłał do ciebie posłów ze słowami współczucia tylko dla uczczenia pamięci twojego ojca? Czy nie wysłał swoich posłów raczej w celu obejrzenia miasta, aby je zdobyć w odpowiednim czasie?”. ⁴Wtedy Chanun kazał zatrzymać posłów Dawida: ogolono im brody do połowy i obcięto ich ubrania do połowy, do wysokości pośladków. Potem ich odesłano.

⁵ O całym zajściu poinformowano Dawida. Wtedy wysłał on ludzi naprzeciw swym posłom, którzy zostali tak bardzo znieważeni. Król kazał im powiedzieć: „Pozostańcie w Jerychu, aż odrosną wam brody. Potem wrócicie do siebie”.

PIERWSZA WYPRAWA PRZECIW AMMONITOM

⁶ Ammonici zrozumieli, że Dawid ich znienawidził. Wtedy zwerbowali sobie za pieniądze dwadzieścia tysięcy piechurów od Aramejczyków z Bet-Rechob i od Aramejczyków z Soby, tysiąc żołnierzy od króla Maaki i dwanaście tysięcy żołnierzy od króla Tob.

⁷ Kiedy Dawid dowiedział się o tym, wyprawił Joaba na czele całej armii, złożonej z doborowych żołnierzy. ⁸ Ammonici również wyszli i ustawili się do bitwy w pobliżu bramy ich stolicy. Aramejczycy z Soby i Bet-Rechob oraz żołnierze Tob i Maaki zajęli pozycje dalej w polu. ⁹ Kiedy Joab zorientował się, że czeka go bitwa z przodu i z tyłu, wybrał najdzielniejszych żołnierzy z Izraela i ustawił ich naprzeciw Aramejczyków. ¹⁰ Pozostałą część wojska powierzył dowództwu swojego brata, Abiszaja, i ustawił ich naprzeciw Ammonitów. ¹¹ Wtedy Joab powiedział do brata: „Jeśli Aramejczycy będą zdobywać przewagę nade mną, ty przyjdziesz mi z pomocą; jeśli Ammonici będą przeważać nad tobą, ja pospieszę ci na pomoc. ¹² Odwagi! Okażmy się dzielni walcząc za nasz lud i za miasta naszego Boga! A PAN niech uczyni, co Mu się spodoba!”.

¹³ Joab i jego żołnierze przystąpili do bitwy przeciw Aramejczykom, a ci rzucili się do ucieczki. ¹⁴ Kiedy Ammonici zobaczyli, że Aramejczycy uciekli, sami cofnęli się przed Abiszajem i schronili się w mieście. Wtedy Joab zakończył wyprawę przeciw Ammonitom i powrócił do Jerozolimy.

ZWYCIĘSTWO NAD ARAMEJCZYKAMI

¹⁵ Kiedy dotarło do Aramejczyków, że zostali pobici przez Izraela, zgromadzili wszystkie swoje wojska. ¹⁶ Hadadezer wysłał posłańców, aby zwerbowali Aramejczyków, mieszkających po drugiej stronie Eufratu. Przybyli oni do Chelam, a na ich czele stał Szobak, dowódca wojsk Hadadezera. ¹⁷ Dawid dowiedział się o tym, zebrał całą armię izraelską, przekroczył Jordan i przybył do Chelam. Aramejczycy zajęli pozycje bojowe naprzeciwko Dawida i ruszyli do bitwy. ¹⁸ Ale Izraelici zmusili ich do ucieczki. Dawid zabił spośród Aramejczyków siedmiuset powożących rydwanami i czterdzieści tysięcy piechurów. Zranił też śmiertelnie samego dowódcę Szobaka. ¹⁹ Kiedy wszyscy królowie poddani Hadadezerowi zobaczyli, że zostali pokonani przez Izraela, zawarli z nim pokój i poddali się pod jego władzę. Aramejczycy nie mieli już odwagi pomagać Ammonitom.

DAWID I BATSZEBA

Rozdział 11

11 ¹Z nowym rokiem, a więc kiedy królowie zwykli wyruszać na wojnę, król Dawid wysłał Joaba i swoich oficerów na czele całej armii Izraela przeciw Ammonitom. Ci spustoszyli ich kraj i oblegali stolicę Rabba. Dawid pozostawał zaś w Jerozolimie.

² Pewnego popołudnia Dawid wstał po poobiedniej drzemce i przechadzał się po tarasie królewskiego pałacu. Z wysokości tarasu nagle zobaczył kąpiącą się kobietę. A była ona bardzo piękna. ³ Dawid kazał dowiedzieć się, kim ona jest. Powiedziano mu: „Czyż nie jest to Batszeba, córka Eliama, żona Uriasza Chetyty?”. ⁴ Wtedy Dawid wysłał do niej posłańców, aby ją sprowadzili. A kiedy Batszeba przyszła, Dawid współżył z nią. Potem oczyściła się ze swojej nieczystości i powróciła do domu.

⁵ Batszeba poczęła dziecko, więc posłała Dawidowi wiadomość: „Jestem w ciąży”. ⁶ Wtedy Dawid wysłał do Joaba rozkaz: „Przyślij do mnie Uriasza Chetytę!”. Joab więc wyprawił Uriasza do Dawida. ⁷ Kiedy Uriasz przybył do Dawida, ten pytał go, jak się ma Joab, jak się trzymają żołnierze i jak toczy się wojna. ⁸ Potem Dawid powiedział do Uriasza: „Wstąp do swojego domu i umyj sobie nogi!”. Uriasz wyszedł z pałacu królewskiego, a za nim niesiono dar królewski. ⁹ Ale Uriasz nie poszedł do domu. Razem z żołnierzami swojego pana ułożył się do snu w pobliżu wejścia do pałacu królewskiego.

¹⁰ Doniesiono więc Dawidowi: „Uriasz nie poszedł do swojego domu”. Wtedy Dawid powiedział do Uriasza: „Czy nie przybyłeś z podróży? Czemu nie wstąpiłeś do domu?”. ¹¹ Uriasz odpowiedział: „Arka oraz żołnierze Izraela i Judy mieszkają w namiotach, a mój dowódca Joab i słudzy mojego pana obozują w szczerym polu, a ja miałbym iść do swojego domu, aby jeść, pić i spać z moją żoną? Przysięgam na twoje życie: Nigdy nie zrobię czegoś podobnego!”. ¹² Dawid rzekł do Uriasza: „Dobrze. Zostań tu jeszcze dzisiaj, a jutro cię wyprawię”. Uriasz więc został tego dnia w Jerozolimie. Nazajutrz ¹³ Dawid zaprosił go, aby jadł i pił przy jego stole, i upił go. Ale wieczorem Uriasz znowu ułożył się na swoim posłaniu obok żołnierzy swojego pana. A do swojego domu nie poszedł.

¹⁴ Następnego dnia Dawid napisał list do Joaba i posłał go przez Uriasza. ¹⁵ W liście zaś napisał, co następuje: „Postawcie Uriasza tam, gdzie bitwa jest najzacieklejsza, a potem odsuńcie się od niego, aby został trafiony i zginął!”.

¹⁶ Joab, rozkładając straże wokół miasta, postawił Uriasza w miejscu, o którym wiedział, że walczą tam dzielni wojownicy. ¹⁷ Obrońcy miasta wypadli i natarli na oblegających. Zabili paru żołnierzy i oficerów z wojska Dawida. Zginął również Uriasz Chetyta.

¹⁸ Joab natychmiast posłał Dawidowi wiadomości o wszystkim, co dzieje się na wojnie. ¹⁹ Dał posłańcowi następujące polecenie: „Gdy skończysz mówić do króla o wszystkich okolicznościach bitwy, ²⁰ a król uniesie się gniewem i powie do ciebie: «Dlaczego podeszliście tak blisko murów miasta w tej walce? Czy nie wiedzieliście, że z murów strzelają łucznicy? ²¹ Kto zabił Abimeleka, syna Jerubbaala? Czy nie zginął on w Tebes z rąk pewnej kobiety, która zrzuciła na niego z muru kamień od żaren? Dlaczego podeszliście tak blisko murów?». Wtedy dorzucisz: «Zginął również Uriasz Chetyta»”.

²² Posłaniec udał się w drogę, a kiedy przybył, opowiedział Dawidowi wszystko, co mu zlecił Joab. Wtedy Dawid rozgniewał się na Joaba i rzekł do posłańca: „Dlaczego podeszliście tak blisko murów miasta w tej walce? Czy nie wiedzieliście, że łucznicy strzelają z murów? Kto zabił Abimeleka, syna Jerubbaala? Jakaś kobieta, która zrzuciła na niego z muru kamień od żaren i ten zginął w Tebe! Dlaczego podeszliście do murów?”. ²³ Posłaniec wyjaśnił Dawidowi: „Obrońcy miasta mieli nad nami przewagę. Wypadli na nas w otwartym polu, ale potem odparliśmy ich aż do bramy miasta. ²⁴ Wtedy łucznicy ostrzelali nas z wysokości murów. W ten sposób poległa część żołnierzy królewskich. Zginął też twój oficer Uriasz Chetyta”. ²⁵ Dawid rzekł do posłańca: „Tak powiesz Joabowi: «Nie zamartwiaj się tą sprawą, gdyż miecz zabija raz tego, a raz tamtego. Uderz mocniej na miasto i zburz je!»”.

²⁶ Kiedy żona Uriasza dowiedziała się, że zginął jej mąż Uriasz, ubrała żałobne szaty. ²⁷ A gdy upłynął czas żałoby, Dawid sprowadził ją do swojego domu. Następnie poślubił ją, a ona urodziła mu syna. Ale postępek, jaki Dawid popełnił, nie spodobał się PANU.

PROROK NATAN OSKARŻA DAWIDA

Rozdział 12

12 ¹PAN posłał więc do Dawida proroka Natana. Natan przyszedł do Dawida i tak mu powiedział: „W pewnym mieście mieszkało dwóch ludzi, jeden był bogaty, a drugi był biedny. ²Bogaty miał liczne stada owiec i wołów, ³a biedny nie miał nic, jak tylko jedną małą owieczkę, którą kupił. Żywił ją, a ona rosła przy nim tak jak jego dzieci: jadła jego chleb i piła z jego kubka, spała tuż obok niego i była mu jak córka. ⁴Pewnego dnia zaszedł do bogatego człowieka podróżny, ale jemu żal było wziąć zwierzę z własnego stada i przyrządzić je gościowi, który go odwiedził. Zabrał więc biedakowi owieczkę i przyrządził ją podróżnemu, który do niego przyszedł”. ⁵Dawid uniósł się wielkim gniewem na tego człowieka i rzekł do Natana: „Na życie PANA! Człowiek, który to uczynił, zasługuje na śmierć, ⁶ponieważ postąpił niegodziwie i bez litości. A za owieczkę niech wynagrodzi poczwórnie!”.

⁷ Wtedy Natan rzekł do Dawida: „Ty jesteś tym człowiekiem! A oto tak mówi PAN, Bóg Izraela: «Ja cię namaściłem na króla nad Izraelem i Ja cię wybawiłem z mocy Saula. ⁸ Twojej władzy poddałem rodzinę Saula i oddałem ci żony twojego pana. Poddałem twojej władzy lud Izraela i lud Judy. Jeśli to wszystko za mało, mogę dać ci jeszcze wiele więcej. ⁹ Dlaczego więc wzgardziłeś przykazaniem PANA, czyniąc to, co Jemu się nie podoba? Ty zamordowałeś Uriasza Chetytę! Tak, ty to sprawiłeś, że Uriasz zginął od miecza Ammonitów, a jego żonę wziąłeś sobie za żonę. ¹⁰ Dlatego, że wzgardziłeś Mną i zabrałeś Uriaszowi Chetycie jego żonę, aby ją poślubić, w twojej rodzinie będzie się zawsze panoszyć przemoc». ¹¹ Tak mówi PAN: «Oto Ja sprawię, że przyjdzie na ciebie nieszczęście z twojej własnej rodziny. Na twoich oczach zabiorę ci żony i dam je twojemu bliskiemu, który będzie współżył z nimi w jasny dzień! ¹² Tak, to co ty uczyniłeś w skrytości, Ja sprowadzę na ciebie w jasny dzień i na oczach całego Izraela!»”.

ŻAL DAWIDA I ŚMIERĆ DZIECKA

¹³ Dawid rzekł do Natana: „Zgrzeszyłem przeciw PANU”. Natan mu odpowiedział: „Wobec tego PAN odpuszcza ci twój grzech. Nie umrzesz. ¹⁴ Ponieważ jednak, czyniąc tak, wzgardziłeś PANEM, dziecko, które ci się urodzi, z pewnością umrze!”.

¹⁵ Potem Natan powrócił do swojego domu. PAN zesłał ciężką chorobę na dziecko, które urodziła Dawidowi była żona Uriasza. ¹⁶ Dawid modlił się za dziecko do Boga i surowo pościł; wszedł do swojego mieszkania, przeleżał całą noc na gołej ziemi. ¹⁷ Przyszli do niego najbardziej szanowani spośród jego sług i prosili go, aby się podniósł z ziemi i zjadł z nimi posiłek, on jednak odmówił.

¹⁸ Po upływie tygodnia dziecko umarło. Ale słudzy Dawida bali się mu powiedzieć, że dziecko nie żyje, gdyż mówili: „Gdy dziecko było przy życiu, on nie chciał słuchać tego, co do niego mówiliśmy. Jakże teraz możemy mu powiedzieć, że dziecko umarło? Jeszcze zrobi sobie coś złego!”. ¹⁹ Dawid zauważył, że jego słudzy rozmawiają ze sobą szeptem. Zrozumiał więc, że dziecko nie żyje. Zapytał swoje sługi: „Czy dziecko umarło?”. Odpowiedzieli: „Umarło”. ²⁰ Wtedy Dawid wstał z ziemi, umył się i namaścił, zmienił swoje szaty i poszedł do domu PANA, aby oddać cześć Bogu. Kiedy wrócił do domu, zażyczył sobie, aby podano mu posiłek i pożywił się. ²¹ Jego słudzy zaczęli go pytać: „Jak rozumieć twoje postępowanie? Gdy dziecko jeszcze żyło, ty pościłeś i płakałeś z jego powodu. A skoro dziecko umarło, wstałeś i zabierasz się do jedzenia?”. ²² Dawid odpowiedział: „Jak długo dziecko żyło, pościłem i płakałem, gdyż myślałem sobie: «Kto wie, może PAN się zlituje i zachowa dziecko przy życiu?». ²³ Ale teraz, kiedy dziecko umarło, dlaczego miałbym jeszcze pościć? Czy zdołam je przywrócić do życia? To ja dołączę do niego, ale ono do mnie nie powróci”.

NARODZINY SALOMONA

²⁴ Potem Dawid poszedł pocieszyć swoją żonę Batszebę i współżył z nią. Ona znowu urodziła mu syna, któremu Dawid nadał imię Salomon. PAN darzył dziecko miłością ²⁵ i obwieścił to Dawidowi przez proroka Natana. Z powodu tej miłości PANA Natan nazwał dziecko imieniem Jedidiasz.

ZDOBYCIE RABBY, STOLICY AMMONITÓW

²⁶ Tymczasem Joab stoczył walkę o Rabbę, stolicę Ammonitów, i opanował dzielnicę królewską. ²⁷ Wtedy Joab wysłał do Dawida posłańców z wiadomością: „Natarłem na Rabbę. Opanowałem nawet dzielnicę, gdzie znajduje się zbiornik wody. ²⁸ Teraz więc zbierz resztę armii, przyjdź, oblegaj miasto i zdobądź je! Nie chciałbym go sam zdobywać, aby cała sława nie stała się moim udziałem!”. ²⁹ Wtedy Dawid zebrał resztę armii i pomaszerował na Rabbę. Stoczył tam bitwę i zdobył miasto.

³⁰ Dawid zabrał koronę, która zdobiła głowę ich króla. Korona ta ważyła talent złota i była ozdobiona drogocennym kamieniem. Dawid nosił ją potem na swojej głowie. Ponadto wyniósł z miasta bardzo wielkie łupy. ³¹ Uprowadził też mieszkańców miasta i zmusił ich do pracy przy żelaznych piłach, kilofach, siekierach i zapędził ich do wyrobu cegieł. Podobnie postąpił z wszystkimi miastami Ammonitów. W końcu Dawid z całą swoją armią powrócił do Jerozolimy.

AMNON I TAMAR

Rozdział 13

13 ¹Potem zdarzyła się następująca historia. Absalom, syn Dawida, miał piękną siostrę imieniem Tamar. Zakochał się w niej Amnon, inny syn Dawida. ² Amnon tak dręczył się miłością do swojej siostry, że się rozchorował. Amnon bowiem nie widział sposobu, jak się do niej zbliżyć, bo Tamar była dziewicą.

³ Amnon miał też pewnego przyjaciela, bardzo przebiegłego, który miał na imię Jonadab. Był on synem Szimeiego, brata Dawida. ⁴Jonadab spytał Amnona: „Synu królewski, dlaczego giniesz w oczach z dnia na dzień? Możesz mi to wyjawić?”. Amnon odpowiedział: „Kocham się w Tamar, siostrze mego brata Absaloma”. ⁵ Wtedy Jonadab tak mu doradził: „Połóż się do łóżka i udawaj chorego. Kiedy przyjdzie twój ojciec, aby cię odwiedzić, powiesz mu tak: «Pozwól, aby tu przyszła moja siostra Tamar i przygotowała mi posiłek. Niech przyrządzi potrawę przy mnie, na moich oczach, żebym przyjął posiłek z jej ręki!»”.

⁶ Amnon położył się więc do łóżka i udawał chorego. A kiedy król przyszedł do niego, Amnon powiedział do króla: „Pozwól, aby przyszła tu moja siostra Tamar i przygotowała przy mnie dwa placki, abym mógł się posilić z jej ręki”. ⁷ Dawid posłał więc kogoś do domu Tamar, aby jej powiedział: „Idź, proszę, do domu twojego brata, Amnona, i przygotuj mu posiłek!”.

⁸ Tamar udała się do domu swojego brata, Amnona, który leżał w łóżku. Zaczyniła ciasto, ugniotła je, wyrobiła placki i wypiekła. ⁹ Następnie przyniosła je na patelni i położyła je przed nim, aby mógł jeść, ale on odmówił. Amnon rozkazał wszystkim wyjść. I wszyscy wyszli. ¹⁰ Wtedy odezwał się do Tamar: „Przynieś posiłek do sypialni, abym mógł jeść z twojej ręki!”. Tamar więc wzięła placki, które przyrządziła, i przyniosła mu do sypialni. ¹¹ Kiedy je postawiła przed nim, aby jadł, on pochwycił ją i zawołał: „Chodź tu, moja siostro, i połóż się ze mną do łóżka!”. ¹² Ona krzyknęła: „Nie, mój bracie! Nie gwałć mnie! Tak się w Izraelu nie postępuje! Nie popełniaj takiej podłości! ¹³ Bo dokąd pójdę ze swoją hańbą? A ty będziesz uważany w Izraelu za człowieka podłego! Proszę, pomów raczej z królem, który zapewne nie odmówi ci, abym była twoja”. ¹⁴ Ale nie posłuchał jej prośby. Pochwycił ją i zgwałcił. ¹⁵ Potem Amnon poczuł do niej ogromną odrazę. Nienawidził jej teraz o wiele bardziej, niż przedtem ją kochał. Amnon więc rozkazał jej: „Wstań i idź sobie!”. ¹⁶ A ona prosiła go: „Nie wyrzucaj mnie w ten sposób! Byłaby to jeszcze większa niegodziwość niż tamta, którą przed chwilą mi wyrządziłeś!”. Ale on nie chciał jej słuchać. ¹⁷ Zawołał jednego ze swoich młodych sług i polecił mu: „Wyrzuć ją stąd! Potem zarygluj za nią drzwi!”. ¹⁸ Sługa wyprowadził ją więc na zewnątrz i zaryglował za nią drzwi. Tamar miała na sobie ozdobną suknię, jaką zwykły nosić księżniczki przed zamążpójściem. ¹⁹ Posypała sobie głowę popiołem i rozdarła swoją ozdobną suknię. Ukryła twarz w dłoniach i tak szła, głośno płacząc. ²⁰ Kiedy ją zobaczył jej brat Absalom, zapytał: „Siostro, czy może twój brat, Amnon, zgwałcił cię? Nie mów jednak nic nikomu, bo to twój brat! Nie bierz sobie do serca całej tej sprawy!”. Od tego czasu Tamar zamieszkała w domu swojego brata, Absaloma, jako kobieta opuszczona. ²¹ Kiedy król Dawid dowiedział się o tym wszystkim, bardzo się rozgniewał. ²² Absalom zaś nie odezwał się do Amnona ani słowem, gdyż znienawidził go za to, że zgwałcił jego siostrę, Tamar.

ABSALOM ZABIJA AMNONA

²³ Upłynęły dwa lata. Pewnego dnia, gdy Absalom świętował strzyżenie owiec w Baal-Chasor koło miejscowości Efraim, postanowił zaprosić do siebie wszystkich synów królewskich. ²⁴ Absalom poszedł do króla i powiedział: „Królu, twój sługa świętuje strzyżenie owiec. Proszę zatem, aby król i jego świta przybyli do mnie”. ²⁵ Król odpowiedział Absalomowi: „Nie, mój synu! Byłoby to dla ciebie zbyt wielkim obciążeniem, gdybyśmy przyszli wszyscy”. Absalom jeszcze nalegał, ale król odmówił i udzielił mu tylko błogosławieństwa. ²⁶ Wtedy Absalom rzekł: „Skoro ty odmawiasz przyjścia, to pozwól przynajmniej, żeby przyszedł do nas mój brat, Amnon!”. Król zapytał: „Dlaczego on ma iść do ciebie?”. ²⁷ Ale Absalom nalegał i w końcu król pozwolił Amnonowi i swym pozostałym synom, aby poszli do niego.

²⁸ Absalom rozkazał swoim sługom: „Obserwujcie uważnie Amnona! Gdy jego serce się rozochoci winem, a ja wam powiem: Uderzcie na Amnona!, to macie go zabić. Nie bójcie się, ja biorę za to odpowiedzialność. Okażcie odwagę i sprawcie się dzielnie!”. ²⁹ Słudzy Absaloma postąpili z Amnonem tak, jak im przykazał Absalom. Wszyscy synowie królewscy natychmiast powstali od stołu, dosiedli swych mułów i rzucili się do ucieczki. ³⁰ Gdy oni byli jeszcze w drodze, do Dawida dotarła wiadomość: „Absalom zabił wszystkich synów królewskich i nie przeżył ani jeden z nich”. ³¹ Wtedy król rozdarł swoje szaty i rzucił się na ziemię. Wszyscy jego ministrowie też rozdarli swoje szaty i tak stali wokół niego. ³² Ale Jonadab, syn Szimeiego, bratanek Dawida, powiedział: „Niech mój pan nie myśli, że zabili wszystkich młodzieńców, synów królewskich! Zginął jedynie Amnon. Tak postanowił to Absalom już w dniu, gdy tamten zgwałcił jego siostrę Tamar. ³³ A teraz niech król, mój pan, nie dopuszcza do siebie tej myśli, że zginęli wszyscy synowie królewscy! Bo zabito tylko Amnona”. ³⁴ Absalom zaś zbiegł. Pewien młodzieniec postawiony na straży wytężył wzrok i zauważył wielką gromadę posuwającą się drogą po zboczu góry. ³⁵Wtedy Jonadab powiedział do króla: „Oto przychodzą synowie królewscy. Stało się tak, jak mówiłem”. ³⁶ Jonadab zaledwie skończył mówić, gdy przybyli synowie królewscy. Wszyscy głośno płakali. Także król i cały jego dwór zanieśli się głośnym płaczem.

³⁷ Absalom tymczasem uciekł i udał się do Talmaja, syna Ammichuda, króla Geszuru. A król Dawid przez cały ten czas opłakiwał swojego syna Amnona. ³⁸ Absalom zbiegł do Geszuru i pozostał tam przez trzy lata. ³⁹ Z czasem ukoił się ból króla Dawida po śmierci Amnona i przestał się gniewać na Absaloma.

STARANIA O POWRÓT ABSALOMA

Rozdział 14

14 ¹Joab, syn Serui, stwierdził, że serce króla jest już lepiej usposobione do Absaloma. ²Wtedy Joab sprowadził z Tekoa pewną mądrą kobietę i powiedział jej: „Włóż na siebie żałobny strój, nie namaszczaj się olejkiem i przybierz postawę kobiety w żałobie, która od dłuższego czasu opłakuje zmarłego! ³Potem udaj się do króla i powiedz mu wszystko, co ci polecę!”. Tu Joab nauczył ją tego, co ma powiedzieć.

⁴ Kobieta z Tekoa poszła więc do króla i przypadła twarzą do ziemi, oddając mu pokłon. Potem zawołała: „Ratunku, królu!”. ⁵ Król ją zapytał: „Czego chcesz?”. Ona odparła: „Ach! Jestem wdową, mój mąż umarł! ⁶ Twoja służebnica miała jeszcze dwóch synów. Posprzeczali się między sobą w polu i jeden zabił drugiego, gdyż nie było nikogo, kto by ich rozdzielił. ⁷ Teraz wszyscy krewni wystąpili przeciw twojej służebnicy z żądaniem: «Wydaj nam bratobójcę! Musimy go zabić, aby pomścić śmierć jego brata. W ten sposób zgładzimy także dziedzica». Tak oto chcą pozbawić mnie odrobiny nadziei, jaka mi pozostała, i zgładzić potomstwo mojego męża, które przedłużyłoby jego pamięć na ziemi”. ⁸ Król rzekł do kobiety: „Wracaj do swojego domu, a ja wydam rozkazy w twojej sprawie!”. ⁹ Kobieta z Tekoa mówiła dalej do króla: „Mój panie, królu! Cokolwiek się stanie, niech cała wina obciąży mnie i moją rodzinę! Król zaś i jego królestwo niech pozostaną bez winy!”. ¹⁰ Król odpowiedział: „Jeśli ktoś będzie jeszcze coś mówił przeciwko tobie, przyprowadź go do mnie! Zapewniam cię, że nie będzie już więcej cię dręczyć!”. ¹¹ Odpowiedziała mu: „Niech król będzie łaskaw złożyć obietnicę w imię PANA, swojego Boga, aby człowiek zobowiązany do pomszczenia krwi mojego syna nie powiększył nieszczęścia, zabijając tego, który pozostał!”. Król rzekł: „Przysięgam na PANA żyjącego! Nie spadnie na ziemię ani jeden włos z głowy twojego syna!”. ¹² Wtedy kobieta powiedziała: „Królu, mój panie! Niech wolno będzie twojej służebnicy powiedzieć jeszcze jedno słowo!”. On rzekł: „Mów!”. ¹³ Kobieta powiedziała: „Dlaczego wymyśliłeś taką rzecz przeciw ludowi Bożemu? Wypowiadając taki wyrok, sam król okazał się winny, skoro król nie zezwala wrócić temu, którego skazał na wygnanie. ¹⁴ Pewnego dnia będziemy musieli umrzeć i jesteśmy jak woda, którą rozlano na ziemię i której nie da się pozbierać. Ale Bóg nie odbiera życia w ten sposób. Wymyśl więc rozwiązanie, aby wygnaniec powrócił z wygnania! ¹⁵ Jeśli teraz przyszłam z tą sprawą do króla, mojego pana, to dlatego, że ludzie napełnili mnie trwogą. Więc twoja służebnica powiedziała sobie: Porozmawiam z królem, może wysłucha prośby swojej służebnicy ¹⁶ i wybawi z mocy człowieka, który chce zgładzić mnie i mojego syna spośród ludu wybranego przez Boga. ¹⁷ Twoja służebnica pomyślała sobie: To co król, mój pan, powie, przyczyni się z pewnością do uspokojenia! Gdyż król, mój pan, jest jak anioł Boży, który potrafi rozsądzić między dobrem i złem. Niech PAN, twój Bóg, będzie z tobą!”. ¹⁸ Wtedy król zwrócił się do kobiety tymi słowami: „Chcę ci zadać jedno pytanie. Tylko nie ukrywaj przede mną niczego!”. Kobieta odrzekła: „Proszę, niech mój pan, król, pyta”. ¹⁹ Król więc zapytał: „Czy przypadkiem Joab nie przykładał ręki do tego wszystkiego?”. Kobieta odpowiedziała: „Na twoje życie, mój panie, królu! Nie da się ukryć, że tak jest naprawdę, jak mówi król, mój pan. Istotnie Joab, twój sługa, jest tym, który mi to polecił i nauczył twoją służebnicę wszystkiego, co ma powiedzieć. ²⁰ Twój sługa Joab wymyślił to wszystko, aby sprawie nadać inną postać. Ale ty, mój panie, rozumiesz wszystko, co dzieje się na ziemi, bo jesteś mądry jak anioł Boży”.

POWRÓT ABSALOMA

²¹ Wtedy król powiedział do Joaba: „Oto rozstrzygnąłem tę sprawę po twojej myśli. Teraz więc udaj się do młodego Absaloma i sprowadź go tutaj!”. ²² Joab przypadł twarzą do ziemi w głębokim pokłonie przed królem i dziękował mu, mówiąc: „Panie mój, królu, dziś przekonał się twój sługa, że jesteś mu życzliwy, skoro się zgodziłeś spełnić prośbę swojego sługi”. ²³ Joab podniósł się z ziemi i wyruszył do Geszuru. Stamtąd sprowadził Absaloma do Jerozolimy. ²⁴ Król wydał rozkaz: „Niech wraca do swojego domu, ale niech mi się nie pokazuje na oczy!”. Absalom więc wrócił do swojego domu, ale twarzy króla nie zobaczył.

POJEDNANIE ABSALOMA Z OJCEM

²⁵ W całym Izraelu nie było nikogo tak urodziwego i podziwianego jak Absalom: od stóp aż po czubek głowy nie było w nim najmniejszej skazy. ²⁶ Z końcem każdego roku obcinał sobie włosy, gdyż były bardzo ciężkie. Wtedy ważył je i było tego dwieście syklów według wagi królewskiej. ²⁷ Absalomowi urodziło się trzech synów i jedna córka. Córka miała na imię Tamar i była bardzo piękna. ²⁸ Absalom mieszkał w Jerozolimie przez dwa lata, lecz nie został dopuszczony do króla. ²⁹ Dlatego wezwał Joaba, aby go posłać do króla. Ale Joab nie zechciał przyjść do niego. Absalom posłał po niego powtórnie, ale i tym razem nie przyszedł. ³⁰ Wówczas rzekł do swoich sług: „Spójrzcie, obok mojego pola jest pole jęczmienia, które należy do Joaba. Idźcie tam i podłóżcie ogień!”.

Słudzy Absaloma podpalili pole Joaba. ³¹ Wtedy Joab przyszedł do Absaloma i zapytał go: „Dlaczego twoi słudzy podpalili moje pole?”. ³² Absalom mu odpowiedział: „Bo cię wzywałem, abyś przyszedł do mnie, a ty odmówiłeś. Chciałem cię wysłać do króla, żebyś zapytał: «Po cóż wracałem z Geszuru? Lepiej mi było tam pozostać!». Lecz teraz chcę się zobaczyć z królem. Jeśli ciąży na mnie jakaś wina, to niech mnie pozbawi życia!”.

³³ Joab poszedł do króla i wszystko mu powiedział. Król kazał wezwać Absaloma. Ten przyszedł do króla i oddał mu głęboki pokłon, padając twarzą na ziemię. Wtedy król go ucałował.

INTRYGI ABSALOMA

Rozdział 15

15 ¹Po jakimś czasie Absalom sprawił sobie powóz, konie oraz zwerbował oddział złożony z pięćdziesięciu mężczyzn, którzy biegali przed jego powozem. ²Wczesnym rankiem Absalom zajmował miejsce w bramie przy wejściu do miasta. Jeśli ktoś udawał się do króla po rozstrzygnięcie swojej sprawy, Absalom zagadywał go i pytał: „Z jakiego miasta jesteś?”. Ten mu odpowiadał: „Sługa twój jest z takiego a takiego plemienia izraelskiego”. ³Absalom mówił do niego: „Widzisz, twoja sprawa jest jasna i słuszność jest po twojej stronie, u króla natomiast nikt cię nie wysłucha”. ⁴Absalom dodawał jeszcze: „Gdybym to ja był sędzią w tym kraju, wtedy każdy, kto by miał jakąś sprawę czy spór do rozstrzygnięcia, przychodziłby do mnie, a ja wydawałbym sprawiedliwy wyrok”. ⁵A kiedy zbliżał się ktoś i chciał mu pokłonić się twarzą do ziemi, Absalom wyciągał rękę i podtrzymywał go, a następnie całował. ⁶Tak postępował Absalom ze wszystkimi Izraelitami, którzy przychodzili do sądu królewskiego. W ten sposób Absalom zjednał sobie serca wielu Izraelitów.

BUNT ABSALOMA

⁷ Po upływie czterech lat Absalom rzekł do króla: „Pozwól mi pójść do Hebronu w celu wypełnienia przyrzeczenia, które złożyłem PANU. ⁸ Sługa twój bowiem złożył uroczysty ślub podczas pobytu w Geszurze w Aramie: «Jeśli PAN rzeczywiście pozwoli mi wrócić do Jerozolimy, złożę PANU ofiary»”. ⁹ Król mu odrzekł: „Idź w pokoju!”. Wtedy Absalom udał się do Hebronu. ¹⁰ Stamtąd rozesłał gońców do wszystkich plemion Izraela z posłaniem: „Gdy usłyszycie dźwięk trąbki, to wiedzcie: Absalom został królem w Hebronie”. ¹¹ Na zaproszenie Absaloma przyszło z nim z Jerozolimy dwustu ludzi. Przybyli tu w najlepszej wierze i nic nie wiedzieli o całej sprawie. ¹² Kiedy Absalom składał ofiary, wezwał też Achitofela, doradcę Dawida, mieszkającego w mieście Gilo. W ten sposób spisek się umacniał i coraz więcej ludzi skupiało się wokół Absaloma.

UCIECZKA DAWIDA

¹³ Wtedy przybył do Dawida posłaniec z wieścią: „Lud izraelski opowiedział się po stronie Absaloma”. ¹⁴ Dawid zwrócił się bezzwłocznie do wszystkich swoich ministrów, którzy znajdowali się przy nim w Jerozolimie: „Uciekajmy, jeżeli chcemy się uratować przed Absalomem! Nie zwlekajmy, bo jeżeli nas uprzedzi i dopadnie, sprowadzi na nas nieszczęście, mordując nas razem z mieszkańcami miasta”. ¹⁵ Ministrowie królewscy odpowiedzieli: „Cokolwiek zdecyduje król, nasz pan, my jesteśmy do jego dyspozycji”.

¹⁶ Wtedy król i cała jego rodzina wyszli z pałacu pieszo. Król pozostawił tu jedynie dziesięć drugorzędnych żon, żeby pilnowały pałacu.

¹⁷ Kiedy król i towarzyszący mu lud wychodzili z miasta, zatrzymali się przy ostatnim domu. ¹⁸ Wszyscy słudzy Dawida przemaszerowali przed nim, a więc cała gwardia Keretytów i Peletytów, potem sześciuset żołnierzy, którzy przyszli za Dawidem z Gat. Wszyscy przedefilowali przed królem.

¹⁹ Wtedy król odezwał się do Itaja z Gat: „Dlaczego ty też idziesz z nami? Wróć do miasta i zostań przy nowym królu! W końcu jesteś cudzoziemcem i mieszkasz jako obcy poza swoim krajem. ²⁰ Dopiero co przybyłeś do mnie, a już dzisiaj masz z nami iść na tułaczkę, gdy ja nawet nie wiem dokąd się udać? Nie, wróć sam do miasta i zabierz ze sobą twych braci. A PAN niech ci okaże swoje niewzruszone miłosierdzie”. ²¹ Ale Itaj odpowiedział królowi: „Na życie PANA i na twoje życie! Gdzie będzie król, mój pan, tam będzie i jego sługa! Na śmierć i życie przy tobie!”. ²² Dawid odrzekł: „W takim razie chodź!”. Tak więc Itaj z Gat poszedł za Dawidem wraz ze swymi żołnierzami i ich rodzinami.

²³ Cały lud płakał i lamentował, kiedy gwardia maszerowała przed Dawidem. W końcu król i jego świta przekroczyli potok Cedron i szli drogą wiodącą ku pustyni. ²⁴ Był tam również Sadok wraz z lewitami, niosącymi Arkę Przymierza Bożego. Oni to ustawili Arkę Bożą, a Abiatar składał ofiary, aż cały lud zdążył opuścić miasto. ²⁵ Wtedy król powiedział do Sadoka: „Odnieś Arkę Bożą do miasta! Jeśli PAN okaże się dla mnie łaskawy, to pozwoli mi wrócić i ujrzeć znowu arkę i jej mieszkanie. ²⁶ Jeśli odmówi mi swojej łaski, no cóż, poddaję się, niech uczyni ze mną, co Mu się spodoba!”. ²⁷ Potem król powiedział kapłanowi Sadokowi: „Uważaj, wróć spokojnie do miasta razem z twym synem, Achimaasem, i Jonatanem, synem Abiatara! ²⁸ Ja zaś będę czekał w okolicach pustynnych niedaleko brodów Jordanu tak długo, aż nadejdzie do mnie jakaś wiadomość od was”. ²⁹ Sadok i Abiatar odnieśli więc Arkę Bożą do Jerozolimy i tam pozostali.

ZWOLENNICY DAWIDA

³⁰ Dawid, płacząc, wspinał się ścieżką na Górę Oliwną. Szedł boso i z zasłoniętą głową. Wszyscy, którzy szli z nim, również pozasłaniali sobie głowy i nie przestawali płakać. ³¹ Wtedy doniesiono Dawidowi: „Wśród spiskowców Absaloma jest też Achitofel”. Dawid zawołał: „PANIE, uczyń niedorzecznymi rady Achitofela!”. ³² Kiedy Dawid dotarł do szczytu góry, gdzie oddawano cześć Bogu, wyszedł mu naprzeciw Chuszaj Arkijczyk. Miał rozdartą szatę i głowę posypaną prochem. ³³ Dawid rzekł do niego: „Ty nie chodź ze mną, gdyż byłbyś mi tylko ciężarem. ³⁴ Raczej wróć do miasta, zgłoś się do Absaloma i powiedz: «Królu, jestem do twoich usług! Jak niegdyś byłem sługą twojego ojca, tak teraz będę twoim sługą!». W ten sposób mi pomożesz, udaremniając rady Achitofela. ³⁵ Będziesz tam miał do pomocy kapłanów Sadoka i Abiatara. Wszelką wieść, jaką usłyszysz w domu królewskim, przekażesz kapłanom Sadokowi i Abiatarowi. ³⁶ Są tam z nimi dwaj ich synowie: Achimaas, syn Sadoka, i Jonatan, syn Abiatara. Przez nich poślecie do mnie każdą wiadomość, jaką usłyszycie”. ³⁷ Chuszaj, przyjaciel Dawida, przybył do miasta, gdy Absalom wkraczał do Jerozolimy.

SPOTKANIE Z SIBĄ, SŁUGĄ MERIBBAALA

Rozdział 16

16 ¹Zaraz po tym jak Dawid dotarł do szczytu góry, wyszedł mu na spotkanie Siba, sługa Meribbaala. Prowadził dwa objuczone osły, które dźwigały dwieście chlebów, sto kiści suszonych winogron, sto suszonych owoców i skórzany worek wina. ²Król spytał Sibę: „Co ty tu masz?”. Odrzekł Siba: „Osłów niech dosiada rodzina królewska, chlebem i owocami niech się pożywią żołnierze, a wino niech ugasi pragnienie ludzi zmęczonych drogą na pustyni”. ³Potem król zapytał: „A gdzie jest Meribbaal, syn twojego pana?”. Siba odrzekł królowi: „Został w Jerozolimie, gdyż pomyślał sobie: «Teraz Izraelici przywrócą mi królestwo mojego ojca»”. ⁴Król powiedział Sibie: „Tobie daję wszystko, co stanowi własność Meribbaala”. Siba odpowiedział: „Panie mój, królu! Padam na twarz i dziękuję za twoją łaskawość!”.

SZIMEI PRZEKLINA DAWIDA

⁵ Kiedy król Dawid dotarł do Bachurim, wyszedł ze wsi niejaki Szimei, syn Gery, pochodzący z plemienia i rodu Saula, i zaczął mu złorzeczyć. ⁶ Obrzucał też kamieniami Dawida i wszystkich jego ministrów, pomimo że wielka rzesza i żołnierze maszerowali po prawej i lewej stronie króla. ⁷ A złorzecząc, Szimei tak wykrzykiwał: „Precz, precz, morderco i nikczemniku! ⁸ PAN dokonał na tobie pomsty za krew rodziny Saula, w miejsce którego zostałeś królem. Dlatego teraz PAN oddał królestwo w ręce Absaloma, twojego syna. Spotkało cię to nieszczęście, gdyż jesteś mordercą!”. ⁹ Wtedy Abiszaj, syn Serui, odezwał się do króla: „Czemu ten zdechły pies ma złorzeczyć królowi, memu panu? Pozwól, że pójdę i odetnę mu głowę!”. ¹⁰ Król jednak odpowiedział: „Synowie Serui, czemu mieszacie się do tego? Jeśli on złorzeczy, dlatego że PAN kazał mu złorzeczyć Dawidowi, któż więc może mu z tego powodu czynić wyrzuty?”. ¹¹ Potem Dawid powiedział do Abiszaja i swoich sług: „Jeżeli mój rodzony syn nastaje na moje życie, to cóż dziwnego w zachowaniu tego Beniaminity? Zostawcie go w spokoju! Niech złorzeczy, skoro PAN mu to nakazał! ¹² Może jeszcze PAN wejrzy na moją biedę i przemieni te dzisiejsze złorzeczenia w błogosławieństwo”.

¹³ Podczas gdy Dawid i jego towarzysze szli drogą, Szimei szedł zboczem góry obok nich. Cały czas złorzeczył i rzucał w ich stronę kamieniami i prochem. ¹⁴ W ten sposób król i towarzyszący mu ludzie dotarli nad Jordan. Tam odpoczęli, ponieważ byli bardzo zmęczeni.

CHUSZAJ DORADCĄ ABSALOMA

¹⁵ Tymczasem Absalom otoczony wielką rzeszą Izraelitów wkroczył do Jerozolimy. Także Achitofel był z nim. ¹⁶ Arkijczyk Chuszaj, przyjaciel Dawida, przyszedł do Absaloma i pozdrowił go: „Niech żyje król, niech żyje król!”. ¹⁷ Absalom zapytał Chuszaja: „Taka jest twoja wierność względem twojego przyjaciela, Dawida? Czemuż to nie poszedłeś ze swoim przyjacielem?”. ¹⁸ Chuszaj odpowiedział Absalomowi: „Nie poszedłem, bo chcę być z tym, którego PAN i cały lud izraelski wybrali. Ja więc pozostanę przy nim. ¹⁹ A po drugie, komu mam służyć? Czy nie jesteś synem mego przyjaciela? Jak służyłem dotychczas twojemu ojcu, tak teraz będę służył tobie!”.

ABSALOM I NAŁOŻNICE DAWIDA

²⁰ Absalom zwrócił się do Achitofela: „Radźcie, co mamy robić!”. ²¹ Achitofel odpowiedział Absalomowi: „Współżyj z żonami, które twój ojciec pozostawił, aby pilnowały pałacu! Wtedy cały Izrael dowie się, że zostałeś znienawidzony przez ojca. Umocnią się też wszyscy twoi zwolennicy”. ²² Postawiono więc na tarasie pałacu królewskiego namiot dla Absaloma. Wszedł on tam na oczach całego Izraela, aby współżyć z żonami swojego ojca.

²³ W tamtym czasie rada, której udzielał Achitofel, była ceniona jak wyrocznia samego Boga. Zarówno Dawid, jak i Absalom stosowali się do każdej jego rady.

RADY WOJENNE ACHITOFELA I CHUSZAJA

Rozdział 17

17 ¹Po jakimś czasie Achitofel rzekł do Absaloma: „Pozwól, że wybiorę dwanaście tysięcy żołnierzy i jeszcze tej nocy wyruszę w pościg za Dawidem. ²Dopadnę króla, gdy będzie zmęczony i bezsilny. Tak go przerażę, że uciekną od niego wszyscy jego zwolennicy. A wtedy go zabiję. ³Następnie przyprowadzę do ciebie z powrotem cały lud. Bo kiedy umrze człowiek, którego ty chcesz się pozbyć, cały lud powróci i będzie żył w spokoju”. ⁴Rada ta spodobała się Absalomowi i wszystkim starszym Izraela. ⁵Ale Absalom rozkazał: „Zawołajcie, proszę, również Chuszaja Arkijczyka, abyśmy posłuchali i tego, co on ma do powiedzenia”. ⁶Kiedy Chuszaj przybył, Absalom powiedział: „Tak a tak radził Achitofel. Czy mamy postąpić według jego rady? Jeśli nie, ty przedstaw swoją!”. ⁷Wtedy Chuszaj tak odpowiedział Absalomowi: „Tym razem rada, której udzielił Achitofel, nie jest najlepsza”. ⁸I mówił dalej: „Dobrze znasz twojego ojca i jego ludzi. Są to dzielni wojownicy, a w dodatku rozwścieczeni jak niedźwiedzica w polu, której zabrano młode. Twój ojciec to wielki wojownik, który nie pozwoli spać ludowi. ⁹Teraz zapewne ukrył się w jakiejś jaskini albo innej kryjówce. Jeśli na samym początku padną zabici w naszych szeregach, natychmiast rozniesie się wiadomość, że wojsko Absaloma poniosło klęskę. ¹⁰A wtedy stracą odwagę nawet najdzielniejsi, nawet tacy, co to mają serce jak lew, gdyż wszyscy Izraelici wiedzą, że twój ojciec jest wielkim wojownikiem i że dzielni są jego towarzysze. ¹¹Dlatego ja tak radzę: zgromadź przy sobie wszystkich Izraelitów od Dan do Beer-Szeby! Kiedy ich będzie tak dużo, jak piasku na brzegu morskim, ty stań na ich czele i osobiście wyrusz do bitwy! ¹²Dotrzemy do miejsca, w którym on się znajduje i spadniemy na niego jak rosa spada na ziemię. Wtedy nie ocaleje ani on, ani nikt z jego towarzyszy. ¹³A jeśli schroni się w jakimś mieście, to wszyscy żołnierze przyniosą sznury i ściągniemy to miasto w dolinę, tak że ani jeden kamyk nie zostanie na swoim miejscu!”. ¹⁴Wtedy Absalom i wszyscy Izraelici stwierdzili: „Rada Chuszaja Arkijczyka jest lepsza od rady Achitofela”. W rzeczywistości to sam PAN pozwolił zniweczyć radę Achitofela, która była dobra, aby na Absaloma sprowadzić nieszczęście.

DAWID PRZEPRAWIA SIĘ PRZEZ JORDAN

¹⁵ Chuszaj dał znać kapłanom Sadokowi i Abiatarowi: „Tak a tak radził Absalomowi i starszym Izraela Achitofel; tak a tak doradziłem ja. ¹⁶ A teraz – dorzucił – poślijcie szybko gońca do Dawida i powiedzcie mu: «Nie spędzaj nocy w przejściach na pustyni, lecz natychmiast się przepraw, jeśli mają uniknąć zguby król i wszyscy, którzy mu towarzyszą»”.

¹⁷ Jonatan i Achimaas stali w pogotowiu przy źródle Rogel. Pewna służąca przyniosła im wiadomość, którą oni mieli przekazać królowi Dawidowi. Sami bowiem nie mogli pokazywać się w mieście. ¹⁸ Zobaczył ich jednak jakiś młody człowiek i doniósł o tym Absalomowi. Dwaj posłańcy pospiesznie udali się w drogę i dotarli do pewnego człowieka w Bachurim. Była tam na podwórzu studnia, więc weszli do niej. ¹⁹ Gospodyni przyniosła płachtę, rozciągnęła ją nad otworem studni i rozsypała na niej ziarno. Nie można było więc niczego zauważyć. ²⁰ Wysłańcy Absaloma przyszli do domu tej kobiety i zapytali: „Gdzie są Achimaas i Jonatan?”. Ona im odpowiedziała: „Poszli w kierunku wody”. Zaczęli ich szukać, ale nie znaleźli. Wrócili więc do Jerozolimy. ²¹ Po ich odejściu Achimaas i Jonatan wyszli ze studni i udali się do króla Dawida, aby mu oznajmić, jakiej to rady udzielił w ich sprawie Achitofel. Na koniec mu powiedzieli: „Trzeba się pospieszyć i przeprawić przez wodę!”. ²² Dawid i wszyscy, którzy go otaczali, natychmiast zaczęli się przeprawiać przez Jordan. Przed nastaniem poranka, wszyscy bez wyjątku, przeprawili się na drugą stronę rzeki.

SAMOBÓJSTWO ACHITOFELA

²³ Achitofel, widząc, że jego rada nie została przyjęta, osiodłał osła i pojechał do domu w rodzinnym mieście. Tam rozporządził swoim majątkiem i powiesił się. Potem pogrzebali go w grobie jego ojca.

DAWID W MACHANAIM

²⁴ Dawid dotarł do Machanaim, kiedy Absalom wraz z wojskiem izraelskim przeprawiał się przez Jordan. ²⁵ Na czele wojska, w miejsce Joaba, Absalom postawił Amasę. Amasa był synem pewnego Izraelity imieniem Itro, który ożenił się z Abigail, córką Nachasza, a siostrą Serui, matki Joaba. ²⁶ Absalom i jego żołnierze rozbili obóz w kraju Gilead.

²⁷ Kiedy Dawid przybył do Machanaim, dołączyli do niego: Szobi, syn Nachasza z Rabba Ammonickiego, Makir, syn Amiela z Lo-Debar, i Barzillaj, Gileadczyk z Rogelim. ²⁸ Przynieśli oni ze sobą łóżka, miski, naczynia gliniane, jak też pożywienie dla Dawida i jego towarzyszy: pszenicę, jęczmień, mąkę, prażony bób, soczewicę, ²⁹ miód, masło, ser owczy i ser krowi. Pomyśleli sobie bowiem: „Ci ludzie muszą być głodni, spragnieni i wyczerpani marszem po pustyni”.

PLAN BITWY

Rozdział 18

18 ¹ Dawid dokonał przeglądu oddziałów, które znajdowały się przy nim, i ustanowił dowódców nad tysiącami i nad setkami żołnierzy. ² Następnie powierzył jedną trzecią wojska Joabowi, jedną trzecią Abiszajowi, synowi Serui, bratu Joaba, i jedną trzecią Itajowi z Gat. Wtedy Dawid oznajmił żołnierzom, że on również osobiście wyruszy z nimi do bitwy. ³ Ale żołnierze zaczęli wołać: „Nie możesz iść z nami! Bo jeśli my będziemy uciekać, wrogowie nie będą się tym przejmować. I jeśli nawet zginie nas połowa, nikt nie zwróci na to uwagi. Bo tylko ty się liczysz, jesteś wart tyle, co dziesięć tysięcy żołnierzy! Dlatego lepiej będzie, gdy zostaniesz w mieście, skąd możesz przysłać nam pomoc”. ⁴ Król Dawid odpowiedział: „Dobrze, postąpię tak, jak uznaliście za słuszne”. Król zajął więc miejsce przy bramie miasta, a żołnierze setkami i tysiącami wyruszali do bitwy. ⁵ Król wydał jeszcze Joabowi, Abiszajowi i Itajowi następujący rozkaz: „Oszczędźcie mi młodego Absaloma!”. I wszyscy żołnierze słyszeli, jak król dawał dowódcom to rozporządzenie w sprawie Absaloma.

KLĘSKA I ŚMIERĆ ABSALOMA

⁶ Wojsko Dawida wyruszyło w pole do walki z Izraelitami dowodzonymi przez Absaloma i wywiązała się bitwa w lesie Efraima. ⁷ Armia Izraela została tam pobita przez żołnierzy Dawida. W tym dniu Izrael poniósł wielką klęskę i stracił dwadzieścia tysięcy ludzi. ⁸ Bitwa przeniosła się na całą okolicę i więcej ludzi zginęło w lesie, niż padło od miecza w bitwie. ⁹ W pewnym momencie Absalom dosiadający muła natknął się na żołnierzy Dawida. Muł zapuścił się pod konary wielkiego terebintu. Absalom zaczepił głową o gałęzie terebintu i kiedy muł, na którym jechał, popędził dalej, on zawisł między niebem i ziemią. ¹⁰ Zobaczył to jeden z żołnierzy Dawida i doniósł o tym Joabowi: „Widziałem Absaloma uwięzionego w konarach terebintu”. ¹¹ Joab odparł mu: „Skoro go widziałeś, to dlaczego go tam nie zabiłeś? Dałbym ci zaraz dziesięć sztuk srebra i jeden pas”. ¹² Żołnierz odpowiedział Joabowi: „Choćbyś mi nawet ofiarował tysiąc sztuk srebra, nie podniósłbym ręki na syna królewskiego! Słyszeliśmy na własne uszy, jak król przykazywał tobie, Abiszajowi i Itajowi: «Zachowajcie mi młodego Absaloma!». ¹³ Gdybym go zabił, udając, że o niczym nie słyszałem, król i tak odkryłby moje kłamstwo – bo przed królem nic się nie ukryje – a ty pierwszy stanąłbyś przeciwko mnie!”. ¹⁴ Joab odrzekł: „Nie będę dłużej tracił z tobą czasu!”. Wziął trzy oszczepy, poszedł i wbił je w serces Absaloma, który wisząc w gęstwinie terebintu, wciąż jeszcze żył. ¹⁵ Potem otoczyło Absaloma dziesięciu młodych żołnierzy, którzy nosili zbroję Joaba, i zadali mu śmiertelne ciosy.

¹⁶ W końcu Joab zagrał na rogu i wojsko przestało ścigać Izraelitów, gdyż Joab je powstrzymał. ¹⁷ Następnie żołnierze wzięli ciało Absaloma i wrzucili do wielkiego dołu w lesie. Potem usypali nad nim bardzo duży kopiec z kamieni. W tym czasie żołnierze Absaloma, ratując się ucieczką, wracali do swoich domów.

¹⁸ Absalom jeszcze za swojego życia postawił sobie pomnik w Dolinie Królewskiej, gdyż mówił: „Nie mam syna, który zapewniłby mi sławę”. Pomnik ten nazwał swoim imieniem. I do dnia dzisiejszego nazywa się on Pomnikiem Absaloma.

ZWIASTUNI ZWYCIĘSTWA

¹⁹ Wtedy Achimaas, syn Sadoka, powiedział do Joaba: „Pozwól mi pobiec do króla i zanieść mu wiadomość, że PAN go wybawił z mocy jego nieprzyjaciół”. ²⁰ Ale Joab mu odpowiedział: „Dziś nie byłbyś zwiastunem dobrej nowiny. Pójdziesz z dobrą nowiną kiedy indziej, ale nie dziś, ponieważ chodzi o śmierć syna królewskiego”. ²¹ Wtedy Joab zawołał pewnego Kuszytę i rozkazał mu: „Idź i powiedz królowi o wszystkim, co widziałeś!”. Ten pokłonił się nisko Joabowi i pobiegł. ²² Ale Achimaas ponownie zwrócił się do Joaba: „Niech się dzieje co chce! Pozwól, że i ja pobiegnę za Kuszytą!”. Joab mu odpowiedział: „Dlaczegóż to, mój synu, chcesz biec? Za tę nowinę nie dostaniesz nagrody”. ²³ „Niech się dzieje co chce! – powtórzył Achimaas – pobiegnę!”. Joab rzekł: „Zatem biegnij!”. Pobiegł więc Achimaas szlakiem jordańskim i wyprzedził Kuszytę.

²⁴ Dawid w tym czasie usadowił się między zewnętrzną a wewnętrzną bramą miasta. Strażnik wyszedł na taras bramy, na sam szczyt muru, i patrzył ku horyzontowi. Nagle dostrzegł biegnącego człowieka ²⁵ i powiadomił o tym króla. Król powiedział: „Jeżeli biegnie jeden człowiek, to przynosi dobrą nowinę”. Gdy ten posłaniec dalej biegł i przybliżał się, ²⁶ strażnik zobaczył drugiego biegnącego człowieka. Zawołał więc w stronę odźwiernego: „Jakiś inny człowiek biegnie sam!”. Król znowu rzekł: „Także i ten przynosi dobrą nowinę”. ²⁷ Po chwili strażnik dorzucił: „Po sposobie poruszania się rozpoznaję pierwszego człowieka: jest to Achimaas, syn Sadoka”. Król powiedział: „To dobry człowiek i niesie dobrą wiadomość”.

²⁸ Achimaas zawołał do króla: „Bądź pozdrowiony!”. Pokłonił się przed królem twarzą do ziemi, a następnie powiedział: „Błogosławiony niech będzie PAN, Bóg twój, który zgniótł buntowników, podnoszących swoje ręce przeciw królowi, memu panu!”. ²⁹ Król zapytał: „Czy dobrze się ma młody Absalom?”. Achimaas odpowiedział: „Gdy Joab nas wysyłał w drogę, a mianowicie innego sługę królewskiego i mnie, widziałem wielkie zamieszanie, ale nie wiem, o co tam chodziło”. ³⁰ Król rzekł: „Dobrze, odejdź, ale pozostań w pobliżu!”. Achimaas odszedł i czekał. ³¹ Wtedy Kuszyta zbliżył się i powiedział do króla: „Panie mój, królu, oto jest dobra nowina! Dzisiaj PAN wybawił cię z mocy wszystkich powstających przeciw tobie!”. ³² Król zapytał Kuszytę: „Czy dobrze się ma młody Absalom?”. Kuszyta odpowiedział: „Królu, mój panie! Niech to, co spotkało tego młodego człowieka, będzie udziałem twoich nieprzyjaciół i wszystkich, którzy powstają przeciw tobie!”.

PŁACZ DAWIDA NAD ABSALOMEM

Rozdział 19

19 ¹Król był zdruzgotany. Poszedł do górnej sali w budynku bramy i zaczął płakać. A idąc, tak zawodził: „Mój synu, Absalomie! Mój synu, Absalomie! Obym to ja umarł zamiast ciebie, Absalomie, mój synu, mój synu!”.

² Powiedziano Joabowi: „Król płacze i rozpacza z powodu Absaloma”. ³ Tego dnia żołnierze pogrążyli się w żałobie, zamiast świętować zwycięstwo. Wszyscy bowiem dowiedzieli się, jak bardzo król cierpi z powodu swojego syna. ⁴ Toteż tego dnia żołnierze wchodzili ukradkiem do miasta, jak wojsko okryte hańbą ucieczki z pola bitwy. ⁵ A król zasłonił twarz i wciąż bardzo głośno zawodził: „Mój synu, Absalomie, Absalomie, mój synu!”.

⁶ Wtedy Joab poszedł do króla i powiedział: „Tak postępując okrywasz dziś wstydem wszystkich twoich żołnierzy, którzy ocalili życie twoje, twoich synów, córek i żon. ⁷ W rzeczywistości bowiem okazujesz miłość tym, którzy cię nienawidzą, a nienawiść okazujesz tym, którzy cię kochają. Pokazałeś dziś, że nie liczą się dla ciebie ani dowódcy armii, ani słudzy. Tak, widzę, że gdybyśmy dziś zginęli my wszyscy, a Absalom pozostał przy życiu, to według ciebie byłoby lepiej! ⁸ Teraz jednak wstań, wyjdź i powiedz jakieś serdeczne słowo do twoich sług! Jeśli tego nie zrobisz, to przysięgam ci w imię PANA, że nikt z nich nie pozostanie w twojej służbie ani dnia więcej! A to będzie dla ciebie większym nieszczęściem niż wszystkie nieszczęścia, jakie spadły na ciebie od twojej młodości aż do chwili obecnej”.

⁹ Wtedy król wyszedł i zasiadł w bramie miasta. Oznajmiono więc całemu ludowi: „Oto król zasiada w bramie”. I cały lud zgromadził się przy królu.

POWRÓT DAWIDA DO JEROZOLIMY

Żołnierze Absaloma pouciekali. Każdy powrócił do swojego namiotu. ¹⁰ We wszystkich plemionach izraelskich lud zaczął żywo rozprawiać. Mówiono: „Król Dawid wybawił nas z mocy naszych wrogów i ocalił nas z ucisku Filistynów, a teraz musiał uciekać z kraju z powodu Absaloma. ¹¹ Ale ten Absalom, którego ustanowiliśmy naszym królem, zginął w bitwie. Na co więc jeszcze czekacie? Czy nie najwyższy to czas, aby sprowadzić z powrotem króla Dawida?”. ¹² Dawid zaś wysłał posłańców do kapłanów Sadoka i Abiatara z poleceniem: „Przemówcie do starszych Judy i zapytajcie ich: «Dlaczego to wy macie być ostatnimi wśród tych, którzy chcą sprowadzić króla do jego domu? Już zaproszenie od całego Izraela nadeszło do króla. ¹³ Przecież wy jesteście moimi braćmi, moimi najbliższymi krewnymi! Dlaczego więc macie być ostatnimi wśród tych, którzy chcą sprowadzić króla do domu?». ¹⁴ Powiedzcie też Amasie: «Czy ty nie jesteś moim bliskim krewnym? Niech mnie Bóg ciężko ukarze, jeśli po wszystkie czasy nie ustanowię cię dowódcą wojska na miejsce Joaba!»”.

¹⁵ Słowa Dawida zjednały mu sympatię wszystkich Judejczyków, bez wyjątku. Posłali więc do króla zaproszenie: „Powróć tutaj wraz z wszystkimi sługami!”. ¹⁶ Wtedy król wyruszył w drogę powrotną i przybył nad Jordan.

UŁASKAWIENIE SZIMEIEGO

Judejczycy zaś, którzy pospieszyli przywitać króla i pomóc mu w przeprawie przez rzekę, przyszli do Gilgal. ¹⁷ Szimei, syn Gery, Beniaminita z Bachurim, również poszedł, aby wyjść wraz z Judejczykami na spotkanie Dawida. ¹⁸ Było z nim tysiąc mężczyzn z Beniamina, także Siba, sługa rodziny Saula, z piętnastu swoimi synami i dwudziestu sługami. Ci mieli wskoczyć do Jordanu na spotkanie króla – ¹⁹ gdy tratwa z rodziną królewską będzie się przeprawiać przez rzekę – i zrobić wszystko, czego król sobie zażyczy.

Gdy król przeprawił się przez Jordan, Szimei, syn Gery, rzucił się królowi do nóg ²⁰ i powiedział: „Niech mój pan mnie nie obwinia za występek i nie pamięta tego, czym twój sługa zawinił w dniu, kiedy król, mój pan, opuszczał Jerozolimę! Niech król nie ma o to żalu! ²¹ Twój sługa dobrze wie: popełniłem grzech, ale oto dziś przyszedłem jako pierwszy z całego rodu Józefa, aby powitać mego pana, króla”. ²² Abiszaj, syn Serui, wtrącił się i powiedział do króla: „Czyż to nie wystarczy, aby Szimei miał być skazany na śmierć? Przecież złorzeczył pomazańcowi PANA!”. ²³ Dawid odpowiedział Abiszajowi i jego bratu Joabowi: „Do czego wy się mieszacie, synowie Serui? Dlaczego dziś sprzeciwiacie się mojej woli? Czy mam skazać na śmierć kogoś w Izraelu dziś, kiedy się przekonałem, że znowu jestem królem tego ludu?”. ²⁴ Król więc powiedział Szimeiemu: „Nie umrzesz”. I król potwierdził to przysięgą.

MERIBBAAL KŁANIA SIĘ KRÓLOWI

²⁵ Również Meribbaal, syn Jonatana, wyszedł królowi na spotkanie. Meribbaal postanowił, że od dnia ucieczki króla aż do jego szczęśliwego powrotu do Jerozolimy nie będzie pielęgnować nóg ani przycinać brody, ani prać ubrania. ²⁶ Kiedy więc przybył z Jerozolimy do króla, ten go zapytał: „Dlaczego nie poszedłeś ze mną, Meribbaalu?”. ²⁷ Odpowiedział mu: „Panie mój, królu! Mój sługa wprowadził mnie w błąd. Ja jednak mocno postanowiłem: ponieważ chodzenie sprawia mi trudność, osiodłam mego osła, wsiądę na niego i pojadę z królem. ²⁸ Mój sługa jeszcze poszedł do ciebie, królu, mój panie, i naopowiadał o mnie kłamstw. Ale mój pan, król, jest jak anioł Boży: uczyń zatem, co uznasz za słuszne! ²⁹ Nie było w całej rodzinie mego ojca nikogo, kto by według ciebie, królu, mój panie, nie zasługiwał na śmierć. Pomimo to przyjąłeś mnie do grona jedzących przy twoim stole. Nie mam więc żadnego prawa, by jeszcze błagać króla o litość”. ³⁰ Król odpowiedział: „Po co mnożyć słowa? Oto co postanowiłem: Ty i Siba podzielicie się posiadłością”. ³¹ Meribbaal powiedział królowi: „Niech Siba weźmie nawet wszystko! Najważniejsze, że mój pan, król, wraca cały i zdrowy do swojego domu!”.

BARZILLAJ ŻEGNA SIĘ Z KRÓLEM

³² Barzillaj z Rogelim w Gileadzie także przybył i przeprawił się z królem przez rzekę. Chciał też pożegnać się z nim nad Jordanem. ³³ A był to starzec osiemdziesięcioletni. On to zaopatrzył króla w żywność podczas jego pobytu w Machanaim. Barzillaj był bowiem człowiekiem bardzo majętnym.

³⁴ Król przemówił do Barzillaja: „Chodź ze mną do Jerozolimy, a ja ci zapewnię tam utrzymanie”. ³⁵ Barzillaj odpowiedział królowi: „Ileż mi jeszcze życia pozostało, bym miał się wybierać z królem do Jerozolimy? ³⁶ Jestem dzisiaj człowiekiem osiemdziesięcioletnim. Czy poznam się na tym co dobre, a co złe? Czy zasmakuję w tym, co będę jadł lub pił? Czy mam się jeszcze rozkoszować głosem śpiewaków i śpiewaczek? Dlaczego więc miałbym jeszcze być ciężarem dla króla, mego pana? ³⁷ Przejść z królem przez Jordan, oto wszystko, na co stać twojego sługę. Dlaczego zresztą król miałby mnie tak bardzo nagradzać? ³⁸ Pozwól mi powrócić do swojego miasta. Tam chcę umrzeć w pobliżu grobu mojego ojca i matki. Mój syn Kimcham pójdzie z królem, moim panem. A ty postąpisz z nim jak uznasz za słuszne”. ³⁹ „Dobrze – odpowiedział król – niech idzie ze mną Kimcham, a ja spełnię wszystko według twojego życzenia. Wszystko, czegokolwiek zażyczysz sobie ode mnie, to ci dam”.

⁴⁰ Teraz cała rzesza przeprawiła się przez Jordan, tak jak wcześniej król się przeprawił. Król ucałował Barzillaja i pobłogosławił go, po czym on powrócił do swojej miejscowości. ⁴¹ Król pomaszerował do Gilgal, a razem z nim poszedł Kimcham.

SPRZECZKA MIĘDZY JUDEJCZYKAMI A IZRAELITAMI

Królowi towarzyszyli wszyscy Judejczycy i połowa Izraelitów. ⁴² W pewnym momencie zbliżyli się do króla Izraelici i tak do niego powiedzieli: „Dlaczego to nasi bracia, Judejczycy, przywłaszczyli sobie ciebie, przeprowadzając przez Jordan króla i jego rodzinę wraz z całym jego orszakiem?”. ⁴³ Judejczycy tak odpowiedzieli Izraelitom: „Dlatego, że nam król jest bliższy niż wam. I czemu się złościcie z tego powodu? Czy żyliśmy na jego koszt, albo czy braliśmy od niego podarki?”. ⁴⁴ Izraelici wołali do Judejczyków: „Mamy dziesięć razy większe prawo do króla niż wy! Tak, do Dawida mamy nawet większe prawo niż wy! Dlaczego nas lekceważycie? Przecież to my byliśmy pierwszymi, od których wyszła myśl sprowadzenia z powrotem naszego króla?”. Jednak racje Judejczyków przeważyły w tej dyskusji z Izraelitami.

BUNT SZEBY

Rozdział 20

20 ¹W Gilgal był pewien nikczemny człowiek, Beniaminita, imieniem Szeba, syn Bikriego. Zadął on w trąbkę i zawołał:

„Nie mamy nic wspólnego z Dawidem

i nie dzielimy niczego z synem Jessego!

Izraelici, niech każdy uda się do swojego namiotu!”.

² Wtedy Izraelici odłączyli się od Dawida i poszli za Szebą, synem Bikriego. Natomiast Judejczycy, od Jordanu aż do Jerozolimy, skupili się wokół swojego króla.

³ Kiedy Dawid przybył do Jerozolimy, wydał rozporządzenia w sprawie dziesięciu żon, które zostawił do pilnowania pałacu. Kazał je umieścić w dobrze strzeżonym domu i zapewnił im utrzymanie. Ale sam już więcej nie zbliżał się do nich. W ten sposób zostały zamknięte na resztę swojego życia jak wdowy.

JOAB ZABIJA AMASĘ

⁴ Następnie Dawid rozkazał Amasie: „Zgromadź mi wojowników z Judy! Masz na to trzy dni, aby stawić się tu razem z nimi”. ⁵ Amasa wyruszył więc, żeby zebrać Judejczyków, ale przekroczył czas, jaki mu został wyznaczony. ⁶ Wtedy Dawid rzekł do Abiszaja: „Teraz Szeba, syn Bikriego, stał się dla nas bardziej niebezpieczny, niż kiedyś Absalom. Dlatego weź moją przyboczną gwardię i ścigaj go, aby nie zdążył się schronić w jednym z umocnionych miast i nie wymknął się nam”.

⁷ Oddziały dowodzone przez Joaba, jak też Keretyci, Peletyci i wszyscy doborowi żołnierze wyruszyli pod wodzą Abiszaja. Wyszli z Jerozolimy i zaczęli ścigać Szebę, syna Bikriego. ⁸ Gdy znajdowali się przy wielkim kamieniu w Gabaonie, dołączył do nich Amasa. Joab miał na sobie płaszcz żołnierski z pasem na biodrach. U pasa miał miecz, schowany w pochwie. Gdy Joab się zbliżał, ten miecz wypadł. ⁹ Joab odezwał się do Amasy: „Jak się masz, mój bracie?”. Prawą ręką Joab ujął Amasę za brodę, aby go pocałować. ¹⁰ Amasa nie zwrócił uwagi na miecz, który Joab chwycił lewą ręką i zadał Amasie cios w sam brzuch. Wnętrzności Amasy wypłynęły na ziemię i zaraz umarł. Nie trzeba więc było ponawiać ciosu.

ZABICIE SZEBY I KONIEC POWSTANIA

Wtedy Joab i jego brat, Abiszaj, puścili się w pościg za Szebą, synem Bikriego. ¹¹ Pewien żołnierz Joaba zatrzymał się nad ciałem Amasy i zawołał: „Kto jest przyjacielem Joaba i kto jest zwolennikiem Dawida, niech podąża za Joabem!”.

¹² Tymczasem Amasa leżał we własnej krwi na środku drogi i żołnierz spostrzegł, że wszyscy ludzie zatrzymywali się przy nim. Dlatego ściągnął Amasę z drogi na pole i przykrył go płaszczem. Zrobił to, bo widział, że każdy przechodzący przystawał nad nim. ¹³ Gdy Amasa został usunięty z drogi, wszyscy żołnierze pociągnęli za Joabem, aby ścigać Szebę, syna Bikriego.

¹⁴ Joab przeszedł przez ziemie wszystkich plemion Izraela i dotarł do Abel-Bet-Maaka. Wszyscy Beryjczycy zebrali się i również poszli za nim. ¹⁵ Joab i jego wojsko przystąpili do oblegania Szeby, który schronił się w Abel-Bet-Maaka. Usypali z ziemi wał, który sięgał poziomu przedmurza miasta, a żołnierze zaczęli podkopywać mury, aby je obalić.

¹⁶ Wtem jakaś roztropna kobieta, mieszkanka miasta, zawołała: „Słuchajcie, słuchajcie! Powiedzcie Joabowi, aby tu przyszedł, gdyż chcę z nim pomówić!”. ¹⁷ Joab więc przyszedł. Kobieta zapytała: „Czy ty jesteś Joab?”. „Tak, ja” – odpowiedział. „Posłuchaj słów twojej służebnicy!”. „Słucham cię” – odrzekł Joab. ¹⁸ Wtedy kobieta tak przemówiła: „Kiedyś zwykło się mówić: «Niech zasięgną rady w Abel, a sprawa dobrze się skończy!». ¹⁹ Ja uspokajam wiernych w Izraelu. Dlaczego ty usiłujesz zniszczyć miasto, które należy do najprzedniejszych w Izraelu? Dlaczego chcesz zgubić to, co stanowi dziedzictwo PANA?”. ²⁰ Joab zawołał: „Nigdy w życiu! Nie mam zamiaru niczego burzyć ani niszczyć! ²¹ Nie ma mowy o czymś podobnym! Chodzi tylko o pewnego człowieka z gór Efraima, Szebę, syna Bikriego, który zbuntował się przeciw królowi Dawidowi. Wydajcie mi jego samego, a odstąpię od miasta!”. Kobieta odpowiedziała: „Dobrze, rzucimy ci z murów jego głowę”.

²² Kobieta poszła do mieszkańców miasta i udzieliła im mądrej rady. Oni ścięli głowę Szebie, synowi Bikriego, i rzucili Joabowi. Wobec tego Joab kazał zadąć w trąbkę. Zwolennicy Szeby rozpierzchli się i każdy wrócił do siebie. Po wszystkim Joab powrócił do Jerozolimy, do króla.

URZĘDNICY DAWIDA

²³ Joab był dowódcą całej armii izraelskiej, a Benajasz, syn Jojady, dowodził Keretytami i Peletytami. ²⁴ Adoram był odpowiedzialny za roboty publiczne. Jehoszafat, syn Achiluda, był kanclerzem; ²⁵ Szewa był sekretarzem; Sadok i Abiatar kapłanami. ²⁶ Ira, potomek Jaira, był także kapłanem na służbie u Dawida.

DODATKI

KLĘSKA GŁODU I ODWET GABAONITÓW NA RODZINIE SAULA

Rozdział 21

21 ¹Za panowania Dawida nastał w Izraelu głód trwający trzy lata bez przerwy. Wtedy Dawid radził się PANA. PAN zaś odpowiedział: „Na Saulu i jego rodzinie ciąży zbrodnia, bo wymordował Gabaonitów”.

² Wtedy król wezwał Gabaonitów i rozmawiał z nimi. Gabaonici nie byli Izraelitami, lecz resztą ocalałych Amorytów, którym Izraelici złożyli przysięgę. Saul jednak, w swojej trosce o Izraelitów i Judejczyków, usiłował ich wyniszczyć. ³ Dawid zapytał więc Gabaonitów: „Co mogę dla was zrobić? Jak mogę wam zadośćuczynić, abyście błogosławili dziedzictwu PANA?”. ⁴ Gabaonici odpowiedzieli: „Naszej sprawy z Saulem i jego rodem nie da się wyrównać srebrem czy złotem, ani przez skazanie na śmierć kogoś w Izraelu”. Dawid nalegał: „Zatem powiedzcie, czego chcecie, a ja to dla was zrobię!”. ⁵ Gabaonici odpowiedzieli: „Saul zamierzał nas zniszczyć i wytracić tak, aby nie ostał się ani jeden z nas w granicach ziemi Izraela. ⁶ Dlatego niech nam wydadzą siedmiu ludzi z jego potomstwa. Powiesimy ich przed PANEM w Gabaa, gdzie żył Saul, wybrany przez PANA!”. Król odpowiedział: „Wydam ich w wasze ręce”.

⁷ Król jednak oszczędził Meribbaala, syna Jonatana, wnuka Saula, z powodu przysięgi, jaką złożył w imię PANA Jonatanowi. ⁸ Kazał natomiast wziąć Armoniego i Meribbaala, dwóch synów, których Saulowi urodziła Rispa, córka Aji, oraz pięciu synów, których Merab, córka Saula, urodziła Adrielowi, synowi Barzillaja z Mechola. ⁹ Król wydał ich Gabaonitom, którzy powiesili ich na wzgórzu przed PANEM. Razem zginęło ich tam siedmiu. Stracono ich na samym początku żniw jęczmienia.

¹⁰ Rispa, córka Aji, wzięła worek, rozłożyła go na skale i od początku żniw aż do czasu, kiedy deszcz z nieba spadnie na ciała, nie pozwalała, aby ptactwo rzucało się na nie z powietrza za dnia, a dzikie zwierzęta nocą.

DAWID URZĄDZA POGRZEB SAULOWI I JEGO RODZINIE

¹¹ Wkrótce doniesiono Dawidowi o tym, co zrobiła Rispa, córka Aji, drugorzędna żona Saula. ¹² Wtedy Dawid wyruszył do Jabesz w Gileadzie, aby od jego obywateli odebrać kości Saula i jego syna Jonatana. Kiedy bowiem Filistyni pobili Saula w Gilboa, zawiesili ciała Saula i Jonatana na murach Bet-Szean, skąd mieszkańcy Jabesz je wykradli. ¹³ Dawid sprowadził więc z Jabesz kości Saula i jego syna Jonatana. Następnie zebrano kości siedmiu powieszonych ¹⁴ i pochowano je razem z kośćmi Saula i Jonatana w grobowcu Kisza, ojca Saula, w Sela, w ziemi Beniamina. A kiedy wykonali to wszystko zgodnie z rozkazem królewskim, Bóg przestał się gniewać na kraj.

DZIELNI ŻOŁNIERZE DAWIDA

¹⁵ Między Filistynami a Izraelem znowu doszło do wojny. Dawid wyruszył więc ze swoim wojskiem, aby bić się z Filistynami. W pewnym momencie Dawid czuł się już bardzo wyczerpany. ¹⁶ A niejaki Iszbi-be-Benob, potomek olbrzymów, postanowił zabić Dawida. Miał on nową zbroję, a brązowe ostrze jego włóczni ważyło trzysta syklów. ¹⁷ Ale Dawidowi przyszedł z pomocą Abiszaj, syn Serui, który natarł na Filistyna i zabił go. Wtedy żołnierze zobowiązali Dawida pod przysięgą: „Nie będziesz więcej wychodził z nami na pole bitwy, aby nie zgasła pochodnia Izraela”.

¹⁸ Później znowu miała miejsce bitwa z Filistynami w Gob. Wtedy niejaki Sibbekaj z Chuszy zabił Safa, który też był z rodu olbrzymów. ¹⁹ Podczas jeszcze innej bitwy z Filistynami, która też miała miejsce w Gob, Elchanan, syn Jaira z Betlejem, pokonał Goliata z Gat. Ten miał włócznię, której drzewce przypominało wał tkacki. ²⁰ Jeszcze inna bitwa rozegrała się w Gat. Był tam pewien wojownik, który miał po sześć palców u rąk i po sześć palców u nóg, razem dwadzieścia cztery palce. On też pochodził z rodu olbrzymów. ²¹ Zabił go Jonatan, syn Szammy, bratanek Dawida, gdy ten obrzucał obelgami Izraela. ²² Ci czterej wojownicy filistyńscy, potomkowie olbrzymów z Gat, zginęli od ciosów Dawida lub jego żołnierzy.

SKAŁA I WYBAWCA DAWIDA

Rozdział 22

22 ¹Dawid zwrócił się do PANA słowami tej pieśni, kiedy PAN wybawił go z mocy wszystkich jego wrogów, a zwłaszcza z mocy Saula. ² Zaśpiewał:

„PANIE, opoko moja, schronienie moje i mój wybawco,

³ Boże mój, moja skało i moja nadziejo,

tarczo moja, mocy zbawienia i moja twierdzo!

Moja ucieczko, Ty wybawiasz mnie z ucisku.

⁴ Niech PAN będzie uwielbiony!

Kiedy wezwałem Go na pomoc,

On mnie uwolnił od wrogów.

⁵ Bo ogarnęły mnie odmęty śmierci,

dosięgły mnie strumienie zagłady,

⁶ skrępowały mnie więzy krainy umarłych,

schwytały mnie sidła śmierci.

⁷ W moim ucisku wołałem do PANA,

do mego Boga wołałem o pomoc,

a On mnie usłyszał w swojej świątyni,

moje błaganie dosięgło Jego uszu.

⁸ Ziemia zatrzęsła się i zadrżała,

filary nieba się poruszyły,

zatrzęsły się, bo Bóg się rozgniewał.

⁹ Wzniósł się dym Jego gniewu,

a ogień pożerający zapłonął na Jego obliczu,

węgle żarzące zapalają się od niego.

¹⁰ Nachylił niebiosa i zstąpił,

a ciemna chmura pod Jego stopami.

¹¹ Dosiadł cheruba i odleciał,

uniósł się na skrzydłach wiatru.

¹² Roztoczył nad sobą ciemność,

skrył się w namiocie czarnych chmur deszczowych.

¹³ Przed Nim blask się rozchodził,

i od Niego zapaliły się węgle żarzące.

¹⁴ PAN zagrzmiał z nieba,

Najwyższy podniósł swój głos.

¹⁵ Wypuścił strzały i ich rozproszył,

cisnął piorunami i wprawił ich w zamęt.

¹⁶ Od groźby PANA,

od podmuchu Jego gniewu

odsłoniło się dno morza

i obnażyły się fundamenty ziemi.

¹⁷ Z nieba wyciągnął rękę, aby mnie pochwycić,

wydobył mnie z wód ogromnych.

¹⁸ Ocalił mnie od potężnych wrogów,

od nieprzyjaciół silniejszych ode mnie.

¹⁹ Napadli na mnie w dniu mego nieszczęścia,

lecz PAN był moim obrońcą.

²⁰ On mnie wyprowadził na miejsca przestronne,

wybawił mnie, gdyż we mnie upodobał sobie.

²¹ PAN mnie wynagrodził za moją sprawiedliwość,

za czystość moich rąk mi odpłacił.

²² Gdyż przestrzegałem przykazań PANA

i nie buntowałem się przeciwko mojemu Bogu.

²³ Szanowałem wszystkie Jego nakazy,

i Jego praw nie lekceważyłem.

²⁴ Byłem doskonały wobec Niego

i wystrzegałem się grzechu.

²⁵ PAN mi odpłacił więc za moją sprawiedliwość,

za moją czystość przed Jego oczami.

²⁶ Dochowujesz wierności temu, kto jest wierny,

z człowiekiem nienagannym postępujesz nienagannie.

²⁷ Wobec szczerego jesteś szczery,

ale wobec przewrotnego – przebiegły.

²⁸ Spoglądasz na pokornych, aby ich wybawić,

lecz gdy spojrzysz na wyniosłych, to ich upokarzasz.

²⁹ Ty bowiem, PANIE, jesteś moją lampą,

PAN rozjaśnia me ciemności.

³⁰ Z Twoją pomocą zdobywam umocnienia,

dzięki mojemu Bogu mogę mur przeskoczyć.

³¹ Droga Boża jest nieskalana,

słowo PANA oczyszczone w ogniu.

On jest tarczą dla wszystkich, którzy Mu ufają.

³² Bo któż jest Bogiem oprócz PANA,

kto skałą prócz naszego Boga?

³³ Bóg jest moim potężnym wspomożycielem,

nieskalaną czyni moją drogę.

³⁴ Moim nogom daje szybkość gazeli

i stawia mnie na wyżynach.

³⁵ On ćwiczy moje ręce do walki,

moje ramiona do napinania spiżowego łuku.

³⁶ Ty mnie osłaniasz jak tarcza,

wywyższa mnie Twoje uniżenie.

³⁷ Poszerzasz drogę przede mną,

moje stopy się nie potykają.

³⁸ Ścigałem i zabijałem mych wrogów,

nie spocząłem, dopóki ich nie zniszczyłem.

³⁹ Rozbiłem ich i powaliłem, już nie mogą powstać, leżą pod moimi stopami.

⁴⁰ Ty przepasałeś mnie mocą do walki,

powaliłeś przede mną przeciwników.

⁴¹ Zmusiłeś wrogów do ucieczki przede mną

i zdołałem wytracić moich nieprzyjaciół.

⁴²Szukali pomocy, ale nie było wybawcy,

wołali do PANA, lecz im nie odpowiedział.

⁴³ Starłem ich jak proch ziemi,

pobiłem, depcząc jak błoto na drodze.

⁴⁴ Uchroniłeś mnie przed buntami mego ludu,

ustrzegłeś mnie, abym był głową narodów.

Służy mi lud, którego nie znałem.

⁴⁵ Cudzoziemcy mi schlebiają,

uważnie słuchają moich poleceń.

⁴⁶ Cudzoziemcy mdleją ze strachu

i opuszczają swoje warownie.

⁴⁷ Niech żyje PAN, niech będzie błogosławiona moja skała!

Niech będzie wywyższony Bóg, moja skała i mój Zbawiciel!

⁴⁸ Bóg, który przeze mnie dokonuje pomsty,

który poddaje mi narody;

⁴⁹ który uwalnia mnie od moich nieprzyjaciół,

stawia mnie ponad napastnikami,

ocala mnie od zbrodniarzy!

⁵⁰ Dlatego sławię Cię, PANIE,

wśród narodów śpiewam psalm Twojemu imieniu.

⁵¹ Ty dajesz swojemu królowi wielkie zwycięstwa,

okazujesz łaskę swojemu pomazańcowi

Dawidowi i jego potomstwu na wieki”.

OSTATNIE SŁOWA DAWIDA

Rozdział 23

23 ¹ Ostatnie słowa Dawida: „Wypowiedź Dawida, syna Jessego,

wypowiedź człowieka wyniesionego wysoko,

którego Bóg Jakuba namaścił na króla,

którego lud Izraela wysławia pieśniami:

² Duch PANA mówi przeze mnie,

i Jego słowo jest na moich wargach.

³ Przemówił do mnie Bóg Izraela,

On, skała Izraela, rzekł do mnie:

«Król, który rządzi ludźmi sprawiedliwie

i bojaźnią Bożą kieruje się w rządzeniu,

⁴ jest podobny do jasnego słońca,

które wschodzi w bezchmurny poranek.

Mocą jego promieni po deszczu

ziemia zieleni się trawą».

⁵ Oto jak Bóg postąpił z moim rodem:

zawarł ze mną wieczyste przymierze,

doskonale ustalone i zabezpieczone.

On mi zapewnia wszelkie zwycięstwo

i spełnia każde moje pragnienie.

⁶ Ludzie źli są jak ciernie do wyrzucenia,

których nie da się wziąć do ręki.

⁷ Jeśli ktoś musi ich dotknąć,

popycha je żelaznym prętem lub drzewcem włóczni

i spala w ogniu tam, gdzie się znajdują”.

SŁAWNI WOJOWNICY DAWIDA I ICH CZYNY

⁸ Oto imiona najdzielniejszych wojowników Dawida: Iszbaal Chakmonita, był przywódcą trzech. Nazywano go również Adino Esnita. To ten, który wywijając włócznią nad ośmiuset ludźmi, powalił ich za jednym zamachem.

⁹ Następny jest Eleazar, syn Dodo, Achochita, jeden z trzech wojowników. Towarzyszył on Dawidowi w Pas-Damim, gdzie Filistyni zgromadzeni na bitwę im urągali. Gdy Izraelici zaczęli się cofać, ¹⁰ on wystąpił i bił Filistynów, aż zdrętwiała mu ręka i przywarła do rękojeści miecza. W tym dniu PAN pozwolił Izraelowi odnieść wielkie zwycięstwo. Wojsko nie potrzebowało wracać do Eleazara, jak tylko po to, by zebrać łupy.

¹¹ Następny jest Szamma, syn Agego, z Harar. Gdy Filistyni zgromadzili się w Lechi, gdzie był kawałek pola obsiany soczewicą, wojsko Izraela rzuciło się do ucieczki przed nimi. ¹² Wtedy Szamma ustawił się na środku pola, odbił je i rozgromił Filistynów. PAN sprawił, że Izrael odniósł wielkie zwycięstwo.

¹³ Pewnego dnia w czasie żniwa trzech wojowników spośród grupy trzydziestu wodzów przyszło do Dawida, który znajdował się w pieczarze Adullam, podczas gdy oddział Filistynów obozował w dolinie Refaim. ¹⁴ Dawid czekał w miejscu niedostępnym, a oddział Filistynów zajmował Betlejem. ¹⁵ Kiedy Dawid poczuł pragnienie, spytał swoich ludzi: „Kto mi przyniesie do picia wody ze studni, która znajduje się przy bramie w Betlejem?”. ¹⁶ Wtedy trzej wojownicy przebili się przez obóz Filistynów, zaczerpnęli wody ze studni, która była przy bramie w Betlejem, wrócili do Dawida i podali mu tę wodę. On jednak nie chciał się jej napić, lecz wylał ją w ofierze dla PANA. ¹⁷ Powiedział przy tym takie słowa: „Niech mnie PAN zachowa od zrobienia czegoś takiego! Byłoby to tak, jakbym pił krew ludzi, którzy się wyprawili po tę wodę z narażeniem swojego życia!”. I nie napił się tej wody. Tego dokonali owi trzej wojownicy.

¹⁸ Abiszaj, brat Joaba, syn Serui, stał na czele grupy trzydziestu. On to wywijał swą włócznią nad trzystu nieprzyjaciółmi. ¹⁹ Zyskał sobie taką sławę wśród owych trzydziestu, że został ich wodzem. Ale do trójki nie wszedł.

²⁰ Benajasz, syn Jojady z Kabseel, był człowiekiem dzielnym i wsławił się wielkimi czynami. On to zabił dwóch synów Ariela z Moabu. Pewnego dnia, gdy padał śnieg, wszedł do dołu i zabił tam lwa. ²¹ On też zabił pewnego potężnego Egipcjanina, uzbrojonego we włócznię. Zaatakował Egipcjanina kijem, po czym wyrwał włócznię z jego ręki i zabił go jego własną włócznią. ²² Takich rzeczy dokonał Benajasz, syn Jojady, i zdobył sobie sławę wśród trzydziestu wojowników. ²³ Był najsławniejszy wśród trzydziestu, ale do trójki nie wszedł. Dawid postawił go na czele swojej straży przybocznej.

²⁴ Do grupy trzydziestu należeli także: Asael, brat Joaba; Elchanan, syn Dodo z Betlejem; ²⁵ Szamma z Charod; Elika z Charod; ²⁶ Cheles z Pelet; Ira, syn Ikesza, z Tekoa; ²⁷ Abiezer z Anatot; Mebunnaj z Chusz; ²⁸ Salmon z Achoach; Maheraj z Netofy; ²⁹ Cheleb, syn Baany, z Netofy; Itaj, syn Ribaja, z Gibea Beniamina; ³⁰ Benajahu z Pireatonu; Hiddai z Nachale-Gaasz; ³¹ Abi-Albon z Arbe; Azmawet z Barchuma; ³² Eliachba z Szaalbon; Bene-Jaszen; Jehonatan; ³³ Szamma z Harar; Achiam, syn Szarara, z Harar; ³⁴ Elifelet, syn Achasbaja, z Maaki; Eliam, syn Achitofela, z Gilo; ³⁵ Chesraj z Karmelu; Paaraj z Araby; ³⁶ Igaal, syn Natana, z Soby; Bani z Gad; ³⁷ Selek Ammonita; Nacharaj z Beerot, giermek Joaba, syna Serui; ³⁸ Ira z Jeter; Gareb z Jeter ³⁹ i Uriasz Chetyta. Wszystkich razem było trzydziestu siedmiu.

SPIS LUDNOŚCI I KARA BOŻA

Rozdział 24

24 ¹ Pewnego dnia PAN znowu rozgniewał się na Izraelitów. Usposobił Dawida przeciw nim, mówiąc mu: „Idź i policz Izraelitów i Judejczyków!”. ²Król rozkazał więc Joabowi, dowódcy armii, który był przy nim: „Przejdź po wszystkich plemionach Izraela od Dan do Beer-Szeby i policz ludzi, abym poznał liczbę ludności!”. ³Joab odpowiedział królowi: „Niech PAN, twój Bóg, pomnoży lud stokrotnie i niech król, mój pan, zobaczy to na własne oczy! Ale królu, mój panie, dlaczego tak ci na tym zależy?”. ⁴Jednak wola królewska przemogła opór Joaba i dowódców wojska.

Joab i dowódcy wojska wyszli od króla, aby dokonać spisu ludności Izraela. ⁵ Przeszli przez Jordan i zaczęli od miasta Aroer i miast, które znajdują się w głębi doliny. Przeszli plemię Gada w kierunku Jazer, ⁶ weszli następnie do Gileadu, poszli do kraju Chetytów w Kadesz, potem udali się do Dan-Jaan i przyległych okolic, i dalej do Sydonu. ⁷ Potem poszli do twierdzy Tyr i do wszystkich miast Chiwwitów i Kananejczyków, a na końcu poszli w kierunku Negebu Judzkiego aż do Beer-Szeby. ⁸ Po przejściu przez cały kraj powrócili do Jerozolimy po upływie dziewięciu miesięcy i dwudziestu dni. ⁹ Joab przekazał królowi wynik spisu ludności: Izrael liczył osiemset tysięcy mężczyzn umiejących się posługiwać mieczem; Juda zaś liczył pięćset tysięcy mężczyzn.

¹⁰ Ale potem zadrżało serce Dawida z powodu spisu Izraela. Rzekł więc do PANA: „Poprzez mój czyn popełniłem ciężki grzech. Uznaję, że postąpiłem bardzo nierozsądnie. PANIE, racz przebaczyć grzech twojemu słudze!”.

¹¹ Nazajutrz, kiedy Dawid się obudził i wstał, PAN skierował do proroka Gada, widzącego Dawidowego, następujące słowa: ¹² „Idź do Dawida i powiedz mu: Tak mówi PAN: «Proponuję ci trzy kary. Ześlę na ciebie tę, którą sobie wybierzesz»”. ¹³ Gad przyszedł do Dawida, oznajmił mu wszystko, a potem zapytał: „Czy chcesz, żeby nastało siedem lat głodu w twoim kraju, czy wolisz uciekać przez trzy miesiące przed nieprzyjacielem, który będzie cię ścigał, czy też wybierasz zarazę, która przez trzy dni będzie pustoszyć twój kraj? Zastanów się i daj mi odpowiedź, abym mógł ją przekazać Temu, który mnie przysłał do ciebie!”. ¹⁴ Dawid powiedział do Gada: „Jestem w wielkiej rozterce, ale wolę wpaść w ręce PANA niż w ręce ludzi, bo Pan jest bardzo miłosierny!”.

¹⁵ PAN więc zesłał na Izraela zarazę, która trwała od owego poranka do czasu ustalonego. I umarło od Dan do Beer-Szeby siedemdziesiąt tysięcy ludzi. ¹⁶ A kiedy anioł wyciągnął swoją rękę ku Jerozolimie i miał na nią sprowadzić plagę, PAN wzruszył się nieszczęściem. Powiedział do anioła mającego zabijać lud: „Już dość, opuść swoją rękę!”. A anioł PANA znajdował się blisko miejsca, gdzie Arauna Jebusyta młócił zboże. ¹⁷ Kiedy Dawid zobaczył anioła, który miał zabijać lud, zawołał do PANA: „To ja jestem winien i ja zgrzeszyłem. A te owce cóż uczyniły? Niech więc Twoja ręka zwróci się przeciwko mnie i mojej rodzinie!”.

DAWID WZNOSI OŁTARZ NA KLEPISKU ARAUNY

¹⁸ Tego samego dnia przyszedł do Dawida prorok Gad i powiedział: „Idź i postaw dla PANA ołtarz na klepisku Arauny Jebusyty!”. ¹⁹ Dawid poszedł tam zgodnie ze słowem PANA, przekazanym przez proroka Gada. ²⁰ Arauna spojrzał ze wzgórza i rozpoznał króla i jego ministrów, jak zbliżali się ku niemu. Wyszedł więc naprzeciw króla i nisko pokłonił się twarzą do ziemi. ²¹ Potem Arauna zapytał: „Dlaczego mój pan, król, przyszedł do swojego sługi?”. Dawid powiedział: „Chcę kupić od ciebie to klepisko i zbudować tu ołtarz dla PANA, aby ustała plaga wyniszczająca lud”. ²² Arauna rzekł do Dawida: „Niech król, mój pan, bierze wszystko, co chce, i złoży na ofiarę. Oto są moje woły na ofiarę całopalną, a walec młockarski i jarzmo bydlęce na opał. ²³ Wszystko to król Arauna daje królowi Dawidowi”. Arauna powiedział jeszcze do króla: „Niech PAN, twój Bóg, przyjmie to od ciebie łaskawie!”. ²⁴ Ale król odpowiedział Araunie: „Nie dawaj mi niczego! Chcę to uczciwie kupić od ciebie. Bo nie będę składał PANU, mojemu Bogu, ofiar całopalnych, które mnie nic nie kosztują”. Zapłacił więc Dawid za klepisko i za woły pięćdziesiąt srebrnych syklów. ²⁵ Następnie zbudował w tym miejscu ołtarz dla PANA, a potem złożył całopalenia i ofiary wspólnotowe. Wtedy PAN okazał litość krajowi i plaga przestała nękać Izraela.

^1,2 rozdarte szaty i proch na głowie – na znak wielkiego bólu i rozpaczy Izraelici rozrywali swoje szaty i posypywali głowę prochem lub popiołem (np. Rdz 37,29; Sdz 11,35; Ne 9,1; Mt 26,65).

^3,8 psi łeb – zwrot bardzo obelżywy (1Sm 24,15; 2Sm 9,8; 16,9). Pies był zwierzęciem powszechnie pogardzanym (np. 2Sm 3,8; 2Krl 8,13; Hi 30,1).

^5,7 Miasto Dawida – nazwa nadana najstarszej, warownej części Jerozolimy, po jej zdobyciu przez Dawida. Położone w południowo-wschodniej części obecnej Jerozolimy, pomiędzy dolinami Cedronu na wschodzie i Tyropeonu na zachodzie. Zajmowało powierzchnię około 4 hektarów.

^6,17 namiot – zanim zbudowano świątynię, funkcję sanktuarium pełnił namiot pasterski. Świątynię w Jerozolimie wzniósł dopiero Salomon (1Krl 5,15 – 6,38).

^7,14 Ja będę mu ojcem, a on będzie mi synem – formuła przymierza zawieranego pomiędzy Bogiem i Izraelitami (np. Wj 6,7) została tu odniesiona do potomstwa Dawida, z którym Bóg zawiera wieczne przymierze (Ps 2,7).

^14,14 Jest to odwołanie do starożytnego rytu przebłagania, na który prawdopodobnie składały się cztery elementy: modlitwa, post, wyznanie grzechów i obrzęd rozlania na ziemię wody, której nie można na nowo zebrać. Rozlanie wody jest symbolem definitywnego wyrzeczenia się grzechów.

^15,16 dziesięć drugorzędnych żon – harem Dawida był na tyle duży, że mógł pozostawić dziesięć żon, żeby pilnowały domu. Żony pozostawione przez Dawida należały do grupy żon drugorzędnych, które zobowiązane były do pełnego posłuszeństwa wobec swojego męża (2Sm 3,7).

^17,23 powiesił się – samobójstwo było zjawiskiem bardzo rzadkim w Izraelu. Pismo Święte wspomina w tym kontekście tylko dwóch zdrajców: Achitofela i apostoła Judasza (Mt 27,5). Często natomiast zdarzały się przypadki samobójczej śmierci żołnierzy, którzy ratując się przed zemstą wroga, w obronie swojego honoru sami decydowali się na śmierć, ale Biblia nie traktuje takich przypadków jako samobójstwa (Sdz 9,54; 1Sm 31,4-6; 1Krl 16,18; 2Mch 14,41-46).

^21,3 błogosławić – przekleństwo było uważane za potężny magiczny akt, który mógł zapewnić ukaranie osób, które dopuściły się przestępstwa. Dlatego Dawid za wszelką cenę chciał przekonać Gabaonitów, aby przekleństwo rzucone na Izraela zamienili na błogosławieństwo (1Krl 2,33.44n).

^21,16 potomek olbrzymów – może tu chodzić o potomka słynnych Refaitów, legendarnych mieszkańców Palestyny przedizraelskiej, odznaczających się dużym wzrostem (np. Rdz 15,20).

^22,8 filary nieba się poruszyły – według starożytnych poglądów na temat budowy świata niebo uważano za kopułę, opierającą się na filarach, którymi były góry rozlokowane na horyzoncie ziemi (Ps 82,5; Iz 24,18).

^22,11 Dosiadł cheruba – obrazy, jakimi posługuje się tu autor dla ukazania obecności Boga, są zaczerpnięte z literatury kananejskiej, która opisuje Boga jako władcę przyrody i dawcę urodzajów.

^22,27 Wersety 26-27 wyrażają przekonanie o Bożej sprawiedliwości. Bóg odpowiada człowiekowi odpowiednio do jego postępowania. Ludzie wierni i uczciwi mogą liczyć na wierność Boga, który szczerze troszczy się o ich dobro. Natomiast ludzie przewrotni odkryją, że ich przewrotność zamiast sukcesu, do którego dążą, przyniesie im zagładę.

^22,29 Światło i ciemność symbolizują różne wymiary rzeczywistości: życie i śmierć, zbawienie i potępienie, dostatek i ubóstwo, radość i ból. Bóg wszędzie wnosi swoją łaskę i prowadzi człowieka, wybawiając go z wszelkich niebezpieczeństw.

^22,51 pomazaniec – pomazańcem jest król Dawid, który w imieniu Boga sprawuje rządy nad Jego ludem (1Sm 16,13; 2Sm 2,4; 5,3). Po upadku monarchii termin ten odnoszono także do najwyższego kapłana, reprezentującego lud wobec Boga, oraz do oczekiwanego króla przyszłych czasów, który wyzwoli lud Boży z wszelkiej niewoli. Termin ‘pomazaniec’ (gr. chrystos) w NT odniesiony został do Jezusa Chrystusa, w którym zostały zrealizowane wszystkie Boże obietnice zbawienia (J 1,17; 14,16; Dz 13,32-38).

^23,2 Duch Pana – duch Boży, jako dar prorocki, jest mocą, przez którą w usta człowieka zostają włożone słowa samego Boga, a człowiek jest zobligowany do ich wypowiedzenia (Wj 4,15n). Od pierwszego momentu, kiedy Dawid pojawia się w historii Izraela, mówi się o nim, że posiada Bożego Ducha (1Sm 16,13). Duch ten nie miał jednak służyć prorokowaniu, ale miał być pomocą i oparciem w kierowaniu i zarządzaniu ludem.

^23,5 wieczyste przymierze – zob. 2Sm 7,11-16. Objawienie się Boga człowiekowi dokonywało się poprzez ciąg zawieranych przymierzy (Rdz 9,16; 17,7; Wj 24,1-11; 19,5n; Jr 31,33). W przypadku Dawida przymierze wiąże Boga z królewską rodziną, której potomek będzie oczekiwanym Mesjaszem.

^23,6 ciernie – wrogowie Dawida porównani zostali do ciernistego krzaka, który jest wycinany mieczem i wrzucany do ognia. Podobną symboliką posługuje się Izajasz (Iz 9,17n; 33,11n).

^23,16 Dawid docenia bohaterski, choć nierozważny gest swoich wojowników, ale jednocześnie podkreśla, że tylko Bóg jest godny tak kosztownego daru.

^23,20 Kabseel – miasto na terenie Judy w pobliżu granicy z Edomem (Joz 15,21).

^23,24 Asael – zabity przez Abnera (2Sm 2,18-23).

^24,1 policz – spisy ludności przeprowadzane były w starożytności w celu określenia zobowiązań podatkowych oraz świadczeń na rzecz panujących.

^24,5 Aroer – miejscowość położona na wschód od Morza Martwego, na granicy z Moabem; Jazer – miejsce na terenie obecnej Jordanii, prawdopodobnie oddalone o kilka kilometrów od Ammanu.

^24,7 Negeb – obszar znajdujący się w południowej części Judy. Mimo surowego, pustynnego klimatu, było tam wiele osad i liczne szlaki handlowe.

^24,9 osiemset... pięćset tysięcy – liczono tylko mężczyzn zdolnych do walki. Cały Izrael mógł więc liczyć dwa i pół miliona mieszkańców, a Juda półtora miliona.

^24,10 zadrżało serce Dawida – jest to taki sam niepokój, jaki poruszył Dawida, kiedy odcinał kawałek płaszcza Saulowi (1Sm 24,6). Serce można tutaj utożsamiać z sumieniem; popełniłem ciężki grzech – samowolnie przeprowadzony spis ludności był wejściem człowieka w prerogatywy Boga; tylko Bóg posiada księgę życia i On decyduje, kto żyje, kto umiera, a kto jest z tej księgi wymazany (Wj 32,2-33).

^24,13 Głód, zaraza i wojna to trzy typowe dla starożytności plagi, które Bóg zsyłał na ludzi za złamanie przymierza (np. Kpł 26,17-26; Pwt 28,21-26).

^24,16 Arauna Jebusyta – wywodzący się z Jebusytów mieszkaniec Jerozolimy. Mieszkał w tym mieście jeszcze przed opanowaniem go przez Dawida (1Sm 5,6-9). Być może był nawet ostatnim królem kananejskim (2Sm 24,23).

^24,21 kupić – Dawid nie chce naruszać niczyjego prawa do własności, dlatego szczodrze i sprawiedliwie płaci za ziemię (por. Rdz 23,10-16), którą ofiaruje Bogu jako miejsce pod Jego dom; ustała plaga – koniec plagi wiązał się ze złożeniem ofiary przebłagalnej.

^24,22 woły... walec... jarzmo – wydawać się może, że Arauna jest bardzo hojny wobec Dawida, ale jego gest jest tylko wynikiem kurtuazji, jaka wiązała się z przeprowadzeniem intratnej transakcji.

PIERWSZA I DRUGA KSIĘGA KRÓLEWSKA

WPROWADZENIE

OKOLICZNOŚCI POWSTANIA

Początkowo Pierwsza i Druga Księga Królewska stanowiły jedno dzieło, a ich podział, dokonany nieco sztucznie i arbitralnie pod wpływem przekładów greckich i łacińskich, przerywa bieg opisywanych w nich zdarzeń. Według powszechnej opinii obie księgi tworzyły część większego zbioru, zwanego Dziełem Deuteronomistycznym (zob. Wprowadzenie do ksiąg historycznych). Jego autorzy, przedstawiając historię Izraela, obejmującą okres od ostatnich lat życia Dawida i wstąpienia na tron Salomona aż do zniszczenia Jerozolimy i wygnania babilońskiego w 586 r. przed Chr., korzystali prawdopodobnie z wielu źródeł znanych z ustnej tradycji lub dostępnych w archiwach królewskich. Należały do nich przede wszystkim kroniki: króla Salomona, królów Izraela i królów judzkich. Równie ważnym materiałem były opowieści zaczerpnięte z tradycji prorockich: cykl opowiadań o Eliaszu i Elizeuszu (1Krl 17 – 2Krl 9), opis działalności proroka Izajasza (2Krl 18,17 – 20,19, por. Iz 36 – 39) oraz pojedyncze relacje o prorokach (1Krl 11,29-39; 13,1-32; 14,1-16; 20,35-43; 22,7-28).

W całości Księgi Królewskie stanowią dobrze przemyślaną i starannie zaplanowaną kompozycję. W historię rządów poszczególnych królów umiejętnie wpleciono wystąpienia proroków. Dzięki temu historia polityczna Izraela na każdym etapie została poddana religijnej ocenie prorockiego słowa. W wyborze i prezentacji poszczególnych wydarzeń znajduje wyraz głębokie przekonanie, że bieg historii zależy od posłuszeństwa lub nieposłuszeństwa Bogu Izraela i Jego przykazaniom. A ponieważ większość władców okazała się niewierna, nieszczęścia, które spotkały naród wybrany, były nieuniknione. Jedynym władcą zasługującym na miano króla, który rządził zgodnie z wolą Bożą, był Dawid. To według wzoru jego postępowania oceniano później rządy pozostałych królów (np. 1Krl 3,14).

Przedstawiany przez autora krytyczny obraz historii Izraela, oprócz przytoczonych faktów, zawiera także bardzo wyraźne elementy dydaktyczne. Obejmują one pouczenia skierowane do czytelników, aby nie powtarzali błędów przodków i starali się budować swoją przyszłość na wierności Bogu i Jego Prawu.

TREŚĆ I TEOLOGIA

Pierwsza i Druga Księga Królewska opowiadają o tym okresie historii narodu wybranego, w którym istniał on jako zjednoczona, a później podzielona monarchia. Zjednoczone królestwo osiąga w X w. przed Chr. wspaniały rozkwit gospodarczy i kulturalny pod rządami Salomona (1Krl 1 – 11). Błędna polityka jego syna, Roboama, doprowadza do podziału na Królestwo Północne (Izrael) oraz Królestwo Południowe (Juda). Dzieje obydwu królestw, aż do upadku Izraela w 722 r. przed Chr., opowiedziano w synchronicznej relacji (1Krl 12 – 2Krl 17). Opis panowania każdego władcy ujęto w formę powtarzającego się schematu. Na początku podaje się notatkę chronologiczną o dacie wstąpienia na tron i okresie rządów w odniesieniu do panowania króla w sąsiednim królestwie. Dalej następuje ocena danego króla, dokonana z perspektywy jego stosunku do kultu Boga Izraela. Królowie Izraela, bez wyjątku, ukazani zostają jako kontynuatorzy grzechu Jeroboama (1Krl 12,25-33). Królów judzkich przedstawia się zawsze w odniesieniu do wzorca, jakim był król Dawid. Na końcu opisu panowania poszczególnych władców zamieszcza się notę o śmierci króla i podaje się imię jego następcy.

Po zdobyciu Królestwa Północnego przez Asyrię w 722 r. przed Chr. (2Krl 17) Królestwo Judy istnieje jeszcze przez niecałe 150 lat, do momentu zburzenia Jerozolimy przez Babilończyków w 586 r. przed Chr. (2Krl 18 – 25). W tym czasie ma miejsce wydarzenie ogromnej wagi. W okresie panowania króla Jozjasza w świątyni jerozolimskiej odnaleziono księgę Prawa (2Krl 22,3-10), co dało początek gruntownej reformie religijnej przeprowadzonej w całym kraju (2Krl 23,1-25). Działania reformatorskie nie zapobiegły jednak ostatecznemu upadkowi Królestwa Południowego (2Krl 23,26n).

Historię królów ukazano w porządku chronologicznym, ale Księgi Królewskie nie są zwykłą kroniką rejestrującą imiona poszczególnych władców i najważniejsze wydarzenia z okresu ich panowania. Niektórym postaciom poświęcono więcej uwagi, inne potraktowano krótko i zdawkowo. Najobszerniej autor opisuje władców, którzy odegrali decydujące role w historii monarchii izraelskiej: Salomona na początku (1Krl 3 – 11) i Jozjasza przy końcu (2Krl 22 – 23). Pierwszy zostaje ukazany jako uosobienie mądrości (1Krl 3,4-15), drugi jako ten, który wypełnił słowa zapisane w księdze Prawa (2Krl 23,24). Pomiędzy nimi centralne miejsce zajmuje cykl opowiadań poświęcony prorokom: Eliaszowi (1Krl 17 – 19;21; 2Krl 1) i Elizeuszowi (2Krl 2 – 9; 13,14-20). Rozdziały początkowe (1Krl 1 – 2) tworzą prolog, a końcowe (2Krl 24 – 25) – epilog.

Historia opowiedziana w Księgach Królewskich niesie przede wszystkim ważne przesłanie religijne. W opisie działalności Salomona podkreśla się jego mądrość, która w późniejszej tradycji stała się przysłowiowa i uczyniła go najważniejszym w Biblii symbolem mądrości (Prz 1,1; 10,1; Mt 12,42; Łk 11,31). Przejawem tej mądrości była nie tylko umiejętność wydawania sprawiedliwych wyroków (1Krl 3,16-28) i splendor jego władzy królewskiej (1Krl 4,1-58; 9,10-28; 10,14-29), ale także wspaniałość wzniesionej przez niego świątyni i sprawowanego w niej kultu (1Krl 6 – 8). Jednak ostatnie lata życia Salomona, jak również rządy większości późniejszych królów, to dzieje odstępstwa od wiary w jedynego Boga Izraela, który ciągle upominał swój naród, niestrudzenie posyłając mu proroków.

Wymagania dotyczące wiary w Boga jedynego oraz jedności kultu i świątyni stały się programem szeroko zakrojonej reformy religijnej, podjętej dopiero pod koniec epoki monarchii przez króla Jozjasza (2Krl 22n). Odnawiając przymierze z Bogiem, zobowiązał się on wraz z całym ludem wprowadzić w życie wszystkie zalecenia, zawarte w odnalezionej przez kapłana Chilkiasza księdze Prawa (2Krl 23,3). Prawdopodobnie była to Księga Powtórzonego Prawa, według której jedynym miejscem, gdzie można było oddawać cześć Bogu, była świątynia jerozolimska. Jej centralną rolę podkreślają nie tylko szczegółowe opisy, dotyczące jej budowy i wyposażenia (1Krl 6 – 8), ale przede wszystkim podejmowane przez niektórych królów judzkich reformy religijne, polegające na usunięciu elementów pogańskiego kultu sprawowanego w wielu przygodnych miejscach (1Krl 15,11-13; 2Krl 18,3-6). W ich świetle całą historię Izraela należy widzieć z perspektywy posłuszeństwa pierwszemu przykazaniu Dekalogu, nakazującemu oddawanie czci wyłącznie Bogu Izraela (Pwt 5,7).

PIERWSZA KSIĘGA KRÓLEWSKA

WALKA O NASTĘPSTWO TRONU

SPISEK ADONIASZA I INTERWENCJA PROROKA NATANA

Rozdział 1

1 ¹Król Dawid był już stary i bardzo niedołężny. Mimo okryć, którymi go otulano, nie mógł się rozgrzać. ²Jego słudzy poradzili mu wówczas: „Należy wyszukać naszemu panu, królowi, młodą dziewczynę, dziewicę, która by mu usługiwała, pielęgnowała go i spała z nim, a wtedy nasz pan, król, będzie mógł się rozgrzać”. ³W całym Izraelu szukano pięknej dziewczyny, aż znaleziono Szunemitkę Abiszag, którą przyprowadzono do króla. ⁴Dziewczyna była nadzwyczaj piękna. Pielęgnowała króla i usługiwała mu, lecz król nie współżył z nią.

⁵ Wtedy Adoniasz, syn Chaggity, zaczął się wywyższać i mówić: „Ja będę królem”. Sprawił sobie rydwany, konie i straż przyboczną złożoną z pięćdziesięciu ludzi, którzy mu wszędzie towarzyszyli. ⁶ Jego ojciec nigdy go nie upomniał: „Dlaczego tak się zachowujesz?”, ponieważ Adoniasz był wyjątkowo przystojny i urodził się zaraz po Absalomie. ⁷ Adoniasz przeprowadził rozmowy z Joabem, synem Serui, i Abiatarem, kapłanem, którzy udzielili mu swojego poparcia. ⁸ Natomiast kapłan Sadok, Benajasz, syn Jojady, i prorok Natan oraz Szimei i Rei, a także dowódcy Dawida nie przyłączyli się do Adoniasza.

⁹ Adoniasz złożył wtedy w ofierze owce, woły i utuczone cielce przy kamieniu Zochelet, blisko źródła Rogel. Zaprosił tam wszystkich swoich braci, synów królewskich i wszystkich przedstawicieli Judy, będących urzędnikami króla. ¹⁰ Ale proroka Natana, Benajasza i dowódców wojska oraz swojego brata Salomona nie zaprosił. ¹¹ Wówczas prorok Natan zapytał Batszebę, matkę Salomona: „Czy nie słyszałaś, że Adoniasz, syn Chaggity, ogłosił się królem, a nasz pan, Dawid, nic o tym nie wie? ¹² Chodź, udzielę ci rady, jak masz uratować siebie i swojego syna, Salomona. ¹³ Idź do króla Dawida i zapytaj go: «Panie mój, królu, czyż nie ty właśnie obiecałeś swojej służebnicy pod przysięgą: Salomon, twój syn, będzie po mnie królem i zasiądzie na moim tronie. Dlaczego więc zaczął królować Adoniasz?». ¹⁴ Kiedy jeszcze będziesz rozmawiać z królem, ja sam wejdę za tobą i potwierdzę twoje słowa”.

ROZMOWA BATSZEBY Z DAWIDEM

¹⁵ Batszeba poszła więc do sypialni króla. Bardzo niedołężnemu już królowi usługiwała Szunemitka Abiszag. ¹⁶ Batszeba oddała królowi głęboki pokłon, a on ją zapytał: „Czego sobie życzysz?”. ¹⁷ Odpowiedziała mu: „Panie mój, ty obiecałeś swojej służebnicy, przysięgając na PANA, twego Boga: «Salomon, twój syn, będzie po mnie królem i zasiądzie na moim tronie». ¹⁸ Teraz Adoniasz zaczął królować, a ty, panie mój, królu, nawet o tym nie wiesz. ¹⁹ Złożył on w ofierze ogromne ilości wołów, utuczonych cielców i owiec. Zaprosił wszystkich synów królewskich, kapłana Abiatara oraz Joaba, dowódcę armii; twego zaś sługi Salomona nie zaprosił. ²⁰ A teraz na ciebie, mój panie, królu, patrzy cały Izrael, abyś sam powiedział, kto będzie następcą tronu po tobie, panie mój, królu. ²¹ Kiedy mój pan, król, spocznie obok swych przodków, wówczas ja i mój syn, Salomon, będziemy uznani za winnych”. ²² Gdy rozmawiała jeszcze z królem, przybył prorok Natan. ²³ Powiadomiono króla: „Prorok Natan czeka”. Kiedy Natan stanął przed królem, oddał pokłon twarzą do ziemi ²⁴ i przemówił: „Panie mój, królu, pewnie ty powiedziałeś: «Adoniasz będzie królem po mnie i zasiądzie na moim tronie», nieprawdaż? ²⁵ Bo poszedł on dzisiaj i złożył w ofierze ogromne ilości wołów, utuczonych cielców i owiec. Co więcej, zaprosił na ucztę wszystkich synów królewskich, dowódcę armii i kapłana Abiatara. Teraz z nim ucztują i wołają: «Niech żyje król Adoniasz!». ²⁶ Natomiast mnie, twego sługi, kapłana Sadoka i Benajasza, syna Jojady, a także Salomona, twego sługi, nie zaprosił. ²⁷ Czy stało się to na rozkaz mojego pana, króla? Nie powiadomiłeś jednak twego sługi, kto będzie następcą tronu po tobie, panie, mój królu”. ²⁸ Na to król Dawid odpowiedział: „Wezwijcie do mnie Batszebę”. Przyszła więc do króla i stanęła przed nim. ²⁹ Wtedy król przysiągł: „Na życie PANA, który mnie ocalił z wszelkiego niebezpieczeństwa, ³⁰ dzisiaj właśnie spełnię to, co ci przysiągłem na PANA, Boga Izraela, że twój syn Salomon będzie moim następcą i zasiądzie na moim tronie”. ³¹ Batszeba oddała królowi pokłon twarzą do ziemi i powiedziała: „Niech żyje na wieki mój Pan, król Dawid!”.

SALOMON NASTĘPCĄ DAWIDA

³² Zaraz potem król Dawid polecił: „Wezwijcie do mnie kapłana Sadoka, proroka Natana i Benajasza, syna Jojady”. Kiedy stawili się przed królem, ³³ wydał im rozkaz: „Weźcie ze sobą gwardię królewską, posadźcie Salomona, mojego syna, na moją własną mulicę i zaprowadźcie go do źródła Gichon. ³⁴ Tam kapłan Sadok i prorok Natan namaszczą go na króla nad Izraelem. Potem zagrajcie na trąbie i wołajcie: «Niech żyje król Salomon!». ³⁵ Kiedy powróci z wami w orszaku, zasiądzie na moim tronie i będzie moim następcą. Jemu bowiem rozkazałem, żeby był przywódcą Izraela i Judy”. ³⁶ Wówczas Benajasz, syn Jojady, powiedział: „Niech się tak stanie! Niech to potwierdzi sam PAN, Bóg mojego pana, króla! ³⁷ Jak PAN był z moim panem, królem, tak niech będzie z Salomonem. Niech wyniesie jego tron ponad tron mojego pana, króla Dawida!”.

³⁸ Kapłan Sadok, prorok Natan i Benajasz, syn Jojady, oraz Keretyci i Peletyci poszli i posadzili Salomona na mulicę króla Dawida i zaprowadzili go do źródła Gichon. ³⁹ Kapłan Sadok wziął róg oliwy z Namiotu i namaścił Salomona. Zagrano na trąbie, a cały lud zawołał: „Niech żyje król Salomon!”. ⁴⁰ Cały lud szedł za nim, a od dźwięku fletów i okrzyków radości aż ziemia drżała.

⁴¹ Usłyszał to Adoniasz razem z zaproszonymi gośćmi, gdyż właśnie zakończono ucztę. Joab zaś, słysząc głos trąby, zawołał: „Skąd te okrzyki w mieście?”. ⁴² Nie skończył jeszcze mówić, gdy zjawił się Jonatan, syn kapłana Abiatara. „Wejdź – zaprosił go Adoniasz. – Jesteś przecież poważnym człowiekiem i przynosisz dobrą nowinę”. ⁴³ „Wprost przeciwnie! – odparł Jonatan Adoniaszowi. – Nasz pan, król Dawid, ustanowił królem Salomona. ⁴⁴ Posłał go z kapłanem Sadokiem, prorokiem Natanem i Benajaszem, synem Jojady, z gwardią Keretytów i Peletytów. Posadzili go na mulicę króla, ⁴⁵ a kapłan Sadok i prorok Natan namaścili go na króla przy źródle Gichon. Następnie wyruszyli stamtąd z okrzykami radości i powstała wrzawa w mieście. Jej odgłos usłyszeliście. ⁴⁶ Co więcej, Salomon zasiadł już na tronie królewskim, ⁴⁷ a królewscy urzędnicy przybyli do naszego pana, króla Dawida, złożyć mu życzenia: «Niech Bóg da większą sławę Salomonowi niż tobie, niech wyniesie jego tron ponad twój tron!». Następnie król oddał pokłon na swoim łóżku ⁴⁸ i powiedział: «Błogosławiony PAN, Bóg Izraela, który pozwolił mi dzisiaj oglądać mojego następcę zasiadającego na moim tronie»”.

⁴⁹ Strach ogarnął wszystkich gości Adoniasza, szybko się więc rozeszli, każdy w swoją stronę. ⁵⁰ Adoniasz zląkł się Salomona i szukał ratunku, chwytając się rogów ołtarza. ⁵¹ Przekazano więc Salomonowi wiadomość: „Adoniasz, lękając się króla Salomona, chwycił się rogów ołtarza i prosi: «Niech król Salomon mi dziś przysięgnie, że nie każe zabić swojego sługi mieczem»”. ⁵² Salomon wtedy oświadczył: „Jeśli okaże się człowiekiem uczciwym, włos mu z głowy nie spadnie, jeśli natomiast będzie coś knuł, umrze!”. ⁵³ Polecił zatem Salomon, żeby go sprowadzono od ołtarza. Przyszedł i oddał głęboki pokłon królowi Salomonowi, a on mu rozkazał: „Wracaj do swojego domu!”.

TESTAMENT DAWIDA

Rozdział 2

2 ¹Gdy życie Dawida dobiegało końca, wydał on ostatnie polecenia swojemu synowi, Salomonowi: ²„Ja odchodzę z tego świata jak wszyscy ludzie. Okaż się mocny i bądź mężczyzną! ³Dotrzymaj zobowiązań nałożonych przez PANA, twojego Boga. Postępuj drogami, które On wskazał, wypełniając Jego prawa, przykazania, wyroki i ustawy zapisane w Prawie Mojżesza, aby ci się powodziło we wszystkim, co będziesz robił, i wszędzie tam, dokąd pójdziesz. ⁴A PAN wypełni swoją obietnicę, którą zapowiedział: «Jeśli twoi synowie z całego serca i z całej duszy będą Mi wierni w swoim postępowaniu, to nie zabraknie ci następcy na tronie Izraela». ⁵Ty wiesz także, jak zachował się wobec mnie Joab, syn Serui, i jak postąpił z dwoma dowódcami izraelskimi, Abnerem, synem Nera, i Amasą, synem Jetera: zabił ich i zerwał warunki pokoju, rozlewając krew jak na wojnie. Zbroczył on przelaną krwią swój pas na biodrach i sandały na nogach. ⁶Zrób, co ci podyktuje twoja mądrość, lecz nie pozwól mu, aby w sędziwej starości spokojnie zstąpił do krainy umarłych. ⁷Okaż życzliwość synom Barzillaja z Gileadu, dopuszczając ich do twego stołu, gdyż dali mi wsparcie podczas mej ucieczki przed twoim bratem, Absalomem. ⁸Masz też przy sobie Beniaminitę Szimeiego, syna Gery z Bachurim, który rzucał na mnie obelżywe przekleństwa, kiedy szedłem do Machanaim. Gdy potem wyszedł mi na spotkanie nad Jordanem, przysiągłem mu na PANA: «Nie skażę cię na śmierć». ⁹Teraz ty jednak nie darujesz mu, gdyż jesteś człowiekiem mądrym; będziesz wiedział, jak z nim postąpić i zbroczonego krwią poślesz go do krainy umarłych w sędziwym wieku”.

¹⁰ Potem Dawid spoczął przy swoich przodkach i pochowano go w Mieście Dawida. ¹¹ Panował on nad Izraelem czterdzieści lat: w Hebronie siedem lat, a w Jerozolimie trzydzieści trzy lata. ¹² Tak Salomon zasiadł na tronie swojego ojca, Dawida, i umocnił swoją władzę królewską.

SALOMON WYPEŁNIA TESTAMENT OJCA

¹³ Adoniasz, syn Chaggity, przyszedł do Batszeby, matki Salomona. Ona zapytała: „Czy przychodzisz w przyjaznych zamiarach?”. „W przyjaznych – odpowiedział. – ¹⁴ Mam do ciebie prośbę” – zwrócił się do niej. „Mów!” – powiedziała. ¹⁵ „Sama wiesz – zaczął – że mnie się należała władza królewska i że cały Izrael we mnie widział przyszłego króla. Jednak władza królewska mnie ominęła i przeszła na mojego brata, ponieważ z woli PANA jemu przypadła. ¹⁶ Mam teraz tylko jedną prośbę do ciebie. Nie odmawiaj mi!”. „Proś!” – odpowiedziała. ¹⁷ „Wstaw się za mną do króla Salomona i poproś go, gdyż tobie nie odmówi, żeby dał mi za żonę Abiszag, Szunemitkę”. ¹⁸ „Dobrze – odpowiedziała Batszeba. – Porozmawiam z królem o tobie”. ¹⁹ Przyszła więc Batszeba do króla Salomona, żeby z nim porozmawiać o Adoniaszu. Król wyszedł jej na spotkanie i oddał jej głęboki pokłon, a potem usiadł na swoim tronie. Ustawiono również tron dla matki króla, która usiadła po jego prawej stronie. ²⁰ Wtedy powiedziała do niego: „Mam do ciebie jedną małą prośbę. Nie odmawiaj mi!”. Król jej odpowiedział: „Proś, moja matko, gdyż tobie nie odmówię”. ²¹ Poprosiła więc: „Niech Szunemitka Abiszag będzie żoną twego brata, Adoniasza”. ²² Wtedy król Salomon dał swojej matce taką odpowiedź: „Dlaczego prosisz tylko o Szunemitkę Abiszag dla Adoniasza? Proś raczej o władzę królewską dla niego, ponieważ jest on moim starszym bratem i ma po swojej stronie zarówno kapłana Abiatara, jak i Joaba, syna Serui”. ²³ Król Salomon przysiągł wówczas na PANA: „Niech Bóg mnie ciężko ukarze, jeśli Adoniasz nie poruszył tej sprawy na swoją zgubę. ²⁴ Na życie PANA, który mnie ustanowił i pozwolił mi przedłużyć panowanie domu Dawida w Izraelu i który zgodnie ze swoją obietnicą wzniósł dla mnie dom: jeszcze dzisiaj Adoniasz zostanie zabity!”. ²⁵ Król Salomon posłał syna Jojady Benajasza i ten zadał Adoniaszowi śmiertelny cios.

²⁶ Kapłanowi zaś Abiatarowi król rozkazał: „Idź do Anatot, do swojej posiadłości, gdyż zasługujesz na śmierć. Dziś jednak nie wydam na ciebie wyroku skazującego, ponieważ niosłeś Arkę Pana, Boga, w obecności mojego ojca Dawida i dzieliłeś z nim wszystkie nieszczęścia, które na niego spadły”. ²⁷ Tak więc Salomon usunął Abiatara z urzędu kapłana PANA i w ten sposób spełniło się słowo PANA, które wypowiedział w Szilo przeciw domowi Helego. ²⁸ Kiedy wieść o tym doszła do Joaba – a popierał on przecież Adoniasza, choć nie był zwolennikiem Absaloma – wtedy uciekł on do Namiotu PANA i szukając ratunku, chwycił się rogów ołtarza. ²⁹ Wówczas powiadomiono króla Salomona, że Joab uciekł do Namiotu PANA i znajduje się przy ołtarzu. Salomon wydał więc rozkaz synowi Jojady Benajaszowi: „Idź, zabij go!”. ³⁰ Benajasz przyszedł do Namiotu PANA i rozkazał Joabowi: „Król każe ci wyjść!”. Ten odpowiedział: „Nie! Chcę umrzeć tutaj!”. Benajasz przekazał królowi odpowiedź Joaba. ³ ¹Król polecił: „Zrób, jak powiedział. Zabij go i pochowaj! W ten sposób uwolnisz mnie i dom ojca mojego od krwi, którą Joab przelał bez powodu. ³² PAN sprawi, że Joab sam poniesie winę za swoją śmierć. Bez wiedzy mojego ojca, Dawida, zamordował przecież dwóch niewinnych i lepszych od siebie ludzi: zabił mieczem Abnera, syna Nera, naczelnego wodza armii izraelskiej, i syna Jetera, Amasę, naczelnego wodza armii judzkiej. ³³ Dlatego wina za ich śmierć spadnie na Joaba i na jego potomków po wszystkie czasy. Natomiast Dawida, jego potomstwo, jego dom i tron PAN obdarzy na zawsze pokojem”. ³⁴ Poszedł więc Benajasz, syn Jojady, i zadał Joabowi cios śmiertelny. Joab został pochowany w swojej posiadłości na pustyni. ³⁵ Na jego miejsce na czele armii król postawił Benajasza, syna Jojady. Na miejsce zaś Abiatara król mianował kapłana Sadoka.

³⁶ Król kazał także wezwać Szimeiego i polecił mu: „Zbuduj sobie dom w Jerozolimie i pozostań tam. Nigdzie nie będziesz stamtąd wychodził. ³⁷ Pamiętaj jednak, że w dniu, w którym go opuścisz i przekroczysz potok Cedron, umrzesz na pewno, i to z własnej winy”. ³⁸ Na to Szime odpowiedział królowi: „Dobrze, twój sługa postąpi tak, jak zarządził mój pan, król”. Mieszkał więc Szimei przez długi czas w Jerozolimie. ³⁹ Lecz po trzech latach dwaj niewolnicy Szimeiego uciekli do Akisza, syna Maaki, króla Gat. Powiadomiono więc Szimeiego: „Twoi niewolnicy są teraz w Gat”. ⁴⁰ On osiodłał osła i wyruszył do Gat, do króla Akisza, w poszukiwaniu swoich niewolników. Poszedł i przyprowadził ich z Gat. ⁴¹ Kiedy król Salomon dowiedział się, że Szimei wyszedł z Jerozolimy do Gat i wrócił, ⁴² kazał go wezwać i powiedział: „Czyż nie przysiągłem na PANA, dając ci wyraźne ostrzeżenie: «Pamiętaj, że w dniu, w którym wyjdziesz, udając się gdziekolwiek, na pewno umrzesz»? Odpowiedziałeś mi wtedy: «Dobrze. Zrozumiałem». ⁴³ Dlaczego zatem nie dotrzymałeś przysięgi, złożonej na PANA, i nie wypełniłeś mojego rozkazu?”. ⁴⁴ Następnie król zwrócił się do Szimeiego: „Jesteś świadomy całego zła, które wyrzuca ci twoje serce, a które wyrządziłeś mojemu ojcu, Dawidowi. To PAN sprawi, że zło przez ciebie popełnione spadnie na twoją głowę. ⁴⁵ Król Salomon będzie błogosławiony. Niech PAN sprawi, że dom Dawida na wieki będzie panował w Izraelu”. ⁴⁶ Król wydał zatem rozkaz Benajaszowi, synowi Jojady, aby poszedł i zabił Szimeiego. Tak umarł. A Salomon umocnił swoją władzę królewską.

RZĄDY SALOMONA

MODLITWA SALOMONA O MĄDROŚĆ

Rozdział 3

3 ¹Salomon zawarł układ z faraonem, królem Egiptu, żeniąc się z jego córką. Wprowadził ją do Miasta Dawida przed ukończeniem budowy swojego pałacu, a także domu PANA oraz murów dokoła Jerozolimy. ²Lud musiał składać ofiary na wzniesieniach kultowych, gdyż do tego czasu nie wybudowano jeszcze domu dla imienia PANA. ³Salomon miłował PANA i postępował według wskazań swojego ojca Dawida. Ale wciąż na wzniesieniach kultowych składał ofiary i palił kadzidło.

⁴ Król zatem udał się do Gabaonu, aby złożyć ofiarę, gdyż tam znajdowało się najważniejsze wzniesienie kultowe. Złożył tam na ołtarzu tysiąc ofiar całopalnych. ⁵ Właśnie w Gabaonie PAN ukazał się Salomonowi, w nocy. Podczas snu Bóg przemówił: „Proś o to, co mam ci dać”. ⁶ Wtedy Salomon odpowiedział: „Ty okazałeś swojemu słudze, Dawidowi, mojemu ojcu, wielką miłość, gdyż w swoim postępowaniu wobec Ciebie okazał się wierny, sprawiedliwy i szczery. Zachowałeś tę wielką miłość dla niego, dając mu syna, który dzisiaj zasiada na jego tronie. ⁷ A teraz Ty, o PANIE, Boże mój, ustanowiłeś swojego sługę królem w miejsce mojego ojca, Dawida, a ja przecież jestem jeszcze młody: nie mam doświadczenia w rządzeniu. ⁸ Twój sługa znajduje się wśród wybranego przez Ciebie ludu tak bardzo licznego, że nie da się go spisać. ⁹ Daj więc twemu słudze rozum, aby potrafił wysłuchać stron sporu i wydawać sprawiedliwe wyroki. Któż bowiem może rządzić Twoim ludem, tak wielkim?”. ¹⁰ Spodobało się PANU, że Salomon o to prosił. ¹¹ Bóg zatem oświadczył mu: „Ponieważ o to właśnie prosiłeś, a nie poprosiłeś dla siebie o długie życie ani o bogactwa, ani też o śmierć twoich wrogów, lecz prosiłeś dla siebie o zdolność rozstrzygania spraw po wysłuchaniu stron, ¹² dlatego spełniam twoją prośbę: daję ci rozum i przenikliwość. Podobnego tobie nie było i nie będzie. ¹³ Dam ci także to, o co nie prosiłeś: bogactwo i sławę, jakich nie posiada żaden z królów, panujących w twoich czasach. ¹⁴ A jeśli będziesz chodził drogami, które ci wskazałem, oraz przestrzegał moich praw i przykazań, podobnie jak twój ojciec, Dawid, to obdarzę cię długim życiem”. ¹⁵ Potem Salomon się obudził: był to sen! Wrócił więc do Jerozolimy i stanął przed Arką Przymierza PANA. Złożył wtedy ofiary całopalne i ofiary wspólnotowe oraz wyprawił ucztę wszystkim swoim sługom.

MĄDROŚĆ SALOMONA W SPRAWOWANIU SĄDÓW

¹⁶ Wtedy przyszły do króla dwie nierządnice i stanęły przed nim. ¹⁷ Głos zabrała pierwsza z nich: „Litości, panie mój! Ja i ta właśnie kobieta mieszkamy w jednym domu. Gdy rodziłam, byłam sama z nią w mieszkaniu. ¹⁸ Po trzech dniach od mojego porodu urodziła również ta kobieta. Byłyśmy razem, nikogo innego nie było z nami w domu, tylko my dwie. ¹⁹ W nocy umarł syn tej kobiety, gdyż przygniotła go sobą. ²⁰ Wstała więc w środku nocy i zabrała mojego syna od mojego boku, kiedy ja, twoja służebnica, spałam, i przyłożyła go do swoich piersi, a swojego zmarłego syna przyłożyła do moich. ²¹ Kiedy wstałam wczesnym rankiem, żeby nakarmić mojego syna, patrzę, a on jest martwy! Przyjrzałam mu się uważnie: ależ to nie mój syn, którego urodziłam!”. ²² Druga kobieta zaprzeczyła: „Nie! To mój syn żyje, a twój jest martwy!”. Pierwsza twierdziła: „Nie! To twój jest martwy, a mój żyje!”. Tak się sprzeczały przed królem. ²³ Wtedy król powiedział: „Ta mówi: «Moim synem jest żywe dziecko, a twoim synem martwe!». Tamta zaś mówi: «Nie! To twój syn jest martwy, a mój syn żyje!»”. ²⁴ Król zatem polecił: „Przynieście mi miecz!”. Przyniesiono miecz królowi. ²⁵ Król rozkazał: „Rozetnijcie dziecko żywe na dwie części i dajcie połowę jednej i połowę drugiej”. ²⁶ Wówczas kobieta, której syn był żywy, zdjęta litością nad swoim synem, zaczęła usilnie prosić króla: „Błagam cię, panie! Oddajcie jej żywe niemowlę, obyście go tylko nie zabijali!”. Natomiast tamta zawołała: „Niech nie będzie ani moje, ani twoje! Rozetnijcie!”. ²⁷ Wtedy król ogłosił wyrok: „Oddajcie tej żywe niemowlę i nie zabijajcie go! Ona jest jego matką”. ²⁸ Kiedy cały Izrael usłyszał o wyroku, który król wydał, nabrał wielkiego szacunku do króla, gdyż widział, że posiada on Bożą mądrość do rozstrzygania spraw sądowych.

MĄDROŚĆ SALOMONA W ZARZĄDZANIU PAŃSTWEM

Rozdział 4

4 ¹Król Salomon był władcą całego Izraela. ²Oto jego najwyżsi urzędnicy: Azariasz, syn Sadoka, był kapłanem. ³Elichoref i Achiasz, synowie Sziszy, byli sekretarzami, a Joszafat, syn Achiluda, był kanclerzem. ⁴Benajasz, syn Jojady, był dowódcą armii, natomiast Sadok i Abiatar byli kapłanami. ⁵Azariasz, syn Natana, był zwierzchnikiem zarządców prowincji, a Zabud, syn kapłana Natana, był przyjacielem króla. ⁶ Achiszar kierował administracją pałacu, natomiast Adoniram, syn Abdy, był administratorem robót publicznych.

⁷ Ponadto Salomon ustanowił dwunastu zarządców prowincji nad całym Izraelem, aby zaopatrywali króla i jego dwór w żywność. Każdy z nich miał dostarczać żywność przez jeden miesiąc w roku. ⁸ Oto ich imiona: Ben-Chur na górzystym obszarze Efraima. ⁹ Ben-Deker w Makas, Szaalbim, Bet-Szemesz, Elon, Bet-Chanan. ¹⁰ Ben-Chesed w Arubot. Podlegało mu również Soko i cała ziemia Chefer. ¹¹ Ben-Abinadab miał obszar wokół Dor. Jego żoną była Tafat, córka Salomona. ¹² Baana, syn Achiluda, zarządzał Tanak i Megiddo oraz całym Bet-Szean poniżej Jezreel i od Bet-Szean do Abel-Mechola aż poza Jokmeam, leżącym koło Sartany. ¹³ Ben-Geber w Ramot w Gileadzie posiadał osiedla Jaira, syna Manassesa, położone w Gileadzie oraz obszar Argob w Baszanie, obejmujący sześćdziesiąt dużych miast z murami obronnymi, których bramy miały zasuwy z brązu. ¹⁴ Achinadab, syn Iddo, w Machanaim. ¹⁵ Achimaas na obszarze Neftalego. Wziął on sobie za żonę córkę Salomona, Basmat. ¹⁶ Baana, syn Chuszaja, na obszarze Asera i Zabulona. ¹⁷ Joszafat, syn Paruacha, na obszarze Issachara. ¹⁸ Szimei, syn Eli, na obszarze Beniamina. ¹⁹ Geber, syn Uriego, w Gileadzie – ziemi Sichona, króla Amorytów i Oga, króla Baszanu. Natomiast w kraju Judy był jeden zarządca.

²⁰ Ludność Judy i Izraela była tak liczna jak ziarnka piasku na brzegu morza. Wszyscy ucztowali w radości.

Rozdział 5

5 ¹Salomon był władcą nad wszystkimi królestwami od Eufratu aż do kraju Filistynów, sięgając granic Egiptu. Płaciły one daninę i były poddane Salomonowi przez całe jego życie.

² Dostawa żywności dla króla na jeden dzień wynosiła: trzydzieści kor najlepszej mąki i sześćdziesiąt kor zwykłej mąki, ³ dziesięć utuczonych wołów oraz dwadzieścia wołów z pastwiska, a także sto owiec, nie licząc jeleni, gazeli, saren oraz utuczonego ptactwa. ⁴ Był on bowiem władcą nad całym obszarem na zachód od Eufratu, od Tifsach do Gazy, ciesząc się pokojem ze wszystkich stron dokoła. ⁵ Przez cały okres panowania Salomona Juda i Izrael mieszkali bezpiecznie, każdy pod swoją winoroślą i drzewem figowym, od Dan do Beer-Szeby. ⁶ Salomon miał też czterdzieści tysięcy koni do rydwanów w swoich stajniach oraz dwanaście tysięcy koni dla jeźdźców. ⁷ Zarządcy prowincji, kolejno każdy w swoim miesiącu, zaopatrywali w żywność króla Salomona i wszystkich zaproszonych do królewskiego stołu, tak że niczego nie brakowało. ⁸ Sprowadzali oni także jęczmień i słomę dla koni wierzchowych i pociągowych na miejsce, które każdemu było wyznaczone.

⁹ Bóg obdarzył Salomona mądrością, głębokim zrozumieniem spraw i rozumem nieogarnionym jak piaszczysty brzeg morski. ¹⁰ Mądrość Salomona była większa od mądrości wszystkich ludzi Wschodu i całej mądrości Egiptu. ¹¹ Górował mądrością nad wszystkimi ludźmi, zarówno nad Etanem Ezrachitą i Hemanem, jak i nad Kalkolem i Dardą, synami Machola. Stał się sławny wśród wszystkich okolicznych narodów. ¹² Ułożył trzy tysiące przysłów oraz tysiąc pięć pieśni. ¹³ Wypowiadał się na temat drzew, poczynając od cedru z Libanu, aż do hizopu rosnącego na murze. Dzielił się także wiedzą dotyczącą zwierząt i ptaków, płazów i ryb. ¹⁴ Ludzie, którzy dowiedzieli się o mądrości Salomona, przychodzili ze wszystkich narodów i wszystkich królestw, aby go słuchać.

PRZYGOTOWANIA DO BUDOWY ŚWIĄTYNI

¹⁵ Kiedy Hiram, król Tyru, usłyszał, że namaszczono Salomona na króla w miejsce jego ojca Dawida, wysłał do niego poselstwo. Był on bowiem przez całe życie przyjacielem Dawida. ¹⁶ Wtedy Salomon przekazał Hiramowi następującą wiadomość: ¹⁷ „Wiesz, że mój ojciec, Dawid, nie mógł zbudować domu dla imienia PANA, swojego Boga, z powodu wojen, które toczył ze swymi wrogami, dopóki PAN nie rzucił mu ich pod nogi. ¹⁸ Teraz jednak PAN, mój Bóg, obdarzył mnie powszechnym pokojem. Nie ma żadnego przeciwnika, nie spodziewamy się też żadnego ataku. ¹⁹ Zamierzam zatem zbudować dom dla imienia PANA, mojego Boga, zgodnie z obietnicą, którą PAN dał memu ojcu Dawidowi: «Twój syn, którego posadzę na twoim tronie jako następcę, zbuduje dom dla Mojego imienia». ²⁰ Każ ściąć dla mnie cedry z Libanu. Moi ludzie będą pracować z twoimi. Zapłacę twoim ludziom tyle, ile wyznaczysz. Sam wiesz bowiem, że nie mamy tak zręcznych drwali jak Sydończycy”. ²¹ Hiram bardzo się ucieszył z odpowiedzi Salomona: „Niech będzie dziś błogosławiony PAN, który dał Dawidowi mądrego syna i ustanowił go królem nad tym wielkim ludem”. ²² Potem przekazał Salomonowi tę wiadomość: „W odpowiedzi na twoją prośbę o drzewa cedrowe i cyprysowe, spełnię wszystkie twe życzenia. ²³ Moi ludzie sprowadzą je z Libanu nad morze, ja zaś każę powiązać je w tratwy i przeprawić przez morze do miejsca, które mi wskażesz. Tam je rozładują, a ty je stamtąd zabierzesz. Ty ze swojej strony spełnisz moje życzenie i dostarczysz żywność na mój dwór”. ²⁴ Tak więc Hiram dostarczał Salomonowi drewna cedrowego i cyprysowego na każde jego życzenie. ²⁵ Natomiast Salomon dostarczał Hiramowi na wyżywienie jego dworu dwadzieścia tysięcy miar pszenicy oraz dwadzieścia miar czystej oliwy. Co roku Salomon dostarczał Hiramowi taką ilość żywności. ²⁶ Zgodnie ze swą obietnicą PAN obdarzył Salomona mądrością. Panował więc pokój między Hiramem i Salomonem, utrwalony przymierzem. ²⁷ Król Salomon wyznaczył do publicznych robót trzydzieści tysięcy robotników z całego Izraela. ²⁸ Co miesiąc wysyłał ich do Libanu po dziesięć tysięcy na każdej zmianie, tak że miesiąc przebywali w Libanie, a dwa miesiące w domu. Całością publicznych robót kierował Adoniram. ²⁹ Salomon miał również siedemdziesiąt tysięcy robotników do przewozu materiałów oraz osiemdziesiąt tysięcy pracujących w kamieniołomach, ³⁰ nie licząc trzech tysięcy trzystu kierowników robót, którzy nadzorowali pracujących. ³¹ Król polecił wycinać wielkie bloki z twardej skały, aby ułożyć z nich fundamenty budowli. ³² Budowniczowie Salomona i Hirama oraz Giblici ciosali bloki skalne i przygotowywali drewno i kamienie na budowę domu.

BUDOWA ŚWIĄTYNI

Rozdział 6

6 ¹Czterysta osiemdziesiąt lat po wyjściu Izraelitów z Egiptu, w czwartym roku swojego panowania nad Izraelem, w drugim miesiącu tego roku, to jest w miesiącu Ziw, Salomon rozpoczął budowę domu dla PANA. ²Dom, który zbudował dla PANA król Salomon, miał sześćdziesiąt łokci długości, dwadzieścia łokci szerokości i trzydzieści łokci wysokości. ³ Przedsionek domu był szeroki na dwadzieścia łokci, tak jak główna część domu, a wystawał przed dom na dziesięć łokci. ⁴Zrobił również okna w domu. ⁵Zbudował mury domu i jego wewnętrznej części, wznosząc po obu ich stronach piętrowe skrzydła z bocznymi pomieszczeniami. ⁶Dolne piętro miało pięć łokci szerokości, środkowe – sześć łokci szerokości, a górne – siedem łokci szerokości, gdyż na zewnątrz domu zbudował dokoła ściany oporowe, aby belki nośne przybudówki nie wchodziły w mury domu. ⁷Wznoszono dom z bloków skalnych, sprowadzanych prosto z kamieniołomów. Podczas budowy domu nie słyszano ani młotka, ani siekiery, ani żadnego innego narzędzia z żelaza. ⁸Drzwi do dolnego piętra przybudówki znajdowały się po prawej stronie domu. Kręte schody prowadziły na środkowe piętro, a ze środkowego na górne. ⁹Kiedy ukończono budowę domu, wnętrze wyłożono drewnem cedrowym. ¹⁰Wznosząc przybudówkę, której każde piętro miało pięć łokci wysokości, związał ją z głównym budynkiem domu cedrowymi belkami. ¹¹Wówczas PAN powiedział do Salomona: ¹²„Oto budujesz dom! Jeśli więc będziesz postępował według moich praw i wykonywał moje wyroki oraz wiernie zachowywał wszystkie przykazania, wtedy spełnię wobec ciebie obietnicę, którą dałem twemu ojcu, Dawidowi: ¹³Zamieszkam wśród Izraelitów i nie opuszczę mojego ludu Izraela”.

¹⁴ Kiedy Salomon zakończył budowę domu, ¹⁵ wyłożył jego wewnętrzne ściany od podłogi aż do sufitu drewnem cedrowym, natomiast podłogę domu wykonał z drewna cyprysowego. ¹⁶ Tylną część domu o długości dwudziestu łokci oddzielił ścianą z drewna cedrowego, sięgającą od podłogi do sufitu, i przeznaczył na najbardziej wewnętrzne miejsce domu, to jest miejsce najświętsze. ¹⁷ Czterdzieści łokci długości miała główna część domu. ¹⁸ W cedrowym wnętrzu domu wyrzeźbiono pąki i kielichy kwiatowe. Wszystko było cedrowe; kamienia nie było widać. ¹⁹ Następnie urządził najbardziej wewnętrzne miejsce domu, aby w nim umieścić Arkę Przymierza PANA. ²⁰ Miało ono dwadzieścia łokci długości, dwadzieścia łokci szerokości i dwadzieścia łokci wysokości. Pokrył je – podobnie jak cedrowy ołtarz – czystym złotem. ²¹ Także wnętrze głównej części domu Salomon pokrył czystym złotem, zawieszając przed jego najbardziej wewnętrznym miejscem pozłacane łańcuchy. ²² Tak więc pokrył on złotem cały dom i ołtarz, znajdujący się w jego najbardziej wewnętrznym miejscu. ²³ Wykonał w nim także dwóch cherubów z drewna oliwkowego, z których każdy miał po dziesięć łokci wysokości. ²⁴ Każde z dwóch skrzydeł cheruba miało pięć łokci. Od końca jednego skrzydła do końca drugiego było więc dziesięć łokci. ²⁵ Podobnie rozmiar drugiego cheruba wynosił dziesięć łokci. Obaj cherubowie mieli ten sam rozmiar i kształt: ²⁶ jeden i drugi miał dziesięć łokci wysokości. ²⁷ Umieścił ich następnie wewnątrz domu. Cherubowie mieli skrzydła rozpostarte. Skrzydło jednego dotykało jednej ściany, a skrzydło drugiego dotykało drugiej ściany. Dwa pozostałe skrzydła dotykały się wzajemnie na środku domu. ²⁸Cherubów także pokrył złotem. ²⁹ Na wszystkich ścianach domu, zarówno wewnętrznych, jak i zewnętrznych, wyrył postacie cherubów, palmy i kielichy kwiatowe. ³⁰ Również podłogę domu, tak w wewnętrznym pomieszczeniu, jak i w zewnętrznym, pokrył złotem. ³¹ W wejściu do najbardziej wewnętrznego miejsca wykonał podwójne drzwi z drewna oliwkowego, przymocowane do futryny o kształcie pięciokątnym. ³² Na tych drzwiach wykonanych z drewna oliwkowego wyrzeźbił postacie cherubów, palmy i kielichy kwiatowe, które pokrył złotem, natomiast płaskorzeźby cherubów i palm obił blachą ze złota. ³³ Tak samo w wejściu do głównej części wykonał czworokątną futrynę z drewna oliwkowego ³⁴ oraz podwójne drzwi z drewna cyprysowego. Każde z jego skrzydeł obracało się na dwóch zawiasach. ³⁵ Wyrzeźbił na nich cherubów, palmy i kielichy kwiatowe, pokrywając je cienką warstwą złota. ³⁶ Następnie obudował wewnętrzny dziedziniec trzema warstwami ociosanych kamieni i warstwą belek cedrowych.

³⁷ W czwartym roku, w miesiącu Ziw położono fundamenty domu PANA, ³⁸ a w roku jedenastym, w miesiącu Bul, który jest miesiącem ósmym, ukończono budowę domu we wszystkich jej częściach, zgodnie z jej szczegółowym planem. Budowa trwała siedem lat.

BUDOWA PAŁACÓW KRÓLEWSKICH

Rozdział 7

7 ¹Swój pałac natomiast Salomon budował trzynaście lat, wliczając prace wykończeniowe. ²Wybudował więc Dom Lasu Libanu, długi na sto łokci, szeroki na pięćdziesiąt łokci i wysoki na trzydzieści łokci. Na czterech rzędach kolumn cedrowych wspierały się jego belki z drewna cedrowego. ³Był on pokryty dachem cedrowym, umocowanym na belkach nośnych. Wspierały się one na czterdziestu pięciu kolumnach, po piętnaście w każdym rzędzie. ⁴Miał również trzy rzędy otworów okiennych, tak że poszczególne okna umieszczone były naprzeciw siebie w trzech szeregach. ⁵Wszystkie drzwi wejściowe wraz z futrynami miały kształt czworokątny, natomiast okna wychodziły jedno naprzeciw drugiego w trzech poziomach. ⁶Zrobił również salę kolumnową, tworzącą wejście do pałacu o długości pięćdziesięciu łokci i szerokości trzydziestu łokci, z głowicami na kolumnach.

⁷ Wybudował także salę sądową. Stał w niej tron, z którego ogłaszał wyroki. Była ona wyłożona drewnem cedrowym od podłogi aż do sufitu.

⁸ Pałac, w którym miał mieszkać, znajdujący się na innym dziedzińcu niż pałac z salą kolumnową, był wykonany tak samo. Według podobnego wzoru Salomon zbudował dom córce faraona, którą poślubił. ⁹ Wszystko to wykonano z bloków kamienia wyróżniającego się jakością, wyciosanych według miary i wyrównanych piłą od wewnętrznej i zewnętrznej strony muru. Ułożono je od fundamentów pod sam dach. Wyłożono nimi także wielki dziedziniec. ¹⁰ Fundamenty wykonane były z potężnych bloków skalnych o dobrej jakości, długich na dziesięć i osiem łokci. ¹¹ Powyżej ułożono wielkie kamienie dopasowane według miary, a na nich drewno cedrowe. ¹² Wokół wielkiego dziedzińca ułożono trzy warstwy ciosanych kamieni oraz warstwę belek cedrowych. Tak samo urządzono wewnętrzny dziedziniec domu PANA i wejście prowadzące do niego.

WYPOSAŻENIE ŚWIĄTYNI

¹³ Król Salomon polecił sprowadzić z Tyrus Hirama, ¹⁴ który był synem wdowy z plemienia Neftalego. Jego ojciec natomiast pochodził z Tyru i był rzemieślnikiem pracującym w brązie. Sam Hiram był wyjątkowo uzdolnionym rzemieślnikiem, znającym się doskonale na wszystkich rodzajach prac w brązie. Przybył więc do króla Salomona i wykonał wszystkie zlecone przez niego prace. ¹⁵ Odlał zatem dwie kolumny z brązu. Jedna kolumna miała osiemnaście łokci wysokości i dwanaście łokci obwodu. Taka sama była druga kolumna. ¹⁶ Następnie wykonał dwie głowice dla zwieńczenia kolumn, odlane z brązu, z których każda miała pięć łokci wysokości. ¹⁷ Wykonał też dwa ornamenty na wzór sieci, mające zdobić głowice wieńczące kolumny. Jeden ornament dla każdej głowicy. ¹⁸ Zrobił dalej dwa wzory owoców granatu dokoła ornamentu przedstawiającego sieci, ozdabiając nimi głowicę wieńczącą kolumnę. Tak samo postąpił z drugą głowicą. ¹⁹ Głowice zwieńczające kolumny miały kształt lilii wodnych. ²⁰ W dolnej części głowic, spoczywających na kolumnach, poniżej ornamentu przedstawiającego sieci, było dwieście owoców granatu, rozmieszczonych w rzędach wokół każdej z nich. ²¹ Następnie ustawił kolumny u wejścia do domu: jedną kolumnę postawił po prawej stronie i nazwał ją Jakin, drugą zaś postawił po lewej stronie i nazwał ją Boaz. ²² Tak więc wykonanie kolumn zostało ukończone.

²³ Wykonał potem „morze” – okrągły zbiornik o średnicy dziesięciu łokci, licząc od krawędzi do krawędzi, o wysokości pięciu łokci i obwodzie trzydziestu łokci. ²⁴ Poniżej jego krawędzi wykonano ornamenty w formie pąków kwiatów. Podwójny rząd takich ornamentów opasywał brzeg całego „morza”, po dziesięć na łokieć. ²⁵ Było ono ustawione na dwunastu posągach wołów, z których trzy były zwrócone przodem na północ, trzy na zachód, trzy na południe i trzy na wschód, tyłem zaś do środka. Na nich wspierało się „morze”. ²⁶ Jego ściany miały grubość jednej dłoni. Brzeg „morza” miał kształt kielicha kwiatu lilii. Jego pojemność wynosiła dwa tysiące bat.

²⁷ Hiram zrobił ponadto dziesięć podstaw z brązu. Każda podstawa miała cztery łokcie długości, cztery łokcie szerokości i trzy łokcie wysokości. ²⁸Wykonano je w następujący sposób: pionowe listwy tworzyły boczne ściany przymocowane do ram. ²⁹ Boczne ściany między ramami były ozdobione wizerunkami lwów, wołów i cherubów, podobnie jak i same ramy. Nad i pod wizerunkami biegł wzór z wieńców kwiatowych. ³⁰ Każda podstawa miała cztery koła i osie z brązu. Z czterech jej rogów wychodziły wsporniki, mające podtrzymywać misę. Wsporniki miały z każdej strony wzór z wieńców. ³¹ Wewnątrz znajdował się otwór w kształcie wieńca na jeden łokieć głęboki, który z krawędzią biegnącą wokół niego, również pokrytą ornamentami, mierzył półtora łokcia. Pionowe listwy bocznych ścian nie były okrągłe, lecz czworokątne. ³² Cztery koła umieszczono pod bocznymi ścianami z listew, osie kół natomiast przymocowane były do podstawy, średnica każdego koła wynosiła półtora łokcia. ³³ Koła zrobiono na wzór kół rydwanu, ale osie, obręcze, szprychy i piasty były wykonane z odlewu. ³⁴ W czterech narożnikach każdej podstawy znajdowały się wsporniki, tworzące z nim jedną całość. ³⁵ Górna część wózka miała kształt obręczy o szerokości połowy łokcia. Do niej przymocowane były wsporniki i listwy bocznych ścian. ³⁶ Na blachach bocznych ścian oraz wspornikach wyrył wizerunki cherubów, lwów i palm, a w każdej wolnej przestrzeni dokoła wzory z wieńców kwiatowych. ³⁷ W taki więc sposób wykonał dziesięć podstaw z brązu: każda w jednakowym odlewie miała jednakowy rozmiar i kształt.

³⁸ Następnie zrobił dziesięć mis z brązu, z których każda mierzyła cztery łokcie i miała czterdzieści bat pojemności. W każdej z dziesięciu podstaw umieścił po jednej misie. ³⁹ Pięć podstaw umieścił przy prawym skrzydle domu, a pięć przy lewym. „Morze” natomiast ustawił po prawej stronie domu od południowego wschodu. ⁴⁰ Hiram wykonał również misy, łopatki i kropielnice.

W ten sposób zakończył realizację następujących zamówień króla Salomona dla domu PANA: ⁴¹ dwie kolumny, dwie owalne głowice zwieńczające kolumny, dwa ornamenty w kształcie sieci dla ozdoby dwóch owalnych głowic wieńczących kolumny, ⁴² czterysta owoców granatu dla dwóch wzorów sieci po dwa rzędy owoców granatu w każdym jako ozdoba owalnych głowic zwieńczających kolumny, ⁴³ dziesięć podstaw i dziesięć mis na podstawach ⁴⁴ oraz „morze” z dwunastoma posągami wołów pod „morzem”, ⁴⁵ a także misy, łopatki i kropielnice. Wszystkie te przedmioty, które wykonał Hiram do domu PANA na zlecenie króla Salomona, były z wygładzonego brązu. ⁴⁶ Do wykonania odlewów, zamówionych przez króla, posłużył się glinianymi formami. Piec odlewniczy znajdował się w dolinie Jordanu, pomiędzy Sukkot a Sartan. ⁴⁷ Salomon nie ważył wszystkich tych przedmiotów, gdyż ilość brązu użytego do ich wykonania była wprost nie do określenia.

⁴⁸ Salomon wyposażył również dom PANA w inne przedmioty: złoty ołtarz i złoty stół do składania na nim chlebów poświęconych, ⁴⁹ dziesięć świeczników z czystego złota z ozdobami w kształcie kwiatów. Umieścił świeczniki przed najbardziej wewnętrznym miejscem domu, pięć po prawej i pięć po lewej stronie. Wykonał także lampy i szczypce ze złota; ⁵⁰ ponadto naczynia, szczypce do lamp, kropielnice, misy i kadzielnice z czystego złota. Również złote odrzwia u wejścia do najbardziej wewnętrznego miejsca domu, to jest do miejsca najświętszego, oraz odrzwia u wejścia do środkowej części domu. ⁵¹ Kiedy zakończono wszystkie prace podjęte przez króla Salomona w domu PANA, wówczas Salomon przyniósł ofiarowane przez swojego ojca Dawida dary: srebro, złoto i naczynia i umieścił je w skarbcu domu PANA.

SPROWADZENIE ARKI PRZYMIERZA DO ŚWIĄTYNI

Rozdział 8

8 ¹Wtedy Salomon wezwał do Jerozolimy starszych Izraela, wszystkich przywódców plemion i głowy rodzin izraelskich, aby razem z królem Salomonem uczestniczyli w przeniesieniu Arki Przymierza PANA z Miasta Dawida, to jest z Syjonu. ²W miesiącu Etanim, w siódmym miesiącu roku, zgromadzili się wszyscy Izraelici u króla Salomona, aby razem z nim obchodzić święto. ³Kiedy przybyli wszyscy starsi Izraela, kapłani wzięli arkę ⁴i razem z lewitami przenieśli zarówno arkę PANA, jak i Namiot Spotkania oraz wszystkie święte przedmioty, znajdujące się w Namiocie. ⁵Król Salomon wraz z całą wspólnotą Izraela, zgromadzoną wokół niego przed arką, składał w ofierze owce i woły, których w ogóle nie liczono z powodu ogromnej ich liczby. ⁶Następnie kapłani wnieśli Arkę Przymierza PANA na przygotowane dla niej miejsce w najbardziej wewnętrznej części domu, to jest w miejscu najświętszym, pod skrzydła cherubów. ⁷Cheruby bowiem miały skrzydła rozpostarte nad miejscem, gdzie postawiono arkę, tak iż okrywały z góry arkę i drążki do jej przenoszenia. ⁸Same drążki były tak długie, że można było zobaczyć ich końce z miejsca świętego tuż przed miejscem najświętszym, ale z zewnątrz nie były widoczne. Są tam one aż do dnia dzisiejszego. ⁹W arce nie było nic, prócz dwóch tablic kamiennych, które Mojżesz włożył do niej na Horebie, gdzie PAN zawarł z Izraelitami przymierze po ich wyjściu z ziemi egipskiej. ¹⁰Skoro tylko kapłani wyszli z miejsca świętego, obłok wypełnił dom PANA. ¹¹ Kapłani nie mogli więc dalej spełniać swojej posługi, gdyż chwała PANA napełniła dom PANA. ¹² Wtedy Salomon przemówił:

„PANIE, powiedziałeś, że będziesz mieszkał w ciemnym obłoku.

¹³ Oto wzniosłem dla Ciebie wspaniały dom,

miejsce, gdzie możesz zamieszkać na zawsze”.

¹⁴ Całe zgromadzenie Izraela stało w oczekiwaniu, gdy król zwrócił się w ich kierunku z uroczystym błogosławieństwem: ¹⁵ „Błogosławiony PAN, Bóg Izraela, który wypełnił to, co przyrzekł mojemu ojcu, Dawidowi, mówiąc: ¹⁶ «Od dnia, w którym wyprowadziłem mój lud, Izraela, z Egiptu, nie wybrałem sobie żadnego miasta spośród wszystkich plemion Izraela, aby wybudować w nim dom dla mojego imienia. Wybrałem dopiero Dawida, aby postawić go nad moim ludem Izraelem». ¹⁷ To właśnie w sercu mojego ojca, Dawida, zrodziła się myśl, aby wybudować dom dla imienia PANA, Boga Izraela. ¹⁸ Lecz PAN mu powiedział: «Postanowienie, które zrodziło się w twoim sercu, aby wybudować dom ku czci mojego imienia, jest dobre. ¹⁹ Nie ty go jednak zbudujesz, ale twój syn, który się tobie urodzi. On zbuduje dom dla mojego imienia». ²⁰ PAN spełnił więc swoją obietnicę: oto stałem się następcą mojego ojca, Dawida, zasiadając na tronie Izraela, jak PAN zapowiedział, i wybudowałem dom dla imienia PANA, Boga Izraela. ²¹ Urządziłem w nim również miejsce dla arki. W niej znajduje się Przymierze PANA, które zawarł z naszymi przodkami, gdy wyprowadził ich z ziemi egipskiej”.

MODLITWA SALOMONA NA UROCZYSTOŚĆ POŚWIĘCENIA ŚWIĄTYNI

²² Salomon stanął przed ołtarzem PANA na czele całego zgromadzenia Izraela i wzniósł ręce ku niebu, ²³ mówiąc: „O PANIE, Boże Izraela, nie ma boga równego Tobie ani u góry w niebie, ani w dole na ziemi. Ty jesteś wierny przymierzu i okazujesz dobroć swoim sługom, którzy służą Ci z całego serca. ²⁴ Dotrzymałeś słowa twemu słudze Dawidowi, memu ojcu, i dzisiaj wypełniłeś swoje przyrzeczenie. ²⁵ PANIE, Boże Izraela, dotrzymaj teraz obietnicy, którą dałeś twojemu słudze, a mojemu ojcu, Dawidowi, mówiąc: «Jeśli twoi potomkowie będą usilnie starali się służyć Mi, tak jak ty Mi służysz, nie zabraknie ci następcy, który będzie stał przed moim obliczem i zasiadał na tronie izraelskim». ²⁶ Boże Izraela, niech teraz Twoje słowo, które dałeś Twemu słudze, mojemu ojcu, Dawidowi, okaże się niezawodne.

²⁷ Czy jednak naprawdę Bóg zamieszka na ziemi? Przecież niebo nieogarnione nie może Ciebie objąć, a cóż dopiero ten dom, który zbudowałem. ²⁸ Usłysz moją modlitwę i błaganie, o PANIE, mój Boże, wysłuchaj wołania i modlitwy, które Twój sługa zanosi dzisiaj do Ciebie. ²⁹ Niech Twoje oczy będą zwrócone w nocy i w dzień ku temu domowi. Przyrzekłeś bowiem: «W tym miejscu będzie obecne moje imię». Wysłuchaj więc modlitwy, którą Twój sługa wznosi w tym miejscu. ³⁰ Wysłuchaj błagania Twojego sługi i Twego ludu, Izraela. Ilekroć będą modlić się w tym miejscu, Ty wysłuchaj ich w miejscu, gdzie przebywasz – w niebie. A kiedy wysłuchasz, przebacz.

³¹ Jeśli ktoś zgrzeszy przeciw swojemu bliźniemu i zostanie zobowiązany do złożenia przysięgi ze złorzeczeniem wobec Twego ołtarza w tym domu, ³² Ty usłysz w niebie, działaj i osądź swoje sługi. Winnemu wymierz karę, niech poniesie skutki swojego postępowania, niewinnego zaś uwolnij od zarzutów, stwierdzając jego niewinność.

³³ Jeśli Twój lud, Izrael, po klęsce zadanej mu przez wroga za to, że zgrzeszył przeciwko Tobie, powróci do Ciebie, odda cześć Twojemu imieniu, będzie modlił się i zanosił prośby do Ciebie w tym domu, ³⁴ Ty wysłuchaj z nieba i przebacz grzech Twojego ludu, Izraela. Pozwól im wrócić do kraju, który dałeś ich przodkom.

³⁵ Kiedy niebo będzie zamknięte i nie będzie deszczu, ponieważ zgrzeszyli przeciwko Tobie, potem jednak będą modlić się do Ciebie w tym miejscu, oddadzą cześć Twojemu imieniu i odwrócą się od swojego grzechu, bo dotkniesz ich nieszczęściem, ³⁶ Ty wysłuchaj z nieba i przebacz grzech Twoich sług i Twego ludu, Izraela. Wskażesz im właściwą drogę postępowania i ześlesz deszcz na ziemię, którą dałeś Twojemu ludowi na własność.

³⁷ Kiedy kraj zostanie dotknięty głodem lub zarazą, suszą albo rdzą zbożową, plagą szarańczy lub robactwa, kiedy z którejkolwiek strony uderzy na niego nieprzyjaciel albo porazi go jakieś nieszczęście lub choroba, ³⁸ wszystkie modlitwy i błagania zanoszone przez każdego z osobna i przez cały Twój lud izraelski, który przejęty nieszczęściem i karą wyciągać będzie ręce ku temu domowi, ³⁹ Ty usłysz w niebie, w miejscu Twojego przebywania. Przebacz, działaj, uczyń każdemu według jego postępowania, znasz bowiem jego serce. Tylko Ty przenikasz serce człowieka. ⁴⁰ Wtedy przez cały czas swojego pobytu na ziemi, którą dałeś naszym przodkom, będą żyli w bojaźni przed Tobą.

⁴¹ Również cudzoziemca, który nie należy do Twojego ludu, Izraela, a który przybędzie z dalekiego kraju ze względu na Twoje imię – ⁴² gdyż wielu usłyszy o Twoim wielkim imieniu, a także o Twojej mocnej ręce i wzniesionym ramieniu – gdy więc przyjdzie, aby się modlić w tym domu, ⁴³ Ty usłysz w niebie, w miejscu Twojego przebywania. Spełnij to, o co ten cudzoziemiec będzie Cię prosił. Niech wszystkie ludy ziemi poznają Twoje imię i niech postępują w bojaźni przed Tobą na wzór Twego ludu, Izraela. Niech się dowiedzą, że ten dom, który zbudowałem, nosi Twoje imię.

⁴⁴ Jeśli Twój lud, zgodnie z Twoim wskazaniem, wyruszy, aby walczyć z nieprzyjaciółmi, i w drodze będzie modlił się do PANA, zwracając się ku miastu, które wybrałeś, i ku domowi, który zbudowałem dla Twego imienia, ⁴⁵ wtedy wysłuchaj z nieba jego modlitwę i błaganie i bądź obrońcą jego sprawy.

⁴⁶ Jeśli zgrzeszą przeciwko Tobie, gdyż nikt nie jest wolny od grzechu, a Ty rozgniewasz się na nich i wydasz ich w ręce nieprzyjaciół, którzy wezmą ich w niewolę i przesiedlą do swojej ziemi, dalekiej lub bliskiej, ⁴⁷ oni zaś okażą szczerą skruchę w ziemi, do której zostali uprowadzeni, i będą Cię błagać o zmiłowanie w ziemi swoich zaborców, wyznając: «Zgrzeszyliśmy, zawiniliśmy, popełniliśmy nieprawość», ⁴⁸ jeśli więc nawrócą się do Ciebie całym swoim sercem i całą swoją duszą w ziemi, do której zostali uprowadzeni przez swoich wrogów, i będą się modlić do Ciebie, zwracając się ku ziemi, którą dałeś ich przodkom, ku miastu, które wybrałeś, i ku domowi, który wybudowałem ku czci Twojego imienia, ⁴⁹ wtedy wysłuchaj z nieba, z miejsca Twego przebywania ich modlitwę i błaganie i okaż im sprawiedliwość. ⁵⁰ Przebacz swojemu ludowi, który zgrzeszył przeciwko Tobie, odpuść wszystkie jego wykroczenia i porusz serca ich zaborców, aby okazali im miłosierdzie. ⁵¹ Gdyż oni właśnie są Twoim ludem i dziedzictwem, które wyprowadziłeś z Egiptu, z wnętrza pieca do wytapiania żelaza. ⁵² Wejrzyj łaskawie na błaganie Twojego sługi i Twojego ludu, Izraela, i wysłuchaj ich, ilekroć wołać będą do Ciebie. ⁵³ PANIE, Boże, Ty sam przecież wybrałeś ich sobie na własność spośród wszystkich ludów ziemi zgodnie z tym, co obiecałeś przez Mojżesza, Twego sługę, gdy wyprowadziłeś naszych przodków z Egiptu”.

BŁOGOSŁAWIEŃSTWO LUDU

⁵⁴ Kiedy Salomon zakończył wszystkie te modlitwy i błagania, wznoszone do PANA, podniósł się z klęczek przed ołtarzem PANA, gdzie wyciągał ręce ku niebu, ⁵⁵ i w uroczystym tonie zaczął błogosławić całe zgromadzenie Izraela: ⁵⁶ „Błogosławiony niech będzie PAN, który obdarzył swój lud, Izraela, miejscem odpoczynku, wypełniając swoją obietnicę. Nie zawiodło żadne z dobrych słów, które PAN powiedział przez Mojżesza, swojego sługę. ⁵⁷ Niech PAN, Bóg nasz, będzie z nami, jak był z naszymi przodkami. Niech nas nie opuszcza i nie odrzuca. ⁵⁸ Niech wzbudzi w nas miłość do siebie, abyśmy szli drogą wskazaną przez Niego, przestrzegając Jego przykazań, praw i wyroków, do których zobowiązał naszych przodków. ⁵⁹ Niech prośby zanoszone w moim błaganiu znajdą przychylność u PANA, Boga naszego we dnie i w nocy. Niech PAN będzie obrońcą spraw swojego sługi i ludu swojego, Izraela, w potrzebach każdego dnia, ⁶⁰ aby wszystkie ludy ziemi poznały, że tylko PAN jest Bogiem, a żaden inny nie istnieje. ⁶¹ Niech więc wasze serca będą całkowicie oddane PANU, Bogu naszemu, tak jak dzisiaj, abyście postępowali według Jego poleceń i zachowywali Jego przykazania”.

AKT POŚWIĘCENIA ŚWIĄTYNI

⁶² Następnie król wraz z całym Izraelem składali ofiary PANU. ⁶³ Salomon złożył więc dla PANA dwadzieścia dwa tysiące wołów i sto dwadzieścia tysięcy owiec na ofiarę wspólnotową. Tak król i wszyscy Izraelici dokonali poświęcenia domu PANA. ⁶⁴ W tym samym dniu król poświęcił także środkową część dziedzińca przed domem PANA, gdyż tam właśnie złożono ofiary całopalne, ofiary pokarmowe i tłuszcz ofiar wspólnotowych, ponieważ ołtarz z brązu, stojący przed PANEM, okazał się za mały, aby pomieścić ofiary całopalne, ofiary pokarmowe oraz tłuszcz ofiar wspólnotowych. ⁶⁵ Tak więc Salomon wraz z całym Izraelem, tworzącym wielkie zgromadzenie pielgrzymów przybyłych z całego kraju od Lebo-Chamat aż do Potoku Egipskiego, obchodził przez siedem dni uroczyste święto przed PANEM, Bogiem naszym. ⁶⁶ Ósmego dnia rozesłał lud, który błogosławił króla. Wszyscy wracali do swoich domów szczęśliwi i pełni wdzięczności za wszelkie dobro, które PAN okazał swojemu słudze, Dawidowi, i swojemu ludowi, Izraelowi.

PONOWNE UKAZANIE SIĘ PANA SALOMONOWI

Rozdział 9

9 ¹Kiedy Salomon ukończył budowę domu PANA i pałacu królewskiego oraz wykonał wszystko, co zamierzał, ²po raz drugi ukazał mu się PAN, podobnie jak wtedy, gdy objawił mu się w Gabaonie. ³PAN mu powiedział: „Usłyszałem twoją modlitwę i błaganie, które zanosiłeś do Mnie. Ten dom zatem, który zbudowałeś, uświęciłem, aby odtąd moje imię zawsze w nim przebywało. Moje oczy i serce ciągle będą w nim obecne. ⁴Jeśli więc ty będziesz Mi służył z pełnym oddaniem, jak twój ojciec, Dawid, i wypełnisz wszystko, do czego cię zobowiązałem; jeśli będziesz przestrzegał moich praw i nakazów, ⁵wówczas Ja utrwalę na wieki twoją władzę królewską nad Izraelem, tak jak obiecałem twemu ojcu, Dawidowi: «Nie zabraknie ci następcy na tronie Izraela». ⁶Jeśli jednak wy lub wasze dzieci odwrócicie się ode Mnie i nie będziecie przestrzegać moich przykazań i praw, do których was zobowiązałem, a pójdziecie służyć i oddawać cześć innym bogom, ⁷wtedy wytępię Izraela i usunę ich z ziemi, którą im dałem, a dom, który uświęciłem moim imieniem, odrzucę od siebie. Izrael zaś stanie się przestrogą, a nawet pośmiewiskiem dla wszystkich ludów. ⁸Ten dom legnie w gruzach. Każdy, kto będzie przechodził, na jego widok wpadnie w osłupienie, zagwiżdże i zapyta: «Dlaczego PAN postąpił tak z tym krajem i z tym domem?». ⁹Odpowiedzą mu: «Ponieważ opuścili PANA, swojego Boga, który wyprowadził ich przodków z ziemi egipskiej, i związali się z innymi bogami, służąc im i oddając cześć, dlatego też PAN sprowadził na nich całe to nieszczęście»”.

NIEZADOWOLENIE KRÓLA TYRU Z ZAPŁATY ZA WYKONANE PRACE

¹⁰ Po upływie dwudziestu lat, które Salomon poświęcił na budowę obu budynków: domu PANA i pałacu królewskiego, ¹¹ oddał Hiramowi, królowi Tyru, dwadzieścia miast na terenie Galilei. Hiram bowiem dostarczył Salomonowi każdą potrzebną ilość drewna cedrowego i cyprysowego oraz złota. ¹² Hiram więc wyruszył z Tyru, aby obejrzeć miasta, które dał mu Salomon, ale mu się nie spodobały. ¹³ Wtedy zapytał: „Cóż to za miasta mi dałeś, mój bracie?”. Dlatego też nadał im nazwę Ziemia Kabul, którą noszą aż do dnia dzisiejszego. ¹⁴ Hiram posłał królowi sto dwadzieścia talentów złota.

ZAKRES PRAC OBJĘTYCH ROBOTAMI PRZYMUSOWYMI

¹⁵ Król Salomon zarządził roboty przymusowe, żeby wybudować dom PANA, swój pałac, Millo, mury obronne Jerozolimy, Chasor, Megiddo i Gezer. ¹⁶ Gezer zostało najpierw zdobyte przez faraona, króla Egiptu, który atakując je, spalił doszczętnie, a zamieszkujących w nim Kananejczyków wymordował. Dał je później jako posag ślubny swojej córce, żonie Salomona. ¹⁷ Salomon zaś je odbudował. Wzniósł także Dolne Bet-Choron, ¹⁸ Baalat i Tamar na pustyni, ¹⁹ jak również wszystkie miasta, w których znajdowały się magazyny żywności. Ponadto zbudował garnizony, w których rozmieszczono rydwany i konie. Zrealizował swoje plany budowlane w Jerozolimie, w Libanie oraz na całym obszarze podległym jego panowaniu. ²⁰ Wszystkich ocalałych Amorytów, Chetytów, Peryzzytów, Chiwwitów oraz Jebusytów, nienależących do Izraela – ²¹ potomków tych, których Izraelici nie zdołali wyniszczyć – Salomon zmusił do robót publicznych. Tak jest po dziś dzień. ²² Nikogo z Izraelitów Salomon nie zmuszał do robót publicznych. Byli oni żołnierzami, urzędnikami, wodzami, oficerami oraz dowódcami rydwanów i jeźdźców. ²³ Było również pięciuset pięćdziesięciu nadzorców robót, którzy sprawowali władzę nad ludem i nadzorowali prace zlecone przez Salomona.

²⁴ Dla swojej żony, córki faraona, zbudował osobny pałac i tam ją przeniósł z Miasta Dawida. Wtedy wybudował również Millo.

²⁵ Trzy razy w roku Salomon składał ofiary całopalne i ofiary wspólnotowe na ołtarzu, który zbudował dla PANA, oraz spalał w ofierze kadzidło przed PANEM. Tak ukończył budowę Jego domu.

²⁶ Król Salomon zbudował również flotę w Esjon-Geber, które znajduje się w ziemi Edomu, w Elat nad brzegiem Morza Czerwonego. ²⁷ Hiram posłał swoich ludzi, doświadczonych żeglarzy, aby razem z poddanymi Salomona służyli na statkach jego floty. ²⁸ Oni to popłynęli do Ofiru, gdzie załadowali czterysta dwadzieścia talentów złota i przywieźli je do króla Salomona.

WIZYTA KRÓLOWEJ SABY

Rozdział 10

10 ¹Królowa Saby usłyszała o Salomonie i o tym, co uczynił dla imienia PANA. Przybyła zatem, aby wystawić go na próbę, zadając mu trudne pytania. ²Przybyła do Jerozolimy z wielkim i wspaniałym orszakiem, z wielbłądami, niosącymi wonności, ogromne ilości złota i drogocennych kamieni. Po przybyciu do Salomona rozmawiała z nim o wszystkim, co głęboko ją nurtowało. ³Salomon odpowiedział jej na wszystkie pytania. Nie było takiej sprawy, której król by nie znał i nie umiał jej wyjaśnić. ⁴Kiedy królowa Saby przekonała się o wielkiej mądrości Salomona i zobaczyła zbudowany przez niego pałac, ⁵potrawy podawane na jego stół, mieszkania urzędników królewskich, umiejętności i stroje jego służby oraz jego podczaszych, jak również ofiary całopalne, które składał w domu PANA, aż oniemiała z podziwu. ⁶Powiedziała do króla: „Prawdą było to, co usłyszałam w moim kraju o twoich dziełach i twojej mądrości. ⁷Nie wierzyłam temu, co mówiono, dopóki nie przybyłam i nie zobaczyłam tego na własne oczy. Teraz widzę, że nie powiedziano mi nawet połowy. W swojej mądrości i dobrobycie wykroczyłeś daleko poza to, co słyszałam. ⁸O jakże szczęśliwi twoi poddani! Jakże szczęśliwe twoje żony! Jakże szczęśliwi twoi słudzy, którzy zawsze znajdują się w twojej obecności i wsłuchują się w twoją mądrość. ⁹Niech będzie błogosławiony PAN, twój Bóg, który zechciał dać tobie tron Izraela. Ponieważ PAN na wieki kocha Izraela, ciebie ustanowił królem, abyś stał na straży prawa i umacniał sprawiedliwość”. ¹⁰ Następnie królowa Saby ofiarowała królowi sto dwadzieścia talentów złota, wielką ilość wonności oraz drogocennych kamieni. Już nigdy nie zgromadzono więcej wonności od tych, które ona podarowała królowi Salomonowi.

¹¹ Również okręty Hirama, które dostarczały złoto z Ofiru, przywiozły stamtąd wielki ładunek drewna sandałowego i drogocennych kamieni. ¹² Z drewna sandałowego król polecił wykonać przedmioty do domu PANA i królewskiego pałacu oraz cytry i harfy dla śpiewaków. Takiej ilości drewna sandałowego nie sprowadzono i nie widziano aż do dnia dzisiejszego. ¹³ Król Salomon podarował królowej Saby wszystko, czego zapragnęła i o co poprosiła, nie licząc podarunków, które ofiarował jej z królewską hojnością. Następnie razem ze swoim orszakiem wyruszyła w drogę powrotną do swojego kraju.

BOGACTWO SALOMONA

¹⁴ Co roku do skarbca Salomona wpływało sześćset sześćdziesiąt sześć talentów złota, ¹⁵ a ponadto podatki od kupców i handlarzy oraz daniny od królów arabskich i zarządców prowincji. ¹⁶ Salomon wykuł w złocie dwieście wielkich tarcz, ważących po sześćset syklów ¹⁷ oraz trzysta małych, okrągłych tarcz, po trzy miny złota każda. Król umieścił je w Domu Lasu Libanu. ¹⁸ Z polecenia króla wykonano także wielki tron z kości słoniowej i pokryto go warstwą z czystego złota. ¹⁹ Tron miał sześć stopni i owalny szczyt z tyłu. Po obu stronach siedzenia znajdowały się poręcze, a obok poręczy stały dwa lwy. ²⁰ Również na sześciu stopniach po obu ich stronach stało dwanaście lwów. Czegoś podobnego nie wykonano w żadnym królestwie. ²¹ Wszystkie naczynia, których król Salomon używał do posiłków, a także wszystkie przedmioty domowego użytku w Domu Lasu Libanu były z czystego złota. Nie stosowano srebra, gdyż nie miało ono wielkiej wartości w czasach Salomona. ²² Król bowiem posiadał dalekomorską flotę handlową, która pływała wraz z flotą Hirama. Statki powracały co trzy lata, przywożąc z odległych stron złoto, srebro, kość słoniową, małpy i pawie.

²³ Król Salomon przewyższył więc bogactwem i mądrością wszystkich królów ziemi. ²⁴ Ludzie z całego świata pragnęli spotkać Salomona, aby czerpać z mądrości, którą Bóg go obdarzył. ²⁵ Rokrocznie każdy przybywający składał swoje dary: naczynia srebrne i złote, szaty, broń, wonności, konie i muły. ²⁶ Salomon zwiększył ilość rydwanów i koni. Posiadał tysiąc czterysta rydwanów oraz dwanaście tysięcy jeźdźców, stacjonujących w miastach-garnizonach oraz przy królu w Jerozolimie. ²⁷ Za czasów Salomona srebro stało się w Jerozolimie tak powszechne jak zwykłe kamienie, a drewno cedrowe jak drewno z sykomor, które rosną w niżej położonej dolinie. ²⁸ Sprowadzano również dla Salomona konie z Egiptu i z Koe. Kupcy królewscy nabywali je w Koe. ²⁹ Za rydwan z Egiptu płacili wtedy sześćset syklów srebra, a za konia sto pięćdziesiąt. Oni również zaopatrywali królów chetyckich i królów Aramu.

NIEWIERNOŚĆ SALOMONA WOBEC BOGA

Rozdział 11

11 ¹ Król Salomon kochał jednak wiele kobiet obcej narodowości, poślubiając nie tylko córkę faraona, ale również Moabitki, Ammonitki, Edomitki, Sydonitki i Chetytki. ²Pochodziły one z narodów, których dotyczył rozkaz PANA dany Izraelitom: „Nie wolno wam wchodzić w związki małżeńskie z nimi, ponieważ na pewno skłonią wasze serce do oddawania czci swoim bogom”. Mimo to Salomon związał się z nimi gorącym uczuciem. ³Posiadał więc siedemset żon z książęcych rodów oraz trzysta żon drugorzędnych. One odmieniły jego serce. ⁴Kiedy bowiem Salomon był już stary, jego żony nakłoniły go do oddawania czci obcym bogom. Jego serce nie było już tak całkowicie oddane PANU, jego Bogu, jak serce Dawida, jego ojca. ⁵Salomon zaczął czcić Asztartę, boginię Sydończyków, i Milkoma, obrzydliwego boga Ammonitów, ⁶czyniąc to, co nie podobało się PANU. W swoim postępowaniu nie był tak szczerze oddany PANU jak jego ojciec, Dawid. ⁷Zbudował wówczas na górze na wschód od Jerozolimy miejsce kultu dla Kemosza, obrzydliwego boga Moabitów, oraz dla Milkoma, obrzydliwego boga Ammonitów. ⁸Podobnie postąpił wobec wszystkich swoich żon obcej narodowości, które składały ofiary swoim bogom i paliły dla nich kadzidła. ⁹PAN więc rozgniewał się na Salomona za to, że w swoim sercu odwrócił się całkowicie od PANA, Boga Izraela. Dwa razy mu się ukazał ¹⁰i zabraniał mu czcić obcych bogów, on jednak nie zachował tego, co PAN mu nakazał. ¹¹W końcu PAN powiedział do Salomona: „Ponieważ zachowałeś się w ten sposób, iż nie okazałeś wierności mojemu przymierzu i moim przykazaniom, do których cię zobowiązałem, oderwę od ciebie królestwo i oddam je jednemu z twoich podwładnych. ¹²Ze względu na twego ojca, Dawida, nie zrobię tego jeszcze za twego życia, ale wyrwę je już z ręki twego syna. ¹³Jednak nie oderwę całego królestwa, ale twemu synowi dam tylko jedno plemię, i to przez wzgląd na Dawida, mojego sługę, oraz ze względu na Jerozolimę, którą sobie wybrałem”.

PRZECIWNICY SALOMONA

¹⁴ PAN sprawił więc, że przeciw Salomonowi wystąpił Hadad, Edomita, z królewskiego rodu Edomu. ¹⁵ W tym czasie bowiem, kiedy Dawid rozgromił Edom, Joab – naczelny wódz wojska – udał się tam pogrzebać zabitych i wtedy wymordował też wszystkich mężczyzn w Edomie. ¹⁶ Pozostał tam wraz z całym Izraelem przez sześć miesięcy, aż pozabijał wszystkich mężczyzn Edomu. ¹⁷ Hadad jednak, wówczas jeszcze mały chłopiec, zdołał uciec razem z niektórymi Edomitami, wysokimi urzędnikami jego ojca, z zamiarem udania się do Egiptu. ¹⁸ Wyruszyli więc z Midian i przyszli do Paran. Zabierając ze sobą ludzi z Paran, przybyli do Egiptu, do faraona, króla egipskiego, który dał Hadadowi mieszkanie, utrzymanie i nadał mu ziemię. ¹⁹ Hadad tak bardzo spodobał się faraonowi, że ten dał mu za żonę siostrę swojej żony, to jest siostrę królowej Tachpne. ²⁰ Urodziła mu ona syna Genubata, którego Tachpne wychowała w pałacu faraona. Genubat więc przebywał na dworze faraona razem z jego synami. ²¹ Kiedy Hadad usłyszał w Egipcie, że Dawid spoczął przy swoich przodkach i że zmarł Joab, naczelny wódz wojska, zwrócił się z prośbą do faraona: „Pozwól mi wrócić do mojego kraju”. ²² Zapytał go faraon: „Czego ci brakuje u mnie, że pragniesz wrócić do swojego kraju?”. „Niczego – odpowiedział – pozwól mi jednak wrócić”.

²³ Bóg wzbudził przeciw Salomonowi innego przeciwnika, Rezona, syna Eliady, który uciekł od swojego pana Hadadezera, króla Soby. ²⁴ Zgromadził on wokół siebie ludzi, stając się przywódcą oddziału najemników. Kiedy Dawid ich tępił, udali się do Damaszku, gdzie osiedlili się i przejęli nad nim rządy. ²⁵ Był on przeciwnikiem Izraela przez cały okres życia Salomona i podobnie jak Hadad, gdy został królem Aramu, znienawidził Izraela.

²⁶ Również Jeroboam, syn Nebata, pochodzący z Seredy, z plemienia Efraima, zbuntował się przeciw królowi. Był on urzędnikiem Salomona. Jego matka była wdową i miała na imię Serua. ²⁷ A oto opis wydarzeń, które doprowadziły do jego buntu: Salomon budował wówczas Millo, zamykając wyłom w murze Miasta Dawida, swojego ojca. ²⁸ Jeroboam zaś był człowiekiem bardzo uzdolnionym. Kiedy Salomon zobaczył, jak ten młody człowiek pracuje, mianował go kierownikiem wszystkich robotników z rodu Józefa. ²⁹ Zdarzyło się wtedy, że Jeroboam wyruszył z Jerozolimy. Po drodze spotkał go prorok Achiasz z Szilo. Był on ubrany w nowy płaszcz. Prócz ich dwóch nie było nikogo w tym miejscu. ³⁰ Achiasz chwycił wówczas nowy płaszcz, który miał na sobie, i rozdarł go na dwanaście części, ³¹ zwracając się do Jeroboama: „Weź sobie dziesięć części. Tak bowiem zawyrokował PAN, Bóg Izraela: «Oderwę królestwo od Salomona i tobie dam dziesięć plemion. ³² Pozostanie mu tylko jedno plemię ze względu na Dawida, mojego sługę i Jerozolimę – miasto, które sobie wybrałem spośród wszystkich plemion Izraela. ³³ Zrobię tak, ponieważ Mnie opuścili i oddawali cześć Asztarcie, bogini Sydończyków, Kemoszowi, bogu Moabitów, i Milkomowi, bogu Ammonitów, a nie postępowali według moich wskazań. Nie wypełniali tego, co w moich oczach jest słuszne: moich poleceń i wyroków, jak to czynił Dawid, ojciec Salomona. ³⁴ Nie zabiorę mu jednak całego królestwa. Ustanowiłem go bowiem władcą do końca jego życia ze względu na Dawida, mojego sługę, którego wybrałem, i który zachowywał moje przykazania i polecenia. ³⁵ Zabiorę natomiast jego synowi królestwo, obejmujące dziesięć plemion i dam je tobie. ³⁶ Jego synowi zaś pozostawię tylko jedno plemię, aby Dawid, mój sługa, miał zawsze lampę, świecącą w mojej obecności w Jerozolimie, w mieście, które sobie wybrałem, aby w nim czczono moje imię. ³⁷ A tobie dam władzę, abyś panował nad wszystkim, czego zapragniesz, i był królem nad Izraelem. ³⁸ Jeśli będziesz posłuszny wszystkim moim poleceniom i będziesz postępował według moich wskazań i wypełniał to, co w moich oczach jest słuszne, zachowując moje polecenia i przykazania, jak czynił to Dawid, mój sługa, to będę z tobą. Zbuduję ci dom tak trwały jak ten, który zbudowałem Dawidowi. Oddam ci też Izraela. ³⁹ Upokorzę potomstwo Dawida za ich postępowanie, ale upokorzenie to nie będzie trwało zawsze»”. ⁴⁰ Salomon usiłował potem zabić Jeroboama, któremu udało się uciec do Egiptu, do Sziszaka, króla egipskiego. Pozostał on w Egipcie aż do śmierci Salomona.

ŚMIERĆ SALOMONA

⁴¹ Pozostałe wydarzenia, związane z panowaniem Salomona, obejmujące wszystkie jego dokonania i mądrość, są opisane w kronikach Salomona. ⁴² Salomon panował w Jerozolimie nad całym Izraelem czterdzieści lat. ⁴³ Kiedy spoczął przy swoich przodkach, pochowano go w Mieście Dawida, jego ojca. Władzę po nim objął jego syn Roboam.

PODZIAŁ KRÓLESTWA

BUNT DZIESIĘCIU PLEMION IZRAELA

Rozdział 12

12 ¹Roboam udał się do Sychem, ponieważ przybyli tam wszyscy Izraelici, aby ustanowić go królem. ²Jeroboam, syn Nebata, usłyszał o tym, kiedy jeszcze przebywał w Egipcie, dokąd uciekł przed królem Salomonem. ³Posłano więc po niego. A gdy Jeroboam przybył, zwrócił się wraz z całym zgromadzeniem Izraela do Roboama: ⁴ „Twój ojciec włożył na nas ciężkie jarzmo. Teraz ty ulżyj nam w ciężkiej pracy, do której zmuszał nas twój ojciec, i uczyń lżejszym jarzmo, które na nas nałożył, a będziemy ci służyć”. ⁵On zaś odpowiedział im na to: „Dajcie mi trzy dni czasu, a potem wróćcie do mnie”. Na te słowa lud się oddalił. ⁶Król Roboam radził się starszych, którzy byli doradcami jego ojca, Salomona, gdy jeszcze żył: „Jak, waszym zdaniem, mam odpowiedzieć ludowi?”. ⁷Oni doradzili mu tak: „Jeśli teraz okażesz się sługą tego ludu, będziesz mu służył i rozmawiał z nimi łagodnie, to i oni przez całe życie będą twoimi sługami”. ⁸Roboam jednak odrzucił radę, której udzielili mu starsi i zwrócił się do młodych ludzi, którzy razem z nim wzrastali i byli jego osobistymi doradcami. ⁹Zapytał ich: „Co, waszym zdaniem, mam odpowiedzieć temu ludowi, który skierował do mnie prośbę: «Zmniejsz ciężar, który nałożył na nas twój ojciec»?”. ¹⁰Młodzi ludzie, którzy razem z nim wzrastali, dali mu taką odpowiedź: „Temu ludowi, który zwrócił się do ciebie z prośbą: «Twój ojciec nałożył nas ciężkie jarzmo, ty więc zdejmij z nas trochę tego ciężaru», powiesz tak: «Mój mały palec jest grubszy niż biodra mojego ojca! ¹¹ Mój ojciec włożył na was ciężkie jarzmo, a ja teraz jeszcze do niego dołożę. Mój ojciec karcił was biczami, a ja będę was smagał skorpionami»”.

¹² Trzeciego dnia przybył więc Jeroboam wraz z całym ludem do Roboama, zgodnie z rozkazem króla: „Przyjdźcie do mnie z powrotem za trzy dni”. ¹³ Wtedy król odpowiedział ludowi z całą surowością, gdyż odrzucił radę, której mu udzielili starsi. ¹⁴ Zgodnie z radą młodych doradców oświadczył: „Mój ojciec włożył na was ciężkie jarzmo, a ja jeszcze dołożę do niego. Mój ojciec karcił was biczami, a ja będę was smagał skorpionami”. ¹⁵ Tak więc król nie wysłuchał ludu, gdyż to PAN pokierował wydarzeniami, aby spełniło się słowo PANA skierowane do Jeroboama, syna Nebata, przez Achiasza z Szilo. ¹⁶ Kiedy wszyscy Izraelici zobaczyli, że król ich nie wysłuchał, dali królowi taką odpowiedź:

„Czy mamy jakieś wspólne dziedzictwo z Dawidem?

Nie mamy przecież żadnej części u syna Jessego!

Do swoich namiotów, Izraelu!

A ty, Dawidzie, pilnuj teraz swojego domu!”.

Tak więc wszyscy Izraelici rozeszli się do swoich namiotów. ¹⁷ Roboam zaś panował tylko nad tymi Izraelitami, którzy mieszkali w miastach Judy.

¹⁸ Gdy potem król Roboam wysłał Adorama, stojącego na czele robotników pracujących przymusowo, cały Izrael kamienował go, aż umarł. Wtedy król Roboam w pośpiechu wsiadł na rydwan i uciekł do Jerozolimy. ¹⁹ Tak oto Izrael zbuntował się przeciwko domowi Dawida i trwa to aż po dzień dzisiejszy.

²⁰ Kiedy Izraelici usłyszeli o powrocie Jeroboama, wezwali go na swoje zgromadzenie i ustanowili go królem nad całym Izraelem. Żadne plemię nie pozostało wierne domowi Dawida, z wyjątkiem samego tylko plemienia Judy.

ODERWANIE SIĘ IZRAELA OD KRÓLESTWA JUDY

²¹ Kiedy Roboam przybył do Jerozolimy, zgromadził cały dom Judy i całe plemię Beniamina, razem sto osiemdziesiąt tysięcy doborowych żołnierzy. Mieli oni rozpocząć wojnę z domem Izraela o przywrócenie władzy królewskiej Roboamowi, synowi Salomona. ²² Ale wtedy Bóg skierował do Szemajasza, człowieka Bożego, takie słowo: ²³ „Powiedz Roboamowi, synowi Salomona, królowi judzkiemu, oraz całemu domowi Judy i Beniamina, a także pozostałemu ludowi: ²⁴ Tak mówi PAN: «Nie wyruszajcie do walki z waszymi braćmi, Izraelitami. Niech każdy wróci do swojego domu, ponieważ to Ja zdecydowałem o tym, co się stało»”. Usłuchali więc słowa PANA i zawrócili zgodnie ze słowem PANA.

²⁵ Jeroboam rozbudował Sychem w górach Efraima i tam zamieszkał. Potem wyprowadził się stamtąd i odbudował Penuel.

²⁶ Jeroboam zaczął się zastanawiać: „Królestwo może teraz powrócić do domu Dawida. ²⁷ Jeśli bowiem lud ten będzie dalej chodził składać ofiary w domu PANA w Jerozolimie, to serce tego ludu zwróci się na nowo do ich pana, Roboama, króla Judy, a wtedy zabiją mnie i powrócą do Roboama, króla Judy”. ²⁸ Po zastanowieniu król rozkazał wykonać dwa złote cielce i ogłosił ludowi: „Za daleko wam chodzić do Jerozolimy. Izraelu! To są wasi bogowie, którzy wyprowadzili cię z ziemi egipskiej”. ²⁹ Jednego więc postawił w Betel, a drugiego w Dan. ³⁰ Stało się to przyczyną grzechu. Lud bowiem pielgrzymował do Betel albo aż do Dan.

³¹ Jeroboam zbudował też sanktuaria na wzniesieniach kultowych i mianował kapłanów, wywodzących się spośród wszystkich Izraelitów, którzy nie byli Lewitami. ³² Ustanowił także święto piętnastego dnia ósmego miesiąca na wzór święta obchodzonego w Judzie oraz przystąpił do ołtarza. Postąpił tak w Betel, składając ofiary wykonanym przez siebie cielcom. W Betel również ustanowił kapłanów dla pobudowanych tam wzniesień kultowych. ³³ Piętnastego dnia ósmego miesiąca, w dniu dowolnie wybranym przez siebie, przystąpił więc do ołtarza, który uczynił w Betel, i złożył ofiarę, ustanawiając w ten sposób święto dla Izraelitów.

SŁOWO BOŻE SKIEROWANE PRZECIWKO BETEL

Rozdział 13

13 ¹Kiedy Jeroboam stał właśnie przy ołtarzu, składając ofiarę, poruszony słowem PANA przyszedł z Judy do Betel człowiek Boży. ²Z nakazu PANA zawołał do ołtarza: „Ołtarzu, ołtarzu! Tak mówi PAN: «W domu Dawida urodzi się syn imieniem Jozjasz. On to złoży na tobie ofiarę z kapłanów, sprawujących kult na wzniesieniach. Oni teraz palą na tobie kadzidła, ale potem będą na tobie spalone ludzkie kości»”. ³Tego samego dnia dał on również znak: „Ten znak zapowiedział PAN: Ten ołtarz się rozpadnie, a popiół z ofiar, który jest na nim, rozsypie się”. ⁴Kiedy Jeroboam usłyszał słowo człowieka Bożego, wypowiedziane nad ołtarzem w Betel, wyciągnął rękę znad ołtarza i zawołał: „Schwytajcie go!”. A wtedy stała się bezwładna ręka, którą ku niemu wyciągnął, tak że nie mógł jej cofnąć z powrotem. ⁵Zaraz potem rozpadł się ołtarz i rozsypał się popiół z ołtarza, co było potwierdzeniem znaku, który człowiek Boży zapowiedział słowem PANA. ⁶Król zaczął prosić człowieka Bożego: „Błagaj PANA, twego Boga, i módl się za mnie, abym odzyskał władzę w ręce”. Człowiek Boży błagał więc PANA i ręka króla stała się na powrót zdrowa. ⁷Wtedy król zwrócił się do człowieka Bożego: „Chodź ze mną do domu i zjedz coś, chcę bowiem dać ci prezent”. ⁸Ale człowiek Boży odpowiedział królowi: „Choćbyś mi dał pół swojego domu, nie pójdę z tobą i nie będę jadał chleba ani pił wody w tym miejscu, ⁹ gdyż tak nakazało mi słowo PANA: «Nie wolno ci jeść chleba ani pić wody, ani też wracać tą samą drogą, którą przyszedłeś»”. ¹⁰ Odszedł więc inną drogą, omijając tę drogę, którą przyszedł do Betel.

NIEPOSŁUSZEŃSTWO PROROKA

¹¹ Pewnego starego proroka, mieszkającego w Betel, odwiedzili synowie, którzy opowiedzieli mu o wszystkim, czego w tym dniu dokonał Boży człowiek w Betel. Przekazali swojemu ojcu również słowa, które wypowiedział on do króla. ¹² Ojciec zapytał ich wtedy: „Którędy poszedł?”. Jego synowie bowiem widzieli, którą drogą odchodził człowiek Boży przybyły z Judei. ¹³ Polecił zatem swoim synom: „Osiodłajcie mi osła!”. A kiedy mu osiodłali osła, wsiadł na niego ¹⁴ i udał się za człowiekiem Bożym. Znalazł go pod terebintem i zapytał: „Czy to ty jesteś Bożym człowiekiem, który przybył z Judei?”. „Tak, to ja” – odpowiedział. ¹⁵ Zaprosił go wówczas: „Chodź ze mną do domu i posil się chlebem”. ¹⁶ On jednak odpowiedział: „Nie mogę iść i wrócić z tobą ani też jeść z tobą chleba, ani pić wody w tym miejscu. ¹⁷ Otrzymałem bowiem przez słowo PANA taki nakaz: «Nie wolno ci tam jeść chleba ani pić wody, ani też wracać tą samą drogą, którą przyszedłeś»”. ¹⁸ „Ależ ja również jestem prorokiem jak ty” – odparł. „Także do mnie przemówił anioł, oznajmiając mi słowo PANA: «Zawróć go i weź go ze sobą do swojego domu, aby mógł zjeść chleba i napić się wody»”. I tak go oszukał. ¹⁹ Wrócił więc z nim i jadł w jego domu chleb i pił wodę. ²⁰ Kiedy jeszcze siedzieli przy stole, słowo PANA zostało skierowane do proroka, który go zawrócił. ²¹ Oświadczył on Bożemu człowiekowi, który przyszedł z Judy: „Tak mówi PAN: «Okazałeś nieposłuszeństwo słowu PANA i nie postąpiłeś zgodnie z nakazem, które dał ci PAN, twój Bóg. ²² Wróciłeś bowiem, aby jeść chleb i pić wodę w tym miejscu, choć wyraźnie zakazał ci On spożywania tutaj chleba i picia wody. Dlatego też twoje ciało nie zostanie pochowane w grobie twoich przodków»”. ²³ Kiedy człowiek Boży już się posilił i napił, prorok, który go zawrócił, osiodłał dla niego osła. ²⁴ Na drodze jednak natknął się na lwa, który go zabił. Jego ciało więc leżało porzucone na drodze, razem ze stojącymi obok osłem i lwem. ²⁵ Pewni ludzie, przechodząc tamtędy, zobaczyli ciało porzucone na drodze oraz lwa stojącego obok ciała. Kiedy przyszli do miasta, w którym mieszkał stary prorok, opowiadali o tym. ²⁶ Słysząc to, prorok, który zawrócił go z drogi, mówił: „Na pewno jest to Boży człowiek, który okazał nieposłuszeństwo słowu PANA. To właśnie PAN sprawił, że spotkał on lwa, który go rozszarpał, zgodnie ze słowem PANA, które mu zapowiedział”. ²⁷ Zaraz potem polecił swoim synom: „Osiodłajcie mi osła”. Kiedy go osiodłali, ²⁸ natychmiast wyruszył. I rzeczywiście, znalazł jego ciało porzucone na drodze oraz osła i lwa, stojących obok ciała. Lew zaś ani nie pożarł ciała, ani nie rozszarpał osła. ²⁹ Prorok zatem podniósł ciało Bożego człowieka i włożył je na osła. Następnie wrócił do swojego miasta, aby sprawić mu pogrzeb. ³⁰ Złożył jego ciało w swoim grobie, opłakując go: „Ach, mój bracie”. ³¹ Po jego pogrzebie zobowiązał swoich synów: „Gdy umrę, pochowajcie mnie w grobie, w którym pogrzebany jest człowiek Boży. Złóżcie moje kości obok jego kości. ³² Na pewno bowiem spełni się wyrok, który ogłosił, wypowiadając słowo PANA przeciw ołtarzowi w Betel i wszystkim sanktuariom na wzniesieniach kultowych w miastach Samarii”.

³³ Nawet po tych wydarzeniach Jeroboam nie zmienił swojego złego postępowania, lecz dalej mianował kapłanów na wzniesieniach, którzy wywodzili się spośród ludu. Każdego, kto tylko chciał, mianował kapłanem wzniesień kultowych. ³⁴ Taki sposób postępowania stał się dla domu Jeroboama powodem grzechu, który doprowadził do całkowitego zgładzenia go z powierzchni ziemi.

HISTORIA DWÓCH KRÓLESTW DO CZASÓW ELIASZA

PROROCTWO PRZECIWKO JEROBOAMOWI

Rozdział 14

14 ¹W tym czasie zachorował Abiasz, syn Jeroboama. ²Jeroboam więc zwrócił się do swojej żony: „Idź szybko do Szilo. Przebierz się jednak, aby nikt nie rozpoznał, że jesteś żoną Jeroboama. Udaj się tam do proroka Achiasza, który przepowiedział mi, że będę królem nad tym ludem. ³Weź ze sobą także dziesięć chlebów, trochę ciastek i słoik miodu i idź do niego, a on ci powie, co stanie się z chłopcem”. ⁴Żona Jeroboama tak właśnie zrobiła. Natychmiast wyruszyła do Szilo i przybyła do domu Achiasza. Achiasz przestał już widzieć, gdyż ze starości popsuł mu się wzrok. ⁵Ale PAN uprzedził Achiasza: „Właśnie nadchodzi żona Jeroboama, aby poradzić się ciebie w sprawie swojego syna, gdyż jest on chory. Powiesz jej tak a tak. Wchodząc, będzie udawać kogoś innego”. ⁶Kiedy więc Achiasz usłyszał odgłos jej kroków u wejścia, zawołał: „Wejdź żono Jeroboama! Po co to udawanie kogoś innego? Ja właśnie zostałem posłany do ciebie z przykrą nowiną. ⁷Idź, powiedz Jeroboamowi: Tak mówi PAN Bóg Izraela: «Wywyższyłem cię wśród ludu i ustanowiłem cię wodzem nad moim ludem, Izraelem. ⁸Oderwałem królestwo od domu Dawida i dałem je tobie. Ale ty wcale nie stałeś się podobny do mojego sługi, Dawida, który zachowywał moje przykazania i w swoim postępowaniu służył Mi wiernie, wypełniając tylko to, co uważam za słuszne. ⁹Przeciwnie, w swoim złym postępowaniu stałeś się gorszy od wszystkich, którzy byli przed tobą. Uczyniłeś sobie innych bogów – posągi wykonane z metalu, aby Mnie doprowadzić do gniewu. Do Mnie zaś odwróciłeś się plecami. ¹⁰Dlatego też to Ja właśnie sprowadzę nieszczęście na dom Jeroboama. Wytępię Jeroboamowi w Izraelu każdego męskiego potomka aż do ostatniego. Jak wypala się gnój do końca, tak i Ja spalę całkowicie dom Jeroboama. ¹¹Kto z domu Jeroboama umrze w mieście, tego będą żarły psy, a kto umrze na polu, tego zjedzą drapieżne ptaki. Taki jest bowiem wyrok PANA». ¹²Ty zaś pospiesz się i wracaj do swojego domu. A gdy tylko wejdziesz do miasta, dziecko umrze. ¹³Wszyscy w Izraelu będą je opłakiwali, a potem urządzą mu pogrzeb, ponieważ jedynie ono z całej rodziny Jeroboama zostanie pochowane w grobie, gdyż tylko w nim PAN, Bóg Izraela, znalazł coś dobrego. ¹⁴PAN ustanowi sobie króla nad Izraelem, który wytępi ród Jeroboama. Dzisiaj już to się staje. ¹⁵nPAN uderzy Izraela i sprawi, że zachwieje się on jak trzcina pochylająca się nad wodą. Później zaś z korzeniami wyrwie Izraela z tej dobrej ziemi, którą dał ich przodkom, i rozrzuci ich po drugiej stronie Eufratu. Sporządzili bowiem sobie aszery i doprowadzili przez to PANA do gniewu. ¹⁶Porzuci On Izraela z powodu grzechów Jeroboama, który nie tylko sam zgrzeszył, ale także Izraelitów skłonił do grzechu”.

¹⁷ Żona Jeroboama pospiesznie wróciła do Tirsy. Kiedy tylko przekroczyła próg domu, dziecko zmarło. ¹⁸ Złożono je w grobie, a cały Izrael je opłakiwał, zgodnie ze słowem PANA, które wypowiedział Jego sługa, prorok Achiasz. ¹⁹ Pozostałe wydarzenia z okresu panowania Jeroboama, zarówno wojny, jakie prowadził, jak i sposób rządzenia, zostały opisane w kronikach królów Izraela. ²⁰ Jeroboam panował dwadzieścia dwa lata. Kiedy spoczął przy swoich przodkach, jego syn, Nadab, został po nim królem.

ROBOAM KRÓLEM JUDY

²¹ W Judzie natomiast panował Roboam, syn Salomona. Kiedy wstępował na tron, miał czterdzieści jeden lat. Siedemnaście lat rządził w Jerozolimie, w mieście, które PAN wybrał spośród wszystkich plemion Izraela, aby w nim czczono Jego imię. Matka Roboama miała na imię Naama i była Ammonitką.

²² Judejczycy czynili to, co nie podobało się PANU. Nawet ich przodkowie swoimi grzechami, które popełnili, nie doprowadzili Go do takiej zazdrości. ²³ Także oni bowiem na każdym wysokim wzniesieniu i pod każdym zielonym drzewem urządzili sobie wzniesienia kultowe ze stelami i aszerami. ²⁴ W kraju pojawił się nierząd sakralny. Oddawano się wszelkim niegodziwym praktykom narodów pogańskich, które PAN wypędził przed Izraelitami.

²⁵ W piątym roku panowania króla Roboama najechał na Jerozolimę Sziszak, król Egiptu. ²⁶ Zabrał on drogocenne przedmioty z domu PANA i pałacu królewskiego, zagarniając wszystko, nawet złote tarcze, które wykonał Salomon. ²⁷ Król Roboam polecił zatem zastąpić je tarczami z brązu, które powierzył opiece dowódców straży, pilnującej wejścia do pałacu królewskiego. ²⁸ Strażnicy nieśli je, ilekroć król wchodził do domu PANA, a potem zabierali z powrotem do swojej wartowni.

²⁹ Pozostałe wydarzenia, związane z panowaniem Roboama, obejmujące wszystko, czego dokonał, są opisane w kronikach królów Judy. ³⁰ Przez cały ten okres pomiędzy Roboamem i Jeroboamem trwała wojna. ³¹ Kiedy Roboam spoczął przy swoich przodkach, został pochowany w Mieście Dawida. Jego matka miała na imię Naama i była Ammonitką. Władzę królewską objął po nim jego syn, Abijjam.

ABIJJAM KRÓLEM JUDY

Rozdział 15

15 ¹Abijjam został królem Judy w osiemnastym roku panowania Jeroboama, syna Nebata. ²Panował przez trzy lata w Jerozolimie. Jego matka miała na imię Maaka i była córką Abiszaloma. ³Popełniał on wszystkie grzechy swojego ojca. Nie był on tak szczery w swoim sercu wobec PANA, swojego Boga, jak Dawid, jego przodek. ⁴Jednak właśnie ze względu na Dawida PAN, jego Bóg, zachował dla niego lampę świecącą w Jerozolimie, ustanawiając jego synów jako jego następców i umacniając Jerozolimę. ⁵Dawid czynił to, co podobało się PANU, i przez całe życie nie zaniedbał żadnego z Jego przykazań, prócz sprawy Uriasza Chetyty. ⁶Przez cały ten okres pomiędzy Roboamem i Jeroboamem trwała wojna.

⁷ Pozostałe wydarzenia, związane z panowaniem Abijjama, obejmujące wszystko, czego dokonał, są opisane w kronikach królów Judy. Także pomiędzy Abijjamem i Jeroboamem trwała wojna. ⁸ Abijjam spoczął przy swoich przodkach i został pochowany w Mieście Dawida. Władzę królewską objął po nim jego syn, Asa.

ASA KRÓLEM JUDY

⁹ W dwudziestym roku rządów Jeroboama, króla Izraela, Asa został królem Judy ¹⁰ i panował w Jerozolimie czterdzieści jeden lat. Jego matka miała na imię Maaka i była córką Abiszaloma. ¹¹ Asa postępował uczciwie wobec PANA, podobnie jak jego przodek Dawid. ¹² Usunął z kraju mężczyzn uprawiających nierząd sakralny i wszystkie bożki, wykonane przez jego przodków. ¹³ Nawet swoją matkę, Maakę, pozbawił tytułu królowej-matki za to, że kazała ustawić ohydnego bożka ku czci Aszery. Asa ściął go i spalił przy potoku Cedron. ¹⁴ Choć nie zniszczono wzniesień kultowych, to jednak przez całe swoje życie Asa był szczerze oddany PANU. ¹⁵ Jako dar ofiarny od siebie i swojego ojca złożył on w domu PANA srebro, złoto i naczynia.

¹⁶ Pomiędzy Asą a Baszą, królem Izraela, trwała wojna przez cały okres ich rządów. ¹⁷ Basza bowiem, król Izraela, najechał na Judę i zaczął umacniać twierdzę w Rama, aby kontrolować dostęp do kraju Asy, króla Judy. ¹⁸ Wobec tego Asa wziął wszystko srebro i złoto, które pozostało jeszcze w skarbcach domu PANA i pałacu królewskiego, i posłał je przez swoich urzędników królowi Aramu, Ben-Hadadowi, synowi Tabrimona, wnukowi Chezjona, mieszkającemu w Damaszku. Zaproponował mu: ¹⁹ „Zawrzyjmy układ, ty i ja, podobnie jak było między naszymi ojcami. Posyłam ci w darze srebro i złoto. Zerwij jednak swój układ z Baszą, królem Izraela, aby odstąpił ode mnie”. ²⁰ Ben-Hadad przyjął propozycję króla Asy i wysłał dowódców swojego wojska przeciwko miastom izraelskim. Zdobyli oni Ijjon, Dan i Abel-Bet-Maaka oraz całe Kinerot wraz z całą ziemią Neftalego. ²¹ Kiedy wiadomość o tym dotarła do Baszy, przerwał umacnianie Rama i wycofał się do Tirsy. ²² Wtedy król Asa wydał polecenie wszystkim Judejczykom bez wyjątku, aby przynieśli kamienie i drewno, których używał Basza do budowy umocnień w Rama. Król Asa wykorzystał je potem przy umacnianiu Geby na obszarze Beniamina i Mispy.

²³ Pozostałe wydarzenia, związane z panowaniem Asy, obejmujące wszystkie jego osiągnięcia i dokonania oraz miasta, które zbudował, są opisane w kronikach królów Judy. W podeszłym wieku miał sparaliżowane nogi. ²⁴ Asa spoczął przy swoich przodkach i został pochowany w Mieście Dawida. Jego syn, Jozafat, został po nim królem.

NADAB KRÓLEM IZRAELA

²⁵ W drugim roku rządów Asy, królem Izraela został Nadab, syn Jeroboama, króla Judy, i dwa lata panował nad Izraelem. ²⁶ Czynił on jednak to, co nie podobało się PANU, postępując drogą swojego ojca i popełniając jego grzechy, do których nakłonił on Izraelitów. ²⁷ Basza, syn Achiasza, z domu Issachara, uknuł spisek przeciw niemu, napadając na niego w Gibbeton, należącym do Filistynów, które Nadab oblegał z całym wojskiem Izraela. ²⁸ Było to w trzecim roku rządów Asy, króla Judy, kiedy Basza zabił Nadaba i został po nim królem. ²⁹ Z chwilą objęcia władzy wymordował całą rodzinę Jeroboama. Zabijał każdego, kto należał do domu Jeroboama. Nie ocalał nikt. Spełniło się więc słowo PANA, które wypowiedział przez swojego sługę, Achiasza z Szilo. ³⁰ Stało się tak z powodu grzechów Jeroboama, który nie tylko sam zgrzeszył, ale także skłonił do grzechu Izraelitów, doprowadzając PANA, Boga Izraela do gniewu.

³¹ Pozostałe wydarzenia, związane z panowaniem Nadaba, obejmujące wszystko, czego dokonał, są opisane w kronikach królów Izraela. ³² Również pomiędzy Asą i Baszą, królem Izraela, trwała wojna przez cały okres ich rządów.

BASZA KRÓLEM IZRAELA

³³ W trzecim roku rządów Asy, króla Judy, Basza, syn Achiasza, został królem Izraela. Panował on w Tirsie przez dwadzieścia cztery lata. ³⁴ Czynił on jednak to, co nie podobało się PANU. Postępował tak jak Jeroboam i popełniał grzechy, do których nakłonił on Izraelitów.

Rozdział 16

16 ¹Wtedy do Jehu, syna Chananiego, zostało skierowane przeciw Baszy słowo PANA: ²„Chociaż podniosłem cię z prochu, ustanawiając cię wodzem nad moim ludem, Izraelem, ty jednak poszedłeś drogą Jeroboama, nakłaniając mój lud, Izraela, do grzechów, którymi doprowadzili Mnie do gniewu! ³Dlatego też zgładzę Baszę i spalę jego dom, postąpię z jego domem tak samo, jak z domem Jeroboama, syna Nebata. ⁴Kto z domu Baszy umrze w mieście, tego będą żarły psy, a kto umrze na polu, tego zjedzą drapieżne ptaki”.

⁵ Pozostałe wydarzenia, związane z panowaniem Baszy, obejmujące jego osiągnięcia i dokonania, są opisane w kronikach królów Izraela. ⁶ Basza spoczął przy swoich przodkach i został pochowany w Tirsie, a jego syn, Ela, został po nim królem. ⁷ Ponownie słowo PANA zostało skierowane przez proroka Jehu, syna Chananiego, przeciw Baszy i jego rodzinie z powodu wszystkich jego czynów, które nie podobały się PANU. Doprowadził Go do gniewu nie tylko przez swoje postępowanie, w którym stał się podobny do rodziny Jeroboama, ale także przez całkowite jej zgładzenie.

ELA KRÓLEM IZRAELA

⁸ W dwudziestym szóstym roku rządów Asy, króla Judy, Ela, syn Baszy, został królem Izraela. Panował on w Tirsie przez dwa lata. ⁹ Zimri, jeden z jego dowódców wojskowych, stojący na czele połowy rydwanów, uknuł spisek przeciw niemu. Oddawał się on właśnie pijaństwu na przyjęciu w domu Arsy, który zarządzał pałacem w Tirsie, ¹⁰ kiedy wtargnął Zimri, zamordował go i przejął po nim władzę. Stało się to w dwudziestym siódmym roku rządów Asy, króla Judy. ¹¹ Z chwilą wstąpienia na tron, gdy tylko objął władzę, wymordował całą rodzinę Baszy. Nie ocalał z niej nawet jeden mężczyzna – ani krewny, ani przyjaciel. ¹² Zimri zgładził więc całą rodzinę Baszy, zgodnie ze słowem PANA, wypowiedzianym przeciw Baszy przez proroka Jehu. ¹³ Powodem zaś tego były wszystkie grzechy Baszy i jego syna Eli. Swoim postępowaniem bowiem, uprawiając bałwochwalstwo, nakłonili oni do grzechu Izraela, który doprowadził PANA do gniewu.

¹⁴ Pozostałe wydarzenia, związane z panowaniem Eli, obejmujące wszystko, czego dokonał, są opisane w kronikach królów Izraela.

ZIMRI KRÓLEM IZRAELA

¹⁵ W dwudziestym siódmym roku rządów Asy, króla Judy, Zimri panował w Tirsie przez siedem dni. W tym czasie wojsko obozowało pod Gibbetonem, należącym do Filistynów. ¹⁶ Kiedy usłyszano wieść: „Zimri uknuł spisek i zamordował króla!”, wszyscy Izraelici znajdujący się w obozie jeszcze tego samego dnia ogłosili królem Omriego, wodza armii izraelskiej. ¹⁷ Natychmiast Omri wycofał się z całym wojskiem spod Gibbetonu i rozpoczął oblężenie Tirsy. ¹⁸ Niedługo potem, gdy Zimri zobaczył, że miasto zostało zdobyte, schronił się w wieży pałacu królewskiego, a sam pałac podpalił, ginąc w jego płomieniach. ¹⁹ Stało się tak z powodu grzechów, które popełnił, czyniąc to, co nie podobało się PANU. Postępował tak jak Jeroboam i popełniał grzechy, do których nakłonił on Izraelitów.

²⁰ Pozostałe wydarzenia, związane z panowaniem Zimriego oraz ze spiskiem, który uknuł, są opisane w kronikach królów Izraela.

²¹ Wtedy lud Izraela podzielił się na dwa stronnictwa: jedno poparło Tibniego, syna Ginata, i chciało go obwołać królem, drugie zaś stanęło po stronie Omriego. ²² Obóz Omriego okazał się silniejszy od stronników Tibniego, syna Ginata. Tibni więc zginął, a królem został Omri.

OMRI KRÓLEM IZRAELA

²³ W trzydziestym pierwszym roku rządów Asy, króla Judy, Omri został królem Izraela i panował dwanaście lat. W Tirsie rządził sześć lat, ²⁴ a potem kupił od Szemera górę Szomron za dwa talenty srebra i zbudował na niej miasto, które nazwał Samarią od imienia jej poprzedniego właściciela Szemera. ²⁵ Omri czynił to, co nie podobało się PANU. W swoim postępowaniu okazał się gorszy od wszystkich swoich poprzedników. ²⁶ Poszedł on całkowicie drogą Jeroboama, syna Nebata, i jego grzechu, do którego Jeroboam przywiódł Izraela, i doprowadził PANA do gniewu, uprawiając bałwochwalstwo.

²⁷ Pozostałe wydarzenia, związane z panowaniem Omriego, obejmujące jego osiągnięcia i dokonania, są opisane w kronikach królów Izraela. ²⁸ Omri spoczął przy swoich przodkach i został pochowany w Samarii, a jego syn, Achab, został po nim królem.

ACHAB KRÓLEM IZRAELA

²⁹ Achab, syn Omriego, został królem Izraela w trzydziestym ósmym roku rządów Asy, króla Judy, i dwadzieścia dwa lata panował nad Izraelem w Samarii. ³⁰ Achab, syn Omriego, czynił to, co nie podobało się PANU. W swoim postępowaniu okazał się gorszy od wszystkich swoich poprzedników. ³¹ Jakby nie wystarczyło mu popełnianie grzechów Jeroboama, syna Nebata, to jeszcze wziął sobie za żonę Izebel, córkę Etbaala, króla Sydończyków, i zaczął służyć i oddawać cześć Baalowi. ³² Wzniósł nawet ołtarz ku czci Baala w świątyni Baala, którą zbudował w Samarii, ³³ oraz wykonał aszerę. Żaden z poprzednich królów Izraela nie popełnił tyle zła, co Achab, doprowadzając do gniewu PANA, Boga Izraela.

³⁴ Za jego czasów Chiel z Betel odbudował Jerycho. Założył fundamenty za cenę życia swojego pierworodnego syna, Abirama, a jego bramy postawił za cenę życia swojego najmłodszego syna, Segiba. Tak spełniło się słowo PANA, które wypowiedział przez Jozuego, syna Nuna.

OPOWIADANIA O ELIASZU Z TISZBE

ELIASZ KARMIONY PRZEZ KRUKI PODCZAS SUSZY

Rozdział 17

17 ¹Eliasz, prorok pochodzący z Tiszbe w Gileadzie, zwrócił się do Achaba: „Przysięgam na PANA, Boga Izraela, któremu służę: Nie będzie w następnych latach ani rosy, ani deszczu, dopóki nie zapowiem inaczej”.

² Wówczas zostało skierowane do niego słowo PANA: ³ „Idź stąd na wschód i ukryj się w wąwozie potoku Kerit, na wschód od Jordanu. ⁴ Będziesz tam pił wodę z potoku, krukom zaś rozkazałem, aby cię żywiły”. ⁵ Wyruszył więc zgodnie z rozkazem PANA i zatrzymał się nad potokiem Kerit, na wschód od Jordanu. ⁶ Rano i wieczorem kruki przynosiły mu chleb i mięso, wodę zaś pił z potoku. ⁷ Po pewnym czasie jednak potok wysechł, gdyż w kraju nie było deszczu.

ELIASZ I WDOWA Z SAREPTY SYDOŃSKIEJ

⁸ Wtedy słowo PANA zostało skierowane do niego: ⁹ „Pospiesz się! Idź do Sarepty koło Sydonu i tam się zatrzymaj. Rozkazałem tam pewnej wdowie, aby cię żywiła”. ¹⁰ Zaraz więc wyruszył do Sarepty. Kiedy wchodził do bramy miasta, pewna wdowa zbierała drwa. Zwrócił się do niej: „Przynieś mi, proszę, w kubku trochę wody do picia”. ¹¹ Ona zaraz poszła, aby mu jej przynieść, ale on jeszcze zawołał do niej: „Proszę jeszcze o kromkę chleba”. ¹² Ona jednak odpowiedziała: „Przysięgam na PANA, twego Boga. Nie mam już nic do jedzenia! Zostało mi tylko trochę oliwy w baryłce i garść mąki w dzbanie. Właśnie zbieram kilka drewienek, aby przygotować posiłek sobie i mojemu synowi. Zjemy go, a potem umrzemy”. ¹³ Lecz Eliasz jej odpowiedział: „Nie bój się! Idź i zrób, jak powiedziałaś. Najpierw jednak przygotuj z tego, co masz, mały chleb i przynieś mi go, a potem przygotujesz coś dla siebie i syna. ¹⁴ Tak bowiem mówi PAN, Bóg Izraela: «Nie skończy się mąka w dzbanie ani nie braknie oliwy w baryłce aż do dnia, w którym PAN ześle deszcz na ziemię»”. ¹⁵ Ona poszła i postąpiła zgodnie ze słowem Eliasza. Odtąd Eliasz oraz kobieta i jej rodzina codziennie mieli co jeść. ¹⁶ Nie skończyła się ani mąka w dzbanie, ani nie zabrakło oliwy w baryłce, zgodnie ze słowem PANA, wypowiedzianym przez Eliasza.

¹⁷ Po pewnym czasie jednak zachorował syn tej kobiety, właścicielki domu. Jego stan się pogarszał, aż w końcu syn przestał oddychać. ¹⁸ Wówczas zwróciła się ona do Eliasza: „Po co stanąłeś na mojej drodze, człowieku Boży? Po to tylko przyszedłeś do mnie, aby przypomnieć mi mój grzech i sprowadzić śmierć na mojego syna?”. ¹⁹ „Daj mi swojego syna” – odpowiedział. Wziął go z jej kolan i zaniósł na górę do pokoju, w którym mieszkał, i położył go na łóżku. ²⁰ Zaczął wtedy wołać do PANA: „PANIE, Boże mój, czyż także na tę wdowę, u której się zatrzymałem, zesłałeś nieszczęście, sprowadzając śmierć na jej syna?”. ²¹ Następnie trzykrotnie położył się na dziecku, wołając do PANA: „PANIE, Boże mój, błagam, niech powróci życie do tego dziecka!”. ²² PAN wysłuchał błagania Eliasza i dziecko ożyło. ²³ Wziął więc Eliasz chłopca, zniósł go z pokoju na górze i oddał go jego matce. „Popatrz! – powiedział Eliasz – Twój syn żyje!”. ²⁴ „Teraz wiem – rzekła kobieta do Eliasza – że jesteś człowiekiem Bożym i słowo PANA rzeczywiście spełnia się przez ciebie”.

ELIASZ I KRÓL ACHAB

Rozdział 18

18 ¹Upłynęło dużo czasu, gdy w trzecim roku słowo PANA zostało skierowane do Eliasza: „Idź, staw się przed Achabem, a Ja ześlę deszcz na ziemię”. ² Udał się zatem Eliasz, aby stawić się przed Achabem.

W Samarii panował wtedy wielki głód. ³ Achab wezwał Obadiasza, zarządcę pałacu. Był on człowiekiem, który bardzo bał się PANA. ⁴Kiedy bowiem Izebel mordowała proroków PANA, Obadiasz stu z nich uratował. Ukrył ich po pięćdziesięciu w jaskiniach, dostarczając im żywność i wodę. ⁵ Achab zatem zwrócił się do Obadiasza: „Przejdźmy kraj, kierując się ku wszystkim źródłom i potokom. Może znajdziemy gdzieś trawę, abyśmy mogli zachować przy życiu konie i muły i abyśmy nie musieli wybijać bydła”. ⁶ Potem rozdzielili się, dzieląc między siebie kraj. Achab poszedł w jedną stronę, a Obadiasz w drugą.

⁷ Obadiasz właśnie był w drodze, kiedy spotkał go Eliasz. Gdy tylko go rozpoznał, upadł mu do nóg, wołając: „Czyż to ty, panie mój, Eliaszu?”. ⁸ Odpowiedział mu: „To ja. Idź i powiedz swojemu panu: «Eliasz jest tutaj»”. ⁹ „Cóż złego zrobiłem – zawołał – że wydajesz mnie w ręce Achaba? Chcesz, aby mnie zabił? ¹⁰ Przysięgam na PANA, twego Boga, nie ma takiego narodu ani królestwa, w którym pan mój nie kazałby cię szukać. A gdy mu odpowiadano: «Nie ma go tutaj», kazał takiemu królestwu czy narodowi przysięgać, że nie można ciebie znaleźć. ¹¹ A ty teraz mówisz do mnie: «Idź i powiedz swojemu panu: Eliasz jest tutaj». ¹² Przecież gdy tylko odejdę od ciebie, duch PANA może cię porwać, nie wiem dokąd. Jeśli więc pójdę powiedzieć Achabowi, że tu jesteś, a on cię nie znajdzie, to mnie zabije. A ja, twój sługa, od dzieciństwa jestem człowiekiem, który bardzo boi się PANA. ¹³ Czyż nie powiedziano memu panu, co zrobiłem, kiedy Izebel zabijała proroków PANA, jak ukryłem stu proroków PANA w dwóch jaskiniach, w każdej po pięćdziesięciu, dostarczając im żywności i wody? ¹⁴ A ty teraz mówisz do mnie: «Idź i powiedz panu swojemu: Eliasz jest tutaj». Przecież mnie zabije!”. ¹⁵ Lecz Eliasz odpowiedział: „Przysięgam na PANA Zastępów, któremu służę, że dzisiaj właśnie stawię się przed nim”.

¹⁶ Udał się więc Obadiasz na spotkanie z Achabem i powiedział mu o tym. Wtedy Achab wyruszył, aby spotkać się z Eliaszem. ¹⁷ Kiedy Achab zobaczył Eliasza, zawołał do niego: „To ty jesteś tym wichrzycielem w Izraelu!”. ¹⁸ „To nie ja sieję zamęt w Izraelu – odparł – ale ty i ród twego ojca, bo porzuciliście przykazania PANA i zaczęliście oddawać cześć Baalom. ¹⁹ Każ więc teraz zgromadzić przy mnie całego Izraela na górze Karmel oraz czterystu pięćdziesięciu proroków Baala i czterystu proroków Aszery, którzy są na utrzymaniu Izebel”.

ELIASZ NA GÓRZE KARMEL

²⁰ Achab wysłał polecenie wszystkim Izraelitom i zgromadził proroków na górze Karmel. ²¹ Eliasz stanął wówczas przed całym ludem i zawołał: „Jak długo będziecie się chwiać, przechylając się to na jedną, to na drugą stronę? Jeśli PAN jest Bogiem, to idźcie za Nim, a jeśli Baal, to idźcie za Baalem”. Lud jednak nie dał mu żadnej odpowiedzi. ²² Eliasz więc ponownie zawołał: „Jestem jedynym prorokiem PANA, który pozostał, proroków zaś Baala jest czterystu pięćdziesięciu. ²³ Przyprowadźcie nam dwa młode cielce. Oni niech wybiorą sobie jednego i porąbią go na części, układając je na drwach, ale ognia niech nie podkładają! Ja zrobię to samo z drugim. Układając go na drwach, również nie podłożę ognia. ²⁴ Potem wy będziecie się modlić do waszego boga, a ja będę się modlił do PANA. Który z nich odpowie ogniem, ten właśnie jest Bogiem”. Wówczas cały lud zawołał: „Dobrze, niech tak będzie!”.

²⁵ Eliasz zwrócił się więc do proroków Baala: „Wybierzcie sobie jednego z cielców i przygotujcie go pierwsi, bo jest was więcej. Następnie módlcie się do waszego boga, ale ognia nie podkładajcie”. ²⁶ Przygotowali więc cielca, którego im przyprowadzono, i modlili się do Baala od rana do południa, wołając: „Baalu, odpowiedz nam!”. Nie było jednak żadnego głosu, żadnej odpowiedzi. Wtedy zaczęli podskakiwać wokół zbudowanego przez siebie ołtarza. ²⁷ Kiedy było już południe, Eliasz wyśmiewał się z nich: „Krzyczcie głośniej – wołał – przecież to jest bóg, więc może jest zamyślony albo zajęty swoimi sprawami, albo jest jeszcze w drodze. A może po prostu śpi i musi się obudzić?”. ²⁸ Oni zaś, krzycząc głośno, nacinali się według zwyczaju mieczami i włóczniami, aż się pokrwawili. ²⁹ Minęło już południe, a oni dalej wykrzykiwali w szale aż do czasu składania ofiary pokarmowej. Nie było jednak żadnego głosu, żadnej odpowiedzi, żadnego znaku uwagi.

³⁰ Wtedy Eliasz zwrócił się do całego ludu: „Przybliżcie się do mnie”. Wszyscy więc podeszli do niego. On zaś zaczął naprawiać zniszczony ołtarz PANA. ³¹ Wyszukał dwanaście kamieni, zgodnie z liczbą plemion wywodzących się od synów Jakuba. Do Jakuba bowiem zostało skierowane słowo PANA: „Będziesz się nazywał Izrael”. ³² Z kamieni tych Eliasz zbudował ołtarz ku czci PANA, a następnie wykopał dokoła ołtarza rów, zdolny pomieścić dwa sea ziarna. ³³ Kiedy już ułożył drwa, a na nich młodego cielca, podzielonego na części, ³⁴ rozkazał: „Napełnijcie cztery dzbany wodą i wylejcie ją na ofiarę całopalną i drwa”. Potem powtórzył rozkaz: „Zróbcie to drugi raz”. A gdy to wykonali, polecił ponownie: „Zróbcie to trzeci raz!”. ³⁵ Kiedy i to wykonano, woda nie tylko spływała dokoła ołtarza, ale nawet wypełniła rów. ³⁶ Właśnie nadeszła pora składania ofiary pokarmowej, gdy prorok Eliasz zaczął głośno się modlić: „PANIE, Boże Abrahama, Izaaka i Izraela! Niech każdy dzisiaj pozna, że to Ty jesteś Bogiem w Izraelu, a ja jestem Twoim sługą, i że na Twój rozkaz wszystko to wykonałem. ³⁷ Odpowiedz mi, PANIE, odpowiedz mi, aby ten lud poznał, że Ty, PANIE, jesteś Bogiem i że Ty właśnie przemieniasz ich serca”. ³⁸ Natychmiast spadł ogień PANA i pochłonął ofiarę całopalną, drwa, kamienie oraz ziemię, a nawet wodę z rowu. ³⁹ Kiedy wszyscy to zobaczyli, upadli na twarz, wołając: „PAN jest Bogiem! PAN jest Bogiem!”. ⁴⁰ Eliasz wtedy zawołał do nich: „Chwytajcie proroków Baala! Niech żaden z nich się nie wymknie!”. Schwytano ich, a Eliasz sprowadził ich do potoku Kiszon i tam wymordował.

⁴¹ Potem Eliasz powiedział do Achaba: „Idź coś zjeść i wypić, bo słyszę szum ulewnego deszczu”. ⁴² Achab zatem odszedł, aby się posilić, Eliasz natomiast wszedł na szczyt Karmelu. Następnie przykucnął, pochylając się do ziemi, z głową wtuloną między kolana. ⁴³ Wówczas odezwał się do swojego sługi: „Idź i popatrz w stronę morza”. Ten poszedł, popatrzył i odpowiedział: „Nie ma nic!”. Rozkazał mu powtórnie: „Wracaj siedem razy”. ⁴⁴ Za siódmym razem zawołał: „Widzę obłok nie większy niż dłoń człowieka, który właśnie podnosi się z morza!”. Polecił mu więc: „Idź i powiedz Achabowi: «Zaprzęgaj rydwan i odjeżdżaj, zanim cię deszcz zatrzyma»”. ⁴⁵ Po chwili niebo zaszło ciemnymi chmurami, zerwał się wiatr i zaczął padać ulewny deszcz. Achab więc wsiadł na rydwan i odjechał do Jezreel. ⁴⁶ Ręka PANA była nad Eliaszem, bo podwinął wokół bioder swój płaszcz i pobiegł przed Achabem w stronę Jezreel.

ELIASZ NA GÓRZE HOREB

Rozdział 19

19 ¹Achab opowiedział Izebel o wszystkim, co Eliasz zrobił, także o tym, jak pozabijał mieczem proroków. ²Wtedy Izebel kazała przez posłańca przekazać Eliaszowi: „Niech bogowie mnie ukarzą, jeśli jutro o tym czasie nie postąpię z tobą tak samo, jak ty postąpiłeś z każdym z nich”. ³Eliasz przestraszył się i natychmiast wyruszył w drogę, żeby uratować swoje życie. Przybył do Beer-Szeby w Judzie i tam pozostawił swojego sługę, ⁴sam zaś udał się na pustynię na odległość jednego dnia drogi. Usiadł pod jednym z janowców, prosząc o śmierć: „PANIE, mam już dość wszystkiego, zabierz moje życie, bo nie jestem lepszy od moich przodków”. ⁵Potem położył się pod krzewem i zasnął. A wtedy anioł trącił go i powiedział: „Wstań i jedz”. ⁶Eliasz się rozejrzał i zobaczył przy swojej głowie placek i dzban wody. Posilił się więc, napił się i znowu się położył. ⁷Anioł PANA wrócił i drugi raz go trącił, mówiąc: „Wstań i najedz się, gdyż czeka cię długa droga!”. ⁸Wstał więc, zjadł i napił się, a potem umocniony tym posiłkiem, szedł przez czterdzieści dni i czterdzieści nocy aż do Bożej góry Horeb. ⁹Wszedł tam do jaskini i w niej przenocował. Wtem zostało skierowane do niego słowo PANA: „Co ty tu robisz, Eliaszu?”. ¹⁰Odpowiedział: „Pożera mnie zazdrość o PANA, Boga Zastępów. Izraelici bowiem odrzucili Twoje przymierze, rozwalili Twoje ołtarze, a Twoich proroków pozabijali mieczem. Ja sam pozostałem, a oni czyhają jeszcze i na moje życie”. ¹¹„Idź – powiedział – stań na górze przed PANEM”. PAN właśnie wtedy przechodził: potężny wicher rozłupywał góry i kruszył skały przed PANEM, ale PAN nie był w wichrze; a po wichrze – trzęsienie ziemi, lecz PAN nie był w trzęsieniu ziemi; ¹²po trzęsieniu ziemi – ogień, ale PAN nie był w ogniu; a po ogniu – szmer łagodnego powiewu. ¹³Gdy tylko Eliasz go usłyszał, zasłonił twarz płaszczem i wychodząc, stanął u wejścia do jaskini. Wówczas głos odezwał się do niego: „Co ty tu robisz, Eliaszu?”. ¹⁴Odpowiedział: „Pożera mnie zazdrość o PANA, Boga Zastępów. Izraelici bowiem odrzucili Twoje przymierze, rozwalili Twoje ołtarze, a Twoich proroków pozabijali mieczem. Ja sam pozostałem, a oni czyhają jeszcze i na moje życie”. ¹⁵Na to PAN odrzekł: „Idź, wracaj tą samą drogą na pustynię Damaszku. A kiedy tam przybędziesz, namaścisz Chazaela na króla Aramu; ¹⁶Jehu, syna Nimsziego, namaścisz na króla Izraela; a Elizeusza, syna Szafata z Abel-Mechola, namaścisz na proroka po tobie. ¹⁷Kto się uratuje od miecza Chazaela, tego zabije Jehu, a kto się uratuje od miecza Jehu, tego zabije Elizeusz. ¹⁸Ale pozostawię w Izraelu resztę w liczbie siedmiu tysięcy – tych wszystkich, których kolana nie zgięły się przed Baalem i których usta nie składały mu pocałunków”.

POWOŁANIE ELIZEUSZA

¹⁹ Eliasz wyruszył więc stamtąd i znalazł Elizeusza, syna Szafata, który właśnie orał. Przed nim szło dwanaście par wołów, a on był przy dwunastej. Przechodząc, Eliasz zarzucił swój płaszcz na niego. ²⁰ On zaś zostawił woły i pobiegł za Eliaszem, prosząc: „Pozwól mi na pożegnanie ucałować mojego ojca i matkę, a wtedy pójdę za tobą”. „Idź, ale wracaj – odpowiedział – i pomyśl, po co ci to uczyniłem”. ²¹ Zawrócił więc, a potem wziął parę wołów i złożył je na ofiarę. W ogniu, w którym spalił drewniane chomąto i dyszel, ugotował mięso i przygotował z niego posiłek dla ludzi. Zaraz potem poszedł za Eliaszem i stał się jego sługą.

WOJNY ACHABA Z KRÓLEM ARAMU

Rozdział 20

20 ¹Ben-Hadad, król Aramu, zgromadził całe swoje wojsko i wraz ze sprzymierzonymi trzydziestu dwoma królami, a także z końmi i rydwanami, wyruszył przeciw Samarii, oblegając ją i dokonując natarcia na miasto. ²Tymczasem wysłał posłów do miasta, do Achaba, króla izraelskiego, ³którzy mu oznajmili: „Tak mówi Ben-Hadad: «Twoje srebro i złoto należą do mnie, jak również twoje żony i synowie»”. ⁴W odpowiedzi król Izraela oświadczył: „Zgodnie z twoim słowem, panie mój, królu, do ciebie należę ja i wszystko, co moje”. ⁵Ale posłańcy powrócili z nowym żądaniem: „Tak mówi Ben-Hadad: «Ponieważ zażądałem od ciebie wydania mi twego srebra i złota oraz twoich żon i synów, ⁶dlatego też jutro o tej porze przyślę do ciebie moich urzędników. Przeszukają pałac i domy twoich podwładnych i zabiorą wszystko, co ma dla ciebie wartość»”. ⁷Król Izraela zwołał całą radę starszych kraju i zwrócił się do nich: „Rozważcie to i zobaczcie, że on szuka zaczepki! Gdy bowiem zażądał ode mnie moich żon i synów, mojego srebra i złota, nie odmówiłem mu”. ⁸Wszyscy z rady starszych i cały lud dali mu taką odpowiedź: „Nie ulegaj mu i nie wyrażaj zgody!”. ⁹Oświadczył zatem posłańcom Ben-Hadada: „Oznajmijcie memu panu, królowi: «Gotów jestem spełnić wszystko, czego żądałeś za pierwszym razem, ale na ostatnie żądanie nie mogę przystać!»”. Kiedy posłańcy wrócili i przekazali mu odpowiedź, ¹⁰Ben-Hadad natychmiast przesłał Achabowi ostrzeżenie: „Niech bogowie mnie ukarzą, jeśli nie znajdzie się w Samarii tyle pyłu, aby starczyło choć po jednej garści dla każdego z moich żołnierzy!”. ¹¹Król Izraela odpowiedział mu jednak: „Ten, kto staje do walki, niech się nie przechwala na równi z tym, który ją kończy”. ¹²Przekazano mu tę odpowiedź w chwili, gdy on sam i królowie ucztowali w swoich namiotach. Rozkazał więc podwładnym: „Przygotujcie się do ataku!”. Przygotowali się zatem do ataku na miasto.

¹³ W tym czasie pewien prorok przybył do Achaba, króla izraelskiego, i powiedział: „Tak mówi PAN: «Widzisz całe to ogromne wojsko? Właśnie Ja wydam je dzisiaj w twoje ręce, a wtedy się przekonasz, że Ja jestem PANEM»”. ¹⁴ „Przez kogo to się stanie?” – zapytał Achab. Odrzekł: „Tak mówi PAN: «Przez oddziały młodych żołnierzy, podległe namiestnikom prowincji»”. „A kto rozpocznie bitwę?”. „Ty!” – odpowiedział prorok. ¹⁵ Dokonał zatem przeglądu żołnierzy tworzących oddziały podległe namiestnikom prowincji. Było ich dwustu trzydziestu dwóch. Potem odbył przegląd wszystkich żołnierzy izraelskich, których było siedem tysięcy. ¹⁶ Wyruszyli w samo południe. W tym czasie Ben-Hadad oraz trzydziestu dwóch sprzymierzonych z nim królów oddawali się pijaństwu w swoich namiotach. ¹⁷ Pierwsi wystąpili żołnierze z oddziałów podległych namiestnikom prowincji. Wysłani przez Ben-Hadada zwiadowcy przekazali mu wiadomość: „Jacyś ludzie wyszli z Samarii”. ¹⁸ Rozkazał im: „Wyszli prosić o pokój czy też walczyć, bierzcie ich żywcem!”. ¹⁹ Tymi, którzy wyszli z miasta, byli właśnie żołnierze z oddziałów podległych namiestnikom prowincji, a za nimi pozostałe wojsko. ²⁰ Każdy powalił swojego przeciwnika. Aramejczycy poszli w rozsypkę, a Izraelici ruszyli za nimi w pogoń. Również Ben-Hadad, król Aramu, ratował się ucieczką na koniu, wraz z oddziałem kawalerii. ²¹ Wówczas wyruszył sam król Izraela i zdobył konie i rydwany. Zadał więc Aramowi wielką klęskę. ²² Zaraz potem ów prorok ponownie zjawił się przed królem Izraela i zapowiedział mu: „Nabierz odwagi i dobrze się zastanów, co masz zrobić, ponieważ w przyszłym roku król Aramu napadnie na ciebie”.

²³ Wysocy urzędnicy króla Aramu zaczęli mu doradzać: „Ich bogowie to bogowie gór, dlatego okazali się silniejsi od nas. Jeśli jednak będziemy z nimi walczyć na równinie, to na pewno my okażemy się silniejsi od nich. ²⁴ Zrób więc tak: Usuń każdego z królów z jego urzędu, a na ich miejsce mianuj zarządców. ²⁵ Musisz wystawić nową armię, podobną do tej, którą straciłeś – z równą ilością koni i rydwanów. Potem walczmy z nimi na równinie, a z całą pewnością będziemy od nich silniejsi”. Przyznał im rację i postąpił zgodnie z ich radą.

²⁶ Następnego roku Ben-Hadad dokonał przeglądu wojska aramejskiego i wyruszył pod Afek, aby stoczyć bitwę z Izraelem. ²⁷ Również Izraelici dokonali przeglądu swojego wojska i z zapasami żywności rozbili obóz naprzeciwko nich. Byli jak dwa stadka kóz, podczas gdy Aramejczycy zapełnili całą okolicę. ²⁸ Zjawił się wtedy człowiek Boży i oznajmił królowi izraelskiemu: „Tak mówi PAN: «Ponieważ Aramejczycy są przekonani, że PAN jest Bogiem gór, a nie Bogiem dolin, dlatego też całe to ogromne wojsko wydam w twoje ręce, abyście poznali, że Ja jestem PANEM»”. ²⁹ Przez siedem dni stali naprzeciw siebie w obozach. Siódmego dnia rozpoczęła się bitwa. Izraelici pobili sto tysięcy aramejskiej piechoty w jednym dniu. ³⁰ Pozostali przedostali się do Afek, gdzie zginęło ich dwadzieścia siedem tysięcy, gdyż zawalił się na nich mur. Również Ben-Hadad ratował się ucieczką do miasta, przechodząc z jednej kryjówki do drugiej. ³¹ Jego słudzy doradzali mu: „Słyszeliśmy, że królowie Izraela są łaskawymi królami. Włóżmy więc wory pokutne, zawiążmy na szyjach powrozy i udajmy się do króla izraelskiego, może zachowa nas przy życiu”. ³² W worach pokutnych i z powrozami na szyjach poszli więc do króla izraelskiego, prosząc: „Twój sługa, Ben-Hadad, prosi: «Daruj mi życie»”. Zapytał: „Czy on jeszcze żyje? Właściwie jest moim bratem!”. ³³ Ludzie ci podchwycili to słowo, i biorąc je za dobry znak, skwapliwie przytaknęli: „Ben-Hadad to twój brat!”. Rozkazał zatem: „Przyprowadźcie go!”. Wyszedł więc do niego Ben-Hadad, a on zaprosił go na swój rydwan. ³⁴ Ben-Hadad obiecał mu wtedy: „Zwrócę ci miasta, które mój ojciec zabrał twojemu ojcu. Będziesz mógł również założyć swoje targowisko w Damaszku, podobnie jak mój ojciec w Samarii”. „Dobrze, pod tymi warunkami uwolnię cię”. Achab zawarł więc z nim układ i go wypuścił.

ZAPOWIEDŹ NOWEJ KLĘSKI ACHABA

³⁵ Pewien człowiek, jeden z uczniów prorockich, z rozkazu PANA polecił swojemu współtowarzyszowi: „Uderz mnie!”. Ten jednak nie chciał go uderzyć. ³⁶ Zapowiedział mu wtedy: „Ponieważ nie posłuchałeś PANA, gdy tylko oddalisz się ode mnie, napadnie na ciebie lew”. Rzeczywiście, zaraz po jego odejściu zaatakował go lew i zabił go. ³⁷ Spotkał później innego człowieka, któremu powiedział: „Uderz mnie!”. Ten wymierzył mu cios, którym go zranił. ³⁸ Prorok wyszedł na drogę, czekając na króla. Bandaż na głowie nie pozwalał go rozpoznać. ³⁹ Kiedy król go mijał, ów prorok zawołał do niego: „Twój sługa wszedł właśnie w sam środek walki, gdy ktoś przyprowadził do mnie jeńca, rozkazując mi: «Pilnuj tego człowieka! Jeśli ci się wymknie, oddasz swoje życie za jego życie albo zapłacisz talent srebra!». ⁴⁰ Po pewnym czasie, gdy zajmowałem się różnymi rzeczami, patrzę, a jego nie ma!”. Wówczas król Izraela przerwał mu: „Sam ogłosiłeś na siebie wyrok”. ⁴¹ On zaś pospiesznie zerwał bandaż z głowy, a wtedy król Izraela rozpoznał w nim jednego z proroków. ⁴² Zapowiedział wtedy królowi: „Tak mówi PAN: «Ponieważ wypuściłeś człowieka, którego Ja obłożyłem klątwą, dlatego też oddasz swoje życie za jego życie, a swój lud za jego lud!»”. ⁴³ Król izraelski odjechał posępny i zagniewany i wrócił do swojego pałacu w Samarii.

WINNICA NABOTA

Rozdział 21

21 ¹Po pewnym czasie miało miejsce następujące wydarzenie: Nabot z Jezreel miał winnicę obok pałacu Achaba, króla Samarii. ²Achab powiedział do Nabota: „Oddaj mi twoją winnicę, gdyż przylega ona do mojego pałacu i chcę w niej urządzić ogród warzywny. W zamian dam ci inną winnicę, lepszą od niej. Jeśli zaś wolisz pieniądze, zapłacę za nią cenę, którą wyznaczysz”. ³Nabot jednak odpowiedział Achabowi: „Niech PAN mnie broni przed oddaniem tobie dziedzictwa moich przodków”. ⁴Z powodu tych właśnie słów Nabota z Jezreel: „Nie dam tobie dziedzictwa moich przodków” Achab wrócił do swojego pałacu posępny i zagniewany. Potem położył się na swoim łóżku, odwrócił się do ściany i nie chciał nic jeść. ⁵Jego żona Izebel przyszła do niego i zapytała: „Dlaczego jesteś tak rozgoryczony i nie chcesz nic jeść?”. ⁶Opowiedział jej: „Rozmawiałem z Nabotem z Jezreel i poprosiłem go: Sprzedaj mi twoją winnicę albo, jeśli wolisz, dam ci za nią inną. On jednak odrzekł: «Nie dam ci mojej winnicy!»”. ⁷Jego żona Izebel powiedziała wtedy do niego: „To ty tak teraz sprawujesz rządy nad Izraelem? Wstań, jedz i rozwesel się. Ja dam ci winnicę Nabota z Jezreel”.

⁸ Napisała w imieniu Achaba listy, umieszczając na nich jego pieczęć, i posłała je do starszych i dostojników, którzy mieszkali w mieście Nabota. ⁹ W listach napisała: „Ogłoście post i posadźcie Nabota przed ludem. ¹⁰ Potem posadźcie naprzeciw niego dwóch nikczemnych ludzi, aby złożyli świadectwo przeciw niemu: «Złorzeczyłeś Bogu i królowi!». Wyprowadźcie go później i ukamienujcie”. ¹¹ Starsi i dostojnicy, mieszkający w jego mieście, postąpili według zaleceń przekazanych im w listach, które Izebel do nich wysłała. ¹² Ogłosili post i posadzili Nabota przed ludem. ¹³ Wówczas przyszło dwóch nikczemnych ludzi. Usiedli naprzeciw niego wobec ludu i zaświadczyli przeciw Nabotowi: „Nabot złorzeczył Bogu i królowi”. Zaraz potem wyprowadzili go poza miasto, gdzie go kamienowali. ¹⁴ Następnie wysłali do Izebel wiadomość: „Nabot został ukamienowany i zmarł”. ¹⁵ Gdy tylko Izebel dowiedziała się, że Nabot został ukamienowany i zmarł, powiedziała do Achaba: „Pospiesz się, przejmij winnicę Nabota z Jezreel, której nie chciał ci sprzedać, bo nie ma już Nabota wśród żywych, on umarł”. ¹⁶ Kiedy Achab usłyszał, że Nabot umarł, natychmiast zszedł do winnicy Nabota z Jezreel, aby ją przejąć.

OGŁOSZENIE WYROKU NA ACHABA

¹⁷ Wtedy do Eliasza z Tiszbe zostało skierowane słowo PANA: ¹⁸ „Pospiesz się, zejdź na spotkanie z Achabem, królem Izraela, który mieszka w Samarii. Właśnie jest w winnicy Nabota, do której zszedł, aby ją objąć w posiadanie. ¹⁹ Powiedz mu najpierw: «Tak mówi PAN: Czyż nie wystarczyło ci morderstwo, że bierzesz jeszcze czyjąś własność?». A później ogłoś mu wyrok: «Tak mówi PAN: Tam, gdzie psy lizały krew Nabota, będą lizać również i twoją krew!».

²⁰ Achab zawołał do Eliasza: „Już mnie znalazłeś, mój wrogu!”. „Tak, znalazłem cię – odpowiedział – bo zaprzedałeś się, aby popełniać to, co nie podoba się PANU! ²¹ Dlatego też ześlę na ciebie nieszczęście. Zniszczę Achabowi każdego męskiego potomka i wytępię go do ostatniego w Izraelu. ²² Postąpię z twoim domem jak z domem Jeroboama, syna Nebata, i z domem Baszy, syna Achiasza. Rozgniewałeś mnie bowiem, nakłaniając Izraela do grzechów. ²³ Również na Izebel PAN ogłosił wyrok: «Psy będą żarły Izebel pod murem Jezreel». ²⁴ Tych z domu Achaba, którzy umrą w mieście, będą żarły psy, a tych, którzy umrą na polu – drapieżne ptaki”. ²⁵ Nikt dotąd nie zaprzedał się tak bardzo, aby czynić to, co nie podobało się PANU, jak Achab, uległy namowom swojej żony Izebel. ²⁶ Dopuścił się ohydnych czynów, oddając cześć bożkom i we wszystkim postępując tak samo jak Amoryci, których PAN wypędził przed Izraelem.

²⁷ Kiedy Achab usłyszał te słowa, rozdarł swoje szaty. Potem włożył na gołe ciało wór pokutny i pościł. Kładł się spać w worze i chodził smutny. ²⁸ Wtedy do Eliasza z Tiszbe zostało skierowane słowo PANA: ²⁹ „Czy zauważyłeś, że Achab upokorzył się przede Mną. Dlatego że upokorzył się przede Mną, nie ześlę nieszczęścia za jego życia, lecz nieszczęście spadnie na jego dom za życia jego syna”.

OSTATNIA WOJNA ACHABA

Rozdział 22

22 ¹Przez trzy lata nie było wojny między Aramem a Izraelem. ²Kiedy w trzecim roku król Judy Jozafat przybył do króla izraelskiego, ³ten pytał właśnie podwładnych: „Czy wiecie, że do nas należy Ramot w Gileadzie? A my nic nie robimy, aby je odebrać królowi Aramu”. ⁴Rzekł więc do Jozafata: „Czy wyruszysz ze mną do walki o Ramot w Gileadzie?”. Jozafat odpowiedział królowi Izraela: „Ja postąpię tak jak ty, mój lud jak twój lud, moje konie jak twoje konie”. ⁵Jozafat powiedział jeszcze do króla izraelskiego: „Najpierw jednak zapytaj o to PANA”. ⁶Król Izraela zgromadził więc około czterystu proroków i zapytał ich: „Czy mam wyruszyć na wojnę o Ramot w Gileadzie, czy nie?”. Oni odpowiedzieli: „Wyruszaj! Pan je wyda w ręce króla!”. ⁷Jozafat jednak zapytał: „Czy nie ma tutaj jeszcze proroka PANA, u którego moglibyśmy poszukać rady?”. ⁸Król Izraela odparł Jozafatowi: „Jest tu jeszcze jeden taki, przez którego można poradzić się PANA, ale ja go nienawidzę, bo nigdy nie przepowiada mi dobra, tylko zło. To Micheasz, syn Jemli”. Wtedy Jozafat powiedział: „Nie mów tak, królu!”. ⁹Król izraelski przywołał więc jednego z urzędników i polecił mu: „Sprowadź tu szybko Micheasza, syna Jemli”.

¹⁰ Król Izraela i Jozafat, król Judy, ubrani w królewskie szaty, siedzieli na swoich tronach w bramie Samarii, a przed nimi prorokowali wszyscy prorocy. ¹¹ Sedecjasz, syn Kenaany, założył sobie rogi z żelaza i wołał: „To mówi PAN: «Tak będziesz bódł Aram, aż go całkowicie zniszczysz!»”. ¹² Wszyscy prorocy przepowiadali to samo: „Wyruszaj na Ramot w Gileadzie i zwyciężaj! PAN wyda je w ręce króla!”.

¹³ Posłaniec, który poszedł wezwać Micheasza, powiedział do niego: „Popatrz! Przepowiednie proroków, wszystkie co do jednej, są pomyślne dla króla. Niech i twoje słowo będzie jak przepowiednia każdego z nich – zapowiedz pomyślność!”. ¹⁴ Lecz Micheasz zapewnił: „Na życie PANA! Będę mówił tylko to, co mi powie PAN!”. ¹⁵ Kiedy Micheasz stanął przed królem, ten go zapytał: „Micheaszu, czy mam wyruszyć na wojnę o Ramot w Gileadzie, czy nie?”. On odpowiedział: „Wyruszaj i zwyciężaj, a PAN wyda je w ręce króla!”. ¹⁶ Król zwrócił się do niego: „Ile razy mam cię zaklinać, żebyś w imię PANA nie mówił mi niczego innego, jak tylko prawdę?”. ¹⁷ Wtedy Micheasz powiedział: „Widziałem całego Izraela rozproszonego po górach jak owce niemające pasterza. A PAN powiedział: «Nie mają pana, niech więc każdy wróci do swojego domu w pokoju»”. ¹⁸ Wówczas król Izraela zwrócił się do Jozafata: „Czy ci nie mówiłem, że nie prorokuje mi pomyślności, tylko nieszczęście?”. ¹⁹ Micheasz natomiast mówił dalej: „Dlatego posłuchaj słowa PANA: Zobaczyłem PANA siedzącego na swoim tronie i wszystkie zastępy niebieskie, stojące po Jego prawej i lewej stronie. ²⁰ PAN zabrał głos: «Kto zwiedzie Achaba, aby wyruszył i poległ pod Ramot w Gileadzie?». Kiedy jeden mówił tak, a drugi inaczej, ²¹ w końcu wystąpił pewien duch, stanął przed PANEM i powiedział: «Ja go zwiodę!». PAN zapytał: «W jaki sposób?». ²² Odpowiedział: «Pójdę i będę duchem kłamstwa w ustach wszystkich jego proroków». Rzekł mu: «Dobrze, zwiedziesz go i na pewno ci się to uda! Idź więc i zrób to!». ²³ Właśnie teraz PAN włożył ducha kłamstwa w usta tych wszystkich proroków, gdyż PAN postanowił zesłać na ciebie nieszczęście”. ²⁴ Wtedy Sedecjasz, syn Kenaany, podszedł i uderzył Micheasza w twarz, pytając: „Którędy to duch PANA przeszedł ode mnie, aby mówić z tobą?”. ²⁵ Micheasz mu odparł: „Sam to zobaczysz w dniu, w którym będziesz musiał przechodzić z jednej kryjówki do drugiej, aby się schować!”. ²⁶ Wtedy król Izraela rozkazał: „Zabierz Micheasza i zaprowadź go do Amona, dowódcy miasta i do Joasza, syna królewskiego, ²⁷ z tym poleceniem: «Tak mówi król: Wtrąćcie tego człowieka do więzienia. Niech w nim przebywa o chlebie i wodzie aż do czasu, gdy powrócę w pokoju»”. ²⁸ Odpowiedział Micheasz: „Jeśli rzeczywiście wrócisz w pokoju, to PAN nie mówił przeze mnie”. I dodał: „Słuchajcie wszystkie narody!”.

²⁹ Tak więc król Izraela i Jozafat, król Judy, wyruszyli na Ramot w Gileadzie. ³⁰ Król Izraela oznajmił Jozafatowi: „Pójdę do walki w przebraniu, ty natomiast załóż swoje szaty”. Potem król Izraela przebrał się i ruszył do bitwy. ³¹ Zaś król Aramu wydał dowódcom rydwanów, których było trzydziestu dwóch, następujący rozkaz: „Z nikim innym nie walczcie, tylko z samym królem Izraela”. ³² Kiedy dowódcy rydwanów zobaczyli Jozafata, pomyśleli: „Na pewno to jest król Izraela”. Ruszyli więc do ataku na niego. Wtedy Jozafat wydał okrzyk. ³³ Gdy dowódcy rydwanów spostrzegli, że nie jest to król Izraela, odstąpili od niego. ³⁴ Tymczasem jakiś żołnierz naciągnął łuk i przypadkowo trafił króla izraelskiego między spojenia pancerza. Król rozkazał więc temu, który powoził jego rydwanem: „Zawracaj i wywieź mnie z pola walki, bo jestem ranny”. ³⁵ Przez cały dzień trwała zacięta bitwa, podczas której król stał podparty w swoim rydwanie naprzeciw Aramejczyków. Wieczorem zmarł, a krew z jego rany ściekała na deski rydwanu. ³⁶ O zachodzie słońca szeregi obiegło wołanie: „Każdy do swojego miasta, każdy do swojego kraju! ³⁷ Król umarł!”. Króla zabrano do Samarii i tam go pochowano. ³⁸ Rydwan myto później nad sadzawką Samarii, gdzie kąpały się nierządnice, a psy zlizywały z rydwanu krew Achaba, zgodnie ze słowem zapowiedzianym przez PANA.

³⁹ Pozostałe wydarzenia, związane z panowaniem Achaba, obejmujące wszystko, czego dokonał, zarówno pałac z wnętrzem z kości słoniowej, jak i umocnienia w miastach, są opisane w kronikach królów Izraela. ⁴⁰ Achab spoczął przy swoich przodkach, a jego syn, Ochozjasz, został po nim królem.

JOZAFAT KRÓLEM JUDY

⁴¹ Jozafat, syn Asy, został królem Judy w czwartym roku rządów Achaba, króla Izraela. ⁴² Miał trzydzieści pięć lat, kiedy objął rządy i panował w Jerozolimie przez dwadzieścia pięć lat. Jego matka miała na imię Azuba i była córką Szilchiego. ⁴³ W swoim postępowaniu naśladował wiernie swojego ojca Asę i nie zszedł z obranej drogi, czyniąc to, co PAN uważa za właściwe. ⁴⁴ Nie zniszczono jednak wzniesień kultowych. Lud dalej składał na nich ofiary i palił kadzidło. ⁴⁵ Jozafat zachowywał pokój z królem Izraela.

⁴⁶ Pozostałe wydarzenia z życia Jozafata, obejmujące jego osiągnięcia i wojny, które prowadził, są opisane w kronikach królów Judy. ⁴⁷ Wytępił w kraju resztę uprawiających nierząd sakralny, tych pozostałych jeszcze z czasów jego ojca. ⁴⁸ W Edomie nie było wtedy króla, lecz namiestnik Jozafata. ⁴⁹ Jozafat zbudował dalekomorską flotę handlową, która miała popłynąć do Ofiru po złoto. Nie popłynęła jednak, gdyż rozbiła się pod Esjon-Geber. ⁵⁰ W tym czasie Ochozjasz, syn Achaba, zaproponował Jozafatowi: „Niech moi ludzie popłyną z twoimi ludźmi”, lecz Jozafat się nie zgodził. ⁵¹ Spoczął więc Jozafat przy swoich przodkach i został pochowany w Mieście Dawida, swojego ojca, a jego syn, Joram, został po nim królem.

OCHOZJASZ KRÓLEM IZRAELA

⁵² Ochozjasz, syn Achaba, został królem Izraela w Samarii, w siedemnastym roku rządów Jozafata, króla Judy, i dwa lata panował nad Izraelem. ⁵³ Czynił to, co nie podobało się PANU, postępując drogą swojego ojca i swojej matki, a także drogą Jeroboama, syna Nebata, który nakłonił Izraelitów do grzechu. ⁵⁴ Zaprzedał się Baalowi na służbę, oddając mu cześć, czym rozgniewał PANA, Boga Izraela, tak jak to zrobił jego ojciec.

^1,5 Adoniasz – po śmierci Amnona (2Sm 13,28nn) i Absaloma (2Sm 18,9-15) Adoniasz był najstarszym żyjącym synem Dawida i w związku z tym on odziedziczył przywilej pierworództwa.

^1,19 Obrzędowi składania ofiary towarzyszyła wielka uczta, która była znakiem wspólnoty człowieka z Bogiem (Wj 24,1-11). Ilość zwierząt ofiarnych wyrażała nie tylko bogactwo, ale także potęgę składającego ofiarę (1Krl 8,62-65).

^2,10 Miasto Dawida – położone w południowo-wschodniej części obecnej Jerozolimy i otoczone dolinami Cedronu i Trypeonu. Zajmowało powierzchnię ok. 4 hektarów. Nazwa Miasto Dawida została nadana najstarszej, warownej części Jerozolimy po jej zdobyciu przez Dawida.

^3,5 Podczas snu – sen uważano za jeden z podstawowych środków komunikacji pomiędzy Bogiem i człowiekiem. Ludzie we śnie otrzymywali od Boga polecenia związane z powierzonymi im zadaniami (np. Rdz 28,10-22).

^5,12 Na całym starożytnym Bliskim Wschodzie działalność literacka związana była z dworem królewskim. Przysłowia, o których mowa, to maksymy o charakterze moralizującym, stanowiące dużą część kanonicznej Księgi Przysłów. Pieśni natomiast odnoszą się do twórczości poetyckiej. Salomonowi przypisuje się autorstwo Psalmów 72 i 127, Księgi Koheleta, Pieśni nad pieśniami i Księgi Mądrości. Zabieg przypisywania dziełu literackiemu autora znanego z wielkiej mądrości był często stosowany w starożytności i miał na celu nadanie dziełu większego prestiżu.

^6,3 Przedsionek – wejście prowadzące do świątyni; jedna z trzech części świątyni, stanowiąca pomieszczenie otwarte (bez dachu), ograniczone jedynie murem z dwóch stron.

^7,23 „morze” – zbiornik służący kapłanom do rytualnych obmyć. Z uwagi na swoją wielkość (13,5 m w obwodzie), a także zdobiące go ornamenty: dwanaście wołów, symbolizujących dwanaście plemion Izraela, przywoływał obraz Boga Stwórcy, który panuje nad całą ziemią i wszystkimi ludźmi. W ten sposób ukazywano Jahwe jako Boga potężniejszego od kananejskich bóstw Jamma i Baala, a także babilońskiego Marduka (Ps 29,10; Iz 51,9n).

^8,27 niebo nieogarnione – w ujęciu starożytnej kosmologii, typowej dla Izraelitów, niebo dzieliło się na trzy poziomy. Pierwszy i najniższy to firmament, nad nim znajdowały się tak zwane „wody górne”. I dopiero ponad tymi wodami mieszkał Bóg.

^8,31 przysięga ze złorzeczeniem – chodzi o przysięgę, którą przed ołtarzem i wobec oskarżonego wypowiadał oskarżyciel, prosząc w ten sposób Boga o rozstrzygnięcie sprawy.

^8,56 miejsce odpoczynku – wraz z wybudowaniem świątyni i zamieszkaniem w niej imienia Boga Ziemia Obiecana stała się miejscem odpoczynku dla Izraela, który po trudach wędrówki przez pustynię i walk z wrogami może odtąd bezpiecznie w niej mieszkać (Rdz 2,15; Pwt 3,20; Joz 1,15).

^10,22 flota handlowa – dosł. okręty Tarszisz. Prawdopodobnie zwrot ten odnosi się do całej działalności handlowej prowadzonej przez Salomona za pomocą floty morskiej. Z czasem termin „okręty z Tarszisz” nabrał znaczenia wyraźnie negatywnego i stał się symbolem pychy i wyniosłości, zrodzonych z żądzy bogactwa i zbytku (Ps 48,8; Iz 2,16; Ez 27,24n; 38,13; Ps 48,8).

^11,1 kochał... wiele kobiet – w tradycji starożytnego Bliskiego Wschodu ogromny harem królewski był potwierdzeniem potęgi i bogactwa króla, a także miał znaczenie polityczne, ponieważ wiele małżeństw króla z cudzoziemskimi księżniczkami było gwarantem sojuszów.

^12,4 ciężkie jarzmo – mówiąc o jarzmie nałożonym przez Salomona, lud miał na myśli wysokie podatki i przymusowe roboty publiczne.

^12,11 skorpiony – chodzi o rodzaj biczów, których używano do przymuszania ludzi do robót publicznych. Kaleczyły one ciało znacznie bardziej niż tradycyjne bicze sporządzone z rzemieni.

^14,15 Zapowiedź zdobycia Izraela przez wojska asyryjskie w 722 r. przed Chr. i przesiedlenia Izraelitów na tereny położone za Eufratem.

^14,24 nierząd sakralny – chodzi o prostytucję związaną z praktykami kultu urodzaju i płodności, przeniesionymi do religii izraelskiej z kultu Baala i Aszery. Mimo zakazu zawartego w Pwt 23,18, uprawiano ją niekiedy nawet w świątyni jerozolimskiej (2Krl 23,7).

^17,16 Nie skończyła się mąka... nie zabrakło oliwy – cudowne rozmnożenie mąki i oliwy jest nagrodą za miłosierdzie, jakie względem proroka okazała ta uboga wdowa. Jezus przywołał to wydarzenie, aby przypomnieć, że prorocy nie byli rozumiani przez Izraelitów, natomiast spotykali się ze zrozumieniem i miłosierdziem ze strony pogan (Łk 4,25n).

^18,42 z głową wtuloną między kolana – postawa typowa dla modlitwy przebłagania. Poprzez ten gest Eliasz prosi o wzmocnienie i przyspieszenie działania Boga.

^20,23 bogowie gór – trudno rozstrzygnąć, czy Aramejczycy mieli na myśli góry południowej Mezopotamii, z których wywodzili się izraelscy patriarchowie, czy chodziło im o górę Synaj, na której Bóg zawarł przymierze z Izraelem, czy też może odnosili się do górzystej krainy Samarii.

^20,31 wory pokutne... na szyjach powrozy – biodra przepasane worami to znak pokuty i żałoby (Rdz 37,34), a powróz zawiązany na szyi to znak uniżenia i poddania się.

^22,11 rogi z żelaza – symbol mocy oraz zwycięstwa płynącego od Boga (Pwt 33,17).

^22,15 Wypowiedź Micheasza ma charakter wyraźnie ironiczny.

^22,23 włożył ducha kłamstwa – Bóg tchnie w proroków króla Achaba zwodniczego ducha, aby zrealizowała się jego wola, jaką jest przegrana Królestwa Północnego w wojnie z Aramem.

DRUGA KSIĘGA KRÓLEWSKA

OCHOZJASZ I PROROK ELIASZ

Rozdział 1

1 ¹ Po śmierci Achaba Moab zbuntował się przeciwko Izraelowi. ² Natomiast Ochozjasz wypadł przez otwór okienny swojej górnej komnaty w Samarii i rozchorował się. Wysłał więc posłańców z poleceniem: „Idźcie do Baalzebuba, boga Ekronu, i zapytajcie, czy wyzdrowieję z tej choroby”. ³ Wtedy anioł PANA powiedział do Eliasza z Tiszbe: „Wyjdź zaraz naprzeciw posłańcom króla Samarii i zapytaj ich: «Czyż nie ma Boga w Izraelu, że idziecie radzić się aż Baalzebuba, boga Ekronu? ⁴ Dlatego tak mówi PAN: Już nie wstaniesz z łóżka, na które się położyłeś. Na pewno umrzesz!»”. I Eliasz odszedł.

⁵ Gdy posłańcy wrócili do króla, zapytał ich: „Dlaczego tak szybko wróciliście?”. ⁶ Odpowiedzieli mu: „Pewien człowiek wyszedł nam naprzeciw i powiedział do nas: «Zawróćcie zaraz do króla, który was wysłał, i powiedzcie mu: Tak mówi PAN: Czyż nie ma Boga w Izraelu, że każesz radzić się Baalzebuba, boga Ekronu? Dlatego już nie wstaniesz z łóżka, na które się położyłeś, lecz na pewno umrzesz!»”. ⁷ Król zapytał ich: „Jak wyglądał ten człowiek, który wyszedł naprzeciw wam i powiedział wam to wszystko?”. ⁸ Odpowiedzieli mu: „Był to owłosiony mężczyzna, przepasany skórzanym pasem na biodrach”. Wtedy król zawołał: „To Eliasz z Tiszbe”.

⁹ Posłał zatem do niego dowódcę z oddziałem pięćdziesięciu ludzi, który wspiął się do niego, gdyż Eliasz siedział właśnie na szczycie góry. Dowódca oddziału zawołał: „Boży człowieku! Z rozkazu króla, zejdź!”. ¹⁰ „Jeśli ja jestem człowiekiem Bożym – odpowiedział Eliasz – to niech ogień spadnie z nieba i pochłonie ciebie i twój oddział!”. Zaraz też spadł ogień z nieba i pochłonął go razem z jego oddziałem. ¹¹ Ochozjasz posłał więc znowu do niego innego dowódcę z oddziałem pięćdziesięciu ludzi. Ten zwrócił się do niego z rozkazem: „Boży człowieku! Tak mówi król: «Zejdź natychmiast!»”. ¹² „Jeśli ja jestem człowiekiem Bożym – odpowiedział im Eliasz – to niech ogień spadnie z nieba i pochłonie ciebie i twój oddział!”. Zaraz też spadł ogień z nieba i pochłonął go razem z jego oddziałem. ¹³ Znowu więc Ochozjasz posłał do niego trzeciego dowódcę z oddziałem pięćdziesięciu ludzi. Kiedy ów trzeci dowódca przybył z oddziałem, upadł na kolana przed Eliaszem i błagał go: „Człowieku Boży, miej litość nade mną i nad tymi pięćdziesięcioma twoimi sługami. ¹⁴ Bo ogień spadł z nieba i pochłonął dwóch pierwszych dowódców z ich oddziałami po pięćdziesięciu ludzi, lecz teraz miej wzgląd na moje życie”. ¹⁵ Anioł PANA polecił wtedy Eliaszowi: „Zejdź z nim, nie bój się go!”. Natychmiast poszedł z nim do króla, ¹⁶ któremu oświadczył: „Tak mówi PAN: «Ponieważ wysłałeś posłańców, aby radzić się Baalzebuba, boga Ekronu, jak gdyby nie było Boga w Izraelu, u którego można szukać rady, dlatego już nie wstaniesz z łóżka, na które się położyłeś, gdyż na pewno umrzesz!»”. ¹⁷ Ochozjasz umarł więc zgodnie ze słowem PANA, które przepowiedział Eliasz. A ponieważ nie miał on syna, Joram został po nim królem w drugim roku rządów Jorama, syna Jozafata, króla Judy.

¹⁸ Pozostałe wydarzenia związane z panowaniem Ochozjasza wraz z tym, czego dokonał, są opisane w kronikach królów Izraela.

OPOWIADANIA O ELIZEUSZU

ODEJŚCIE ELIASZA

Rozdział 2

2 ¹ Kiedy PAN miał zabrać Eliasza wśród wichru do nieba, Eliasz i Elizeusz szli właśnie z Gilgal. ² W pewnej chwili Eliasz powiedział do Elizeusza: „Zostań tutaj, gdyż PAN posłał mnie aż do Betel”. „Przysięgam na PANA i na twoje życie – odparł Elizeusz – że cię nie opuszczę!”. Poszli więc do Betel. ³ Wtedy przyszła do Elizeusza grupa proroków z Betel, pytając go: „Czy wiesz, że PAN ma dzisiaj zabrać twojego mistrza od ciebie?”. „Tak, też to wiem – odpowiedział – ale nic o tym nie mówcie”. ⁴ Zwrócił się do niego Eliasz: „Zostań tutaj, gdyż PAN posłał mnie do Jerycha”. On zaś mu odpowiedział: „Przysięgam na PANA i na twoje życie, że cię nie opuszczę!”. Przybyli zatem do Jerycha. ⁵ Tam podeszła do Elizeusza grupa proroków z Jerycha, pytając go: „Czy wiesz, że PAN ma dzisiaj zabrać twojego mistrza od ciebie?”. „Wiem – odpowiedział – ale nic o tym nie mówcie”. ⁶ Zwrócił się do niego Eliasz: „Zostań tutaj, gdyż PAN posłał mnie nad Jordan”. On zaś mu odpowiedział: „Przysięgam na PANA i na twoje życie, że cię nie opuszczę!”. Szli więc dalej razem.

⁷ Pięćdziesięciu mężczyzn z grupy proroków wyruszyło za nimi i przystanęło z daleka naprzeciwko, podczas gdy oni dwaj stanęli nad Jordanem. ⁸ Wtedy Eliasz zdjął swój płaszcz, zwinął go i uderzył nim wody, a one rozdzieliły się na jedną i drugą stronę. Wówczas przeszli obydwaj po suchej ziemi. ⁹ Gdy przechodzili, Eliasz rzekł do Elizeusza: „Powiedz, co mam dla ciebie zrobić, zanim będę zabrany od ciebie?”. „Oby podwójna część twojego ducha stała się moim udziałem” – odparł Elizeusz. ¹⁰ „Trudnej rzeczy zażądałeś – powiedział – jeśli jednak ujrzysz mnie, jak będę zabierany od ciebie, spełni się twoje życzenie, a jeśli mnie nie zobaczysz, nie spełni się ono”. ¹¹ Kiedy więc tak szli i rozmawiali, nagle zjawił się rydwan z ognia i konie ogniste, które ich rozdzieliły. Wtedy Eliasz wstąpił wśród wichru do nieba. ¹² Elizeusz zaś patrzył na to i wołał: „Ojcze mój, ojcze mój! Ty jesteś rydwanem Izraela i jego jeźdźcem!”. I nie zobaczył go już więcej. Elizeusz chwycił wówczas swoje szaty i rozerwał je na dwie części.

¹³ Potem podniósł płaszcz Eliasza, który spadł od niego, i udał się w drogę powrotną. A kiedy stanął nad brzegiem Jordanu, ¹⁴ wziął płaszcz Eliasza, który spadł od niego, i uderzył nim wody. Zawołał: „Gdzież jest PAN, Bóg Eliasza?”. Kiedy ponownie uderzył wody, rozdzieliły się na jedną i drugą stronę i Elizeusz przeszedł. ¹⁵ W grupie proroków, która obserwowała go z przeciwka, zaczęto mówić: „Duch Eliasza spoczął na Elizeuszu”. Wyszli mu na spotkanie i oddali mu pokłon aż do ziemi. ¹⁶ Potem powiedzieli do niego: „Jest wśród nas, twoich sług, pięćdziesięciu dzielnych ludzi. Niech wyruszą na poszukiwanie twojego mistrza. Może bowiem duch PANA uniósł go i spuścił na jakąś górę lub w dolinę”. Ale on odpowiedział: „Nie posyłajcie!”. ¹⁷ Oni jednak tak nalegali na niego, że nie potrafił im odmówić. Powiedział więc: „Poślijcie”. Wysłali pięćdziesięciu ludzi, którzy szukali go przez trzy dni, lecz go nie znaleźli. ¹⁸ Kiedy wrócili do Jerycha, gdzie przebywał, powiedział im: „A nie mówiłem wam: Nie chodźcie?”.

CUDA ELIZEUSZA

¹⁹ Mieszkańcy miasta żalili się Elizeuszowi: „Jak sam widzisz, panie nasz, położenie miasta jest dobre, ale wody są niezdrowe, dlatego ziemia nie daje plonów”. ²⁰ Polecił zatem: „Przynieście mi nową miskę i włóżcie do niej soli”. Kiedy mu ją przynieśli, ²¹ udał się do źródła wody i wrzucając do niego sól, powiedział: „Tak mówi PAN: «Uzdrawiam te wody. Nigdy więcej nie spowodują one śmierci ani braku plonów»”. ²² Wody więc stały się zdrowe aż po dzień dzisiejszy, zgodnie ze słowem, które Elizeusz wypowiedział.

²³ Stamtąd Elizeusz wyruszył do Betel. Kiedy był w drodze, wyszło z miasta kilku wyrostków, którzy zaczęli wyśmiewać się z niego, wołając: „Wynoś się, łysa pało! Wynoś się, łysa pało!”. ²⁴ Wtedy odwrócił się i patrząc na nich, przeklął ich w imię PANA, a natychmiast wypadły z lasu dwie niedźwiedzice, które rozszarpały czterdziestu dwóch chłopców. ²⁵ Odszedł więc stamtąd, udając się na górę Karmel, a później wrócił do Samarii.

JORAM KRÓLEM IZRAELA

Rozdział 3

3 ¹Joram, syn Achaba, został królem Izraela w Samarii w osiemnastym roku rządów Jozafata, króla Judy, i panował dwanaście lat. ²Czynił on to, co nie podobało się PANU, chociaż nie tak jak jego ojciec i matka. Usunął bowiem posąg Baala, który polecił wykonać jego ojciec. ³Przylgnął jednak do grzechów Jeroboama, syna Nebata, który nakłonił do grzechów Izraelitów, i nie odstąpił od nich.

WYPRAWA PRZECIWKO KRÓLOWI MOABU

⁴ Mesza, król Moabu, był hodowcą owiec. Składał daninę królowi Izraela w postaci stu tysięcy jagniąt i wełny ze stu tysięcy baranów. ⁵ Ale po śmierci Achaba król Moabu zbuntował się przeciwko królowi izraelskiemu. ⁶ Król Joram wyruszył wtedy z Samarii, aby dokonać przeglądu całego Izraela. ⁷ Przesłał również wiadomość do Jozafata, króla Judy: „Król Moabu zbuntował się przeciwko mnie. Czy pójdziesz ze mną na wojnę przeciw Moabowi?”. „Pójdę!” – odpowiedział. „Postąpię tak jak ty, mój lud jak twój lud, moje konie jak twoje konie. ⁸ Lecz którą drogą pójdziemy?” – zapytał. „Drogą przez pustynię Edomu” – odparł.

⁹ Wyruszyli zatem: król Izraela, król Judy i król Edomu. Kiedy po prawie siedmiu dniach marszu zabrakło wody dla wojska i bydła, ¹⁰ król Izraela zawołał: „Biada nam! To sam PAN chyba zwołał tych trzech królów, aby ich wydać w ręce Moabitów!”. ¹¹ „Czy nie ma tutaj jakiegoś proroka PANA, przez którego moglibyśmy poradzić się PANA?” – zapytał Jozafat. „Jest tutaj Elizeusz, syn Szafata, który usługiwał Eliaszowi” – odpowiedział jeden ze sług króla izraelskiego. ¹² „Ma on słowo PANA” – stwierdził Jozafat. Zatem król Izraela, Jozafat i król Edomu udali się do niego. ¹³ Elizeusz zaś tak odpowiedział królowi izraelskiemu: „Co ja mam wspólnego z tobą? Idź raczej do proroków twojego ojca i twojej matki”. Na to odparł mu król Izraela: „Nie! Gdyż sam PAN chyba zwołał tych trzech królów, aby ich wydać w ręce Moabitów!”. ¹⁴ Elizeusz oświadczył wtedy: „Przysięgam na PANA Zastępów, któremu służę: Gdybym nie miał względu na Jozafata, króla Judy, nawet bym na ciebie nie spojrzał ani nie zwrócił uwagi. ¹⁵ A teraz przyprowadźcie mi harfiarza”. Kiedy więc harfiarz grał na instrumencie, moc PANA owładnęła Elizeuszem ¹⁶ i zaczął przepowiadać: „Tak mówi PAN: «Zróbcie w tym wąwozie dół obok dołu». ¹⁷ Tak bowiem mówi PAN: «Nie zobaczycie wiatru ani deszczu, a ten wąwóz napełni się wodą. I będziecie pić wy, wasze bydło i trzody». ¹⁸ Dla PANA jednak jest to sprawa błaha. Dlatego wyda On także w wasze ręce Moabitów. ¹⁹ Zburzycie wszystkie większe i obwarowane miasta, zetniecie każde drzewo owocowe, zasypiecie wszystkie źródła wód i zniszczycie pola uprawne, rzucając na nie kamienie”.

²⁰ Rankiem, w porze składania ofiary pokarmowej, ujrzeli, jak wody zaczęły napływać od strony Edomu i cała okolica wypełniła się wodą.

²¹ Kiedy cały Moab dowiedział się, że królowie wyruszyli na wojnę z nimi, zwołali wszystkich mężczyzn zdolnych do noszenia broni, od najmłodszych do najstarszych, i stanęli na granicy. ²² Następnego ranka wstali bardzo wcześnie. A gdy słońce wzeszło nad wodami, Moabici zobaczyli przed sobą wodę czerwoną jak krew. ²³ „To krew” – zawołali. „Na pewno królowie polegli, zabijając jeden drugiego. Teraz więc po łupy, Moabie!”. ²⁴ Kiedy jednak podeszli pod obóz Izraela, Izraelici zaraz ruszyli do ataku na Moabitów, którzy zaczęli uciekać. Wdarli się do Moabu, siejąc w nim spustoszenie: ²⁵ burzyli miasta, każdy kawałek ziemi uprawnej pokryli kamieniami, wszystkie źródła wód zasypali i ścięli każde drzewo owocowe. Pozostały jedynie mury Kir-Chareszet. Ale i ono zostało otoczone i obrzucone kamieniami z proc. ²⁶ Kiedy król Moabu zobaczył, że losy bitwy przechylają się na jego niekorzyść, wziął ze sobą siedmiuset żołnierzy uzbrojonych w miecze, aby przedrzeć się do króla Edomu, ale im się to nie udało. ²⁷ Wtedy wziął swojego syna pierworodnego, który miał być po nim królem, i złożył go na murach obronnych w ofierze całopalnej. Wybuchł wtedy wielki gniew przeciw Izraelitom, którzy odstąpili od króla Moabu i wrócili do swojego kraju.

ELIZEUSZ POMAGA WDOWIE

Rozdział 4

4 ¹Pewna kobieta, żona jednego z uczniów proroków, błagała Elizeusza: „Twój sługa, mój mąż umarł! A ty wiesz dobrze, że był on człowiekiem bojącym się PANA. Lecz teraz przyszedł wierzyciel, który chce zabrać moich dwóch małych synów na swoich niewolników”. ²Odpowiedział jej Elizeusz: „Cóż mogę uczynić dla ciebie? Powiedz mi, co masz w domu?”. Odrzekła: „Nie mam niczego, prócz dzbana oliwy!”. ³On więc polecił jej: „Idź do sąsiadów i pożycz od nich naczynia; postaraj się o jak najwięcej takich pustych naczyń. ⁴A kiedy wrócisz, zamknij drzwi za sobą i za swoimi synami i porozlewaj oliwę do wszystkich tych naczyń, a napełnione odstawiaj na bok”. ⁵Wróciła do domu i zamknęła drzwi za sobą i za swoimi synami. Podstawiali jej naczynia, a ona nalewała do nich oliwę. ⁶Kiedy naczynia były już pełne, powiedziała do syna: „Przynieś mi następne naczynie”. „Nie ma już naczyń” – odparł jej. W tym momencie oliwa przestała płynąć. ⁷Poszła i powiedziała o tym człowiekowi Bożemu, który jej rozkazał: „Idź, sprzedaj oliwę i zapłać swój dług, a z reszty żyj ty i twoi synowie”.

W GOŚCINIE U SZUNEMITKI

⁸ Pewnego razu Elizeusz przechodził przez Szunem. Była tam zamożna kobieta, która bardzo nalegała, aby spożył u niej posiłek. Ilekroć więc znajdował się w tamtych okolicach, zatrzymywał się u niej, aby się posilić. ⁹ Po jakimś czasie powiedziała do swojego męża: „Wiem na pewno, że człowiek Boży, który stale do nas przychodzi, jest święty. ¹⁰ Urządźmy więc mały pokój na piętrze i wstawmy do niego łóżko, stół, krzesło i lampę, aby ilekroć przyjdzie do nas, mógł się tam zatrzymać”. ¹¹ Gdy pewnego dnia znów ich odwiedził, udał się do pokoju na piętrze, aby tam odpocząć. ¹² Po chwili rzekł do Gechaziego, swojego sługi: „Zawołaj tę Szunemitkę!”. Zawołał ją. A kiedy stanęła przed nim, ¹³ zwrócił się do swojego sługi: „Powiedz jej: «Cały ten trud podjęłaś dla nas. Co można więc dla ciebie zrobić? Czy wstawić się za tobą do króla albo do dowódcy wojska?»”. Ona jednak odparła: „Mieszkam przecież pośród mego ludu!”. ¹⁴ Gdy tak zastanawiał się głośno i pytał: „Cóż więc można dla niej uczynić?”, odezwał się Gechazi: „Ona nie ma syna, a jej mąż jest stary”. ¹⁵ Wtedy polecił: „Zawołaj ją z powrotem!”. Zawołał ją. A kiedy stanęła w drzwiach, ¹⁶ Elizeusz powiedział: „Za rok o tej porze będziesz pieścić syna!”. Odrzekła na to: „Ależ nie, mój panie, przecież jesteś człowiekiem Bożym, nie oszukuj więc swojej służebnicy!”. ¹⁷ Kobieta poczęła i rok później urodziła syna, w tym czasie, który zapowiedział jej Elizeusz.

¹⁸ Kiedy chłopiec podrósł, poszedł pewnego dnia do swojego ojca, który był wśród żniwiarzy. ¹⁹ Nagle chłopiec krzyknął do ojca: „Ach, moja głowa, moja głowa!”. Ojciec rozkazał swojemu słudze: „Zabierz go do matki!”. ²⁰ Zabrał go i przyprowadził do matki. Chłopiec przesiedział na jej kolanach aż do południa, a potem umarł. ²¹ Wtedy weszła na piętro i kładąc go na łóżku człowieka Bożego, zamknęła za nim drzwi. Potem wyszła ²²i zawołała do swojego męża: „Przyślij mi któregoś ze sług z oślicą, bo spieszę się do człowieka Bożego i zaraz wrócę”. ²³ „A po co idziesz do niego?” – zapytał. „Przecież dzisiaj nie jest ani nów księżyca, ani szabat”. „Nie szkodzi!” – odrzekła. ²⁴ Osiodłała oślicę i zapowiedziała swojemu słudze: „Popędzaj ją i nie zwalniaj w drodze, dopóki ci nie powiem!”. ²⁵ W pośpiechu przybyła do człowieka Bożego na górę Karmel. Kiedy człowiek Boży zobaczył ją z daleka, rzekł do swojego sługi, Gechaziego: „Patrz, to jest Szunemitka! ²⁶ Biegnij na jej spotkanie i zapytaj: «Czy dobrze się czujesz? Czy dobrze się czuje twój mąż? Czy dobrze się czuje twoje dziecko?»”. Odpowiedziała: „Dobrze!”. ²⁷ Kiedy dotarła do człowieka Bożego na górę, uchwyciła się jego nóg. Gechazi podszedł, aby ją odciągnąć, lecz człowiek Boży powstrzymał go: „Zostaw ją! Jest bowiem bardzo nieszczęśliwa, a PAN ukrył to przede mną i nic mi nie powiedział”. ²⁸ Ona zaś zapytała: „Czyż prosiłam pana mego o syna? Czyż nie mówiłam: Nie oszukuj mnie?”. ²⁹ Wtedy polecił Gechaziemu: „Przygotuj się do drogi! Weź do ręki moją laskę i idź! Jeśli spotkasz się z kimś, nie pozdrawiaj go, a jeśli ktoś inny ciebie pozdrowi, nie odpowiadaj mu. Potem połóż laskę na twarzy chłopca”. ³⁰ Lecz matka chłopca zawołała: „Przysięgam na PANA i na twoje życie: Nie odejdę od ciebie!”. Bezzwłocznie więc poszedł z nią.

³¹ Gechazi natomiast wyprzedził ich i położył laskę na twarzy chłopca, ale nie wydał on żadnego głosu ani nie dał znaku życia. Wrócił zatem do Elizeusza i powiedział mu: „Chłopiec się nie obudził”. ³² Kiedy Elizeusz przybył do domu, zastał chłopca martwego, położonego na jego łóżku. ³³ Wszedł, zamknął za sobą i za nim drzwi i zaczął modlić się do PANA. ³⁴ Potem podszedł i położył się na chłopcu, przykładając swoje usta do jego ust, oczy do jego oczu, a dłonie do jego dłoni. Gdy tak leżał nad nim, ciało chłopca zaczęło się rozgrzewać. ³⁵ Przeszedł się po domu tam i z powrotem, znowu podszedł i pochylił się nad nim. Wtedy chłopiec kichnął siedem razy i otworzył oczy. ³⁶ Elizeusz wezwał Gechaziego i polecił mu: „Zawołaj tę Szunemitkę!”. Zawołał ją. Kiedy przyszła, Elizeusz powiedział do niej: „Zabierz swojego syna!”. ³⁷ Ona zaś podeszła, upadła mu do nóg i oddała mu pokłon do ziemi. Potem wzięła swojego syna i wyszła.

TRUCIZNA W POTRAWIE

³⁸ Elizeusz powrócił do Gilgal. W kraju panował właśnie głód. Kiedy grupa proroków siedziała przed nim, polecił swojemu słudze: „Wstaw wielki kocioł i ugotuj zupę dla tych proroków”. ³⁹ Jeden z nich wyszedł na pole, aby nazbierać trochę ziół. Znalazł dzikie pnącze i nazrywał cały płaszcz jego gorzkich owoców. Kiedy wrócił, wkroił je do kotła z zupą, bo nikt nie wiedział, co to za owoce. ⁴⁰ Podano ją ludziom do jedzenia. Gdy tylko spróbowali, zaczęli krzyczeć: „Człowieku Boży, śmierć jest w kotle!”. I nie mogli jej jeść. ⁴¹ On zaś rzekł: „Przynieście trochę mąki”. Wrzucił ją do kotła i polecił: „Rozlej ludziom i niech jedzą!”. I nie było już nic zatrutego w kotle.

CHLEB DLA STU LUDZI

⁴² Pewien mężczyzna przyszedł z Baal-Szalisza i przyniósł człowiekowi Bożemu pierwsze chleby z nowego ziarna, razem dwadzieścia bochenków chleba jęczmiennego, oraz trochę kłosów świeżego zboża. On zaś nakazał: „Daj je ludziom do jedzenia”. ⁴³ Ten jednak, który mu usługiwał, zawahał się: „Jakże to rozdzielę pomiędzy stu ludzi?”. „Daj je ludziom do jedzenia – powtórzył – gdyż tak mówi PAN: «Najedzą się i pozostawią resztki!»”. ⁴⁴ Rozdzielił je zatem między nimi, a oni rzeczywiście najedli się i pozostawili resztki, zgodnie ze słowem PANA.

UZDROWIENIE NAAMANA Z TRĄDU

Rozdział 5

5 ¹Naaman był dowódcą wojska króla Aramu. Był on człowiekiem bardzo poważanym i wysoko cenionym przez swojego pana, gdyż przez niego PAN dał zwycięstwo Aramowi. Niestety, ten dzielny wojownik był trędowaty. ²Podczas jakiegoś napadu na Izraela Aramejczycy wzięli do niewoli młodą dziewczynę, którą oddano na służbę żonie Naamana. ³Pewnego razu powiedziała ona do swojej pani: „O, gdyby tylko mój pan mógł stanąć przed prorokiem, który jest w Samarii. On uwolniłby go od trądu”. ⁴Naaman poszedł więc do swojego pana i oznajmił mu to, co powiedziała dziewczyna z ziemi Izraela. ⁵„Wyruszaj natychmiast – odrzekł król Aramu – a ja poślę list do króla izraelskiego”. Wyruszył zatem, zabierając ze sobą dziesięć talentów srebra, sześć tysięcy syklów złota oraz dziesięć kompletów ubrań. ⁶List, który przekazał królowi izraelskiemu, był następującej treści: „Wraz z tym listem posyłam do ciebie Naamana, mojego sługę, abyś uwolnił go od trądu”. ⁷Kiedy król Izraela przeczytał list, rozdarł swoje szaty i wykrzyknął: „Czy ja jestem Bogiem, abym miał uśmiercać lub ożywiać? Ten bowiem przysyła do mnie człowieka, abym go uwolnił od trądu! Widzicie jasno, że szuka on zaczepki ze mną!”.

⁸ Kiedy Elizeusz, człowiek Boży, usłyszał, że król Izraela rozdarł swoje szaty, polecił mu oznajmić: „Dlaczego rozdarłeś swoje szaty? Niech przyjdzie do mnie i przekona się, że jest prorok w Izraelu!”. ⁹ Przybył więc Naaman z całym swym orszakiem i stanął przed drzwiami domu Elizeusza. ¹⁰ Elizeusz natomiast wysłał do niego posłańca z poleceniem: „Idź i obmyj się siedem razy w Jordanie, a twoje ciało stanie się zdrowe i będziesz oczyszczony”. ¹¹ Naaman rozgniewał się na to i odchodząc, mówił: „Myślałem sobie: Na pewno wyjdzie, stanie i wezwie imienia PANA, Boga swojego, a potem uniesie rękę nad chorym miejscem i uwolni mnie od trądu. ¹² Czyż Abana i Parpar, rzeki Damaszku, nie są lepsze od wszystkich wód Izraela? Czyż nie mogłem się w nich obmyć i być oczyszczonym?”. Odwrócił się i odszedł w gniewie. ¹³ Lecz jego słudzy podeszli do niego i zaczęli go przekonywać: „Panie, gdyby prorok polecił ci zrobić coś trudnego, czyż byś tego nie wykonał? O ileż bardziej, jeśli ci powiedział: «Obmyj się, a będziesz czysty»”. ¹⁴ Wszedł więc do Jordanu i zanurzył się w nim siedem razy, zgodnie ze słowem człowieka Bożego, a jego ciało stało się na powrót zdrowe jak ciało małego dziecka. I stał się czysty.

¹⁵ Natychmiast z całym orszakiem wrócił do człowieka Bożego. Kiedy stanął przed nim, powiedział: „Teraz już naprawdę wiem, że na całej ziemi nie ma Boga poza Izraelem! Przyjmij więc dar ode mnie, twojego sługi”. ¹⁶ On jednak odpowiedział: „Przysięgam na PANA, któremu służę: Nie przyjmę niczego!”. I pomimo usilnego nalegania z jego strony, odmówił. ¹⁷ Rzekł wtedy Naaman: „Jeśli nie, to mam prośbę: niech twojemu słudze będzie wolno zabrać tyle ziemi, ile udźwignie para mułów, gdyż odtąd nie będę już składał całopaleń ani ofiar innym bogom, jak tylko PANU. ¹⁸ Tylko to jedno niech PAN wybaczy twojemu słudze: kiedy pan mój wchodzi do świątyni Rimmona, aby oddać tam pokłon, opiera się na moim ramieniu, wtedy i ja oddaję pokłon w świątyni Rimmona. To jedno, że będę oddawał pokłon w świątyni Rimmona, niech PAN wybaczy twojemu słudze”. ¹⁹ Elizeusz rzekł mu: „Idź w pokoju!”.

Naaman nie uszedł jeszcze zbyt daleko, ²⁰ kiedy Gechazi, sługa Elizeusza, człowieka Bożego, pomyślał sobie: „Cóż to, mój pan oszczędził tego Aramejczyka, Naamana, nie przyjmując od niego tego, co przyniósł. Przysięgam na PANA: pobiegnę zaraz za nim i wezmę coś od niego”. ²¹ Gechazi pospieszył za Naamanem. Gdy tylko Naaman zobaczył go biegnącego, zszedł z rydwanu, wyszedł mu na spotkanie i zapytał: „Czy wszystko w porządku?”. ²² Odrzekł: „Wszystko dobrze, tylko mój pan przysłał mnie z prośbą: «Właśnie teraz przyszli do mnie dwaj młodzieńcy z góry Efraima, należący do uczniów proroków. Proszę cię dla nich o talent srebra i dwa komplety ubrań»”. ²³ „Ależ weź dwa talenty” – odpowiedział Naaman. I przymusił go wręcz, pakując dwa talenty srebra do dwóch worków, które wraz z dwoma kompletami ubrań wzięli dwaj jego słudzy i nieśli przed nim. ²⁴ Gdy przybyli do twierdzy, odebrał je od sług i złożył w domu. Potem odesłał tych ludzi. Kiedy oni już odeszli, ²⁵ on sam przyszedł do swojego pana. Zapytał go Elizeusz: „Gdzie byłeś Gechazi?”. On zaś odparł: „Twój sługa nigdzie nie wychodził”. ²⁶ Elizeusz jednak powiedział do niego: „Czyż moje myśli nie towarzyszyły ci, gdy pewien człowiek zszedł ze swojego rydwanu i wyszedł na spotkanie z tobą? Czy teraz jest czas przyjmowania srebra i nabywania ubrań, ogrodów oliwnych, winnic, owiec bydła, niewolników i niewolnic? ²⁷ Dlatego też trąd Naamana przylgnie do ciebie i do twojego potomstwa na zawsze!”. Kiedy Gechazi wychodził od niego, był biały od trądu jak śnieg.

WYPŁYNIĘCIE SIEKIERY

Rozdział 6

6 ¹Uczniowie proroków zwrócili się do Elizeusza z prośbą: „Miejsce, w którym mieszkamy i spotykamy się z tobą, jest dla nas za ciasne. ²Pozwól, byśmy udali się nad Jordan. Każdy z nas weźmie tam jedną belkę i zbudujemy tam sobie bardziej odpowiednie mieszkanie”. Zgodził się na to, mówiąc: „Idźcie”. ³Wtedy jeden z nich poprosił: „Czy nie zechciałbyś pójść ze swoimi sługami?”. On zaś odpowiedział: „Dobrze, pójdę”. ⁴Udał się więc z nimi. Kiedy przybyli nad Jordan, zaczęli ścinać drzewa. ⁵Wówczas jednemu z nich przy ścinaniu pnia siekiera wpadła do wody. „Ach, mój panie! – krzyknął. – Ona jest pożyczona!”. ⁶Zapytał go człowiek Boży: „Gdzie wpadła?”. Pokazał mu to miejsce. On zaś odłupał kawałek drewna i rzucając go tam, spowodował wypłynięcie siekiery. ⁷Wówczas rozkazał: „Wyjmij ją sobie”. Tamten wyciągnął rękę i złapał siekierę.

WZIĘCIE ARAMEJCZYKÓW DO NIEWOLI

⁸ Król Aramu prowadził wojnę z Izraelem. Podczas narady ze swymi dowódcami postanowił: „W tym i tym miejscu będzie mój obóz”. ⁹ Ale człowiek Boży ostrzegł króla izraelskiego: „Trzymaj się z dala od tego miejsca, gdyż Aramejczycy mogą tam zaatakować”. ¹⁰ Król Izraela polecił sprawdzić to miejsce, o którym powiedział mu Boży człowiek i trzymał się od niego z daleka. Powtórzyło się to nie raz i nie dwa. ¹¹ Taki obrót sprawy doprowadził króla Aramu do wściekłości. Zwołał swoich dowódców i zapytał ich: „Czy nie powiecie mi, kto z nas jest po stronie króla izraelskiego?”. ¹² Odpowiedział jeden z oficerów: „Nie, mój panie, królu! To Elizeusz, prorok z Izraela, jest tym, który oznajmia królowi izraelskiemu wszystko, o czym mówisz nawet w swoim pokoju sypialnym”. ¹³ Rozkazał więc: „Idźcie i dowiedźcie się, gdzie on jest, a każę go schwytać”. Doniesiono królowi: „Znajduje się właśnie w Dotan”. ¹⁴ Wtedy wysłał tam silny oddział wojska, wyposażony w konie i rydwany. Przybyli tam w nocy i otoczyli miasto. ¹⁵ Kiedy sługa człowieka Bożego wstał wcześnie rano, zobaczył, że miasto otoczone jest wojskiem z końmi i rydwanami. Zawołał więc do niego: „Ach, panie mój, cóż teraz zrobimy?”. ¹⁶ Człowiek Boży odpowiedział jednak: „Nie bój się, gdyż tych, którzy są z nami, jest więcej od nich!”. ¹⁷ Elizeusz prosił w modlitwie: „PANIE, otwórz jego oczy, niech zobaczy!”. PAN otworzył oczy sługi i zobaczył górę pełną ognistych koni i rydwanów otaczających Elizeusza. ¹⁸Gdy zaczęli zbliżać się do niego, Elizeusz modlił się do PANA: „Niech twoje dotknięcie oślepi ten lud!”. I rzeczywiście poraził ich ślepotą, zgodnie z prośbą Elizeusza. ¹⁹ A wtedy Elizeusz odezwał się do nich: „To nie ta droga ani nie to miasto! Chodźcie za mną, a zaprowadzę was do człowieka, którego szukacie”. I zaprowadził ich do Samarii. ²⁰ Kiedy już weszli do Samarii, Elizeusz prosił PANA: „Otwórz oczy tych ludzi, niech zobaczą!”. I rzeczywiście PAN otworzył ich oczy i zobaczyli, że są w samym środku Samarii. ²¹ Gdy król izraelski ich zobaczył, zapytał Elizeusza: „Czy mam ich zabić, mój ojcze?”. ²² Odpowiedział: „Nie zabijaj! Czy to ty własnym mieczem lub łukiem wziąłeś ich do niewoli, abyś miał ich zabić? Daj im jeść i pić, niech się posilą, a potem odejdą do swojego pana”. ²³ Przygotował więc dla nich wielką ucztę. A kiedy się najedli i napili, odesłał ich, a oni wrócili do swojego pana. Odtąd Aramejczycy przestali urządzać wyprawy do kraju Izraela.

OBLĘŻENIE SAMARII

²⁴ Po jakimś czasie Ben-Hadad, król Aramu, zebrał całe swoje wojsko i wyruszył oblegać Samarię. ²⁵ W Samarii nastał wtedy wielki głód. Z powodu przedłużającego się oblężenia doszło do tego, że głowa osła kosztowała aż osiemdziesiąt syklów srebra, a ćwierć kaba gołębiego nawozu – pięć syklów srebra. ²⁶ Gdy któregoś razu król izraelski przechadzał się po murach obronnych, pewna kobieta zaczęła go błagać: „Pomóż mi, panie mój, królu!”. ²⁷ On jednak odpowiedział: „Skoro PAN cię nie wspomaga, jak ja mam ci dopomóc? Z pustego klepiska lub tłoczni?”. ²⁸ Zapytał ją król: „Co się stało?”. Odrzekła: „Oto ta kobieta powiedziała do mnie: «Zjedzmy dzisiaj twojego syna, a mojego syna zjemy jutro». ²⁹ Ugotowałyśmy więc mojego syna i zjadłyśmy go. Następnego dnia powiedziałam do niej: «Daj teraz twojego syna, abyśmy go zjadły». Ona jednak ukryła swojego syna”. ³⁰ Kiedy król usłyszał historię tej kobiety, rozdarł swoje szaty. Gdy król przechodził po murach obronnych, lud zobaczył, że nosi on pod spodem wór pokutny na gołym ciele. ³¹ Król poprzysiągł wówczas: „Niech Bóg mnie ciężko ukarze, jeśli głowa Elizeusza, syna Szafata, jeszcze dzisiaj nie zostanie ścięta!”.

³² Elizeusz natomiast siedział razem ze starszymi w swoim domu. Król zaś wysłał przed sobą jednego ze swoich urzędników. Zanim jednak posłaniec przybył do niego, Elizeusz rzekł do starszych: „Czy widzicie? Ten syn zabójcy posłał po moją głowę. Uważajcie, kiedy przyjdzie posłaniec, zamknijcie drzwi i nie dajcie mu wejść. Ale czyż nie słychać odgłosu kroków jego pana za nim?”. ³³ Gdy jeszcze z nimi rozmawiał, posłaniec przybył do niego i powiedział: „Skoro to nieszczęście pochodzi od PANA, czy mogę nadal w PANU pokładać nadzieję?”.

Rozdział 7

7 ¹Elizeusz jednak oświadczył: „Słuchajcie słowa PANA! Tak mówi PAN: «Jutro o tej porze na targu w bramach Samarii jedna sea najlepszej mąki będzie za jednego sykla i dwie sea jęczmienia również za jednego sykla»”. ²Wtedy oficer, na którego ramieniu król się wspierał, odezwał się do człowieka Bożego: „Z pewnością PAN otworzy okna w niebie! Czy możliwe jest coś takiego?”. On zaś odparł: „Ty sam będziesz patrzył na to własnymi oczami, ale jeść z tego nie będziesz!”.

³ Czterech mężczyzn dotkniętych trądem przebywało u wejścia bramy. Rozmawiali między sobą: „Po cóż mamy tu siedzieć i czekać na śmierć? ⁴ Możemy wejść do miasta, ale w mieście panuje głód, więc tam umrzemy; jeśli zostaniemy tutaj, również umrzemy. Zejdźmy zatem do obozu aramejskiego i poddajmy się: jeśli darują nam życie, będziemy żyli, a jeśli skażą nas na śmierć, to umrzemy”. ⁵ O zmierzchu więc wyruszyli do obozu aramejskiego. Doszli aż na koniec obozu, ale nie było tam nikogo. ⁶ Pan bowiem sprawił, że w obozie aramejskim dał się słyszeć turkot rydwanów, tętent koni i wrzawa ogromnego wojska. Wtedy to żołnierze zaczęli mówić jeden do drugiego: „Na pewno król izraelski wynajął przeciw nam królów chetyckich i egipskich, aby nas zaatakowali”. ⁷ Natychmiast więc o zmierzchu ruszyli do ucieczki, pozostawiając swoje namioty, konie i osły, obóz – tak jak był – aby ratować swoje życie. ⁸ Kiedy trędowaci dotarli do krańca obozu, weszli do jednego z namiotów i zaczęli jeść i pić. Potem wynieśli stamtąd srebro, złoto i ubrania i poszli je ukryć. Następnie wrócili, weszli do drugiego namiotu i wynieśli stamtąd rzeczy, które znowu poszli schować. ⁹ Po chwili jednak zaczęli się zastanawiać: „Nie robimy dobrze. Ten dzień jest dniem radosnej nowiny, a my milczymy. Jeżeli będziemy czekać aż do rana, zasłużymy na karę. Chodźmy zanieść tę wiadomość do pałacu króla. ¹⁰ Kiedy przyszli, wezwali straż u bram miasta i powiedzieli: „Poszliśmy do obozu aramejskiego, ale tam nie było nikogo – żadnych ludzkich głosów, tylko uwiązane konie i osły oraz namioty pozostawione tak jak były”. ¹¹ Strażnicy podnieśli krzyk, posyłając wiadomość do pałacu króla. ¹² Król zaraz wstał w nocy i powiedział do swoich sług: „Powiem wam, co Aramejczycy zamierzyli przeciw nam. Wiedzą, że cierpimy głód. Wyszli więc z obozu, aby się ukryć w polu, planując: «Kiedy wyjdą z miasta, pochwycimy ich żywcem i wtargniemy do miasta»”. ¹³ Na to odezwał się jeden z jego sług: „Niech kilku ludzi weźmie pięć koni z tych, które tu pozostały: ostatecznie bowiem stanie się z nimi bądź to, co stało się z wieloma Izraelitami, którzy przeżyli, bądź to, co stało się z całym mnóstwem Izraela, które zmarło. Wyślijmy ich, niech zobaczą”. ¹⁴ Wyprowadzono więc dwa rydwany, do których zaprzęgnięto konie, i król posłał je za wojskiem aramejskim z rozkazem: „Jedźcie i sprawdźcie!”. ¹⁵ Udali się za nimi aż nad Jordan, na całej zaś drodze było pełno ubrań i broń porzucona w pośpiechu przez Aramejczyków. Posłańcy zatem wrócili i powiadomili o tym króla. ¹⁶ Natychmiast wyszli ludzie i zaczęli plądrować obóz aramejski. Wtedy sea najlepszej mąki było za jednego sykla i dwie sea jęczmienia również za jednego sykla, zgodnie ze słowem PANA. ¹⁷ Król powierzył nadzór nad targowiskiem w bramie swojemu oficerowi, na którego ramieniu się wspierał. Tłum jednak stratował go tam na śmierć, zgodnie z tym, co oświadczył człowiek Boży, gdy król przyszedł do niego. ¹⁸ Kiedy bowiem człowiek Boży zapowiedział królowi: „Jutro o tej porze, na targu w bramach Samarii jedna sea najlepszej mąki będzie za jednego sykla i dwie sea jęczmienia również za jednego sykla”, ¹⁹ to oficer ten odezwał się do człowieka Bożego: „Z pewnością PAN otworzy okna w niebie! Czy możliwe jest coś takiego?”. On zaś odparł: „Ty sam będziesz patrzył na to własnymi oczami, ale jeść z tego nie będziesz!”. ²⁰ I rzeczywiście tak się z nim stało: tłum stratował go w bramie na śmierć.

PRZYWRÓCENIE POSIADŁOŚCI SZUNEMITCE

Rozdział 8

8 ¹Elizeusz zwrócił się pewnego razu do kobiety, której syna wskrzesił: „Uciekaj ze swoją rodziną i zatrzymaj się tam, gdzie będziesz mogła, gdyż PAN na siedem lat zarządził głód, który właśnie nadszedł na ziemię”. ²Kobieta postąpiła według słowa człowieka Bożego: wyruszyła ze swoją rodziną i zatrzymała się przez okres siedmiu lat w kraju Filistynów. ³Kiedy siedem lat dobiegało końca, powróciła i poszła do króla z prośbą o zwrot jej domu i pola. ⁴Król zaś rozmawiał właśnie z Gechazim, sługą Bożego człowieka: „Opowiedz mi o wszystkich wielkich dziełach, których dokonał Elizeusz”. ⁵Gdy więc opowiadał królowi o tym, jak wskrzesił zmarłego, właśnie zjawiła się ta kobieta, której syna wskrzesił, prosząc króla o zwrot domu i pola. Odezwał się wówczas Gechazi: „Panie mój, królu! To jest ta kobieta, której syna wskrzesił Elizeusz”. ⁶Król zaraz zaczął ją wypytywać, a ona mu o tym opowiedziała. Potem król przydzielił jej jednego z urzędników, polecając mu: „Przywróć jej wszystko, co do niej należy, łącznie z dochodami z pola, poczynając od dnia, w którym opuściła kraj, aż do dzisiaj”.

ELIZEUSZ I CHAZAEL Z DAMASZKU

⁷ Pewnego razu Elizeusz przyszedł do Damaszku, a w tym czasie Ben-Hadad, król Aramu, był chory. Oznajmiono mu: „Człowiek Boży przyszedł aż tutaj”. ⁸ Wtedy król zwrócił się do Chazaela: „Weź ze sobą dar i udaj się na spotkanie człowieka Bożego. Poradź się PANA przez niego i zapytaj: «Czy wyzdrowieję z tej choroby?»”. ⁹ Chazael wyszedł więc na spotkanie z Elizeuszem, zabierając ze sobą dary z najlepszych rzeczy Damaszku, załadowane na czterdziestu wielbłądach. Kiedy przybył i stanął przed nim, powiedział: „Twój syn, Ben-Hadad, król Aramu, przysyła mnie do ciebie z pytaniem: «Czy wyzdrowieję z tej choroby?»”. ¹⁰ Elizeusz mu odpowiedział: „Idź i powiedz mu: «Na pewno będziesz żył». PAN jednak objawił mi, że on na pewno umrze”. ¹¹ Wtedy z twarzą zastygłą, utkwił w nim wzrok, aż tamten się zawstydził. Po chwili zaś człowiek Boży zapłakał. ¹² Wówczas Chazael się odezwał: „Dlaczego mój pan płacze?”. Odpowiedział: „Wiem bowiem, jak wiele zła wyrządzisz Izraelitom: ich twierdze spalisz ogniem, młodych mężczyzn pozabijasz mieczem, główki niemowląt roztrzaskasz i rozprujesz brzuchy kobietom brzemiennym”. ¹³ Chazael odrzekł na to: „Czymże jest twój sługa – czyż nie jest zwykłym psem? Jakże mógłbym dokonać tak strasznej rzeczy?”. Lecz Elizeusz odparł: „PAN mi objawił, że to ty będziesz królem Aramu”. ¹⁴ Chazael odszedł więc od Elizeusza i wrócił do swojego pana, który zapytał go: „I co ci powiedział Elizeusz?”. Odparł: „Powiedział mi, że na pewno będziesz żył”. ¹⁵ Ale następnego dnia wziął kawałek grubego materiału, zamoczył w wodzie i przykrył jego twarz. W ten sposób Ben-Hadad umarł, a Chazael został po nim królem.

JORAM KRÓLEM JUDY

¹⁶ W piątym roku rządów Jorama, syna Achaba, króla Izraela, Joram, syn Jozafata, został królem Judy. ¹⁷ Miał trzydzieści dwa lata, gdy wstąpił na tron, i przez osiem lat panował w Jerozolimie. ¹⁸ Postępował on jednak wzorem królów izraelskich, naśladując we wszystkim ród Achaba, gdyż córka Achaba była jego żoną. Czynił więc to, co nie podobało się PANU. ¹⁹ PAN jednak nie chciał zniszczyć Judy ze względu na Dawida, swojego sługę, zgodnie z daną mu obietnicą, że na zawsze zachowa lampę świecącą dla niego i jego następców. ²⁰ Za rządów Jorama Edomici wyrwali się spod panowania Judy i ustanowili sobie króla. ²¹ Wówczas Joram wyruszył w kierunku Sair ze wszystkimi swoimi rydwanami. Wstał w nocy i uderzył na Edomitów, którzy otoczyli go wraz z jego dowódcami rydwanów, podczas gdy jego wojsko uciekło do swoich domów. ²² Edom pozostaje więc niezależny od Judy aż do dnia dzisiejszego. W tym samym czasie odpadła również Libna.

²³ Pozostałe wydarzenia związane z panowaniem Jorama obejmujące wszystko, czego dokonał, są opisane w kronikach królów Judy. ²⁴ Joram spoczął przy swoich przodkach, a pochowano go w Mieście Dawida. Jego syn, Ochozjasz, został po nim królem.

OCHOZJASZ KRÓLEM JUDY

²⁵ W dwunastym roku rządów Jorama, syna Achaba, króla Izraela, Ochozjasz, syn Jorama, został królem Judy. ²⁶ Ochozjasz miał dwadzieścia dwa lata, gdy wstąpił na tron i przez jeden rok panował w Jerozolimie. Jego matka miała na imię Atalia i była wnuczką Omriego, króla izraelskiego. ²⁷ Postępował on jak dom Achaba. Czynił to, co nie podobało się PANU, naśladując ród Achaba, gdyż był z nim spokrewniony. ²⁸ Wyruszył z Joramem, synem Achaba, na wojnę przeciwko Chazaelowi, królowi Aramu, pod Ramot w Gileadzie. Lecz Aramejczycy zranili Jorama. ²⁹ Król Joram wycofał się więc do Jezreel, żeby tam wyleczyć się z ran, które mu zadali Aramejczycy w Ramot podczas bitwy z Chazaelem, królem Aramu. Ochozjasz, syn Jorama, króla Judy, udał się więc do Jezreel, aby odwiedzić chorego Jorama, syna Achaba.

NAMASZCZENIE JEHU NA KRÓLA IZRAELA

Rozdział 9

9 ¹ Prorok Elizeusz wezwał jednego z uczniów proroków i polecił mu: „Przygotuj się do drogi! Weź z sobą to naczynie z oliwą i idź do Ramot w Gileadzie. ² Kiedy tam przybędziesz, rozejrzyj się za Jehu, synem Jozafata, syna Nimsziego. Podejdź do niego i wywołaj go z grona jego współtowarzyszy. Potem zaprowadź go do osobnego pomieszczenia, ³ a następnie weź naczynie z oliwą i wylej mu ją na głowę, oświadczając: «Tak mówi PAN: Namaszczam cię na króla Izraela». Zaraz potem otwórz drzwi i natychmiast uciekaj”. ⁴ Tak więc młody prorok wyruszył do Ramot w Gileadzie. ⁵ Kiedy przybył, dowódcy wojska siedzieli właśnie razem. Przemówił więc: „Mam do ciebie słowo, wodzu”. Odezwał się Jehu: „Do kogo z nas?”. Odpowiedział: „Do ciebie, wodzu”. ⁶ Jehu wstał i wszedł do domu. On zaś wylał oliwę na jego głowę, oświadczając mu: „Tak mówi PAN, Bóg Izraela: «Namaszczam cię na króla nad ludem PANA, Izraelem. ⁷ Zniszczysz dom Achaba, twojego pana; w ten sposób pomszczę krew moich sług, proroków – krew wszystkich sług PANA, przelaną przez Izebel. ⁸ Zginie cały dom Achaba: wytępię Achabowi w Izraelu każdego męskiego potomka aż do ostatniego. ⁹ Postąpię z domem Achaba podobnie jak z domem Jeroboama, syna Nebata, i jak z domem Baszy, syna Achiasza. ¹⁰ A ciało Izebel rozszarpią psy na polu w Jezreel i nikt jej nie pochowa»”. Zaraz potem otworzył drzwi i uciekł.

¹¹ Jehu zaś wyszedł do podwładnych swojego pana. Któryś odezwał się do niego: „Czy wszystko w porządku? Po co ten szaleniec przyszedł do ciebie?”. Odpowiedział im: „Wiecie przecież, co to za człowiek i jakie jest jego gadanie”. ¹² Odparli: „Nie wykręcaj się! Powiedz nam!”. Rzekł więc: „Dobrze, oznajmił mi takie słowa: «Tak mówi PAN: Namaszczam cię na króla Izraela»”. ¹³ Natychmiast każdy z nich zdjął swój płaszcz i rozpostarł pod nim na samych stopniach. Zadęli w trąby i ogłosili: „Jehu jest królem!”.

JEHU PRZEJMUJE WŁADZĘ NAD IZRAELEM

¹⁴ W ten sposób Jehu, syn Jozafata, syna Nimsziego, zawiązał spisek przeciw Joramowi, który w tym czasie wraz z całym wojskiem izraelskim bronił Ramot w Gileadzie przed Chazaelem, królem Aramu. ¹⁵ Tymczasem król Joram wycofał się do Jezreela, aby wyleczyć się z ran, które mu zadali Aramejczycy podczas bitwy z Chazaelem, królem Aramu. Jehu zatem powiedział: „Jeśli zgadzacie się ze mną, niech nikt nie opuszcza miasta, aby zanieść wiadomość do Jezreel”. ¹⁶ Następnie Jehu wsiadł na rydwan i wyruszył do Jezreel. Tam bowiem wypoczywał Joram, a Ochozjasz, król Judy, również tam przybył, aby go odwiedzić.

¹⁷ Kiedy strażnik stojący na wieży w Jezreel dostrzegł zbliżający się oddział Jehu, zawołał: „Widzę oddział żołnierzy!”. Joram rozkazał: „Weź jeźdźca i wyślij go do nich. Niech się dowie, czy wszystko w porządku”. ¹⁸ Jeździec więc wyruszył im na spotkanie i powiedział: „Król pyta, czy wszystko w porządku”. Odparł mu Jehu: „A co tobie do tego? Jedź za mną!”. Strażnik zawołał: „Posłaniec przybył do nich, ale nie wraca”. ¹⁹ Wysłał więc drugiego jeźdźca. Kiedy podjechał do nich, dowiadywał się: „Król pyta, czy wszystko w porządku”. Odparł Jehu: „A co tobie do tego? Jedź za mną!”. ²⁰ Znowu strażnik zawołał: „Posłaniec przybył do nich, ale nie wraca. Powożenie podobne jest do jazdy Jehu, wnuka Nimsziego, gdyż jedzie jak szaleniec”. ²¹ Wtedy Joram rozkazał: „Zaprzęgaj!”. Kiedy zaprzężono jego rydwan, Joram, król Izraela, i Ochozjasz, król Judy, każdy na swoim rydwanie wyruszyli naprzeciw Jehu. Spotkali go na polu Nabota z Jezreel. ²² Gdy tylko Joram zobaczył Jehu, zawołał: „Czy wszystko w porządku, Jehu?”. On zaś odparł: „Czyż może być wszystko w porządku, gdy twoja matka, Izebel, uprawia bałwochwalstwo i mnoży czary?”. ²³ Joram natychmiast zawrócił i rzucił się do ucieczki, krzycząc do Ochozjasza: „Zdrada, Ochozjaszu!”. ²⁴ Wtedy Jehu chwycił za łuk i trafił Jorama między ramiona. Strzała przeszyła jego serce i osunął się w swoim rydwanie. ²⁵ A Jehu rzekł do Bidkara, swojego przybocznego żołnierza: „Podnieś go i rzuć na pole Nabota z Jezreel. Przypomnij sobie, jak ty i ja jechaliśmy razem za jego ojcem Achabem. Wówczas to PAN ogłosił przeciw niemu taki właśnie wyrok: ²⁶ «Naprawdę, wczoraj widziałem krew Nabota i krew jego synów, wyrocznia PANA, dlatego odpłacę tobie na tym polu, wyrocznia PANA». A teraz podnieś go i rzuć na pole, zgodnie ze słowem PANA”.

²⁷ Widząc to, Ochozjasz uciekał drogą w kierunku Bet-Haggan. Jehu ruszył za nim w pościg, wołając: „Jego także zabić!”. Zranili go w jego rydwanie na drodze prowadzącej do Gur, niedaleko Jebleam. On jednak zdołał uciec do Megiddo, ale tam zmarł. ²⁸ Jego słudzy przewieźli go do Jerozolimy i pochowali w jego grobie, u boku przodków, w Mieście Dawida. ²⁹ W jedenastym roku rządów Jorama, syna Achaba, Ochozjasz został królem Judy.

ŚMIERĆ IZEBEL

³⁰ Jehu przybył do Jezreel. Kiedy Izebel dowiedziała się o tym, pomalowała sobie oczy, upiększyła włosy i patrzyła przez okno. ³¹ Jehu właśnie wjeżdżał do bramy, kiedy zawołała: „Czy wszystko w porządku, Zimri, zabójco swojego pana?”. ³² On zaś spojrzał w górę, w stronę okna i krzyknął: „Kto jest za mną? Kto?”. Wychylili się ku niemu dwaj albo trzej eunuchowie. ³³ Rozkazał więc: „Zrzućcie ją!”. Wyrzucili ją, a jej krew obryzgała mur i konie, które ją stratowały. ³⁴ Kiedy Jehu już zjadł i napił się, rozkazał: „Zajmijcie się tą przeklętą i pochowajcie ją, gdyż jest córką króla”. ³⁵ Poszli więc pochować ją, ale znaleźli po niej tylko czaszkę, stopy i dłonie. ³⁶ Wrócili i powiedzieli mu o tym. On zaś odparł: „Takie właśnie było słowo PANA, które wypowiedział przez swojego sługę, Eliasza z Tiszbe: «Na polu w Jezreel psy będą żarły ciało Izebel. ³⁷ Trup Izebel będzie jak gnój leżący na polu w Jezreel, tak że nikt nie zdoła powiedzieć: To jest Izebel»”.

ZAGŁADA RODZINY ACHABA

Rozdział 10

10 ¹W Samarii pozostało siedemdziesięciu synów Achaba. Jehu napisał listy i wysłał je do Samarii: do zarządzających miastem, do starszych i wychowawców dzieci Achaba. Miały one taką treść: ²„Gdy tylko dojdzie do was ten list – są przecież z wami synowie waszego pana, macie również rydwany, konie oraz miasto obwarowane i uzbrojone – ³wybierzcie z synów waszego pana tego, który jest najbardziej odpowiedni, i posadźcie go na tronie jego ojca, a potem walczcie o dom waszego pana”. ⁴W wielkim przerażeniu zastanawiali się: „Jeśli dwaj królowie mu się nie oparli, to jak my możemy się przeciwstawić?”. ⁵Dlatego też zarządcy pałacu i miasta oraz starsi i wychowawcy polecili przekazać Jehu: „Jesteśmy twoimi sługami i wszystko, co nam każesz, wykonamy. Nikogo nie ustanowimy królem. Rób, co uważasz za właściwe!”. ⁶On zaś napisał do nich drugi list: „Jeśli jesteście po mojej stronie, gotowi mnie posłuchać, weźcie głowy synów waszego pana i jutro o tej porze przyjdźcie do mnie, do Jezreel”.

Synów królewskich, których było siedemdziesięciu, wychowywali bardzo poważani obywatele miasta. ⁷ Kiedy więc doszedł do nich ten list, wzięli synów królewskich i wymordowali wszystkich siedemdziesięciu, a głowy ich zebrali w kosze i wysłali do Jehu, do Jezreel. ⁸ Gdy przybył posłaniec i oznajmił mu: „Przyniesiono głowy synów królewskich”, rozkazał: „Ułóżcie je w dwa stosy u wejścia do bramy i pozostawcie je aż do rana”. ⁹ Rano wyszedł, stanął w bramie i przemówił do całego ludu: „Wy jesteście z pewnością bez winy, bo to ja przecież uknułem spisek przeciw memu panu i zabiłem go, lecz kto zabił tych wszystkich? ¹⁰ Wiedzcie zatem, że żadne słowo PANA, które PAN wyrzekł przeciw domowi Achaba, nie pozostanie daremne, lecz PAN wypełnił to, co zapowiedział przez sługę swojego Eliasza”. ¹¹ Wtedy to Jehu pozabijał wszystkich pozostałych z domu Achaba w Jezreel: wszystkich zajmujących wysokie stanowiska, jego bliskich przyjaciół i kapłanów – nikogo nie pozostawił przy życiu.

¹² Potem postanowił udać się do Samarii. Po drodze, niedaleko Szałasów Pasterskich, ¹³ spotkał braci Ochozjasza, króla judzkiego, i zapytał ich: „Kim jesteście?”. Odpowiedzieli: „Jesteśmy braćmi Ochozjasza i idziemy pozdrowić synów króla i królowej matki”. ¹⁴ Wtedy rozkazał: „Bierzcie ich żywcem!”. Schwycili ich żywcem, a potem zamordowali przy studni w Szałasach Pasterskich – czterdziestu dwóch mężczyzn. Żaden z nich nie ocalał. ¹⁵ Kiedy wyruszył stamtąd, spotkał Jonadaba, syna Rekaba, wychodzącego mu na spotkanie. Pozdrowił go, pytając: „Czy jesteś mi oddany tak, jak ja jestem oddany tobie?”. „Jestem” – odparł Jonadab. „Jeśli tak, to podaj mi rękę”. Podał mu rękę, a on pomógł mu wsiąść do swojego rydwanu. ¹⁶ Powiedział mu wtedy: „Chodź ze mną, a zobaczysz, jak jestem oddany PANU”. Kazał mu więc jechać ze sobą w jego rydwanie. ¹⁷ Kiedy przybył do Samarii, pozabijał wszystkich pozostałych z domu Achaba w Samarii. Zniszczył więc dom Achaba zgodnie ze słowem, które PAN wypowiedział do Eliasza.

ZAGŁADA CZCICIELI BAALA

¹⁸ Wówczas Jehu zgromadził cały lud i przemówił: „Achab mało czcił Baala, Jehu będzie czcił go bardziej. ¹⁹ A teraz zwołajcie do mnie wszystkich proroków Baala, jego sługi i kapłanów. Niech nie zabraknie żadnego z nich. Zamierzam bowiem złożyć Baalowi wielką ofiarę. Ktokolwiek nie będzie obecny, straci życie”. Jehu uciekł się do podstępu wobec sług Baala, aby ich wytracić. ²⁰ Jehu więc polecił: „Urządźcie uroczyste święto ku czci Baala”. Kiedy święto przygotowano, ²¹ Jehu ogłosił je w całym Izraelu. Przybyli na nie wszyscy słudzy Baala. Nie było takiego, który by nie przyszedł. Weszli do świątyni Baala, która wypełniła się aż po brzegi. ²² Strażnikowi szatni rozkazał: „Wydaj szaty wszystkim sługom Baala”. Wydał je. ²³ Kiedy Jehu wszedł wraz z Jonadabem, synem Rekaba, do świątyni Baala, powiedział do sług Baala: „Rozejrzyjcie się dokładnie, czy nie ma tutaj z wami któregoś ze sług PANA, a są tylko sami słudzy Baala?”. ²⁴ Następnie podeszli, aby złożyć ofiary i całopalenia. Jehu zaś postawił na zewnątrz osiemdziesięciu swoich ludzi, którym wydał rozkaz: „Ktokolwiek pozwoli uciec któremuś z tych ludzi, których ja wydaję w wasze ręce, zapłaci swoim życiem za jego życie!”. ²⁵ Kiedy Jehu zakończył obrzęd składania ofiary całopalnej, rozkazał straży przybocznej i oficerom: „Wejdźcie i zabijcie ich. Niech żaden z nich się nie wymknie!”. Wycięli ich mieczem, wyrzucając na zewnątrz. Potem przeszli do sanktuarium świątyni Baala. ²⁶ Wynieśli z niego stelę świątyni Baala i spalili ją. ²⁷ Potłukli również posąg samego Baala, a świątynię zburzyli, zamieniając ją w śmietnik, który jest aż do dnia dzisiejszego. ²⁸ Tak więc Jehu wykorzenił Baala z Izraela. ²⁹ Nie odwrócił się jednak od grzechów Jeroboama, syna Nebata, który nakłonił Izraelitów do zła przez oddawanie czci złotym cielcom w Betel i Dan.

JEHU KRÓLEM IZRAELA

³⁰ PAN przemówił do Jehu: „Ponieważ postąpiłeś dobrze, wykonując to, co uważam za słuszne, i spełniłeś wszystkie moje zamiary względem domu Achaba, to twoi synowie do czwartego pokolenia będą zasiadać na tronie Izraela”. ³¹ Ale Jehu nie starał się z całego serca postępować zgodnie z pouczeniem PANA, Boga Izraela. Nie odwrócił się bowiem od grzechów Jeroboama, do których nakłonił on Izraelitów. ³² W tym właśnie czasie PAN zaczął zmniejszać terytorium Izraela. Chazael pokonał Izraelitów na całym ich obszarze: ³³ od Jordanu na wschód – całą ziemię Gileadu, Gadytów, Rubenitów i Manassytów, począwszy od Aroeru nad potokiem Arnon, to jest w całości Gilead i Baszan.

³⁴ Pozostałe wydarzenia związane z panowaniem Jehu obejmujące wszystkie jego osiągnięcia i dokonania, są opisane w kronikach królów Izraela. ³⁵ Jehu spoczął przy swoich przodkach i został pochowany w Samarii, a jego syn, Joachaz, został po nim królem. ³⁶ Jehu panował nad Izraelem w Samarii przez dwadzieścia osiem lat.

RZĄDY ATALII W JUDZIE

Rozdział 11

11 ¹Kiedy Atalia, matka Ochozjasza, dowiedziała się, że jej syn nie żyje, postanowiła zgładzić całe potomstwo królewskie. ²Ale Joszeba, córka króla Jorama, siostra Ochozjasza, wykradła Joasza, syna Ochozjasza, spośród mordowanych synów królewskich. Następnie ukryła go wraz z jego niańką przed Atalią w pokoju sypialnym. W ten sposób nie został zabity. ³Przez sześć lat ukrywał się z nią w domu PANA, gdy tymczasem Atalia rządziła krajem.

⁴ W siódmym roku Jojada polecił sprowadzić dowódców oddziałów, złożonych z Karyjczyków oraz straży przybocznej. Kiedy przybyli do niego do domu PANA, zawarł z nimi układ. A potem, gdy złożyli przysięgę w domu PANA, pokazał im syna królewskiego. ⁵ Następnie rozkazał im: „Tak macie postąpić: Jedna trzecia waszych oddziałów, pełniących służbę w szabat, stanie na straży pałacu królewskiego. ⁶ Jedna trzecia strzec będzie Bramy Sur, a jedna trzecia stanie przy bramie za strażą. Będziecie pilnować pałacu ze wszystkich stron. ⁷ Natomiast dwa oddziały tych spośród was, którzy są wolni od służby w szabat, będą pełnić straż w domu PANA, przy królu. ⁸ Stańcie wokół króla, każdy z bronią w ręku! Ktokolwiek będzie próbował zbliżyć się do szeregów, niech zginie! Nie odstępujcie króla nawet na krok!”.

⁹ Dowódcy oddziałów spełnili dokładnie rozkazy kapłana Jojady. Każdy wziął swoich ludzi, zarówno tych, którzy pełnili służbę w szabat, jak i wolnych od służby, i przyszli do kapłana Jojady. ¹⁰ Kapłan wydał dowódcom oddziałów włócznie i tarcze króla Dawida, znajdujące się w domu PANA. ¹¹ Straże z bronią w ręku ustawiły się od południowego narożnika domu aż do północnego, przed ołtarzem i przed domem, oraz wokół króla. ¹² Następnie wyprowadził on syna królewskiego, nałożył mu diadem i wręczył dokument przymierza. Potem namaścił go i ogłosił królem. Wtedy zaczęto klaskać i wołać: „Niech żyje król!”.

¹³ Kiedy Atalia usłyszała okrzyki straży i ludu, wyszła do ludu zgromadzonego w domu PANA. ¹⁴ Wtedy zobaczyła króla stojącego zgodnie ze zwyczajem przy kolumnie, otoczonego przez dowódców i trębaczy, oraz cały lud kraju, rozradowany i dmący w trąby. Atalia rozdarła swoje szaty i zawołała: „Zdrada! Zdrada!”. ¹⁵ Wtedy kapłan Jojada wydał rozkaz setnikom stojącym na czele wojska: „Wyprowadźcie ją z tego domu, poza szeregi. Każdy, kto pójdzie za nią, niech zginie od miecza!”. I kapłan dodał jeszcze: „Nie powinna ginąć w domu PANA”. ¹⁶ Pochwycono ją więc, gdy doszła do drogi, którą konie wjeżdżają do pałacu, i tam została zabita.

¹⁷ Jojada natomiast zawarł przymierze między PANEM a królem i ludem, że będą ludem PANA, oraz przymierze pomiędzy królem a ludem. ¹⁸ Wtedy cały lud kraju udał się do świątyni Baala i zburzył ją. Rozwalono doszczętnie także jej ołtarze i posągi, a Mattana, kapłana Baala, zabito przed ołtarzami.

Kapłan Jojada ustanowił straż nad domem PANA, ¹⁹ a następnie wziął dowódców oddziałów złożonych z Karyjczyków oraz straż przyboczną i wraz z całym ludem kraju przeprowadzili króla z domu PANA przez Bramę Straży do pałacu królewskiego. W ten sposób zasiadł on na tronie królewskim. ²⁰ Cały lud kraju przeżywał radość, a w mieście panował spokój, gdyż Atalię zabito mieczem w pałacu królewskim.

JOASZ KRÓLEM JUDY

Rozdział 12

12 ¹Joasz miał siedem lat, gdy został królem. ²Rozpoczął swoje panowanie w siedemnastym roku rządów Jehu i czterdzieści lat panował w Jerozolimie. Jego matka miała na imię Sibia i pochodziła z Beer-Szeby. ³Joasz czynił to, co podobało się PANU, przez cały ten czas, w którym kapłan Jojada udzielał mu wskazówek. ⁴Jednak wzniesienia kultyczne nie zostały usunięte, a lud w dalszym ciągu składał na nich ofiary i palił kadzidło.

⁵ Joasz wydał również polecenie kapłanom: „Wszystkie ofiary pieniężne składane w domu PANA: pieniądze pochodzące z podatku świątynnego, od wypełniających śluby oraz ofiary dobrowolne przynoszone do domu PANA ⁶ niech będą zebrane przez kapłanów od darczyńców i przeznaczone na naprawę wszystkich uszkodzeń tego domu. ⁷ Ale jeszcze w dwudziestym trzecim roku panowania Joasza kapłani nie wykonali naprawy domu. ⁸ Król Joasz wezwał zatem kapłana Jojadę i pozostałych kapłanów i zapytał ich: „Dlaczego wciąż jeszcze nie prowadzicie prac nad naprawą domu? Przestańcie brać pieniądze od darczyńców, chyba że przekażecie je na naprawę domu”. ⁹ Kapłani zgodzili się więc, że nie będą brać pieniędzy od ludzi i nie będą sami naprawiać domu.

¹⁰ Wtedy kapłan Jojada wziął skrzynię, na wieku wywiercił otwór i postawił ją obok ołtarza, po prawej stronie wejścia do domu PANA. Kapłani pilnujący wejścia wrzucali do niej wszystkie pieniądze przynoszone do domu PANA. ¹¹ Kiedy widzieli, że skarbona jest pełna, przychodził pisarz i najwyższy kapłan, liczyli pieniądze przyniesione do domu Pana i zsypywali je do toreb. ¹² Przeliczone pieniądze przekazywano kierownikom, nadzorującym prace w domu PANA. Opłacano z nich stolarzy i robotników pracujących przy domu PANA ¹³ oraz murarzy i kamieniarzy. Dokonywano z nich także zakupu drewna i ociosanych kamieni, potrzebnych do naprawy domu PANA oraz pokrywano z nich wszystkie inne wydatki związane z jego naprawą. ¹⁴ Monet przynoszonych do domu PANA nie przeznaczano do wyrobu naczyń srebrnych, szczypiec do lamp, kropielnic lub trąb ani żadnych innych przedmiotów złotych i srebrnych używanych w domu PANA. ¹⁵ Wydawano je tylko na robotników pracujących przy naprawie domu PANA. ¹⁶ Nie rozliczano ludzi, którym przekazywano pieniądze na opłacanie robotników, gdyż postępowali oni uczciwie. ¹⁷ Natomiast pieniądze, które były ofiarowane przy składaniu ofiar wynagradzających i ofiar przebłagalnych, nie wpływały do domu PANA, lecz należały do kapłanów.

¹⁸ Wówczas Chazael, król Aramu, wyruszył na wyprawę przeciw Gat. Po jego zdobyciu udał się dalej z zamiarem zaatakowania Jerozolimy. ¹⁹ Joasz, król Judy, zabrał więc wszystkie przedmioty święte, ofiarowane przez królów judzkich: Jozafata, Jorama i Ochozjasza, jego przodków, łącznie z własnymi darami, oraz całe złoto, które znalazł w skarbcach domu PANA i w pałacu królewskim, i posłał je Chazaelowi, królowi Aramu, który wycofał się z Jerozolimy.

²⁰ Pozostałe wydarzenia związane z panowaniem Joasza obejmujące wszystko, czego dokonał, są opisane w kronikach królów Judy. ²¹ Jego słudzy uknuli spisek przeciw niemu i zamordowali go w Bet-Millo, na drodze schodzącej do Silla. ²² Jozabad, syn Szimeata, i Jehozabad, syn Szomera, byli właśnie tymi sługami, którzy go zabili. Joasz został pochowany obok swoich przodków, w Mieście Dawida, a jego syn, Amazjasz, został po nim królem.

JOACHAZ KRÓLEM IZRAELA

Rozdział 13

13 ¹W dwudziestym trzecim roku rządów Joasza, syna Ochozjasza, króla Judy, Joachaz, syn Jehu, został królem Izraela. Panował on w Samarii przez siedemnaście lat. ²Czynił to, co nie podobało się PANU, popełniał grzechy Jeroboama, syna Nebata, do których nakłonił on Izraelitów, i nie odstąpił od nich. ³PAN bardzo rozgniewał się na Izraela i oddał go na długi czas pod panowanie Chazaela, króla Aramu, i jego syna, Ben-Hadada. ⁴Wtedy Joachaz błagał PANA, a PAN go wysłuchał. Widział bowiem ucisk Izraela, uciemiężonego przez króla Aramu. ⁵PAN dał więc Izraelowi wybawcę, który wyzwolił go spod władzy Aramu. Dzięki temu Izraelici żyli znowu jak dawniej w pokoju. ⁶Nie odwrócili się jednak od grzechów domu Jeroboama, do których nakłonił on Izraelitów, i naśladowali je. W Samarii stała nawet aszera. ⁷Dlatego też nie pozostało Joachazowi więcej żołnierzy niż pięćdziesięciu jeźdźców, dziesięć rydwanów i dziesięć tysięcy pieszych, gdyż resztę król Aramu zniszczył i starł na proch.

⁸ Pozostałe wydarzenia związane z panowaniem Joachaza, obejmujące wszystkie jego osiągnięcia i dokonania, są opisane w kronikach królów Izraela. ⁹ Joachaz spoczął przy swoich przodkach i został pochowany w Samarii, a jego syn Joasz został po nim królem.

JOASZ KRÓLEM IZRAELA

¹⁰ W trzydziestym siódmym roku rządów Joasza, króla Judy, Joasz, syn Joachaza, został królem Izraela. Panował on w Samarii przez szesnaście lat. ¹¹ Czynił to, co nie podobało się PANU. Nie odwrócił się od żadnego z grzechów Jeroboama, syna Nebata, do których nakłonił on Izraelitów, i naśladował je.

¹² Pozostałe wydarzenia związane z panowaniem Joasza obejmujące wszystkie jego osiągnięcia i dokonania, a także wojnę, którą prowadził z Amazjaszem, królem Judy, są opisane w kronikach królów Izraela. ¹³ Joasz spoczął przy swoich przodkach, a Jeroboam zasiadł po nim na tronie. Joasz został pochowany w Samarii razem z królami Izraela.

ŚMIERĆ ELIZEUSZA

¹⁴ Elizeusz rozchorował się poważnie i był bliski śmierci. Wówczas przybył do niego Joasz, król Izraela, i płacząc nad nim, wołał: „Ojcze mój! Ojcze mój! Ty jesteś rydwanem Izraela i jego jeźdźcem!”. ¹⁵ Elizeusz odezwał się do niego: „Weź łuk i strzały”. Kiedy król izraelski wypełnił to polecenie, biorąc łuk i strzały, ¹⁶ Elizeusz rzekł ponownie do niego: „Naciągnij łuk”. A wtedy Elizeusz nałożył swoje ręce na ręce króla ¹⁷ i powiedział: „Otwórz okno wychodzące na wschód”. A gdy otworzył, Elizeusz rozkazał: „Strzelaj!”. Kiedy zaś wypuścił strzałę, zawołał: „Strzała zwycięstwa PANA! Strzała zwycięstwa nad Aramem! Pobijesz doszczętnie Aram w Afek!”. ¹⁸ Następnie polecił: „Weź strzały”. A kiedy król izraelski wziął je, rozkazał mu: „Uderz o ziemię!”. Uderzył trzy razy i przestał. ¹⁹ Rozgniewał się na niego człowiek Boży: „Powinieneś uderzyć pięć albo sześć razy, wtedy rozbiłbyś Aram doszczętnie, a tak pokonasz Aramejczyków tylko trzy razy”. ²⁰ Potem Elizeusz umarł i został pochowany.

Każdego roku bandy Moabitów napadały na kraj. ²¹ Gdy pewnego razu ludzie grzebiący człowieka spostrzegli jeden z ich oddziałów, wrzucili jego ciało do grobu Elizeusza i uciekli. Kiedy ciało dotknęło kości Elizeusza, człowiek ów ożył i stanął na nogi.

²² Chazael, król Aramu, uciskał Izraelitów przez cały okres panowania Joachaza. ²³ PAN jednak był dla nich łaskawy i miłosierny. Ze względu na swoje przymierze z Abrahamem, Izaakiem i Jakubem litował się nad nimi i aż dotąd nie chciał ich wytracić i odrzucić od siebie. ²⁴ Kiedy więc umarł Chazael, król Aramu, a po nim zaczął panować jego syn, Ben-Hadad, ²⁵ Joasz z powrotem odebrał z rąk Ben-Hadada, syna Chazaela, te miasta, które podczas wojny utracił jego ojciec, Joachaz. Joaszowi udało się trzy razy pokonać Ben-Hadada i w ten sposób odzyskać miasta izraelskie.

HISTORIA OBYDWU KRÓLESTW DO UPADKU SAMARII

AMAZJASZ KRÓLEM JUDY

Rozdział 14

14 ¹ W drugim roku rządów Joasza, syna Joachaza, króla Izraela, Amazjasz, syn Joasza, został królem Judy. ² Miał dwadzieścia pięć lat, kiedy wstąpił na tron i przez dwadzieścia dziewięć lat panował w Jerozolimie. Jego matka miała na imię Joaddan i pochodziła z Jerozolimy. ³ Czynił to, co podobało się PANU, nie tak jednak jak jego praojciec, Dawid. We wszystkim naśladował on raczej swojego ojca, Joasza. ⁴ Wzniesienia kultyczne nie zostały jednak usunięte, a lud w dalszym ciągu składał na nich ofiary i palił kadzidło.

⁵ Skoro tylko umocnił w swoim ręku władzę królewską, skazał na śmierć tych dworzan, którzy zamordowali króla, jego ojca. ⁶ Nie zabił jednak synów zabójców, zgodnie z przykazaniem PANA, zapisanym w księdze Prawa Mojżesza: Ojcowie nie poniosą śmierci za winy swoich dzieci ani dzieci za winy swoich ojców. Każdy umrze za swój własny grzech.

⁷ To on właśnie pokonał dziesięć tysięcy Edomitów w Dolinie Soli i w wyniku walk zdobył Selę, nadając jej nazwę Jokteel, którą nosi ona aż do dnia dzisiejszego.

⁸ Wtedy Amazjasz wysłał posłów do króla izraelskiego, Joasza, syna Joachaza, a wnuka Jehu, przez których oświadczył: „Stań do walki! Zmierzmy się ze sobą!”. ⁹ Joasz, król Izraela dał Amazjaszowi, królowi Judy, następującą odpowiedź: „Oset rosnący w Libanie przesłał cedrowi libańskiemu prośbę: «Daj swoją córkę mojemu synowi za żonę». Lecz dzikie zwierzę biegło przez Liban i podeptało oset. ¹⁰ Rozbiłeś doszczętnie Edom i to uderzyło ci do głowy. Ciesz się swoją sławą, lecz pozostań w domu. Dlaczego prowokujesz nieszczęście i narażasz się na upadek ty sam i Juda wraz z tobą?”. ¹¹ Ale Amazjasz nie posłuchał. Wyruszył więc Joasz, król Izraela, i doszło między nim a Amazjaszem, królem Judy, do bezpośredniego starcia w Bet-Szemesz, na terenie Judy. ¹² Wojsko judzkie zostało rozgromione przez Izraelitów i każdy z żołnierzy Amazjasza uciekł do swojego domu. ¹³ Natomiast Amazjasz, król Judy, syn Joasza, wnuk Ochozjasza, wpadł w Bet-Szemesz w ręce Joasza, króla izraelskiego, który dotarł do Jerozolimy i zburzył część jej murów, od Bramy Efraima aż do Bramy Narożnikowej, na długości czterystu łokci. ¹⁴ Zabrał całe złoto i srebro oraz wszystkie przedmioty znajdujące się w domu PANA i w skarbcach pałacu królewskiego; wziął również zakładników i wrócił do Samarii.

¹⁵ Pozostałe wydarzenia związane z panowaniem Joasza obejmujące wszystkie jego osiągnięcia i dokonania oraz wojnę, którą prowadził z Amazjaszem, królem Judy, są opisane w kronikach królów Izraela. ¹⁶ Joasz spoczął przy swoich przodkach i został pochowany w Samarii, razem z królami Izraela, a jego syn, Jeroboam, został po nim królem.

¹⁷ Natomiast król judzki, Amazjasz, syn Joasza, żył jeszcze piętnaście lat po śmierci króla izraelskiego, Joasza, syna Joachaza. ¹⁸ Pozostałe wydarzenia związane z panowaniem Amazjasza są opisane w kronikach królów Judy. ¹⁹ Kiedy uknuto przeciwko niemu spisek w Jerozolimie, uciekł do Lakisz. Wysłano jednak za nim pościg do Lakisz i tam go zamordowano. ²⁰ Jego ciało przewieziono końmi do Jerozolimy i pochowano razem z jego przodkami w Mieście Dawida. ²¹ Cały lud Judy wybrał Azariasza, który miał wtedy szesnaście lat, i ustanowił go królem w miejsce jego ojca, Amazjasza. ²² To on właśnie odbudował Elat i odzyskał go dla Judy zaraz po śmierci króla.

JEROBOAM II KRÓLEM IZRAELA

²³ W piętnastym roku rządów Amazjasza, syna Joasza, króla Judy, Jeroboam, syn Joasza, został królem Izraela. Panował on w Samarii przez czterdzieści jeden lat. ²⁴ Czynił to, co nie podobało się PANU, popełniał grzechy Jeroboama, syna Nebata, do których nakłonił on Izraelitów, i nie odstąpił od nich. ²⁵ On właśnie przywrócił granice Izraela od Lebo-Chamat aż do Morza Martwego, zgodnie ze słowem PANA, Boga Izraela, które zapowiedział przez swojego sługę Jonasza, syna Amittaja, proroka z Gat-Chefer. ²⁶ PAN bowiem widział, jak gorzki los stał się udziałem Izraela: każdy bez wyjątku był uciśniony i opuszczony. Nie było nikogo, kto by wspomógł Izraela. ²⁷ PAN postanowił jeszcze nie wytracić imienia Izraela pod niebem, ale dać mu wybawienie przez Jeroboama, syna Joasza.

²⁸ Pozostałe wydarzenia związane z panowaniem Jeroboama obejmujące wszystkie jego osiągnięcia i dokonania, a także wojny, dzięki którym przywrócił Izraelowi Damaszek i Chamat, są opisane w kronikach królów Izraela. ²⁹ Jeroboam spoczął przy swoich przodkach i pochowano go razem z królami Izraela, a jego syn, Zachariasz, został po nim królem.

AZARIASZ KRÓLEM JUDY

Rozdział 15

15 ¹ W dwudziestym siódmym roku rządów Jeroboama, króla Izraela, Azariasz, syn Amazjasza, został królem Judy. ² Miał szesnaście lat, kiedy wstąpił na tron i pięćdziesiąt dwa lata panował w Jerozolimie. Jego matka miała na imię Jekolia i pochodziła z Jerozolimy. ³ Czynił on to, co podobało się PANU, we wszystkim naśladując swojego ojca Amazjasza. ⁴ Jednak wzniesienia kultyczne nie zostały usunięte i lud w dalszym ciągu składał na nich ofiary i palił kadzidło. ⁵ PAN dotknął króla trądem aż do dnia jego śmierci. Dlatego też mieszkał on w oddzielnym domu, a jego syn, Jotam, zarządzał pałacem i sprawował rządy nad całym narodem.

⁶ Pozostałe wydarzenia związane z panowaniem Azariasza, obejmujące wszystko, czego dokonał, są opisane w kronikach królów Judy. ⁷ Azariasz spoczął przy swoich przodkach i pochowano go z jego przodkami w Mieście Dawida, a jego syn, Jotam, został po nim królem.

ZACHARIASZ KRÓLEM IZRAELA

⁸ W trzydziestym ósmym roku rządów Azariasza, króla Judy, Zachariasz, syn Jeroboama, został królem Izraela. Panował on w Samarii przez sześć miesięcy. ⁹ Czynił to, co nie podobało się PANU, tak samo jak jego przodkowie, nie odstąpił od grzechów Jeroboama, syna Nebata, do których nakłonił on Izraelitów. ¹⁰ Przeciw niemu uknuł spisek Szallum, syn Jabesza, który uderzył na niego w Jebleam, i mordując go, został po nim królem.

¹¹ Pozostałe wydarzenia związane z panowaniem Zachariasza są opisane w kronikach królów Izraela. ¹²Tak właśnie spełniło się słowo PANA, które wypowiedział do Jehu: „Synowie twoi do czwartego pokolenia zasiadać będą na tronie Izraela”.

SZALLUM KRÓLEM IZRAELA

¹³ Szallum, syn Jabesza, został królem w trzydziestym dziewiątym roku panowania Ozjasza, króla Judy, i rządził w Samarii przez jeden miesiąc. ¹⁴ Menachem, syn Gadiego, wyruszył z Tirsy i przybył do Samarii, gdzie uderzył na Szalluma, syna Jabesza, i mordując go, został po nim królem.

¹⁵ Pozostałe wydarzenia związane z panowaniem Szalluma wraz ze spiskiem, który uknuł, są opisane w kronikach królów Izraela. ¹⁶ Wówczas to Menachem wyruszył z Tirsy i uderzył na Tappuach, zabijając mieszkańców miasta i okolic, ponieważ nie otworzono mu bram. Spustoszył je, a wszystkim znajdującym się tam brzemiennym kobietom porozpruwał brzuchy.

MENACHEM KRÓLEM IZRAELA

¹⁷ W trzydziestym dziewiątym roku rządów Azariasza, króla Judy, Menachem, syn Gadiego, został królem Izraela. Panował on w Samarii przez dziesięć lat. ¹⁸ Czynił to, co nie podobało się PANU, i w całym okresie swoich rządów nie odstąpił od grzechów Jeroboama, syna Nebata, do których nakłonił on Izraelitów.

¹⁹ Pul, król asyryjski najechał wówczas na kraj. Menachem zapłacił mu wtedy tysiąc talentów srebra, aby pozyskać jego poparcie i umocnić władzę królewską w swoim ręku. ²⁰ Menachem zdobył te pieniądze od wszystkich zamożnych ludzi w Izraelu: każdy musiał dać pięćdziesiąt syklów srebra, które przekazał królowi asyryjskiemu. Król asyryjski wycofał się wówczas i nie zatrzymywał się dłużej w kraju.

²¹ Pozostałe wydarzenia związane z panowaniem Menachema, obejmujące wszystko, czego dokonał, są opisane w kronikach królów Izraela. ²² Menachem spoczął przy swoich przodkach, a jego syn, Pekachiasz, został po nim królem.

PEKACHIASZ KRÓLEM IZRAELA

²³ W pięćdziesiątym roku rządów Azariasza, króla Judy, Pekachiasz, syn Menachema, został królem Izraela. Panował on w Samarii przez dwa lata. ²⁴ Czynił to, co nie podobało się PANU i nie odstąpił od grzechów Jeroboama, syna Nebata, do których nakłonił on Izraelitów. ²⁵ Przeciw niemu uknuł spisek Pekach, syn Remaliasza – jego oficer, który wraz z pięćdziesięcioma ludźmi z Gileadu uderzył na niego w Samarii, w baszcie pałacu królewskiego, przy Argob i Arieh. Mordując go, został po nim królem.

²⁶ Pozostałe wydarzenia związane z panowaniem Pekachiasza oraz wszystko, czego dokonał, jest opisane w kronikach królów Izraela.

PEKACH KRÓLEM IZRAELA

²⁷ W pięćdziesiątym drugim roku rządów Azariasza, króla Judy, Pekach, syn Remaliasza, został królem Izraela. Panował on w Samarii przez dwadzieścia lat. ²⁸ Czynił to, co nie podobało się PANU, i nie odstąpił od grzechów Jeroboama, syna Nebata, do których nakłonił on Izraelitów.

²⁹ W okresie rządów Pekacha, króla izraelskiego, Tiglat-Pileser, król asyryjski, dokonał najazdu i zajął Ijjon, Abel-Bet-Maaka, Janoach, Kedesz, Chasor, Gilead i Galileę oraz całą ziemię Neftalego, a ludność przesiedlił do Asyrii. ³⁰ Ozeasz, syn Eli, uknuł spisek przeciw Pekachowi, synowi Remaliasza. Uderzył na niego, i mordując go, został po nim królem w dwudziestym roku rządów Jotama, syna Ozjasza.

³¹ Pozostałe wydarzenia związane z panowaniem Pekacha oraz wszystko, czego dokonał, jest opisane w kronikach królów Izraela.

JOTAM KRÓLEM JUDY

³² W drugim roku rządów Pekacha, syna Remaliasza, króla Izraela, Jo-tam, syn Ozjasza, został królem Judy. ³³ Miał dwadzieścia pięć lat, kiedy wstąpił na tron i przez szesnaście lat panował w Jerozolimie. Jego matka miała na imię Jerusza i była córką Sadoka. ³⁴ Czynił on to, co podobało się PANU, we wszystkim naśladując swojego ojca Ozjasza. ³⁵ Jedynie wzniesienia kultowe nie zostały usunięte i lud w dalszym ciągu składał na nich ofiary i palił kadzidło. On to właśnie zbudował Bramę Górną w domu PANA.

³⁶ Pozostałe wydarzenia związane z panowaniem Jotama obejmujące to, czego dokonał, są opisane w kronikach królów Judy. ³⁷ W tym czasie PAN zaczął nastawiać przeciw Judzie Resina, króla Aramu, i Pekacha, syna Remaliasza. ³⁸ Kiedy Jotam spoczął przy swoich przodkach, pochowano go z jego przodkami w Mieście Dawida, a jego syn, Achaz, został po nim królem.

ACHAZ KRÓLEM JUDY

Rozdział 16

16 ¹W siedemnastym roku rządów Pekacha, syna Remaliasza, Achaz, syn Jotama, został królem Judy. ²Achaz miał dwadzieścia lat, kiedy wstąpił na tron i przez szesnaście lat panował w Jerozolimie. Nie czynił tego, co podoba się PANU, jego Bogu, jak jego praojciec, Dawid. ³ Szedł raczej drogą królów izraelskich i nawet swojego syna spalił w ofierze, naśladując niegodziwe praktyki narodów pogańskich, które PAN wypędził przed Izraelitami. ⁴Składał ofiary krwawe i kadzielne na wyżynach, na pagórkach i pod każdym zielonym drzewem. ⁵Wtedy wyruszył na Jerozolimę Resin, król Aramu, wraz z Pekachem, synem Remaliasza, królem izraelskim. Oblegali Achaza, lecz nie mogli go pokonać. ⁶W tym samym czasie król Edomu odzyskał Elat i wypędził z niego Judejczyków. Wówczas do Elatu przybyli Edomici i mieszkają w nim aż do dnia dzisiejszego.

⁷ Achaz wysłał więc posłańców do Tiglat-Pilesera, króla asyryjskiego, z prośbą: „Jestem twoim sługą i twoim synem. Przybądź i wybaw mnie z ręki króla Aramu i króla Izraela, którzy mnie oblegają”. ⁸ Achaz wziął srebro i złoto, które znalazł w domu PANA oraz w skarbcach pałacu królewskiego i przesłał jako dar królowi asyryjskiemu. ⁹ Król asyryjski go wysłuchał i wyruszył na Damaszek. Zdobył go, jego mieszkańców przesiedlił do Kir, a Resina kazał stracić. ¹⁰ Kiedy król Achaz udał się na spotkanie z Tiglat-Pileserem, królem Asyrii, do Damaszku, zobaczył tam ołtarz. Król Achaz polecił zaraz przesłać kapłanowi Uriaszowi wzór ołtarza i szczegółowe plany jego wykonania. ¹¹ Kapłan Uriasz zbudował ołtarz zgodnie ze wszystkimi szczegółami, które mu przesłał król Achaz z Damaszku, i zdołał go ukończyć przed jego powrotem. ¹² Kiedy król powrócił z Damaszku i zobaczył ołtarz, podszedł do niego ¹³ i złożył ofiarę całopalną, ofiarę pokarmową oraz ofiarę płynną, a krwią z ofiar wspólnotowych pokropił ołtarz. ¹⁴ Ołtarz zaś z brązu, który stał przed PANEM, kazał usunąć sprzed świątyni, z miejsca między nowym ołtarzem a domem PANA, i postawić po północnej stronie nowego ołtarza. ¹⁵ Następnie król Achaz wydał polecenie kapłanowi Uriaszowi: „Poranną ofiarę całopalną będziesz składał na wielkim ołtarzu, jak również wieczorną ofiarę pokarmową, a także ofiarę całopalną króla i jego ofiarę pokarmową oraz ofiarę całopalną całego narodu, jego ofiary pokarmowe i płynne. Będziesz również wylewać na niego całą krew całopaleń i ofiar wspólnotowych. Natomiast co do ołtarza z brązu, to się zastanowię”. ¹⁶ Kapłan Uriasz postąpił zgodnie ze wszystkimi zaleceniami króla Achaza.

¹⁷ Król Achaz kazał oderwać listwy z bocznych ścian wózków i wyjąć z nich misy, a morze polecił zdjąć z wołów z brązu, na których było wsparte, i postawić na kamiennej posadzce. ¹⁸Kazał także, ze względu na króla asyryjskiego, usunąć zbudowany w domu PANA krużganek szabatowy oraz zewnętrzne wejście królewskie do domu PANA.

¹⁹ Pozostałe wydarzenia związane z panowaniem Achaza, obejmujące to, czego dokonał, są opisane w kronikach królów Judy. ²⁰ Achaz spoczął przy swoich przodkach i pochowano go z jego przodkami w Mieście Dawida, a jego syn, Ezechiasz, został po nim królem.

ZDOBYCIE SAMARII

Rozdział 17

17 ¹W dwunastym roku rządów Achaza, króla Judy, Ozeasz, syn Eli, został królem Izraela w Samarii i panował przez dziewięć lat. ²Czynił to, co nie podobało się PANU, ale nie aż tak, jak królowie Izraela, którzy byli przed nim. ³Wyruszył przeciw niemu Salmanassar, król asyryjski, i Ozeasz stał się jego poddanym, płacąc mu daninę. ⁴Kiedy jednak król asyryjski wykrył spisek Ozeasza, który nie tylko wysłał posłańców do króla egipskiego So, ale również przestał płacić królowi asyryjskiemu coroczną daninę, schwytał go i zamknął w więzieniu. ⁵Król asyryjski najechał wówczas na cały kraj, a gdy dotarł do Samarii, oblegał ją przez trzy lata. ⁶W dziewiątym roku rządów Ozeasza król asyryjski zdobył Samarię. Izraelitów zesłał na wygnanie do Asyrii i przesiedlił ich do Chalach, nad Chabor – rzekę Gozanu, oraz do miast Medów.

PRZYCZYNY UPADKU KRÓLESTWA IZRAELA

⁷ Wszystko to stało się dlatego, że Izraelici zgrzeszyli przeciw PANU, swojemu Bogu, który wyprowadził ich z ziemi egipskiej i uwolnił spod władzy faraona, króla Egiptu. Oddawali cześć innym bogom, ⁸ naśladując zwyczaje narodów, które PAN wypędził przed Izraelitami, i obyczaje wprowadzone przez królów izraelskich. ⁹ Izraelici przypisali PANU, Bogu swojemu, to co było nieprawdą, budując sobie wzniesienia kultyczne we wszystkich miejscach zamieszkania: od wieży strażniczej aż do miasta warownego. ¹⁰ Na każdym wysokim pagórku, pod każdym zielonym drzewem ustawiali sobie stele i aszery. ¹¹ Na wszystkich wzniesieniach kultycznych składali ofiary z kadzidła, podobnie jak narody, które PAN wygnał przed nimi. Doprowadzili PANA do gniewu, popełniając niegodziwe rzeczy. ¹² Służyli bożkom, choć PAN ostrzegał ich: „Nie czyńcie tego!”. ¹³ PAN upominał ciągle Izraela i Judę przez wszystkich swoich proroków i widzących: „Zawróćcie z waszych złych dróg! Zachowujcie moje przykazania i polecenia, zgodnie z Prawem, do którego zobowiązałem waszych przodków, a które przekazałem wam przez moje sługi, proroków”. ¹⁴ Lecz oni nie słuchali, buntując się, podobnie jak ich przodkowie, którzy nie uwierzyli w PANA, Boga swojego. ¹⁵ Odrzucili Jego polecenia i przymierze, które zawarł z ich przodkami oraz upomnienia, które im dawał. Poszli za nicością i stali się nicością, naśladując narody wokół siebie, co do których ostrzegał ich PAN, żeby nie postępowali jak one. ¹⁶ Lecz oni porzucili wszystkie przykazania PANA, Boga swojego, i wykonali sobie dwa cielce oraz aszerę. Oddawali pokłon wszystkim gwiazdom na niebie i służyli Baalowi. ¹⁷ Spalali w ofierze swoich synów i córki. Uprawiali wróżbiarstwo i czary i zaprzedali się całkowicie, aby czynić to, co nie podobało się PANU, doprowadzając Go do gniewu. ¹⁸ PAN rozgniewał się bardzo na Izraela i odrzucił go od siebie. Pozostało tylko samo plemię Judy. ¹⁹ Ale również Juda nie zachowywał przykazań PANA, swojego Boga, i postępował według zwyczajów, wprowadzonych w Izraelu. ²⁰ PAN więc odrzucił całe potomstwo Izraela. Poniżył ich i wydał ich grabieżcom, aż wreszcie odrzucił ich od siebie. ²¹ Kiedy bowiem oderwał Izraela od domu Dawida, wybrali sobie na króla Jeroboama, syna Nebata. Jeroboam zaś odwiódł Izraela od służenia PANU, co stało się wielkim grzechem. ²² Izraelici zatem naśladowali wszystkie grzechy Jeroboama, nie odstępując od nich, ²³ aż wreszcie PAN odrzucił Izraela od siebie, jak zapowiadał przez wszystkie swoje sługi, proroków. Izrael więc został wysiedlony z własnej ziemi i poszedł na wygnanie do Asyrii, gdzie pozostaje aż do dnia dzisiejszego.

NOWE ZASIEDLENIE SAMARII

²⁴ Wówczas król Asyrii sprowadził ludność z Babilonii, Kuta, Awwa, Chamat i Sefarwaim, osiedlając ich w miastach Samarii na miejscu Izraelitów. Przejęli oni na własność Samarię i zamieszkali w jej miastach. ²⁵ Kiedy zaczęli tam mieszkać, nie oddawali czci PANU. PAN zatem zesłał na nich lwy, które zabiły niektórych z nich. ²⁶ Powiadomili o tym króla Asyrii: „Narody, które przesiedliłeś do miast Samarii, nie wiedzą, jak czcić Boga tego kraju. Dlatego zesłał On na nich lwy, które ich uśmiercają, gdyż ludzie nie wiedzą, jak czcić Boga tego kraju”. ²⁷ Król Asyrii wydał więc rozkaz: „Zaprowadźcie tam z powrotem jednego z wysiedlonych stamtąd kapłanów. Niech wróci i zamieszka tam, nauczając ich, jak czcić Boga tego kraju”. ²⁸ Przybył zatem jeden z kapłanów uprowadzonych z Samarii i osiedlił się w Betel. Uczył ich, jak mają czcić PANA.

²⁹ Każdy naród jednak tworzył sobie własnych bogów. Ustawiano ich w świątyniach, które Samarytanie budowali na wzniesieniach kultycznych – każdy naród w miastach, w których mieszkał. ³⁰ Ludność z Babilonii zrobiła Sukkot-Benota, pochodzący z Kuta sporządzili Nergala, przybysze z Chamat uczynili Aszima, ³¹ Awwici wykonali Nibchaza i Tartaka, a Sefarwaici palili swoje dzieci w ogniu ku czci Adrameleka i Anammeleka, bogów Sefarwaim. ³² Czcili też PANA, lecz wyznaczyli spośród siebie kapłanów, którzy sprawowali dla nich obrzędy w świątyniach na wzniesieniach kultycznych. ³³ Chociaż czcili PANA, to jednocześnie służyli również swoim bogom, zgodnie ze zwyczajem narodów, spośród których zostali przesiedleni.

³⁴ Jeszcze do dzisiejszego dnia postępują według starych zwyczajów. Nie oddają czci PANU, gdyż nie postępują według Jego poleceń i wskazań oraz prawa i przykazań, do których PAN zobowiązał synów Jakuba, nadając mu imię Izrael. ³⁵ Kiedy PAN zawierał z nimi przymierze, ostrzegał ich: „Nie czcijcie innych bogów, nie kłaniajcie się im, nie służcie im ani nie składajcie im ofiar. ³⁶ Będziecie czcić tylko PANA, który wyprowadził was z ziemi egipskiej z wielką mocą i wyciągniętym ramieniem. Jemu tylko będziecie oddawać pokłon i składać ofiary. ³⁷ Macie zawsze wiernie wypełniać polecenia i wskazania, prawo i przykazania, które wam napisał, lecz innym bogom czci nie oddawajcie. ³⁸ Nie zapominajcie więc o przymierzu, które z wami zawarłem, i nie oddawajcie czci innym bogom. ³⁹ Jedynie PANA, Boga swojego, czcijcie, a On wyzwoli was z mocy wszystkich waszych nieprzyjaciół”. ⁴⁰ Lecz oni nie słuchali, tylko postępowali według swoich starych zwyczajów. ⁴¹ Tak więc narody te czciły PANA i zarazem służyły swoim bożkom. Również ich dzieci i dzieci ich dzieci postępują tak samo jak ich przodkowie aż do dnia dzisiejszego.

HISTORIA JUDY DO WYGNANIA BABILOŃSKIEGO

EZECHIASZ KRÓLEM JUDY

Rozdział 18

18 ¹W trzecim roku rządów Ozeasza, syna Eli, króla izraelskiego, Ezechiasz, syn Achaza, został królem Judy. ²Miał dwadzieścia pięć lat, kiedy wstąpił na tron, i przez dwadzieścia dziewięć lat panował w Jerozolimie. Jego matka miała na imię Abia i była córką Zachariasza. ³Czynił on to, co podobało się PANU, podobnie jak jego praojciec Dawid. ⁴ Ezechiasz właśnie usunął wzniesienia kultowe, potłukł stele i pościnał aszery. Roztrzaskał również miedzianego węża, wykonanego przez Mojżesza, gdyż aż do tego czasu Izraelici składali mu ofiary kadzielne, nazywając go Nechusztan. ⁵Swoją ufność złożył w PANU, Bogu Izraela. Po nim ani przed nim nie było nikogo podobnego do niego wśród wszystkich królów Judy. ⁶Pozostał wierny PANU i nie odwrócił się od Niego. Zachowywał przykazania, które PAN dał Mojżeszowi, ⁷a PAN był z nim. Powodziło mu się zatem dobrze we wszystkim, czego się podjął. Zbuntował się więc przeciw królowi asyryjskiemu i przestał być jego poddanym. ⁸Pokonał też Filistynów aż po Gazę i jej okolice, począwszy od wieży strażniczej aż do miasta warownego. ⁹W czwartym roku rządów króla Ezechiasza, a w siódmym roku rządów Ozeasza, syna Eli, króla izraelskiego, król asyryjski, Salmanassar wyruszył przeciwko Samarii i ją oblegał. ¹⁰Zdobyto ją po trzech latach oblężenia. Tak więc w szóstym roku rządów Ezechiasza, a w dziewiątym roku rządów Ozeasza, króla izraelskiego, Samaria została zdobyta. ¹¹Król asyryjski zesłał Izraelitów na wygnanie do Asyrii i przesiedlił ich do Chalach, nad Chabor – rzekę Gozanu, oraz do miast Medów. ¹²Nie byli bowiem posłuszni PANU, Bogu swojemu, złamali Jego przymierze, zawarte w przykazaniach ogłoszonych przez Mojżesza, sługę PANA. Nie słuchali ich ani nie wypełniali.

NAJAZD SENNACHERYBA NA JUDĘ

¹³ W czternastym roku panowania króla Ezechiasza król asyryjski, Sennacheryb, najechał na wszystkie miasta warowne Judy i zdobył je. ¹⁴ Wtedy Ezechiasz, król Judy, przesłał królowi asyryjskiemu do Lakisz następujące oświadczenie: „Postąpiłem źle. Odstąp ode mnie, a poniosę każdą karę, którą na mnie nałożysz”. Król asyryjski nałożył więc na Ezechiasza, króla judzkiego, karę w wysokości trzystu talentów srebra i trzydziestu talentów złota. ¹⁵ Ezechiasz oddał zatem całe srebro, znajdujące się w domu PANA i w skarbcach pałacu królewskiego. ¹⁶ Wtedy także Ezechiasz, król judzki, kazał zerwać złoto z drzwi i futryn świątyni PANA, którym sam je pokrył, i oddać je królowi asyryjskiemu.

¹⁷ Jednak król asyryjski wysłał z Lakisz swojego naczelnego wodza, głównego dowódcę i przełożonego dworu królewskiego wraz z potężnym wojskiem do króla Ezechiasza w Jerozolimie. Nadciągnęli pod Jerozolimę i zajęli pozycję przy kanale Wyższej Sadzawki, na drodze do Pola Folusznika. ¹⁸ Kiedy wezwali króla, wyszedł do nich zarządca pałacu Eliakim, syn Chilkiasza, z Szebną, pisarzem, i kanclerzem Joachem, synem Asafa. ¹⁹ Przełożony dworu króla Asyrii oświadczył im: „Powiedzcie Ezechiaszowi: «Tak mówi wielki król, władca Asyrii: Na czym opierasz swoją ufność? ²⁰ Czy myślisz, że same słowa zastąpią plany i uzbrojenie, potrzebne do walki? Komu to zaufałeś, że zbuntowałeś się przeciw mnie? ²¹ Pewnie polegasz na Egipcie, na tej nadłamanej trzcinie, która każdemu, kto się na niej oprze, wbija się w dłoń i przebija ją. Takim jest faraon, władca Egiptu, dla wszystkich, którzy na nim polegają. ²² A jeśli mi powiecie: Polegamy na PANU, naszym Bogu, to czyż On nie jest tym, którego wzniesienia kultowe i ołtarze usunął Ezechiasz, nakazując mieszkańcom Judy i Jerozolimy: Tylko przed tym ołtarzem w Jerozolimie będziecie oddawać Mu cześć? ²³ A teraz zrób zakład z moim panem, królem Asyrii! Dam ci dwa tysiące koni, jeśli znajdziesz dla nich jeźdźców. ²⁴ Czy zmusisz do odwrotu choćby jednego dowódcę spośród najmniejszych sług mego pana? Lecz ty zaufałeś Egiptowi, licząc na jego rydwany oraz jeźdźców! ²⁵ A poza tym, czy wbrew woli PANA wyruszyłem przeciwko temu miejscu, aby je zniszczyć? To właśnie PAN mi rozkazał: Wyrusz przeciwko tej krainie i zniszcz ją!»”.

²⁶ Eliakim, syn Chilkiasza, Szebna i Joach prosili przełożonego dworu króla Asyrii: „Mów do nas, twoich sług, raczej w języku aramejskim, gdyż go rozumiemy, a nie rozmawiaj z nami po hebrajsku w obecności tego ludu, który słucha na murach”. ²⁷ Odpowiedział im na to przełożony dworu króla Asyrii: „Czy mój pan posłał mnie tylko do twojego pana i do ciebie, abym powiedział te słowa? Czy raczej do ludzi przebywających na murach, skazanych na to, aby razem z wami jeść swój kał i pić swój mocz?”. ²⁸ Stanął więc przełożony dworu króla Asyrii i głośno zawołał po hebrajsku: „Słuchajcie słów wielkiego króla, władcy Asyrii! ²⁹ Tak mówi król: «Niech was nie zwodzi Ezechiasz, gdyż nie zdoła was ocalić z mojej mocy. ³⁰ Nie dajcie się przekonać Ezechiaszowi, kiedy wzywa was do zaufania PANU, zapewniając: PAN z pewnością nas wybawi i nie wyda tego miasta w ręce króla Asyrii». ³¹ Nie słuchajcie Ezechiasza! Tak bowiem mówi król Asyrii: «Zawrzyjcie ze mną układ i poddajcie się, a każdy z was będzie jadł owoce ze swojej winnicy i ze swoich drzew figowych i każdy będzie pił wodę z własnej studni, ³² aż do czasu, gdy przyjdę i zabiorę was do kraju takiego jak wasz, do ziemi zboża i moszczu, ziemi chleba i winnic, ziemi oliwy i miodu, abyście mogli żyć zamiast umierać. Nie słuchajcie więc Ezechiasza, gdy was zwodzi zapewnieniem: PAN nas wybawi. ³³ Czy jakiś bóg któregoś z tych narodów rzeczywiście wybawił swój kraj z mocy króla Asyrii? ³⁴ Gdzie są bogowie Chamatu i Arpadu, gdzie bogowie Sefarwaim, Heny i Iwwy? Czy wybawili Samarię z mojej mocy? ³⁵ Który z bogów wszystkich tych krajów uratował swój kraj z mojej ręki? Czy zatem PAN ocali Jerozolimę?»”.

³⁶ Lud milczał i nie odpowiedział mu ani jednym słowem. Taki był bowiem rozkaz króla: „Nie odpowiadajcie mu!”. ³⁷ Zarządca pałacu Eliakim, syn Chilkiasza, wraz z Szebną, pisarzem, i kanclerzem Joachem, synem Asafa, wrócili do Ezechiasza z rozdartymi szatami, przekazując mu to, co powiedział przełożony dworu króla Asyrii.

ZAPOWIEDŹ OCALENIA JEROZOLIMY

Rozdział 19

19 ¹Gdy król Ezechiasz to usłyszał, rozdarł swoje szaty, nałożył ubiór pokutny i poszedł do domu PANA. ²Natomiast Eliakima, zarządcę pałacu, pisarza Szebnę i zasłużonych kapłanów wysłał, ubranych w szaty pokutne, do proroka Izajasza, syna Amosa. ³Powiedzieli mu: „Tak mówi Ezechiasz: «Ten dzień jest dniem nieszczęścia, kary i hańby. Oto nadszedł czas porodu dzieci, a nie ma siły, aby je urodzić. ⁴Może PAN, twój Bóg, usłyszy wszystkie słowa przełożonego dworu króla Asyrii, z którymi jego pan przysłał go, aby znieważać Boga żywego, i ześle karę za słowa, które słyszał PAN, twój Bóg. Módl się więc za tę resztę, która jeszcze pozostała!»”. ⁵Gdy przyszli do Izajasza słudzy króla Ezechiasza, ⁶Izajasz oświadczył: „Powiedzcie swojemu panu: «Tak mówi PAN: Nie lękaj się słów, które słyszałeś, gdy pachołkowie króla Asyrii znieważali Mnie! ⁷Oto Ja natchnę go takim duchem, że gdy usłyszy pewną wiadomość, wróci do swojego kraju. Sprawię też, że tam, w swoim kraju, zginie od miecza»”.

⁸ Przełożony dworu zarządził odwrót i dołączył do króla Asyrii, atakującego Libnę. Otrzymał bowiem wiadomość, że król wycofał się spod Lakisz, ⁹ gdyż dotarła do niego wieść o królu Kusz, Tirhace, o którym mu powiedziano: „Oto wyruszył, aby walczyć z tobą”. Powtórnie wysłał więc posłów do Ezechiasza z poleceniem: ¹⁰ „Tak oznajmicie królowi Judy, Ezechiaszowi: «Niech twój Bóg, na którym polegasz, nie zwodzi cię zapewnieniem: Jerozolima nie zostanie wydana w ręce króla Asyrii! ¹¹ Przecież na pewno słyszałeś o tym, jak postąpili królowie Asyrii z wszystkimi krajami, dokonując ich całkowitej zagłady, a ty miałbyś ocaleć? ¹² Czy bogowie uratowali narody, które wyniszczyli moi przodkowie: Gozan i Charan, Resef i Edenici, zamieszkujący Telassar? ¹³ Gdzie są królowie Chamatu i Arpadu, Lair i Sefarwaim, Heny i Iwwy?»”.

MODLITWA EZECHIASZA

¹⁴ Ezechiasz odebrał list od posłów i przeczytał go. Potem poszedł do domu PANA i rozwinął go przed PANEM. ¹⁵ Ezechiasz tak się wtedy modlił przed PANEM: „PANIE, Boże Izraela, który zasiadasz na tronie z cherubów! Tylko Ty sam jeden jesteś Bogiem wszystkich królestw ziemi! Ty uczyniłeś niebo i ziemię! ¹⁶ Nadstaw ucha, PANIE, i słuchaj! Otwórz oczy, PANIE, i spójrz! Słuchaj słów Sennacheryba, które przesłał, aby znieważać Boga żywego! ¹⁷ To prawda, PANIE, że królowie Asyrii wyniszczyli narody oraz ich ziemie. ¹⁸ Ich bogów powrzucali do ognia, gdyż nie byli to bogowie, lecz wytwór ludzkich rąk, zwykłe drewno i kamień, dlatego ich zniszczyli. ¹⁹ Teraz więc, o PANIE, nasz Boże, wybaw nas z jego mocy! Niech wszystkie królestwa ziemi przekonają się, że Ty, PANIE, jesteś jedynym Bogiem!”.

PROROCTWO IZAJASZA

²⁰ Wtedy Izajasz, syn Amosa, przesłał Ezechiaszowi wiadomość: „Tak mówi PAN, Bóg Izraela: «Wysłuchałem twojej modlitwy w sprawie Sennacheryba, króla Asyrii. ²¹ Takie słowo PAN o nim wypowiada:

Gardzi tobą, drwi z ciebie dziewiczy Syjon.

Jeruzalem potrząsa głową nad tobą.

²² Komu urągałeś i bluźniłeś?

Przeciw komu głos podnosiłeś,

spoglądając wyniośle?

Przeciw Świętemu Izraela!

²³ Urągałeś Panu przez swoich posłańców.

Mówiłeś: Z mnóstwem moich rydwanów

wdarłem się na wierzchołki gór,

na wyniosłe szczyty Libanu.

Wyciąłem jego najwyższe cedry,

najpiękniejsze z jego cyprysów.

Dotarłem do jego najdalszych krańców,

do lasów wspaniałych i gęstych.

²⁴ To ja wykopałem studnie

i piłem wodę w obcej ziemi.

Moimi stopami osuszyłem

wszystkie kanały Egiptu.

²⁵ A przecież dobrze wiedziałeś,

że od dawna to zamierzyłem,

od dni najdawniejszych to przygotowałem,

a teraz wypełniam,

gdy obwarowane miasta

zamieniasz w stosy gruzów.

²⁶ Ich mieszkańców pozbawionych mocy

ogarnął lęk i bezradność.

Stali się podobni do trawy na polu,

do młodych pędów ziół,

do zielska w szczelinach dachu,

spalonego upalnym wiatrem.

²⁷ Znam miejsce twojego pobytu,

twoje wyjścia i powroty

i twoją wrogość do Mnie.

²⁸ A ponieważ tak bardzo się na Mnie zawziąłeś

i twoje zuchwalstwo doszło do mych uszu,

włożę ci do nosa metalowe kółko,

a w twoje usta wędzidło,

i zmuszę cię do odwrotu tą drogą,

którą przybyłeś!

²⁹ A to będzie znakiem dla ciebie:

W tym roku będziecie jeść ziarno, które zostało po zbiorach,

w następnym – co samo urośnie,

lecz w trzecim będziecie siać i zbierać,

zakładać winnice i spożywać ich owoce.

³⁰ Ocalała reszta z domu Judy

na nowo zapuści głęboko korzenie,

wyrośnie i wyda owoce.

³¹ Bo z Jeruzalem wyjdzie reszta

i z góry Syjon – ocaleni.

Dokona tego PAN w swojej żarliwości.

³² Dlatego tak mówi PAN o królu Asyrii:

Nie wejdzie on do tego miasta

ani żadnej strzały tam nie wypuści,

nie wyruszy przeciw niemu uzbrojony w tarcze

ani nie zrobi nasypu, aby go oblegać.

³³ Powróci tą drogą, którą przybył,

lecz do tego miasta nie wejdzie!

Wyrocznia PANA.

³⁴ Stanę w obronie tego miasta, aby je ocalić

ze względu na Mnie i mojego sługę Dawida»”.

³⁵ Tej samej nocy PAN wysłał anioła, który pobił w obozie Asyryjczyków sto osiemdziesiąt pięć tysięcy. Następnego dnia rano wszędzie leżały ciała zmarłych. ³⁶ Król Asyrii Sennacheryb wycofał się więc i wrócił do Niniwy. ³⁷ A gdy w świątyni oddawał pokłon swojemu bogu Nisrokowi, jego synowie, Adramelek i Sereser, zabili go mieczem, sami zaś uciekli do kraju Ararat. Jego syn, Asarhaddon, został po nim królem.

CHOROBA I UZDROWIENIE EZECHIASZA

Rozdział 20

20 ¹W tym czasie Ezechiasz śmiertelnie zachorował. Wtedy przyszedł do niego prorok Izajasz, syn Amosa, i powiedział mu: „Tak mówi PAN: «Wydaj ostatnie polecenia dla swojego domu. Jesteś bowiem umierający i już nie wyzdrowiejesz»”. ²Ezechiasz odwrócił się twarzą do ściany i zaczął modlić się do PANA: ³„O PANIE, proszę Cię, wspomnij, że byłem wierny i szczery wobec Ciebie i czyniłem to, co się Tobie podobało”. I wybuchnął Ezechiasz rzewnym płaczem. ⁴Izajasz nie zdążył jeszcze opuścić środkowego dziedzińca, kiedy PAN skierował do niego swoje słowo: ⁵„Wróć i powiedz Ezechiaszowi, władcy mojego ludu: «Tak mówi PAN, Bóg twojego ojca, Dawida: Słyszałem twoją modlitwę, widziałem twoje łzy. Uzdrawiam cię zatem. Trzeciego dnia pójdziesz do domu PANA. ⁶Dodam ci piętnaście lat życia. Wybawię ciebie i to miasto z ręki króla asyryjskiego i otoczę je opieką ze względu na Mnie i mojego sługę, Dawida»”. ⁷Izajasz polecił: „Przynieście placek z fig”. Przyniesiono go i położono na wrzód. I Ezechiasz wyzdrowiał. ⁸Zapytał jednak Izajasza: „Jaki znak otrzymam, że PAN mnie całkowicie uzdrowi i że będę mógł trzeciego dnia iść do domu PANA?”. ⁹Izajasz odpowiedział: „Taki znak otrzymasz od PANA, że PAN wypełni to, co obiecał: Czy cień ma się posunąć o dziesięć stopni, czy ma się cofnąć o dziesięć stopni?”. ¹⁰Ezechiasz odrzekł: „Łatwo cieniowi posunąć się o dziesięć stopni. Raczej więc, niech cień cofnie się o dziesięć stopni!”. ¹¹Prorok Izajasz wołał wtedy do PANA, a On cofnął cień o dziesięć stopni na zegarze słonecznym Achaza.

POSELSTWO KRÓLA BABILOŃSKIEGO

¹² W tym czasie król Babilonii, Merodak-Baladan, syn Baladana, przesłał Ezechiaszowi listy i dar. Dowiedział się bowiem o chorobie Ezechiasza. ¹³ Ezechiasz przyjął posłów gościnnie i pokazał im cały swój skarbiec, srebro i złoto, wonności i wyborne olejki, zbrojownię, a także wszystko, co znajdowało się w jego składach. Nie było takiej rzeczy w pałacu Ezechiasza i w całym państwie, której by im nie pokazał.

¹⁴ Wtedy prorok Izajasz przyszedł do króla Ezechiasza i zapytał go: „Co mówili ci ludzie i skąd przybyli do ciebie?”. Ezechiasz odpowiedział: „Przybyli z dalekiego kraju, z Babilonii”. ¹⁵ „A co widzieli w twoim pałacu?” – dopytywał się. „Widzieli wszystko, co znajduje się w moim pałacu – odparł Ezechiasz. – Nie było takiej rzeczy w moich składach, której bym im nie pokazał”. ¹⁶ Wtedy Izajasz rzekł do Ezechiasza: „Słuchaj słowa PANA! ¹⁷ Nadchodzi czas – mówi PAN – kiedy wszystko, co znajduje się w twoim pałacu i co zgromadzili twoi przodkowie aż do dnia dzisiejszego, zostanie zabrane do Babilonii. Nic nie pozostanie. ¹⁸ Również twoi synowie, którzy będą od ciebie pochodzić i którym dasz życie, zostaną zabrani i będą eunuchami na dworze króla Babilonii”. ¹⁹ Ezechiasz rzekł na to do Izajasza: „Dobre jest słowo PANA, które wygłosiłeś”. Pomyślał bowiem: „Cóż! Przynajmniej za mojego życia będzie pokój i bezpieczeństwo”.

²⁰ Pozostałe wydarzenia związane z panowaniem Ezechiasza obejmujące wszystkie jego osiągnięcia, jak również to, że zbudował sadzawkę i wodociąg, którym sprowadził wodę do miasta, są opisane w kronikach królów Judy. ²¹ Ezechiasz spoczął przy swoich przodkach, a jego syn, Manasses, został po nim królem.

PANOWANIE MANASSESA

Rozdział 21

21 ¹Manasses miał dwanaście lat, kiedy wstąpił na tron, i przez pięćdziesiąt pięć lat panował w Jerozolimie. Jego matka miała na imię Chefsiba. ²Czynił on to, co nie podobało się PANU, naśladując niegodziwe praktyki narodów pogańskich, które PAN wypędził przed Izraelitami. ³Odbudował wzniesienia kultowe, które zburzył jego ojciec Ezechiasz. Zbudował ołtarze Baalom i postawił aszerę, postępując podobnie jak Achab, król Izraela. Czcił wszystkie gwiazdy na niebie i oddawał im pokłon. ⁴Zbudował ołtarze także w domu PANA, o którym PAN powiedział: „W Jerozolimie moje imię pozostanie na zawsze”. ⁵Wzniósł także ołtarze wszystkim zastępom niebieskim na niebie na obydwu dziedzińcach domu PANA. ⁶Spalił w ofierze swojego syna, praktykował wróżbiarstwo i czary, ustanowił wywoływaczy duchów i jasnowidzów. Ogromem popełnionego zła doprowadził PANA do gniewu. ⁷Nawet wykonany na swoje polecenie posąg Aszery umieścił w domu, o którym PAN powiedział do Dawida i jego syna, Salomona: „W tym właśnie domu, w Jerozolimie, którą wybrałem spośród wszystkich plemion Izraela, będzie przebywać moje imię na zawsze. ⁸Nie dopuszczę już więcej, aby Izraelici oddalili się od ziemi, którą dałem ich przodkom, jeżeli tylko będą wiernie wypełniać wszystkie moje przykazania i całe Prawo, które im przekazałem przez mojego sługę Mojżesza”. ⁹Oni jednak nie posłuchali, a Manasses wprowadził ich w błąd. Czynili więcej zła niż narody, które PAN wytracił przed nimi.

¹⁰ Wówczas PAN przez swoje sługi, proroków, ogłosił wyrok: ¹¹ „Ponieważ Manasses, król Judy, czynił więcej zła, niż wcześniej Amoryci zdołali go popełnić, i swoimi bożkami doprowadził także Judę do grzechu, ¹² dlatego tak mówi PAN, Bóg Izraela: «Jestem gotów sprowadzić takie nieszczęście na Jerozolimę i Judę, że każdemu, kto o tym usłyszy, zadzwoni w obu uszach. ¹³ Wymierzę Jerozolimę sznurem mierniczym Samarii i pionem domu Achaba. Zniszczę Jerozolimę tak, jak wyciera się miskę do czysta i odwraca do góry dnem. ¹⁴ Odrzucę resztę mojego dziedzictwa i wydam ją w ręce ich wrogów. Dla wszystkich nieprzyjaciół staną się łupem i zdobyczą. ¹⁵ Czynili bowiem to, co uważam za zło, doprowadzając Mnie do gniewu przez cały ten czas, od dnia, w którym ich przodkowie wyszli z Egiptu, aż do dnia dzisiejszego»”. ¹⁶ Więcej nawet, Manasses przelał taki ogrom krwi niewinnej, że napełnił nią Jerozolimę po same brzegi, nie licząc tych grzechów, którymi doprowadził Judę do popełniania tego, co nie podobało się PANU.

¹⁷ Pozostałe wydarzenia związane z panowaniem Manassesa, obejmujące wszystko to, czego dokonał, oraz grzechy, które popełnił, są opisane w kronikach królów Judy. ¹⁸ Manasses spoczął przy swoich przodkach i został pochowany w grobowcu swojej rodziny w ogrodzie Uzzy, a jego syn, Ammon, został po nim królem.

PANOWANIE AMMONA

¹⁹ Ammon miał dwadzieścia dwa lata, kiedy wstąpił na tron i przez dwa lata panował w Jerozolimie. Jego matka miała na imię Meszullemet i była córką Charusa z Jotba. ²⁰ Czynił on to, co nie podobało się PANU, podobnie jak jego ojciec Manasses. ²¹ Postępował tak samo jak jego ojciec. Czcił bożki, którym służył jego ojciec, i oddawał im pokłon. ²² Porzucił PANA, Boga swoich przodków, i nie szedł drogą PANA. ²³ Słudzy Ammona uknuli spisek przeciw niemu i zabili go w jego pałacu. ²⁴ Prosty lud wytracił jednak wszystkich spiskujących przeciw królowi Ammonowi i na jego miejsce ustanowił królem jego syna Jozjasza.

²⁵ Pozostałe wydarzenia związane z panowaniem Ammona, obejmujące to, czego dokonał, są opisane w kronikach królów Judy. ²⁶ Pochowano go w jego grobowcu, w ogrodzie Uzzy, a jego syn, Jozjasz, został po nim królem.

POCZĄTEK PANOWANIA JOZJASZA

Rozdział 22

22 ¹Jozjasz miał osiem lat, kiedy wstąpił na tron, i przez trzydzieści jeden lat panował w Jerozolimie. Jego matka miała na imię Jedida i była córką Adajasza z Boskat. ² Czynił on wszystko to, co podoba się PANU, chodził drogami swojego praojca, Dawida, nie zbaczając ani na prawo, ani na lewo.

ODNALEZIENIE KSIĘGI PRAWA

³ W osiemnastym roku rządów król Jozjasz wysłał pisarza Szafana, wnuka Asaliasza, syna Meszullama, do domu PANA z poleceniem: ⁴ „Idź do Chilkiasza, najwyższego kapłana, i każ mu przygotować pieniądze zdeponowane w domu PANA, które zebrali od ludu strażnicy progu. ⁵ Niech je przekażą kierownikom nadzorującym prace w domu PANA. Mają oni opłacać z nich robotników, wykonujących w domu PANA naprawy, ⁶ czyli stolarzy, budowniczych i murarzy oraz zakupić drewno i ociosane kamienie, potrzebne do naprawy domu. ⁷ Nie trzeba ich wcale rozliczać z pieniędzy im powierzonych, gdyż pracują uczciwie”.

⁸ Najwyższy kapłan Chilkiasz oznajmił wówczas pisarzowi Szafanowi: „Znalazłem księgę Prawa w domu PANA”. I Chilkiasz wręczył księgę Szafanowi, który zaczął ją czytać. ⁹ Następnie pisarz Szafan przyszedł do króla i złożył mu sprawozdanie: „Twoi słudzy wyjęli pieniądze, znajdujące się w domu i przekazali je kierownikom nadzorującym prace w domu PANA”. ¹⁰ Pisarz Szafan oznajmił jeszcze królowi: „Oto księga, którą przekazał mi kapłan Chilkiasz”. Następnie Szafan odczytał ją wobec króla. ¹¹ Kiedy król usłyszał słowa księgi Prawa, rozdarł swoje szaty. ¹² Potem król polecił kapłanowi Chilkiaszowi, Achikamowi, synowi Szafana, Akborowi, synowi Micheasza i pisarzowi Szafanowi oraz urzędnikowi królewskiemu Asajaszowi: ¹³ „Idźcie zasięgnąć rady u PANA w sprawie mojej osoby, ludu i całego plemienia Judy w związku z tym, co zawiera ta odnaleziona księga. PAN zapłonął wielkim gniewem przeciwko nam, ponieważ nasi przodkowie nie słuchali słów tej księgi i nie postępowali zgodnie z tym wszystkim, co jest w niej napisane”.

¹⁴ Kapłan Chilkiasz, Achikam, Akbor, Szafan i Asajasz udali się więc do prorokini Chuldy, żony Szalluma, syna Tikwy, wnuka Charchasa, strażnika szat. Mieszkała ona w Jerozolimie, w nowej części miasta. Porozmawiali z nią, ¹⁵ a ona oświadczyła: „Tak mówi PAN, Bóg Izraela: «Powiedzcie człowiekowi, który przysłał was do mnie: ¹⁶ To mówi PAN: Oto sprowadzam nieszczęście na to miejsce i na jego mieszkańców, zgodnie z tym wszystkim, co zawiera księga, którą czytał król Judy. ¹⁷ Ponieważ Mnie opuścili i składali ofiary kadzielne innym bogom, drażniąc mnie wszystkimi wytworami swoich rąk, zapłonął mój gniew przeciwko temu miejscu i już nie zgaśnie». ¹⁸ To zaś oznajmijcie królowi Judy, który przysłał was, aby zasięgnąć rady u PANA: «Tak mówi PAN, Bóg Izraela, odnośnie do słów, które usłyszałeś: ¹⁹ Ponieważ twoje serce się ulękło i ukorzyłeś się przed PANEM, słuchając słów, w których zapowiedziałem, że to miejsce i jego mieszkańcy staną się przekleństwem budzącym grozę, ponieważ rozdarłeś swoje szaty i zapłakałeś przede Mną, więc i Ja cię wysłuchałem. Wyrocznia PANA! ²⁰ Dlatego przyłączę cię do twoich przodków i spoczniesz w pokoju w swoim grobie. Nie będziesz oglądać nieszczęścia, które sprowadzam na to miejsce»”. Tę właśnie odpowiedź zanieśli królowi.

ODNOWIENIE PRZYMIERZA I REFORMA RELIGIJNA

Rozdział 23

23 ¹Król zatem zwołał zgromadzenie całej starszyzny Judy i Jerozolimy. ²Następnie poszedł do domu PANA, a wraz z nim wszyscy ludzie z Judy i wszyscy mieszkańcy Jerozolimy, kapłani i prorocy – cały lud od najmłodszych do najstarszych. Tam głośno odczytał całą księgę przymierza, którą znaleziono w domu PANA. ³Potem król stanął przy kolumnie i w obecności PANA zawarł przymierze, w którym cały lud zobowiązał się iść wiernie za PANEM, zachowywać Jego przykazania, upomnienia i polecenia całym sercem i całą duszą, aby wypełnić w ten sposób warunki przymierza zapisane w tej księdze.

⁴ Następnie król polecił najwyższemu kapłanowi Chilkiaszowi, kapłanom sprawującym główne funkcje oraz strażnikom progu wynieść ze świątyni PANA wszystkie przedmioty wykonane dla Baala, Aszery i wszystkich gwiazd na niebie i spalić je na zewnątrz Jerozolimy na polach nad Cedronem, a popiół z nich zanieść do Betel. ⁵ Usunął kapłanów pogańskich, których mianowali królowie Judy, aby składali ofiary z kadzidła na wzniesieniach kultycznych, położonych w miastach Judy i wokół Jerozolimy – tych, którzy palili kadzidło w ofierze Baalowi, słońcu, księżycowi, planetom i wszystkim gwiazdom na niebie. ⁶ Także posąg Aszery kazał wynieść z domu PANA na zewnątrz Jerozolimy i spalić go w dolinie Cedronu. Starł go na proch i popiół rozrzucił na grobach prostego ludu. ⁷ Zburzył również, wzniesione w domu PANA, domy mężczyzn uprawiających nierząd sakralny, w których kobiety przędły szaty dla Aszery.

⁸ Sprowadził wszystkich kapłanów z miast Judy i sprofanował wzniesienia kultyczne, na których kapłani, od Geba do Beer-Szeby, składali ofiary. Rozwalił też wyżyny demonów, znajdujące się u wejścia do bramy Jozuego, zarządcy miasta, po lewej stronie od bramy miejskiej. ⁹ Kapłani wzniesień kultycznych nigdy jednak nie pełnili służby przy ołtarzu PANA w Jerozolimie, choć mogli jeść przaśne chleby razem ze swoimi braćmi. ¹⁰ Sprofanował również Tofet, znajdujące się w Dolinie Synów Hinnoma, aby już nikt nie spalał w ofierze ku czci Molocha swojego syna lub córki. ¹¹ Rozwalił konie, które królowie Judy postawili ku czci słońca u wejścia do domu PANA, obok mieszkania Netanmeleka, opiekującego się dziedzińcem świątynnym, i spalił rydwany poświęcone słońcu. ¹² Zburzył też ołtarze na tarasie przy górnej sali Achaza, wzniesione przez królów Judy, a także ołtarze, które zbudował Manasses na obydwu dziedzińcach domu PANA. Usunął je stamtąd i starł na proch, wrzucając do doliny Cedronu. ¹³ Król sprofanował także wzniesienia kultyczne, znajdujące się naprzeciw Jerozolimy, po prawej stronie Góry Zniszczenia, które zbudował Salomon, król Izraela, ku czci Asztarty, ohydnej bogini Sydończyków, Kemosza, ohydnego boga Moabitów, i Milkoma, obrzydliwego boga Ammonitów. ¹⁴ Porozbijał stele i aszery, a ich miejsca zasypał ludzkimi kośćmi.

¹⁵ Zburzył nawet ołtarz w Betel – wzniesienie kultyczne zbudowane przez Jeroboama, syna Nebata, który nakłonił Izraela do grzechu. Wzniesienie kultyczne spalił i starł na proch, spalił też aszerę. ¹⁶ Rozglądając się dokoła, Jozjasz zobaczył groby na wzgórzu. Polecił więc zabrać z nich kości. Potem palił je na ołtarzu, dokonując jego profanacji, zgodnie ze słowem PANA, które wygłosił człowiek Boży w czasie, gdy Jeroboam znajdował się przy ołtarzu w czasie święta.

Kiedy Jozjasz się obrócił, zobaczył grób człowieka Bożego, który zapowiadał te wydarzenia. ¹⁷ „Co to za nagrobek, który widzę?” – zapytał Jozjasz. Odpowiedzieli mu ludzie z miasta: „Jest to grób Bożego człowieka, który przybył z Judy. On właśnie zapowiedział to wszystko, co ty wykonujesz nad ołtarzem w Betel”. ¹⁸ Rozkazał zatem: „Zostawcie go w spokoju. Niech nikt nie rusza jego kości!”. Pozostawiono więc nietknięte jego kości wraz z kośćmi proroka, który przybył z Samarii. ¹⁹ Jozjasz usunął również wszystkie sanktuaria, zbudowane na wzniesieniach kultycznych, które w miastach Samarii pobudowali królowie Izraela, aby doprowadzić PANA do gniewu. Postąpił z nimi tak samo jak w Betel. ²⁰ Wymordował wszystkich kapłanów wzniesień kultycznych, których zastał przy ołtarzach, paląc na nich ludzkie kości. Następnie wrócił do Jerozolimy.

²¹ Potem król wydał rozkaz całemu ludowi: „Świętujcie Paschę ku czci PANA, waszego Boga, jak to zostało napisane w tej księdze przymierza”. ²² Od czasu sędziów, którzy rządzili Izraelem, i przez cały okres panowania królów Izraela i Judy nie obchodzono takiej Paschy. ²³ Dopiero w osiemnastym roku rządów króla Jozjasza obchodzono w Jerozolimie taką Paschę ku czci PANA. ²⁴ Jozjasz usunął także wywoływaczy duchów i zmarłych, domowe posążki bóstw, bożki i wszystkie inne ohydne bóstwa, które widziano w ziemi Judy i w Jerozolimie. Chciał bowiem wypełnić wymagania Prawa, zapisane w księdze, którą znalazł kapłan Chilkiasz w domu PANA. ²⁵ Nie było żadnego przed nim, który by podobnie jak on nawrócił się do PANA całym swoim sercem, całą swoją duszą i całą swoją mocą, zgodnie z całym Prawem Mojżesza. Po nim również nie pojawił się król podobny do niego. ²⁶ PAN jednak nie odwrócił się od swojego straszliwego gniewu przeciw Judzie. Do takiego gniewu doprowadziły Go wszystkie zniewagi wyrządzone Mu przez Manassesa. ²⁷ PAN bowiem zapowiedział: „Nawet Judę odrzucę od siebie, tak jak odrzuciłem Izraela. Odtrącę też Jerozolimę, to miasto, które sam wybrałem, i dom, o którym powiedziałem: Tam będzie przebywać moje imię”.

²⁸ Pozostałe wydarzenia związane z panowaniem Jozjasza obejmujące wszystko, czego dokonał, są opisane w kronikach królów Judy. ²⁹ W czasie jego rządów, faraon Necho, król egipski, wyruszył do króla asyryjskiego, nad rzekę Eufrat. Kiedy król Jozjasz wyszedł mu naprzeciw, faraon zabił go w Megiddo, gdy tylko go zobaczył. ³⁰ Jego słudzy przewieźli jego ciało na rydwanie z Megiddo do Jerozolimy i pochowali w jego grobowcu. Mieszkańcy kraju wybrali Joachaza, syna Jozjasza, i ustanowili go królem, namaszczając go na następcę po ojcu.

PANOWANIE JOACHAZA

³¹ Joachaz miał dwadzieścia trzy lata, kiedy wstąpił na tron i przez trzy miesiące panował w Jerozolimie. Jego matka miała na imię Chamutal i była córką Jeremiasza z Libny. ³² Czynił on to, co nie podobało się PANU, tak samo jak jego przodkowie. ³³ Faraon Necho uwięził go w Ribla, w ziemi Chamat, kończąc jego panowanie w Jerozolimie. Jednocześnie nałożył na kraj daninę w wysokości stu talentów srebra i jednego talentu złota. ³⁴ Jako następcę Jozjasza, faraon Necho ustanowił królem Eliakima, jego syna, zmieniając jego imię na Jojakim. Joachaza natomiast uprowadził do Egiptu. I tam właśnie Joachaz umarł. ³⁵ Jojakim natomiast dostarczał faraonowi srebro i złoto. Musiał jednak opodatkować kraj, ustalając dla każdego z ludu kraju określoną ilość srebra i złota, aby zapłacić daninę w wysokości wyznaczonej przez faraona Necho.

PANOWANIE JOJAKIMA

³⁶ Jojakim miał dwadzieścia pięć lat, kiedy wstąpił na tron, i przez jedenaście lat panował w Jerozolimie. Jego matka miała na imię Zebidda i była córką Pedajasza z Rumy. ³⁷ Czynił on to, co nie podobało się PANU, tak samo jak jego przodkowie.

Rozdział 24

24 ¹ W czasie jego rządów król Babilonii, Nabuchodonozor, najechał na kraj. Jojakim był mu poddany przez trzy lata, ale potem wycofał się z tego i zbuntował się przeciw niemu. ² Wtedy jednak PAN zesłał przeciwko niemu oddziały Chaldejczyków, Aramejczyków, Moabitów i Ammonitów, pozwalając im niszczyć Judę, zgodnie ze słowem, które PAN ogłosił przez swoje sługi, proroków. ³ Było to całkowicie zgodne z zamiarem PANA skierowanym przeciw Judzie, aby odrzucić ich od siebie z powodu wszystkich grzechów, które popełnił Manasses ⁴ i z powodu niewinnej krwi, którą przelał. PAN nie chciał już przebaczyć z powodu niewinnej krwi, w której Manasses utopił Jerozolimę.

⁵ Pozostałe wydarzenia związane z panowaniem Jojakima obejmujące wszystko, czego dokonał, są opisane w kronikach królów Judy. ⁶ Jojakim spoczął przy swoich przodkach, a jego syn, Jechoniasz, został po nim królem. ⁷ Odtąd już król egipski nie opuszczał swojego kraju, gdyż król Babilonii zajął wszystkie ziemie należące do króla egipskiego, od Potoku Egipskiego do Eufratu.

PIERWSZE PRZESIEDLENIE DO BABILONII

⁸ Jojakin miał osiemnaście lat, kiedy wstąpił na tron, i przez trzy miesiące panował w Jerozolimie. Jego matka miała na imię Nechuszta i była córką Elnatana z Jerozolimy. ⁹ Czynił on to, co nie podobało się PANU, tak samo jak jego ojciec. ¹⁰ W owym czasie wojska króla babilońskiego wyruszyły przeciwko Jerozolimie i rozpoczęło się oblężenie miasta. ¹¹ Kiedy sam Nabuchodonozor przybył pod Jerozolimę, a jego wojska jeszcze ją oblegały, ¹² Jojakin, król Judy, poddał się królowi babilońskiemu razem ze swoją matką, dworzanami, dowódcami i urzędnikami. Król Babilonii wziął go do niewoli w ósmym roku swoich rządów. ¹³ Zabrał stamtąd wszystkie skarby, znajdujące się w domu PANA i w pałacu królewskim, pokruszył również wszystkie złote przedmioty, które wykonał Salomon, król Izraela, dla świątyni PANA, zgodnie z tym, co PAN zapowiedział. ¹⁴ Skazał na wygnanie całą Jerozolimę, wszystkich dowódców i żołnierzy – razem dziesięć tysięcy ludzi, oraz wszystkich rzemieślników i kowali. Pozostała jedynie najbiedniejsza ludność kraju. ¹⁵ Na wygnanie do Babilonii skazał także Jechoniasza. Z Jerozolimy do Babilonii przesiedlił również jego matkę, żony, dworzan i dostojników. ¹⁶ Król babiloński uprowadził ponadto do Babilonii wszystkich żołnierzy w liczbie siedmiu tysięcy oraz rzemieślników i kowali w liczbie tysiąca, z których wszyscy byli wyszkolonymi żołnierzami, zdolnymi do walki. ¹⁷ Następnie król babiloński na miejsce Jojakina ustanowił królem jego wuja, Mattaniasza, zmieniając jego imię na Sedecjasz.

PANOWANIE SEDECJASZA I UPADEK JEROZOLIMY

¹⁸ Sedecjasz miał dwadzieścia jeden lat, kiedy wstąpił na tron i przez jedenaście lat panował w Jerozolimie. Jego matka miała na imię Chamutal i była córką Jeremiasza z Libny. ¹⁹ Czynił on to, co nie podobało się PANU, tak samo jak Jojakim. ²⁰ W końcu PAN, w swoim gniewie na Jerozolimę i Judę, odrzucił ich od siebie. Sedecjasz bowiem zbuntował się przeciw królowi babilońskiemu.

Rozdział 25

25 ¹W dziewiątym roku jego panowania, w dziesiątym dniu dziesiątego miesiąca, król babiloński Nabuchodonozor wraz z całym wojskiem wyruszył przeciw Jerozolimie i rozpoczął oblężenie, budując wokół niej wieże oblężnicze. ²Oblężenie miasta trwało aż do jedenastego roku panowania króla Sedecjasza. ³W dziewiątym dniu czwartego miesiąca w mieście nastał tak straszny głód, że ludzie nie mieli już co jeść. ⁴Kiedy w murach miasta zrobiono wyłom, wszyscy żołnierze, mimo trwającego oblężenia, opuścili miasto nocą przez bramę między podwójnym murem, blisko ogrodów króla, uciekając drogą w kierunku Araby. ⁵Wojsko chaldejskie wyruszyło w pościg za królem i dogoniło go na równinie pod Jerychem. Całe jego wojsko opuściło go, idąc w rozsypkę. ⁶Schwytano więc króla i przyprowadzono go do króla babilońskiego w Ribli, gdzie wydano na niego wyrok. ⁷W obecności Sedecjasza wymordowano jego synów, a potem wyłupiono oczy samemu Sedecjaszowi i zakutego w kajdany z brązu uprowadzono do Babilonii.

⁸ W siódmym dniu piątego miesiąca, w dziewiętnastym roku panowania Nabuchodonozora, króla babilońskiego, wkroczył do Jerozolimy Nebuzaradan, dowódca jego straży przybocznej. ⁹ Spalił dom PANA i pałac królewski oraz wszystkie domy w Jerozolimie. Każdy ważniejszy budynek w mieście puścił z dymem. ¹⁰ Całe wojsko chaldejskie na czele z dowódcą gwardii przybocznej zburzyło następnie wszystkie mury obronne Jerozolimy. ¹¹ Resztę zaś mieszkańców miasta wraz z tymi, którzy poddali się królowi babilońskiemu, oraz pozostałą ludność dowódca gwardii Nebuzaradan uprowadził na wygnanie. ¹² Pozostawił tylko najbiedniejszą ludność do pracy w polu i w winnicach. ¹³ Babilończycy pokruszyli znajdujące się w domu PANA kolumny i wózki z brązu, a także wykonane z brązu „morze”, które było w domu PANA, i brąz wywieźli do Babilonii. ¹⁴ Zabrali również miednice, łopatki, szczypce do lamp i łyżki oraz wszystkie naczynia z brązu, których używano podczas sprawowania kultu. ¹⁵ Dowódca straży przybocznej zabrał też wszystkie kadzielnice i kropielnice, wykonane ze złota albo ze srebra, ¹⁶ dwie kolumny, jedno morze i wózki, które Salomon kazał wykonać dla domu PANA. Brązu uzyskanego ze wszystkich tych przedmiotów nie dało się nawet zważyć. ¹⁷ Każda kolumna miała osiemnaście łokci wysokości. Wieńcząca kolumnę głowica, odlana z brązu, miała trzy łokcie wysokości. Cały ornament z wzorem sieci i owoców granatu dokoła głowicy był również wykonany z brązu. Druga kolumna miała podobny ornament.

¹⁸ Dowódca straży przybocznej pochwycił także Serajasza, głównego kapłana, Sefaniasza, drugiego kapłana, oraz trzech strażników progu. ¹⁹ W mieście schwytał jednego dworzanina, który był dowódcą wojskowym, pięciu osobistych doradców króla, którzy znajdowali się jeszcze w mieście, oraz sekretarza dowódcy armii, dokonującego spisu poborowych wraz z sześćdziesięcioma jego ludźmi, którzy pozostali w mieście. ²⁰ Dowódca straży przybocznej, Nebuzaradan, uwięził ich i zaprowadził do króla babilońskiego w Ribli. ²¹ Król babiloński rozkazał ich stracić. Zamordowano ich zatem w Ribli, w kraju Chamat. Tak więc Juda został wygnany ze swojej własnej ziemi.

GODOLIASZ BABILOŃSKIM ZARZĄDCĄ JUDY

²² Nabuchodonozor, król babiloński, ustanowił Godoliasza, syna Achikama, wnuka Szafana, zarządcą dla reszty ludności pozostałej jeszcze w ziemi Judy. ²³ Kiedy wszyscy dowódcy wojskowi i ich ludzie dowiedzieli się, że król babiloński ustanowił zarządcą Godoliasza, przybyli do niego do Mispy. Byli to: Izmael, syn Netaniasza, Jochanan, syn Kareacha, Serajasz, syn Tanchumeta z Netofy, Jaazaniasz, syn Maakatyty – każdy ze swoimi ludźmi. ²⁴ Wówczas Godoliasz złożył im oraz ich ludziom przysięgę i powiedział: „Nie obawiajcie się dowódców chaldejskich, pozostańcie w kraju i służcie królowi babilońskiemu, a wszystko dobrze się ułoży”.

²⁵ W siódmym miesiącu jednak, Izmael, syn Netaniasza, wnuk Eliszama, pochodzący z rodziny królewskiej, przyszedł z dziesięcioma ludźmi i zamordował Godoliasza oraz Judejczyków i Chaldejczyków, którzy przebywali z nim w Mispie. ²⁶ Wówczas wszyscy, od najmłodszego do najstarszego, wraz z dowódcami wojskowymi, postanowili uciec do Egiptu w obawie przed Chaldejczykami.

UŁASKAWIENIE JOJAKINA

²⁷ W trzydziestym siódmym roku od uprowadzenia do niewoli króla Judy, Jechoniasza, w dwudziestym siódmym dniu dwunastego miesiąca, król babiloński, Ewil-Merodak, w roku swojego wstąpienia na tron, ułaskawił króla Judy, Jechoniasza, i uwolnił go z więzienia. ²⁸ Rozmawiał z nim życzliwie i wyznaczył mu najbardziej zaszczytne miejsce spośród królów przebywających z nim w Babilonii. ²⁹ Zdjął więc Jechoniasz swój więzienny ubiór i przez resztę życia pozostawał na utrzymaniu króla. ³⁰ Codziennie otrzymywał od króla babilońskiego środki na swoje utrzymanie, przez całe jego życie.

^2,10 Trudnej rzeczy zażądałeś – duch prorocki jest darem, którego udzielić może tylko Bóg, dlatego nie można go dziedziczyć po człowieku, który go posiadał. Elizeusz przekona się, że Bóg udzielił mu tego daru, kiedy dostrzeże rzeczy niewidzialne dla innych ludzi (2Krl 2,12; 6,17).

^2,23 łysa pała – prawdopodobnie nie chodzi tu o naturalną łysinę Elizeusza, ale o fakt, że w sposób typowy dla proroków chodził on z ogoloną głową (1Krl 20,41). Chłopcy, którzy wyśmiewają Elizeusza, kpią więc z jego misji prorockiej. To tłumaczy surową karę, jaką otrzymali.

^3,27 złożył go... w ofierze całopalnej – ofiara złożona z człowieka, wzorowana na ofiarach składanych przez ludy kananejskie. Miała na celu uspokojenie gniewu boga Kemosza i dodanie odwagi oblężonym. Ofiara złożona Kemoszowi mogła wywołać niezwykle zacięty opór wśród żołnierzy Moabu, wskutek czego Izraelici musieli przerwać oblężenie i się wycofać.

^4,31 Chłopiec się nie obudził – jest to eufemizm, ponieważ chłopiec nie zapadł w sen, ale umarł.

^4,34 położył się na chłopcu – także Eliasz czynił podobne gesty (1Krl 17,21), aby przywrócić życie zmarłemu dziecku. Dokonać tego może jednak tylko Bóg, a modlitwa proroka ma za zadanie wybłagać Jego miłosierdzie.

^6,17 ogniste konie i rydwany – znak niezawodnej opieki Bożej, nawiązujący do cudownego zabrania Eliasza z ziemi (2Krl 2,11).

^6,30 wór pokutny – wykonany z sierści wielbłądziej lub koziej, stały element publicznej pokuty lub żałoby; przywdziewano go lub przepasywano się nim, a głowę posypywano popiołem na znak umartwienia i pokuty.

^8,13 pies – na Bliskim Wschodzie pies był zwierzęciem powszechnie pogardzanym (np. 2Sm 3,8; 2Krl 8,13; Hi 30,1). W asyryjskiej tradycji epistolarnej określenie „pies” było tytułem, jaki przypisywać musiał sobie każdy poddany piszący do władcy.

^8,15 przykrył jego twarz – nałożenie na twarz mokrego materiału miało na celu uduszenie chorego króla. Chazael zabił w ten sposób Ben-Hadada i przejął po nim władzę. Opisy tego wydarzenia, przedstawiające Chazaela jako mordercę i uzurpatora, znajdują się także w pozabiblijnych źródłach historycznych.

^8,24 Miasto Dawida – nazwa nadana najstarszej, warownej części Jerozolimy, po jej zdobyciu przez Dawida. Położone w południowo-wschodniej części obecnej Jerozolimy i otoczone dolinami Cedronu i Tyropeonu, zajmowało powierzchnię ok. 4 hektarów.

^9,22 bałwochwalstwo – dosł. czyny nierządne. Chodzi o kult bóstw pogańskich, który w nauczaniu prorockim porównywany był do prostytucji (np. Oz 4,12; 5,4). Nie można jednak wykluczyć, że w sformułowaniu tym zawiera się również aluzja do szeroko praktykowanej na terytorium zarządzanym przez Izebel prostytucji sakralnej.

^12,9 Kapłani rezygnują z osobistej odpowiedzialności za naprawę świątyni i powierzają to zadanie wykwalifikowanym robotnikom, którym przekazywane teraz też będą wszystkie pieniądze zbierane w świątyni na ten cel.

^14,9 Oset... przesłał cedrowi – personifikacja roślin była typowa dla opowiadanych w starożytności bajek. Podobna bajka znalazła się Księdze Sędziów (Sdz 9,8-15). Wypowiedź króla Joasza ukazuje jego pewność siebie i pogardę, jaką żywił dla przeciwnika.

^16,3 spalił w ofierze – chodzi o zwyczaj palenia ludzi w ofierze składanej pogańskim bóstwom. Najczęściej darem ofiarnym były dzieci (Jr 7,31). Praktyka ta była wielokrotnie potępiana przez Prawo Mojżeszowe (Kpł 18,21; 20,2-4; Pwt 12, 31; 18,10) i przez proroków (np. Jr 19,4-6; 32,35).

^16,17 morze – zbiornik znajdujący się wewnątrz świątyni jerozolimskiej, który służył kapłanom do rytualnych obmyć. Oprócz tego świątynne „morze” miało znaczenie symboliczne. Ze względu na swoją wielkość (13,5 m w obwodzie), a także zdobiące je ornamenty: dwanaście wołów symbolizujących dwanaście plemion Izraela, przywoływało obraz Boga Stwórcy, który panuje nad całą ziemią i wszystkimi ludźmi.

^18,4 miedziany wąż – kult zrobionego na pustyni przez Mojżesza (Lb 21,8n) miedzianego węża, który stał się symbolem płodności, był bardzo rozpowszechniony na Bliskim Wschodzie. Kult przedmiotów był uznawany w Izraelu za czynność bałwochwalczą i dlatego Ezechiasz podejmuje zdecydowaną walkę z każdym jego przejawem.

^19,21 potrząsa głową nad tobą – gest oznaczający szyderstwo i pogardę (np. Hi 16,4; Ps 22,8).

^19,28 włożę ci do nosa metalowe kółko – w ten sposób ujarzmiano narowiste zwierzęta. Dokumenty historyczne potwierdzają, że także królowie asyryjscy upokarzali w ten sposób pokonanych przez siebie królów.

^20,20 sadzawka i wodociąg – budowa tego systemu nawadniającego miała na celu doprowadzenie wody do Jerozolimy. Wybudowanie w obrębie murów miejskich sadzawki pozwalało na magazynowanie wody, co mogło mieć olbrzymie znaczenie w przypadku ewentualnego oblężenia miasta. Ponieważ źródło Gichon, zaopatrujące miasto w wodę, znajdowało się poza obrębem murów, król kazał wydrążyć podziemny kanał, który dostarczał wodę do znajdującej się wewnątrz miasta sadzawki Siloe.

PIERWSZA I DRUGA KSIĘGA KRONIK

WPROWADZENIE

OKOLICZNOŚCI POWSTANIA

Pierwotnie Pierwsza i Druga Księga Kronik stanowiły jedno dzieło i nosiły tytuł Dibre Hajjamim, który można tłumaczyć jako ‘wydarzenia dni’, ‘roczniki’ czy ‘kroniki’. Dzieło to umieszczono na końcu żydowskiego zbioru Pism prawdopodobnie dlatego, że uważano je za powtórzenie opisu wydarzeń przedstawionych obszernie w Księgach Samuela i Księgach Królewskich. Podział dzieła kronikarskiego na dwie księgi wprowadzili tłumacze Septuaginty (LXX), którzy opatrzyli je tytułem Paralipomenon a, b, czyli ‘pierwsza i druga księga rzeczy opuszczonych w księgach Samuela i Królewskich’. Tłumacze LXX zmienili także miejsce dzieła kronikarskiego w kanonie ST i umieścili je w zbiorze ksiąg historycznych, zaraz po Księgach Królewskich i przed Księgą Ezdrasza. Stosowany dziś tytuł Księgi Kronik pochodzi od św. Hieronima, który w dziele Prologus Galeatus po raz pierwszy nazwał je Kroniką całej historii Bożej (Chronicon totius divinae historiae).

Ponieważ początkowo Księgi Kronik stanowiły część jednego większego dzieła, obejmującego także Księgę Ezdrasza i Księgę Nehemiasza, w tradycji żydowskiej uważano, że autorem Ksiąg Kronik jest Ezdrasz. Pod koniec XIX w. upowszechniło się przekonanie, że Księgi Kronik oraz Księgę Ezdrasza i Księgę Nehemiasza napisał jeden, nieznany autor, zwany kronikarzem. Analizując jego dzieło, możemy powiedzieć, że autor był gorliwym Żydem, bardzo dobrze znającym historię Izraela, a także tradycję prorocką i mądrościową. Prawdopodobnie wywodził się z grona lewitów, o czym świadczy jego zainteresowanie świątynią i sprawowanym w niej kultem, który opisuje nadzwyczaj szczegółowo. Na jego lewickie pochodzenie wskazuje również obojętność, a czasem wręcz niechęć do środowiska kapłanów oraz przebijające się przez całe dzieło zainteresowanie śpiewem liturgicznym, co może świadczyć o tym, iż wywodził się on z kręgu lewitów zajmujących się śpiewem.

Kronikarz, komponując swoje dzieło, korzystał z wielu dokumentów. Do źródeł, o których pochodzeniu nic nie mówi, a które z pewnością wykorzystał, należą kanoniczne księgi: Rodzaju, Wyjścia, Liczb, Jozuego i Rut. Najważniejszymi dokumentami były dla niego księgi Samuela i Królewskie. W dziele kronikarskim nie brak również śladów biblijnej tradycji prorockiej (księgi: Izajasza, Jeremiasza, Ezechiela, Zachariasza i Aggeusza), a także nawiązań do Księgi Psalmów. Ważnym źródłem dla autora Ksiąg Kronik były także dzieła pozabiblijne, szczególnie historyczne. Kronikarz korzystał również z dokumentów sporządzanych na dworze królewskim, a także z tradycji ustnej przekazywanej przez Izraelitów, którzy powrócili z wygnania babilońskiego (538 r. przed Chr.). Autor Ksiąg Kronik nie był jednak niewolniczo przywiązany do dostępnych mu źródeł, lecz korzystając z nich w dość dowolny sposób, przedstawił własną wizję i interpretację dziejów, którą podporządkował omawianym przez siebie tematom teologicznym.

Jeśli przyjmiemy, że Księgi Kronik oraz Księgi Ezdrasza i Nehemiasza są dziełem jednego autora, to musiało ono powstać po ostatnich wydarzeniach opisanych w Księdze Nehemiasza, czyli po roku 400 przed Chr. Sposób przedstawiania tematów teologicznych, liczne arameizmy w języku oryginalnym i miejsce zajmowane w żydowskim kanonie ST sugerują, że dzieło kronikarskie powstało w późnym okresie powygnaniowym. Wcześniej jednak niż w 180 r. przed Chr., bo wówczas powstała Księga Syracydesa, która przedstawiając króla Dawida, jest wyraźnie zależna od Ksiąg Kronik (Syr 47,2-11). Księgę Kronik cytuje również historyk Eupolemos z Aleksandrii, który w 157 r. przed Chr. znał już jej grecki przekład. Ponieważ w dziele kronikarskim nie znajdujemy żadnej aluzji do Aleksandra Wielkiego (zm. w 323 r. przed. Chr), jego zasadnicze zręby prawdopodobnie powstały na przełomie IV i III w. przed Chr. Nie wyklucza to późniejszych redakcji lub uzupełnień, których dokonano nie później niż w pierwszej połowie II w. przed Chr.

TREŚĆ I TEOLOGIA

Księgi Kronik przedstawiają bardzo długi okres historii zbawienia od jej początku do momentu przesiedlenia Izraelitów do Babilonii. Dzieło to ze względu na opisane w nim wydarzenia historyczne można podzielić na cztery zasadnicze części: 1) prehistoria dynastii Dawida (1Krn 1 – 9), czyli okres od stworzenia do czasów panowania pierwszego króla Izraela Saula; 2) czasy panowania króla Dawida (1Krn 10 – 29); 3) okres panowania króla Salomona (2Krn 1 – 9); 4) czasy rządów królów Judy, od Roboama do Sedecjasza, którego panowanie zakończyło się przesiedleniem babilońskim (2Krn 10 – 36).

Księgi Kronik są owocem pogłębionej refleksji lewity nad długim okresem historii zbawienia. Ich treść można określić jako lewicką interpretację okresu monarchii. Autor miał na uwadze cel praktyczny i duszpasterski: umocnienie wiary i nadziei narodu w czasie, gdy Izrael był jedną z perskich prowincji. Nauczał, że przesiedlenie babilońskie było karą, ale nie unicestwieniem obietnic i przymierza zawartego z Dawidem. Chociaż po okresie wygnania na tronie w Jerozolimie nie zasiadał już monarcha, pozostały jeszcze inne ważne filary społeczności: wspólnota ludu Bożego, Prawo, świątynia, legalny kult oraz jego szafarze. Były one gwarancją aktualności przymierza i obietnic oraz przekonania, że Bóg realizuje plan zbawienia.

Bogate i głębokie nauczanie teologiczne zawarte w Księgach Kronik jest syntezą wiary narodu izraelskiego i pokazuje, jak wiara ta była przeżywana na przełomie IV i III w. przed Chr. Bóg w Księgach Kronik określany jest imieniem Elohim. Mieszka On w niebie, a na ziemi, w świątyni jerozolimskiej, obecne jest Jego imię. Bóg jest jedyny, poza Nim nie ma innych bogów, Jego wiedza obejmuje wszystko, On nad wszystkim panuje, dlatego aktywnie włącza się w wydarzenia dziejące się na ziemi. W swoim kontakcie z ludźmi posługuje się pośrednikami. Jest On Bogiem ojców, dochowującym obietnic, wiernym przymierzu i wspierającym Izraelitów w czasie ucisku. Jest sprawiedliwy i już tu, na ziemi, wynagradza za dobre postępowanie, a za złe karze. Kara jednak nie jest ostatnim słowem Boga, gdyż jest On Bogiem miłosierdzia. Jeżeli lud się upokorzy, będzie błagał o przebaczenie i powróci do Boga, wtedy On mu przebaczy.

W Księgach Kronik nie znajdziemy tak wyraźnych tekstów mesjańskich jak w pismach proroków czy psalmach. Autor skupia uwagę na osobach Dawida i Salomona, których przedstawia nie tyle jako władców politycznych czy przodków Mesjasza, lecz jako narzędzia, którymi Bóg posłużył się przy budowie świątyni i organizacji kultu w niej sprawowanego. Kładąc akcent na wieczne przymierze zawarte przez Boga z Dawidem i jego potomkami, podtrzymuje nadzieję trwałości dynastii Dawida oraz objawienia się Tego, który zapewni zbawienie ludowi Bożemu, to jest Chrystusa. Mesjanizm tych ksiąg jest więc dyskretny, ukryty, jednak zawsze obecny.

PIERWSZA KSIĘGA KRONIK

RODOWODY

DRZEWO GENEALOGICZNE NOEGO I JEGO SYNÓW

Rozdział 1

1 ¹Adam, Set, Enosz, ²Kenan, Mahalaleel, Jered, ³Henoch, Metuszelach, Lamek, ⁴Noe, Sem, Cham i Jafet.

POTOMKOWIE TRZECH SYNÓW NOEGO – „TABLICA NARODÓW”

⁵ Synowie Jafeta: Gomer, Magog, Madaj, Jawan, Tubal, Meszek i Tiras. ⁶ Synowie Gomera: Aszkanaz, Rifat i Togarma. ⁷ Synowie Jawana: Elisza i Tarszisz, Kittim i Rodanim.

⁸ Synowie Chama: Kusz, Misraim, Put i Kanaan. ⁹ Synowie Kusza: Seba, Chawila, Sabta, Rama i Sabteka. Synowie Ramy: Saba i Dedan. ¹⁰ Ponadto Kusz był ojcem Nimroda, pierwszego mocarza na ziemi. ¹¹ Misraim był praojcem Ludytów, Anamitów, Lehabitów, Naftuchitów, ¹² Patrusytów, Kasluchitów i Kaftorytów, od których wywodzą się Filistyni. ¹³ Kanaan zaś był ojcem Sydona, swego pierworodnego, następnie Cheta, ¹⁴ Jebusyty, Amoryty, Girgaszyty, ¹⁵ Chiwwity, Arkity, Synity, ¹⁶ Arwadyty, Semaryty i Chamatyty.

¹⁷ Synowie Sema: Elam, Assur, Arpachszad, Lud i Aram. Synowie Arama: Us, Chul, Geter i Meszek. ¹⁸ Arpachszad był ojcem Szelacha, Szelach zaś Ebera. ¹⁹ Eberowi urodzili się dwaj synowie: pierwszy nosił imię Peleg, za jego życia bowiem ziemia została podzielona. Jego brat miał na imię Joktan. ²⁰ Joktan był ojcem Almodada, Szelefa, Chasarmaweta, Jeracha, ²¹ Hadorama, Uzala, Dikli, ²² Ebala, Abimaela, Saby, ²³ Ofira, Chawili i Jobaba. Wszyscy oni byli potomkami Joktana.

DRZEWO GENEALOGICZNE ABRAHAMA

²⁴ Sem, Arpachszad, Szelach, ²⁵ Eber, Peleg, Reu, ²⁶ Serug, Nachor, Terach, ²⁷ Abram, czyli Abraham.

POTOMKOWIE ABRAHAMA

²⁸ Synowie Abrahama: Izaak i Izmael ²⁹ i ich potomkowie. Pierworodnym Izmaela był Nebajot, po nim Kedar, Adbeel, Mibsam, ³⁰ Miszma, Duma, Massa, Chadad, Tema, ³¹ Jetur, Nafisz i Kedma. Wszyscy oni byli potomkami Izmaela.

³² Ketura, drugorzędna żona Abrahama, urodziła mu synów: Zimrana, Jokszana, Medana, Midiana, Jeszbaka i Szuacha. Synami Jokszana byli Saba i Dedan. ³³ Synami Midiana zaś: Efa, Efer, Henoch, Abida i Eldaa. Wszyscy oni byli potomkami Ketury.

³⁴ Abraham był ojcem Izaaka, a synami Izaaka byli Ezaw i Izrael.

POTOMKOWIE EZAWA, CZYLI EDOMICI

³⁵ Synowie Ezawa: Elifaz, Reuel, Jeusz, Jalam i Korach. ³⁶ Synowie Elifaza: Teman, Omar, Sefi, Gatam, Kenaz, Timna i Amalek. ³⁷ Synowie Reuela: Nachat, Zerach, Szamma i Mizza. ³⁸ Synowie Seira: Lotan, Szobal, Sibeon, Ana, Diszon, Eser, Diszan. ³⁹ Synowie Lotana: Chori i Homam, a siostrą Lotana była Timna. ⁴⁰ Synowie Szobala: Alian, Manachat, Ebal, Szefi i Onam. Synowie Sibeona: Aja i Ana. ⁴¹ Synowie Any: Diszon. Synowie Diszona: Chamran, Eszban, Jetran i Keran. ⁴² Synowie Esera: Bilhan, Zaawan i Akan. Synowie Diszona: Us i Aran.

⁴³ A oto królowie, którzy panowali w ziemi Edomu, zanim jakikolwiek król zapanował nad Izraelitami: Bela, syn Beora, a miasto jego zwało się Dinhaba. ⁴⁴ Kiedy Bela umarł, władzę po nim przejął Jobab, syn Zeracha z Bosry. ⁴⁵ Po śmierci Jobaba królował Chuszam z kraju Temanitów. ⁴⁶ Gdy Chuszam umarł, władzę po nim objął Hadad, syn Bedada, pochodzący z miasta Awit. To on rozgromił Madianitów na równinach Moabu. ⁴⁷ Po śmierci Hadada władzę przejął Samla z Masreki. ⁴⁸ Kiedy on umarł, władzę po nim objął Szaul z Rechobot położonego nad Rzeką. ⁴⁹ Po śmierci Szaula panował Baal-Chanan, syn Akbora. ⁵⁰ Kiedy Baal-Chanan umarł, władzę po nim przejął Hadad. Jego miastem było Pai, a żoną Mehetabel, córka Matredy, córki Mezahaba. ⁵¹ Potem umarł Hadad. Wtedy przywódcami plemion Edomu zostali: Timna, Alia, Jetet, ⁵² Oholibama, Ela, Pinon, ⁵³ Kenaz, Teman, Mibsar, ⁵⁴ Magdiel, Iram. Wszyscy oni byli przywódcami Edomu.

PLEMIONA IZRAELSKIE

PROTOPLAŚCI PLEMION IZRAELSKICH

Rozdział 2

2 ¹Oto synowie Izraela: Ruben, Symeon, Lewi i Juda, Issachar i Zabulon, ²Dan, Józef i Beniamin, Neftali, Gad i Aser.

PLEMIONA POŁUDNIOWE

PLEMIĘ JUDY

³ Oto trzej synowie Judy: Er, Onan i Szela, których urodziła mu Bat-Szua, Kananejka. Er, pierworodny Judy, okazał się zły i dlatego PAN ukarał go śmiercią. ⁴ Tamar, synowa Judy, urodziła mu Peresa i Zeracha. Razem Juda miał pięciu synów.

⁵ Synami Peresa byli Chesron i Chamul. ⁶ Pięciu synów Zeracha to: Zimri, Etan, Heman, Kalkol i Dara. ⁷ Syn Karmiego Akar sprowadził nieszczęście na Izraela, ponieważ dopuścił się kradzieży przedmiotów obłożonych klątwą. ⁸ Synem Etana był Azariasz. ⁹ Synowie Chesrona, którzy zostali przez niego spłodzeni: Jerachmeel, Ram, Kelubaj. ¹⁰ Ram był ojcem Amminadaba, Amminadab – Nachszona, który był przywódcą Judejczyków. ¹¹ Nachszon był ojcem Szalmy, a Szalma – Booza. ¹² Booz był ojcem Obeda, Obed był ojcem Jessego. ¹³ Pierworodnym synem Jessego był Eliab, po nim Jessemu urodzili się: Abinadab – jako drugi, Szimei – jako trzeci, ¹⁴ Netaneel – jako czwarty, Raddaj – jako piąty, ¹⁵ Osem – jako szósty i jako siódmy – Dawid. ¹⁶ Córkami Jessego były Seruja i Abigail. Seruja miała trzech synów: Abiszaja, Joaba i Asahela. ¹⁷ Abigail zaś urodziła Amasę; ojcem Amasy był Jeter, Izmaelita.

¹⁸ Kaleb, syn Chesrona, miał z żoną Azubą Jeriotę, której synami byli: Jeszer, Szobab i Ardon. ¹⁹ Gdy Azuba zmarła, Kaleb ożenił się z Efratą, która urodziła mu Chura. ²⁰ Chur był ojcem Uriego, a Uri – Besaleela.

²¹ Gdy Chesron miał sześćdziesiąt lat, poszedł do córki Makira, ojca Gileada i wziął ją za żonę, a ona urodziła mu syna imieniem Segub. ²² Segub był ojcem Jaira, do którego należały dwadzieścia trzy miasta na terytorium Gileadu. ²³ Geszur i Aram odebrali im osiedla Jaira i Kenat wraz z przynależnymi do nich sześćdziesięcioma miejscowościami. Wszystkie one należały do potomków Makira, ojca Gileada. ²⁴ Po śmierci Chesrona w Kaleb Efrata, jego żona Abijja urodziła Chesronowi Aszchura, ojca Tekoa.

²⁵ Potomkowie Jerachmeela, pierworodnego Ches-rona: Ram był pierworodnym, po nim urodzili się: Buna, Oren, Osem i Achiasz. ²⁶ Jerachmeel miał również drugą żonę, o imieniu Atara. Była ona matką Onama. ²⁷ Ram, pierworodny Jerachmeela, miał trzech synów: Maasa, Jamina i Ekera. ²⁸ Onam miał synów Szammaja i Jada. Synami Szammaja byli Nadab i Abiszur. ²⁹ Żona Abiszura miała na imię Abihajil i urodziła mu Achbana i Molida. ³⁰ Synami Nadaba byli Seled, który zmarł bezpotomnie, i Appaim. ³¹ Synem Appaima był Jeszi, a Jesziego – Szeszan. Synem Szeszana był Achlaj. ³² Jada, brat Szammaja, miał dwóch synów: Jetera, który umarł bezdzietnie, i Jonatana. ³³ Synami Jonatana byli Pelet i Zaza. To są potomkowie Jerachmeela.

³⁴ Szeszan nie miał synów, tylko córki. Miał on sługę, Egipcjanina, o imieniu Jarcha. ³⁵ Jemu to, swemu słudze Jarsze, dał Szeszan za żonę jedną ze swych córek, która urodziła mu Attaja. ³⁶ Attaj był ojcem Natana, a Natan – Zabada. ³⁷ Zabad był ojcem Eflala, a Eflal – Obeda. ³⁸ Obed był ojcem Jehu, a Jehu – Azariasza. ³⁹ Azariasz był ojcem Chelesa, Cheles – Eleasy. ⁴⁰ Eleasa był ojcem Sismaja, a Sismaj – Szalluma. ⁴¹ Szallum był ojcem Jekamiasza, a Jekamiasz – Eliszamy.

⁴² Potomkowie Kaleba, brata Jerachmeela: pierworodnym Kaleba był Mesza, ojciec Zify i Mareszy, ojca Chebrona. ⁴³ Synami Chebrona byli: Korach, Tappuach, Rekem i Szema. ⁴⁴ Szema był ojcem Rachama, ojca Jorkeama, Rekem zaś ojcem Szammaja. ⁴⁵ Synem Szammaja był Maon, a synem Maona Bet-Sura. ⁴⁶ Efa, drugorzędna żona Kaleba, urodziła mu Charana, Mosę i Gazeza. Charan był ojcem Gazeza.

⁴⁷ Synami Jahdaja byli: Regem, Jotam, Geszan, Pelet, Efa i Szaaf. ⁴⁸ Maaka, drugorzędna żona Kaleba, urodziła mu Szebera i Tirchanę. ⁴⁹ Urodziła ona także Szaafę, ojca Madmanny, Szewę, ojca Makbeny i Gibea. Córką Kaleba była Aksa. ⁵⁰ Wszyscy oni są potomkami Kaleba.

Chur, pierworodny Efraty, miał trzech synów: Szobala, założyciela Kiriat-Jearim, ⁵¹ Salmę, założyciela Betlejem, i Charefa, założyciela Bet-Gader. ⁵² Szobal, założyciel Kiriat-Jearim, miał trzech synów: Reajasza, Chasriego i Manachata. ⁵³ Od niego wywodzą się również rody zamieszkujące Kiriat-Jearim, rody: Jetrytów, Putytów, Szumatytów i Miszraitów. Od nich też wywodzą się Soreatyci i Esztaulici. ⁵⁴ Potomkami Salmy są: Betlejemici, Netofatyci, Atrot-Bet-Joab, połowa Manachtytów, Soreici, a ⁵⁵ także rody pisarzy mieszkających w Jabbes: Tireatyci, Szimeatyci i Sukatyci. Są oni Kenitami wywodzącymi się od Chammata, założyciela domu Rekaba.

POTOMKOWIE DAWIDA

Rozdział 3

3 ¹Oto synowie Dawida, którzy urodzili mu się w Hebronie: pierworodnym był Amnon, którego matką była Achinoam z Jezreel; drugim był Daniel, którego urodziła mu Abigail pochodząca z Karmelu; ²trzecim był Absalom, syn Maaki, córki Talmaja, króla Geszuru; czwartym był Adoniasz, syn Chaggity. ³Piątego, Szefatiasza, urodziła Abitala, a szóstego, Jetreama – Egla. ⁴Przez siedem lat i sześć miesięcy, gdy panował w Hebronie, urodziło mu się sześciu synów. Przez następne trzydzieści trzy lata panował on w Jerozolimie. ⁵Batszeba, córka Ammiela, urodziła mu w Jerozolimie czterech synów: Szimeia, Szobaba, Natana i Salomona. ⁶ Miał on jeszcze innych dziewięciu: Jebchara, Eliszuę, Elifeleta, ⁷ Nogaha, Nefega, Jafię, ⁸ Eliszamę, Eliadę, Elpaleta. ⁹ Wszyscy oni byli synami Dawida, nie licząc synów, których urodziły mu drugorzędne żony. Ich siostrą była Tamar.

¹⁰ Synem Salomona był Roboam, a synem Roboama – Abiasz, synem Abiasza – Asa, synem Asy – Jozafat. ¹¹ Synem Jozafata – Joram, synem Jorama – Ochozjasz, synem Ochozjasza – Joasz. ¹² Synem Joasza – Amazjasz, synem Amazjasza – Azariasz, synem Azariasza – Jotam. ¹³ Synem Jotama – Achaz, synem Achaza – Ezechiasz, synem Ezechiasza – Manasses. ¹⁴ Synem Manassesa – Amon, synem Amona – Jozjasz. ¹⁵ A oto synowie Jozjasza: pierworodny Jochanan, drugi Jojakim, trzeci Sedecjasz, czwarty Szallum. ¹⁶ Synami Jojakima byli Jechoniasz i Sedecjasz.

¹⁷ Synami Jechoniasza, uprowadzonego do niewoli, byli: Szealtiel, ¹⁸ Malkiram, Pedajasz, Szeneassar, Jekamiasz, Hoszama i Nedabiasz. ¹⁹ Synami Pedajasza byli: Zorobabel i Szimei. Synami Zorobabela: Meszullam i Chananiasz. Ich siostrą była Szelomit. ²⁰ Meszullam miał pięciu synów: Chaszuba, Ohela, Berekiasza, Chasadiasza i Juszab-Cheseda. ²¹ Synami Chananiasza byli Pelatiasz i Izajasz, którego synem był Refajasz, którego synem był Arnan, którego synem był Obadiasz, którego synem był Szekaniasz. ²² Szekaniasz miał sześciu synów: Szemajasza, Chattusza, Igaala, Bariacha, Neariasza i Szafata. ²³ Neariasz miał trzech synów: Elioenaja, Ezechiasza i Azrikama. ²⁴ Elioenaj miał siedmiu synów: Hodawiasza, Eliasziba, Pelajasza, Akkuba, Jochanana, Delajasza i Ananiego.

PLEMIĘ JUDY – CIĄG DALSZY

Rozdział 4

4 ¹Potomkowie Judy: Peres, Chesron, Karmi, Chur i Szobal. ²Reajasz, syn Szobala, był ojcem Jachata, Jachat ojcem Achumaja i Lahada. Należą oni do rodów Soreatytów. ³Synami Etama byli: Jezreel, Jeszma i Jedbasz. Ich siostra miała na imię Haslelponi. ⁴Penuel był ojcem Gedora, a Ezer ojcem Chuszy. Wszyscy oni są potomkami Chura, pierworodnego Efraty, założyciela Betlejem.

⁵ Aszchur, założyciel Tekoa, miał dwie żony: Cheleę i Naarę. ⁶ Naara urodziła mu Achuzama, Chefera, Temniego i Achasztariego – są oni synami Naary. ⁷ Synami Chelei byli natomiast Seret, Sochar i Etnan.

⁸ Kos był ojcem Anuba, Sobeby oraz rodów Acharchela, syna Haruma.

⁹ Jabes był najsławniejszy pośród swych rodaków. Matka nadała mu imię Jabes, mówiąc: „W bólu go urodziłam”. ¹⁰ Jabes tak modlił się do Boga Izraela: „Błogosław mi hojnie, powiększając moje posiadłości, wspierając mnie i zachowując od złego, aby skończyło się moje utrapienie”. Bóg wysłuchał jego prośby.

¹¹ Kelub, brat Szuchy, był ojcem Mechira, a Mechir ojcem Esztona. ¹² Eszton był ojcem Bet-Rafa, Paseacha i Techinny, założyciela Ir-Nachasz. Pochodzą oni z Reki.

¹³ Synowie Kenaza: Otniel i Serajasz. Synowie Otniela: Chatat i Meonotaj. ¹⁴ Meonotaj był ojcem Ofry, Serajasz był ojcem Joaba, założyciela Ge-Haraszim. Byli oni rzemieślnikami.

¹⁵ Synowie Kaleba, syna Jefunnego: Ir, Ela i Naam. Synem Eli był Kenaz.

¹⁶ Synowie Jehalleleela: Zif, Zifa, Tiria i Asareel.

¹⁷ Synami Ezry byli: Jeter, Mered, Efer i Jalon. Jeter był ojcem Miriam, Szammaja i Iszbacha, ojca Esztemoy. ¹⁸ Mered miał dwie żony: Egipcjankę i Judejkę. Judejka urodziła mu Jereda, założyciela Gedoru, Chebera, założyciela Soko, i Jekutiela, założyciela Zanoacha. Synem Bati, córki faraona, którą poślubił Meded, był Noroel.

¹⁹ Synami żony Hodijji, siostry Nachama, byli: Garmita – ojciec Keili oraz Esztemoa, Maakatyta.

²⁰ Synowie Szymona: Amnon, Rinna, Ben-Chanan i Tilon. Synowie Jesziego: Zochet i Ben-Zochet.

RODY SZELITÓW

²¹ Potomkowie Szeli, syna Judy: Er, ojciec Leki, Laeda, ojciec Mareszy oraz rodów wytwarzających bisior w Bet-Aszbea, ²² Jokim i ludzie z Kozeby oraz Joasz i Saraf, którzy panowali w Moabie, nim wrócili do Lechem. Są to wydarzenia bardzo dawne. ²³ Byli oni garncarzami, a mieszkali w Netaim i Gederze. Służyli królowi i mieszkali przy nim.

PLEMIĘ SYMEONA

²⁴ Synami Symeona byli: Nemuel, Jamin, Jarib, Zerach, Saul. ²⁵ Synem Saula był Szallum, a synem Szalluma – Mibsam. Synem Mibsama był Miszma. ²⁶ Synem Miszmy był Chammuel, synem Chammuela był Zakkur, a synem Zakkura – Szimei. ²⁷ Szimei miał szesnastu synów i sześć córek. Jednak jego bracia nie mieli dużo dzieci i dlatego ich rody nie stały się tak liczne jak rody plemienia Judy.

²⁸ Mieszkali oni w miastach: Beer-Szeba, Molada, Chasar-Szual, ²⁹ Bilha, Esem, Tolad, ³⁰ Betuel, Chorma, Siklag, ³¹ Bet-Markabot, Chasar-Susim, Bet-Birei, Szaarim. Miasta te należały do nich aż do panowania Dawida. ³² Ich siedzibami były też: Etam, Ain, Rimmon, Token i Aszan – razem pięć miast ³³ oraz wszystkie okoliczne wioski wokół aż po Baalat. To są miejsca ich zamieszkiwania i ich spisy rodowe.

³⁴ Meszobab, Jamlek, Josza – syn Amazjasza, ³⁵ Joel, Jehu – syn Joszibiasza, syna Serajasza, syna Asjela, ³⁶ Elioenaj, Jaakoba, Jeszochajasz, Asajasz, Adiel, Jesimiel, Benajasz, ³⁷ Ziza, syn Szifiego, syna Allona, syna Jedajasza, syna Szimriego, syna Szemajasza. ³⁸ Ci wyliczeni imiennie byli przywódcami rodów, a ich rodziny stały się bardzo liczne. ³⁹ Dotarli po przełęcz Gedor aż na wschodnią stronę doliny w poszukiwaniu pastwisk dla swych trzód. ⁴⁰ Natrafili tam na wielkie i bogate pastwiska, a okolica była przestronna, spokojna i bezpieczna. Przed nimi bowiem zamieszkiwali tam Chamici. ⁴¹ Zapisani tu imiennie przybyli za czasów Ezechiasza, króla judzkiego. Zniszczyli namioty Chamitów i zajęli miejsce Meunitów, obłożyli je klątwą, która obowiązuje po dziś dzień. Osiedlili się na ich miejscu, ponieważ były tam pastwiska dla ich trzód.

⁴² Część Symeonitów, pięciuset mężczyzn, udało się na górę Seir. Ich przywódcami byli: Pelatiasz, Neariasz, Refajasz i Uzzjel, potomkowie Jesziego. ⁴³ Rozbili oni resztę ocalałych Amalekitów i zamieszkują tam po dziś dzień.

PLEMIONA ZAJORDAŃSKIE

PLEMIĘ RUBENA

Rozdział 5

5 ¹Oto potomkowie Rubena, pierworodnego syna Izraela. Był on synem pierworodnym, lecz skalał łoże swego ojca i dlatego jego pierworództwo przeszło na synów Józefa, syna Izraela. Dlatego spisów rodowych nie podano zgodnie z pierworództwem. ²Pierworództwo należało do Józefa, chociaż Juda był najpotężniejszy z braci i spośród jego potomków miał pochodzić władca.

³ Synami Rubena, pierworodnego Izraela, byli Henoch, Pallu, Chesron i Karmi.

⁴ Potomkami Joela byli: Szemajasz, jego syn Gog, jego syn Szimei, ⁵ jego syn Mika, jego syn Reajasz, jego syn Baal, ⁶ jego syn Beera, przywódca Rubenitów, wzięty do niewoli przez króla Asyrii Tiglat-Pilesera.

⁷ Ich braćmi, umieszczonymi zgodnie z przynależnością rodową w spisach plemion, byli: Jejel jako zwierzchnik, następnie Zachariasz ⁸ oraz Bela, syn Azaza, syn Szemy, syn Joela, a mieszkali w Aroerze aż po Nebo i Baal-Meon. ⁹ Na wschodzie mieszkali aż po przełęcz prowadzącą do pustyni sięgającej Eufratu, bo bardzo rozmnożyły się ich trzody w Gileadzie.

¹⁰ Za panowania Saula prowadzili oni wojnę z Hagrytami, pokonali ich i zajęli ich osiedla w całym wschodnim Gileadzie.

PLEMIĘ GADA

¹¹ Potomkowie Gada mieszkali w ich sąsiedztwie, w ziemi Baszanu aż po Salka. ¹² Ich przywódcą był Joel, drugim co do ważności – Szafan, a następnie Janaj i Szafat w Baszanie. ¹³ Ich braćmi zgodnie z przynależnością rodową byli: Mikael, Meszullam, Szeba, Joraj, Jakan, Zija i Eber – razem siedmiu. ¹⁴ Byli oni potomkami Abichaila, syna Chura, syna Jaroacha, syna Gileada, syna Mikaela, syna Jesziszaja, syna Jechdy, syna Buza. ¹⁵ Achi, syn Abdiela, syna Guniego, był przywódcą ich rodów. ¹⁶ Zamieszkiwali oni Gilead, Baszan oraz osiedla wokół niego. Zajmowali również bogaty w pastwiska Szaron położony na ich pograniczu. ¹⁷ Wszystkie ich spisy rodowe zostały sporządzone za czasów Jotama, króla Judy, i Jeroboama, króla Izraela.

¹⁸ Gdy Rubenici, Gadyci oraz połowa plemienia Manassesa wyruszali na wojnę, mieli czterdzieści cztery tysiące siedmiuset sześćdziesięciu dzielnych wojowników, uzbrojonych w tarcze i miecze, strzelających z łuku i doskonale wyszkolonych w wojennym rzemiośle. ¹⁹ Wyruszyli na wojnę przeciwko Hagrytom, Jeturowi, Nafiszowi i Nadabowi. ²⁰ Podczas walki wzywali Boga, a On ich wysłuchał, bo Mu zaufali. Gdy otrzymali pomoc, pokonali Hagrytów i ich sojuszników. ²¹ Uprowadzili z ich stad pięćdziesiąt tysięcy wielbłądów, dwieście pięćdziesiąt tysięcy owiec, dwa tysiące osłów, a także sto tysięcy jeńców. ²² Wielu poległo w walce, była to bowiem wojna Boża. Zamieszkali na ich ziemi aż do przesiedlenia.

ZAJORDAŃSKA CZĘŚĆ PLEMIENIA MANASSESA

²³ Połowa plemienia Manassesa osiedliła się w Zajordaniu, od Baszanu po Baal-Hermon, Senir i górę Hermon, ponieważ było ich bardzo dużo. ²⁴ Przywódcami ich rodów byli: Efer, Jeszi, Eliel, Azriel, Jeremiasz, Hodawiasz i Jachdiel. Odznaczali się oni odwagą i cieszyli sławą we wszystkich rodach.

²⁵ Nie byli jednak wierni Bogu swych ojców, dopuścili się nierządu z bogami ludów zamieszkujących ten kraj przed nimi, które Bóg wypędził. ²⁶ Bóg Izraela wysłał przeciwko nim ducha Pula, króla asyryjskiego oraz Tiglat-Pilesera, króla asyryjskiego. Przesiedlił on Rubenitów, Gadytów i zajordańską część plemienia Manassesa i osadził w Chalach, Chabor, Harai nad rzeką Gozan, gdzie przebywają po dziś dzień.

LEWICI

DRZEWO GENEALOGICZNE NAJWYŻSZYCH KAPŁANÓW – AARONITÓW

²⁷ Synowie Lewiego: Gerszon, Kehat, Merari.

²⁸ Synowie Kehata: Amram, Ishar, Chebron i Uzzjel. ²⁹ Dzieci Amrama: Aaron, Mojżesz i Miriam. Synowie Aarona: Nadab, Abihu, Eleazar i Itamar. ³⁰ Eleazar był ojcem Pinchasa, a Pinchas – Abiszuy. ³¹ Abiszua był ojcem Bukkiego, Bukki – Uzziego, ³² Uzzi – Zerachiasza, a Zerachiasz – Merajota. ³³ Merajot był ojcem Amariasza, a Amariasz – Achituba. ³⁴ Achitub był ojcem Sadoka, a Sadok – Achimaasa. ³⁵ Achimaas był ojcem Azariasza, Azariasz – Jochanana. ³⁶ Jochanan był ojcem Azariasza. Sprawował on urząd kapłana w domu zbudowanym przez Salomona w Jerozolimie. ³⁷ Azariasz był ojcem Amariasza, Amariasz – Achituba. ³⁸ Achitub był ojcem Sadoka, Sadok zaś ojcem Szalluma. ³⁹ Szallum był ojcem Chilkiasza, Chilkiasz zaś ojcem Azariasza. ⁴⁰ Azariasz był ojcem Serajasza, a Serajasz – Josadaka. ⁴¹ Josadak z woli PANA został uprowadzony do niewoli przez Nabuchodonozora wraz z Judejczykami i mieszkańcami Jerozolimy.

POTOMKOWIE LEWIEGO

Rozdział 6

6 ¹Synami Lewiego byli: Gerszom, Kehat i Merari. ²A oto imiona synów Gerszoma: Libni i Szimei. ³Synami Kehata byli Amram, Ishar, Chebron i Uzzjel. ⁴Synami Merariego byli Machli i Muszi. To są rody Lewitów według ich przodków.

GERSZOMICI

⁵ Potomkowie Gerszoma: jego syn Libni, jego syn Jachat, jego syn Zimma, ⁶ jego syn Joach, jego syn Iddo, jego syn Zerach, jego syn Jeatraj.

KEHATYCI

⁷ Potomkowie Kehata: jego syn Amminadab, jego syn Korach, jego syn Assir, ⁸ jego syn Elkana, jego syn Ebiasaf, jego syn Assir, ⁹ jego syn Tachat, jego syn Uriel, jego syn Ozjasz, jego syn Saul. ¹⁰ Oto synowie Elkany: Amasaj i Achimot, ¹¹ jego syn Elkana, jego syn Sofaj, jego syn Nachat, ¹² jego syn Eliab, jego syn Jerocham, jego syn Elkana. ¹³ Synowie Samuela: pierworodny Joel, drugi Abiasz.

MERARYCI

¹⁴ Potomkowie Merariego: jego syn Machli, jego syn Libni, jego syn Szimei, jego syn Uzza, ¹⁵ jego syn Szimea, jego syn Chaggiasz, jego syn Asajasz.

ŚPIEWACY

¹⁶ Dawid ustanowił tych, którzy mieli prowadzić śpiew w domu PANA, gdy zostanie w nim umieszczona arka. ¹⁷ Posługiwali oni w Jego obecności, śpiewając w świętym mieszkaniu, w Namiocie Spotkania, dopóki Salomon nie zbudował domu PANA w Jerozolimie. Stawali do służby zgodnie z ustalonym porządkiem.

¹⁸ Oto ci, którzy stawali do służby wraz ze swymi synami.

Spośród Kehatytów: Heman, śpiewak, syn Joela, syna Samuela, ¹⁹ syna Elkany, syna Jerochama, syna Eliela, syna Toacha, ²⁰ syna Sufa, syna Elkany, syna Machata, syna Amasaja, ²¹ syna Elkany, syna Joela, syna Azariasza, syna Sefaniasza, ²² syna Tachata, syna Assira, syna Ebiasafa, syna Koracha, ²³ syna Jeshara, syna Kehata, syna Lewiego, syna Izraela.

²⁴ Po prawej stronie Hemana stał jego rodak Asaf, syn Berekiasza, syna Szimeiego, ²⁵ syna Mikaela, syna Baasejasza, syna Malkiasza, ²⁶ syna Etniego, syna Zeracha, syna Adajasza, ²⁷ syna Etana, syna Zimmy, syna Szimeiego, ²⁸ syna Jachata, syna Gerszoma, syna Lewiego.

²⁹ Po lewej stronie stali ich bracia, potomkowie Merariego: Etan, syn Kisziego, syna Abdiego, syna Malluka, ³⁰ syna Chaszabiasza, syna Amazjasza, syna Chilkiasza, ³¹ syna Amsjego, syna Baniego, syna Szemera, ³² syna Machliego, syna Musziego, syna Merariego, syna Lewiego.

³³ Pozostali bracia Lewici byli przeznaczeni do wszystkich posług w mieszkaniu domu Bożego.

AARONICI

³⁴ Aaron i jego synowie składali ofiary na ołtarzu całopalenia i na ołtarzu kadzielnym, dokonując obrzędu zadośćuczynienia za Izraela. Składając ofiary, przestrzegali przepisów kultu w miejscu najświętszym i wszystkich nakazów sługi Bożego Mojżesza.

³⁵ Oto potomkowie Aarona: jego syn Eleazar, jego syn Pinchas, jego syn Abiszua, ³⁶ jego syn Bukki, jego syn Uzzi, jego syn Zerachiasz, ³⁷ jego syn Merajot, jego syn Amariasz, jego syn Achitub, ³⁸ jego syn Sadok, jego syn Achimaas.

MIASTA SYNÓW AARONA I LEWIEGO

³⁹ Oto ich osiedla stosownie do obozów w granicach, jakie im wyznaczono.

Aaronitom z rodu Kehata, na których padł pierwszy los, ⁴⁰ dano Hebron w ziemi judzkiej wraz z okolicznymi pastwiskami, ⁴¹ pola zaś należące do miasta i ich osiedla przekazano Kalebowi, synowi Jefunnego. ⁴² Aaronitom dano również miasta azylu: Hebron i Libnę wraz z pastwiskami, Jattir i Esztemoa wraz z pastwiskami, ⁴³ Chilaz i Debir wraz z pastwiskami, ⁴⁴ Aszan wraz z pastwiskami i Bet-Szemesz wraz z pastwiskami. ⁴⁵ Otrzymali również od Beniaminitów Geba wraz z pastwiskami, Alemet wraz z pastwiskami, Anatot wraz z ich pastwiskami. Razem trzynaście miast dla poszczególnych rodzin.

⁴⁶ Pozostali potomkowie Kehata otrzymali w drodze losowania dziesięć miast, od połowy ich rodów, to jest od połowy plemienia Manasessa. ⁴⁷ Potomkowie Gerszona otrzymali, według wielkości ich rodzin, trzynaście miast na ziemiach należących do plemion Issachara, Asera i Neftalego oraz w Baszanie – od plemienia Manassesa.

⁴⁸ Potomkom Merariego, według ich rodów, przypadło w drodze losowania dwanaście miast od plemion Rubena, Gada i Zabulona.

⁴⁹ Izraelici przekazali Lewitom te miasta wraz z ich pastwiskami. ⁵⁰ Wyżej wymienione miasta, którym nadali nazwy, zostały im przekazane w drodze losowania przez plemię Judy, plemię Symeona oraz plemię Beniamina.

SPIS MIAST LEWICKICH

⁵¹ Niektóre z rodów należących do potomków Kehata otrzymały od Efraimitów miasta graniczne. ⁵² Przekazano im również miasta azylu: Sychem na górach Efraima z pastwiskami oraz Gezer wraz z pastwiskami, ⁵³ Jokmeam i Bet-Choron wraz z pastwiskami, ⁵⁴ Ajjalon wraz z pastwiskami i Gat-Rimmon wraz z pastwiskami. ⁵⁵ Inni potomkowie Kehata otrzymali od połowy plemienia Manassesa Aner i Bileam wraz z pastwiskami.

⁵⁶ Potomkowie Gerszoma otrzymali od połowy plemienia Manassesa Golan w Baszanie wraz z pastwiskami i Asztarot wraz z pastwiskami. ⁵⁷ Od plemienia Issachara otrzymali Kedesz i Dobrat wraz z pastwiskami, ⁵⁸ Ramot wraz z pastwiskami i Anem z pastwiskami. ⁵⁹ Od plemienia Asera otrzymali Maszal i Abdon wraz z pastwiskami, ⁶⁰Chukok wraz z pastwiskami i Rechob wraz z pastwiskami. ⁶¹ Od plemienia Neftalego przypadły im w udziale Kadesz w Galilei wraz z pastwiskami oraz Chammon i Kiriataim wraz z pastwiskami.

⁶² Pozostali potomkowie Merariego otrzymali od plemienia Zabulona Rimmono wraz z pastwiskami i Tabor z pastwiskami. ⁶³ Na Zajordaniu zaś, na wschód od Jerycha, otrzymali od plemienia Rubena Beser na pustyni wraz z pastwiskami i Jahsę z pastwiskami ⁶⁴ oraz Kedemot i Mefaat wraz z pastwiskami. ⁶⁵ Od plemienia Gada otrzymali Ramot w Gileadzie wraz z pastwiskami, Machanaim wraz z pastwiskami ⁶⁶ oraz Cheszbon i Jazer z pastwiskami.

PLEMIONA PÓŁNOCNE

PLEMIĘ ISSACHARA

Rozdział 7

7 ¹ Czterej synowie Issachara to: Tola, Pua, Jaszub i Szimron. ² Potomkami Toli byli: Uzzi, Refajasz, Jeriel, Jachmaj, Jebsam i Samuel. Byli oni przywódcami rodów Tolitów i dzielnymi wojownikami. Za czasów Dawida, zgodnie ze spisem według przynależności rodowej, Tolitów było dwadzieścia dwa tysiące sześciuset. ³ Potomków Uzziego było pięciu: Izrachiasz i jego synowie – Mikael, Obadiasz, Joel, Jeszijasz. Wszyscy oni byli przywódcami rodów. ⁴ Wystawiali do walki armię liczącą trzydzieści sześć tysięcy ludzi, podzieloną na rody i rodziny, bo mieli wiele żon i synów.

⁵ Całe plemię Issachara liczyło osiemdziesiąt siedem tysięcy dzielnych wojowników, należących do wszystkich rodów i zapisanych w księgach rodowych.

PLEMIĘ BENIAMINA

⁶ Trzej synowie Beniamina to: Bela, Beker i Jediael. ⁷Potomkami Beli byli: Esbon, Uzzi, Uzzjel, Jerimot i Iri. Tych pięciu było przywódcami rodów, doborowymi wojownikami. Zgodnie z wykazami ich rody liczyły dwadzieścia dwa tysiące trzydziestu czterech mężczyzn. ⁸ Potomkami Bekera byli: Zemira, Joasz, Eliezer, Elioenaj, Omri, Jeremot, Abiasz, Anatot i Alamet – wszyscy oni byli Bekerytami. ⁹ Zgodnie z wykazami rodowymi przywódców rodów i dzielnych wojowników było dwadzieścia tysięcy dwustu. ¹⁰ Potomkami Jediaela byli Bilhan i jego synowie: Jeusz, Beniamin, Ehud, Kenaana, Zetan, Tarszisz i Achiszachar. ¹¹ Wszystkich potomków Jediaela, przywódców rodów oraz dzielnych wojowników zdolnych do walki, było siedemnaście tysięcy dwustu. ¹² Synami Ira byli: Szuppim i Chuppim. Chuszim był synem Achera.

PLEMIĘ NEFTALEGO

¹³ Potomkami Neftalego byli: Jachasjel, Guni, Jeser i Szallum, synowie Bilhy.

PLEMIĘ MANASSESA

¹⁴ Potomkowie Manassesa: jego syn Asriel, którego urodziła mu jego drugorzędna żona, Aramejka. Ona także wydała na świat Makira, ojca Gileada. ¹⁵ Makir wziął żony dla Szuppima i Chuppima, jego siostrą zaś była Maaka. Drugiemu synowi Manassesa było na imię Selofchad i miał on tylko córki. ¹⁶ Maaka, żona Makira, urodziła mu syna, któremu dała imię Peresz. Jego brat zaś miał na imię Szeresz i był ojcem Ulama i Rekema. ¹⁷ Synem Ulama był Bedan. To są potomkowie Gileada, syna Makira, syna Manassesa. ¹⁸ Jego siostra Hammoleket urodziła Iszhoda, Abiezera i Machlę. ¹⁹ Synami Szemidy byli: Achian, Szekem, Likchi i Aniam.

PLEMIĘ EFRAIMA

²⁰ Potomkami Efraima byli: Szutelach, jego syn Bered, jego syn Tachat, jego syn Eleada, jego syn Tachat, ²¹ jego syn Zabad, jego syn Szutelach, a także Ezer i Elead. Zabili ich ludzie z Gat, urodzeni na tej ziemi, gdy tamci zeszli, aby zabrać ich stada. ²² Ich ojciec Efraim długo trwał w żałobie po nich, a jego bracia przychodzili go pocieszać. ²³ Potem współżył ze swoją żoną, ona poczęła i urodziła mu syna. Nadano mu imię Beria, ponieważ stało się nieszczęście w jego domu. ²⁴ Miał też córkę Szeerę, która zbudowała Bet-Choron dolne i górne oraz Uzzen-Szeera. ²⁵ Miał jeszcze innych synów: Refacha i Reszefa, ojca Telacha, ojca Tachana. ²⁶ Synem Tachana był Ladan, synem zaś Ladana – Ammihud, Ammihud był ojcem Eliszamy. ²⁷ Eliszama był ojcem Nuna, którego synem był Jozue.

ZIEMIE ZAMIESZKAŁE PRZEZ PLEMIĘ EFRAIMA I MANASSESA

²⁸ Ich posiadłości i siedziby obejmowały Betel wraz z przynależnymi miejscowościami, Naaran na wschód oraz Gezer od zachodu wraz z podległymi osiedlami, Sychem i podległe mu osiedla aż po Ajję z przysiółkami. ²⁹ Plemię Manassesa posiadało Bet-Szean wraz z podległymi przysiółkami, Taanak wraz z podległymi osadami, Megiddo wraz z przynależnymi osiedlami i Dor wraz z przynależnymi osadami. W tych wszystkich miastach mieszkali potomkowie Józefa, syna Izraela.

PLEMIĘ ASERA

³⁰ Dzieci Asera: Jemna, Jeszwa, Jeszwi, Beria oraz ich siostra Serach. ³¹ Synowie Berii: Cheber i Malkiel, który był ojcem Birzaita. ³² Cheber zaś był ojcem Jafleta, Szemera, Chotama oraz ich siostry Szuy. ³³ Synowie Jafleta: Pasak, Bimhal i Aszwat – to są synowie Jafleta. ³⁴ Synowie Szemera: Achi, Rohga, Chubba i Aram. ³⁵ Synowie jego brata Helema: Sofach, Jemna, Szelesz i Amal. ³⁶ Synowie Sofacha: Suach, Charnefer, Szual, Beri i Jemra, ³⁷ Beser, Hod, Szamma, Szilsza, Jetran i Beera. ³⁸ Synowie Jetera: Jefunne, Pispa i Ara. ³⁹ Synowie Ulli: Arach, Channiel i Risja. ⁴⁰ Wszystkich potomków Asera, przywódców rodów, ludzi sławnych, doskonałych wojowników, pierwszych wśród książąt, było w sumie, zgodnie z wykazami rodowymi, dwadzieścia sześć tysięcy zdolnych do walki.

PLEMIĘ BENIAMINA

Rozdział 8

8 ¹ Pierworodnym synem Beniamina był Bela, drugim – Aszbel, trzecim – Achrach, ² czwartym – Nocha, a piątym – Rafa.

³ Potomkami Beli byli: Addar, Gera, ojciec Ehuda, ⁴ Abiszua, Naaman i Achoach, ⁵ Gera, Szefufan i Churam.

⁶ Oto potomkowie Ehuda, którzy przewodzili rodom mieszkających w Geba, przesiedlonym następnie do Manachat: ⁷ Naaman, Achiasz i Gera, który ich przesiedlił, ojciec Uzzy i Achichuda. ⁸ Kiedy Szacharaim odprawił żony Chuszim i Baarę, nowa żona urodziła mu w Moabie tych synów: ⁹ Jobaba, Sibię, Meszę, Malkoma, ¹⁰ Jeusa, Sakiasza i Mirmę. Byli oni przywódcami rodów. ¹¹ Chuszim urodziła mu Abituba i Elpaala. ¹² Synami Elpaala byli: Eber, Miszam i Szemed. To on zbudował Ono, Lod z przysiółkami.

¹³ Beria i Szema byli przywódcami rodów mieszkających w Ajjalonie. To oni wypędzili mieszkańców Gat. ¹⁴ Achio, Szaszak, Jeremot, ¹⁵ Zebadiasz, Arad, Eder, ¹⁶ Mikael, Jeszpa i Jocha byli potomkami Berii. ¹⁷ Zebadiasz, Meszullam, Chizki, Cheber, ¹⁸ Jeszmeraj, Jezlia i Jobab byli potomkami Elpaala. ¹⁹ Jakim, Zikri, Zabdi, ²⁰ Elienaj, Silletaj, Eliel, ²¹ Adajasz, Berajasz, Szimrat byli potomkami Szimeiego. ²² Jeszpan, Eber, Eliel, ²³ Abdon, Zikri, Chanan, ²⁴ Chananiasz, Elam, Antotiasz, ²⁵ Jefdejasz i Peniel byli potomkami Szaszaka. ²⁶ Szamszeraj, Szechariasz, Ataliasz, ²⁷ Jaareszjasz, Eliasz i Zikri byli potomkami Jerochama. ²⁸ Oni byli przywódcami rodów zgodnie ze spisami. Zamieszkali w Jerozolimie.

RÓD SAULA

²⁹ W Gabaonie mieszkał ojciec Gabaona, założyciel miasta, wraz ze swą żoną o imieniu Maaka. ³⁰ Jego pierworodnym synem był Abdon, a następni to: Sur, Kisz, Baal, Ner, Nadab, ³¹ Gedor, Achio, Zeker i Miklot. ³² Miklotowi urodził się Szima. Oni również mieszkali w Jerozolimie ze swymi braćmi. ³³ Ner był ojcem Kisza, a Kisz – Saula. Saul był ojcem Jonatana, Malkiszuy, Abinadaba i Eszbaala. ³⁴ Synem Jonatana był Meribbaal, a synem Meribbaala – Mika. ³⁵ Synami Miki byli: Piton, Melek, Tarea i Achaz. ³⁶ Achaz był ojcem Joaddy, a Joadda – Alemeta, Azmaweta i Zimriego. Zimri zaś był ojcem Mosy. ³⁷ Mosa był ojcem Binei. Binea – ojcem Rafajasza. Rafajasz – ojcem Eleasy. Eleasa zaś – ojcem Asela. ³⁸ Asel miał sześciu synów, oto ich imiona: Azrikam, Bokru, Izmael, Szeariasz, Obadiasz i Chanan. Wszyscy oni byli synami Asela. ³⁹ Synami jego brata Eszeka byli: pierworodny Ulam, a po nim Jeusz i Elifelet jako trzeci. ⁴⁰ Synowie Ulama byli doskonałymi wojownikami i świetnymi łucznikami. Mieli wielu synów i wnuków – w sumie stu pięćdziesięciu. Wszyscy oni byli Beniaminitami.

Rozdział 9

9 ¹Wszyscy Izraelici byli spisani według przynależności rodowej i zapisani w Księdze królów Izraela i Judy. Z powodu swej niegodziwości zostali uprowadzeni do Babilonu.

² Pierwszymi, którzy powrócili do swych posiadłości w miastach byli Izraelici, kapłani, lewici i słudzy świątyni.

MIESZKAŃCY JEROZOLIMY

³ W Jerozolimie zamieszkali potomkowie Judy, Beniamina, Efraima i Manassesa.

⁴ Utaj, syn Ammihuda, syna Omriego, syna Imriego, syna Baniego, jednego z synów Peresa, syna Judy. ⁵ Z Szilonitów: pierworodny Asajasz i jego synowie. ⁶ Z Zerachitów: Jeuel i sześciuset dziewięćdziesięciu braci.

⁷ Z Beniaminitów: Sallu, syn Meszullama, syna Hodawiasza, syna Hassenuy. ⁸ Jebnejasz, syn Jerochama, Ela, syn Uzziego, syna Mikriego, Meszullam, syn Szefatiasza, syna Reuela, syna Jebniasza. ⁹ Zgodnie ze spisami rodowymi ich braci było dziewięciuset pięćdziesięciu sześciu. Wzmiankowani powyżej byli przywódcami rodów.

¹⁰ Z kapłanów: Jedajasz, Jojarib, Jakin. ¹¹ Azariasz, zwierzchnik domu, syn Chilkiasza, syna Meszullama, syna Sadoka, syna Merajota, syna Achituba. ¹² Adajasz, syn Jerochama, syna Paszchura, syna Malkiasza; Masaj, syn Adiela, syna Jachzery, syna Meszullama, syna Meszillemita, syna Immera. ¹³ W sumie ich braci, przywódców rodów i mężczyzn odznaczających się odwagą, sprawujących służbę świątynną, było tysiąc siedmiuset sześćdziesięciu.

¹⁴ Z lewitów: Szemejasz, syn Chaszszuba, syna Azrikama, syna Chaszabiasza z rodu Merariego; ¹⁵ Bakbakar, Cheresz, Galal, Mattaniasz, syn Miki, syna Zikriego, syna Asafa; ¹⁶ Obadiasz, syn Szemajasza, syna Galala, syna Jedutuna, i Berekiasz, syn Asy, syna Elkany, który mieszkał w posiadłościach Netofatytów.

¹⁷ Strażnicy przy bramach: Szallum, Akkub, Talmon, Achiman i ich bracia. Szallum był ich przełożonym, ¹⁸ a równocześnie strażnikiem we wschodniej Bramie Królewskiej.

Strażnikami w dzielnicy lewitów byli: ¹⁹ Szallum, syn Korego, syna Ebiasafa, syna Koracha, oraz jego bracia pochodzący z rodu jego ojca. Strzegli oni wejścia do Namiotu, podobnie jak ich ojcowie strzegli wejścia do obozu PANA. ²⁰ Pinchas, syn Eleazara, był dawniej ich przełożonym, a PAN był z nim. ²¹ Zachariasz, syn Meszelemiasza, był strażnikiem przy wejściu do Namiotu Spotkania. ²² Wszystkich wybranych na strażników przy bramach było dwustu dwunastu. Byli oni spisani w wykazach rodowych miast, z których pochodzili. Ich obowiązki określił Dawid oraz Samuel, widzący. ²³ Zarówno oni, jak i ich synowie czuwali przy bramach domu PANA, przy Namiocie jako pełniący straż. ²⁴ Strażnicy bram stali z czterech stron: od wschodu, od zachodu, od północy i od południa. ²⁵ Ich bracia, mieszkający w swoich wioskach, przychodzili co jakiś czas i zostawali z nimi przez siedem dni. ²⁶ Na stałej służbie byli czterej przełożeni strażników. Byli to lewici odpowiedzialni za pomieszczenia i skarbce domu. ²⁷ Spędzali oni noce w obrębie domu, ich obowiązkiem było bowiem czuwanie nad nim i otwieranie go każdego ranka. ²⁸ Niektórzy z nich opiekowali się sprzętami używanymi podczas liturgii, przynosząc je i wynosząc w tej samej liczbie. ²⁹ Inni czuwali nad przedmiotami, naczyniami świątynnymi, nad mąką, winem, oliwą, kadzidłem i balsamem. ³⁰ Niektórzy spośród synów kapłanów przygotowywali pachnące mieszanki balsamu. ³¹ Lewita Mattitiasz, pierworodny syn Szalluma Korachity, był odpowiedzialny za stały wypiek ciasta ofiarnego.

³² Niektórzy z Kehatytów, ich rodaków, byli odpowiedzialni za przygotowanie w każdy szabat chlebów poświęconych. ³³ Pozostali, przywódcy lewickich rodów śpiewaczych, byli zwolnieni od innych zajęć. Przebywali oni na terenie świątyni, aby dniem i nocą służyć PANU.

³⁴ Oto spis przywódców rodów Lewitów mieszkających w Jerozolimie.

RÓD SAULA – GENEALOGIA I POTOMKOWIE

³⁵ W Gabaonie mieszkał Jeiel, ojciec Gabaona, wraz ze swą żoną o imieniu Maaka. ³⁶ Jego pierworodnym synem był Abdon, a następni to: Sur, Kisz, Baal, Ner, Nadab, ³⁷ Gedor, Achio, Zachariasz i Miklot. ³⁸ Miklotowi urodził się Szimam. Oni również mieszkali w Jerozolimie ze swymi braćmi. ³⁹ Ner był ojcem Kisza, a Kisz – Saula. Saul był ojcem Jonatana, Malkiszuy, Abinadaba i Eszbaala. ⁴⁰ Jonatan był ojcem Meribbaala, a Meribbaal – ojcem Miki. ⁴¹ Synami Miki byli: Piton, Melek, Tarea i Achaz. ⁴² Achaz był ojcem Joaddy, a Joadda – Alemeta, Azmaweta i Zimriego. Zimri zaś był ojcem Mosy. ⁴³ Mosa był ojcem Binei. Binea – ojcem Rafajasza. Rafajasz – ojcem Eleasy. Eleasa zaś – ojcem Asela. ⁴⁴ Asel miał sześciu synów, oto ich imiona: Azrikam, Bokru, Izmael, Szeariasz, Obadiasz i Chanan. Ci właśnie byli synami Asela.

DAWID NASTĘPCĄ SAULA

ŚMIERĆ SAULA

Rozdział 10

10 ¹ Filistyni zaatakowali Izraela. Izraelici rzucili się do ucieczki przed Filistynami, lecz zostali pokonani i wielu poległo na górze Gilboa. ² Wtedy Filistyni uderzyli na Saula i jego synów, zabili Jonatana, Abinadaba i Malkiszuę. ³ Walka rozgorzała wokół Saula, a łucznicy wytropili go i zranili. ⁴ Saul zwrócił się do swego giermka: „Dobądź miecza i przebij mnie, aby ci nieobrzezani nie przyszli i nie zrobili ze mnie pośmiewiska”. On jednak nie chciał tego zrobić, ponieważ bardzo się bał. Wtedy Saul wziął swój miecz i rzucił się na niego. ⁵ Kiedy giermek zobaczył, że Saul nie żyje, sam również przebił się mieczem i zmarł. ⁶ Tak umarł Saul, a razem z nim jego trzej synowie i cały jego ród.

⁷ Kiedy Izraelici mieszkający w dolinie spostrzegli, że wojsko ucieka i że umarł Saul i jego synowie, opuścili swe miasta i uciekli. Nadeszli Filistyni i zamieszkali w tych opuszczonych miastach.

⁸ Gdy nazajutrz Filistyni wybrali się złupić zabitych, natrafili na ciała Saula i jego synów poległych na górze Gilboa. ⁹ Okradli ich z kosztowności, odcięli im głowy i zabrali je razem ze zbrojami, a następnie rozesłali posłańców po całym kraju Filistynów, aby przekazać dobrą wiadomość swoim bogom i ludowi. ¹⁰ Zbroje Saula i synów złożyli w świątyni swoich bogów, a głowy powiesili w świątyni Dagona. ¹¹ Tymczasem mieszkańcy Jabesz w Gileadzie dowiedzieli się, co Filistyni zrobili Saulowi. ¹² Wszyscy najlepsi spośród ich wojowników wyruszyli, aby zabrać ciała Saula i jego synów. Następnie złożyli ich szczątki pod dębem w Jabesz i pościli przez siedem dni.

¹³ Saul poległ z powodu swej niewierności PANU, bo nie słuchał słowa PANA. Nawet do duchów zmarłych zwracał się o radę, ¹⁴ a nie radził się PANA. Dlatego został zabity, a władza królewska została przekazana Dawidowi, synowi Jessego.

DAWID OGŁOSZONY KRÓLEM

Rozdział 11

11 ¹ Następnie Izrael zgromadzony przy Dawidzie w Hebronie oświadczył:

„Jesteśmy twoją kością i twoim ciałem. ² Już poprzednio, jeszcze w czasach króla Saula dowodziłeś oddziałami izraelskimi. PAN, Twój Bóg, powiedział ci: «Będziesz pasterzem mego ludu, Izraela. Ty będziesz przywódcą mego ludu, Izraela»”.

³ Cała starszyzna Izraela poszła do króla do Hebronu. Dawid zawarł z nimi w Hebronie przymierze wobec PANA, a oni namaścili Dawida na króla nad Izraelem zgodnie ze słowem PANA przekazanym przez Samuela.

⁴ Dawid wyruszył z całym Izraelem w kierunku Jerozolimy. Nazywała się ona wówczas Jebus, a krainę tę zamieszkiwali Jebusyci. ⁵ Mieszkańcy Jebus oświadczyli Dawidowi: „Nie wejdziesz tutaj!”. Jednak Dawid zdobył twierdzę Syjonu, zwaną odtąd Miastem Dawida. ⁶ Dawid powiedział: „Kto pierwszy stawi czoła Jebusytom, zostanie wodzem i księciem”. Jako pierwszy wystąpił Joab, syn Serui, i on został wodzem. ⁷ Dawid zamieszkał w tej twierdzy, dlatego nazwano ją Miastem Dawida. ⁸ Następnie rozbudował miasto wokół Millo, podczas gdy Joab odbudował resztę miasta. ⁹ Z dnia na dzień Dawid stawał się coraz silniejszy, ponieważ PAN Zastępów był z nim.

NAJDZIELNIEJSI WOJOWNICY DAWIDA

¹⁰ Oto dowódcy doborowych oddziałów Dawida, którzy wyróżnili się odwagą pod jego wodzą i wraz z całym Izraelem obwołali go królem nad Izraelem, zgodnie ze słowem PANA.

¹¹ Oto spis najdzielniejszych wojowników Dawida: Jaszobeam, syn Chakmoniego, dowódca oficerów. To ten, który zabił włócznią trzystu ludzi podczas jednej walki. ¹² Następnym był Eleazar, syn Dodo, Achochita, jeden z trzech najdzielniejszych. ¹³ Był on z Dawidem w Pas-Dammim, gdzie Filistyni zgromadzili się na wojnę. Znajdowało się tam pole pełne jęczmienia. Gdy lud uciekał przed Filistynami, ¹⁴ on jeden stanął pośrodku pola, wyparł z niego Filistynów i pobił ich. To PAN dokonał wtedy wielkiego wybawienia.

¹⁵ Trzech spośród trzydziestu dowódców zeszło po skale do Dawida znajdującego się w grocie Adullam. Filistyni w tym czasie rozbili obóz w dolinie Refaim. ¹⁶ Dawid przebywał w twierdzy, gdy tymczasem załoga filistyńska była w Betlejem. ¹⁷ Poczuł wtedy pragnienie i zapytał: „Kto mi poda do picia wodę ze studni znajdującej się przy bramie w Betlejem?”. ¹⁸ Wtedy tych trzech przedarło się przez obóz filistyński. Zaczerpnęli oni wody ze studni znajdującej się przy bramie w Betlejem i przynieśli ją Dawidowi. On jednak nie chciał jej pić, lecz wylał ją w ofierze dla PANA. ¹⁹ Powiedział przy tym: „Niech Bóg mnie strzeże, abym dopuścił się podobnego czynu! Czy mam pić krew tych ludzi wraz z ich życiem? Przynieśli bowiem tę wodę, narażając swe życie”. Dlatego nie chciał jej pić. Tego dokonali trzej najdzielniejsi.

²⁰ Abiszaj, brat Joaba, był dowódcą trzech najdzielniejszych. To on właśnie zabił włócznią trzystu ludzi i zyskał sławę jak trzej najdzielniejsi. ²¹ Wśród tych trzech cieszył się on podwójnym uznaniem i stał się ich dowódcą, chociaż nie był jednym z nich.

²² Benajasz, syn Jojady, pochodzący z Kabseel był bardzo mężny, a w walce dokonał wielkich czynów. Pokonał on dwóch synów Ariela z Moabu. To on podczas śnieżycy zszedł do studni i zabił w niej lwa. ²³ Zabił też Egipcjanina wysokiego na pięć łokci. Egipcjanin trzymał w ręce włócznię grubości wału tkackiego, a Benajasz miał tylko kij. Wyrwał włócznię z ręki Egipcjanina i zabił go jego własną bronią. ²⁴ Tego dokonał Benajasz, syn Jojady, i dzięki temu zyskał sławę jak trzej najdzielniejsi. ²⁵ Wśród tych trzech cieszył się on uznaniem, ale nie był jednym z nich. Dawid mianował go dowódcą swej straży przybocznej.

²⁶ Dzielnymi wojownikami byli także: Asahel, brat Joaba; Elchanan, syn Dodo z Betlejem; ²⁷ Szammot z Haroru; Cheles Pelonita; ²⁸ Ira, syn Ikesza z Tekoa; Abiezer z Anatot; ²⁹ Sibbekaj Chuszyta; Ilaj Achochita; ³⁰ Maheraj z Netofy; Cheled, syn Baany z Netofy; ³¹ Itaj, syn Ribaja z Gibea w Beniaminie; Benajasz z Piratonu; ³² Churaj z Potoków Gaasz; Abiel z Araby; ³³ Azmawet z Bachurim; Eliachba z Szaalbonu; ³⁴ Haszem, Gizonita; Jonatan, syn Szagiego, Hararyta; ³⁵ Achiam, syn Sakara, Hararyta; Elifelet, syn Ura; ³⁶ Chefer, Mekeryta; Achiasz, Pelonita; ³⁷ Chesro z Karmelu; Naaraj, syn Ezbaja; ³⁸ Joel, brat Natana; Mibchar, syn Hagriego; ³⁹ Selek, Ammonita; Nachraj z Beerot, giermek Joaba, syna Serui; ⁴⁰ Ira z Jattiru; Gareb z Jattiru; ⁴¹ Uriasz Chetyta; Zabad, syn Achlaja; ⁴² Adina, syn Szizy, Rubenita, dowódca Rubenitów, zwierzchnik trzydziestu; ⁴³ Chanan, syn Maaki; Jozafat, Mitnita; ⁴⁴ Ozjasz z Asztarot, Szama i Jeuel; synowie Chotama z Aroeru; ⁴⁵ Jediael, syn Szimriego; Jocha, jego brat, Tisyta; ⁴⁶ Eliel, Machawita; Jeribaj i Joszawiasz, synowie Elnaama; Jetma, Moabita; ⁴⁷ Eliel, Obed i Jaasiel z Soby.

ZWOLENNICY DAWIDA

Rozdział 12

12 ¹Oto ci, którzy przyłączyli się do Dawida w Siklag w czasie, gdy on uciekał przed Saulem, synem Kisza. Należeli oni do bohaterów wspierających go w walce. ²Byli uzbrojeni w łuki. Potrafili zarówno prawą, jak i lewą ręką rzucać kamieniami i strzelać z łuku. Wywodzili się z Beniaminitów, rodaków Saula. ³Ich przywódcami byli Achiezer i Joasz, synowie Szemajasza z Gibea, Jezjel i Pelet synowie Azmaweta, Berekiasz i Jehu z Anatot, ⁴Jeszmajasz, Gabaonita, bohater spośród trzydziestu i ich dowódca, ⁵Jeremiasz, Jachazjel, Jochanan i Jozabad z Gederot, ⁶Eleuzaj, Jerimot, Bealiasz, Szemariasz i Szefatiasz z Charifu, ⁷Elkana, Jeszijasz, Azareel, Joezer, Jaszobeam – Korachici, ⁸Joela i Zebadiasz, synowie Jerochama z Gedoru.

⁹ Kiedy Dawid przebywał w twierdzy na pustyni, przyłączyli się do niego niektórzy z plemienia Gada. Wszyscy byli dzielnymi wojownikami, gotowymi do walki. Posługiwali się tarczą i włócznią z wielką sprawnością. Byli dzielni niczym lwy, a zwinni jak górskie gazele. ¹⁰ Przewodził im Ezer, Obadiasz był drugi rangą, a Eliab trzeci. ¹¹ Maszmanna czwarty, Jeremiasz piąty; ¹² Attaj szósty, Eliel siódmy; ¹³ Jochanan ósmy, Elzabad dziewiąty; ¹⁴ Jeremiasz dziesiąty, Makbannaj jedenasty. ¹⁵ Wszyscy oni wywodzili się z plemienia Gada i byli dowódcami oddziałów. Najniższy rangą dowodził oddziałem liczącym stu wojowników, a najwyższy tysiącem. ¹⁶ To oni właśnie przeprawili się przez Jordan w pierwszym miesiącu roku, kiedy rzeka była wezbrana, i zmusili do ucieczki mieszkańców doliny po wschodniej i zachodniej stronie.

¹⁷ Niektórzy spośród plemienia Beniamina i Judy przyszli do twierdzy, w której przebywał Dawid. ¹⁸ Dawid wyszedł im naprzeciw i powiedział do nich: „Jeśli przyszliście w pokojowych zamiarach, aby mi pomóc, zjednoczmy się. Jeśli jednak przybyliście mnie zdradzić i wydać w ręce wrogów, ja sam nie dopuszczę się przemocy, lecz Bóg naszych ojców zobaczy to i was ukarze”. ¹⁹ Wtedy duch ogarnął Amasaja, dowódcę trzydziestu, który rzekł:

„Należymy do ciebie, Dawidzie, jesteśmy z tobą, synu Jessego.

Pokój, pokój tobie, Dawidzie, pokój twoim sprzymierzeńcom.

Twój Bóg bowiem cię wspomaga”.

Dawid przyjął ich i ustanowił dowódcami oddziałów.

²⁰ Spośród plemienia Manassesa niektórzy przyłączyli się do Dawida, gdy on jako sprzymierzeniec Filistynów wyruszył do walki przeciwko Saulowi. Filistyni jednak nie pozwolili, aby walczył u ich boku. Po naradzie ich wodzowie odesłali go, mówiąc: „Może nas zdradzić i podczas bitwy przejść na stronę Saula, jego pana”. ²¹ Gdy skierował się do Siklag, przyłączyli się do niego z plemienia Manassesa: Adnach, Jozabad, Jediael, Mikael, Jozabad, Elihu i Silletaj, dowódcy oddziałów tysięcznych. ²² Pomogli oni Dawidowi zapanować nad zbrojnymi oddziałami, ponieważ wszyscy byli doświadczonymi wojownikami, a zarazem dowódcami wojska. ²³ Z każdym dniem bowiem do Dawida dołączali nowi zwolennicy, aż jego armia stała się bardzo wielka.

WOJSKO ZGROMADZONE PRZY DAWIDZIE W HEBRONIE

²⁴ Oto spis zbrojnych oddziałów wojska, które stawiły się przed Dawidem w Hebronie, aby zgodnie ze słowem PANA przekazać mu królewską władzę Saula. ²⁵ Judejczyków, gotowych do walki, uzbrojonych w tarcze i włócznie było sześć tysięcy ośmiuset. ²⁶ Symeonitów było siedem tysięcy stu doborowych żołnierzy. ²⁷ Lewitów przybyło cztery tysiące sześciuset. ²⁸ Nadto Jojada, dowódca Aaronitów, stawił się z oddziałem liczącym trzy tysiące siedmiuset wojowników. ²⁹ Sadok, młody, dzielny dowódca przybył wraz z dwudziestoma dwoma naczelnikami ze swego rodu. ³⁰ Ponadto przybyło trzy tysiące Beniaminitów, rodaków Saula, których większość była dotąd na służbie rodu Saula. ³¹ Stawiło się dwadzieścia tysięcy ośmiuset Efraimitów, doskonałych wojowników, cieszących się sławą w swoich rodach. ³² Z połowy plemienia Manassesa przybyło osiemnaście tysięcy imiennie wyznaczonych, aby ustanowić Dawida królem. ³³ Z plemienia Issachara przybyło dwustu dowódców, nie licząc żołnierzy przez nich dowodzonych. Issacharyci odznaczali się wyjątkową mądrością i wiedzieli dobrze, co ma czynić Izrael. ³⁴ Zabulonitów przybyło pięćdziesiąt tysięcy. Wszyscy oni byli doskonale wyćwiczeni w posługiwaniu się wszelkimi rodzajami broni. Nadto byli to ludzie bardzo wierni. ³⁵ Z plemienia Neftalego stawiło się tysiąc dowódców na czele trzydziestu siedmiu tysięcy wojowników uzbrojonych w tarcze i włócznie. ³⁶ Spośród Danitów zaś stawiło się dwadzieścia osiem tysięcy sześciuset doskonale wyćwiczonych wojowników. ³⁷ Aserytów przybyło czterdzieści tysięcy żołnierzy gotowych do boju. ³⁸ Zza Jordanu nadeszło sto dwadzieścia tysięcy w pełni uzbrojonych żołnierzy. Wywodzili się oni z Rubenitów, Gadytów i z połowy plemienia Manassesa.

³⁹ Wszyscy ci wojownicy, pałający chęcią walki, przybyli do Hebronu, aby ustanowić Dawida królem nad całym Izraelem. Wszyscy Izraelici byli jednomyślni w wyborze Dawida na króla. ⁴⁰ Pozostali tam z Dawidem przez trzy dni, jedząc i pijąc. Ich bracia bowiem przygotowali dla nich ucztę. ⁴¹ Ludzie z okolicy i aż po ziemie Issachara, Zabulona i Neftalego przywieźli na osłach, wielbłądach, mułach i wołach żywność: wielką ilość mąki, fig, rodzynek, wina, oliwy. Przyprowadzili też wiele bydła i owiec. W Izraelu zapanował bowiem radosny nastrój.

SPROWADZENIE ARKI DO JEROZOLIMY

NIEUDANA PRÓBA PRZENIESIENIA ARKI

Rozdział 13

13 ¹Dawid naradził się z dowódcami wojska oraz ze wszystkimi zwierzchnikami ludu ²i powiedział do całego zgromadzenia Izraelitów: „Jeśli wydaje się wam to słuszne i podoba się PANU, naszemu Bogu, roześlijmy wiadomość do naszych braci rozproszonych po całej ziemi izraelskiej oraz do kapłanów i lewitów przebywających w miastach im wyznaczonych, aby przyłączyli się do nas. ³Sprowadźmy sobie arkę naszego Boga, gdyż nie troszczyliśmy się o nią przez cały okres panowania Saula”. ⁴ Całe zgromadzenie zgodziło się, bo wszyscy uznali to za słuszne.

⁵ Dawid zgromadził zatem cały Izrael, od Szichor w Egipcie aż po Lebo-Chamat, aby przenieść Arkę Boga z Kiriat-Jearim. ⁶ Następnie Dawid wyruszył wraz z całym Izraelem do Baali, do Kiriat-Jearim, znajdującego się w Judzie, aby wziąć stamtąd Arkę Boga, noszącego imię „PAN zasiadający na cherubach”. ⁷ Wieziono Arkę Bożą z domu Abinadaba na nowym wozie, a Uzza i Achio powozili zaprzęgiem. ⁸ Dawid i cały Izrael tańczyli przed Bogiem, śpiewając głośno przy dźwiękach lir, cytr, tamburów, cymbałów i trąb. ⁹ Kiedy przybyli na klepisko Kidona, Uzza podtrzymał ręką arkę, ponieważ woły szarpnęły. ¹⁰ PAN rozgniewał się na niego, ponieważ dotknął arki. Bóg poraził więc Uzzę tak, że padł przed Nim martwy. ¹¹ Głęboki smutek ogarnął Dawida z powodu kary, jaką PAN poraził Uzzę, dlatego nazwał to miejsce Peres-Uzza i nazywa się ono tak po dziś dzień. ¹² W tym dniu Dawid uląkł się Boga i stwierdził: „Jak mogę wprowadzić do siebie Arkę Bożą?”. ¹³ Nie wprowadził zatem arki do Miasta Dawidowego, lecz wniósł ją do domu Obed-Edoma z Gat. ¹⁴ Przez trzy miesiące Arka Boża pozostawała w domu Obed-Edoma, a PAN błogosławił zarówno jemu, jak i jego dobytkowi.

DAWID UMACNIA SWOJĄ WŁADZĘ

Rozdział 14

14 ¹ Hiram, król Tyru, wysłał do Dawida swoich ludzi z drewnem cedrowym, a także kamieniarzy i cieśli, aby zbudowali mu pałac. ² Dawid przekonał się, że to sam PAN ustanowił go królem nad Izraelem i że bardzo wywyższył jego królestwo przez wzgląd na Izraela, swój lud. ³ W Jerozolimie Dawid wziął jeszcze kilka żon i miał wielu synów i wiele córek. ⁴ Oto imiona dzieci Dawida, które mu się urodziły, gdy mieszkał w Jerozolimie: Szammua, Szobab, Natan, Salomon, ⁵ Jebchar, Eliszua, Elpalet, ⁶ Nogah, Nefeg, Jafia, ⁷ Eliszama, Beeliada, Elifelet.

NAJAZD FILISTYNÓW

⁸ Filistyni dowiedzieli się, że Dawid został namaszczony na króla nad całym Izraelem, wyruszyli więc wszyscy, aby go pozbawić władzy. Dawid dowiedział się o tym i wyruszył przeciwko nim. ⁹ Filistyni rozbili obóz w dolinie Refaim, ¹⁰ Dawid zaś radził się Boga: „Czy wydasz Filistynów w moje ręce?”. PAN mu odpowiedział: „Atakuj! Oddam ich w twoje ręce!”. ¹¹ Przybyli więc do Baal-Perasim i Dawid ich rozbił. Wtedy rzekł: „Bóg rozerwał moimi rękoma szyki wrogów, jak woda rozrywa tamę”. Dlatego to miejsce nazwano Baal-Perasim. ¹² Filistyni porzucili tam swoje bożki, a Dawid polecił je spalić.

¹³ Po pewnym czasie Filistyni ponownie się zebrali i zajęli dolinę. ¹⁴ Dawid raz jeszcze zwrócił się do Boga o radę, a On mu odpowiedział: „Nie atakuj ich od czoła, zajdź ich od tyłu i uderz od strony drzew balsamowych. ¹⁵ Kiedy usłyszysz odgłos kroków pośród wierzchołków balsamowców, wtedy ruszysz do walki. Bóg bowiem wyjdzie przed tobą, aby rozbić wojsko Filistynów”. ¹⁶ Dawid zrobił, jak mu Bóg nakazał, i rozgromił wojska Filistynów od Gabaonu aż po Gezer. ¹⁷ Sława Dawida rozeszła się po wszystkich krajach, a PAN sprawił, że wszystkie narody bały się Dawida.

PROCESJA PRZENIESIENIA ARKI

Rozdział 15

15 ¹Dawid wybudował dla siebie pałace w Mieście Dawida, a dla Arki Bożej przygotował miejsce, na którym rozbił dla niej namiot. ²Stwierdził wtedy: „Nikt prócz lewitów nie może nosić Arki Bożej, ich bowiem wybrał PAN do noszenia Arki PANA i do służenia przy niej po wieczne czasy”. ³Dawid zgromadził w Jerozolimie cały Izrael, aby przynieść Arkę PANA na przygotowane dla niej miejsce.

⁴ Potem zgromadził Aaronitów i Lewitów: ⁵ z rodu Kehata przywódcę Uriela oraz jego stu dwudziestu braci, ⁶ z rodu Merariego przywódcę Asajasza wraz z jego dwustu dwudziestoma braćmi, ⁷ z rodu Gerszoma przywódcę Joela i jego stu trzydziestu braci, ⁸ z rodu Elisafana przywódcę Szemajasza i jego dwustu braci, ⁹ z rodu Chebrona przywódcę Eliela oraz jego osiemdziesięciu braci, ¹⁰ z rodu Uzziela przywódcę Amminadaba oraz jego stu dwunastu braci.

¹¹ Dawid wezwał kapłanów Sadoka i Abiatara oraz lewitów: Uriela, Asajasza, Joela, Szemajasza, Eliela i Amminadaba ¹² i powiedział do nich: „Wy jesteście przywódcami rodów lewickich. Oczyśćcie się zarówno wy, jak i wasi bracia, by móc przenieść Arkę PANA, Boga Izraela, na miejsce dla niej przygotowane. ¹³ Ponieważ za pierwszym razem nie było was, PAN, nasz Bóg, ukarał nas, bo nie szukaliśmy Go tak, jak należy”. ¹⁴ Oczyścili się kapłani i lewici, aby móc nieść Arkę PANA, Boga Izraela. ¹⁵ Lewici nosili Arkę Bożą na ramionach, trzymając za drążki, jak nakazał Mojżesz zgodnie ze słowem PANA.

¹⁶ Dawid polecił przywódcom rodów lewickich wyznaczyć spośród członków swych rodów śpiewaków, grających na poszczególnych instrumentach muzycznych: cytrach, lirach i cymbałach, tak aby rozbrzmiewał donośny głos radości. ¹⁷ Lewici wyznaczyli Hemana, syna Joela, a spośród jego braci – Asafa, syna Berekiasza oraz spośród ich braci – Etana, syna Kuszajasza, z rodu Merariego. ¹⁸ Wraz z nimi zostali wyznaczeni ich krewni: Zachariasz, Uzzjel, Szemiramot, Jechiel, Unni, Eliab, Benajasz, Maasejasz, Mattitiasz, Elifel i Miknejasz, Obed-Edom i Jejela – odźwierni. ¹⁹ Śpiewacy: Heman, Asaf i Etan grali głośno na cymbałach z brązu. ²⁰ Zachariasz, Uzzjel, Szemiramot, Jechiel, Unni, Eliab, Maasejasz i Benajasz grali na cytrach o wysokim tonie. ²¹ Mattitiasz, Elifel, Miknejasz, Obed-Edom, Jejel i Azazjasz na lirach, by nadawać ton w oktawie. ²² Kenaniasz, przełożony lewitów, kierował przenoszeniem arki, ponieważ był do tego odpowiednio przygotowany. ²³ Berekiasz i Elkana byli strażnikami przy arce. ²⁴ Kapłani: Szebaniasz, Jozafat, Netaneel, Amasaj, Zachariasz, Benajasz i Eliezer grali na trąbach przed Arką Bożą. Obed-Edom i Jechiasz byli strażnikami przy arce.

²⁵ Dawid, a wraz z nim starszyzna Izraela i dowódcy wojska ruszyli pełni radości, aby przenieść Arkę Przymierza PANA z domu Obed-Edoma. ²⁶ Podczas gdy Bóg wspomagał lewitów niosących Arkę Przymierza PANA, złożono w ofierze siedem wołów i siedem baranów. ²⁷ Dawid, podobnie jak lewici niosący arkę, śpiewacy i Kenaniasz, przełożony i ceremoniarz procesji, był ubrany w szatę z bisioru. Nadto miał na sobie lniany efod. ²⁸ Cały Izrael uczestniczył w procesji przeniesienia Arki Przymierza PANA, a towarzyszyły temu radosne okrzyki, granie na rogach, dźwięki trąb, cymbałów, cytr i lir. ²⁹ Gdy wnoszono Arkę Przymierza PANA do Miasta Dawidowego, Mikal, córka Saula, wychyliła się przez okno. Widząc króla Dawida tańczącego i grającego, wzgardziła nim w swoim sercu.

WNIESIENIE ARKI DO MIASTA DAWIDOWEGO

Rozdział 16

16 ¹ Przyniesiono Arkę Bożą i postawiono ją pośrodku namiotu wzniesionego przez Dawida, a następnie złożono Bogu ofiary całopalne i ofiary wspólnotowe. ² Po złożeniu całopaleń i ofiar wspólnotowych Dawid pobłogosławił lud w imię PANA. ³ Następnie polecił rozdać wszystkim Izraelitom, tak mężczyznom, jak i kobietom, po okrągłym bochenku chleba, po ciastku daktylowym i po ciastku z rodzynkami. ⁴ Wyznaczył niektórych spośród lewitów usługujących przed Arką PANA, aby oddawali chwałę PANU, Bogu Izraela, wysławiali Go i wielbili. ⁵ Ich przywódcą został Asaf, jego zastępcą – Zachariasz, następnie Uzzjel, Szemiramot, Jechiel, Mattitiasz, Eliab, Benajasz, Obed-Edom i Jejel. Grali oni na cytrach i lirach, Asaf grał na cymbałach, ⁶ a kapłani Benajasz i Jachaziel nieustannie grali na trąbach przed Arką Przymierza Bożego. ⁷ Owego dnia, z polecenia Dawida, Asaf i jego bracia po raz pierwszy sławili PANA tą pieśnią:

⁸ „Wysławiajcie PANA, wzywajcie Jego imienia,

głoście Jego dzieła wśród wszystkich narodów!

⁹ Śpiewajcie Mu, grajcie Mu psalmy,

opowiadajcie wszystkie Jego cuda.

¹⁰ Szczyćcie się Jego świętym imieniem,

niech się raduje serce szukających PANA!

¹¹ Szukajcie woli PANA i Jego mocy,

zawsze pragnijcie być w Jego obecności.

¹² Pamiętajcie o cudach, których dokonał,

o znakach i wyrokach ust Jego,

¹³ potomkowie Jego sługi Izraela,

synowie Jakuba, Jego wybrańcy.

¹⁴ On, PAN, jest naszym Bogiem,

On, który rządzi całym światem.

¹⁵ Pamiętajcie na wieki o Jego przymierzu,

o obietnicy danej tysiącowi pokoleń.

¹⁶ Udzielił jej Abrahamowi

i potwierdził przysięgą Izaakowi.

¹⁷ Uczynił to prawem dla Jakuba

wiecznym przymierzem dla Izraela,

¹⁸ mówiąc: «Tobie dam ziemię Kanaan

jako waszą własność dziedziczną»,

¹⁹ gdy było was niewielu,

gdy byliście nieliczni i obcy w tej ziemi.

²⁰ Wędrowali od narodu do narodu,

z jednego królestwa do innego ludu,

²¹ a On nie pozwolił komukolwiek ich uciskać,

z ich przyczyny karcił królów:

²² «Nie dotykajcie tych, których namaściłem,

a moim prorokom nie czyńcie krzywdy!».

²³ Śpiewaj PANU, cała ziemio,

codziennie głoście Jego zbawienie.

²⁴ Głoście Jego chwałę wśród pogan,

Jego cuda wśród wszystkich narodów.

²⁵ Gdyż wielki jest PAN i godzien wielkiej chwały,

wzbudza On lęk większy niż wszyscy bogowie.

²⁶ Bo wszyscy bogowie pogan są nicością,

PAN zaś stworzył niebiosa.

²⁷ Majestat i piękno przed Jego obliczem,

potęga i światło w miejscu, gdzie przebywa.

²⁸ Oddajcie PANU, rodziny narodów,

oddajcie PANU chwałę i potęgę.

²⁹ Oddajcie PANU chwałę należną Jego imieniu.

Weźcie ofiary i przyjdźcie przed Jego oblicze.

Adorujcie PANA w Jego wspaniałej świątyni!

³⁰ Zadrżyj przed Nim cała ziemio!

On utwierdza świat, tak że się nie poruszy.

³¹ Niech się cieszą niebiosa i weseli ziemia,

aby mówili wśród narodów, że PAN jest królem.

³² Niech zadrży morze i to, co je wypełnia,

niech się radują pola i wszystko, co na nich rośnie.

³³ Niech wołają z radości wszystkie drzewa w lasach

przed PANEM, bo nadchodzi, by osądzić ziemię.

³⁴ Sławcie PANA, bo jest dobry,

bo Jego łaska na wieki.

³⁵ Mówcie: «Wybaw nas, Boże naszego zbawienia,

zgromadź nas i wybaw spośród narodów,

abyśmy sławili Twoje święte imię

i szczycili się Twoją chwałą.

³⁶ Błogosławiony PAN, Bóg Izraela,

od wieków i na wieki»”.

Cały lud, chwaląc PANA, odpowiedział: „Amen”. ³⁷ Dawid polecił, aby Asaf i jego bracia zajęli miejsce przed Arką Przymierza PANA i nieustannie pełnili tam służbę. ³⁸ Jako strażników wyznaczył Obed-Edoma, syna Jedutuna, i jego sześćdziesięciu ośmiu braci oraz Chosę. ³⁹ Kapłana Sadoka i jego braci pozostawił w Gabaonie przy mieszkaniu PANA znajdującym się tam na wzniesieniu kultowym. ⁴⁰ Mieli oni rano i wieczorem składać PANU ofiary całopalne na ołtarzu całopalenia, zgodnie z tym, co napisane jest w Prawie, które PAN dał Izraelowi. ⁴¹ Wraz z nimi byli także Heman i Jedutun oraz reszta wybranych, wyznaczonych imiennie, aby sławić PANA, bo Jego łaska na wieki. ⁴² Trąby i cymbały oraz inne instrumenty towarzyszące pieśniom ku czci Boga były przechowywane przez Hemana i Jedutuna. Synowie Jedutuna pełnili straż przy bramie.

⁴³ Po tych wydarzeniach lud się rozszedł, każdy udał się do swego domu. Dawid również powrócił do domu, wnosząc do niego Boże błogosławieństwo.

ZAPOWIEDŹ BUDOWY ŚWIĄTYNI I WOJNY DAWIDA

PROROCTWO NATANA

Rozdział 17

17 ¹Kiedy Dawid zamieszkał w swoim pałacu, powiedział do proroka Natana: „Oto ja mieszkam w pałacu cedrowym, a Arka Przymierza PANA w namiocie”. ²Wtedy Natan powiedział do Dawida: „Czyń to, czego pragnie twoje serce, bo Bóg jest z tobą”.

³ Tej samej nocy Bóg powiedział do Natana: ⁴ „Idź i przekaż memu słudze Dawidowi: Tak mówi PAN: «Nie ty zbudujesz dla Mnie dom, w którym zamieszkam. ⁵ Od dnia, w którym wyprowadziłem Izraela, aż po dzień dzisiejszy nigdy nie mieszkałem w domu, lecz przechodziłem z namiotu do namiotu i z mieszkania do mieszkania. ⁶ Podczas mojego wędrowania z całym Izraelem nigdy nie zwróciłem się do tych, których ustanowiłem pasterzami nad moim ludem, z pytaniem: Dlaczego nie zbudowaliście mi domu z drewna cedrowego?». ⁷ Tak powiedz mojemu słudze Dawidowi: Tak mówi PAN Zastępów: «To Ja cię wybrałem, gdy byłeś pasterzem trzody i ustanowiłem cię władcą nad moim ludem Izraelem. ⁸ Byłem z tobą dokądkolwiek szedłeś. Zniszczyłem wszystkich twoich wrogów. Uczyniłem wielkim twoje imię, na równi ze sławą, jaką cieszą się najwięksi ludzie na ziemi. ⁹ Wyznaczę miejsce mojemu ludowi izraelskiemu, osadzę go w nim, będzie w nim mieszkał i już się nie rozproszy. A nikczemni ludzie nie będą go więcej nękać, jak było to dawniej, ¹⁰ od kiedy ustanowiłem sędziów nad moim ludem izraelskim. Poniżę wszystkich twoich wrogów, a ciebie wywyższę. To PAN zbuduje dla ciebie dom. ¹¹ Kiedy nadejdzie twój czas i odejdziesz do swych przodków, Ja sprawię, że twój potomek zajmie twoje miejsce. Będzie nim jeden z twych synów. Ja zaś utwierdzę jego panowanie. ¹² On wybuduje dla Mnie dom, a Ja umocnię jego tron na wieki. ¹³ Ja będę mu ojcem, a on będzie Mi synem. Nie cofnę od niego mojej łaski, jak to uczyniłem z twoim poprzednikiem. ¹⁴ Utwierdzę jego ród i jego panowanie po wieczne czasy. Jego tron będzie również trwał na wieki»”. ¹⁵ Natan przedstawił Dawidowi to, co PAN mu objawił i przekazał wszystkie słowa PANA.

MODLITWA DAWIDA

¹⁶ Wtedy król Dawid poszedł, usiadł przed PANEM i powiedział: „Kim ja jestem, PANIE, Boże, i ile znaczy mój ród, że przywiodłeś mnie aż dotąd? ¹⁷ Lecz nawet to wydawało Ci się, Boże, zbyt mało. Obiecałeś mojemu rodowi pomyślność na daleką przyszłość. Wejrzałeś, PANIE, Boże, na mnie jak na człowieka wysokiego stanu. ¹⁸ Co jeszcze może do Ciebie powiedzieć Dawid o chwale, jaką obdarzyłeś Twego sługę? Ty sam znasz Twego sługę. ¹⁹ PANIE, przez wzgląd na Twego sługę i zgodnie z Twym pragnieniem dokonałeś tego wielkiego dzieła, aby ukazać Twoją wspaniałość.

²⁰ To, co o Tobie słyszeliśmy, świadczy o tym, że nie ma, PANIE, kogoś podobnego Tobie, i nie ma Boga prócz Ciebie. ²¹ Czy jest na ziemi naród podobny do Twego ludu Izraela? Do którego narodu przyszedł Bóg i wybawił go z niewoli? Któremu towarzyszył pośród wielkich i budzących grozę znaków, wypędzając przed nim narody i wyzwalając go z niewoli Egiptu? ²² Naród izraelski uczyniłeś swoim ludem na zawsze, a Ty, PANIE, stałeś się jego Bogiem.

²³ Teraz, PANIE, niech Twoja zapowiedź dotycząca Twego sługi i jego rodu trwa na wieki! Uczyń, jak powiedziałeś, ²⁴by na zawsze wychwalano Twoje imię słowami: «PAN Zastępów jest Bogiem Izraela». Dom Dawida, Twego sługi, niech trwa przed Tobą. ²⁵ Ty, Boże, objawiłeś Twemu słudze, że zbudujesz mu dom i dlatego Twój sługa ośmiela się modlić przed Twoim obliczem. ²⁶ Teraz, o PANIE, który będąc Bogiem zapowiedziałeś Twemu słudze szczęśliwą przyszłość, ²⁷ racz pobłogosławić mój ród, aby trwał zawsze przed Twoim obliczem. Bo co Ty, PANIE, pobłogosławisz, będzie błogosławione na wieki”.

WOJNY DAWIDA

Rozdział 18

18 ¹Po tych wydarzeniach Dawid pokonał Filistynów, podporządkował ich sobie i odebrał z rąk Filistynów Gat wraz z okolicznymi miejscowościami. ²Następnie pokonał Moab, a Moabici stali się poddanymi Dawida i składali mu daninę. ³Dawid pokonał też Hadadezera, władcę Soby w Chamacie, gdy ten zamierzał rozciągnąć swoje panowanie aż do Eufratu. ⁴W walce z nim zdobył tysiąc rydwanów, siedem tysięcy jeźdźców i dwadzieścia tysięcy pieszych. Pozostawił mu tylko sto rydwanów, pozostałym koniom zaprzęgowym popodcinał ścięgna. ⁵Wojska Aramu z Damaszku przyszły na pomoc Hadadezerowi, królowi Soby, lecz Dawid rozbił dwudziestodwutysięczną armię Aramu. ⁶Obsadził swym wojskiem Aram damasceński. Aramejczycy zostali poddanymi Dawida i składali daninę. PAN wspierał Dawida we wszystkich jego przedsięwzięciach. ⁷Sługom Hadadezera odebrał ich złote tarcze i sprowadził je do Jerozolimy. ⁸Zabrał też z Tibchat i Kun, miast Hadadezera, dużo miedzi, z której Salomon wykonał „morze z brązu”, kolumny i różne naczynia.

⁹ Kiedy król Chamatu, Tou, dowiedział się o zwycięstwie Dawida nad wojskiem Hadadezera, władcy Soby, ¹⁰ wysłał do króla Dawida swego syna Hadorama, aby go pozdrowił i pogratulował mu zwycięstwa w walce nad Hadadezerem, gdyż Hadadezer prowadził także wojnę z Tou. Przekazał też prezenty w postaci złotych, srebrnych i miedzianych naczyń. ¹¹ Król Dawid poświęcił je PANU, razem ze srebrem i złotem zabranym wszystkim narodom: Edomitom, Moabitom, Ammonitom, Filistynom i Amalekitom.

¹² Abiszaj, syn Serui, pobił w Dolinie Soli osiemnastotysięczną armię Edomu, ¹³ Edom obsadził wojskiem, a ludność uczynił poddanymi Dawida.

PAN wspierał Dawida we wszystkich jego działaniach. ¹⁴ Dawid panował nad całym Izraelem, sprawując sądy i wymierzając sprawiedliwość całemu ludowi. ¹⁵ Joab, syn Serui, był dowódcą armii, a Joszafat, syn Achiluda, sekretarzem państwa. ¹⁶ Sadok, syn Achituba, i Abimelek, syn Abiatara, byli najwyższymi kapłanami, a Szawsza pisarzem. ¹⁷ Benajasz, syn Jojady, dowodził gwardią złożoną z Keretytów i Peletytów. Najstarsi synowie Dawida byli do osobistej dyspozycji króla.

WOJNA Z AMMONITAMI

Rozdział 19

19 ¹Tymczasem zmarł Nachasz, król Ammonu, a władzę objął jego syn. ²Dawid rzekł: „Będę łaskawy dla Chanuna, syna Nachasza, bo jego ojciec był dla mnie łaskawy”. Wysłał do niego poselstwo z kondolencjami, aby go pocieszyć po śmierci ojca. Słudzy Dawida przybyli do kraju Ammonitów, do Chanuna, aby go pocieszyć. ³Jednak książęta ammoniccy powiedzieli Chanunowi: „Uważasz, że Dawid, chcąc uczcić twojego ojca, przysłał poselstwo z kondolencjami? Czyż jego ludzie nie przyszli do ciebie, żeby zobaczyć, wybadać, a potem podbić kraj?”. ⁴ Chanun więc uwięził posłów Dawida, ogolił im brody, obciął ich ubrania aż do pośladków i odesłał z powrotem. ⁵Kiedy doniesiono o tym Dawidowi, wysłał do znieważonych posłów swych ludzi z poleceniem: „Zostańcie w Jerychu, aż odrosną wam brody i dopiero wtedy wróćcie”. ⁶Kiedy Ammonici uświadomili sobie, że Dawid stał się ich wrogiem, Chanun wysłał poselstwo z tysiącem talentów srebra, aby sprowadzili za nie rydwany i jeźdźców z Aram-Naharaim, z Aram-Maaka i z Soby. ⁷Najęli trzydzieści dwa tysiące rydwanów oraz króla Maaki z jego ludźmi. Zaciężne wojsko rozbiło obóz pod Medebą. Również Ammonici przybyli ze swoich miast, żeby walczyć.

⁸ Kiedy Dawid dowiedział się o tym, wysłał Joaba wraz z całą armią. ⁹ Ammonici zajęli pozycję u wrót miasta, wojska sprzymierzonych królów stanęły zaś na otwartym polu. ¹⁰ Joab spostrzegł, że czeka go walka z przodu i z tyłu. Wybrał najlepsze oddziały w Izraelu i skierował je przeciwko Aramejczykom. ¹¹ Pozostałych ludzi oddał pod dowództwo swojego brata Abiszaja, który ustawił ich w szyku naprzeciw Ammonitów. ¹² Wtedy Joab powiedział: „Jeśli Aramejczycy będą mieli przewagę nade mną, przyjdziesz mi z pomocą, a jeśli Ammonici będą mieć przewagę nad tobą, ja cię wesprę. ¹³ Bądźcie mocni! Za nasz lud i za miasta Boże. Niech PAN uczyni to, co słuszne!”. ¹⁴ Joab ze swoimi oddziałami ruszył na Aramejczyków, aby walczyć, lecz oni uciekli przed nim. ¹⁵ Gdy Ammonici zobaczyli ucieczkę Aramejczyków, również zaczęli uciekać przed Abiszajem, jego bratem. Wycofali się do miasta, Joab zaś powrócił do Jerozolimy.

¹⁶ Gdy Aramejczycy zobaczyli, że ponieśli klęskę, zwrócili się o pomoc do Aramejczyków zamieszkujących po drugiej stronie Eufratu. Na ich czele stał Szofak, dowódca armii Hadadezera. ¹⁷ Doniesiono o tym Dawidowi, a on zebrał wszystkich Izraelitów i przeprawił się za Jordan, dotarł do nich i stanął naprzeciwko nich. Tam przeciął drogę maszerującemu wojsku i ustawił armię w szyku bojowym. Ruszył do ataku i rozgorzała walka. ¹⁸ Aramejczycy zaczęli uciekać przed Izraelem. Spośród Aramejczyków Dawid zabił siedem tysięcy żołnierzy walczących na rydwanach i czterdzieści tysięcy piechoty. Zabił również Szofaka, wodza armii. ¹⁹ Poddani Hadadezera, widząc, że zostali pokonani przez Izraelitów, zawarli pokój z Dawidem i zostali jego poddanymi. Odtąd Aramejczycy nie udzielali już więcej zbrojnego wsparcia Ammonitom.

Rozdział 20

20 ¹Na przełomie roku, w okresie, kiedy królowie zwykli wyruszać na wojnę, Joab zgromadził potężną armię i spustoszył kraj Ammonitów. Gdy Dawid przebywał w Jerozolimie, Joab rozpoczął oblężenie Rabby, którą potem zdobył i zniszczył.

² Dawid zabrał koronę z głowy ich króla. Stwierdził, że ważyła prawie talent złota i był w niej osadzony szlachetny kamień. Włożono ją Dawidowi na głowę, a miasto splądrowano, wynosząc bogate łupy. ³ Mieszkańców miasta Dawid przesiedlił i przeznaczył do robót przy piłach, żelaznych kilofach i siekierach. Podobnie postąpił ze wszystkimi miastami Ammonitów. Potem Dawid i cały lud wrócili do Jerozolimy.

⁴ Następnie doszło do zbrojnego konfliktu z Filistynami w Gezer. Sibbekaj z Chuszy zwyciężył Sippaja z rodu olbrzymów i Filistyni musieli się poddać. ⁵ Lecz konflikt z Filistynami trwał nadal. Elchanan, syn Jaira, zabił Lachmiego, brata Goliata z Gat. Drzewce jego oszczepu było tak wielkie jak wał tkacki. ⁶ Następnie znów doszło do bitwy w Gat, w której uczestniczył olbrzym posiadający dwadzieścia cztery palce, po sześć u każdej ręki i u każdej stopy. On również pochodził z rodu olbrzymów. ⁷ Ubliżał on Izraelitom. Zabił go Jonatan, syn Szimei, brata Dawida. ⁸ To byli potomkowie olbrzymów w Gat, którzy polegli z rąk Dawida i jego poddanych.

SPIS LUDNOŚCI I KARA

Rozdział 21

21 ¹ W tym czasie szatan wystąpił przeciwko Izraelowi i skłonił Dawida, aby policzył mieszkańców Izraela. ² Dawid zwrócił się do Joaba i przywódców ludu: „Idźcie, policzcie Izraelitów od Beer-Szeby aż do Dan i przyjdźcie do mnie, bo chcę poznać ich liczbę”. ³ Joab powiedział: „Niech PAN stokrotnie pomnoży swój naród! Mój panie, królu, czy wszyscy oni nie są poddanymi mego pana? Dlaczego mój pan pragnie to zrobić? Dlaczego ma to być przyczyną grzechu Izraela?”. ⁴ Lecz król rozkazem zmusił Joaba do posłuszeństwa. Joab wyruszył i przeszedł cały Izrael, po czym wrócił do Jerozolimy. ⁵ Przekazał Dawidowi wynik spisu ludności: cały Izrael zamieszkiwało milion sto tysięcy mężczyzn zdolnych do walki, a Judę czterysta siedemdziesiąt tysięcy zdolnych do walki. ⁶ Joab nie policzył razem z nimi ani lewitów, ani Beniaminitów, ponieważ rozkaz królewski budził w nim opór.

⁷ Nie spodobało się to PANU i dlatego ukarał Izraela. ⁸ Dawid rzekł więc do PANA: „Bardzo zgrzeszyłem, tak postępując, wybacz ten grzech Twojemu słudze, postąpiłem bardzo nierozsądnie”. ⁹ PAN powiedział do Gada, widzącego Dawidowego: ¹⁰ „Idź i przekaż Dawidowi: Tak mówi PAN: «Daję ci do wyboru trzy możliwości, wybierz jedną z nich, a Ja to spełnię»”. ¹¹ Gad poszedł do Dawida i oświadczył mu: „Tak mówi PAN: «Wybierz! ¹² Albo trzy lata głodu, albo trzy miesiące klęsk od wroga, podczas których jego miecz będzie przelewał krew, albo trzy dni miecza PANA. W kraju będzie panować zaraza, a anioł PANA będzie niszczył całą ziemię izraelską». Zdecyduj więc, co mam odpowiedzieć Temu, który mnie posłał”. ¹³ Dawid rzekł do Gada: „Jestem w wielkiej udręce, wolę dostać się w ręce PANA, bo Jego miłosierdzie jest wielkie. W ręce człowieka nie chcę wpaść”. ¹⁴ Zesłał PAN zarazę na Izrael, a wskutek niej zmarło siedemdziesiąt tysięcy mężczyzn.

¹⁵ Przeciw Jerozolimie posłał Bóg anioła, aby ją zniszczyć. Kiedy anioł niszczył miasto, PAN to zobaczył, poruszył Go widok nieszczęścia i rozkazał niszczycielowi: „Dość! Cofnij swoją rękę”. Anioł PANA stanął przy klepisku Ornana Jebusyty. ¹⁶ Dawid podniósł oczy i zobaczył anioła PANA stojącego między ziemią a niebem, z mieczem w ręku wyciągniętym przeciw Jerozolimie. Dawid i starszyzna ubrani w wory pokutne upadli na twarz. ¹⁷ Dawid zwrócił się do Boga: „Czy to nie ja rozkazałem policzyć naród? To ja zgrzeszyłem, to ja zawiniłem! Co jednak uczyniły te owce? PANIE, Boże mój, zwróć Twoją rękę przeciwko mnie i przeciwko domowi mojego ojca, ale nie niszcz Twego ludu!”. ¹⁸ Wtedy anioł PANA powiedział do proroka Gada, aby oznajmił Dawidowi, że ma wznieść ołtarz ku czci PANA na klepisku Ornana Jebusyty. ¹⁹ Dawid poszedł posłuszny poleceniu Gada, które przekazał w imieniu PANA. ²⁰ W tym czasie Ornan wraz z czterema synami młócił zboże. Kiedy odwrócił się i ujrzał anioła, ukrył się razem z synami. ²¹ Gdy nadszedł Dawid, Ornan spojrzał i zobaczył go, zszedł z klepiska i pokłonił się mu aż do ziemi. ²² Dawid rzekł mu: „Sprzedaj mi plac z klepiskiem, bym na nim zbudował ołtarz ku czci PANA. Sprzedaj mi go za pełną cenę, aby uwolnić lud od zarazy!”. ²³ Ornan odpowiedział Dawidowi: „Niech mój pan, król, weźmie ten plac i zrobi, co uważa za słuszne. Proszę! Oddaję woły na ofiary całopalne, sanie młockarskie na drwa, a zboże na ofiarę pokarmową, wszystko to oddaję”. ²⁴ Król Dawid rzekł mu: „Nie mogę tego przyjąć w darze! Muszę to kupić za pełną cenę. Nie mogę złożyć PANU ofiar całopalnych z tego, co jest twoją własnością, a co chcesz mi przekazać za darmo”. ²⁵ Dawid zapłacił Ornanowi za plac sześćset syklów złota.

²⁶ Zbudował tam Dawid ołtarz ku czci PANA i złożył na nim ofiary całopalne i ofiary wspólnotowe. Wzywał PANA, który mu odpowiedział ogniem zesłanym z nieba na ołtarz całopalenia. ²⁷ PAN nakazał aniołowi schować miecz do pochwy. ²⁸ Wówczas Dawid, widząc, że PAN wysłuchał go na klepisku Ornana Jebusyty, złożył Mu tam ofiary. ²⁹ Mieszkanie PANA bowiem zbudowane przez Mojżesza na pustyni oraz ołtarz całopalenia znajdował się wtedy na wzniesieniu kultowym w Gabaonie. ³⁰Dawid nie śmiał jednak tam iść, aby poradzić się Boga, ponieważ obawiał się miecza anioła PANA.

Rozdział 22

22 ¹Dawid powiedział wtedy: „Tutaj jest dom PANA Boga, a to jest ołtarz ofiar całopalnych dla Izraela”.

PRZYGOTOWANIA DO BUDOWY ŚWIĄTYNI

DAWID GROMADZI SIŁY I MATERIAŁY BUDOWLANE

² Dawid wydał rozkaz, żeby zgromadzić wszystkich cudzoziemców mieszkających w ziemi izraelskiej. Kamieniarzy wyznaczył do wycinania bloków kamiennych na budowę domu Bożego. ³ Dawid zebrał mnóstwo żelaza na gwoździe, na drzwi do bram i na zawiasy, a prócz tego mnóstwo brązu. ⁴ Drewna cedrowego było niezmiernie dużo, w ogromnej ilości dostarczyli go Dawidowi Sydończycy i Tyryjczycy.

⁵ Potem Dawid rzekł: „Mój syn, Salomon, jest jeszcze młody i niedoświadczony, a dom, który ma zostać zbudowany dla PANA, winien odznaczać się okazałością i wspaniałością, aby jego sława i rozgłos dotarły do wszystkich krajów. Ja muszę za niego poczynić przygotowania”. I dlatego Dawid, zanim umarł, wiele przygotował.

DAWID POWIERZA SALOMONOWI BUDOWĘ ŚWIĄTYNI

⁶ Następnie Dawid wezwał swego syna Salomona i polecił mu zbudować dom dla PANA, Boga Izraela. ⁷ Dawid tak powiedział Salomonowi: „Synu mój, zamierzałem zbudować dom dla imienia PANA, mojego Boga. ⁸ PAN jednak oświadczył: «Przelałeś zbyt dużo krwi i prowadziłeś wiele wojen. Nie zbudujesz dla Mnie domu, bo zbyt wiele krwi przelałeś przede Mną. ⁹ Urodzi ci się syn, który będzie człowiekiem pokoju. Udzielę mu daru pokoju ze wszystkimi jego wrogami, którzy z nim sąsiadują. Będzie miał na imię Salomon. Pod jego rządami obdarzę Izraela pokojem i wytchnieniem. ¹⁰ On zbuduje dom dla mojego imienia. Będzie Mi synem, a Ja będę mu ojcem. Utwierdzę na zawsze jego królewski tron w Izraelu». ¹¹ Teraz, mój synu, niech PAN będzie z tobą, aby ci się powodziło i abyś zbudował dom dla PANA, swojego Boga, zgodnie z tym, co On mi powiedział. ¹² Niech PAN obdarzy cię roztropnością i wiedzą, kiedy ustanowi cię władcą Izraela, abyś przestrzegał Prawa PANA, twego Boga. ¹³ Będzie ci się dobrze powodziło, jeśli będziesz wiernie przestrzegał przykazań i praw, które PAN dał Mojżeszowi dla Izraela. Bądź silny i odważny! Nie bój się i nie lękaj!

¹⁴ Trudząc się, przygotowałem na budowę domu PANA sto tysięcy talentów złota, milion talentów srebra, brązu zaś i żelaza tyle, że nie można tego zważyć, a nadto bardzo dużo drewna i kamieni. Ty możesz powiększyć te zasoby. ¹⁵ Masz rzesze robotników: murarzy, kamieniarzy, cieśli oraz bardzo wielu rzemieślników doświadczonych w obróbce ¹⁶ złota, srebra, brązu i żelaza. Do dzieła! Niech PAN będzie z tobą!”.

DAWID WZYWA PRZYWÓDCÓW IZRAELA DO BUDOWY ŚWIĄTYNI

¹⁷ Dawid polecił wszystkim przywódcom Izraela, aby wsparli Salomona, jego syna. ¹⁸ „Czy PAN, wasz Bóg, nie jest z wami? Czy nie obdarzył was pokojem z sąsiadami? Oddał pod moją władzę mieszkańców tego kraju, a kraj stał się ziemią PANA i Jego ludu. ¹⁹ A teraz całym sercem i całą duszą szukajcie PANA, waszego Boga. Przystąpcie do budowy świątyni dla PANA, Boga, abyście mogli przenieść Arkę Przymierza PANA i święte przedmioty Boga do domu zbudowanego dla imienia PANA”.

TESTAMENT DAWIDA

KRES PANOWANIA DAWIDA

Rozdział 23

23 ¹Kiedy Dawid zestarzał się, a jego życie dobiegało końca, wyznaczył swojego syna Salomona na króla nad Izraelem ²i zgromadził wszystkich przywódców Izraela, kapłanów i lewitów.

OGÓLNY PODZIAŁ LEWITÓW

³ Policzono lewitów, którzy mieli ponad trzydzieści lat, i było ich, licząc dokładnie, trzydzieści osiem tysięcy mężczyzn. ⁴ Dwadzieścia cztery tysiące spośród nich miało nadzorować prace w domu PANA, sześć tysięcy miało być urzędnikami i sędziami, ⁵ cztery tysiące miało pełnić funkcję strażników i cztery tysiące miało wychwalać PANA przy pomocy instrumentów, które Dawid polecił zrobić, aby były używane w czasie modlitwy.

⁶ Dawid podzielił lewitów na oddziały według pochodzenia od Gerszona, Kehata i Merariego.

⁷ Gerszonici: Ladan i Szimei. ⁸ Synami Ladana byli: Jechiel – przywódca, potem Zetam i trzeci Joel. ⁹ Synami Szimeiego byli: Szelomit, Chazjel i Haran – ci trzej. Oni byli przywódcami rodów wywodzących się od Ladana. ¹⁰ Synami Szimeiego byli też: Jachat, Ziza, Jeusz i Beria. To są właśnie czterej synowie Szimeiego. ¹¹ Jachat był pierwszy, a Ziza drugi. Jeusz i Beria nie mieli wielu potomków i dlatego w spisie lewitów zostali zaliczeni do tego samego rodu.

¹² Czterej synowie Kehata: Amram, Ishar, Chebron i Uzzjel. ¹³ Synami Amrama byli Aaron i Mojżesz. Aaron został wybrany – tak on, jak i jego synowie – do rzeczy najświętszych na zawsze, aby ofiarowywał kadzidło przed PANEM, służył Mu i po wieczne czasy błogosławił w Jego imię na wieki. ¹⁴ Mojżesz, człowiek Boży, i jego synowie zostali zaliczeni do plemienia Lewiego. ¹⁵ Synami Mojżesza byli Gerszom i Eliezer. ¹⁶ Przywódcą rodu Gerszoma był Szebuel, ¹⁷ przywódcą rodu Eliezara był Rechabiasz. Eliezar nie miał innych synów, lecz Rechabiasz miał ich wielu. ¹⁸ Spośród synów Ishara: Szelomit – przywódca. ¹⁹ Spośród synów Chebrona: Jeriasz, pierwszy, Amariasz drugi, Jachaziel trzeci i Jekameam czwarty. ²⁰ Spośród synów Uzzjela: Mika, przywódca i Jeszijasz, drugi.

²¹ Synami Merariego byli Machli i Muszi, synami Machliego byli Eleazar i Kisz. ²² Eleazar, umierając, pozostawił same córki, nie miał bowiem męskiego potomka. Synowie Kisza, ich kuzyni, poślubili je. ²³ Trzema synami Musziego byli: Machli, Eder i Jeremot.

²⁴ To są potomkowie Lewiego, spisani według rodów wraz z przywódcami poszczególnych rodów w księgach rodowych. Wszyscy lewici w wieku od dwudziestu lat wzwyż pełnili różne funkcje w służbie domu PANA.

OBOWIĄZKI LEWITÓW

²⁵ Dawid rzekł: „PAN, Bóg Izraela, obdarzył pokojem swój lud i zamieszkał na zawsze w Jerozolimie. ²⁶ Lewici nie będą już nosili świętego mieszkania ani sprzętów liturgicznych”. ²⁷ Zgodnie z ostatnim zarządzeniem Dawida spisano tych lewitów, którzy mieli ponad dwadzieścia lat. ²⁸ Mieli oni służyć w domu PANA, na dziedzińcach i w pomieszczeniach wraz z Aaronitami. Do ich obowiązków należało oczyszczanie wszystkiego, co poświęcone, oraz pełnienie służby w domu Bożym. ²⁹Troszczyli się o chleby poświęcone, o najczystszą mąkę na ofiary pokarmowe, o przaśne podpłomyki, o to, co było pieczone na blachach, i o to, co było smażone, o wszystko, co było mierzone i ważone. ³⁰ Każdego ranka i wieczoru mieli przychodzić, aby sławić i wychwalać PANA. ³¹ Mieli składać PANU ofiary całopalne w każdy szabat, przy nowiu księżyca i w każde święto zgodnie z przepisami i trwać nieustannie przed PANEM. ³² Im została powierzona piecza nad Namiotem Spotkania, nad miejscem świętym i nad ich braćmi Aaronitami w służbie w domu PANA.

SPIS RODU KAPŁAŃSKIEGO

Rozdział 24

24 ¹Synowie Aarona według ich oddziałów. Synami Aarona byli: Nadab, Abihu, Eleazar i Itamar. ²Nadab i Abihu umarli przed swoim ojcem, nie pozostawiając synów, dlatego Eleazar i Itamar pełnili urząd kapłański. ³Dawid wraz z Sadokiem z rodu Eleazara i Achimelekiem z rodu Itamara ustalił ich podział według obowiązków. ⁴Wśród potomków Eleazara było więcej mężczyzn niż wśród potomków Itamara. Potomkowie Eleazara zostali więc podzieleni na szesnaście rodów, a potomkowie Itamara na osiem. ⁵Podzielono jednych i drugich w drodze losowania, aby zarządcy świątyni oraz zarządcy spraw Bożych pochodzili zarówno spośród potomków Eleazara, jak i Itamara.

⁶ Pisarz Szemajasz, syn Natanaela, lewita, w obecności króla, dowódców wojska, kapłana Sadoka, Achimeleka, syna Abiatara, przywódców rodów kapłańskich i lewickich, spisał rody według kolejności losowania. Losowano na przemian, raz spośród potomków Eleazara, raz spośród potomków Itamara. ⁷ Jako pierwszy został wylosowany Jojarib, drugi Jedajasz, ⁸ trzeci Charim, czwarty Seorim, ⁹ piąty Malkiasz, szósty Mijjamin, ¹⁰ siódmy Hakkos, ósmy Abiasz, ¹¹ dziewiąty Jeszua, dziesiąty Szekaniasz, ¹² jedenasty Eliaszib, dwunasty Jakim, ¹³ trzynasty Chuppa, czternasty Jeszebeab, ¹⁴ piętnasty Bilga, szesnasty Immer, ¹⁵ siedemnasty Chezir, osiemnasty Happisses, ¹⁶ dziewiętnasty Petachiasz, dwudziesty Ezechiel, ¹⁷ dwudziesty pierwszy Jakin, dwudziesty drugi Gamul, ¹⁸ dwudziesty trzeci Delajasz, dwudziesty czwarty Maazjasz.

¹⁹ To są oddziały służących w domu PANA zgodnie z przepisami ich przodka Aarona, które sporządził według rozkazu Pana, Boga Izraela.

POZOSTAŁE RODY LEWITÓW

²⁰ Oto pozostali lewici: spośród potomków Amrama: Szubael. Spośród synów Szubaela: Jechdejasz. ²¹ Spośród synów Rechabiasza: Jeszijasz, przywódca rodu Rechabiasza. ²² Spośród synów Ishara: Szelomot. Spośród synów Szelomota: Jachat. ²³ Spośród potomków Chebrona: Jeriasz – pierwszy, Amariasz – drugi, Jachazjel – trzeci, Jekameam – czwarty. ²⁴Spośród potomków Uzzjela: Mika. Spośród synów Miki: Szamir. ²⁵ Brat Miki – Jeszijasz, spośród potomków Jeszijasza: Zachariasz.

²⁶ Synowie Merariego: Machli i Muszi; synowie Jaazjasza, jego syna. ²⁷ Potomkowie Merariego w linii Jaazjasza, jego syna: Szoham, Zakkur i Ibri. ²⁸ W linii Machliego – Eleazar, który nie miał synów, ²⁹ Kisz, a spośród synów Kisza: Jerachmeel. ³⁰ Spośród synów Musziego: Machli, Eder i Jerimot. To są potomkowie Lewiego według ich rodów. ³¹ Oni również razem ze swoimi rodakami, potomkami Aarona, rzucali losy w obecności króla Dawida, Sadoka, Achimeleka i przywódców rodów kapłańskich i lewickich. Ród pierworodnego na równi z rodem najmłodszego.

SPIS MUZYKÓW I ŚPIEWAKÓW

Rozdział 25

25 ¹Dawid i dowódcy wojskowi wyznaczyli do służby liturgicznej tych spośród synów Asafa, Hemana i Jedutuna, którzy prorokowali przy wtórze lir, cytr i cymbałów.

Oto spis osób przydzielonych do służby według ich obowiązków. ² Spośród synów Asafa: Zakkur, Józef, Netaniasz i Asareel. Synowie Asafa podlegali Asafowi, który prorokował pod kierownictwem króla. ³ Spośród synów Jedutuna: Gedaliasz, Seri, Izajasz, Chaszabiasz, Mattitiasz i Szimei. Tych sześciu podlegało swojemu ojcu Jedutunowi, który prorokował przy wtórze liry, sławiąc i wychwalając PANA. ⁴ Spośród synów Hemana: Bukkijasz, Mattaniasz, Uzzjel, Szebuel, Jerimot, Chananiasz, Chanani, Eliata, Giddalti, Romami-Ezer, Joszbekasza, Malloti, Hotir i Machazjot. ⁵ Wszyscy oni byli synami Hemana, widzącego królewskiego, danymi mu zgodnie z obietnicą Boga dla Jego większej chwały. Heman miał czternastu synów i trzy córki. ⁶ Oni wszyscy pełnili obowiązki pod kierunkiem swoich ojców, śpiewając w domu PANA, podczas liturgii grając na cymbałach, cytrach i lirach. Asaf, Jedutun i Heman podlegali natomiast bezpośrednio królowi. ⁷ Wszystkich śpiewaków wyżej wyliczonych i ich rodaków, uzdolnionych i wyćwiczonych w śpiewie dla PANA, było w sumie dwustu osiemdziesięciu ośmiu. ⁸ Wszyscy oni, stary i młody, mistrz i uczeń, rzucali losy w sprawie swoich obowiązków.

⁹ Pierwszy los padł na syna Asafa, Józefa, wraz z jego braćmi i synami – razem dwanaście osób.

Drugi na Gedaliasza wraz z jego synami i braćmi – razem dwanaście osób.

¹⁰ Trzeci na Zakkura wraz z jego synami i braćmi – razem dwanaście osób.

¹¹ Czwarty na Jesriego wraz z jego synami i braćmi – razem dwanaście osób.

¹² Piąty na Netaniasza wraz z jego synami i braćmi – razem dwanaście osób.

¹³ Szósty na Bukkijasza wraz z jego synami i braćmi – razem dwanaście osób.

¹⁴ Siódmy na Jesareela wraz z jego synami i braćmi – razem dwanaście osób.

¹⁵ Ósmy na Izajasza wraz z jego synami i braćmi – razem dwanaście osób.

¹⁶ Dziewiąty na Mattaniasza wraz z jego synami i braćmi – razem dwanaście osób.

¹⁷ Dziesiąty na Szimeiego wraz z jego synami i braćmi – razem dwanaście osób.

¹⁸ Jedenasty na Azareela wraz z jego synami i braćmi – razem dwanaście osób.

¹⁹ Dwunasty na Chaszabiasza wraz z jego synami i braćmi – razem dwanaście osób.

²⁰ Trzynasty na Szubaela wraz z jego synami

i braćmi – razem dwanaście osób.

²¹ Czternasty na Mattitiasza wraz z jego synami i braćmi – razem dwanaście osób.

²² Piętnasty na Jeremota wraz z jego synami i braćmi – razem dwanaście osób.

²³ Szesnasty na Chananiasza wraz z jego synami i braćmi – razem dwanaście osób.

²⁴ Siedemnasty na Joszbekaszę wraz z jego synami i braćmi – razem dwanaście osób.

²⁵ Osiemnasty na Chananiego wraz z jego synami i braćmi – razem dwanaście osób.

²⁶ Dziewiętnasty na Mallotiego wraz z jego synami i braćmi – razem dwanaście osób.

²⁷ Dwudziesty na Eliatę wraz z jego synami i braćmi – razem dwanaście osób.

²⁸ Dwudziesty pierwszy na Hotira wraz z jego synami i braćmi – razem dwanaście osób.

²⁹ Dwudziesty drugi na Giddaltiego wraz z jego synami i braćmi – razem dwanaście osób.

³⁰ Dwudziesty trzeci na Machazjota wraz z jego synami i braćmi – razem dwanaście osób.

³¹ Dwudziesty czwarty na Romami-Ezera wraz z jego synami i braćmi – razem dwanaście osób.

PODZIAŁ STRAŻNIKÓW

Rozdział 26

26 ¹Podział strażników świątynnych: z Korachitów – Meszelemiasz, syn Koracha, z rodu Ebiasafa. ²Synowie Meszelemiasza: pierworodny Zachariasz, Jediael drugi, Zebadiasz trzeci, Jatniel czwarty, ³Elam piąty, Jochanan szósty, Elioenaj siódmy. ⁴Synowie Obed-Edoma: pierworodny Szemajasz, Jozabad drugi, Joach trzeci, Sakar czwarty, Netaneel piąty, ⁵Ammiel szósty, Issachar siódmy, Peulletaj ósmy – Bóg bowiem pobłogosławił Obed-Edoma. ⁶Szemajasz, jego syn, był ojcem synów, którzy dzięki swym zdolnościom byli przywódcami w swoich rodzinach. ⁷Synowie Szemajasza: Otni, Rafael, Obed, Elzabad oraz jego bracia Elihu i Semakiasz, ludzie bardzo zaradni. ⁸Wszyscy oni, razem sześćdziesięciu dwóch, należeli do rodu Obed-Edoma i wraz ze swymi synami i braćmi byli bardzo uzdolnieni i przygotowani do służby w świątyni. ⁹Synów i braci Meszelemiasza było w sumie osiemnastu – wszyscy bardzo uzdolnieni. ¹⁰Synowie Chosy, Meraryty: Szimri – przywódca, choć nie był najstarszy, ojciec powierzył mu tę funkcję. ¹¹Chilkiasz drugi, Tebaliasz trzeci, Zachariasz czwarty. Razem było trzynastu synów i braci Chosy.

¹² Te oddziały strażników, przywódcy na równi z ich braćmi, były zobowiązane do służby w domu PANA. ¹³ Tak ród najmłodszy, jak i najstarszy rzucał losy o bramy. ¹⁴ Brama Wschodnia przypadła Szelemiaszowi. Następny los padł na jego syna Zachariasza, rozsądnego doradcę, który otrzymał Bramę Północną. ¹⁵ Obed-Edom odpowiadał za Bramę Południową, a jego synowie za magazyny. ¹⁶ Szuppim i Chosa mieli pod opieką dwie straże ustawione naprzeciw: przy Bramie Zachodniej i przy Bramie Szalleketa obok pochylni. ¹⁷ Od wschodu sześciu lewitów, od północy codziennie czterech, od południa codziennie czterech i przy magazynach codziennie po dwóch. ¹⁸ Przy zachodniej kolumnadzie: czterej przy drodze, a dwaj przy samej kolumnadzie. ¹⁹ To są zmiany strażników spośród Korachitów i spośród synów Merariego.

SKARBNICY, URZĘDNICY KRÓLEWSCY I SĘDZIOWIE

²⁰ Oto lewici, ich rodacy, czuwający nad skarbcem świątynnym i nad skarbcem wotywnym. ²¹ Potomkowie Ladana, Gerszonici należący do rodu Ladana, przywódcy rodów pochodzący od Ladana, Gerszonity: Jechielici. ²² Synami Jechiela byli Zetam i jego brat Joel, którzy zarządzali skarbcem domu PANA. ²³ Z rodów Amramitów, Isharytów, Chebronitów i Uzzjelitów ²⁴ Szebuel syn Gerszona, syna Mojżesza, był zarządcą skarbców. ²⁵ Jego braćmi byli potomkowie Eliezera: Rechabiasz, jego syn Izajasz, jego syn Joram, jego syn Zikri i jego syn Szelomit. ²⁶ Szelomit i jego bracia czuwali nad wszystkimi skarbcami darów ofiarowanych przez króla Dawida, przywódców rodów, tysiączników i setników oraz innych dowódców wojskowych. ²⁷ Ofiarowali je ze zdobyczy wojennych i łupów na utrzymanie domu PANA. ²⁸ Wszystkie dary ofiarowane przez proroka Samuela, Saula syna Kisza, Abnera syna Nera i Joaba syna Serui znajdowały się pod opieką Szelomita i jego braci. ²⁹ Kenaniasz i jego synowie z rodu Isharytów zajmowali się sprawami publicznymi Izraela jako urzędnicy i sędziowie. ³⁰ Chaszabiasz i jego rodacy z rodu Chebronitów, tysiąc siedmiuset dzielnych żołnierzy, nadzorowali ziemię Izraela na zachód od Jordanu. Zajmowali się wszystkimi sprawami PANA i tym, co dotyczyło służby królowi. ³¹ Spośród Chebronitów był także Jeriasz – przywódca Chebronitów podzielonych według ich pochodzenia i rodów. W czterdziestym roku panowania Dawida dokonano poszukiwań i w Jazer w Gileadzie znaleziono wśród nich dzielnych żołnierzy. ³² Jego braci, dzielnych żołnierzy wywodzących się z najlepszych rodów, było razem dwa tysiące siedmiuset. Ich to król Dawid ustanowił zwierzchnikami nad Rubenitami, Gadytami i połową plemienia Manassesa w sprawach Bożych i królewskich.

ARMIA IZRAELSKA

Rozdział 27

27 ¹ Izraelici byli zorganizowani następująco: przywódcy rodów, tysiącznicy i setnicy, i urzędnicy królewscy odpowiedzialni za wszystkie sprawy związane z oddziałami wojska. Każdy oddział liczący dwadzieścia cztery tysiące ludzi pełnił służbę raz do roku przez jeden miesiąc. ² W pierwszym miesiącu dowódcą pierwszego oddziału liczącego dwadzieścia cztery tysiące ludzi był Jaszobeam, syn Zabdiela. ³ Pochodził on z rodu Peresa i był dowódcą wszystkich przełożonych wojskowych w pierwszym miesiącu roku. ⁴ Dowódcą drugiego oddziału liczącego dwadzieścia cztery tysiące ludzi w drugim miesiącu był Dodaj, Achochita. ⁵ Dowódcą trzeciego oddziału liczącego dwadzieścia cztery tysiące ludzi w trzecim miesiącu był Benajasz, syn najwyższego kapłana Jojady. ⁶ Benajasz nadto był jednym z trzydziestu, a zarazem ich dowódcą. Jego syn, Ammizabad, dowodził oddziałem. ⁷ Dowódcą czwartego oddziału liczącego dwadzieścia cztery tysiące ludzi w czwartym miesiącu był Asahel, brat Joaba, a po nim jego syn Zebadiasz. ⁸ Dowódcą piątego oddziału liczącego dwadzieścia cztery tysiące ludzi w piątym miesiącu był książę Szamhut, Jezrachita. ⁹ Dowódcą szóstego oddziału liczącego dwadzieścia cztery tysiące ludzi w szóstym miesiącu był Ira, syn Ikesza, z Tekoa. ¹⁰ Dowódcą siódmego oddziału liczącego dwadzieścia cztery tysiące ludzi w siódmym miesiącu był Cheles Pelonita z plemienia Efraima. ¹¹ Dowódcą ósmego oddziału liczącego dwadzieścia cztery tysiące ludzi w ósmym miesiącu był Sibbekaj z Chuszy, Zerachita. ¹² Dowódcą dziewiątego oddziału liczącego dwadzieścia cztery tysiące ludzi w dziewiątym miesiącu był Abiezer z Anatot, Beniaminita. ¹³ Dowódcą dziesiątego oddziału liczącego dwadzieścia cztery tysiące ludzi w dziesiątym miesiącu był Maheraj z Netofy, Zerachita. ¹⁴ Dowódcą jedenastego oddziału liczącego dwadzieścia cztery tysiące ludzi w jedenastym miesiącu był Benajasz z Pireatonu, Efraimita. ¹⁵ Dowódcą dwunastego oddziału liczącego dwadzieścia cztery tysiące ludzi w dwunastym miesiącu był Cheldaj z Netofy, potomek Otniela.

PRZYWÓDCY PLEMION IZRAELSKICH

¹⁶ Poszczególnym plemionom izraelskim przewodzili: Rubenitom – książę Eliezer, syn Zikriego; Symeonitom – Szefatiasz, syn Maaki; ¹⁷ Lewitom – Chaszabiasz, syn Kemuela; Aaronitom – Sadok; ¹⁸ plemieniu Judy – Elihu, jeden z braci Dawida; Issacharytom – Omri, syn Mikaela; ¹⁹ Zabulonitom – Jeszmajasz, syn Obadiasza; Neftalitom – Jerimot, syn Azriela; ²⁰ Efraimitom – Ozeasz, syn Azazjasza; połowie plemienia Manassesa – Joel, syn Pedajasza; ²¹ połowie plemienia Manassesa mieszkającej w Gileadzie – Iddo, syn Zachariasza; Beniaminitom – Jaasjel, syn Abnera; ²² Danitom – Azareel, syn Jerochama. Byli oni przywódcami plemion izraelskich.

²³ Dawid nie włączył do spisu tych, którzy nie osiągnęli dwudziestego roku życia. Polegał bowiem na obietnicy PANA, że rozmnoży Izraelitów jak gwiazdy na niebie. ²⁴ Joab, syn Serui, podjął się wprawdzie liczenia, lecz nie dokończył go, gdyż gniew spadł na Izraela z tego właśnie powodu. Dlatego ich spis nie znalazł się w Kronikach króla Dawida.

URZĘDNICY KRÓLEWSCY

²⁵ Zarządcą skarbców króla w mieście królewskim był Azmawet, syn Adiela; zarządcą skarbców na prowincji w miastach, wioskach i twierdzach, był Jonatan, syn Ozjasza. ²⁶ Nadzorcą rolników królewskich był Ezri, syn Keluba. ²⁷ Szimei z Rama nadzorował winnice, a Zabdi z Szefam był nadzorcą dostawców wina i zarządcą składów wina. ²⁸ Baal-Chaman z Geder był nadzorcą upraw oliwek i sykomor w Szefeli, Joasz zaś nadzorował składy oliwy. ²⁹ Szitraj z Szaronu sprawował nadzór nad bydłem wypasanym w Szaronie, a nad bydłem w dolinie – Szafat, syn Adlaja. ³⁰ Obil Izmaelita był odpowiedzialny za wielbłądy, Jechdejasz z Meronot za oślice, ³¹ a Jaziz Hagryta za owce. Wszyscy oni byli urzędnikami króla zarządzającymi posiadłościami królewskimi.

³² Jonatan, stryj Dawida, człowiek uczony i roztropny, był jego doradcą. Jechiel, syn Chakmoniego, zajmował się synami królewskimi. ³³ Achitofel był doradcą królewskim, a Chuszaj Arkijczyk przyjacielem króla. ³⁴ Po Achitofelu doradcami króla byli Jojada, syn Benaniasza, i Abiatar. Dowódcą wojska królewskiego był Joab.

MOWA POŻEGNALNA DAWIDA

Rozdział 28

28 ¹Dawid zwołał do Jerozolimy wszystkich książąt Izraela, przywódców plemion, odpowiedzialnych za oddziały służące królowi, tysiączników i setników, zarządców ziem oraz stad należących do króla i jego synów, urzędników oraz dzielnych i wybitnych ludzi. ² Król Dawid wstał i powiedział do nich: „Posłuchajcie mnie, bracia i mój ludu. Zamierzałem zbudować dom odpoczynku dla Arki Przymierza PANA, będącej podnóżkiem Boga, i podjąłem przygotowania do budowy. ³Bóg jednak powiedział mi: «Nie zbudujesz domu dla mojego imienia, bo byłeś wojownikiem i przelewałeś krew». ⁴PAN, Bóg Izraela, wybrał mnie z rodu mego ojca na króla Izraela na zawsze. Judę wybrał na przywódcę, z potomków Judy – ród mego ojca, a spośród synów mego ojca spodobało Mu się mnie uczynić królem całego Izraela. ⁵PAN obdarzył mnie wieloma synami, a spośród nich wybrał Salomona, aby zasiadł na tronie, z którego PAN króluje nad Izraelem. ⁶Powiedział do mnie: «Salomon, twój syn, zbuduje mój dom i dziedzińce, ponieważ jego wybrałem, żeby był Mi synem, a Ja będę mu ojcem. ⁷Utwierdzę jego panowanie na zawsze, jeśli będzie wiernie wypełniał moje przykazania i prawa, jak to jest dzisiaj». ⁸Teraz zatem wobec całego Izraela, zgromadzenia PANA i wobec naszego Boga zwracam się do was: Zachowujcie wszystkie przykazania PANA, waszego Boga, i rozważajcie je, abyście mogli posiadać tę bogatą ziemię i przekazać ją waszym synom po wieczne czasy. ⁹Ty zaś, mój synu Salomonie, poznawaj Boga twego ojca i służ Mu szczerym sercem i z wielką gorliwością, PAN bowiem poddaje próbie wszystkie serca i zna wszystkie zamierzenia. Jeśli będziesz Go szukał, odnajdziesz Go, lecz jeśli Go opuścisz, On odrzuci cię na zawsze. ¹⁰ Zobacz teraz, że PAN wybrał cię, abyś Mu zbudował dom jako miejsce święte. Bądź mocny, abyś mógł tego dokonać!”.

WSKAZÓWKI DOTYCZĄCE ŚWIĄTYNI

¹¹ Dawid przekazał swemu synowi Salomonowi plan przedsionka świątynnego i plan domu, jego skarbców, górnych i dolnych pomieszczeń, dziedzińców oraz plan płyty przebłagalnej. ¹² Ponadto przekazał plany wszystkiego, czym został natchniony: dziedzińców domu PANA, wszystkich otaczających go budynków oraz skarbca świątynnego i skarbca na dary. ¹³ Podział kapłanów i lewitów, wszystko, co dotyczy służby w domu PANA, i wszystko, co odnosi się do sprzętu domu PANA. ¹⁴ Dał złoto na naczynia liturgiczne, odpowiednio do ich przeznaczenia w kulcie, oraz srebro potrzebne na naczynia, stosownie do ich zastosowania w kulcie. ¹⁵ Dał także stosowną ilość złota na świeczniki i ich lampy oraz odpowiednią ilość srebra na świeczniki i ich lampy, zgodnie z wagą każdego świecznika i jego lampy oraz stosownie do używania każdego z nich. ¹⁶ Wyznaczył potrzebną ilość złota na stoły chlebów poświęconych i srebra na każdy ze srebrnych stołów. ¹⁷ Ustalił ilość czystego złota przeznaczoną na widelce, czary, puchary oraz ilość złota i srebra na naczynia liturgiczne, według wagi każdego z nich. ¹⁸ Określił ilość najczystszego złota na ołtarz kadzielny oraz ilość złota na budowę złotego wozu dla cherubów, które swymi rozpostartymi skrzydłami osłaniają Arkę Przymierza PANA. ¹⁹ Wszystko to zostało mu przekazane na piśmie pochodzącym od PANA, aby dobrze zrozumiał to, co dotyczyło realizacji planu.

DAWID DODAJE ODWAGI SALOMONOWI

²⁰ Dawid powiedział do swego syna Salomona: „Bądź mężny i wytrwały, doprowadź do końca to dzieło. Nie obawiaj się i nie przerażaj, bo PAN Bóg, mój Bóg, jest z tobą. On cię nie opuści ani nie porzuci, dopóki nie dokończysz wszystkich prac, tak aby w domu PANA można było pełnić świętą służbę. ²¹ Oto oddziały kapłanów i lewitów gotowych do służby w domu Bożym. W każdej pracy będą przy tobie ludzie doświadczeni w różnych dziedzinach, a wszyscy przywódcy i cały naród będą słuchać twoich rozkazów”.

DAWID WZYWA LUD DO HOJNOŚCI

Rozdział 29

29 ¹Dawid powiedział do całego zgromadzenia: „Mój syn Salomon jest jedynym, którego wybrał sobie Bóg, ale jest on młody i niedoświadczony. Musi on wykonać wielkie dzieło, bo nie chodzi tu o mieszkanie dla człowieka, lecz dla samego PANA, Boga. ²Uczyniłem co w mojej mocy, by przygotować budowę domu dla mojego Boga: zgromadziłem złoto na złoty sprzęt, srebro na srebrny, brąz na brązowy, żelazo na żelazny i drewno na przedmioty z drewna, a nadto onyks i drogie kamienie na posadzki oraz na kolorowe mozaiki, wszystkie rodzaje szlachetnych kamieni oraz dużo marmuru. ³Ponieważ bardzo zależy mi na domu mojego Boga, przekazałem na niego moje prywatne zasoby złota i srebra oprócz tych, które już wcześniej zostały przeznaczone na święty dom. ⁴W sumie trzy tysiące talentów złota z Ofiru i siedem tysięcy talentów czystego srebra przeznaczonych na pokrycie ścian budynków: ⁵złoto na to, co ze złota, i srebro na to, co ze srebra, oraz na prace wykonywane przez rękodzielników. Kto spośród was dzisiaj chciałby równie hojną ręką ofiarować coś PANU?”.

⁶ Przywódcy rodów i przywódcy plemion izraelskich, tysiącznicy i setnicy oraz kierownicy robót prowadzonych przez króla złożyli dobrowolne ofiary. ⁷ Dali na budowę domu Bożego pięć tysięcy talentów złota i dziesięć tysięcy darejek złota, dziesięć tysięcy talentów srebra, osiemnaście tysięcy talentów brązu i sto tysięcy talentów żelaza. ⁸ Kto posiadał kamienie szlachetne, przekazywał je do skarbca domu PANA pod nadzór Jechiela Gerszonity. ⁹ Dobrowolne ofiary dla PANA sprawiły ludowi radość, bo ofiarowano je ze szczerego serca. Król Dawid również bardzo się cieszył.

MODLITWA DAWIDA

¹⁰ Dawid błogosławił PANA wobec całego zgromadzenia tymi słowami: „Bądź błogosławiony, PANIE, Boże Izraela, naszego ojca, od zawsze i po wszystkie czasy. ¹¹ Twoja, PANIE, jest moc i potęga, chwała, wspaniałość i majestat na niebie i na ziemi. Twoje, PANIE, jest panowanie, bo Ty jako głowa przewyższasz wszystko. ¹² Bogactwo i honor pochodzą od Ciebie i Ty panujesz nad wszystkim. W Twoim ręku są siła i potęga, Ty swą ręką umacniasz i utwierdzasz wszystko. ¹³ Teraz, Boże nasz, sławimy Ciebie i wychwalamy Twoje piękne imię. ¹⁴ Lecz kim ja jestem i cóż znaczy mój lud, abyśmy mogli tak Cię wychwalać? Wszystko to, co Ci ofiarujemy, pochodzi od Ciebie. ¹⁵ My jesteśmy obcymi przed Tobą i pielgrzymami, jak nasi ojcowie. Dni nasze na ziemi są jak cień i nie ma tutaj nadziei. ¹⁶ PANIE, nasz Boże, od Ciebie pochodzi wszelkie bogactwo, które zgromadziliśmy, aby budować dom dla Twojego świętego imienia. Wszystko pochodzi z Twojej ręki i jest Twoje. ¹⁷ Wiem, Boże mój, że Ty przenikasz serce i podoba Ci się jego prostota. Ze szczerego serca, dobrowolnie, złożyłem Ci to wszystko, a teraz cieszę się, widząc Twój lud tu obecny, dobrowolnie ofiarujący Ci dary. ¹⁸ PANIE, Boże naszych przodków Abrahama, Izaaka i Izraela, strzeż na zawsze tych zamiarów i myśli w sercu Twojego ludu i kieruj jego serca ku Tobie. ¹⁹ Mojemu synowi Salomonowi daj serce szczere, aby trwał przy Twoich przykazaniach, prawach i ustawach, aby je doskonale wypełniał i wzniósł dom, którego budowę przygotowałem”.

ŚWIĘTO W JEROZOLIMIE

²⁰ Potem Dawid powiedział do całego zgromadzenia: „Błogosławcie teraz PANA, waszego Boga”. Całe zgromadzenie błogosławiło PANA, Boga swoich przodków. Wszyscy pochylili się nisko i oddali pokłon PANU oraz królowi. ²¹ Następnego dnia złożyli PANU ofiary. Na ofiarę całopalną dla PANA złożyli tysiąc wołów, tysiąc baranów, tysiąc owiec wraz z należnymi im ofiarami płynnymi. Ponadto złożyli liczne ofiary wspólnotowe za cały Izrael. ²² Tego dnia jedli i pili przed obliczem PANA z wielką radością. Potwierdzili wybór Salomona, syna Dawida, na króla i namaścili go na namiestnika PANA, a Sadoka na kapłana.

SALOMON PRZEJMUJE WŁADZĘ

²³ Salomon zasiadł na tronie PANA jako król w miejsce Dawida, swego ojca. Sprawował rządy rozsądnie, a cały Izrael był mu posłuszny. ²⁴ Wszyscy urzędnicy i dowódcy wojska, jak również synowie króla Dawida, podporządkowali się królowi Salomonowi. ²⁵ PAN wywyższył Salomona wobec całego Izraela i obdarzył go chwałą królewską, jakiej nie miał przed nim żaden król w Izraelu.

PODSUMOWANIE PANOWANIA DAWIDA

²⁶ Dawid, syn Jessego, panował nad całym Izraelem. ²⁷ A czas jego królowania nad Izraelem wynosił czterdzieści lat. Siedem lat rządził w Hebronie, a trzydzieści trzy lata panował w Jerozolimie. ²⁸ Zmarł w podeszłym wieku, syty życiem, bogactwem i sławą, a jego syn Salomon objął po nim rządy. ²⁹ Wydarzenia dotyczące króla Dawida od pierwszych do ostatnich są zapisane w Kronikach proroka Samuela, w Kronikach proroka Natana i w Kronikach widzącego Gada. ³⁰ Są w nich przedstawione jego panowanie, potęga i wydarzenia, jakie miały miejsce za jego rządów w Izraelu i we wszystkich królestwach ziemi.

^2,6 Potomkowie Zeracha byli inicjatorami śpiewów liturgicznych w Jerozolimie (Ps 88,1; 89,1). Powszechnie znana była także ich mądrość porównywana z mądrością Salomona (1Krl 5,11).

^5,22 wojna Boża – chodzi tu o ideę tzw. świętej wojny, gdzie jest ona przedstawiana jako czynność święta, bo Bóg wysyłał na nią ludzi i On decydował o jej rozstrzygnięciu. Opisy wojen w Biblii często ukazują nie tyle samą walkę żołnierzy, ile wydarzenia o charakterze liturgicznym, które podkreślają moc Boga.

^6,13 Samuel – chociaż pochodził z plemienia Efraima, z racji pełnionych funkcji kapłańskich został zaliczony do potomków Lewiego (1Sm 1,28).

^6,16 Dawid – był także wybitnym muzykiem (1Sm 16,14-23; 2Sm 1,17-19), któremu tradycja przypisuje autorstwo wielu psalmów. Dał początek grupie kapłanów odpowiedzialnych za śpiew towarzyszący kultycznym ceremoniom; prowadzić śpiew – już w starożytności istniały cechy zrzeszające muzyków usługujących w świątyniach i sanktuariach, a wybrani kapłani nadzorowali muzyków uczestniczących w kulcie.

^10,6 cały jego ród – po śmierci Saula żyło jeszcze dwóch jego potomków: Iszbaal i Meribbaal, ale kronikarz, mówiąc o zagładzie całego rodu, twierdzi, że nie ma już nikogo, kto mógłby po Saulu odziedziczyć władzę.

^11,1 twoją kością i twoim ciałem – wyrażenie to określa ścisłą przynależność do tego samego narodu, na wzór jedności fizycznej (Rdz 2,23).

^11,3 zgodnie ze słowem Pana – panowanie Dawida nad całym Izraelem zgodne jest z wolą Boga, która została objawiona przez Samuela.

^12,9 twierdza na pustyni – takie twierdze znajdowały się na terenach pustynnych położonych na południowy wschód od Jerozolimy. Najważniejsze z nich to: Zif (1Sm 23,14), Maon (1Sm 23,24) i Engaddi (1Sm 24,2).

^12,19 duch ogarnął – sformułowanie to oznacza natchnienie i siłę zesłane przez Boga (2Krn 24,20).

^12,19 Z racji bardzo bliskiej więzi, jaka łączy Dawida z Bogiem, błogosławieństwo Pana rozszerza się na wszystkich jego sprzymierzeńców.

^19,4 ogolił im brody – ogolenie brody było wielkim upokorzeniem, ponieważ broda była symbolem honoru i dumy człowieka; obciął ich ubrania – dla ludów Bliskiego Wschodu ubranie było symbolem osoby i jej godności. Dlatego obcięcie ubrań posłów Dawida i odsłonięcie ich pośladków było największym z możliwych upokorzeń (Iz 20,4; 47,2; Jr 13,22.26).

^21,1 szatan – w 2Sm 24,1 czytamy, że Pan rozgniewał się, tutaj natomiast mowa jest o szatanie. Zmiana dokonana przez kronikarza wynika z rozwoju teologii żydowskiej. Autor nie mógł w Bogu widzieć przyczyny zła, dlatego widzi ją w szatanie. Termin ‘szatan’ jest tutaj użyty jako imię własne i odnosi się do bytu, który jest źródłem zła, do którego skłania ludzi. Jest to byt obdarzony wolną wolą. Takie rozumienie szatana bliskie jest teologii późnego judaizmu i pierwszych wieków chrześcijaństwa.

^21,16 wory pokutne – typowy element stroju żałobnego, który wkładano na biodra dla podkreślenia żalu i pokuty (np. Rdz 37,34; 2Sm 3,31).

^28,2 dom odpoczynku dla Arki... Pana – świątynia stała się trwałym miejscem pobytu Arki Przymierza. Skutkiem tego była trwała obecność Boga w świątyni i pośród ludu. Świątynia była również dowodem na to, że lud zamieszkał w ziemi, która została mu przez Boga obiecana i przekazana.

^28,12 czym został natchniony – wyrażenie wskazuje na Dawida jako rzeczywistego autora planów, ale zarazem podkreśla Bożą inspirację jego zamysłów.

DRUGA KSIĘGA KRONIK

PANOWANIE KRÓLA SALOMONA

POCZĄTEK RZĄDÓW

Rozdział 1

1 ¹Salomon, syn Dawida, utwierdzał swoją władzę królewską. PAN, jego Bóg, był z nim, aby umacniać jego wielkość. ²Salomon przemawiał do całego Izraela: do tysiączników i setników, do sędziów, do wszystkich przywódców całego Izraela, naczelników rodów.

³ Salomon wraz z całym zgromadzeniem udał się do Gabaonu, na wzgórze, gdzie znajdował się Namiot Spotkania z Bogiem, zbudowany na pustyni przez sługę PANA, Mojżesza. ⁴ Lecz Dawid przeniósł Arkę Bożą z Kiriat-Jearim do namiotu, który przygotował i postawił dla niej w Jerozolimie. ⁵ Przed mieszkaniem PANA, do którego Salomon udał się wraz ze zgromadzeniem po radę, znajdował się ołtarz z brązu, wykonany przez Besalela, syna Uriego, syna Chura. ⁶ Salomon stanął przed PANEM, przed ołtarzem z brązu, który znajdował się przed Namiotem Spotkania, i złożył na nim tysiąc ofiar całopalnych.

⁷ Tej samej nocy Bóg ukazał się Salomonowi i rzekł do niego: „Proś, o co chcesz, a dam tobie”. ⁸ Salomon odpowiedział Bogu: „Ty uczyniłeś wielką łaskę mojemu ojcu Dawidowi, a mnie ustanowiłeś jego następcą. ⁹ Teraz, PANIE Boże, niech się spełni Twoja obietnica dana mojemu ojcu, ponieważ ustanowiłeś mnie królem nad narodem tak licznym jak ziarnka piasku na ziemi. ¹⁰ Obdarz mnie więc mądrością i wiedzą, abym umiał przewodzić temu ludowi. Któż bowiem zdoła rządzić Twoim ludem, który jest tak wielki?”.

¹¹ Bóg odpowiedział Salomonowi: „Ponieważ z twego serca nie wypłynęła prośba ani o bogactwa, ani o skarby, ani o sławę, ani o śmierć twoich wrogów, ani o długie życie, lecz poprosiłeś o mądrość i wiedzę, by rządzić moim ludem, nad którym ustanowiłem cię królem, ¹² dlatego obdarzam cię mądrością i wiedzą. Ponadto daję ci bogactwo, skarby i sławę. Władcy takiego jak ty nie było przed tobą ani po tobie nie będzie”.

¹³ Następnie Salomon powrócił ze wzgórza w Gabaonie, gdzie znajdował się Namiot Spotkania, do Jerozolimy. I panował nad Izraelem.

¹⁴ Salomon zwiększył liczbę rydwanów i koni. Posiadał tysiąc czterysta rydwanów oraz dwanaście tysięcy jeźdźców, stacjonujących w miastach garnizonach oraz przy królu w Jerozolimie. ¹⁵ Za czasów Salomona srebro i złoto stały się w Jerozolimie tak powszechne jak zwykłe kamienie, a drewno cedrowe – jak drewno z sykomor, które rosną w niżej położonej dolinie. ¹⁶ Sprowadzano również dla Salomona konie z Egiptu i z Koe. Kupcy królewscy nabywali je w Koe. ¹⁷ Za rydwan sprowadzany z Egiptu płacili wtedy sześćset syklów srebra, a za konia sto pięćdziesiąt. Oni również zaopatrywali królów chetyckich i królów Aramu.

PRZYGOTOWANIA DO BUDOWY ŚWIĄTYNI

¹⁸ Salomon polecił zbudować dom dla imienia PANA i pałac królewski dla siebie.

Rozdział 2

2 ¹Siedemdziesiąt tysięcy robotników skierował Salomon do przewozu materiałów, a osiemdziesiąt tysięcy do prac w kamieniołomach. Wyznaczył nad nimi trzy tysiące sześciuset nadzorców.

² Następnie Salomon zwrócił się z prośbą do króla Tyru, Hirama: „Przychyliłeś się do prośby mego ojca Dawida i wysłałeś mu drewno cedrowe, kiedy budował swój pałac, aby w nim zamieszkać.

³ Ja postanowiłem zbudować dom dla imienia PANA, mego Boga. Jemu będzie poświęcony, aby przed Jego obliczem palić wonne kadzidło, aby regularnie układać chleby poświęcone, aby rano i wieczorem składać ofiary całopalne, a także w szabaty, w dni nowiu księżyca, w święta PANA, naszego Boga. Taki jest wieczysty obowiązek Izraela. ⁴ Zamierzam zbudować wielki dom, ponieważ nasz Bóg jest największy ze wszystkich bogów. ⁵ Kto może zbudować Mu dom, jeśli niebo i niebo najwyższe nie mogą Go pomieścić? Kimże ja jestem, abym mógł zbudować Mu dom i palić przed Nim kadzidło?

⁶ Przyślij mi więc człowieka doświadczonego w obróbce złota, srebra, brązu i żelaza, znawcę purpury, karmazynu, fioletowej purpury i sztuki rzeźbiarskiej. Niech pracuje z moimi rzemieślnikami z Judy i z Jerozolimy, których wyznaczył mój ojciec Dawid. ⁷ Dostarcz mi również z Libanu drewna cedrowego, cyprysowego i sandałowego. Wiem bowiem, że twoi słudzy potrafią wycinać drzewa Libanu. Moi robotnicy będą pracować razem z twoimi, ⁸aby przygotować wielką ilość drewna. Bo dom, który buduję, ma być wielki i wspaniały.

⁹ Na wyżywienie dla drwali, twoich poddanych, którzy będą wycinać drzewa, przeznaczam dwadzieścia tysięcy kor pszenicy, dwadzieścia tysięcy kor jęczmienia, dwadzieścia tysięcy bat wina i dwadzieścia tysięcy bat oliwy”.

¹⁰ Król Tyru, Hiram, wysłał Salomonowi list z następującą odpowiedzią: „Ponieważ PAN kocha swój lud, ciebie ustanowił nad nim królem”. ¹¹ Dalej Hiram napisał: „Niech będzie błogosławiony PAN, Bóg Izraela, który stworzył niebo i ziemię. On króla Dawida obdarzył synem mądrym, roztropnym i rozumnym, który podejmuje się budowy domu dla PANA i pałacu królewskiego. ¹² Posyłam ci Hirama-Abiego, człowieka mądrego i rozumnego. ¹³ Jego matka pochodzi z plemienia Dana, a jego ojciec z Tyru. Potrafi on wykonywać przedmioty ze złota, srebra, brązu i żelaza, ma doświadczenie w obróbce kamienia i drewna, zna się na czerwonej i fioletowej purpurze, na bisiorze i karmazynie. Umie rzeźbić i potrafi wykonać każdy projekt razem z twoimi rzemieślnikami oraz rzemieślnikami mojego pana Dawida, twojego ojca.

¹⁴ Niech więc mój pan przyśle swym sługom pszenicę i jęczmień, oliwę i wino, które obiecał. ¹⁵ My wytniemy w Libanie potrzebną ci ilość drzew i sprowadzimy je tratwami drogą morską do Jafy. Ty zaś zajmij się ich transportem do Jerozolimy”.

¹⁶ Salomon zgromadził wszystkich cudzoziemców mieszkających w ziemi Izraela, których zgodnie ze spisem ludności dokonanym przez jego ojca Dawida było sto pięćdziesiąt trzy tysiące sześciuset. ¹⁷ Siedemdziesiąt tysięcy spośród nich Salomon skierował do przewozu materiałów, a osiemdziesiąt tysięcy do prac w kamieniołomach. Wyznaczył nad nimi trzy tysiące sześciuset nadzorców, aby doglądali pracy ludu.

OPIS ŚWIĄTYNI

Rozdział 3

3 ¹Salomon rozpoczął budowę domu PANA w Jerozolimie, na miejscu wskazanym przez Dawida, na górze Moria, na klepisku Ornana, Jebusyty, gdzie Bóg ukazał się jego ojcu Dawidowi. ²Budowę rozpoczął drugiego dnia w drugim miesiącu czwartego roku swego panowania.

³ Takie były wymiary domu Bożego ustalone przez Salomona w starożytnych łokciach: długość – sześćdziesiąt łokci, szerokość – dwadzieścia łokci.

⁴ Przedsionek rozciągał się na całą szerokość domu, czyli miał dwadzieścia łokci. Był wysoki na sto dwadzieścia łokci. Od wewnątrz pokryto go szczerym złotem.

⁵ Główną część wyłożył drewnem cyprysowym i pokrył złotem wysokiej jakości, sufit przyozdobił płaskorzeźbami w kształcie palm i girland. ⁶Ozdobił ją szlachetnymi kamieniami i parwajskim złotem. ⁷ Drewnianą część konstrukcji – progi, ściany i odrzwia domu pokrył złotem, a na ścianach wyrzeźbił cheruby.

⁸ Zbudował miejsce najświętsze o szerokości równej głównej części domu, czyli dwudziestu łokci, i o długości dwudziestu łokci. Pokrył je złotem wysokiej jakości o wadze sześciuset talentów. ⁹ Na gwoździe zużył pięćdziesiąt syklów złota. Złotem pokrył również sufit.

¹⁰ W miejscu najświętszym postawił dwa rzeźbione cheruby pokryte złotem. ¹¹ Skrzydła cherubów miały łączną długość dwudziestu łokci. Każde skrzydło miało długość pięciu łokci. Jedno skrzydło pierwszego cheruba sięgało ściany domu, drugie zaś dotykało skrzydła drugiego cheruba. ¹² Podobnie jedno skrzydło drugiego cheruba sięgało ściany domu, drugie zaś dotykało skrzydła pierwszego cheruba. ¹³ W sumie rozpiętość ich skrzydeł wynosiła dwadzieścia łokci. Cheruby stały z twarzami zwróconymi do wnętrza domu.

¹⁴ Sporządził także zasłonę z purpury, szkarłatu, karmazynu i bisioru i wyszył na niej cheruby.

¹⁵ Przed domem wzniósł dwie kolumny wysokie na trzydzieści pięć łokci. Każda z nich miała głowicę na pięć łokci. ¹⁶ Na szczytach kolumn zawiesił girlandy, między którymi umieścił sto metalowych owoców granatu. ¹⁷ Obie kolumny stały przed wejściem do świątyni, jedna po prawej, a druga po lewej stronie. Kolumnę z prawej strony nazwał Jakin, a tę z lewej Boaz.

PRZEDMIOTY PRZEZNACZONE DO KULTU

Rozdział 4

4 ¹Sporządził również ołtarz z brązu o długości i szerokości dwudziestu łokci i wysokości dziesięciu łokci.

² Potem wykonał „morze” – okrągły zbiornik o średnicy dziesięciu łokci, licząc od krawędzi do krawędzi, wysoki na pięć łokci i mający obwód trzydziestu łokci. ³ Poniżej jego krawędzi wykonano ornamenty przypominające woły. Podwójny rząd takich ozdób opasywał brzeg całego „morza”, po dziesięć na łokieć. ⁴ Było ono ustawione na dwunastu posągach wołów, z których trzy przodem były zwrócone na północ, trzy na zachód, trzy na południe i trzy na wschód, tyłem zaś do środka. Na nich wspierało się „morze”. ⁵ Jego ściany miały grubość jednej dłoni. Brzeg „morza” miał kształt kielicha kwiatu lilii. Jego pojemność wynosiła trzy tysiące bat.

⁶ Sporządził dziesięć mis przeznaczonych na obmycia. Pięć z nich ustawił po prawej, a pięć po lewej stronie, aby obmywać w nich przed spaleniem dary ofiarne. Samym kapłanom natomiast do obmyć służyło „morze”.

⁷ Wykonał też dziesięć złotych świeczników, zgodnie z przepisami, i ustawił pięć z nich po prawej, a pięć po lewej stronie w środkowej części świątyni. ⁸ Zrobił dziesięć stołów, które ustawił w środkowej części świątyni, pięć po prawej, a pięć po lewej stronie, ponadto sporządził sto złotych kropielnic.

⁹ Wybudował dziedziniec kapłański oraz wielki dziedziniec z bramami, które pokrył brązem. ¹⁰ „Morze” ustawił po prawej stronie świątyni, od południowego wschodu.

¹¹ Hiram wykonał ponadto misy, łopatki i kropielnice. W ten sposób zakończył realizację następujących zamówień króla Salomona dla domu Bożego: ¹² dwie kolumny, dwie podobne do pucharów głowice na szczytach dwóch kolumn, dwie sieci dla pokrycia dwóch owalnych głowic wieńczących kolumny, ¹³ czterysta owoców granatu dla dwóch wzorów sieci, po dwa rzędy owoców granatu w każdym, jako ozdoba owalnych głowic zwieńczających kolumny, ¹⁴ dziesięć podstaw i dziesięć mis na podstawach ¹⁵ oraz „morze” z dwunastoma posągami wołów pod nim, ¹⁶ a także naczynia, łopatki i widełki. Wszystkie te przedmioty, które wykonał Hiram-Abi do domu PANA na zlecenie króla Salomona, były z polerowanego brązu. ¹⁷ Do wykonania odlewów, zamówionych przez króla, posłużył się glinianymi formami. Król polecił je odlać w dolinie Jordanu, w gęstej ziemi, pomiędzy Sukkot a Seredą.

¹⁸ Salomon sporządził tak wiele przedmiotów, że ilość brązu użytego do ich wykonania była wprost nie do określenia.

¹⁹ Salomon wyposażył również dom Boży w inne przedmioty: złoty ołtarz i stoły na chleby poświęcone, ²⁰ świeczniki oraz szczerozłote lampy zapalane zgodnie z przepisami przed najbardziej wewnętrznym miejscem świątyni. ²¹ Polecił wykonać z najlepszego złota także kwiaty, lampy i szczypce; ²² ponadto noże, kropielnice, puchary i kadzielnice. Ze złota były również bramy świątynne, drzwi prowadzące do miejsca najświętszego oraz drzwi do środkowej części domu.

POŚWIĘCENIE ŚWIĄTYNI

Rozdział 5

5 ¹ W ten sposób zostało dokończone dzieło budowy domu PANA podjęte przez Salomona.

Następnie Salomon polecił przynieść poświęcone przedmioty ofiarowane przez jego ojca Dawida, ponadto srebro, złoto oraz sprzęty liturgiczne i złożył je w skarbcu domu Bożego.

² Wtedy Salomon wezwał do Jerozolimy starszych Izraela, wszystkich przywódców plemion i głowy rodzin izraelskich, aby uczestniczyli w przeniesieniu Arki Przymierza PANA z Miasta Dawida, to jest z Syjonu. ³ W siódmym miesiącu roku zgromadzili się wszyscy Izraelici u króla, aby razem z nim obchodzić święto. ⁴ Kiedy przybyli wszyscy starsi Izraela, lewici wzięli arkę ⁵ i razem z kapłanami przenieśli zarówno arkę, jak i Namiot Spotkania oraz wszystkie święte przedmioty, znajdujące się w Namiocie. ⁶ Król Salomon wraz z całą wspólnotą Izraela, zgromadzoną wokół niego przed arką, składał w ofierze owce i woły, których w ogóle nie liczono z powodu ogromnej ich liczby. ⁷ Następnie kapłani wnieśli arkę Przymierza PANA na przygotowane dla niej miejsce w najbardziej wewnętrznej części domu, to jest w miejscu najświętszym, pod skrzydła cherubów. ⁸ Skrzydła cherubów były rozpostarte nad miejscem, gdzie postawiono arkę, tak że okrywały z góry zarówno arkę, jak i drążki do jej przenoszenia. ⁹ Same drążki były tak długie, że można było zobaczyć ich końce z miejsca świętego tuż przed miejscem najświętszym, ale z zewnątrz nie były widoczne. Są one tam do dnia dzisiejszego. ¹⁰ W arce nie było nic prócz dwóch tablic, które Mojżesz włożył do niej na Horebie, gdzie PAN zawarł z Izraelitami przymierze po ich wyjściu z Egiptu.

¹¹ Kapłani wyszli z miejsca świętego. Niezależnie od przynależności do oddziałów, wszyscy znajdujący się tam kapłani oczyścili się. ¹² Obecni byli wszyscy lewici śpiewacy: Asaf, Heman, Jedutun i ich synowie oraz członkowie ich rodów. Ubrani w szaty z bisioru, trzymając cymbały, cytry i liry, stali po wschodniej stronie ołtarza razem ze stu dwudziestoma kapłanami, którzy dęli w trąby. ¹³ Grali i śpiewali, wysławiając i wychwalając PANA jednym głosem. Gdy wznieśli swój głos przy wtórze trąb, cymbałów i innych instrumentów, wychwalając PANA, bo jest dobry, bo Jego miłosierdzie trwa na wieki, wtedy obłok wypełnił dom PANA. ¹⁴ Kapłani nie mogli więc dalej spełniać swojej posługi ze względu na obłok, gdyż chwała PANA wypełniła Boży dom.

MODLITWA SALOMONA

Rozdział 6

6 ¹ Wtedy Salomon przemówił: „PAN powiedział, że zamieszka w ciemnym obłoku.

² Ja wzniosłem dla Ciebie wspaniały dom,

miejsce, gdzie możesz zamieszkać na zawsze”.

³ Całe zgromadzenie Izraela stało w oczekiwaniu, gdy król zwrócił się w ich kierunku z błogosławieństwem: ⁴ „Błogosławiony PAN, Bóg Izraela, który wypełnił to, co przyrzekł memu ojcu Dawidowi, mówiąc: ⁵ «Od dnia, w którym wyprowadziłem mój lud z Egiptu, nie wybrałem sobie żadnego miasta spośród wszystkich plemion Izraela, aby wybudować w nim dom dla mojego imienia. Nie wybrałem też nikogo, aby uczynić go wodzem mojego ludu, Izraela. ⁶ Teraz wybrałem sobie Jerozolimę dla mojego imienia i wybrałem Dawida, aby postawić go nad moim ludem, Izraelem». ⁷ To właśnie w sercu mojego ojca Dawida zrodziła się myśl, aby wybudować dom dla imienia PANA, Boga Izraela. ⁸ Lecz PAN powiedział do Dawida, ojca mojego: «Postanowienie, które zrodziło się w twoim sercu, aby wybudować dom ku czci mojego imienia, jest dobre, gdyż zrodziło się w twoim sercu. ⁹ Nie ty go jednak zbudujesz, ale twój syn, który się tobie urodzi. On zbuduje dom dla mojego imienia».¹⁰ PAN spełnił więc swoją obietnicę: oto stałem się następcą mego ojca Dawida, zasiadając na tronie Izraela, jak PAN zapowiedział, i wybudowałem dom dla imienia PANA, Boga Izraela. ¹¹ Umieściłem w nim arkę. W niej znajduje się Przymierze PANA, które zawarł z Izraelitami”.

¹² Król stanął przed ołtarzem PANA na czele całego zgromadzenia Izraela i wyciągnął ręce. ¹³ Salomon zbudował bowiem podwyższenie z brązu i umieścił je na środku wielkiego dziedzińca. Było ono długie i szerokie na pięć łokci i wysokie na trzy łokcie. Kiedy wszedł na nie, ukląkł wobec całego zgromadzenia Izraela i wzniósł ręce ku niebu, ¹⁴ mówiąc:

„O PANIE, Boże Izraela, nikt Tobie nie dorówna! Ty jesteś Bogiem nieba i ziemi. Ty jesteś wierny przymierzu i okazujesz dobroć swoim sługom, którzy postępują wobec Ciebie w szczerości serca. ¹⁵ Dotrzymałeś słowa Twojemu słudze Dawidowi, memu ojcu, i dzisiaj wypełniłeś swoje przyrzeczenie. ¹⁶ PANIE, Boże Izraela, dotrzymaj teraz obietnicy, którą dałeś Twojemu słudze, a mojemu ojcu, Dawidowi, mówiąc: «Nie zabraknie ci następcy, który będzie stał przed moim obliczem i zasiadał na tronie Izraela, jeśli twoi potomkowie będą usilnie starali się postępować zgodnie z moim Prawem, tak jak ty postępujesz wobec Mnie». ¹⁷ PANIE, Boże Izraela, niech teraz Twoje słowo, które dałeś Twojemu słudze Dawidowi, okaże się niezawodne.

¹⁸ Czy jednak naprawdę Bóg zamieszka na ziemi pośród ludzi? Przecież niebo nieogarnione nie może Ciebie objąć, a cóż dopiero ten dom, który zbudowałem.

¹⁹ Usłysz moją modlitwę i błaganie, o PANIE, mój Boże, spójrz na modlitwę Twojego sługi i na jego błaganie. ²⁰ Niech Twoje oczy będą zwrócone w dzień i w nocy na ten dom, na miejsce, które wybrałeś dla Twojego imienia. Wysłuchaj modlitwy, którą Twój sługa wznosi w tym miejscu. ²¹Wysłuchaj błagania Twego sługi i Twego ludu, Izraela. Ilekroć będą modlić się w tym miejscu, Ty wysłuchaj ich w miejscu, gdzie przebywasz – w niebie. A kiedy wysłuchasz, przebacz.

²² Jeśli ktoś zgrzeszy przeciw swojemu bliźniemu i zostanie zobowiązany do złożenia przysięgi ze złorzeczeniem wobec Twojego ołtarza w tym domu, ²³ Ty usłysz w niebie, działaj i osądź swoje sługi. Winnemu wymierz karę, niech poniesie skutki swego postępowania, niewinnego zaś uwolnij od zarzutów, stwierdzając jego niewinność.

²⁴ Jeśli Twój lud, Izrael, po klęsce zadanej mu przez wroga za to, że zgrzeszył przeciwko Tobie, powróci do Ciebie, odda cześć Twojemu imieniu, będzie modlił się i zanosił prośby do Ciebie w tym domu, ²⁵ Ty wysłuchaj z nieba i przebacz grzech Twojego ludu, Izraela. Pozwól im wrócić do kraju, który dałeś im i ich przodkom.

²⁶ Kiedy niebo będzie zamknięte i nie będzie deszczu, ponieważ zgrzeszyli przeciwko Tobie, potem jednak będą modlić się do Ciebie w tym miejscu, oddadzą cześć Twojemu imieniu i odwrócą się od swego grzechu, bo ich dotkniesz nieszczęściem, ²⁷ Ty wysłuchaj z nieba i przebacz grzech Twoich sług i Twego ludu, Izraela, gdyż wskażesz mu właściwą drogę postępowania i ześlesz deszcz na ziemię, którą dałeś Twojemu ludowi na własność.

²⁸ Kiedy kraj zostanie dotknięty głodem lub zarazą, suszą albo rdzą zbożową, plagą szarańczy lub robactwa, kiedy z którejkolwiek strony uderzy na niego nieprzyjaciel albo porazi go jakieś nieszczęście lub choroba, ²⁹ wszystkie modlitwy i błagania zanoszone w tym domu przez każdego z osobna i przez cały Twój lud izraelski, przejęty nieszczęściem i karą, ³⁰ Ty usłysz w niebie, w miejscu Twojego przebywania. Przebacz, działaj, uczyń każdemu według jego postępowania, znasz bowiem jego serce. Tylko Ty przenikasz serce człowieka. ³¹ Wtedy przez cały czas swego pobytu na ziemi, którą dałeś naszym przodkom, będą żyli w bojaźni przed Tobą, krocząc drogami, które im wskazałeś.

³² Również cudzoziemca, który nie należy do Twojego ludu, Izraela, a który przybędzie z dalekiego kraju ze względu na Twoje wielkie imię, na Twoją mocną rękę i wzniesione ramię, aby się modlić w tym domu, ³³ Ty usłysz w niebie, w miejscu Twojego przebywania. Spełnij to, o co ten cudzoziemiec będzie Cię prosił. Niech wszystkie ludy ziemi poznają Twoje imię i niech postępują w bojaźni przed Tobą na wzór Twego ludu, Izraela. Niech się dowiedzą, że dom, który zbudowałem, nosi Twoje imię.

³⁴ Jeśli Twój lud zgodnie z Twoim wskazaniem wyruszy, aby walczyć z nieprzyjaciółmi, i w drodze będzie modlił się do Ciebie, zwracając się ku temu miastu, które wybrałeś, i ku domowi, który zbudowałem dla Twojego imienia, ³⁵ wtedy wysłuchaj z nieba ich modlitwy i błagania, i okaż im sprawiedliwość.

³⁶ Jeśli zgrzeszą przeciwko Tobie, gdyż nikt nie jest wolny od grzechu, a Ty rozgniewasz się na nich i wydasz ich w ręce nieprzyjaciół, którzy wezmą ich w niewolę i przesiedlą do dalekiego lub bliskiego kraju, ³⁷ oni zaś okażą szczerą skruchę w ziemi, do której zostali uprowadzeni, i będą Cię błagać o zmiłowanie w ziemi swoich ciemiężycieli, wyznając: «Zgrzeszyliśmy, zawiniliśmy, popełniliśmy nieprawość», ³⁸ jeśli więc nawrócą się do Ciebie całym swoim sercem i całą swoją duszą w ziemi, do której zostali uprowadzeni, i będą modlić się, zwracając się ku ziemi, którą dałeś ich przodkom, ku miastu, które wybrałeś, i ku temu domowi, który wybudowałem ku czci Twojego imienia, ³⁹ wtedy wysłuchaj z nieba, z miejsca Twego przebywania, ich modlitwy i okaż im sprawiedliwość. Przebacz swojemu ludowi, który zgrzeszył przeciwko Tobie.

⁴⁰ Tak więc, mój Boże, niech Twoje oczy będą otwarte, a uszy zasłuchane w modlitwę, jaka wznosi się z tego miejsca.

⁴¹ Teraz, PANIE, Boże,

wyrusz na miejsce Twojego przebywania

wraz z arką Twojej potęgi!

Niech Twoi kapłani, PANIE, Boże, ubiorą się w zbawienie, a Twoi wierni niech cieszą się dobrobytem.

⁴² PANIE, Boże, nie odrzucaj swego pomazańca! Pamiętaj o łaskach, których udzieliłeś swemu słudze, Dawidowi”.

Rozdział 7

7 ¹Kiedy Salomon skończył modlitwę, z nieba spadł ogień i pochłonął ofiary całopalne i pozostałe ofiary, a chwała PANA wypełniła dom. ²Kapłani nie mogli wejść do domu PANA, gdyż chwała PANA wypełniła dom PANA. ³Gdy wszyscy Izraelici zobaczyli zstępujący ogień i chwałę PANA nad domem, upadli na ziemię, twarzą do posadzki, oddali pokłon i chwalili PANA, bo jest dobry, bo Jego miłosierdziee trwa na wieki. ⁴Następnie król wraz z całym ludem złożył PANU ofiarę. ⁵Król Salomon ofiarował dwadzieścia dwa tysiące wołów i sto dwadzieścia tysięcy owiec. W ten sposób król i cały lud dokonali poświęcenia domu Bożego. ⁶Kapłani wypełniali swoją posługę, a lewici przygrywali do pieśni na cześć PANA. Używali instrumentów, które kazał wykonać Dawid, aby chwalić PANA, bo Jego miłosierdzie trwa na wieki. Gdy śpiewano pieśń Dawida, kapłani grali na rogach, a cały Izrael stał przed nimi. ⁷Salomon poświęcił środek dziedzińca znajdującego się przed domem PANA, bo na nim złożył ofiary całopalne i tłuszcz ofiar wspólnotowych. Ołtarz z brązu, który Salomon kazał odlać, nie mógł pomieścić całopaleń, ofiar pokarmowych i tłuszczu. ⁸Salomon wraz z wielkim zgromadzeniem wszystkich Izraelitów od Lebo-Chamat aż po Potok Egipski obchodził święto przez siedem dni. ⁹Uroczyste zgromadzenie odbyło się ósmego dnia, gdyż poświęcenie ołtarza trwało siedem dni i przez siedem dni świętowano. ¹⁰Dwudziestego trzeciego dnia siódmego miesiąca Salomon rozesłał lud, który wracał do domów napełniony radością, z wdzięcznym sercem za dobroć, jaką PAN okazał Dawidowi, Salomonowi i swojemu ludowi izraelskiemu.

PAN UKAZUJE SIĘ SALOMONOWI

¹¹ Kiedy Salomon ukończył budowę domu PANA i pałacu królewskiego oraz szczęśliwie doprowadził do końca wszystko, co zamierzył zrobić w domu PANA i w pałacu, ¹² PAN ukazał mu się w nocy i powiedział: „Usłyszałem twoją modlitwę i wybrałem sobie to miejsce na dom ofiar. ¹³ Jeśli zamknę niebiosa i nie będzie deszczu, jeśli ześlę szarańczę, która zniszczy pola, albo jeśli ześlę zarazę na mój lud, ¹⁴ a mój lud, nad którym wezwano mojego imienia, upokorzy się, będzie błagał, będzie szukał mojego oblicza i zmieni swoje złe postępowanie, to Ja z nieba wysłucham ich i przebaczę im grzechy, a ich kraj ocalę. ¹⁵ Moje oczy będą otwarte, a uszy zasłuchane w modlitwę, która wznosi się z tego miejsca. ¹⁶ Wybrałem bowiem i uświęciłem ten dom, aby odtąd moje imię zawsze w nim przebywało. Moje oczy i serce ciągle będą w nim obecne. ¹⁷ Jeśli więc ty będziesz służył Mi jak twój ojciec Dawid i wypełnisz wszystko, do czego cię zobowiązałem, jeśli będziesz przestrzegał moich praw i nakazów, ¹⁸wówczas Ja utrwalę twoją władzę królewską zgodnie z obietnicą daną twojemu ojcu, Dawidowi: «Nie zabraknie ci następcy panującego nad Izraelem». ¹⁹ Jeśli jednak odwrócicie się ode Mnie i porzucicie moje prawa i przykazania, do których was zobowiązałem, a pójdziecie służyć i oddawać cześć innym bogom, ²⁰ wtedy usunę was z ziemi, którą wam dałem, a dom, który uświęciłem moim imieniem, opuszczę. Stanie się on przestrogą, a nawet pośmiewiskiem dla wszystkich ludów. ²¹ Każdy, kto będzie przechodził obok tego wspaniałego domu, wpadnie w osłupienie i zapyta: «Dlaczego PAN tak postąpił z tym krajem i z tym domem?». ²² Odpowiedzą mu: «Ponieważ opuścili PANA, Boga ich przodków, który wyprowadził ich z ziemi egipskiej, i związali się z innymi bogami, służąc im i oddając cześć. Dlatego sprowadził na nich całe to nieszczęście»”.

ODBUDOWA MIAST

Rozdział 8

8 ¹Po upływie dwudziestu lat, które Salomon poświęcił na budowę domu PANA i pałacu, ²podjął się przebudowy miast przekazanych mu przez Hirama i osiedlił w nich Izraelitów. ³Wyruszył także przeciwko Chamat oraz Soba i zdobył je. ⁴Odbudował również Tadmor na pustyni i wszystkie miasta-spichlerze, które zbudował w Chamat. ⁵Zbudował górne Bet-Choron i dolne Bet-Choron, miasta otoczone murami o wzmocnionych bramach. ⁶Salomon umocnił także Baalat i wszystkie swoje miasta-spichlerze. Ponadto zbudował garnizony, w których rozmieszczono rydwany i konie. Zrealizował wszystkie swoje plany budowlane w Jerozolimie, w Libanie oraz na całym obszarze podległym jego panowaniu. ⁷Wszystkich ocalałych Chetytów, Amorytów, Peryzzytów, Chiwwitów i Jebusytów, którzy nie byli Izraelitami ⁸i których Izraelici nie wyniszczyli do końca, Salomon zobowiązał do robót publicznych. Tak jest po dziś dzień. ⁹Nikogo z Izraelitów – mężczyzn ani kobiet – Salomon nie zmuszał do robót publicznych. Byli oni żołnierzami, wodzami, oficerami oraz dowódcami rydwanów i jeźdźców. ¹⁰Było również dwustu pięćdziesięciu nadzorców, którzy w imieniu króla Salomona sprawowali władzę nad ludem.

¹¹ Dla swojej żony, córki faraona, Salomon zbudował osobny pałac i tam przeniósł ją z Miasta Dawida. Mówił bowiem: „Moja żona nie może mieszkać w pałacu Dawida, króla Izraela, gdyż miejsce, na które przyniesiono Arkę PANA, jest święte”.

USTALENIA DOTYCZĄCE FUNKCJI LITURGICZNYCH

¹² Wtedy Salomon składał PANU ofiary całopalne na ołtarzu PANA, który zbudował przed przedsionkiem świątyni. ¹³ Zgodnie z nakazem Mojżesza dotyczącym każdego dnia, składał je w soboty, w dzień nowiu i w trzy doroczne święta: Przaśników, Tygodni i Namiotów. ¹⁴ Zgodnie z zaleceniami swojego ojca Dawida ustanowił oddziały kapłanów według ich funkcji liturgicznych. Ustanowił także oddziały lewitów według ich obowiązków, aby każdego dnia wychwalali PANA i pomagali kapłanom w ich codziennej posłudze. Ustanowił także oddziały strażników poszczególnych bram, gdyż tak nakazał Dawid, człowiek Boży. ¹⁵ Nie przekroczył żadnego rozporządzenia królewskiego odnoszącego się do kapłanów, lewitów oraz wszystkich spraw i skarbców. ¹⁶ W ten sposób zostało dokończone dzieło Salomona trwające od dnia, w którym położono fundamenty pod dom PANA, aż do pomyślnego zakończenia budowy domu PANA.

¹⁷ Następnie Salomon udał się do Esjon-Geber i do Elat położonego nad brzegiem morza w kraju Edomu. ¹⁸ Hiram przesłał mu kilka statków wraz z doświadczonymi żeglarzami, którzy razem z poddanymi Salomona popłynęli do Ofiru, gdzie załadowali czterysta pięćdziesiąt talentów złota i przywieźli je do króla Salomona.

WIZYTA KRÓLOWEJ SABY

Rozdział 9

9 ¹Kiedy królowa Saby usłyszała o Salomonie, przybyła do Jerozolimy z wielkim i wspaniałym orszakiem, z wielbłądami niosącymi wonności, dużą ilość złota i drogocenne kamienie. Chciała wystawić Salomona na próbę, przez postawienie mu trudnych pytań. Po przybyciu do Salomona, rozmawiała z nim o wszystkim, co głęboko ją nurtowało. ²Salomon odpowiedział jej na wszystkie pytania. Nie było takiej sprawy, której Salomon nie umiałby jej wyjaśnić. ³Kiedy królowa Saby przekonała się o mądrości Salomona i zobaczyła zbudowany przez niego pałac, ⁴potrawy podawane na jego stół, mieszkania urzędników królewskich, umiejętności i stroje jego służby oraz jego podczaszych i ich stroje, jak również ofiary całopalne, które składał w domu PANA, aż oniemiała z podziwu. ⁵Powiedziała do króla: „Prawdą było to, co usłyszałam w moim kraju o twoich dziełach i twojej mądrości. ⁶Nie wierzyłam temu, co mówiono, dopóki nie przybyłam i nie zobaczyłam tego na własne oczy. Teraz widzę, że nie powiedziano mi nawet połowy o twojej wielkiej mądrości. Przewyższasz to, co o tobie słyszałam. ⁷O jakże szczęśliwe twoje żony! Jakże szczęśliwi twoi słudzy, którzy zawsze znajdują się w twojej obecności i wsłuchują się w twoją mądrość. ⁸Niech będzie błogosławiony PAN, twój Bóg, który zechciał dać tobie swój tron i ustanowić ciebie królem dla PANA, twojego Boga. Ponieważ twój Bóg kocha i na wieki umacnia Izraela, ciebie ustanowił jego królem, abyś umacniał prawo i sprawiedliwość”. ⁹ Następnie królowa Saby ofiarowała królowi sto dwadzieścia talentów złota, wielką ilość wonności oraz drogocennych kamieni. Nigdy nie zgromadzono więcej wonności od tych, które podarowała ona królowi Salomonowi.

¹⁰ Również poddani Hirama i poddani Salomona, którzy przywieźli złoto z Ofiru, sprowadzili drewno sandałowe i drogocenne kamienie. ¹¹ Z drewna sandałowego król polecił wykonać schody do domu PANA i królewskiego pałacu oraz cytry i harfy dla śpiewaków. Nigdy wcześniej nie widziano w Judzie czegoś podobnego.

¹² Król Salomon podarował królowej Saby wszystko, czego zapragnęła i o co poprosiła. Było tego więcej niż ona podarowała królowi. Następnie razem ze swoim orszakiem wyruszyła w drogę powrotną do swojego kraju.

BOGACTWO, MĄDROŚĆ I SŁAWA SALOMONA

¹³ Co roku do skarbca Salomona wpływało sześćset sześćdziesiąt sześć talentów złota, ¹⁴ a ponadto podatki od kupców i handlarzy oraz daniny od królów arabskich i zarządców prowincji, którzy przywozili Salomonowi złoto i srebro. ¹⁵ Salomon wykuł w złocie dwieście wielkich tarcz, ważących po sześćset syklów, ¹⁶ oraz trzysta małych, okrągłych tarcz, po trzysta syklów złota każda. Król umieścił je w Domu Lasu Libanu.

¹⁷ Potem król polecił zrobić wielki tron z kości słoniowej, który pokryto najczystszym złotem. ¹⁸ Do tronu prowadziło sześć stopni, a przed nim stał złoty podnóżek. Tron miał dwa oparcia, a po obu jego stronach, przy oparciach, stały dwa posągi lwów. ¹⁹ Dwanaście lwów stało po obu stronach sześciu stopni prowadzących do tronu. W żadnym królestwie nie było podobnego tronu.

²⁰ Wszystkie puchary, jakie posiadał król Salomon, były ze złota, a wszystkie naczynia Domu Lasu Libańskiego były z najczystszego złota. Srebro bowiem w czasach Salomona nie było uważane za wartościowe. ²¹ Statki Salomona z załogą Hirama pływały do Tarszisz. Co trzy lata powracały z Tarszisz, przywożąc złoto, srebro, kość słoniową, małpy i pawie.

²² Salomon przewyższył bogactwem i mądrością wszystkich władców ziemi. ²³ Wszyscy władcy ziemi pragnęli spotkać Salomona, aby czerpać z mądrości, jaką Bóg go obdarzył. ²⁴ Każdy z nich co roku ofiarowywał mu w darze przedmioty ze srebra i złota, ubrania, broń, wonności, konie i muły. ²⁵Salomon posiadał stajnie dla czterech tysięcy koni i rydwanów oraz dwanaście tysięcy jeźdźców. Rozmieścił ich zarówno w miastach rydwanów, jak również u siebie, w Jerozolimie. ²⁶ Panował nad wszystkimi książętami od Eufratu po ziemię Filistynów i aż do granicy Egiptu. ²⁷ Sprawił on, że w Jerozolimie srebro było tak pospolite jak kamienie, a cedry tak liczne jak sykomory na Szefeli. ²⁸ Z Egiptu i z innych krajów sprowadzano dla niego konie.

PODSUMOWANIE PANOWANIA SALOMONA

²⁹ Pozostałe czyny Salomona, od początku jego panowania aż do końca, czy nie są spisane w pismach proroka Natana, w Księdze proroctw Achiasza Szilonity i w Księdze widzącego Jeddo, który miał widzenia dotyczące Jeroboama, syna Nebata? ³⁰ Przez czterdzieści lat Salomon panował nad Izraelem w Jerozolimie. ³¹ Zasnął jak jego przodkowie i został pochowany w Mieście Dawidowym. Władzę po nim objął jego syn Roboam.

PODZIAŁ KRÓLESTWA SALOMONA

PANOWANIE ROBOAMA

Rozdział 10

10 ¹Roboam udał się do Sychem, ponieważ przybyli tam wszyscy Izraelici, aby ustanowić go królem. ²Jeroboam, syn Nebata, usłyszał o tym, kiedy przebywał w Egipcie, dokąd uciekł przed królem Salomonem. ³Posłano więc po niego. A gdy Jeroboam przybył, zwrócił się wraz z całym Izraelem do Roboama: ⁴ „Twój ojciec włożył na nas ciężkie jarzmo. Teraz ty ulżyj nam w ciężkiej pracy, do której zmuszał nas twój ojciec, i uczyń lżejszym jarzmo, które na nas nałożył, a będziemy ci służyć”. ⁵ Roboam odparł: „Wróćcie do mnie za trzy dni”. Po tych słowach lud się oddalił.

⁶ Król Roboam radził się starszych, którzy byli doradcami jego ojca Salomona, gdy jeszcze żył: „Jak, waszym zdaniem, mam odpowiedzieć ludowi?”. ⁷ Oni doradzili mu tak: „Jeśli będziesz dla tego ludu łaskawy, okażesz mu życzliwość i będziesz rozmawiał z nim łagodnie, to przez całe życie będzie ci służył”. ⁸ Roboam jednak odrzucił radę, której udzielili mu starsi, i zwrócił się do młodych ludzi, którzy razem z nim wzrastali i byli jego osobistymi doradcami. ⁹ Zapytał ich: „Co waszym zdaniem mam odpowiedzieć temu ludowi, który skierował do mnie prośbę: «Zmniejsz ciężar, który nałożył na nas twój ojciec»?”. ¹⁰ Młodzi ludzie, którzy razem z nim wzrastali, dali mu taką odpowiedź: „Temu ludowi, który zwrócił się do ciebie z prośbą: «Twój ojciec nałożył na nas ciężkie jarzmo, ty więc zdejmij z nas trochę tego ciężaru», powiesz tak: «Mój mały palec jest grubszy niż biodra mojego ojca! ¹¹ Mój ojciec włożył na was ciężkie jarzmo, a ja teraz jeszcze do niego dołożę. Mój ojciec karcił was biczami, a ja będę was smagał skorpionami»”.

¹² Trzeciego dnia przybył więc Jeroboam wraz z całym ludem do Roboama, zgodnie z rozkazem króla: „Przyjdźcie do mnie z powrotem za trzy dni”. ¹³ Wtedy król Roboam odpowiedział z całą surowością, gdyż odrzucił radę, której mu udzielili starsi. ¹⁴ Zgodnie z radą młodych doradców oświadczył: „Mój ojciec włożył na was ciężkie jarzmo, a ja jeszcze dołożę do niego. Mój ojciec karcił was biczami, a ja będę was smagał skorpionami”. ¹⁵ Tak więc król nie wysłuchał ludu, gdyż to Bóg pokierował wydarzeniami, aby spełniło się słowo PANA skierowane do Jeroboama, syna Nebata, przez Achiasza z Szilo. ¹⁶ Ponieważ król ich nie wysłuchał, wszyscy Izraelici dali królowi taką odpowiedź:

„Czy mamy jakieś wspólne dziedzictwo z Dawidem?

Nie mamy przecież żadnej części u syna Jessego!

Do swoich namiotów, Izraelu!

A ty, Dawidzie, pilnuj teraz swego domu!”. Tak więc wszyscy Izraelici rozeszli się do swoich namiotów. ¹⁷ Roboam zaś panował tylko nad tymi Izraelitami, którzy mieszkali w miastach Judy.

¹⁸ Gdy potem król Roboam wysłał Hadorama, stojącego na czele robotników pracujących przymusowo, Izraelici kamienowali go, aż umarł. Wtedy król Roboam w pośpiechu wsiadł na rydwan i uciekł do Jerozolimy. ¹⁹ Tak oto Izrael zbuntował się przeciwko domowi Dawida i trwa to aż po dzień dzisiejszy.

Rozdział 11

11 ¹Kiedy Roboam przybył do Jerozolimy, zgromadził spośród plemion Judy i Beniamina sto osiemdziesiąt tysięcy doborowych żołnierzy. Mieli oni rozpocząć wojnę z Izraelem o przywrócenie Roboamowi władzy królewskiej. ²Ale wtedy PAN skierował do Szemajasza, człowieka Bożego, takie słowo: ³„Powiedz Roboamowi, synowi Salomona, królowi judzkiemu, i wszystkim Izraelitom z plemienia Judy i Beniamina: ⁴Tak mówi PAN: «Nie wyruszajcie do walki z waszymi braćmi. Niech każdy wróci do swego domu, ponieważ to Ja zdecydowałem o tym, co się stało»”. Usłuchali więc słowa PANA i zawrócili z wyprawy przeciwko Jeroboamowi.

DZIAŁALNOŚĆ ROBOAMA

⁵ Roboam zamieszkał w Jerozolimie. Zbudował umocnienia w miastach judzkich, ⁶ przebudował Betlejem, Etam, Tekoa, ⁷ Bet-Sur, Soko, Adullam, ⁸ Gat, Mareszę, Zif, ⁹ Adoraim, Lakisz, Azekę, ¹⁰ Sorea, Ajjalon i Hebron. Miasta te stały się twierdzami na ziemiach Judy i Beniamina. ¹¹ Roboam wzmocnił też warownie, mianował dowódców w każdej z nich, przydzielił im zapasy żywności, oliwy i wina. ¹² Każdemu miastu przydzielił tarcze i włócznie oraz znacznie poprawił ich umocnienia. Jego panowanie rozciągało się nad Judą i Beniaminem.

KAPŁANI WSPIERAJĄ ROBOAMA

¹³ Ze wszystkich stron, z całego Izraela, przybywali do Roboama kapłani i lewici. ¹⁴ Lewici opuszczali należące do nich ziemie i posiadłości i przybywali do ziemi judzkiej i do Jerozolimy. Jeroboam bowiem, a potem jego następcy, odsunęli ich oraz ich potomków od pełnienia funkcji kapłańskich przed PANEM. ¹⁵ Jeroboam ustanowił kapłanów wzniesień kultowych i kapłanów oddających cześć wykonanym na jego polecenie posągom kozłów i cielców. ¹⁶ Wszyscy ci, którzy całym sercem szukali PANA, Boga Izraela, śladem lewitów przybywali do Jerozolimy ze wszystkich plemion izraelskich, aby składać ofiary PANU, Bogu swych przodków. ¹⁷ Przyczynili się oni do wzmocnienia królestwa Judy i wspierali Roboama, syna Salomona, przez trzy lata. Przez trzy lata naśladował on czyny Salomona i Dawida.

RÓD ROBOAMA

¹⁸ Roboam poślubił Machalat, córkę Jerimota, syna Dawida, której matką była Abihail, córka Eliaba, syna Jessego. ¹⁹ Urodziła mu ona synów: Jeusza, Szemariasza i Zahama. ²⁰ Następnie poślubił Maakę, córkę Absaloma, która urodziła mu Abiasza, Attaja, Zizę i Szelomita. ²¹ Maakę właśnie kochał najbardziej spośród swoich osiemnastu żon i sześćdziesięciu nałożnic. Urodziły mu one dwudziestu ośmiu synów i sześćdziesiąt córek. ²² Roboam ustanowił Abiasza, syna Maaki, pierwszym księciem wśród jego braci i wyznaczył go na swego następcę. ²³ Z pozostałymi synami postąpił roztropnie, ustanawiając ich zwierzchnikami na ziemiach plemion Judy i Beniamina we wszystkich warownych miastach. Obdarzył ich hojnie wszelkimi dobrami i postarał się dla nich o wiele żon.

NIEWIERNOŚĆ ROBOAMA I WYPRAWA SZISZAKA PRZECIWKO JEROZOLIMIE

Rozdział 12

12 ¹Kiedy Roboam utwierdził i umocnił swoją władzę, zapomniał on, a wraz z nim cały Izrael, o Prawie PANA. ²W piątym roku panowania Roboama król egipski Sziszak zaatakował Jerozolimę, gdyż jej mieszkańcy byli niewierni PANU. ³Stał on na czele tysiąca dwustu rydwanów, sześćdziesięciu tysięcy jeźdźców i niezliczonego wojska przybyłego z Egiptu, a także spośród Libijczyków, Sukkijczyków i Kuszytów. ⁴Zdobył warowne miasta Judy i dotarł aż pod Jerozolimę.

⁵ Wtedy prorok Szemajasz zwrócił się do króla Roboama oraz do książąt Judy, którzy schronili się w Jerozolimie z obawy przed Sziszakiem, i oświadczył im: „Tak mówi PAN: «Opuściliście Mnie, a teraz Ja oddaję was w ręce Sziszaka»”. ⁶ Książęta Izraela i król uznali swoją winę i powiedzieli: „PAN jest sprawiedliwy”. ⁷ Kiedy PAN zobaczył, że uznali swoją winę, rzekł do Szemajasza: „Ponieważ uznali swoją winę, nie zniszczę ich, lecz wkrótce ich wybawię. Nie wyleję mojego gniewu na Jerozolimę za pośrednictwem Sziszaka. ⁸ Oddam ich jednak pod jego władzę, aby się przekonali, co to znaczy służyć Mnie, a co – służyć ziemskim potęgom”.

⁹ Sziszak, król egipski, wkroczył do Jerozolimy, obrabował skarbiec domu PANA i skarbiec królewski. Zabrał wszystko. Zrabował także złote tarcze, które wykonał Salomon. ¹⁰ Król Roboam w ich miejsce kazał wykuć tarcze z brązu i przekazał je dowódcom straży przybocznej strzegącej wejścia do pałacu królewskiego. ¹¹ Gdy król udawał się do domu PANA, straż przyboczna brała je, a następnie odnosiła do zbrojowni. ¹² Kiedy król się upokorzył, PAN odwrócił od niego swój gniew i nie zniszczył go zupełnie. Również w Judzie działy się dobre rzeczy.

PODSUMOWANIE PANOWANIA ROBOAMA

¹³ Król Roboam umocnił swoją władzę w Jerozolimie i panował dalej. Kiedy wstępował na tron, miał czterdzieści jeden lat. Siedemnaście lat rządził w Jerozolimie, w mieście, które PAN wybrał spośród wszystkich plemion Izraela, aby w nim czczono Jego imię. Matka Roboama miała na imię Naama i była Ammonitką. ¹⁴ Uczynił on wiele zła, gdyż nie oddał się szukaniu PANA całym sercem.

¹⁵ Czyż wydarzenia z życia Roboama, wcześniejsze i późniejsze, nie zostały opisane w Księdze proroka Szemajasza oraz w Księdze widzącego Iddo? Roboam i Jeroboam byli przez cały ten czas w stanie wojny. ¹⁶ Kiedy Roboam spoczął przy swoich przodkach, został pochowany w Mieście Dawida. Władzę królewską objął po nim jego syn Abiasz.

UMACNIANIE SIĘ KRÓLESTWA JUDZKIEGO

PANOWANIE ABIASZA

Rozdział 13

13 ¹Abiasz został królem Judy w osiemnastym roku panowania Jeroboama. ²Panował przez trzy lata w Jerozolimie. Jego matka miała na imię Maaka i była córką Uriela z Gibea.

Między nim a Jeroboamem doszło do wojny. ³ Abiasz wyruszył na wojnę z czterystoma tysiącami najlepszych wojowników, lecz i Jeroboam wystawił osiemset tysięcy doborowych, świetnie wyćwiczonych wojowników. ⁴ Abiasz wyszedł na szczyt Semaraim, znajdujący się w górach efraimskich, i powiedział:

„Słuchajcie mnie, Jeroboamie i cały Izraelu! ⁵ Czy nie wiecie, że PAN, Bóg Izraela, wiecznym przymierzem przekazał władzę nad Izraelem Dawidowi i jego potomkom po wieczne czasy? ⁶ Mimo to Jeroboam, syn Nebata, dworzanin Salomona, syna Dawida, zbuntował się przeciwko swemu panu. ⁷ Poparli go inni lekkomyślni i nikczemni ludzie, przeciwstawiając się Roboamowi, synowi Salomona. Wykorzystali jego brak doświadczenia, on zaś nie był w stanie opanować buntu. ⁸ Teraz zaś wy zamierzacie przeciwstawić się królestwu PANA rządzonemu przez potomków Dawida. Stanowicie wielką potęgę, mając z sobą, jako waszych bogów, złote cielce, które kazał wykonać Jeroboam. ⁹ Czy nie odrzuciliście kapłanów PANA, Aaronitów i lewitów? Czy nie ustanowiliście sobie kapłanów jak inne ludy? Każdy, kto przychodzi, prowadząc ze sobą cielątko i siedem baranków, zostaje wyświęcony na kapłana. Nie jest jednak kapłanem prawdziwego Boga. ¹⁰ Naszym Bogiem jest PAN i my Go nie opuściliśmy. Kapłani służący PANU są Aaronitami, a lewici pełnią swoje obowiązki. ¹¹ Ofiarę całopalną składają PANU każdego ranka i każdego wieczoru, palą też wonne kadzidło, układają na przeczystym stole chleby poświęcone, każdego wieczoru zapalają lampy na złotym świeczniku. My bowiem przestrzegamy nakazów PANA, naszego Boga, a wy Go opuściliście. ¹² Bóg nam przewodzi, a Jego kapłani dmą głośno w rogi przeciwko wam, Izraelici. Nie walczcie z PANEM, Bogiem waszych ojców, ponieważ Go nie zwyciężycie!”.

¹³ Jeroboam wydał swoim oddziałom rozkaz, aby zajęły pozycje na tyłach wojsk judzkich. W ten sposób wojska Jeroboama otoczyły armię judzką. ¹⁴ Wojska judzkie zorientowały się, że muszą stoczyć bitwę z przodu i z tyłu. Wezwały więc na pomoc PANA, a kapłani zagrali na rogach. ¹⁵ Gdy Judejczycy wydali okrzyk wojenny, PAN rozgromił Jeroboama i armię izraelską wobec Abiasza i armii judzkiej. ¹⁶ Izraelici zaczęli uciekać, lecz PAN wydał ich w ręce wojska Judy. ¹⁷ Abiasz i jego wojsko zadali Izraelitom wielką klęskę. W bitwie poległo blisko pięćset tysięcy doborowych wojowników. ¹⁸ Tego dnia Izraelici zostali upokorzeni, Judejczycy zaś umocnili się dzięki temu, że zaufali PANU, Bogu swoich ojców. ¹⁹ Abiasz ruszył w pogoń za Jeroboamem i zajął Betel, Jeszanę i Efron wraz z należącymi do nich miejscowościami. ²⁰ Jeroboam nie był już w stanie zagrozić Abiaszowi. Potem PAN go poraził i umarł.

²¹ Abiasz umocnił swoją władzę, poślubił czternaście kobiet, które urodziły mu dwudziestu dwóch synów i szesnaście córek.

²²Inne wydarzenia z życia Abiasza, co uczynił i jak postępował, zostały spisane w Księdze proroka Iddo. ²³ Abiasz spoczął przy swoich przodkach i został pochowany w Mieście Dawida. Władzę królewską objął po nim jego syn Asa. Za jego panowania kraj cieszył się pokojem przez dziesięć lat.

PANOWANIE ASY

Rozdział 14

14 ¹Asa czynił to, co jest dobre i słuszne według PANA, jego Boga. ²Usunął ołtarze i wzniesienia kultowe obcych bogów, roztrzaskał stele i wyrąbał aszery. ³Polecił Judejczykom, aby szukali PANA, Boga swych ojców, przestrzegali Jego Prawa i przykazań. ⁴Usunął ze wszystkich miast Judy wzniesienia kultowe i obeliski ku czci słońca. Za jego panowania królestwo zażywało spokoju, ⁵ponieważ PAN obdarzył go pokojem, a kraj zażywał spokoju i nikt z nim nie prowadził wojny. Wzniósł on w Judzie wiele warownych miast. ⁶Do mieszkańców Judy rzekł tak: „Budujmy miasta, otoczmy je murami, wznieśmy wieże, bramy i zaopatrzmy je w zabezpieczające rygle, dopóki władamy krajem. Ponieważ my szukaliśmy PANA, naszego Boga, także On nas szukał i obdarzył nas pokojem ze wszystkich stron”. Budowali więc i dobrze im się wiodło.

⁷ Król Asa dysponował armią judzką, liczącą trzysta tysięcy żołnierzy uzbrojonych w tarcze i włócznie oraz dwieście osiemdziesiąt tysięcy z plemienia Beniamina uzbrojonych w tarcze i łuki. Wszyscy oni byli doskonałymi żołnierzami.

WOJNA Z KUSZYTAMI

⁸ Przeciwko nim wyruszył Zerach Kuszyta na czele milionowej armii i trzystu rydwanów i dotarł aż do Mareszy. ⁹ Asa wyszedł mu naprzeciw i doszło do bitwy w Dolinie Sefaty, nieopodal Mareszy. ¹⁰ Wtedy Asa wezwał pomocy PANA, swego Boga, mówiąc: „PANIE, nikt Ci nie dorówna w udzieleniu pomocy, kiedy walczy potężny i pozbawiony siły. Wesprzyj nas, PANIE, nasz Boże, bo zaufaliśmy Tobie i w Twoje imię wyruszyliśmy przeciwko tej potędze. PANIE, Ty jesteś naszym Bogiem. Nikomu nie daj się pokonać!”. ¹¹ PAN rozgromił Kuszytów przed Asą i Judejczykami. I Kuszyci rzucili się do ucieczki. ¹² Asa i armia, która z nim była, ruszyli za nimi w pościg aż do Gerar. Wszyscy Kuszyci polegli, nikt się nie uratował, gdyż zostali pobici przez PANA i Jego wojsko. Wzięło ono wielkie łupy. ¹³ Uderzyli też na wszystkie zależne od Geraru miejscowości, ponieważ padł na nie strach przed PANEM. Mogli więc je wszystkie złupić, zabierając ze sobą wielkie bogactwa. ¹⁴ Zdobyli również zagrody pełne bydła, zabrali mnóstwo owiec i wielbłądy, a następnie wrócili do Jerozolimy.

ODNOWA RELIGIJNA

Rozdział 15

15 ¹ Duch Boży zstąpił na Azariasza syna Odeda. ² Wyszedł on naprzeciw Asy i powiedział do niego: „Posłuchaj mnie, Aso, cała Judo i Beniaminie! PAN jest z wami, jeśli wy jesteście z Nim. Jeśli Go szukacie, pozwala się wam znaleźć, lecz jeśli Go opuścicie, i On was opuści. ³ Przez długi czas Izrael nie miał prawdziwego Boga, ani kapłana pouczającego lud, ani Prawa. ⁴ Kiedy jednak spadały na niego nieszczęścia, powracał do PANA, Boga Izraela, szukał Go i znajdował. ⁵ W owych czasach nie był bezpieczny ten, kto wychodził, ani ten, kto wchodził, gdyż nastały wielkie niepokoje pośród mieszkańców wszystkich krajów. ⁶ Naród występował przeciwko narodowi, miasto przeciwko miastu, ponieważ Bóg zesłał na nich wszystkie nieszczęścia. ⁷ Wy jednak bądźcie mocni i nie opuszczajcie rąk, ponieważ wasz trud zostanie wynagrodzony”.

⁸ Kiedy Asa usłyszał słowa proroctwa Azariasza, syna Odeda, nabrał odwagi i usunął wszystkie obrzydliwości z ziemi Judy i Beniamina oraz z miast, które zdobył w górach Efraima. Odnowił też ołtarz PANA, stojący przed przedsionkiem PANA.

⁹ Zgromadził całego Judę i Beniamina wraz z przybyłymi mieszkańcami ziem Efraima, Manassesa i Symeona, którzy zamieszkali wśród nich. Wielu z Izraela stało się jego poddanymi, ponieważ widzieli, że PAN, jego Bóg, jest z nim.

¹⁰ Zebrali się oni wszyscy w Jerozolimie w trzecim miesiącu piętnastego roku panowania Asy. ¹¹ W tym dniu złożyli PANU ofiary ze zdobytych łupów: siedemset sztuk bydła i siedem tysięcy owiec. ¹² Zawarli też przymierze, w którym zobowiązali się szukać PANA, Boga swych przodków, całym sercem i całą duszą. ¹³ Każdy, młody czy stary, kobieta czy mężczyzna, kto nie szukał PANA, Boga Izraela, podlegał karze śmierci. ¹⁴ Wszyscy złożyli uroczystą przysięgę na imię PANA przy wtórze trąb, rogów i radosnych okrzyków. ¹⁵ Cały lud Judy cieszył się z przysięgi, ponieważ przysięgli całym sercem i całą wolą szukali Go, a On pozwolił się im znaleźć. PAN obdarzył ich pokojem ze wszystkich stron.

¹⁶ Król Asa pozbawił swoją matkę Maakę godności królowej matki, gdyż ufundowała ona posąg ku czci Aszery. Asa usunął ten posąg, porąbał go i spalił w Dolinie Cedronu. ¹⁷ Choć Asa nie zlikwidował wzniesień kultowych w Izraelu, to jednak był wierny przez wszystkie dni życia. ¹⁸ Złożył w domu Boga wszystko, co on i jego ojciec poświęcili: złoto, srebro i naczynia. ¹⁹ Nie było wojny aż do trzydziestego piątego roku panowania Asy.

WOJNA Z IZRAELEM

Rozdział 16

16 ¹W trzydziestym szóstym roku panowania Asy, Basza, król Izraela, najechał na Judę i zaczął umacniać twierdze w Rama, aby kontrolować dostęp do kraju Asy, króla Judy. ²Tymczasem Asa wziął srebro i złoto ze skarbców domu PANA oraz z pałacu królewskiego i posłał je do Ben-Hadada, króla Aramu, mieszkającego w Damaszku. Zaproponował mu: ³„Zawrzyjmy układ, ty i ja, podobnie jak było między naszymi ojcami. Posyłam ci srebro i złoto. Zerwij jednak swój układ z Baszą, królem Izraela, aby odstąpił ode mnie”. ⁴Ben-Hadad przyjął propozycję króla Asy i wysłał dowódców swojego wojska przeciwko miastom izraelskim. Zdobyli oni Ijjon, Dan, Abel-Maim i wszystkie miasta-spichlerze w ziemi Neftalego. ⁵Kiedy wiadomość o tym dotarła do Baszy, przerwał umacnianie Rama, wstrzymując rozpoczęte prace. ⁶Wtedy król Asa zebrał wszystkich Judejczyków i polecił im przynieść kamienie i drewno, których używał Basza do budowy umocnień w Rama. Następnie wykorzystał je do umocnienia Geby i Mispy.

⁷ W tym czasie do Asy, króla judzkiego, przyszedł „widzący” Chanani i rzekł: „Ponieważ zamiast zaufać PANU, twemu Bogu, zwróciłeś się o pomoc do króla aramejskiego, dlatego jego wojsko wymknie się spod twojej kontroli. ⁸ Czy Kuszyci i Libijczycy nie mieli potężnej armii, rydwanów i licznych jeźdźców? A jednak PAN wydał ich w twoje ręce, bo Mu zaufałeś. ⁹ PAN bowiem spogląda na całą ziemię i wspiera tych, którzy szczerym sercem Go szukają. Tym razem postąpiłeś nierozsądnie i dlatego odtąd czekają cię liczne wojny”. ¹⁰ Asie nie podobały się słowa „widzącego”, rozgniewał się na niego i wtrącił go do więzienia. W tym czasie uciskał również innych poddanych.

PODSUMOWANIE PANOWANIA ASY

¹¹ Inne wydarzenia, związane z panowaniem Asy, wcześniejsze i późniejsze, zostały opisane w Księdze królów Judy i Izraela. ¹² W trzydziestym dziewiątym roku panowania zapadł on na ciężką chorobę nóg. Nie zwrócił się jednak o pomoc do PANA, lecz do uzdrowicieli. ¹³ Asa spoczął przy swoich przodkach, umierając w czterdziestym pierwszym roku swojego panowania, ¹⁴ i został pochowany w grobie, który za życia polecił sobie przygotować w Mieście Dawida. Jego ciało złożono na łożu pełnym wonności i maści, przygotowanych według sztuki zielarskiej. Spalono przy tym wiele kadzidła.

PANOWANIE JOZAFATA

Rozdział 17

17 ¹Jozafat objął władzę po swoim ojcu i umocnił swoją pozycję wobec królestwa Izraela. ²Obsadził wojskiem wszystkie warowne miasta Judy, rozmieścił oddziały w całej ziemi judzkiej oraz w miastach efraimskich, zdobytych przez jego ojca Asę. ³PAN był z Jozafatem, ponieważ naśladował początkowe postępowanie swojego ojca i nie oddawał czci Baalowi. ⁴Służył on Bogu swych przodków, postępował zgodnie z Jego nakazami i nie naśladował postępowania królestwa Izraela. ⁵PAN umocnił panowanie Jozafata, a z całej ziemi judzkiej przynoszono mu daniny, dzięki czemu stał się bogaty i szanowany. ⁶Ponad wszystko upodobał sobie drogi wskazane przez PANA, a w całej Judzie niszczył wzniesienia kultowe oraz aszery. ⁷W trzecim roku panowania rozesłał swoich urzędników: Ben-Chaila, Obadiasza, Zachariasza, Natanaela i Micheasza, aby nauczali w miastach Judy. ⁸Towarzyszyli im lewici: Szemajasz, Netaniasz, Zebadiasz, Asahel, Szemiramot, Jonatan, Adoniasz, Tobiasz i Tobadoniasz, oraz kapłani: Eliszama i Joram. ⁹Wzięli oni z sobą księgę Prawa PANA i obchodzili wszystkie miasta Judy, nauczając lud.

¹⁰ Strach przed PANEM padł na wszystkie sąsiednie królestwa i nikt nie śmiał walczyć przeciwko Jozafatowi. ¹¹ Niektórzy spośród władców filistyńskich składali Jozafatowi daninę w srebrze, a niektórzy władcy arabscy – w naturze, dostarczając siedem tysięcy siedemset owiec i siedem tysięcy siedemset kozłów. ¹² W ten sposób Jozafat stawał się coraz potężniejszy. W całej Judzie budował warownie i miasta-spichlerze, ¹³ a w miastach Judy prowadził wielkie prace.

W Jerozolimie miał wielu żołnierzy, dzielnych wojowników. ¹⁴ Oto ich spis według przynależności rodowej. W Judzie tysiącznikami byli: Adna, dowodzący trzystu tysiącami dzielnych żołnierzy, ¹⁵ obok niego Jochanan wraz z dwustu osiemdziesięcioma tysiącami żołnierzy ¹⁶ oraz Amazjasz, syn Zikriego, ochotnik w służbie PANA, dowodzący dwustu tysiącami dzielnych wojowników. ¹⁷ Z plemienia Beniamina – Eliada, dzielny wojownik, dowodzący dwustu tysiącami żołnierzy uzbrojonych w łuki i tarcze, ¹⁸ obok niego Jozabad, dowodzący stu osiemdziesięcioma tysiącami żołnierzy gotowych do walki. ¹⁹ Wszyscy oni byli do dyspozycji króla. Pozostałych król rozmieścił w warowniach na całej ziemi judzkiej.

PRZYMIERZE Z KRÓLEM IZRAELA ACHABEM

Rozdział 18

18 ¹Jozafat stał się bogaty i sławny oraz spokrewnił się z Achabem. ²Kilka lat później złożył Achabowi wizytę w Samarii. Achab kazał zabić dla niego i dla jego ludzi wiele owiec oraz bydła i starał się go przekonać, żeby wyruszył z nim na podbój Ramot w Gileadzie. ³Achab, król Izraela, zapytał Jozafata, króla Judy: „Czy wyruszysz ze mną na Ramot w Gileadzie?”. Ten odrzekł: „Ja postąpię tak jak ty, mój lud jak twój lud. Pójdziemy z tobą na wojnę”. ⁴Jozafat powiedział jeszcze do króla Izraela: „Najpierw jednak zapytaj o to PANA”. ⁵Król Izraela zgromadził więc czterystu proroków i zapytał ich: „Czy mam wyruszyć na wojnę, aby zdobyć Ramot w Gileadzie, czy nie?”. Oni odpowiedzieli: „Wyruszaj! Bóg je wyda w ręce króla”. ⁶Jozafat jednak zapytał: „Czy nie ma tutaj jeszcze proroka PANA, u którego moglibyśmy poszukać rady?”. ⁷Król Izraela odparł Jozafatowi: „Jest jeszcze jeden taki, przez którego można poradzić się PANA, ale ja go nienawidzę, bo nigdy nie przepowiada mi dobra, tylko zawsze zło. To Micheasz, syn Jemli”. Wtedy Jozafat powiedział: „Nie mów tak, królu!”. ⁸Król Izraela przywołał więc jednego z urzędników i polecił mu: „Sprowadź tu szybko Micheasza, syna Jemli”.

⁹ Król izraelski i Jozafat, król judzki, ubrani w królewskie szaty, siedzieli na swoich tronach w bramie Samarii, a przed nimi prorokowali wszyscy prorocy. ¹⁰ Sedecjasz, syn Kenaany, założył sobie rogi z żelaza i wołał: „Tak mówi PAN: «Tak będziesz bódł Aram, aż go całkowicie zniszczysz!»”. ¹¹ Wszyscy prorocy przepowiadali to samo: „Wyruszaj na Ramot w Gileadzie i zwyciężaj! PAN wyda je w ręce króla!”.

¹² Posłaniec, który poszedł wezwać Micheasza, powiedział do niego: „Oto przepowiednie proroków, wszystkie co do jednej, są pomyślne dla króla. Niech i twoje słowo będzie jak przepowiednia każdego z nich – zapowiedz pomyślność”. ¹³ Lecz Micheasz zapewnił: „Na życie PANA! Będę mówił tylko to, co mi powie Bóg”. ¹⁴ Kiedy Micheasz stanął przed królem, ten go zapytał: „Micheaszu, czy mamy wyruszyć na wojnę, aby zdobyć Ramot w Gileadzie, czy nie?”. On odpowiedział: „Wyruszajcie, a zwyciężycie! Będą wydani w wasze ręce!”. ¹⁵ Król zwrócił się do niego: „Ile razy mam cię zaklinać, żebyś w imię PANA nie mówił mi niczego innego, jak tylko prawdę?”. ¹⁶ Wtedy Micheasz powiedział:

„Widziałem całego Izraela rozproszonego po górach jak owce niemające pasterza.

A PAN powiedział: «Nie mają pana, niech więc każdy wróci do swego domu w pokoju»”.

¹⁷ Wówczas król Izraela zwrócił się do Jozafata: „Czy ci nie mówiłem, że nie prorokuje mi pomyślności, tylko nieszczęście?”. ¹⁸ Micheasz natomiast mówił dalej: „Dlatego posłuchajcie słowa PANA: Zobaczyłem PANA siedzącego na swoim tronie i wszystkie zastępy niebieskie, stojące po Jego prawej i lewej stronie. ¹⁹ PAN zapytał: «Kto zwiedzie Achaba, króla izraelskiego, aby wyruszył i poległ pod Ramot w Gileadzie?». Kiedy jeden mówił tak, a drugi inaczej, ²⁰ w końcu wystąpił pewien duch, stanął przed PANEM i powiedział: «Ja go zwiodę!». PAN zapytał: «W jaki sposób?». ²¹ Odpowiedział: «Pójdę i będę duchem kłamstwa w ustach wszystkich jego proroków». A On mu odparł: «Dobrze, zwiedziesz go i na pewno ci się to uda! Idź więc i zrób to!». ²² Właśnie teraz PAN włożył ducha kłamstwa w usta tych proroków, gdyż PAN postanowił zesłać na ciebie nieszczęście”. ²³ Wtedy Sedecjasz, syn Kenaany, podszedł i uderzył Micheasza w twarz, pytając: „Którą to drogą duch PANA przeszedł ode mnie, aby mówić z tobą?”. ²⁴ Micheasz mu odparł: „Sam to zobaczysz w dniu, w którym będziesz musiał przechodzić z jednej kryjówki do drugiej, aby się ukryć!”. ²⁵ Wtedy król Izraela rozkazał: „Zabierz Micheasza i zaprowadź go do Amona, dowódcy miasta, i do Joasza, syna królewskiego, ²⁶ z tym poleceniem: «Tak mówi król: Wtrąćcie tego człowieka do więzienia. Niech w nim przebywa tylko o chlebie i wodzie aż do czasu, gdy powrócę w pokoju»”. ²⁷ Odpowiedział Micheasz: „Jeśli rzeczywiście wrócisz w pokoju, to PAN nie mówił przeze mnie”. I dodał: „Słuchajcie wszystkie narody!”.

WYPRAWA WOJENNA PRZECIW ARAMOWI

²⁸ Tak więc król Izraela i Jozafat, król Judy, wyruszyli na Ramot w Gileadzie. ²⁹ Król Izraela oznajmił Jozafatowi: „Pójdę do walki w przebraniu, ty natomiast załóż swoje szaty”. Po czym król Izraela przebrał się i ruszył do bitwy. ³⁰ Król Aramu wydał zaś dowódcom rydwanów następujący rozkaz: „Nie atakujcie ani małego, ani wielkiego, tylko samego króla Izraela”. ³¹ Kiedy dowódcy rydwanów zobaczyli Jozafata, pomyśleli: „To na pewno jest król Izraela”. Otoczyli go i zaatakowali. Wtedy Jozafat zaczął krzyczeć, a PAN, Bóg, pospieszył mu na pomoc i odciągnął ich od niego. ³² Dowódcy rydwanów spostrzegli bowiem, że nie jest to król Izraela i odstąpili. ³³ Tymczasem jakiś żołnierz naciągnął łuk i przypadkowo trafił króla izraelskiego między spojenia pancerza. Król rozkazał więc temu, który powoził jego rydwanem: „Zawracaj i wywieź mnie z pola walki, bo jestem ranny”. ³⁴ Przez cały dzień trwała zacięta bitwa, podczas której król Izraela stał aż do wieczora w swoim rydwanie naprzeciw Aramejczyków. O zachodzie słońca zmarł.

POWRÓT JOZAFATA DO JEROZOLIMY

Rozdział 19

19 ¹Gdy Jozafat, król Judy, wracał cały i zdrowy do swojego pałacu w Jerozolimie, ²wyszedł mu naprzeciw widzący Jehu, syn Chananiego, i powiedział do niego: „Czy uważasz za właściwe wspierać złoczyńcę i być przyjacielem tych, którzy nienawidzą PANA? Dlatego właśnie PAN rozgniewał się na ciebie. ³W każdym razie uczyniłeś też rzeczy dobre, zniszczyłeś bowiem aszery w kraju i starałeś się szukać Boga swoim sercem”.

USTANOWIENIE SĘDZIÓW

⁴ Jozafat mieszkał w Jerozolimie. Opuszczał ją jednak, żeby odwiedzać swój lud od Beer-Szeby aż po góry Efraima i wzywać, aby powrócili do PANA, Boga ich przodków. ⁵ Ustanowił też w kraju sędziów, w każdym warownym mieście Judy. ⁶ Pouczał ich tak: „Bądźcie ostrożni w tym, co czynicie. Nie sądzicie bowiem z upoważnienia człowieka, lecz PANA. On zaś będzie obecny przy was podczas wydawania wyroku. ⁷ Niech wam towarzyszy bojaźń PANA. Uważajcie, jak postępujecie, gdyż u PANA, Boga naszego, nie ma niesprawiedliwości, stronniczości ani przekupstwa”.

⁸ W Jerozolimie Jozafat ustanowił również sędziów spośród lewitów, kapłanów i naczelników rodów izraelskich. Mieli sprawować sądy w imię PANA i rozstrzygać sporne sprawy między mieszkańcami Jerozolimy. ⁹ I tak im nakazał: „Działajcie przepełnieni bojaźnią PANA, zgodnie z prawdą i bezstronnie. ¹⁰ We wszystkich sprawach przedstawianych wam przez waszych rodaków z różnych miejscowości, czy będzie ona dotyczyła zabójstwa, prawa lub przykazania, tradycji lub zalecenia, najpierw wezwijcie strony, by nie grzeszyły wobec PANA, aby Jego gniew nie spadł na nich i na was. Tak postępujcie, a będziecie bez winy. ¹ ¹ Kapłan Amariasz będzie waszym przełożonym odnośnie do spraw PANA, a Zebadiasz, syn Izmaela, książę z plemienia Judy, odnośnie do spraw państwowych. Lewici natomiast będą urzędnikami sądowymi. Odwagi! Podejmijcie wasze obowiązki, a PAN będzie wspierał prawego”.

NAJAZD MOABITÓW, AMMONITÓW I MEUNITÓW

Rozdział 20

20 ¹Po tych wydarzeniach wyruszyli na wojnę przeciwko Jozafatowi Moabici, Ammonici i niektórzy Meunici. ²Do Jozafata przybyli posłańcy z doniesieniem: „Z drugiej strony morza, z Edomu, wyruszyła przeciwko tobie potężna armia i obecnie znajduje się w Chaseson-Tamar, czyli w Engaddi”. ³Jozafat się przestraszył. Postanowił zwrócić się do PANA o radę i ogłosił post w całej Judzie. ⁴Mieszkańcy Judy zebrali się, by zanosić modlitwy do PANA. Przybyli ze wszystkich miast judzkich, aby błagać PANA o pomoc.

MODLITWA JOZAFATA

⁵ Jozafat stanął wobec zgromadzenia mieszkańców Judy i Jerozolimy w domu PANA, przed nowym dziedzińcem, ⁶ i powiedział: „PANIE, Boże naszych ojców! Czy nie Ty jesteś Bogiem na niebie? Czy nie Ty panujesz nad każdym krajem pogańskim? W Twoim ręku są moc i siła, nikt nie może się z Tobą mierzyć. ⁷ Czy to nie Ty, nasz Boże, wypędziłeś mieszkańców tego kraju, gdy Twój lud, Izrael, do niego przybył? Ty dałeś go potomkom Twojego przyjaciela, Abrahama, na zawsze. ⁸ Zamieszkali w nim i zbudowali świątynię dla Twojego imienia, mówiąc: ⁹ «Jeśli spadnie na nas jakieś nieszczęście, miecz karzący, zaraza albo głód, wtedy staniemy przed tym domem i przed Tobą, bo w tym domu mieszka Twoje imię. I będziemy wołać do Ciebie w naszym ucisku, a Ty wysłuchaj nas i wybaw». ¹⁰ Oto teraz Ammonici i Moabici oraz mieszkańcy góry Seir, czyli ci, do których nie pozwoliłeś wkroczyć Izraelitom podczas wędrówki z Egiptu, których oni ominęli i nie zniszczyli, ¹¹ tak właśnie nam odpłacają. Zaatakowali nas i chcą wypędzić z Twojego dziedzictwa, które nam dałeś w posiadanie. ¹² Boże nasz, czy nie będziesz ich sądził? Jesteśmy bezsilni wobec tej potęgi, która wystąpiła przeciwko nam. Nie wiemy, co robić, dlatego zwracamy się do Ciebie”.

ZGROMADZENIE LITURGICZNE

¹³ Przed PANEM stali wtedy wszyscy mieszkańcy Judy wraz z dziećmi, ich kobiety i synowie. ¹⁴ Podczas zgromadzenia duch PANA zstąpił na Jachazjela, syna Zachariasza, syna Benajasza, syna Jejela, syna Mattaniasza – lewitę z rodu Asafa. ¹⁵ I powiedział on: „Słuchajcie z uwagą wszyscy mieszkańcy Judy i Jerozolimy oraz ty, królu Jozafacie. Tak mówi do was PAN: Nie bójcie się i nie lękajcie tej potęgi, bo nie wy będziecie walczyć, lecz Bóg! ¹⁶ Jutro wyruszycie przeciwko nim. Będą wchodzili na wzgórze Sis, spotkacie ich przy wejściu do wąwozu, w pobliżu pustyni Jeruel. ¹⁷ Nie wy będziecie tam walczyć, bądźcie jednak w gotowości, zajmijcie pozycje i patrzcie, Judo i Jerozolimo, jak PAN was wybawia. Nie bójcie się i nie trwóżcie! Jutro wyruszcie im naprzeciw, a PAN będzie z wami”. ¹⁸ Jozafat pokłonił się twarzą do ziemi, a wraz z nim upadła przed PANEM cała Juda i wszyscy mieszkańcy Jerozolimy, aby oddać pokłon PANU. ¹⁹ Wówczas lewici pochodzący z rodów Kehatytów i Korachitów zaczęli wielbić PANA, Boga Izraela bardzo donośnym głosem.

WYPRAWA WOJENNA

²⁰ Następnego dnia wstali wczesnym rankiem i skierowali się ku stepom Tekoa. Zanim wyruszyli, Jozafat powstał i powiedział: „Posłuchajcie mnie, mieszkańcy Judy i Jerozolimy! Zaufajcie PANU, Bogu waszemu, a będziecie bezpieczni! Zaufajcie Jego prorokom, a zwyciężycie”. ²¹ Potem, radząc się ludu, ustanowił śpiewaków dla PANA, aby szli przed wojskiem, ubrani w szaty liturgiczne, i chwalili Go śpiewem: Sławcie PANA, bo Jego łaska na wieki. ²² Gdy zaczęto wznosić radosne śpiewy uwielbienia, PAN przygotował zasadzkę na Ammonitów, Moabitów i mieszkańców góry Seir idących przeciwko Judzie i doszło pomiędzy nimi do bitwy. ²³ Ammonici i Moabici zwrócili się przeciwko mieszkańcom góry Seir, żeby obłożyć ich klątwą i zniszczyć. A kiedy to uczynili, jeden drugiego doprowadził do zguby. ²⁴ Gdy wojsko judzkie przybyło na miejsce, skąd było już widać pustynię, zobaczyli mnóstwo trupów leżących na ziemi. Nikt nie uszedł z życiem. ²⁵ Wtedy Jozafat wraz z całym wojskiem przystąpił do zbierania łupów. Zabrali łupy bardzo bogate: mnóstwo bydła, odzieży i cennych naczyń. Przez trzy dni gromadzili zdobycze i zebrali ich tak wiele, że nie mogli ich unieść. ²⁶ Czwartego dnia zgromadzili się w Dolinie Beraka. Tam właśnie błogosławili PANA, dlatego nazwali to miejsce Doliną Beraka i po dziś dzień tak się ono nazywa.

²⁷ Cała armia judzka, pod wodzą Jozafata powróciła do Jerozolimy, pełna radości, że PAN ich uratował, wyzwalając od wrogów. ²⁸ Przy dźwiękach harf, cytr i trąb wkroczyli do Jerozolimy, kierując się do domu PANA. ²⁹ Kiedy dowiedziano się, że PAN walczył przeciwko wrogom Izraela, wielki strach padł na wszystkie królestwa ziemi. ³⁰ Królestwo Jozafata natomiast żyło w pokoju, a jego Bóg zapewniał mu bezpieczeństwo ze strony sąsiadów.

³¹ I tak Jozafat panował nad Judą. Miał trzydzieści pięć lat, kiedy objął rządy i panował w Jerozolimie przez dwadzieścia pięć lat. Jego matka miała na imię Azuba i była córką Szilchiego. ³² W swoim postępowaniu naśladował wiernie swego ojca Asę i nie zszedł z obranej drogi, postępując uczciwie wobec PANA. ³³ Nie zniszczono jednak wzniesień kultowych, a lud nie trwał jeszcze całym sercem przy Bogu swoich przodków.

PODSUMOWANIE RZĄDÓW JOZAFATA

³⁴ Pozostałe wydarzenia z życia Jozafata, wcześniejsze i późniejsze, zostały opisane w dziejach Jehu, syna Chananiego, i włączone do Księgi królów Izraela.

³ ⁵ Po jakimś czasie król judzki, Jozafat, sprzymierzył się z królem izraelskim, Ochozjaszem, który postępował źle. ³⁶ Sprzymierzył się z nim, aby zbudować statki i popłynąć do Tarszisz. Statki te budowano w Esjon-Geber. ³⁷ Wtedy Eliezer, syn Dodawiasza z Mareszy, wygłosił proroctwo przeciwko Jozafatowi: „Ponieważ sprzymierzyłeś się z Ochozjaszem, PAN zniszczy twoje dzieło”. I rzeczywiście, statki się rozbiły i zaniechano wyprawy do Tarszisz.

KRÓLOWIE JUDY OD JORAMA DO ACHAZA

JORAM PRZEJMUJE WŁADZĘ

Rozdział 21

21 ¹ Kiedy Jozafat spoczął przy swoich przodkach i został pochowany w Mieście Dawida, władzę po nim objął jego syn, Joram. ² Miał on sześciu braci, synów Jozafata: Azariasza, Jechiela, Zachariasza, Azariasza, Mikaela i Szefatiasza. Wszyscy oni byli synami króla judzkiego, Jozafata. ³ Ich ojciec zostawił im bogaty spadek w postaci złota, srebra, kosztowności oraz warownych miast w Judzie. Władzę królewską natomiast powierzył Joramowi, gdyż on był pierworodny. ⁴ Joram objął władzę po swoim ojcu, a gdy tylko ją umocnił, kazał wytracić mieczem swoich braci oraz niektórych spośród książąt Izraela. ⁵ Joram miał trzydzieści dwa lata, gdy obejmował rządy, i przez osiem lat panował w Jerozolimie.

NIEWIERNOŚĆ JORAMA

⁶ Postępował on wzorem królów izraelskich, naśladując we wszystkim dom Achaba, gdyż córka Achaba była jego żoną. Czynił więc to, co nie podobało się PANU. ⁷ PAN jednak nie chciał zniszczyć domu Dawida z powodu przymierza, które zawarł z Dawidem, zgodnie z daną mu obietnicą, że na zawsze zachowa lampę świecącą dla niego i jego następców.

⁸ Za rządów Jorama Edomici wyrwali się spod panowania Judys i ustanowili sobie króla. ⁹ Wówczas Joram wyruszył wraz z dowódcami i ze wszystkimi swoimi rydwanami. Wstał w nocy i uderzył na Edomitów, którzy otoczyli go wraz z jego dowódcami rydwanów. ¹⁰ Edom pozostaje więc niezależny od Judy aż do dnia dzisiejszego. W tym samym czasie odpadła również Libna. Stało się tak, gdyż Joram opuścił PANA, Boga swoich ojców. ¹¹ On również zbudował wzniesienia kultowe w górach judzkich, mieszkańców Jerozolimy wprowadził na drogę niewierności, a Judę skierował na bezdroża.

LIST PROROKA ELIASZA

¹² Joram otrzymał od proroka Eliasza list następującej treści: „Tak mówi PAN, Bóg twojego praojca Dawida: «Nie postępowałeś jak twój ojciec Jozafat, ani też jak król judzki Asa, ¹³ lecz postępowałeś jak królowie izraelscy. Sprawiłeś, że Juda i mieszkańcy Jerozolimy dopuszczają się niewierności, podobnie jak niewierny był ród Achaba. Ponadto wymordowałeś swoich braci, potomków twego ojca, godniejszych od ciebie. ¹⁴ Dlatego PAN cię ukarze, wymierzając cios w twój lud, w twoich synów, w twoje żony i w twój majątek. ¹⁵ Ty sam zostaniesz dotknięty ciężką chorobą, bólem wnętrzności, które w wyniku tej choroby dzień za dniem będą z ciebie wychodzić»”.

NAJAZD WROGÓW

¹⁶ PAN pobudził przeciw Joramowi Filistynów i Arabów, sąsiadujących z Kuszytami. ¹⁷ Wkroczyli oni do Judy i spustoszyli ją, złupili pałac króla i uprowadzili jego synów i żony, z wyjątkiem najmłodszego syna Joachaza. ¹⁸ Następnie PAN zesłał na króla nieuleczalną chorobę wnętrzności, ¹⁹ cierpiał na nią długo, aż wreszcie po dwu latach wyszły z niego wnętrzności i zmarł w wielkich bólach. Lud nie oddał mu honorów, jakie oddawał jego przodkom. ²⁰ Tak dobiegło końca jego ośmioletnie panowanie w Jerozolimie, które rozpoczął, mając trzydzieści dwa lata. Lud nie oddał mu honorów, jakie oddawał jego przodkom, pochowano go w Mieście Dawidowym, lecz nie w grobach królewskich.

RZĄDY OCHOZJASZA

Rozdział 22

22 ¹Na miejsce Jorama mieszkańcy Jerozolimy wybrali na króla jego najmłodszego syna, Ochozjasza. Wszyscy starsi synowie zostali bowiem zabici przez bandy, które z Arabami wtargnęły do obozu. Królem Judy został więc Ochozjasz, syn Jorama. ²Miał on czterdzieści dwa lata, gdy wstąpił na tron, i przez jeden rok panował w Jerozolimie. Jego matka miała na imię Atalia i była wnuczką Omriego. ³On również postępował jak ród Achaba, ponieważ jego matka udzielała mu złych rad. ⁴Czynił to, co nie podobało się PANU, naśladując dom Achaba. Po śmierci ojca otoczył się doradcami z tego rodu, a ich rady prowadziły go do zguby. ⁵Słuchając ich porad, wyruszył z Joramem, synem Achaba, królem izraelskim, na wojnę z Chazaelem, królem Aramu, pod Ramot w Gileadzie. Lecz Aramejczycy zranili Jorama. ⁶Wycofał się więc do Jezreel, żeby tam wyleczyć się z ran, które zadali mu Aramejczycy w Rama podczas bitwy z Chazaelem, królem Aramu. Ochozjasz, syn Jorama, króla Judy, udał się więc do Jezreel, aby odwiedzić chorego Jorama, syna Achaba.

⁷ Bóg jednak sprawił, że Ochozjasz udał się w odwiedziny do Jorama na swoją zgubę. Kiedy bowiem tam przybył, wybrał się wraz z Joramem do Jehu, syna Nimsziego, którego PAN ustanowił królem po to, aby zniszczyć ród Achaba. ⁸ Kiedy więc Jehu dokonywał sądu nad rodem Achaba, napotkał dowódców judzkich i bratanków króla Ochozjasza, którzy mu służyli, i kazał ich zabić. ⁹ Następnie poszukiwano Ochozjasza, który ukrywał się w Samarii. Schwytano go i zaprowadzono do Jehu, a on skazał go na śmierć. Pochowano go jednak z szacunkiem, gdyż mówiono: „To syn Jozafata, który z całego serca szukał PANA”. Nikt z rodziny Ochozjasza nie był w stanie przejąć po nim władzy.

ATALIA DOKONUJE ZAMACHU STANU I OBEJMUJE WŁADZĘ

¹⁰ Kiedy Atalia, matka Ochozjasza, dowiedziała się, że jej syn nie żyje, postanowiła zgładzić całe królewskie potomstwo Judy. ¹¹ Ale Joszeba, córka króla, potajemnie wykradła Joasza, syna Ochozjasza, spośród mordowanych synów królewskich. Następnie ukryła go wraz z jego niańką w pokoju sypialnym. W ten sposób Joszeba, córka króla Jorama, żona kapłana Jojady i siostra Ochozjasza, ukryła go przed Atalią, dzięki czemu ocalał. ¹² Przez sześć lat ukrywał się w domu Bożym, gdy tymczasem Atalia rządziła krajem.

KAPŁAN JOJADA KORONUJE JOASZA NA KRÓLA

Rozdział 23

23 ¹W siódmym roku Jojada odważył się zawrzeć układ z dowódcami wojska: Azariaszem synem Jerochama, Izmaelem synem Jochanana, Azariaszem synem Obeda, Maasejaszem synem Adajasza i Elisafatem synem Zikriego. ²Przemierzyli oni Judę, zgromadzili lewitów ze wszystkich miast Judy oraz przywódców rodów izraelskich i przyszli z nimi do Jerozolimy. ³Kiedy całe zgromadzenie zawarło przymierze z królem w domu Bożym, Jojada oświadczył: „Oto syn królewski! Niech panuje zgodnie ze słowem PANA dotyczącym potomków Dawida! ⁴Macie wykonać takie zadanie: jedna trzecia z was, kapłanów i lewitów, pełniących służbę w szabat, zabezpieczy wejścia, ⁵jedna trzecia obsadzi pałac królewski i jedna trzecia Bramę Fundamentów. Cały lud natomiast zajmie dziedzińce domu PANA. ⁶Nikt nie może wejść do domu PANA prócz kapłanów i lewitów, którzy mogą wejść, ponieważ są poświęceni. A cały lud niechaj przestrzega nakazów PANA. ⁷Lewici niech staną wokół króla, każdy z bronią w ręku. Ktokolwiek będzie próbował wejść do domu, niech zginie! Nie odstępujcie króla nawet na krok!”. ⁸Lewici i cała Juda spełnili dokładnie rozkazy kapłana Jojady. Każdy wziął swoich ludzi, zarówno tych, którzy podejmowali służbę w szabat, jak i tych, którzy ją kończyli, gdyż Jojada nie pozwolił im wracać do domów. ⁹Następnie kapłan Jojada wydał setnikom włócznie, tarcze i puklerze króla Dawida, znajdujące się w domu Bożym. ¹⁰Rozstawił cały lud z bronią w ręku od południowego narożnika świątyni aż do północnego, przed ołtarzem i przed domem, aby otoczyć króla. ¹¹Wtedy wyprowadzili syna królewskiego, nałożyli mu diadem, wręczyli dokument przymierza i ogłosili królem. Jojada i jego synowie namaścili go i zawołali: „Niech żyje król!”.

¹² Kiedy Atalia usłyszała wrzawę tłumu gromadzącego się i wiwatującego na cześć króla, wyszła do ludu zebranego w domu PANA. ¹³ Wtedy zobaczyła króla stojącego przy kolumnie u wejścia, otoczonego przez dowódców i trębaczy oraz cały lud kraju, rozradowany i dmący w trąby, a także śpiewaków z instrumentami, którzy intonowali śpiewy pochwalne. Atalia rozdarła swoje szaty i zawołała: „Zdrada! Zdrada!”. ¹⁴ Wtedy kapłan Jojada rozkazał setnikom stojącym na czele wojska: „Wyprowadźcie ją z domu, poza szeregi. Każdy, kto pójdzie za nią, niech umrze od miecza!”. I dodał jeszcze: „Nie powinna ginąć w domu PANA”. ¹⁵ Pochwycono ją więc, gdy doszła do bramy pałacowej dla koni, i tam została zabita.

¹⁶ Jojada zawarł przymierze ze sobą, z ludem i z królem, że będą ludem PANA. ¹⁷ Wtedy cały lud udał się do świątyni Baala i ją zburzył. Rozwalono doszczętnie także jej ołtarze i posągi, a Mattana, kapłana Baala, zabito przed ołtarzami. ¹⁸ Następnie Jojada ustanowił nad domem PANA straż z kapłanów i lewitów, których Dawid wyznaczył dla domu PANA, aby zgodnie z zapisami Prawa Mojżeszowego składali PANU ofiary całopalne wśród radosnych śpiewów i uwielbienia, według zaleceń Dawida. ¹⁹ Ustanowił także strażników dla bram domu PANA, żeby nikt skalany czymkolwiek tam nie wchodził. ²⁰ Następnie wziął ze sobą dowódców wojskowych, dostojników, przełożonych ludu oraz cały lud kraju i wyprowadził króla z domu PANA. Przez Bramę Górną weszli do pałacu królewskiego i posadzili go na królewskim tronie. ²¹ Cały lud kraju przeżywał radość, a w mieście po tym, jak Atalię zabito mieczem, panował spokój.

Rozdział 24

24 ¹Joasz miał siedem lat, gdy został królem i przez czterdzieści lat panował w Jerozolimie. Jego matka miała na imię Sibia i pochodziła z Beer-Szeby. ²Przez całe życie kapłana Jojady Joasz czynił to, co podobało się PANU. ³Jojada postarał się dla niego o dwie żony, które urodziły mu wielu synów i córki.

ODNOWA ŚWIĄTYNI

⁴ Po jakimś czasie Joasz postanowił odnowić dom PANA. ⁵ Zgromadził kapłanów oraz lewitów i nakazał im: „Idźcie do miast judzkich i zbierzcie od całego Izraela coroczny podatek na utrzymanie domu Bożego. Zróbcie to szybko!”. Lewici jednak się nie spieszyli. ⁶ Król wezwał więc ich zwierzchnika Jojadę i powiedział mu: „Dlaczego nie nakazałeś lewitom, aby pobrali od Judy i Jerozolimy podatek na Namiot Świadectwa, nałożony przez Mojżesza, sługę PANA, oraz przez zgromadzenie Izraela? ⁷ Przecież bezbożna Atalia i jej synowie wdarli się do domu Bożego i wszystko, co się znajdowało w domu PANA, oddali Baalom”. ⁸ Król więc polecił: „Zróbcie skarbonę i postawcie ją na zewnątrz bramy domu PANA”. ⁹ Następnie ogłosili w całej Judzie i Jerozolimie, że należy opłacać na rzecz PANA podatek zgodnie z nakazem Mojżesza, sługi Bożego, wydanym jeszcze na pustyni. ¹⁰ Wszyscy przywódcy oraz cały lud ucieszyli się z tego, przynosili więc i składali należności w skarbonie, aż cała się wypełniła. ¹¹ Gdy była już pełna, lewici wynosili ją pod nadzorem urzędników królewskich. W obecności sekretarza królewskiego i przedstawiciela najwyższego kapłana opróżniali ją i odnosili na miejsce. Czyniąc tak codziennie, zebrali bardzo dużo pieniędzy. ¹² Król i Jojada przekazywali je odpowiedzialnym za prace przy domu PANA. Zatrudniono więc murarzy i cieśli, aby odnowili dom PANA, a także kowali i brązowników, aby umocnili dom PANA. ¹³ Robotnicy przystąpili do pracy i naprawa postępowała szybko. Odnowiono dom Boży zgodnie z pierwotnym planem i wzmocniono jego mury. ¹⁴ Kiedy prace zostały zakończone, przyniesiono resztę pieniędzy królowi i Jojadzie. Wykonano za nie sprzęty dla domu PANA: naczynia do służby Bożej i składania ofiar, czasze i inne naczynia ze złota i srebra. Za życia Jojady w domu PANA codziennie składano ofiary całopalne.

ŚMIERĆ JOJADY I NIEWIERNOŚĆ JOASZA

¹⁵ Tymczasem Jojada zestarzał się i zmarł w bardzo podeszłym wieku. Gdy umierał, miał sto trzydzieści lat. ¹⁶ Pochowano go w Mieście Dawida obok królów, ponieważ uczynił wiele dobra dla Izraela, a także dla Boga i Jego domu.

¹⁷ Po śmierci Jojady przed królem stawili się przywódcy Judy i oddali mu pokłon. On zaś ich wysłuchał. ¹⁸ Ponownie opuścili dom PANA, Boga swoich przodków, oddawali cześć aszerom i posągom. Z powodu tej winy zapłonął Boży gniew przeciwko Judzie i Jerozolimie. ¹⁹ PAN wysłał więc do nich proroków, aby ich skłonili do powrotu do Niego. Prorocy ich napominali, lecz oni nie dawali posłuchu. ²⁰ Wtedy duch Boży ogarnął Zachariasza, syna kapłana Jojady, który stanął przed ludem i przemówił: „Tak mówi Bóg: «Dlaczego przekraczacie przykazania PANA? Nie szczęści się wam, bo opuściliście PANA, więc On pozostawił was samych!»”. ²¹ Oni jednak uknuli spisek przeciwko niemu i na rozkaz króla ukamienowali go na dziedzińcu domu PANA. ²² Król Joasz nie pamiętał zasług jego ojca Jojady i rozkazał go zabić. Zachariasz, umierając, zawołał: „PAN to widzi i ukarze”.

NAJAZD WOJSK ARAMU I ŚMIERĆ JOASZA

²³ Tego samego roku wojska Aramu wyruszyły przeciwko Joaszowi. Kiedy wkroczyły do Judy i Jerozolimy, wytraciły wszystkich przywódców narodu, a zdobycz wojenną odesłały do króla Damaszku. ²⁴ Choć wojsko Aramu nie było zbyt liczne, PAN oddał w ich ręce potężną armię judzką, ponieważ opuścili PANA, Boga swoich przodków. Równocześnie dokonał się sąd nad Joaszem. ²⁵ Aramejczycy odeszli, pozostawiając go w ciężkim stanie. Wtedy jego słudzy uknuli spisek przeciwko niemu i zabijając go w jego własnym łóżku, pomścili krew syna kapłana Jojady. Zmarłego pochowali w Mieście Dawida, lecz nie w grobach królewskich. ²⁶ Zamachu na niego dokonali: Zabad, syn Ammonitki Szimeat, i Jozaba, syn Moabitki Szimrit. ²⁷ Dokładniej o jego synach, o wysokości podatku, o odbudowie domu napisano w Komentarzu do Ksiąg Królewskich. Władzę królewską objął po nim jego syn Amazjasz.

PANOWANIE AMAZJASZA

Rozdział 25

25 ¹Amazjasz miał dwadzieścia pięć lat, gdy został królem i przez dwadzieścia dziewięć lat panował w Jerozolimie. Jego matka miała na imię Joaddan i pochodziła z Jerozolimy. ²Czynił to, co podobało się PANU, lecz nie całym sercem. ³Kiedy umocnił swoją władzę, zgładził dworzan, którzy zamordowali króla, jego ojca. ⁴Nie zabił jednak ich synów, zgodnie z nakazem PANA zawartym w Prawie, w Księdze Mojżesza: Ojcowie nie poniosą śmierci za winy swoich dzieci, ani dzieci za winy swoich ojców. Każdy umrze za swój własny grzech.

WOJNA Z EDOMEM

⁵ Amazjasz zgromadził mężczyzn z Judy i rozdzielił ich według rodów, a nadto wyznaczył dla całej Judy i dla Beniamina dowódców oddziałów liczących po tysiąc i sto osób. Następnie spisał wszystkich mężczyzn w wieku od dwudziestu lat wzwyż i zebrał razem trzysta tysięcy doborowych żołnierzy, gotowych do walki i wprawionych w używaniu włóczni i tarczy. ⁶ Ponadto za cenę stu talentów srebra najął sto tysięcy żołnierzy z Izraela.

⁷ Wówczas przyszedł do niego człowiek Boży i powiedział: „Królu, niech wojsko izraelskie nie wyrusza z tobą! PAN nie wspiera Izraela ani żadnego z synów Efraima. ⁸ Jeśli więc chcesz wyruszyć z nimi, nabierz odwagi do boju, gdyż Bóg sprawi, że będziesz uciekał przed wrogiem. Bóg może bowiem wspierać, lecz może także osłabiać”. ⁹ Amazjasz zapytał człowieka Bożego: „Co się stanie ze stu talentami, którymi opłaciłem wojsko izraelskie?”. Człowiek Boży odpowiedział: „PAN może dać ci dużo więcej”. ¹⁰ Wtedy Amazjasz odprawił oddziały pochodzące z Efraima, aby wróciły do domów. Oni rozgniewali się na Judę i powrócili do swoich domów pełni nienawiści. ¹¹ Amazjasz tymczasem zebrał siły i na czele swojego wojska wyruszył do Doliny Soli, gdzie zabił dziesięć tysięcy Seirytów. ¹² Judejczycy wzięli do niewoli dziesięć tysięcy jeńców, zaprowadzili ich na szczyt góry, skąd ich strącili. I tak zabili wszystkich. ¹³ W tym czasie oddziały izraelskie odesłane przez Amazjasza zaatakowały miasta Judy, od Samarii aż po Bet-Choron. Zabili tam trzy tysiące ludzi i zebrali bardzo wielkie łupy.

¹⁴ Amazjasz, wracając po zwycięskiej bitwie z Edomitami, sprowadził posągi bogów Seirytów, uznał ich za swoje bóstwa, kłaniał się im i palił przed nimi kadzidło. ¹⁵ Z tego powodu PAN rozgniewał się na Amazjasza i posłał do niego proroka z takim przesłaniem: „Dlaczego oddajesz cześć bogom, którzy nie byli w stanie obronić swego ludu przed twoją ręką?”. ¹⁶ Gdy prorok napominał króla, ten przerwał mu, mówiąc: „Czy ustanowiliśmy cię doradcą królewskim? Przestań, jeśli ci życie miłe!”. Prorok przerwał swoją mowę, ale powiedział: „Wiem, że Bóg postanowił cię zniszczyć za to, co zrobiłeś, i za to, że nie posłuchałeś mojego napomnienia!”.

WOJNA Z IZRAELEM

¹⁷ Po wysłuchaniu opinii swoich doradców Amazjasz, król judzki, wysłał posłów do króla Izraela Joasza, syna Joachaza, a wnuka Jehu, z wezwaniem: „Stań do walki! Zmierzmy się ze sobą!”. ¹⁸ Joasz, król Izraela, dał Amazjaszowi, królowi Judy, następującą odpowiedź: „Oset rosnący w Libanie przesłał cedrowi libańskiemu prośbę: «Daj mojemu synowi swoją córkę za żonę». Lecz dzikie zwierzęta biegły przez Liban i podeptały oset. ¹⁹ Przechwalasz się, że oto doszczętnie rozbiłeś Edom. I to uderzyło ci do głowy! Ciesz się swoją sławą, lecz teraz pozostań w domu. Dlaczego prowokujesz nieszczęście i narażasz się na upadek ty sam i Juda wraz z tobą?”. ²⁰ Ale Amazjasz nie posłuchał, ponieważ takie było Boże zrządzenie, aby wydać go w ręce Joasza i ukarać za to, że oddawał cześć bogom Edomu. ²¹ Wyruszył więc Joasz, król Izraela, i doszło między nim a Amazjaszem, królem Judy, do bezpośredniego starcia w Bet-Szemesz, na terenie Judy. ²² Judejczycy zostali rozgromieni przez Izraelitów i uciekli do swoich namiotów. ²³ Amazjasz natomiast, król Judy, syn Joasza, wnuk Ochozjasza, wpadł w Bet-Szemesz w ręce Joasza, króla Izraela, który dotarł do Jerozolimy i zburzył część jej murów, od Bramy Efraima aż do Bramy Narożnikowej na długości czterystu łokci. ²⁴ Zabrał całe złoto i srebro oraz wszystkie przedmioty znajdujące się w domu Boga pod opieką Obed-Edoma i w skarbcach pałacu królewskiego; wziął również zakładników i wrócił do Samarii.

PODSUMOWANIE RZĄDÓW I ŚMIERĆ AMAZJASZA

²⁵ Po śmierci Joasza, syna Joachaza, króla Izraela, król Judy Amazjasz, syn Joasza, żył jeszcze piętnaście lat. ²⁶ Pozostałe wydarzenia, związane z panowaniem Amazjasza, wcześniejsze i późniejsze, zostały opisane w Księdze królów Judy i Izraela. ²⁷ Kiedy Amazjasz sprzeciwił się PANU, uknuto przeciwko niemu spisek w Jerozolimie. Uciekł więc do Lakisz. Wysłano jednak za nim pościg do Lakisz i tam go zamordowano. ²⁸ Jego ciało przewieziono końmi do Miasta Dawidowego i pochowano obok jego przodków.

OZJASZ KRÓLEM JUDY

Rozdział 26

26 ¹Mieszkańcy Judy wybrali Ozjasza mającego szesnaście lat i ustanowili go królem w miejsce jego ojca Amazjasza. ²To on po śmierci króla Amazjasza przyłączył z powrotem do Judy Elat i odbudował jego mury. ³Gdy Ozjasz zaczął rządzić, miał szesnaście lat i przez pięćdziesiąt dwa lata panował w Jerozolimie. Jego matką była Jekolia z Jerozolimy. ⁴Idąc za przykładem swego ojca, czynił to, co podobało się PANU. ⁵Do czasu, gdy żył Zachariasz, który uczył go bojaźni Bożej, służył Bogu. A dopóki Ozjasz wiernie służył PANU, Bóg sprawiał, że wszystko mu się udawało.

SUKCESY WOJENNE I POTĘGA OZJASZA

⁶ Ozjasz podjął wyprawę wojenną przeciwko Filistynom, zburzył mury Gat, Jabne i Aszdodu, a także odbudował miasta w rejonie Aszdodu i na ziemi filistyńskiej. ⁷ Bóg wspomagał go w walce z Filistynami, Arabami zamieszkującymi w Gur-Baal i Meunitami. ⁸ Ammonici składali daninę Ozjaszowi, jego sława docierała aż do Egiptu i rosła jego potęga. ⁹ Ozjasz zbudował wieże w Jerozolimie przy Bramie Narożnej, przy Bramie Doliny i przy Narożniku i umocnił je. ¹⁰ Zbudował także strażnice na terenach niezamieszkanych oraz wydrążył liczne studnie, ponieważ miał bardzo dużo bydła na Szefeli i na pogórzu. Wielu rolników i uprawiających winnice pracowało dla niego w górach i na wyżynach, ponieważ miał zamiłowanie do uprawy ziemi.

¹¹ Ozjasz posiadał wielką armię przygotowaną do wojny i podzieloną na oddziały. Pisarz Jejel oraz Machasjasz, jeden z dowódców, pod nadzorem księcia Chananiasza, ministra królewskiego, dokonali spisu armii. ¹² Wszystkich przywódców rodów dowodzących oddziałami było dwa tysiące sześciuset. ¹³ Ich dowództwu podlegało w sumie trzysta siedem tysięcy pięciuset zawodowych żołnierzy gotowych do walki u boku króla przeciwko jego wrogom. ¹⁴ Ozjasz uzbroił armię w tarcze, włócznie, hełmy, pancerze, łuki oraz kamienie do proc. ¹⁵ W Jerozolimie znawcy sztuki obronnej zbudowali urządzenia miotające strzały oraz wielkie kamienie i ustawili je na wieżach oraz na narożnikach murów miasta. Wieść o czynach Ozjasza rozeszła się wszędzie, a jego potęga rosła dzięki cudownemu wsparciu, jakie otrzymywał.

PYCHA OZJASZA ZOSTAJE UKARANA

¹⁶ Z powodu potęgi, jaką osiągnął, jego serce napełniło się pychą do tego stopnia, że doprowadziło go to do zguby. Sprzeniewierzył się PANU, swemu Bogu, wszedł nawet do świątyni PANA, aby palić kadzidło na ołtarzu kadzielnym. ¹⁷ Za nim wszedł kapłan Azariasz z osiemdziesięcioma odważnymi kapłanami PANA.¹⁸ Przeciwstawili się królowi, mówiąc: „Nie tobie, Ozjaszu, przysługuje palenie kadzidła przed PANEM. Tylko kapłani, Aaronici, są wyświęceni, aby palić kadzidło. Wyjdź z miejsca świętego! Dopuściłeś się świętokradztwa i nie przysporzy ci to chwały u PANA, Boga”. ¹⁹ Ozjasz zdenerwował się, bo trzymał już w ręku kadzielnicę i był gotowy do kadzenia. A gdy zdenerwował się na kapłanów, na jego czole zajaśniał trąd. Znajdował się wtedy w obecności kapłanów, w domu PANA, obok ołtarza kadzielnego. ²⁰ Azariasz, przywódca kapłanów, oraz wszyscy pozostali kapłani patrzyli wtedy na niego i kiedy ujrzeli, że na jego czole pojawił się trąd, zaraz wyprowadzili go stamtąd. On sam też starał się wyjść jak najszybciej, bo poczuł, że PAN go dotknął. ²¹ Pozostał trędowaty aż do śmierci i mieszkał w osobnym domu, daleko od domu PANA, a jego syn Jotam zarządzał pałacem i sprawował rządy w kraju.

²² Pozostałe wydarzenia związane z jego panowaniem, wcześniejsze i późniejsze, zostały opisane w Księdze prorockiej Izajasza, syna Amosa. ²³ Kiedy Ozjasz spoczął przy swoich ojcach, pochowano go na polu nieopodal grobów królewskich, ponieważ mówiono: „Jest trędowaty”. Władzę królewską objął po nim jego syn Jotam.

RZĄDY JOTAMA

Rozdział 27

27 ¹Jotam miał dwadzieścia pięć lat, gdy objął rządy, i przez szesnaście lat panował w Jerozolimie. Jego matka miała na imię Jerusza i była córką Sadoka. ² Czynił on to, co podobało się Panu, podobnie jak jego ojciec Ozjasz. Nie wchodził jednak do świątyni PANA. Ale lud pozostał zepsuty.

³ On to właśnie zbudował Bramę Górną w domu PANA oraz przebudował znaczną część murów Ofelu. ⁴ W górach Judy zbudował miasta, a pośród lasów twierdze i warownie. ⁵ Podjął walkę z królem Ammonitów, pobił jego poddanych, a oni złożyli mu w owym roku daninę w wysokości stu talentów srebra, dziesięciu tysięcy kor pszenicy i dziesięciu tysięcy kor jęczmienia. Zapłacili też daninę w drugim i trzecim roku. ⁶ Jotam stał się potężny, ponieważ kroczył drogami PANA, swojego Boga.

⁷ Pozostałe wydarzenia, związane z panowaniem Jotama, oraz wojny i sposób, w jaki sprawował władzę, zostały opisane w Księdze królów Izraela i Judy. ⁸ Jotam miał dwadzieścia pięć lat, gdy objął władzę i przez szesnaście lat panował w Jerozolimie. ⁹ Kiedy Jotam spoczął obok swoich ojców, pochowano go w Mieście Dawida, a jego syn Achaz został po nim królem.

PANOWANIE ACHAZA

Rozdział 28

28 ¹Achaz miał dwadzieścia lat, gdy wstąpił na tron, i przez szesnaście lat panował w Jerozolimie. Nie postępował on uczciwie wobec PANA, jak jego praojciec Dawid. ²Szedł raczej drogą królów Izraela, sporządził posągi Baalom, ³palił kadzidło w Dolinie Synów Hinnoma i nawet swojego syna spalił w ofierze, naśladując niegodziwe praktyki narodów pogańskich, które PAN wypędził przed Izraelitami. ⁴Składał ofiary i palił kadzidło na wzniesieniach kultowych, na pagórkach i pod każdym zielonym drzewem.

KLĘSKA ACHAZA

⁵ Z tego powodu PAN, jego Bóg, wydał go w ręce króla Aramu. Został pokonany, a jego żołnierze zostali wzięci do niewoli i zaprowadzeni do Damaszku. Jego samego przekazano w ręce króla Izraela, który zadał mu wielką klęskę. ⁶ Pekach, syn Remaliasza, jednego dnia zamordował wtedy sto dwadzieścia tysięcy doborowych żołnierzy, ponieważ opuścili oni PANA, Boga swych ojców. ⁷ Zikri, wojownik efraimski, zabił syna królewskiego Maasejasza, zarządcę pałacowego Azrikama oraz Elkanę, namiestnika królewskiego. ⁸ Izraelici wzięli też spośród ich rodaków i uprowadzili do niewoli dwieście tysięcy żon, synów i córek. Nadto wzięli też wielkie łupy i ruszyli w drogę powrotną do Samarii.

WYSTĄPIENIE PROROKA ODEDA

⁹ Był tam prorok PANA o imieniu Oded. Kiedy więc wojsko izraelskie wracało do Samarii, wyszedł mu naprzeciw i powiedział: „Oto PAN, Bóg waszych ojców, w swoim gniewie na Judę wydał ich wam, a wyście zabili ich z okrucieństwem, które dosięgło nieba. ¹⁰ A teraz chcecie podbić mieszkańców Judy i Jerozolimy, aby uczynić z nich niewolników i niewolnice. Czy jednak wy sami nie zawiniliście wobec PANA, waszego Boga. ¹¹ Posłuchajcie mnie i odeślijcie jeńców pochodzących spośród waszych braci. Jeśli tego nie zrobicie, płonący gniew PANA spadnie na was”. ¹² Wtedy niektórzy spośród przywódców efraimskich: Azariasz syn Jochanana, Berekiasz syn Maszillemota, Ezechiasz, syn Szalluma, oraz Amasa syn Chadlaja, wystąpili przed powracające wojsko ¹³ i powiedzieli do żołnierzy: „Nie wprowadzajcie tutaj jeńców, bo w ten sposób będziemy winni wobec PANA i jeszcze bardziej powiększymy nasze winy i grzechy. Nasza wina i bez tego jest wielka, a płonący gniew Boga ciąży nad Izraelem”. ¹⁴ Żołnierze uwolnili jeńców, a łupy złożyli przed przywódcami i całym zgromadzeniem. ¹⁵ Ci, których wybrano imiennie, zaopiekowali się jeńcami: ubrali nagich, korzystając ze zdobytych łupów, dali im ubranie i obuwie, nakarmili ich i napoili, a także namaścili. Następnie kulejących wsadzili na osły i odprowadzili do Jerycha, miasta palm, do ich braci, sami zaś powrócili do Samarii.

GRZECHY I ŚMIERĆ ACHAZA

¹⁶ W tym czasie król Achaz wysłał poselstwo do króla asyryjskiego z prośbą o pomoc. ¹⁷ Edomici bowiem najechali Judę, podbili ją i wzięli jeńców, ¹⁸ Filistyni zaś uderzyli na miasta Szefeli i Negebu, zdobyli Bet-Szemesz, Ajjalon, Gederot, Soko i podległe mu miejscowości, Timnę i podległe jej miejscowości, oraz Gimzo z podległymi jej miejscowościami i tam też się osiedlili. ¹⁹ Stało się tak dlatego, że PAN upokorzył Judę za przewinienia króla judzkiego Achaza, który przyczynił się do upadku Judy i sprzeniewierzył się PANU. ²⁰ Tiglat-Pileser przybył na jego wezwanie, lecz zamiast mu pomóc, stał się najeźdźcą. ²¹ Achaz obrabował dom PANA i pałac królewski, a także ukradł kosztowności dostojników, aby obdarować króla asyryjskiego. Na nic się to jednak nie przydało.

²² W tym czasie ucisku król Achaz nadal sprzeniewierzał się PANU. ²³Składał ofiary bogom mieszkańców Damaszku, którzy go pokonali, i mówił: „Bogowie królów Damaszku wspomagają ich, im więc będę składał ofiary, aby i mnie przyszli z pomocą”. To wszystko przyczyniło się do upadku jego i całego Izraela. ²⁴ Achaz zabrał i zniszczył wszystkie sprzęty z domu Bożego, zamknął drzwi domu PANA i wybudował ołtarze na wszystkich placach Jerozolimy. ²⁵ W każdym judzkim mieście uczynił wzniesienia kultowe, aby składano na nich ofiary kadzielne obcym bogom. Rozgniewał tym PANA, Boga swoich ojców.

²⁶ Inne jego czyny oraz wydarzenia z czasów jego panowania zostały opisane w Księdze królów Judy i Izraela. ²⁷ Kiedy odszedł do swoich ojców, został pochowany w Jerozolimie, lecz nie w grobach królewskich. Władzę królewską objął po nim jego syn Ezechiasz.

WIELKIE REFORMY I UPADEK JUDY

PANOWANIE EZECHIASZA

Rozdział 29

29 ¹Ezechiasz miał dwadzieścia pięć lat, gdy zaczął rządzić, i przez dwadzieścia dziewięć lat panował w Jerozolimie. Jego matka miała na imię Abia i była córką Zachariasza. ² Czynił on to, co podobało się PANU, podobnie jak jego praojciec Dawid.

OCZYSZCZENIE ŚWIĄTYNI

³ W pierwszym roku swego panowania, już w pierwszym miesiącu, Ezechiasz otworzył drzwi domu PANA i je naprawił. ⁴ Zwołał kapłanów oraz lewitów i zgromadził ich na dziedzińcu wschodnim. ⁵ Powiedział do nich: „Słuchajcie mnie, lewici! Oczyśćcie się, abyście mogli oczyścić dom PANA, Boga waszych ojców, i usunąć z miejsca świętego wszystko, co nieczyste. ⁶ Nasi ojcowie byli niewierni i dopuścili się tego, co nie podobało się PANU, naszemu Bogu. Opuścili Go i odwrócili się od mieszkania PANA, obrócili się do niego plecami. ⁷ Ponadto zamknęli drzwi przedsionka świątyni, pozwolili, aby zgasły lampy, nie palili kadzidła ani nie składali ofiar całopalnych w świątyni Boga Izraela. ⁸ Dlatego spadł gniew PANA na Judę i Jerozolimę i jak widzicie, uczynił ich przedmiotem pogardy, zdziwienia i strachu. ⁹ Oto wasi ojcowie zginęli od miecza, a waszych synów, wasze córki i żony wzięto do niewoli. ¹⁰ Właśnie zdecydowałem się zawrzeć przymierze z PANEM, Bogiem Izraela, aby oddalić od nas Jego gniew. ¹¹ Synowie moi, nie traćcie czasu, gdyż PAN wybrał was, abyście Mu służyli, przewodniczyli liturgii i składali ofiary kadzielne”.

¹² Następnie powstali lewici:

z rodu Kehata: Machat, syn Amasaja, i Joel, syn Azariasza;

z rodu Merariego: Kisz, syn Abdiego, i Azariasz, syn Jelleela;

z rodu Gerszona: Joach, syn Zimmy, i Eden, syn Joacha.

¹³ z rodu Elisafana: Szimri i Jejel;

z rodu Asafa: Zachariasz i Mattaniasz;

¹⁴ z rodu Hemana: Jechiel i Szimei;

z rodu Jedutuna: Szemajasz i Uzzjel.

¹⁵ Zebrali swoich braci, oczyścili się i zgodnie z poleceniem króla oraz ze słowami PANA, poszli oczyścić dom PANA. ¹⁶ Również kapłani weszli do wnętrza domu PANA, aby go oczyścić. Wynieśli na dziedziniec domu PANA wszystkie nieczyste przedmioty, jakie znaleźli w świątyni PANA. Lewici zaś brali to i wyrzucali na zewnątrz, do doliny Cedronu. ¹⁷ Oczyszczanie świątyni oraz jej przedsionka zaczęli pierwszego dnia pierwszego miesiąca roku. W ósmym dniu weszli do przedsionka PANA. Przez osiem dni dokonywali oczyszczenia domu PANA i zakończyli w szesnastym dniu miesiąca.

¹⁸ Następnie przybyli do króla Ezechiasza i powiedzieli: „Oczyściliśmy cały dom PANA, ołtarz całopalenia wraz z należącymi do niego przedmiotami, stół chlebów poświęconych wraz z jego wyposażeniem. ¹⁹ Wszystkie przedmioty, które król Achaz sprofanował podczas swego panowania swoją niewiernością, zostały przygotowane i poświęcone, a teraz znajdują się przed ołtarzem PANA”.

²⁰ Król Ezechiasz wstał wczesnym rankiem, zgromadził przywódców miasta i poszedł z nimi do domu PANA. ²¹ Przyprowadzono siedem cielców, siedem owiec, siedem baranów i siedem kozłów na ofiarę przebłagalną za królestwo, za świątynię i za Judę. Przekazano je następnie potomkom Aarona, kapłanom, aby złożyli je jako ofiarę całopalną na ołtarzu PANA. ²² Kapłani najpierw ofiarowali cielce, następnie owce i barany, a krwią ofiar za każdym razem skrapiali ołtarz. ²³ Potem przyprowadzili do króla kozły przeznaczone na ofiarę przebłagalną, aby król i wszyscy zgromadzeni położyli na nich ręce. ²⁴ Następnie złożyli je w ofierze jako zadośćuczynienie za cały Izrael, a krew wylali wokół ołtarza. Król bowiem nakazał złożyć ofiarę całopalną i przebłagalną za cały Izrael. ²⁵ Lewitom trzymającym cymbały, cytry i liry nakazał stanąć przed domem PANA, zgodnie z zarządzeniem Dawida, Gada, widzącego królewskiego, i proroka Natana, gdyż od PANA pochodziło to zarządzenie, a przez proroków było ono przekazywane. ²⁶ Lewici ustawili się, trzymając instrumenty, które wyznaczył im Dawid, kapłani natomiast trzymali trąby. ²⁷ Wtedy Ezechiasz rozkazał złożyć ofiarę całopalną na ołtarzu. Kiedy zaczęto ją składać, rozpoczęły się śpiewy pochwalne na cześć PANA przy dźwiękach trąb i przy wtórze instrumentów Dawida, króla Izraela. ²⁸ Przez cały czas składania ofiary całopalnej rozbrzmiewał śpiew i dźwięk trąb, a całe zgromadzenie oddawało pokłon. ²⁹ Gdy zakończono składanie ofiary, król i jego świta uklękli i oddali pokłon. ³⁰ Król Ezechiasz i książęta polecili, aby lewici wysławiali PANA słowami Dawida i Asafa, który był widzącym. Wysławiali Go więc z radością, klękali i oddawali pokłon.

³¹ Następnie do zgromadzonych przemówił Ezechiasz: „Teraz, gdy poświęciliście się dla PANA, zbliżcie się i przynieście do domu PANA ofiary wspólnotowe i dziękczynne”. Zgromadzeni przynieśli więc ofiary wspólnotowe i ofiary dziękczynne, a ci, którzy tego pragnęli, ofiary całopalne. ³² Zgromadzenie złożyło na ofiarę całopalną siedemdziesiąt wołów, sto baranów i dwieście jagniąt. Te wszystkie zwierzęta zostały złożone na ofiarę całopalną dla PANA. ³³ Jako święte dary przyprowadzono sześćset wołów i trzy tysiące owiec. ³⁴ Kapłanów jednak było za mało i nie nadążali ze ściąganiem skór ze zwierząt przeznaczonych na ofiary całopalne. Pomagali więc im ich bracia, lewici, aż do czasu, gdy kapłani oczyścili się i byli w stanie sami sobie poradzić. Lewici zresztą chętniej niż kapłani oczyścili się i poświęcali się służbie. ³⁵ A oprócz mnóstwa ofiar całopalnych kapłani musieli zająć się tłuszczem ofiar wspólnotowych i ofiarami płynnymi. W ten sposób przywrócono kult w domu PANA. ³⁶ Ezechiasz, a wraz z nim cały lud, radował się tym, co Bóg dla nich przygotował. Wszystko to stało się bowiem tak nieoczekiwanie.

EZECHIASZ OGŁASZA UROCZYSTE ŚWIĘTO PASCHY

Rozdział 30

30 ¹Ezechiasz rozesłał posłańców po całej ziemi Izraela i Judy. Do Efraimitów i potomków Manassesa przesłał nadto listy, zapraszając ich, aby przybyli do domu PANA, do Jerozolimy, na święto Paschy ku czci PANA, Boga Izraela. ²Król, jego urzędnicy i całe zgromadzenie w Jerozolimie zdecydowali, aby obchodzić święto Paschy w drugim miesiącu roku. ³Nie mogli bowiem obchodzić Paschy we właściwym czasie, ponieważ nie wszyscy kapłani zdążyli się oczyścić, a lud nie zebrał się jeszcze w Jerozolimie. ⁴Propozycja ta zyskała uznanie króla i całego zgromadzenia. ⁵Postanowiono ogłosić tę decyzję w całej ziemi izraelskiej od Beer-Szeby aż po Dan. Nakazano, aby wszyscy przybyli do Jerozolimy na święto Paschy ku czci PANA, Boga Izraela. Tych, którzy przestrzegali przepisów Prawa, nie było bowiem wielu. ⁶Posłańcy z listami od króla i jego urzędników rozeszli się po całej ziemi Izraela i Judy. Zgodnie z rozporządzeniem królewskim głosili: „Izraelici! Wróćcie do PANA, Boga Abrahama, Izaaka i Izraela, a wtedy i On powróci do resztki ocalonych z rąk królów Asyrii. ⁷Nie naśladujcie waszych ojców i braci, którzy nie byli wierni PANU, Bogu waszych ojców. Właśnie z tego powodu dotknęło ich to nieszczęście, którego jesteście świadkami. ⁸ Teraz zatem nie bądźcie ludźmi o twardym karku jak wasi ojcowie. Podajcie rękę PANU i przyjdźcie do mieszkania, które On uświęcił na zawsze. Służcie PANU, waszemu Bogu, a On oddali od was swój płonący gniew. ⁹Jeśli nawrócicie się do PANA, również wasi rodacy i potomkowie doświadczą litości od tych, którzy ich uprowadzili, i powrócą do ojczyzny. Wasz PAN Bóg jest bowiem litościwy i miłosierny, nie odwraca wzroku od tych, którzy wracają do Niego”. ¹⁰Posłańcy przechodzili od miasta do miasta w ziemi Efraima, Manassesa i Zabulona, jednak mieszkańcy tych ziem naśmiewali się z nich i drwili. ¹¹Tylko nieliczni spośród potomków Asera, Manassesa i Zabulona ukorzyli się i przyszli do Jerozolimy. ¹²Bóg swą mocą sprawił, że w Judzie wszyscy jednomyślnie wypełnili polecenie króla i jego urzędników, zgodnie ze słowem PANA.

¹³ Wielki tłum zebrał się w Jerozolimie w drugim miesiącu roku, aby obchodzić Święto Przaśników. ¹⁴ Zburzyli ołtarze pogańskie w Jerozolimie, a wszystkie ołtarzyki kadzenia wrzucili do potoku Cedron. ¹⁵ Czternastego dnia drugiego miesiąca zabili baranki paschalne, a skruszeni kapłani i lewici oczyścili się, aby wejść z ofiarami całopalnymi do domu PANA. ¹⁶ Zajęli miejsca wyznaczone im zgodnie z Prawem Mojżesza, człowieka Bożego. Kapłani kropili krwią, którą brali z rąk lewitów. ¹⁷ Ponieważ wielu ludzi nie było rytualnie czystych, lewici w ich imieniu składali ofiary z baranków paschalnych, aby je poświęcić PANU. ¹⁸ Wielu bowiem przybyłych z ziemi Efraima, Manassesa, Issachara i Zabulona nie oczyściło się i jadło Paschę niezgodnie z przepisami Prawa. Ezechiasz więc modlił się za nich, mówiąc: „O dobry PANIE, Boże naszych ojców, przebacz ¹⁹ tym, którzy – choć nie są czyści, aby pełnić święte czynności – szczerym sercem szukają Boga, PANA, który jest Bogiem ich ojców”. ²⁰ PAN wysłuchał modlitwy Ezechiasza i przebaczył swojemu ludowi. ²¹ Przez siedem dni Izraelici przebywający w Jerozolimie pełni radości obchodzili Święto Przaśników. Codziennie kapłani i lewici modlili się do PANA ze wszystkich sił. ²² A Ezechiasz przemówił serdecznie do wszystkich lewitów, którzy wykazali się wielką roztropnością w służbie PANU.

Po siedmiu dniach, podczas których składali PANU, Bogu swych ojców, ofiary wspólnotowe i wyznawali swoje grzechy, ²³całe zgromadzenie postanowiło świętować jeszcze przez następne siedem dni. Było to siedem dni radości. ²⁴ Ezechiasz, król Judy, przeznaczył dla zgromadzenia tysiąc cielców i siedem tysięcy owiec. Przywódcy ludu ofiarowali zgromadzeniu tysiąc cielców i dziesięć tysięcy owiec. Wielu kapłanów poddało się rytualnemu oczyszczeniu. ²⁵ Całe zgromadzenie Judy, kapłani, lewici i całe zgromadzenie przybyłych z Izraela, cudzoziemcy przybyli z ziemi Izraela i ci, którzy mieszkali w Judzie, radowali się wspólnie. ²⁶ W Jerozolimie zapanowała wielka radość, gdyż od czasów Salomona, syna Dawida, króla Izraela, nie widziano tam czegoś podobnego. ²⁷ Kapłani i lewici błogosławili lud, a PAN usłyszał ich głos. Modlitwa, którą wypowiedzieli, dotarła do nieba, gdzie jest Jego święte mieszkanie.

Rozdział 31

31 ¹Kiedy uroczystości dobiegły końca, całe zgromadzenie Izraela wyruszyło do miast Judy i Beniamina oraz do miast plemienia Efraima i Manassesa, aby zniszczyć stele, wyciąć aszery, zrównać z ziemią wzniesienia kultowe i zburzyć ołtarze. Następnie wszyscy powrócili do swoich miast, każdy do swojej posiadłości.

PRZYWRÓCENIE REGULARNEGO KULTU W ŚWIĄTYNI

² Ezechiasz potwierdził podział kapłanów i lewitów na grupy, każdego według jego obowiązków – na kapłanów i lewitów: do składania ofiar całopalnych i ofiar wspólnotowych, do pomocy przy składaniu ofiar, do śpiewania hymnów dziękczynnych i do uwielbiania Boga przy wejściu do obozu PANA.

³ Król przeznaczył część swego majątku na całopalenia, na ofiarę poranną i wieczorną, na ofiary szabatowe, na ofiary składane w święto nowiu księżyca i w święta zgodnie z Prawem PANA. ⁴ Nakazał również ludowi i mieszkańcom Jerozolimy przekazywać kapłanom i lewitom należną im część, aby byli wierni Prawu PANA. ⁵ Kiedy Izraelici dowiedzieli się o tym, przynieśli pierwociny zboża, moszczu, oleju, miodu i innych płodów ziemi. Przynieśli również obfite dziesięciny ze wszystkiego. ⁶ Również Izraelici i Judejczycy zamieszkujący miasta judzkie dostarczyli dziesięcinę z bydła i z owiec oraz dziesięcinę z tego, co poświęcone PANU, ich Bogu. Wszystko to zebrano razem. ⁷ Zapasy zaczęto gromadzić w trzecim miesiącu roku, a skończono w siódmym. ⁸ Potem przybył Ezechiasz wraz z książętami i zobaczywszy zebrane dobra, błogosławili PANA i jego lud izraelski. ⁹ Następnie zapytał kapłanów i lewitów o te zapasy. ¹⁰ Azariasz, najwyższy kapłan z rodu Sadoka, odpowiedział mu: „Jedliśmy do syta dary, które zaczęto przynosić do domu PANA, ale wiele jeszcze pozostało, gdyż PAN pobłogosławił swój lud obfitością plonów. Dlatego powstały te wielkie zapasy”. ¹¹ Ezechiasz rozkazał więc przygotować magazyny w domu PANA. Gdy to uczyniono, ¹² złożono tam uczciwie dziesięciny i poświęcone dary. Konaniasz, lewita, został ich głównym nadzorcą, a jego brat Szimei zastępcą. ¹³ Zgodnie z postanowieniem króla Ezechiasza i Azariasza, przełożonego domu Bożego, pomocnikami Konaniasza i jego brata Szimeiego zostali: Jechiel, Azazjasz, Nachat, Asahel, Jerimot, Jozabad, Eliel, Jesmakiasz, Machat i Benajasz. ¹⁴ Kore, syn Jemny, lewita, dowódca Bramy Wschodniej, został nadzorcą dobrowolnych darów dla Boga. On także wydawał daniny składane PANU i rzeczy najświętsze. ¹⁵ Pod jego kierownictwem pozostawali: Eden, Miniamin, Jeszua, Szemajasz, Amariasz i Szekaniasz, którzy mieszkali w miastach kapłańskich. Rozdzielali oni sprawiedliwie należności swoim braciom, podzielonym na grupy, wielkim i małym, ¹⁶ niezależnie od wpisu do rodowodu, płci męskiej, od trzeciego roku życia wzwyż. Wszyscy wymienieni przychodzili regularnie do domu PANA, aby pełnić w nim służbę zgodnie z obowiązkami i według przynależności do grup. ¹⁷ Kapłani byli spisani według przynależności rodowej, lewici zaś, poczynając od dwudziestu lat wzwyż, według ich obowiązków i według grup. ¹⁸ Spis obejmował również ich dzieci, żony, synów i córki, czyli całą wspólnotę, ponieważ wszyscy oni całkowicie oddawali się świętym sprawom. ¹⁹ Aaronitom, kapłanom, którzy mieszkali w wioskach podległych ich miastom, zaopatrzenie rozdzielali ludzie wyznaczeni do tego imiennie w każdym mieście. Otrzymywali je mężczyźni: kapłani i lewici ujęci w spisach rodowych.

²⁰ Cała ziemia judzka została objęta rozporządzeniami Ezechiasza. Czynił on to, co PAN, jego Bóg, uznaje za dobre, słuszne i prawe. ²¹ Wszystko, czego się podjął odnośnie do liturgii w domu Bożym czy też Prawa i przykazań, czynił z czystym sercem, szukając swojego Boga. Dlatego dobrze mu się wiodło.

NAJAZD SENNACHERYBA

Rozdział 32

32 ¹Po tych wydarzeniach i dowodach wierności wyruszył Sennacheryb, król Asyrii, i najechał Judę. Rozbił obóz pod warownymi miastami i polecił je zdobyć. ²Gdy Ezechiasz dowiedział się o nadciągającym Sennacherybie i o tym, że kierował się na Jerozolimę, ³zdecydował wraz ze swoimi doradcami i dowódcami wojsk, aby zasypać wszystkie źródła wody znajdujące się poza murami miasta. Oni zaś poparli go w tym zamiarze. ⁴Zebrał się wielki tłum, który zasypał wszystkie źródła wody i płynący przez tę ziemię potok. Mówili bowiem: „Dlaczego nadciągający królowie Asyrii mieliby znaleźć pod dostatkiem wody?”. ⁵Nabrał odwagi i naprawił zniszczone części murów, zbudował na nich wieże, wzniósł drugi, zewnętrzny mur, umocnił Millo, Miasto Dawidowe i polecił przygotować wielką liczbę oszczepów i tarcz. ⁶Mianował dowódców wojskowych nad ludem i zgromadził ich wokół siebie na placu przy bramie miejskiej. Potem przemówił do ich serc: ⁷„Bądźcie odważni i mocni! Nie bójcie się, nie wpadajcie w przerażenie przed królem Asyrii ani przed potęgą, z którą nadciąga. Z nami bowiem jest ktoś większy niż on. ⁸Jego potęga jest ludzka, a z nami jest PAN, nasz Bóg, aby nas wspierać i za nas walczyć”. Słowa Ezechiasza, króla Judy, dodały ludowi otuchy.

BLUŹNIERSTWO SENNACHERYBA

⁹ Sennacheryb, król Asyrii, oblegając Lakisz, wysłał swoje sługi do Jerozolimy, aby przekazali Ezechiaszowi, królowi Judy, i wszystkim zebranym w Jerozolimie taką wiadomość: ¹⁰ „Tak mówi Sennacheryb, król Asyrii: «Na czym opieracie swoją ufność, skoro trwacie w oblężonej Jerozolimie? ¹¹ Czy Ezechiasz was nie okłamuje i nie wydaje was na śmierć z głodu i z pragnienia, kiedy mówi: PAN, nasz Bóg, uratuje nas z rąk króla asyryjskiego? ¹² Czy to nie on, Ezechiasz, usunął wzniesienia kultowe i ołtarze, nakazując mieszkańcom Judy i Jerozolimy: Przed jednym ołtarzem będziecie oddawać cześć i tylko na nim będziecie palić kadzidło? ¹³ Nie wiecie, co uczyniłem ja i moi przodkowie ludom wszystkich krajów? Czy bogowie narodów tych ziem potrafili wyrwać je z mojej ręki? ¹⁴ Który spośród wszystkich bogów tych narodów, obłożonych klątwą przez moich przodków i zgładzonych, potrafił wyrwać swój lud z mojej ręki? Czyżby więc wasz Bóg potrafił was wyrwać z mojej ręki? ¹⁵ Nie dajcie się zwodzić i okłamywać Ezechiaszowi w ten sposób! Nie wierzcie mu! Żaden bóg nie był w stanie obronić swego ludu czy królestwa przed moją potęgą ani przed potęgą moich przodków. Wasi bogowie też nie będą w stanie wyrwać was z mojej ręki!»”. ¹⁶ Słudzy jego przemawiali przeciwko PANU Bogu i przeciw Jego słudze Ezechiaszowi. ¹⁷ Napisał on także listy znieważające PANA, Boga Izraela, mówiąc tak przeciw Niemu: „Jak bogowie ludów podbitych ziem nie byli w stanie wyrwać ich z mojej ręki, tak Bóg Ezechiasza nie będzie w stanie wyrwać z mojej ręki swojego ludu!”. ¹⁸ Wołali donośnym głosem po hebrajsku do ludu Jerozolimy stojącego na murach. Chcieli go zastraszyć i przerazić, aby w ten sposób zdobyć miasto. ¹⁹Mówili o Bogu Jerozolimy, jak o bogach ludów ziemib, którzy są tylko dziełem rąk ludzkich.

²⁰ Król Ezechiasz oraz prorok Izajasz, syn Amosa, odpowiedzieli na to wszystko modlitwą, wznosząc ku niebu głośne wołanie.

²¹ Wtedy PAN posłał anioła, który wytracił najlepszych wojowników, dowódców i naczelników w obozie króla asyryjskiego. Okryty wstydem Sennacheryb powrócił więc do swojego kraju. Gdy wszedł do świątyni swego boga, jego synowie zabili go mieczem.

SCHYŁEK PANOWANIA EZECHIASZA

²² W ten sposób PAN obronił Ezechiasza i mieszkańców Jerozolimy przed potęgą Sennacheryba, króla Asyrii, oraz przed wszystkimi wrogami i obdarzył pokojem ze wszystkimi ościennymi krajami. ²³ Wielu przynosiło wtedy do Jerozolimy dary dla PANA i cenne przedmioty dla Ezechiasza, króla Judy, ponieważ po tym, co się stało, jego sława wśród narodów wzrosła.

²⁴ W tym czasie król Ezechiasz śmiertelnie zachorował. Modlił się więc do PANA, a On mu odpowiedział i dał mu cudowny znak. ²⁵ Ezechiasz jednak nie odwdzięczył się za otrzymane dobrodziejstwo, ponieważ jego serce uniosło się pychą. Z tego powodu rozgniewał się Bóg na niego, na Judę i na Jerozolimę. ²⁶ Wtedy Ezechiasz upokorzył się za swoją pychę, a wraz z nim wszyscy mieszkańcy Jerozolimy, i dlatego za dni Ezechiasza nie doświadczyli gniewu PANA. ²⁷ Ezechiasz był bardzo bogaty i sławny. Zbudował sobie skarbce na srebro, złoto, drogie kamienie i wonności oraz na tarcze i wszystkie inne cenne przedmioty. ²⁸Zbudował również magazyny na zboże, moszcz i oliwę oraz obory dla bydła różnego gatunku i zagrody dla trzód. ²⁹ Założył miasta i posiadał wiele bydła i owiec, gdyż Bóg obdarzył go wielkim bogactwem.

³⁰ Ezechiasz zamknął również dostęp do źródła Gichon od góry i otworzył dojście dolne od zachodniej strony Miasta Dawidowego. Wszystko, co Ezechiasz podejmował, kończyło się powodzeniem. ³¹ Kiedy jednak książęta Babilonu wysłali do niego posłów, aby się dowiedzieć o cudzie, jaki się zdarzył w jego kraju, wtedy Bóg go opuścił, żeby go wypróbować i poznać jego serce.

³²Pozostałe wydarzenia z życia Ezechiasza i jego pobożne dzieła zostały opisane w Księdze objawień proroka Izajasza, syna Amosa, oraz w Księdze królów Judy i Izraela. ³³ Ezechiasz odszedł do swoich przodków i został pochowany w górnej części cmentarza potomków Dawida. Po jego śmierci cała ziemia judzka i mieszkańcy Jerozolimy oddali mu hołd. Jego syn Manasses został po nim królem.

NIEWIERNOŚĆ MANASSESA

Rozdział 33

33 ¹Manasses miał dwanaście lat, kiedy wstąpił na tron i przez pięćdziesiąt pięć lat panował w Jerozolimie. ²Czynił on to, co nie podobało się PANU, naśladując niegodziwe praktyki narodów pogańskich, które PAN wypędził przed Izraelitami. ³Odbudował wzniesienia kultowe, które zrównał z ziemią jego ojciec, Ezechiasz. Zbudował ołtarze Baalom i uczynił aszery, oddawał pokłon wszystkim zastępom niebieskim i służył im. ⁴Zbudował ołtarze także w domu PANA, o którym PAN powiedział: „W Jerozolimie moje imię pozostanie na zawsze”. ⁵Wzniósł także ołtarze wszystkim zastępom niebieskim na obydwu dziedzińcach domu PANA. ⁶On spalił w ofierze swoich synów w Dolinie Synów Hinnoma, praktykował wróżbiarstwo, czary i magię, ustanowił wywoływaczy duchów i jasnowidzów. Ogromem popełnionego zła doprowadził PANA do gniewu. ⁷Nawet wykonany na swoje polecenie rzeźbiony posąg umieścił w domu Bożym, chociaż Bóg powiedział do Dawida i jego syna Salomona: „W tym właśnie domu, w Jerozolimie, którą wybrałem spośród wszystkich plemion Izraela, będzie przebywać moje imię na zawsze. ⁸Nie dopuszczę już więcej, aby Izraelici oddalili się z ziemi, w której pozwoliłem zamieszkać ich przodkom, jeżeli tylko będą wiernie wypełniać to, co nakazałem w Prawie, w przykazaniach i nakazach danych im przez pośrednictwo Mojżesza”. ⁹Manasses nakłonił do złego Judę i mieszkańców Jerozolimy. Czynili więcej zła niż narody, które PAN wytracił przed nimi.

¹⁰ PAN napominał Manassesa i jego lud, oni jednak nie zważali na to. ¹¹ Wtedy PAN wysłał przeciwko nim dowódców armii króla asyryjskiego, którzy pojmali Manassesa za pomocą haków, zakuli w spiżowe kajdany i uprowadzili do Babilonii. ¹² W niewoli przebłagał on PANA, swego Boga, i ukorzył się przed Bogiem swoich przodków. ¹³ Modlił się do Niego, a On go usłyszał, wysłuchał jego prośby i pozwolił mu wrócić do Jerozolimy, do swego królestwa. Wtedy Manasses uznał, że PAN jest Bogiem.

¹⁴ Po tych wydarzeniach wybudował zewnętrzny mur Miasta Dawidowego, który otaczał Ofel na zachód od Gichonu, w dolinie aż do Bramy Rybnej, a następnie znacznie go podwyższył. Mianował również dowódców wojskowych we wszystkich warownych miastach Judy. ¹⁵ Usunął obcych bogów oraz posąg z domu PANA, a także ołtarze zbudowane na wzgórzu domu PANA i w Jerozolimie. Wszystko to wyrzucił z miasta. ¹⁶ Następnie odnowił ołtarz PANA i na nim złożył Mu ofiary wspólnotowe i uwielbienia. I nakazał mieszkańcom Judy, aby oddawali cześć PANU, Bogu Izraela. ¹⁷ Lud nadal składał ofiary na wzniesieniach kultowych, lecz tylko dla PANA, swego Boga.

¹⁸ Pozostałe wydarzenia, związane z panowaniem Manassesa, jego modlitwa, z którą się zwrócił do Boga i słowa widzących przemawiających do niego w imieniu PANA, zostały opisane w Księdze królów Izraela. ¹⁹ Modlitwa króla i odpowiedź na nią oraz opowiadanie o grzechach, których dopuścił się przed nawróceniem: o złu, które wyrządził, pogańskich miejscach kultu, które ufundował, aszerach, które polecił zrobić, oraz bóstwach, które czcił – są spisane w Księdze widzących. ²⁰ Manasses spoczął przy swoich przodkach i pochowano go w jego domu, a jego syn Amon został po nim królem.

AMON NAŚLADUJE SWEGO OJCA

²¹ Amon miał dwadzieścia dwa lata, kiedy zaczął królować i przez dwa lata panował w Jerozolimie. ²² Czynił on to, co nie podobało się PANU, podobnie jak jego ojciec Manasses. Amon składał ofiary wszystkim bożkom wykonanym na polecenie jego ojca Manassesa i oddawał im cześć. ²³ Nie ukorzył się jednak przed PANEM, jak to zrobił jego ojciec Manasses. Przeciwnie, powiększył jeszcze swoją winę. ²⁴Jego urzędnicy uknuli spisek przeciwko niemu i zabili go w jego pałacu. ²⁵Lud jednak wytracił tych, którzy spiskowali przeciwko królowi Amonowi, a w jego miejsce ustanowił królem jego syna Jozjasza.

PANOWANIE JOZJASZA

Rozdział 34

34 ¹Jozjasz miał osiem lat, kiedy wstąpił na tron, i przez trzydzieści jeden lat panował w Jerozolimie. ²Czynił on to, co podoba się PANU, chodził drogami swojego praojca Dawida, nie zbaczając ani na krok z obranej drogi.

PIERWSZE REFORMY JOZJASZA

³ W ósmym roku panowania, będąc jeszcze chłopcem, zaczął oddawać cześć Bogu swojego praojca Dawida. W dwunastym roku panowania zaczął oczyszczać Judę i Jerozolimę, niszcząc wzniesienia kultowe, aszery, rzeźbione i odlewane posągi bożków. ⁴ W jego obecności zburzono ołtarze Baalów i strącono umieszczone nad nimi ołtarze ofiar kadzielnych. Połamał i starł na proch aszery oraz posągi bożków rzeźbione i odlewane, a ich resztki rozsypał na grobach tych, którzy składali im ofiary. ⁵ Kości kapłanów służących bożkom spalił na ich ołtarzach. W ten sposób oczyścił Judę i Jerozolimę. ⁶ Również w miastach Manassesa, Efraima, Symeona, a nawet Neftalego i w podległych im wioskach ⁷ zburzył ołtarze, wyciął aszery i starł na proch posągi bożków. Strącił wszystkie ołtarze do ofiar kadzielnych w całej ziemi izraelskiej. Gdy tego dokonał, powrócił do Jerozolimy.

ODBUDOWA ŚWIĄTYNI

⁸ W osiemnastym roku panowania, oczyszczając ziemię i dom, wysłał Szafana, syna Asaliasza, Maasejasza, zarządcę miasta, oraz Joacha, syna Joachaza, pisarza królewskiego, aby odnowili dom PANA, swego Boga. ⁹ Poszli oni do najwyższego kapłana Chilkiasza i przekazali mu pieniądze przyniesione do domu Bożego. Lewici strzegący wejść zebrali je od potomków Manassesa, Efraima, od wszystkich pozostałych plemion izraelskich, od mieszkańców Judy, Beniaminitów i od mieszkańców Jerozolimy. ¹⁰ Pieniądze te przekazano następnie kierownikom nadzorującym roboty w domu PANA, a oni opłacili nimi robotników pracujących przy odnawianiu i umacnianiu domu PANA. ¹¹ Wydali je więc na stolarzy i murarzy, kupili kamienie ciosane i drewno do wzmocnienia konstrukcji oraz ścian w tych budynkach, które królowie judzcy doprowadzili do ruiny. ¹² Wszyscy oni pracowali bardzo sumiennie, a kierowali nimi Jachat i Obadiasz, lewici z rodu Merariego, oraz Zachariasz i Meszullam z rodu Kehata. Lewici, którzy umieli grać na instrumentach muzycznych, ¹³ nadzorowali przenoszących materiały oraz wykonujących wszelkie inne prace. Pozostali lewici pełnili funkcje pisarzy, nadzorców i strażników.

ODNALEZIENIE KSIĘGI PRAWA

¹⁴ Podczas przekazywania im pieniędzy dostarczonych do domu PANA, kapłan Chilkiasz znalazł księgę Prawa PANA, przekazaną przez Mojżesza. ¹⁵ Wtedy Chilkiasz zwrócił się do Szafana, pisarza królewskiego, i oznajmił: „Znalazłem księgę Prawa w domu PANA”. I Chilkiasz wręczył księgę Szafanowi. ¹⁶ Następnie Szafan zaniósł księgę do króla i zdał mu dokładną relację: „Wszystko, co poleciłeś swoim sługom, jest wykonywane. ¹⁷ Pieniądze znalezione w domu PANA przekazano nadzorcom i robotnikom”. ¹⁸ Pisarz Szafan oznajmił jeszcze królowi: „Oto księga, którą przekazał mi kapłan Chilkiasz”. Następnie Szafan odczytał ją wobec króla. ¹⁹ Kiedy król usłyszał słowa Prawa, rozdarł swoje szaty. ²⁰ Potem polecił Chilkiaszowi, Achikamowi, synowi Szafana, Abdonowi, synowi Miki, sekretarzowi Szafanowi oraz urzędnikowi królewskiemu Asajaszowi: ²¹ „Idźcie i poradźcie się PANA w sprawie mojej osoby, pozostałych mieszkańców Izraela i Judy w związku z tym, co zawiera ta odnaleziona księga. PAN zapłonął wielkim gniewem przeciwko nam, ponieważ nasi ojcowie nie byli posłuszni słowom PANA i nie postępowali zgodnie z tym wszystkim, co jest napisane w tej księdze”.

ZAPOWIEDŹ KLĘSKI NARODU

²² Chilkiasz oraz wyznaczeni przez króla urzędnicy udali się do prorokini Chuldy, żony Szalluma, syna Tokhata, syna Chasry, strażnika szat. Mieszkała ona w Jerozolimie, w nowej części miasta. Powiedzieli jej o tym, ²³ a ona odpowiedziała: „Tak mówi PAN, Bóg Izraela: «Powiedzcie człowiekowi, który przysłał was do mnie: ²⁴ Tak mówi PAN: Oto sprowadzam nieszczęście na to miejsce i na jego mieszkańców, zgodnie z wszystkimi przekleństwami zapisanymi w księdze, którą przeczytano w obecności króla judzkiego. ²⁵ Ponieważ Mnie opuścili i składali ofiary kadzielne innym bogom, drażniąc Mnie wszystkimi wytworami swych rąk, zapłonął mój gniew przeciwko temu miejscu i już nie zgaśnie. ²⁶ To zaś oznajmijcie królowi Judy, który was przysłał, aby zasięgnąć rady u PANA: Tak mówi PAN, Bóg Izraela, odnośnie do słów, które usłyszałeś. ²⁷ Ponieważ zmiękło twoje serce i upokorzyłeś się przed Bogiem, słuchając słów przeciwko temu miejscu i jego mieszkańcom, ponieważ upokorzyłeś się, rozdarłeś swoje szaty i zapłakałeś przede Mną, więc i Ja cię wysłuchałem – wyrocznia PANA! ²⁸ Przyłączę cię do twoich przodków i spoczniesz w pokoju w swoim grobie. Nie będziesz oglądać nieszczęścia, które sprowadzam na to miejsce i na jego mieszkańców»”. Taką odpowiedź zanieśli królowi.

ODNOWIENIE PRZYMIERZA

²⁹ Król polecił zebrać zgromadzenie całej starszyzny Judy i Jerozolimy. ³⁰ Następnie poszedł do domu PANA, a wraz z nim wszyscy ludzie z Judy i mieszkańcy Jerozolimy, kapłani i lewici – cały lud od najmłodszych do najstarszych. Tam głośno odczytał wobec nich całą księgę przymierza, którą znaleziono w domu PANA. ³¹ Potem król stanął na swoim miejscu i w obecności PANA zawarł przymierze, w którym zobowiązał się iść wiernie za PANEM, zachowywać całym sercem i całą duszą Jego przykazania, upomnienia i polecenia, aby postępować zgodnie z warunkami przymierza zapisanymi w tej księdze. ³² Do przestrzegania przymierza zobowiązał wszystkich znajdujących się w Jerozolimie i na ziemi Beniamina. Mieszkańcy Jerozolimy uczynili wszystko zgodnie z przymierzem Boga, Boga ich przodków. ³³ Jozjasz usunął wszystkie obrzydliwości z wszystkich ziem, które należały do Izraelitów. Zobowiązał wszystkich zamieszkujących Izrael do służenia PANU, ich Bogu. Dopóki żył Jozjasz, nie opuścili PANA, Boga swych ojców.

OBCHODY PASCHY

Rozdział 35

35 ¹Jozjasz urządził Paschę ku czci PANA w Jerozolimie. Czternastego dnia pierwszego miesiąca zabito baranka paschalnego.

²Najpierw przydzielił kapłanom odpowiednie funkcje i zachęcił ich do służby w domu PANA. ³ Następnie rzekł do lewitów, którzy nauczali cały Izrael i byli poświęceni PANU: „Wnieśliście Arkę Świętą do domu zbudowanego przez Salomona, syna Dawida, króla Izraela, i nie macie już jej ciężaru na ramionach. Służcie więc PANU, Bogu waszemu, i Izraelowi, Jego ludowi. ⁴ Przygotujcie się więc według waszych rodów, według grup zgodnie z zarządzeniem Dawida, króla Izraela i jego syna Salomona. ⁵ Stawajcie w świętym miejscu według podziału na rody waszych braci, synów ludu – jedna grupa lewitów na jeden ród. ⁶ Zabijcie baranka paschalnego, uświęćcie się i przygotujcie do służenia waszym braciom, tak aby wszystko było zgodnie ze słowem PANA przekazanym przez Mojżesza”.

⁷ Jozjasz przekazał ludowi z drobnego bydła: trzydzieści tysięcy baranów i koźląt oraz trzy tysiące cielców z przeznaczeniem na ofiary paschalne. Wszystko pochodziło z dóbr królewskich. ⁸ Jego przywódcy również przekazali dobrowolne dary ludowi, kapłanom i lewitom. I tak zarządcy domu Chilkiasz, Zachariasz i Jechiel przekazali kapłanom na ofiarę paschalną dwa tysiące sześćset baranków paschalnych oraz trzysta cielców. ⁹ Konaniasz wraz ze swymi braćmi Szemajaszem i Netaneelem oraz przywódcy lewitów, Chaszabiasz, Jejel i Jozabat, przekazali lewitom na ofiary paschalne pięć tysięcy baranków, a ponadto pięćset cielców.

¹⁰ Gdy liturgia została przygotowana, kapłani zajęli wyznaczone im miejsca, a lewici ustawili się grupami zgodnie z nakazem króla. ¹¹ Wtedy rozpoczęto zabijanie baranków paschalnych. Kapłani wylewali krew, a lewici ściągali skórę. ¹² Następnie oddzielili części przeznaczone na spalenie, rozdzielając je zgodnie z podziałem ludu na rody, aby złożyć je jako ofiarę dla PANA, jak jest napisane w księdze Mojżesza. Podobnie uczynili z bydłem. ¹³ Baranki paschalne upiekli na ogniu według zwyczaju, inne święte ofiary natomiast gotowali w garnkach, kotłach i rondlach, a następnie szybko przekazywali całemu ludowi. ¹⁴ Potem przygotowali posiłek także dla siebie i dla kapłanów. Kapłani bowiem jako potomkowie Aarona aż do nocy byli zajęci składaniem ofiar całopalnych i ofiar z tłuszczu. Dlatego właśnie lewici przygotowali posiłek dla siebie oraz dla kapłanów, potomków Aarona. ¹⁵ Śpiewacy, potomkowie Asafa, trwali na swoich stanowiskach zgodnie z przepisami Dawida, Asafa, Hemana i Jedutuna, widzącego królewskiego. Także odźwierni, strzegący każdej bramy, nie opuszczali miejsc swojej służby, ponieważ ich bracia lewici przygotowywali dla nich posiłek. ¹⁶ W tym dniu ustalono, w jaki sposób miała być sprawowana służba dla PANA, aby można było obchodzić Paschę i składać ofiary całopalne na ołtarzu PANA, zgodnie z nakazem króla Jozjasza. ¹⁷ Przez siedem dni Izraelici, zgromadzeni w tym czasie w Jerozolimie, obchodzili równocześnie Paschę oraz Święto Przaśników. ¹⁸ W Izraelu nie obchodzono w ten sposób święta Paschy od czasów proroka Samuela. Żaden z królów izraelskich nie obchodził Paschy tak, jak obchodził ją Jozjasz wraz ze zgromadzonymi tam kapłanami, lewitami, ze wszystkimi znajdującymi się w Judzie i w Izraelu oraz z mieszkańcami Jerozolimy. ¹⁹ Paschę tę obchodzono w osiemnastym roku panowania Jozjasza.

ŚMIERĆ JOZJASZA

²⁰ Po tym wszystkim, co zrobił Jozjasz, aby odnowić dom, król egipski Necho wyruszył, by walczyć pod Karkemisz nad Eufratem. Jozjasz wyszedł mu naprzeciw. ²¹ Tamten zaś wysłał do niego posłów z wiadomością: „Co mam z tobą wspólnego, królu judzki? Nie wyruszyłem przeciwko tobie, lecz przeciw państwu, z którym prowadzę wojnę. Bóg nakazał mi, abym wyruszył w pośpiechu. Nie sprzeciwiaj się więc Bogu, który mnie wspiera, bo może cię zniszczyć”. ²² Jozjasz nie wycofał się jednak, lecz wyruszył, aby walczyć przeciwko niemu. Nie posłuchał słów Necho, pochodzących od Boga, lecz przystąpił do walki na równinie Megiddo. ²³ Wtedy łucznicy zranili króla Jozjasza. Wówczas król powiedział do swoich sług: „Zabierzcie mnie z pola walki, bo jestem ciężko ranny”. ²⁴ Słudzy zdjęli go z rydwanu, posadzili na innym wozie, który należał do niego, i zawieźli do Jerozolimy. Tam umarł i został pochowany w grobach swoich ojców. Cały lud Judy i Jerozolimy obchodził żałobę po Jozjaszu. ²⁵ Jeremiasz napisał na jego cześć żałobny tren, który śpiewacy i śpiewaczki wykonują po dziś dzień w swoich lamentacjach nad Jozjaszem. Stało się to zwyczajem w Izraelu, a tren jest zapisany w Lamentacjach.

²⁶ Pozostałe wydarzenia z życia Jozjasza: jego pobożność, zgodna z tym, co jest napisane w Prawie PANA, ²⁷ oraz czyny wcześniejsze i późniejsze zostały opisane w Księdze królów Izraela i Judy.

JOACHAZ

Rozdział 36

36 ¹Mieszkańcy kraju wybrali Joachaza, syna Jozjasza, i ustanowili go królem w Jerozolimie, w miejsce jego ojca. ²Joachaz miał dwadzieścia trzy lata, kiedy wstąpił na tron i przez trzy miesiące panował w Jerozolimie. ³Król Egiptu pozbawił go władzy w Jerozolimie, a na kraj nałożył daninę w wysokości stu talentów srebra i jednego talentu złota. ⁴Równocześnie król egipski Necho ustanowił Eliakima, jego brata, królem nad Judą i nad Jerozolimą i nadał mu imię Jojakim. A jego brata Joachaza pojmał i uprowadził do Egiptu.

JOJAKIM

⁵ Jojakim miał dwadzieścia pięć lat, kiedy wstąpił na tron, i przez jedenaście lat panował w Jerozolimie. Czynił on to, co nie podobało się PANU, jego Bogu. ⁶ Przeciwko niemu wyruszył Nabuchodonozor, król Babilonii. Zakuł go w kajdany z brązu i uprowadził do Babilonii. ⁷ Nabuchodonozor zabrał do Babilonii część naczyń z domu PANA i umieścił je w swoim pałacu. ⁸ Inne wydarzenia z życia Jojakima, obrzydliwości, jakie popełniał, oraz to, co świadczyło przeciw niemu, zostało opisane w Księdze królów Izraela i Judy. Jego syn Jojakin został po nim królem.

JOJAKIN

⁹ Jojakin miał osiem lat, kiedy wstąpił na tron. Przez trzy miesiące i dziesięć dni panował w Jerozolimie. Czynił on to, co nie podobało się PANU. ¹⁰ Na początku nowego roku król Nabuchodonozor rozkazał, aby aresztowano go i uprowadzono do Babilonii, razem z najcenniejszymi przedmiotami, które były złożone w domu PANA. Równocześnie władcą nad Judą i Jerozolimą ustanowił jego brata, Sedecjasza.

SEDECJASZ

¹¹ Sedecjasz miał dwadzieścia jeden lat, kiedy wstąpił na tron, i przez jedenaście lat panował w Jerozolimie. ¹² Czynił on to, co nie podobało się PANU, jego Bogu. Nie upokorzył się przed prorokiem Jeremiaszem, który mówił do niego w imieniu PANA. ¹³ Zbuntował się również przeciwko królowi Nabuchodonozorowi, któremu przed Bogiem przysięgał wierność. Był twardego karku i nieugiętego serca i nie nawrócił się do PANA, Boga Izraela.

NIEWIERNOŚĆ NARODU I UPADEK JEROZOLIMY

¹⁴ Również przywódcy, kapłani i lud okazywali swoją niewierność, naśladując we wszystkim obrzydliwości ludów pogańskich i bezczeszcząc dom PANA, który On poświęcił w Jerozolimie. ¹⁵ Ponieważ PAN, Bóg ich ojców, był bardzo miłosierny dla swojego ludu i troszczył się o swoje mieszkanie, nieustannie posyłał do nich swoich wysłanników. ¹⁶ Tamci jednak szydzili z Bożych posłańców, lekceważyli ich słowa i wyśmiewali Jego proroków. Wtedy gniew PANA na Jego własny lud wzmógł się do tego stopnia, że nie było już możliwości ocalenia.

¹⁷ Posłał więc przeciwko nim króla Chaldejczyków. Wymordował on mieczem ich młodzieńców w ich świątyni. Nie miał miłosierdzia ani dla chłopców, ani dla dziewcząt, ani dla ludzi starszych i okrytych siwizną. Wszyscy zostali wydani w jego ręce. ¹⁸ Wywiózł on do Babilonu wszystkie sprzęty świątynne, wielkie i małe, zawartość skarbców domu PANA, królewskiego i skarbców urzędników królewskich. ¹⁹ Jego wojsko spaliło dom Boży i zburzyło mury Jerozolimy, spaliło wszystkie pałace w mieście i zniszczyło wszystkie kosztowne sprzęty. ²⁰Wszystkich, którzy ocaleli od miecza, król uprowadził do Babilonii. Byli oni niewolnikami najpierw jego, a potem jego synów, aż do powstania królestwa perskiego. ²¹ Tak wypełniło się słowo PANA wypowiedziane przez usta Jeremiasza: „Przez siedemdziesiąt lat ziemia będzie leżała odłogiem, aby wypełnił się dla niej okres oczyszczenia szabatowego”.

EDYKT CYRUSA

²² W pierwszym roku panowania Cyrusa, króla Persji – aby wypełniło się słowo PANA zapowiedziane przez Jeremiasza – pobudził PAN ducha Cyrusa, króla Persji, żeby w całym królestwie ogłosił i rozesłał na piśmie następujące rozporządzenie: ²³ „Tak mówi Cyrus, król Persji: PAN, Bóg niebios, dał mi wszystkie królestwa świata. On też zlecił mi, aby wybudować Mu dom w Jerozolimie, w Judzie. Ktokolwiek z was należy do Jego ludu – niech PAN, jego Bóg, będzie z nim – niechaj wyrusza w drogę”.

^1,3 całe zgromadzenie – chodzi o Izraelitów, którzy tworzą świętą wspólnotę ściśle zjednoczoną z królem, swoim przywódcą.

^1,12 mądrość – wyrażenie to odnosi się do zdolności dobrego zarządzania krajem, a w szczególności do umiłowania sprawiedliwości i wprowadzania jej w życie.

^2,3 postanowiłem zbudować dom dla imienia Pana – cała uwaga Salomona skupiona jest na budowie świątyni. Wzniósł świątynię w ciągu 7 lat (1Krl 6,38), podczas gdy budowa pałacu królewskiego zajęła mu 13 lat (1Krl 7,1).

^2,5 niebo i niebo najwyższe – istniało przekonanie, że niebo było podzielone na różne poziomy, z „niebem najwyższym” na samym szczycie.

^2,17 Robotnicy rekrutowali się zarówno spośród obcych narodów, jak i Izraelitów (1Krl 5,27-32). Autor wprawdzie nie wspomina o przymusowym zatrudnianiu Izraelitów, ale praktyka taka była stosowana także po śmierci Salomona. Kwestia ta stała się jednym z powodów podziału Izraela na dwa królestwa.

^5,13 miłosierdzie – hebr. określenie hesed jest bardzo bogate w treść; w języku polskim można je tłumaczyć – w zależności od jego kontekstu: ‘dobroć’, ‘życzliwość’, ‘wierność’, także ‘łaska’ i ‘miłosierdzie’.

^6,1 zamieszka w ciemnym obłoku – jest to nawiązanie do wydarzenia na górze Horeb, kiedy Mojżesz rozmawiał z Bogiem przebywającym w ciemnym obłoku (Wj 20,21). Podobnie teraz Bóg przebywa w ciemnościach, ponieważ w miejscu najświętszym, w którym umieszczono arkę, nie było żadnego okna i panował mrok.

^10,4 ciężkie jarzmo – mówiąc o jarzmie nałożonym przez Salomona, lud miał na myśli przede wszystkim wysokie podatki i przymusowe roboty publiczne.

^13,5 wieczne przymierze – dosł. przymierze soli. Sól jest symbolem gościnności i wiernej przyjaźni, a także trwałości. Przymierze Boga z Izraelem ma więc charakter wieczny i nierozerwalny.

^15,1 Duch Boży zstąpił – często używane w Biblii wyrażenie określające nadprzyrodzony wpływ, jaki Bóg wywiera na wybranych przez siebie ludzi (np. Sdz 3,10; 11,29; 1Sm 19,20; 2Krn 20,14; Iz 42,1).

^16,11 Księga królów Judy i Izraela – źródło, z którego korzystał autor, lecz nie zachowało się ono do naszych czasów.

^18,22 duch kłamstwa – Bóg tchnie w proroków króla Achaba ducha kłamstwa, aby zrealizowała się wola Boża, jaką jest przegrana Królestwa Północnego w wojnie z Aramem.

^26,19 trąd – król zostaje ukarany w ten sam sposób jak prorokini Miriam, która domagała się dla siebie przywilejów, jakie Bóg udzielił Mojżeszowi (Lb 12,10). W Biblii spotykamy różne typy trądu. Trudno powiedzieć, o jaką dokładnie chorobę skóry chodzi, ale raczej nie był to trąd w dzisiejszym rozumieniu tego słowa definiowanego przez medycynę jako choroba Hansena.

^28,21 W 2Krl jest mowa o pomocy udzielonej Achazowi przez Tiglata-Pilesera, jaką był jego atak na Damaszek (2Krl 16,9). Pomijając ten fakt, autor wyraża negatywną opinię na temat sojuszu Achaza z Asyrią.

^29,21 Ofiara przebłagalna składana jest za trzy grupy osób: za króla i jego dwór, za kapłanów i lewitów oraz za cały lud kraju.

^29,23 położyli na nich ręce – chodzi o opisany w Księdze Kapłańskiej ryt pokutny, w którym poprzez gest położenia rąk na koźle ofiarnym grzechy popełnione w sposób nieświadomy przez tego, kto składał ofiarę, przechodziły na zwierzę. Kozioł ten był później wypędzany na pustynię (Kpł 16,21).

^30,8 ludzie o twardym karku – wyrażenie to określa ludzi trwających w ciągłym i nieprzejednanym uporze (Pwt 10,16; Jr 7,26).

^30,20 przebaczył – wyrazem Bożego przebaczenia jest ochrona ludu przed karami przewidzianymi dla tych, którzy spożywali Paschę, będąc rytualnie nieczystymi. Karami tymi były przede wszystkim śmierć i choroba (Kpł 15,31; 26,14-16).

^32,24 cudowny znak – znakiem tym był ruch słońca, który sprawił, że cień na zegarze słonecznym cofnął się o 10 stopni (2Krl 20,11).

KSIĘGI EZDRASZA I NEHEMIASZA

WPROWADZENIE

OKOLICZNOŚCI POWSTANIA

Obie księgi stanowiły początkowo jedno dzieło. Ich treścią jest ponad stuletni okres dziejów Żydów po powrocie z wygnania babilońskiego. Działalność obydwu tytułowych postaci nie jest wspomniana nigdzie więcej w ST. Bez tych dwu ksiąg byłoby wręcz niemożliwe poznanie początków judaizmu.

Przyjmuje się, że jeden autor natchniony, nieznany nam z imienia, zredagował obszerną syntezę historyczną, zawartą w Księgach Kronik, Ezdrasza i Nehemiasza. Świadectwem ciągłości ich treści jest podjęcie zakończenia dzieła kronikarza (2Krn 26,22n) we wprowadzeniu do Księgi Ezdrasza (Ezd 1,1-3). Metody kompozycyjne różnią się jednak znacznie. W Ezd-Ne autor korzysta z różnych dokumentów hebrajskich i aramejskich (Ezd 4,9 – 6,18; 7,12-26), a zwłaszcza z pamiętników kapłana Ezdrasza i świeckiego reformatora wspólnoty, Nehemiasza. Ta różnorodność źródeł wyjaśnia zagadkę dwujęzyczności obu ksiąg, powstałych w okresie wzrostu znaczenia języka aramejskiego w imperium perskim (koniec IV w. – połowa III w. przed Chr.). Analiza treści Ezd-Ne nasuwa szereg problemów historycznych, których nie udało się dotąd rozwiązać zadowalająco. Chodzi zwłaszcza o problem przerwania odbudowy świątyni jerozolimskiej (Ezd 4) oraz chronologii działalności obydwu reformatorów kultu. Wydaje się, że Nehemiasz pojawił się w Jerozolimie u schyłku rządów króla Artakserksesa I (Ne 1 – 7 i 10 – 13), podczas gdy Ezdrasz (Ezd 7,7n) dopiero w 7 roku rządów Artakserksesa II (397 r. przed Chr.).

TREŚĆ I TEOLOGIA

Poszczególne części obu ksiąg można łatwo wyodrębnić. Rozdziały Ezd 1 – 6 mówią o powrocie z przesiedlenia do Babilonii pierwszej fali repatriantów, co mogło nastąpić dzięki edyktowi króla Cyrusa (538 r. przed. Chr.). Odbudowali oni ołtarz w świątyni jerozolimskiej, aby na nim składać ofiary dla Boga. Jednak z powodu poważnych przeszkód ze strony władz lokalnych, świątynia została poświęcona dopiero za rządów Dariusza w 515 r. przed Chr. W rozdziałach Ezd 7 – 10 opisano misję kapłana i pisarza Ezdrasza, który na polecenie Artakserksesa podjął radykalną reformę życia religijnego w Judzie. Księga Nehemiasza dzieli się na trzy części. Początkowe rozdziały (Ne 1 – 7) opowiadają szczegółowo, w jaki sposób Nehemiasz, wysoki urzędnik na dworze perskim, otrzymał pozwolenie na odbudowę Jerozolimy. Prace te miały rozpocząć się od rekonstrukcji murów obronnych. Rozdziały Ne 8 – 9 ukazują ponownie Ezdrasza w świątecznej celebracji zgodnej z Prawem Mojżesza. Trzecia część księgi (Ne 10 – 13) zawiera przekaz o uroczystym odnowieniu przymierza i poświęceniu murów Jerozolimy, co było wspólnym dziełem obu reformatorów. Historia literacka Ezd-Ne jest dość złożona, a jej śladem są greckie wersje trzech ksiąg Ezdrasza (1-3 Ezd), które jednak nie weszły do kanonu ST.

Kanoniczne księgi Ezd-Ne akcentują trzy tematy, istotne dla teologii wczesnego judaizmu: świątynia, miasto Jeruzalem i wspólnota ludu Bożego. Odbudowa świątyni jest głównym zadaniem ludu wracającego z niewoli. Dom Boży jest widzialnym znakiem obecności Boga pośród swego ludu, miejscem sprawowania kultu; stąd wielkie znaczenie kapłanów i lewitów. Stąd też troska Nehemiasza o Jeruzalem jako o miasto święte i stolicę judaizmu. Odbudowa murów miasta przy współpracy całej ludności (Ne 2 – 6) to misja religijna, którą Bóg powierzył Nehemiaszowi wraz z troską o ponowne zaludnienie spustoszonego miasta. Społeczność ludu Bożego, ocalona z niewoli, winna opierać się na posłuszeństwie Prawu Bożemu. Na tym polega znaczenie dzieła Ezdrasza i Nehemiasza. Mimo utraty niepodległości narodowej, Żydzi stanowią nadal wspólnotę religijną, gdyż łączą dawną tradycję z wymogami obecnej sytuacji. Dzieło odnowy religijnej przejawia się głównie w dziedzinie kultu. Uroczysta lektura Prawa i jego wyjaśnienie ludowi przed Świętem Namiotów (Ne 8 – 9) stanie się podstawą późniejszej liturgii synagogalnej. Posłuszni Prawu Bożemu obaj reformatorzy wprowadzili surowe przepisy kultowe, a zwłaszcza surowy zakaz zawierania małżeństw mieszanych (Ezd 10; Ne 13,23-29). Pomimo tych wymagań nie ma jeszcze w tekście Ezd-Ne śladu ciasnego legalizmu, który zaważy na judaizmie epoki NT. Prawo jest tu nadal wartością żywą i świętą, z której lud może czerpać w spontanicznej modlitwie i żarliwym kulcie. Obie wielkie modlitwy (Ezd 9 i Ne 9) zawierają już istotne elementy późniejszej liturgii żydowskiej: pokuta, wyznanie win, prośba o przebaczenie win obecnych i dawnych, zawierzenie Bogu Izraela. Teksty te świadczą o tym, że nauczanie dawnych proroków przyniosło owoce w życiu wierzących Żydów. Innym aspektem życia religijnego Żydów tej epoki jest polemika z religijnością „otwartą”, prowadzącą do kompromisu z pogaństwem. Mamy tu już zapowiedź konfliktu między Żydami a Samarytanami, co doprowadzi wkrótce (ok. 328 r. przed Chr.) do schizmy religijnej.

Księgi Ezd-Ne akcentują zwłaszcza osobowość obydwu przywódców, tak różnych, a jednak ożywianych tym samym pragnieniem odnowy życia religijnego w narodzie. Ezdrasz, kapłan i nauczyciel Pisma, zainspirował odnowę kultu; Nehemiasz, niezłomny i bezkompromisowy reformator świecki, dopełnił tej odnowy w dziedzinie życia wspólnotowego. Obydwu połączyła ta sama moc modlitwy i wiary. Kiedy wypełnili misję powierzoną im przez Boga, cicho zniknęli ze sceny dziejowej. To także charakterystyczna cecha życia religijnego judaizmu tamtej epoki.

KSIĘGA EZDRASZA

POWRÓT PIERWSZYCH REPATRIANTÓW Z WYGNANIA

ZEZWOLENIE NA POWRÓT

Rozdział 1

1 ¹ W pierwszym roku panowania Cyrusa, króla Persji – aby wypełniło się słowo PANA zapowiedziane przez Jeremiasza – pobudził PAN ducha Cyrusa, króla Persji, żeby w całym królestwie ogłosił i rozesłał na piśmie następujące rozporządzenie: ² „Tak mówi Cyrus, król Persji: «PAN, Bóg niebios, dał mi wszystkie królestwa świata. On też zlecił mi, aby wybudować Mu dom w Jerozolimie, w Judei. ³Kto z was należy do Jego ludu – niech jego Bóg będzie z nim – niechaj wraca do Jerozolimy w Judei i niech odbudowuje dom PANA, Boga Izraela. On bowiem jest Bogiem mieszkającym w Jerozolimie. ⁴Każdego więc, kto pozostał przy życiu, mieszkańcy tej miejscowości, w której mieszkał, niech zaopatrzą w srebro i złoto, w sprzęt domowy i bydło, i niech dodadzą dobrowolne ofiary na dom Boga, który jest w Jerozolimie»”.

⁵ Przywódcy rodów Judy i Beniamina, jak też kapłani i lewici, słowem każdy, którego ducha Bóg pobudził, wyruszyli, aby budować dom PANA w Jerozolimie. ⁶ Wszyscy ich sąsiedzi wspomogli ich hojnie: srebrem, złotem, sprzętami domowymi, bydłem i kosztownościami, nie licząc wszystkich ofiar dobrowolnych.

ZWROT SPRZĘTU ŚWIĄTYNNEGO

⁷ Król Cyrus rozkazał wziąć wszystkie przedmioty należące niegdyś do domu PANA, które Nabuchodonozor wywiózł z Jerozolimy, aby ofiarować je w świątyni swojego boga. ⁸ Cyrus, król Persji, polecił skarbnikowi Mitredatowi przejąć je i przekazać Szeszbassarowi, namiestnikowi judzkiemu.

⁹ A oto ich lista: trzydzieści złotych mis, tysiąc srebrnych mis, dwadzieścia dziewięć noży, ¹⁰ trzydzieści pucharów ze złota, czterysta dziesięć pucharów zastępczych ze srebra, tysiąc innych naczyń. ¹¹ Wszystkich przedmiotów złotych i srebrnych było pięć tysięcy czterysta. To wszystko zabrał Szeszbassar, wracając razem z innymi wygnańcami z Babilonii do Jerozolimy.

LISTA REPATRIANTÓW

Rozdział 2

2 ¹Oto mieszkańcy prowincji, którzy powrócili z wygnania – z Babilonii, dokąd uprowadził ich Nabuchodonozor, król babiloński. Wrócili oni do Jerozolimy i do Judei, każdy do swojego miasta. ²Przybyli z Zorobabelem, Jozuem, Nehemiaszem, Serajaszem, Reelajaszem, Nachamanim, Mardocheuszem, Bilszanem, Misparem, Bigwajem, Rechumem, Baaną. Liczba Izraelitów była następująca:

³ z rodu Parosza – dwa tysiące stu siedemdziesięciu dwóch, ⁴ z rodu Szefatiasza – trzystu siedemdziesięciu dwóch, ⁵ z rodu Aracha – siedmiuset siedemdziesięciu pięciu, ⁶ z rodu Pachat-Moaba: potomkowie Jozuego i Joaba – dwa tysiące ośmiuset dwunastu, ⁷ z rodu Elama – tysiąc dwustu pięćdziesięciu czterech, ⁸ z rodu Zattua – dziewięciuset czterdziestu pięciu, ⁹ z rodu Zacheusza – siedmiuset sześćdziesięciu, ¹⁰ z rodu Baniego – sześciuset czterdziestu dwóch, ¹¹ z rodu Bebaja – sześciuset dwudziestu trzech, ¹² z rodu Azgada – tysiąc dwustu dwudziestu dwóch, ¹³ z rodu Adonikama – sześciuset sześćdziesięciu sześciu, ¹⁴ z rodu Bigwaja – dwa tysiące pięćdziesięciu sześciu, ¹⁵ z rodu Adina – czterystu pięćdziesięciu czterech, ¹⁶ z rodu Atera: potomkowie Ezechiasza – dziewięćdziesięciu ośmiu, ¹⁷ z rodu Besaja – trzystu dwudziestu trzech, ¹⁸ z rodu Joraha – stu dwunastu, ¹⁹ z rodu Chaszuma – dwustu dwudziestu trzech, ²⁰ z rodu Gibbara – dziewięćdziesięciu pięciu;

²¹ mieszkańców Betlejem – stu dwudziestu trzech, ²² mieszkańców Netofy – pięćdziesięciu sześciu, ² ³mieszkańców Anatot – stu dwudziestu ośmiu, ²⁴ mieszkańców Azmawet – czterdziestu dwóch, ²⁵ mieszkańców Kiriat-Jearim, Kefiry i Beerot – siedmiuset czterdziestu trzech, ²⁶ mieszkańców Rama i Geba – sześciuset dwudziestu jeden, ²⁷ mieszkańców Mikmas – stu dwudziestu dwóch, ²⁸ mieszkańców Betel i Aj – dwustu dwudziestu trzech;

²⁹ z rodu Nebo – pięćdziesięciu dwóch, ³⁰ z rodu Magbisza – stu pięćdziesięciu sześciu, ³¹ z rodu Elama – tysiąc dwustu pięćdziesięciu czterech, ³² z rodu Charima – trzystu dwudziestu, ³³ mieszkańców Lod, Chadid i Ono – siedmiuset dwudziestu pięciu, ³⁴ mieszkańców Jerycha – trzystu czterdziestu pięciu, ³⁵ z rodu Senai – trzy tysiące sześciuset trzydziestu.

³⁶ Kapłani:

z rodu Jedajasza, potomkowie Jozuego – dziewięciuset siedemdziesięciu trzech, ³⁷ z rodu Immera – tysiąc pięćdziesięciu dwóch, ³⁸ z rodu Paszchura – tysiąc dwustu czterdziestu siedmiu, ³⁹ z rodu Charima – tysiąc siedemnastu.

⁴⁰ Lewici:

z rodu Jozuego, potomkowie Kadmiela, Binnuja i Hodawiasza – siedemdziesięciu czterech.

⁴¹ Śpiewacy:

z rodu Asafa – stu dwudziestu ośmiu.

⁴² Odźwierni:

z rodu Szalluma, z rodu Atera, z rodu Talmona, z rodu Akkuba, z rodu Chatify, z rodu Szobaja, wszystkich razem – stu trzydziestu dziewięciu.

⁴³ Słudzy świątyni: z rodu Sichy, z rodu Chasufy, z rodu Tabbaota, ⁴⁴ z rodu Kerosa, z rodu Sijacha, synowie Padona, ⁴⁵ z rodu Lebany, z rodu Chagaby, z rodu Akkuba, ⁴⁶ z rodu Chagaba, z rodu Szamlaja, z rodu Chanana, ⁴⁷ z rodu Giddela, z rodu Gachara, z rodu Reajasza, ⁴⁸ z rodu Resina, z rodu Nekody, z rodu Gazzama, ⁴⁹ z rodu Uzzy, z rodu Paseacha, z rodu Besaja, ⁵⁰ z rodu Asny, z rodu Meunitów, z rodu Nefisytów, ⁵¹ z rodu Bakbuka, z rodu Chakufy, z rodu Charchura, ⁵² z rodu Basluta, z rodu Mechidy, z rodu Charszy, ⁵³ z rodu Barkosa, z rodu Sisery, z rodu Temacha, ⁵⁴ z rodu Nesjacha, z rodu Chatify.

⁵⁵ Potomkowie sług Salomona: z rodu Sotaja, z rodu Hassofereta, z rodu Perudy, ⁵⁶ z rodu Jaali, z rodu Darkona, z rodu Giddela, ⁵⁷ z rodu Szefatiasza, z rodu Chattila, z rodu Pocheret-Hassebajima, z rodu Amiego, ⁵⁸ wszystkich razem sług świątyni i potomków sług Salomona – trzystu dziewięćdziesięciu dwóch.

⁵⁹ Oto ci, którzy przybyli z Tel-Melach, Tel-Charsza, Kerub, Addan, Immer, lecz nie mogli wykazać się rodowodem i pochodzeniem izraelskim: ⁶⁰ z rodu Delajasza, z rodu Tobiasza, z rodu Nekody – sześciuset pięćdziesięciu dwóch. ⁶¹ Spośród kapłanów byli to: potomkowie z rodu Chobajasza, z rodu Hakkosa i z rodu Barzillaja, który ożenił się z jedną z córek Barzillaja Gileadyty i przybrał jego imię. ⁶² Szukali oni swoich rodowodów, ale ich nie znaleźli. Dlatego jako nieczyści zostali wykluczeni ze sprawowania funkcji kapłańskich. ⁶³ Namiestnik zakazał im jedzenia najświętszych pokarmów, dopóki nie pojawi się kapłan do urim i tummim.

⁶⁴ Ogółem ta grupa repatriantów liczyła czterdzieści dwa tysiące trzysta sześćdziesiąt osób, ⁶⁵ nie licząc ich sług i służebnic, których było siedem tysięcy trzysta trzydzieści siedem. Mieli także dwustu śpiewaków i śpiewaczek, ⁶⁶ ponadto siedemset trzydzieści sześć koni, dwieście czterdzieści pięć mułów ⁶⁷ oraz czterysta trzydzieści pięć wielbłądów i sześć tysięcy siedemset dwadzieścia osłów.

⁶⁸ Gdy przybyli do domu PANA w Jerozolimie, wielu przywódców rodów złożyło dary na odbudowę domu Bożego na jego dawnym miejscu. ⁶⁹ Według swoich możliwości złożyli oni do skarbca na potrzeby kultu sześćdziesiąt jeden tysięcy drachm złota, pięć tysięcy min srebra i sto szat kapłańskich.

ORGANIZACJA NOWEJ WSPÓLNOTY: KULT W JEROZOLIMIE

USTANOWIENIE SKŁADANIA OFIAR

⁷⁰ Kapłani, lewici i część ludu osiedliła się w Jerozolimie, śpiewacy, odźwierni i słudzy świątyni w swoich osadach, a cała reszta Izraela w swoich miastach.

Rozdział 3

3 ¹Gdy Izraelici mieszkali już w swoich miastach, z nadejściem siódmego miesiąca cały lud bez wyjątku zgromadził się w Jerozolimie. ²Wówczas Jozue, syn Josadaka, wraz ze swymi braćmi kapłanami oraz Zorobabel, syn Szealtiela, wraz ze swymi braćmi wybudowali ołtarz dla Boga Izraela, by składać na nim ofiary całopalne zgodnie z przepisami Prawa danego przez Mojżesza, męża Bożego. ³Wznieśli ołtarz na dawnych fundamentach, mimo wrogości sąsiednich ludów, i złożyli na nim ofiary całopalne dla PANA, ofiary poranne i wieczorne. ⁴Potem obchodzili zgodnie z przepisami Święto Namiotów. Składali każdego dnia ofiary całopalne według ustalonej liczby i przepisów Prawa wyznaczającego odpowiednią ofiarę na każdy dzień. ⁵Składali więc ofiary całopalne, nieustanne, sobotnie, ofiary w dni nowiu i we wszystkie uroczyste święta PANA, oraz ofiary dobrowolne i przynoszone indywidualnie dla PANA.

POCZĄTEK ODBUDOWY ŚWIĄTYNI

⁶ Ofiary całopalne zaczęto składać od pierwszego dnia siódmego miesiąca, ale fundamenty świątyni PANA nie były jeszcze położone. ⁷ Zatrudnili więc za opłatą kamieniarzy i cieśli i zaopatrzyli w żywność, napój i oliwę Sydończyków i Syryjczyków, żeby przywozili drewno cedrowe z Libanu drogą morską do Jafy, zgodnie z zezwoleniem udzielonym im przez Cyrusa, króla perskiego. ⁸ Zorobabel, syn Szealtiela, i Jozue, syn Josadaka, wraz z resztą ich braci kapłanów i lewitów, i ze wszystkimi repatriantami, którzy zamieszkali w Jerozolimie, rozpoczęli pracę w drugim miesiącu drugiego roku od ich przybycia do domu Bożego w Jerozolimie. Najpierw wyznaczyli lewitów od dwudziestego roku wzwyż do pracy przy budowie domu PANA. ⁹ Następnie Jozue, jego synowie i bracia, Kadmiel wraz ze swymi synami i synowie Hodawiasza zgłosili się razem do kierowania przebiegiem prac wokół domu Bożego. Podobnie i synowie Chenadada wraz z ich synami i braćmi, lewitami. ¹⁰ Gdy budowniczowie położyli fundamenty świątyni PANA, wystąpili kapłani w szatach uroczystych, z trąbami, i lewici, potomkowie Asafa, z cymbałami, aby śpiewać PANU pieśni pochwalne zgodnie z postanowieniami Dawida, króla Izraela. ¹¹ Śpiewali pieśni uwielbienia i wysławiali PANA, bo jest dobry, bo Jego łaska trwa na wieki nad Izraelem. Zgromadzony zaś lud odpowiadał okrzykami wielkiej radości, wielbiąc PANA za to, że położono fundamenty domu PANA. ¹² Wielu spośród podeszłych wiekiem kapłanów i lewitów oraz przywódców rodów, którzy pamiętali jeszcze tamten pierwszy dom, głośno płakało na widok położonych fundamentów tego domu, podczas gdy inni radowali się i wznosili entuzjastyczne okrzyki. ¹³ Nie można było odróżnić okrzyków radości od szlochu płaczących, tak wielka była wrzawa, której odgłosy dało się słyszeć z daleka.

SPRZECIW PLEMION OŚCIENNYCH

Rozdział 4

4 ¹ Gdy nieprzyjaciele Judy i Beniamina usłyszeli, że repatrianci budują świątynię dla PANA Boga Izraela, ²przybyli do Zorobabela i do przywódców rodów z następującą propozycją: „Pragniemy budować z wami i tak jak wy czcić waszego Boga. I my bowiem składamy Mu ofiary od czasu, gdy nas tu przesiedlił Asarhaddon, król Asyrii”. ³Lecz Zorobabel, Jozue i pozostali przywódcy rodów izraelskich odpowiedzieli: „Nie możecie budować wspólnie z nami domu dla Boga naszego, gdyż król perski Cyrus nakazał, żebyśmy sami budowali dla PANA Boga Izraela”. ⁴Wówczas miejscowa ludność zaczęła zniechęcać Judejczyków i przeszkadzać im w budowie. ⁵ Przekupywali królewskich doradców, aby udaremnić ich zamiar. Tak było przez cały czas panowania Cyrusa, króla perskiego, aż do objęcia władzy przez Dariusza, jego następcę.

ŚWIADECTWA TRUDNOŚCI Z CZASÓW PO ODBUDOWIE ŚWIĄTYNI

NIEPRZYCHYLNOŚĆ WŁADCÓW PERSKICH

⁶ Gdy zaś królem został Kserkses, zaraz na początku jego rządów napisali skargę na mieszkańców Judei i Jerozolimy.

⁷ Następnie za czasów Artakserksesa, Biszelam, Mitredat i Tabeel wraz z pozostałymi sprzymierzeńcami wysłali skargę do króla perskiego przetłumaczoną i napisaną po aramejsku.

⁸ Namiestnik Rechum i pisarz Szymszaj napisali do króla Artakserksesa przeciwko Jerozolimie list następującej treści: ⁹ „Namiestnik Rechum, pisarz Szimszaj i pozostali urzędnicy, sędziowie, zarządcy, pisarze, mieszkańcy z Erek, z Babilonu i z Suzy, to jest Elamici, ¹⁰ oraz pozostałe grupy narodowościowe, które wielki i dostojny Asnappar przesiedlił do miast Samarii i na tereny Transeufratei”.

Oto ¹¹ odpis listu, który oni wysłali do niego:

„Do króla Artakserksesa twoi słudzy, mieszkańcy prowincji Transeufratei.

A zatem: ¹² Niech królowi będzie wiadomo, że Judejczycy, którzy wyruszyli od ciebie i przybyli do nas, do Jerozolimy, odbudowują to niegodziwe i buntownicze miasto. Rozpoczęli już naprawę murów i położyli fundamenty pod budowle.

¹³ Zatem: Niech król przyjmie do wiadomości, że jeżeli to miasto zostanie odbudowane i mury jego naprawione, to nie będą oni płacić ani podatku, ani daniny, ani cła, co w końcu będzie ze szkodą dla władców.

¹⁴ I dalej: Ponieważ dwór królewski jest naszym dobroczyńcą, nie możemy być obojętni na ograbianie króla. Wysyłamy zatem królowi tę wiadomość. ¹⁵ Niech przeszukają kroniki twoich poprzedników, a znajdziesz w nich potwierdzenie, że to miasto jest miastem buntowniczym, które przynosiło szkody królom i prowincjom i które od niepamiętnych czasów się buntowało. Z tej właśnie przyczyny to miasto zostało zburzone! ¹⁶ Podajemy więc królowi do wiadomości, że jeśli to miasto zostanie odbudowane i jego mury będą naprawione, z prowincji Transeufratei nie będziesz czerpał dochodów!”.

¹ 7Król przysłał taką odpowiedź: „Namiestnikowi Rechumowi, pisarzowi Szimszajowi, pozostałym urzędnikom mieszkającym w Samarii oraz wszystkim w prowincjach Transeufratei, pozdrowienie!

A zatem: ¹⁸ List, który mi przysłaliście, został w mojej obecności w całości odczytany. ¹⁹ Wydałem więc rozkaz, aby szukano w kronikach. Znaleziono rzeczywiście, że to miasto buntowało się od zamierzchłych czasów przeciwko królom i powstawały w nim rozruchy i bunty. ²⁰ Potężni władcy panowali nad Jerozolimą i rozciągali swą władzę na wszystkie tereny Transeufratei, z których płacono im daniny, podatki i cła. ²¹ Wydaję więc zarządzenie, by powstrzymać tych ludzi: nie wolno im odbudowywać miasta, dopóki nie otrzymają na to zezwolenia ode mnie! ²² Czuwajcie, aby nie dopuścić się zaniedbania i nie spowodować większej straty na niekorzyść królów”.

²³ Skoro tylko odpis listu króla Artakserksesa został odczytany w obecności Rechuma, pisarza Szimszaja i urzędników, udali się oni pospiesznie do Żydów w Jerozolimie i pod groźbą użycia przemocy wstrzymali budowę.

DALSZA ODBUDOWA ŚWIĄTYNI

WZNOWIENIE PRAC

²⁴ W podobny sposób już kiedyś została wstrzymana praca przy budowie domu Bożego w Jerozolimie i przerwa trwała aż do drugiego roku panowania Dariusza, króla perskiego.

Rozdział 5

5 ¹ Wtedy właśnie wystąpili prorocy Aggeusz i Zachariasz, syn Iddo, i ogłosili Żydom w Jerozolimie i w Judei proroctwo w imieniu Boga Izraela, który czuwał nad nimi. ²Wówczas Zorobabel, syn Szealtiela, i Jozue, syn Josadaka, podjęli na nowo pracę przy budowie domu Bożego w Jerozolimie, zachęcani przez proroków Boga, którzy im towarzyszyli.

³ Ale zaraz przybyli do nich Tattenaj, namiestnik prowincji Transeufratei, Szetar-Boznaj i inni urzędnicy z zapytaniem: „Kto wam pozwolił budować ten dom i wykładać jego ściany drewnem?”. ⁴ Pytali ich także: „Jak nazywają się budowniczy wznoszący tę budowlę?”. ⁵ Ale opatrzność Boża czuwała nad starszyzną żydowską tak, że mogli nadal pracować. Tamci jednak wysłali doniesienia do Dariusza i otrzymali w tej sprawie jego odpowiedź.

DONIESIENIE DO KRÓLA DARIUSZA

⁶ Oto odpis listu, który Tattenaj, namiestnik prowincji Transeufratei, i Szetar-Boznaj oraz urzędnicy prowincji perskich za Eufratem wysłali do króla Dariusza. ⁷ W swoim doniesieniu tak napisali: „Królowi Dariuszowi – wszelkiej pomyślności! ⁸ Niech będzie królowi wiadomo, że udaliśmy się do prowincji judzkiej, do domu potężnego Boga. Dom ten jest odbudowywany z kamienia ciosanego, a ściany wykładane są drewnem. Prace są wykonywane gorliwie i sprawnie postępują naprzód. ⁹ Spotkaliśmy ich starszyznę i zadaliśmy im pytanie: Kto pozwolił wam budować ten dom i wykładać jego ściany drewnem? ¹⁰ Pytaliśmy ich także o ich imiona, by cię o nich poinformować i przesłać listę mężczyzn, którzy im przewodzą. ¹¹ Na to oni odpowiedzieli: «My jesteśmy sługami Boga nieba i ziemi i odbudowujemy dom, który stał tu przez wiele lat od zamierzchłych czasów, a wybudował go i wykończył wielki król Izraela. ¹² Ponieważ przodkowie nasi rozgniewali Boga niebios, On wydał ich w ręce króla Babilonu, chaldejczyk Nabuchodonozora, który zburzył ten dom, a lud uprowadził do Babilonu. ¹³ Lecz Cyrus, król Babilonii, w pierwszym roku swojego panowania wydał polecenie, by odbudować ten dom Boży. ¹⁴ Co więcej: wszystkie złote i srebrne naczynia z domu Bożego, które Nabuchodonozor zabrał ze świątyni w Jerozolimie i umieścił w świątyni w Babilonie, król Cyrus kazał wziąć ze świątyni w Babilonie i przekazać niejakiemu Szeszbassarowi, którego mianował namiestnikiem. ¹⁵ Król dał mu następujące polecenie: ‘Oto naczynia! Weź i zanieś je osobiście do świątyni w Jerozolimie. Dom Boga niech będzie odbudowany na swoim dawnym miejscu’. ¹⁶ Wówczas ów Szeszbassar przybył i położył fundamenty domu Bożego w Jerozolimie. Od tego czasu trwa budowa aż do dzisiaj i nie jest jeszcze dokończona».

¹⁷ A zatem: Jeżeli król uzna to za właściwe, niech poszukają w archiwach królewskich w Babilonie, czy rzeczywiście istnieje dokument króla Cyrusa zezwalający na odbudowę tego domu Bożego w Jerozolimie, i niech decyzja w tej sprawie zostanie nam przesłana”.

ODNALEZIENIE DOKUMENTU CYRUSA

Rozdział 6

6 ¹Wówczas król Dariusz polecił szukać w archiwach Babilonu, gdzie składano również skarby, ²i znaleziono w Ekbatanie, twierdzy w prowincji Medii, pewien zwój zawierający zapisek historyczny: ³„W pierwszym roku panowania króla Cyrusa. Polecenie wydane przez króla Cyrusa w sprawie domu Bożego w Jerozolimie: Niech będzie odbudowany dom, w którym będą składane krwawe ofiary. Należy zachować jego poprzednie fundamenty. Rozmiary domu mają być następujące: wysokość – sześćdziesiąt łokci, szerokość – sześćdziesiąt łokci. ⁴Mur niech będzie z trzech warstw kamienia ciosanego i jednej warstwy okładziny z drewna. Koszty niech będą pokryte ze skarbca królewskiego. ⁵Ponadto złote i srebrne naczynia, które Nabuchodonozor zabrał ze świątyni w Jerozolimie i przyniósł do Babilonu, niech będą zwrócone i niech powrócą do świątyni w Jerozolimie, na swoje dawne miejsce w domu Bożym, gdzie też zostaną złożone”.

ROZPORZĄDZENIE DARIUSZA

⁶ „Dlatego ty, Tattenaju, namiestniku prowincji Transeufratei, i ty, Szetar-Boznaju, i wy, urzędnicy perscy za Eufratem, nie mieszajcie się do tej sprawy! ⁷ Pozostawcie w spokoju prace nad tym domem Bożym. Niech namiestnik Żydów i ich starszyzna odbudowują dom Boży na dawnym miejscu. ⁸ Wydaję następujące rozporządzenie dotyczące waszego postępowania ze starszyzną żydowską w kwestii budowy tego domu Bożego: Będziecie owym ludziom bez zwłoki i dokładnie wypłacać z dochodów królewskich płynących z podatków pobieranych za Eufratem, aby nie mieli trudności z budową. ⁹ Jeżeli będzie potrzeba cielców, baranów i jagniąt na całopalenia dla Boga niebios – nie licząc pszenicy, soli, wina i oliwy – mają być dostarczone codziennie i bez zwłoki według rozporządzeń kapłanów w Jerozolimie, ¹⁰ aby składali ofiary miłe Bogu niebios i modlili się za życie króla i jego synów.

¹¹ Rozkazuję też, aby każdemu, kto złamie to zarządzenie, wyrwano belkę z jego domu i do niej go przybito. A jego dom niech będzie zamieniony w ruinę. ¹² Bóg, który uczynił tam mieszkanie dla swego imienia, niech strąci każdego króla i naród, który ośmieliłby się wyciągnąć rękę, aby przekroczyć zarządzenie dotyczące budowy domu Bożego w Jerozolimie.

Ja, Dariusz, wydałem to zarządzenie. Należy je dokładnie wykonać!”.

ZAKOŃCZENIE ODBUDOWY I POŚWIĘCENIE NOWEJ ŚWIĄTYNI

¹³ Po otrzymaniu pisma wysłanego przez króla Dariusza, Tattenaj, namiestnik prowincji Transeufratei, Szetar-Boznaj i ich urzędnicy postąpili zgodnie z jego treścią i wykonali dokładnie jego zarządzenie. ¹⁴ Starszyzna żydowska prowadziła więc prace dalej i budowa posuwała się naprzód, tak jak przepowiadali prorocy Aggeusz i Zachariasz, syn Iddo. Doprowadzono ją do końca zgodnie z poleceniem Boga Izraela i z zarządzeniem Dariusza i Artakserksesa, królów perskich. ¹⁵ Zakończono budowę tego domu w trzecim dniu miesiąca Adar, w szóstym roku panowania króla Dariusza.

¹⁶ Wówczas wszyscy Izraelici, to znaczy kapłani, lewici i pozostali repatrianci, z radością dokonali poświęcenia domu Bożego. ¹⁷ Przy poświęceniu domu Bożego złożyli ofiary ze stu cielców, dwustu baranów i czterystu jagniąt oraz dwunastu kozłów jako ofiarę przebłagalną za dwanaście plemion Izraela. ¹⁸ Ustanowili także grupy kapłanów i zastępy lewitów do służby Bożej w Jerozolimie według przepisów księgi Mojżesza.

¹⁹ Repatrianci obchodzili Paschę czternastego dnia pierwszego miesiąca, ²⁰ gdyż wszyscy kapłani i lewici się oczyścili. Wszyscy, którzy byli czyści, złożyli ofiarę paschalną za repatriantów, za swych braci kapłanów i za siebie samych. ²¹ Paschę spożywali zarówno Izraelici, którzy powrócili z niewoli, jak też i inni, którzy odwrócili się od nieczystości pogan tej ziemi i przyłączyli się do nich, aby szukać PANA, Boga Izraela. ²² Przez siedem dni obchodzili radośnie Święto Przaśników, gdyż PAN napełnił ich radością, usposabiając ku nim życzliwie serce króla Assuru, aby wspomógł ich przy budowie domu Bożego dla Boga Izraela.

POWRÓT DRUGIEJ GRUPY REPATRIANTÓW

EZDRASZ – KAPŁAN I PISARZ

Rozdział 7

7 ¹ Wiele lat później, za panowania Artakserksesa, króla perskiego, przybył Ezdrasz, syn Serajasza, syna Azariasza, syna Chilkiasza, ² syna Szalluma, syna Sadoka, syna Achituba, ³ syna Amariasza, syna Azariasza, syna Merajota, ⁴ syna Zerachiasza, syna Uzzjego, syna Bukkiego, ⁵ syna Abiszuy, syna Pinchasa, syna Eleazara, syna Aarona, pierwszego kapłana. ⁶ Tenże Ezdrasz przybył z Babilonu, a był on pisarzem biegłym w Prawie Mojżesza, które nadał PAN Bóg Izraela. Król spełnił wszystkie jego życzenia, gdyż czuwał nad nim jego PAN Bóg. ⁷ Razem z nim wyruszyła do Jerozolimy liczna grupa Izraelitów, kapłanów, lewitów, śpiewaków, odźwiernych i sług świątyni. Było to w siódmym roku panowania króla Artakserksesa. ⁸ Przybył do Jerozolimy w piątym miesiącu, w siódmym roku panowania króla.

⁹ Ezdrasz rozpoczął podróż z Babilonu w pierwszym dniu pierwszego miesiąca, a do Jerozolimy przybył w pierwszym dniu piątego miesiąca, gdyż jego Bóg czuwał nad nim łaskawie. ¹⁰ Ezdrasz bowiem bardzo pilnie badał Prawo PANA, wypełniał je i uczył jego ustaw i przepisów w Izraelu.

DEKRET ARTAKSERKSESA

¹¹ A oto odpis dokumentu, który król Artakserkses dał Ezdraszowi, kapłanowi i pisarzowi, nauczycielowi przykazań i ustaw PANA dla Izraela:

¹² „Artakserkses, król królów, Ezdraszowi, kapłanowi i znawcy Prawa Boga niebios – pozdrowienie”. I dalej: ¹³ „Wydaję zarządzenie dotyczące wszystkich mieszkańców mego królestwa, którzy należą do ludu Izraela, a także kapłanów i lewitów: jeśli ktoś z nich chce powrócić z tobą do Jerozolimy – niech idzie! ¹⁴ Mając na uwadze, że posyła cię król i jego siedmiu doradców, by ocenić sytuację w Judei i Jerozolimie według Prawa Bożego, które posiadasz, ¹⁵ i aby zanieść srebro i złoto złożone przez króla i jego doradców Bogu Izraela, który ma swoją siedzibę w Jerozolimie, ¹⁶ oraz srebro i złoto, które otrzymasz z całej prowincji Babilonu wraz z dobrowolnymi darami złożonymi przez lud i kapłanów na dom ich Boga w Jerozolimie, ¹⁷ ty uczciwie zakupisz za te pieniądze cielce, barany, jagnięta oraz przynależne do nich ofiary pokarmowe i płynne. Złożysz je w ofierze na ołtarzu w domu waszego Boga w Jerozolimie. ¹⁸ Co zaś dotyczy reszty srebra i złota, ty i twoi bracia zarządzicie tym według waszego uznania, zgodnie z wolą waszego Boga. ¹⁹ Naczynia zaś, które zostały ci przekazane do kultu w domu twojego Boga, złożysz przed Bogiem w Jerozolimie. ²⁰ Resztę kosztów, jakie poniesiesz na dom twojego Boga, pokryjesz ze skarbca królewskiego.

²¹ Ja, król Artakserkses, wydaję polecenie wszystkim skarbnikom w prowincji za Eufratem: Wszystko, czego zażąda od was Ezdrasz, kapłan i nauczyciel Prawa Boga niebios, ma być bezzwłocznie wykonane ²² w granicach do stu talentów srebra, stu kor pszenicy, stu baryłek wina, stu baryłek oliwy oraz soli bez ograniczeń. ²³ Wszystko, co nakazuje Bóg niebios, ma być gorliwie wykonane dla domu Boga niebios, aby Jego gniew nie zapłonął przeciw królestwu, przeciwko królowi i jego synom. ²⁴ Wam również podaję do wiadomości, że nie wolno nakładać podatków, danin ani innych świadczeń na kapłanów, lewitów, śpiewaków, odźwiernych i sprawujących posługi – jednym słowem na nikogo ze sług tego domu Bożego. ²⁵ A ty, Ezdraszu, według mądrości twego Boga, którą posiadasz, ustanów sędziów i urzędników, aby sprawowali sądy nad wszystkimi mieszkańcami Transeufratei, którzy znają Prawo twego Boga, i aby uczyli tych, którzy go nie znają. ²⁶ Każdy, kto nie będzie przestrzegał Prawa twojego Boga i polecenia królewskiego, zostanie surowo ukarany bądź to wyrokiem śmierci, bądź wygnaniem, bądź grzywną pieniężną lub więzieniem”.

MODLITWA DZIĘKCZYNNA EZDRASZA

²⁷ Niech będzie błogosławiony PAN, Bóg naszych przodków, który usposobił życzliwie ku nam serce władcy, żeby otoczyć chwałą dom PANA w Jerozolimie, ²⁸ a dla mnie zjednał życzliwość króla, jego doradców i wszystkich możnych dostojników królewskich. Dzięki temu, że towarzyszyła mi opieka PANA, mojego Boga, nabrałem otuchy i zgromadziłem starszyznę Izraela, aby ruszyła ze mną w drogę.

WYKAZ REPATRIANTÓW

Rozdział 8

8 ¹ Oto przywódcy rodów według ich pochodzenia, którzy wyruszyli ze mną za panowania Artakserksesa, króla Babilonii: ² z rodu Pinchasa – Gerszom, z rodu Itamara – Daniel, z rodu Dawida – Chattusz, ³ z rodu Szekaniasza z rodu Parosza – Zachariasz, który wpisał na listę ze sobą stu pięćdziesięciu mężczyzn, ⁴ z rodu Pachat-Moaba – Elioenaj, syn Zerachiasza, i z nim dwustu mężczyzn, ⁵ z rodu Zattua – Szekaniasz, syn Jachaziela, i z nim trzystu mężczyzn, ⁶ z rodu Adina, Ebed, syn Jonatana, i z nim pięćdziesięciu mężczyzn, ⁷ z rodu Elama – Izajasz, syn Ataliasza, i z nim siedemdziesięciu mężczyzn, ⁸ z rodu Szefatiasza – Zebadiasz, syn Mikaela, i z nim osiemdziesięciu mężczyzn, ⁹ z rodu Joaba – Obadiasz, syn Jechiela, i z nim dwustu osiemnastu mężczyzn, ¹⁰ z rodu Baniego – Szelomit, syn Josifiasza, i z nim stu sześćdziesięciu mężczyzn, ¹¹ z rodu Bebaja – Zachariasz, syn Bebaja, i z nim dwudziestu ośmiu mężczyzn, ¹² z rodu Azgada – Jochanan, syn Hakkatana, i z nim stu dziesięciu mężczyzn, ¹³ z rodu Adonikama – ostatni potomkowie: Elifelet, Jejel i Szemajasz, i z nimi sześćdziesięciu mężczyzn, ¹⁴ z rodu Bigwaja – Utaj, syn Zabbuda, i z nim siedemdziesięciu mężczyzn.

¹⁵ Zgromadziłem ich nad rzeką wpadającą do Achawy. Pozostaliśmy tam trzy dni, podczas których poznałem tych ludzi i kapłanów, lecz nie znalazłem wśród nich lewitów. ¹⁶ Posłałem więc do przywódców: Eliezera, Ariela, Szemajasza, Elnatana, Jariba, Elnatana, Natana, Zachariasza i Meszullama, oraz do budowniczych: Jojariba i Elnatana. ¹⁷ Poleciłem im udać się do naczelnika Iddo w miejscowości Kasifia z posłaniem, jakie im przekazałem dla Iddo i jego braci mieszkających w Kasifia, a mianowicie, aby nam przysłali sługi do domu naszego Boga. ¹⁸ Towarzyszyła nam łaskawa opieka naszego Boga, gdyż przysłali nam mądrego człowieka z rodu Machliego, syna Lewiego, syna Izraela, a mianowicie Szerebiasza z jego synami i braćmi w liczbie osiemnastu osób. ¹⁹ Ponadto Chaszabiasza i z nim Merariego wraz z jego braćmi i synami w liczbie dwudziestu osób, ²⁰ oraz dwieście dwadzieścia osób spośród sług świątyni, których Dawid i dostojnicy przeznaczyli do pomocy lewitom. Oni też zostali imiennie wpisani na listę.

OSTATNIE PRZYGOTOWANIA DO DROGI

²¹ Potem zarządziłem tam post nad rzeką Achawą, abyśmy się ukorzyli przed naszym Bogiem i uprosili u Niego szczęśliwą drogę dla nas, naszych dzieci i dobytku. ²² Wstydziłem się bowiem prosić króla o eskortę i jeźdźców, by chronili nas w drodze przed nieprzyjacielem, gdyż powiedzieliśmy królowi: „Opieka Boga łaskawie towarzyszy tym, którzy się do Niego uciekają, a Jego srogi gniew obraca się przeciw tym, którzy Go porzucają”. ²³ Pościliśmy więc i prosiliśmy o to naszego Boga, a On okazał nam swoją dobroć. ²⁴ Następnie wybrałem spośród kapłanów dwunastu przywódców oraz Szerebiasza i Chaszabiasza z ich dziesięcioma braćmi. ²⁵ Odważyłem im srebro, złoto i naczynia, czyli dary dla domu naszego Boga ofiarowane przez króla, jego doradców, dostojników i przez wszystkich obecnych tam Izraelitów. ²⁶ Odważyłem im sześćset pięćdziesiąt talentów srebra i sto naczyń srebrnych, każde po dwa talenty, sto talentów złota ²⁷ i dwadzieścia pucharów złotych, każdy po tysiąc darejek i dwa naczynia ze szlachetnego brązu, cennego jak złoto. ²⁸ Poleciłem im: „Wy jesteście poświęceni PANU i naczynia są poświęcone, a srebro i złoto są dobrowolnie ofiarowane PANU, Bogu waszych przodków. ²⁹ Strzeżcie więc ich troskliwie, dopóki ich nie odważycie i nie przekażecie przywódcom kapłanów i lewitów oraz przywódcom rodów Izraela w Jerozolimie, w pomieszczeniach domu PANA”. ³⁰ Wówczas kapłani i lewici zabrali odważone srebro, złoto i naczynia, aby zanieść je do Jerozolimy, do domu naszego Boga.

POWRÓT DO JEROZOLIMY

³¹ W dwunastym dniu pierwszego miesiąca wyruszyliśmy z obozowiska nad rzeką Achawą, rozpoczynając podróż do Jerozolimy. Towarzyszyła nam opieka naszego Boga i chroniła nas w drodze przed napaściami wrogów i zbójców.

³² Gdy przybyliśmy do Jerozolimy, odpoczywaliśmy tam przez trzy dni. ³³ Czwartego dnia odważyliśmy srebro, złoto i naczynia dla domu naszego Boga i przekazaliśmy je kapłanowi Meremotowi, synowi Uriasza, i Eleazarowi, synowi Pinchasa, w obecności lewitów Jozabada, syna Jozuego, i Noadiasza, syna Binnuja. ³⁴ Przekazaliśmy wszystko według liczby i wagi, zapisując równocześnie wagę każdego przedmiotu. ³⁵ Wracający repatrianci złożyli Bogu Izraela następujące ofiary całopalne: dwanaście cielców za całego Izraela, dziewięćdziesiąt sześć baranów, siedemdziesiąt siedem jagniąt i dwanaście kozłów jako ofiarę przebłagalną za grzechy – wszystko jako całopalenie dla PANA. ³⁶ Wręczyli także namiestnikom króla i zarządcom prowincji Transeufratei rozporządzenie królewskie, aby wspomagali lud i otaczali szacunkiem dom Boży.

CZYSTOŚĆ PLEMIENNA PODSTAWĄ TOŻSAMOŚCI RELIGIJNEJ I NARODOWEJ

UJAWNIENIE GRZECHU MAŁŻEŃSTW MIESZANYCH

Rozdział 9

9 ¹Gdy zakończono to wszystko, przyszli do mnie przywódcy i powiedzieli: „Niestety, ani lud Izraela, ani kapłani i lewici nie odłączyli się od ludów zamieszkujących tę ziemię, to znaczy od obrzydliwości Kananejczyków, Chetytów, Peryzzytów, Jebusytów, Ammonitów, Moabitów, Egipcjan i Amorytów. ² Oni bowiem i ich synowie wzięli sobie za żony kobiety z tych narodów i w ten sposób święte potomstwo zmieszało się z obcymi. W tym wiarołomstwie przodowali przywódcy i zwierzchnicy”.

³ Gdy to usłyszałem, rozdarłem swój płaszcz i szaty, zacząłem rwać włosy z głowy i brody i usiadłem wstrząśnięty. ⁴ Wokół mnie zgromadzili się wszyscy przerażeni słowami groźby Boga Izraela wobec wiarołomstwa repatriantów, a ja siedziałem zdruzgotany aż do wieczornej ofiary pokarmowej. ⁵ Dopiero wtedy otrząsnąłem się z przygnębienia i mając swój płaszcz i szaty rozdarte, rzuciłem się na kolana z rękami wyciągniętymi ku PANU, mojemu Bogu.

MODLITWA PRZEBŁAGALNA EZDRASZA

⁶ I tak się modliłem: „Boże mój, bardzo się wstydzę! I nie śmiem, mój Boże, zwrócić twarzy ku Tobie, gdyż nasze winy wyrastają nam ponad głowę, a nasze przestępstwa sięgają aż do nieba! ⁷ Od czasu naszych przodków ciąży nad nami wielka wina aż do dzisiaj. Z powodu naszych przestępstw my, nasi królowie i kapłani zostaliśmy wydani władcom obcych narodów na pastwę miecza, w niewolę, na łup i pośmiewisko, czego dziś doświadczamy. ⁸ Oto jakby na krótką chwilę spotkała nas łaska od PANA, naszego Boga. Ocalił nas garstkę i dał nam oparcie w swoim świętym miejscu. Bóg nasz dał światło naszym oczom i odrobinę wytchnienia w niedoli. ⁹ Jesteśmy bowiem nadal w niewoli, tyle że w tej niewoli Bóg nas nie opuścił. Okazał nam miłosierdzie wobec królów perskich, tak że wznieśliśmy dom naszego Boga, zdołaliśmy dźwignąć miasto z ruin, uzyskaliśmy odrębność Judy i mur obronny w Jerozolimie.

¹⁰ Cóż mamy teraz powiedzieć Tobie, Boże nasz?! Znowu przekroczyliśmy Twoje przykazania, ¹¹ które nadałeś przez sługi swoje, proroków, mówiąc: «Ziemia, do której idziecie, aby ją posiąść, jest ziemią splugawioną obrzydliwościami obcych narodów, które wypełniły ją swoją nieczystością od krańca do krańca. ¹² Dlatego nie będziecie wydawać waszych córek za mąż ich synom ani żenić waszych synów z ich córkami. Nie będziecie też nigdy zabiegać o ich dobrobyt ani szukać z nimi pokoju – jeśli chcecie stać się silni, korzystać z dóbr ziemi i pozostawić waszym dzieciom wieczyste dziedzictwo».

¹³ Po tym wszystkim, co teraz uzyskaliśmy mimo złych czynów i naszej wielkiej winy – bowiem Ty, Boże nasz, wymierzyłeś nam karę łagodniejszą od naszej winy i tak wielu ocaliłeś – ¹⁴ czyż mamy na nowo łamać Twoje przykazania i spokrewniać się z narodami, które czynią te obrzydliwości?! Czyż nie zapłonie Twój gniew przeciwko nam aż do całkowitej zagłady, tak że nie pozostanie nawet reszta ocalonych? ¹⁵ PANIE, Boże Izraela! Ty jesteś sprawiedliwy i dzięki temu jesteśmy jeszcze tutaj jako reszta ocalałych. Ale stoimy przed Tobą splamieni winą. Z takim jednak grzechem nie sposób ostać się przed Tobą!”.

UZNANIE PRZESTĘPSTW PRZEZ WSPÓLNOTĘ

Rozdział 10

10 ¹Gdy Ezdrasz tak się modlił i wyznawał grzechy, płacząc i leżąc na ziemi przed domem Bożym, zgromadził się wokół niego bardzo wielki tłum Izraelitów, mężczyzn, kobiet i dzieci, którzy płakali i zanosili się wielkim szlochem. ² Wówczas przemówił Szekaniasz, syn Jechiela z rodu Elama, i rzekł do Ezdrasza: „Tak, to my popełniliśmy wiarołomstwo wobec Boga naszego, biorąc za żony cudzoziemki spośród narodów zamieszkujących tę ziemię. Ale mimo to jest jeszcze nadzieja dla Izraela. ³ Teraz więc zobowiążmy się przymierzem z Bogiem naszym, że odprawimy te wszystkie żony i dzieci z nich zrodzone, zgodnie z zamiarem mojego pana i tych, którzy są posłuszni przykazaniom Boga naszego. W ten sposób stanie się zadość Prawu. ⁴Przystąp więc do działania, gdyż do ciebie należy decyzja, a my będziemy z tobą! Bądź mężny i działaj!”.

⁵ Wówczas Ezdrasz wstał i zażądał przysięgi od przywódców kapłanów, lewitów i całego Izraela, że w ten sposób uczynią. I oni złożyli przysięgę. ⁶ Następnie Ezdrasz opuścił dziedziniec przed domem Bożym i udał się do komnaty Jochanana, syna Eliasziba, i spędził tam noc, nie jedząc chleba i nie pijąc wody, ogarnięty smutkiem z powodu wiarołomstwa repatriantów. ⁷ Tymczasem rozesłano wiadomości do wszystkich repatriantów w Judzie i Jerozolimie, żeby zgromadzili się w Jerozolimie. ⁸ Tym, którzy nie stawiliby się w ciągu trzech dni od otrzymania rozkazu przywódców i starszych, zagrożono obłożeniem klątwą ich całego dobytku i wykluczeniem ich ze wspólnoty repatriantów.

ROZSTRZYGNIĘCIE SPRAWY MAŁŻEŃSTW MIESZANYCH

⁹ W ciągu trzech dni zgromadzili się w Jerozolimie wszyscy mężczyźni z Judy i Beniamina, a było to dwudziestego dnia dziewiątego miesiąca. Cały lud usiadł na dziedzińcu domu Bożego przerażony tą sprawą i drżący z zimna.

¹⁰ Wtedy powstał kapłan Ezdrasz i tak do nich przemówił: „Wy popełniliście wiarołomstwo, biorąc za żony cudzoziemki. Powiększyliście w ten sposób winę Izraela. ¹¹ Teraz więc oddajcie chwałę PANU, Bogu waszych przodków, i wypełnijcie Jego wolę: odłączcie się od obcych ludów tej ziemi i od żon pogańskich!”. ¹² Na to całe zgromadzenie odpowiedziało donośnie: „Zrobimy tak, jak powiedziałeś! ¹³ Jednakże jest nas wielu, a z powodu obecnej pory deszczowej nie sposób przebywać długo na dworze. Ponadto sprawa ta nie jest do załatwienia w jeden czy dwa dni, gdyż wielu z nas jest w nią zamieszanych. ¹⁴ Niechże więc wszystkich nas zastąpią nasi przywódcy. Niech w wyznaczonych terminach zgłaszają się ci wszyscy, którzy w naszych miastach wzięli za żony cudzoziemki, i wraz z nimi niech przychodzi starszyzna miasta i jego sędziowie tak długo, dopóki nie uśmierzymy srogiego gniewu naszego Boga z powodu tej sprawy”.

¹⁵ Przeciwko tej decyzji wystąpili tylko Jonatan, syn Asahela, i Jachzejasz, syn Tikwy, a poparli ich Meszullam i lewita Szabbetaj. ¹⁶ Natomiast wszyscy repatrianci zgodzili się na to i kapłan Ezdrasz dobrał sobie przywódców poszczególnych rodów, wszystkich imiennie i według gałęzi rodowych. Rozpoczęli oni osądzanie wszystkich spraw w pierwszym dniu dziesiątego miesiąca. ¹⁷ Trwało to aż do pierwszego dnia pierwszego miesiąca. Roztrząsali wszystkie przypadki mężczyzn, którzy wzięli cudzoziemki za żony. ¹⁸ Stwierdzono następujące wypadki:

Wśród kapłanów, którzy poślubili cudzoziemki, byli: z potomków Jozuego, syna Josadaka, i jego braci: Maasejasz, Eliezer, Jarib i Gedaliasz. ¹⁹ Ci zaręczyli, że odprawią swoje żony i złożą barana jako ofiarę wynagradzającą za swoją winę. ²⁰ Z rodu Immera: Chanani i Zebadiasz; ²¹ z rodu Charima: Maasejasz, Eliasz, Szemajasz, Jechiel i Ozjasz; ²² z rodu Paszchura: Elioenaj, Maasejasz, Izmael, Netaneel, Jozabad i Elasa.

²³ Wśród lewitów: Jozabad, Szimi, Kelajasz zwany Kelitą, Petachiasz, Juda i Eliezer.

²⁴ Wśród śpiewaków: Eliaszib.

Wśród odźwiernych: Szallum, Telem i Uri.

²⁵ Wśród Izraelitów: z rodu Parosza: Ramiasz, Jezjasz, Malkiasz, Mijjamin, Eleazar, Malachiasz i Benajasz; ²⁶ z rodu Elama: Mattaniasz, Zachariasz, Jechiel, Abdi, Jeremot i Eliasz; ²⁷ z rodu Zattu: Elioenaj, Eliaszib, Mattaniasz, Jeremot, Zabad i Aziza; ²⁸ z rodu Bebaja: Jochanan, Chananiasz, Zabbaj i Atlaj; ²⁹ z rodu Baniego: Meszullam, Malluk, Adajasz, Jaszub, Jeszal i Jeremot; ³⁰ z rodu Pachat-Moaba: Adna, Kelal, Benajasz, Maasejasz, Mattaniasz, Besalel, Binnuj, Manasses; ³¹ z rodu Charima: Eliezer, Iszszijasz, Malkiasz, Szemajasz, Szymon, ³² Beniamin, Malluk i Szemariasz; ³³ z rodu Chaszuma: Mattenaj, Mattatta, Zabad, Elifelet, Jeremaj, Manasses i Szimi; ³⁴ z rodu Baniego: Maadaj, Amram i Uel, ³⁵ Benajasz, Bediasz, Kelajasz, ³⁶ Waniasz, Meremot, Eliaszib, ³⁷ Mattaniasz, Mattenaj i Jaasaj; ³⁸ z rodu Binnuja: Szimi, ³⁹ Szelemiasz, Natan, Adajasz; ⁴⁰ z rodu Zachariasza: Szaszaj, Szaraj, ⁴¹ Azarel, Szelemiasz, Szemariasz, ⁴² Szallum, Amariasz i Józef; ⁴³ z rodu Nebo: Jejel, Mattitiasz, Zabad, Zebina, Jaddaj, Joel i Benajasz.

⁴⁴ Ci wszyscy wzięli za żony cudzoziemki. Wszyscy też odesłali je wraz z ich dziećmi.

^1,1 Cyrus – pierwszy władcy Persów i Medów, który w 538 r. przed Chr. podbił królestwo Babilonii i włączył je do imperium, rozciągając swoją władzę od Indii aż do Morza Śródziemnego. Nawiązanie do Jr 25,11n; 29,10; 51,44-50, gdzie prorok zapowiada zniszczenie Babilonu i powrót z przesiedlenia.

^1,2 Pan, Bóg niebios – tytułu tego w ST używali tylko Żydzi w odniesieniu do swego Boga (np. Rdz 24,7; 2Krn 36,23; Ne 1,5; Jon 1,9). W wyznawanej przez Cyrusa religii, zoroastryzmie, Jahwe, podobnie jak Marduk (bóstwo babilońskie) i inni, należeli do otoczenia Ahura Mazdy, który był głównym bogiem sił dobra. Autor księgi dokonuje religijnej interpretacji historii, dlatego chce widzieć w Cyrusie króla uznającego nad sobą władzę Boga Izraela.

^2,70 osady – dosł. miasta; wydaje się bardziej prawdopodobne tłumaczenie Septuaginty, która nazywa osadami miejscowości zamieszkałe przez ludzi należących do tych kategorii służebnych.

^4,1 nieprzyjaciele Judy i Beniamina – nieizraelscy mieszkańcy Samarii trzykrotnie przesiedlani tutaj przez władców asyryjskich po upadku Królestwa Północnego (np. 2Krl 17,24). Wrogość pomiędzy mieszkańcami Samarii (nie-Izraelitami) a Judejczykami ma u swych podstaw przyczyny polityczne, ale również fakt, że Samarytanie skazili kult Boga Izraela równoczesną czcią bóstw pogańskich (2Krl 17,32n.41). Odrodzenie życia narodowego w Judzie zagrażało wpływom Samarii, stąd chęć przejęcia nad nim kontroli.

^4,5 Dariusz – chodzi o Dariusza I, króla perskiego (522-485 przed Chr.). W okresie jego panowania dokończono odbudowę świątyni w Jerozolimie. Następcą Cyrusa był jego syn Kambyzes (529-522 przed Chr.).

^5,1 Aggeusz i Zachariasz – repatrianci i prorocy. W swoich proroctwach (zob. Księga Aggeusza i Księga Zachariasza) nawoływali m.in. do odbudowy świątyni, ganiąc Żydów za większą dbałość o wznoszenie ich własnych domów.

^5,5 opatrzność Boża – dosł. oko ich Boga. Wyrażenie to jest mało znane w ST (Ps 33,18). Ten sam sens posiada wyrażenie opieka Boga – dosł. ręka Boga (np. Ezd 7,28; 8,31).

^9,2 Księgi ST zabraniały egzogamii, tj. zawierania małżeństw mieszanych pomiędzy Izraelitami a kobietami z innych ludów (np. Wj 34,15n; Lb 12,1; Pwt 7,3n; Sdz 3,6n; 1Krl 11,1n; 16,31). Taka praktyka stanowiła zagrożenie dla tożsamości religijnej i kulturowej Izraelitów. Zdarzało się jednak w historii Izraela, że związki mieszane były zawierane, a nawet akceptowane (np. Rdz 41,45; 2Sm 3,2-5).

^10,2 nadzieja dla Izraela – opiera się ona na wierze w Boga, który przebacza pokutującemu grzesznikowi (np. Ez 18,23; 33,11).

^10,3 Prawo żydowskie nie przewidywało sytuacji rozwodu z cudzoziemską małżonką, gdyż w ogóle nie uwzględniało możliwości zawierania takich małżeństw. Małżeństwa mieszane, które zawarli Izraelici z pogankami, zostały ocenione jako sprzeczne z wolą Boga (Ezd 9,1). Otrzymując natomiast od Niego łaskę powrotu do ojczyzny, Izraelici chcieli wykluczyć wszystko, co mogłoby Go obrażać. Dlatego zapadła decyzja o unieważnieniu tych małżeństw i odesłaniu żon i dzieci. Bezwzględną nierozerwalność małżeństwa przyniósł dopiero NT (Mt 5,31n; 19,8n); mój pan – nie chodzi o Boga, lecz o Ezdrasza.

KSIĘGA NEHEMIASZA

ODBUDOWA ŚWIĘTEGO MIASTA

SMUTNE WIEŚCI Z JEROZOLIMY

Rozdział 1

1 ¹ Wspomnienia Nehemiasza, syna Chakaliasza. Było to w miesiącu Kislew, dwudziestego roku. Gdy przebywałem w twierdzy Suza, ²przybył tam Chanani, jeden z moich braci, wraz z innymi ludźmi z Judei. Zapytałem ich o Jerozolimę, o ocalałych Judejczyków, którzy uniknęli uprowadzenia do niewoli. ³ Opowiedzieli mi: „Ci, którzy pozostali w tamtejszej prowincji, żyją teraz w wielkiej biedzie i poniżeniu. Mury Jerozolimy są zrujnowane, a bramy spalone”.

MODLITWA NEHEMIASZA

⁴ Gdy usłyszałem te słowa, usiadłem, zapłakałem i całymi dniami trwałem w smutku, poszcząc i modląc się do Boga niebios. ⁵ Modliłem się tak: „Ach, PANIE, Boże niebios, Boże wielki i groźny! Ty zachowujesz przymierze i okazujesz łaskawość tym, którzy Cię miłują i przestrzegają Twoich przykazań. ⁶ Otwórz oczy i nakłoń uważnie ucha, by słuchać modlitwy Twojego sługi, którą ja teraz zanoszę do Ciebie dniem i nocą za sługi Twoje, Izraelitów, i w której wyznaję winy synów Izraela popełnione przeciwko Tobie, jak i przestępstwa, które ja popełniłem wraz z domem mego ojca. ⁷ Bardzo podle postąpiliśmy wobec Ciebie! Nie zachowaliśmy ani przykazań, ani praw, ani ustaw, które nadałeś swojemu słudze, Mojżeszowi. ⁸ Wspomnij, proszę, na obietnicę daną Twemu słudze Mojżeszowi: «Jeśli się sprzeniewierzycie, rozproszę was między narodami; ⁹ lecz jeśli powrócicie do Mnie i będziecie zachowywać i wypełniać moje przykazania, wówczas choćby wasi wygnańcy byli poza krańcami niebios, Ja zgromadzę ich stamtąd i przywiodę do miejsca, które wybrałem na siedzibę dla mojego imienia». ¹⁰ Oni są Twoimi sługami i Twoim ludem, który odkupiłeś swoją wielką mocą i potężnym ramieniem. ¹¹ Ach, PANIE, nakłoń, proszę, swego ucha na błaganie Twego sługi i na modlitwę Twoich sług pragnących czcić Twoje imię! Proszę, niech się poszczęści teraz Twemu słudze, spraw, aby znalazł on życzliwość w oczach tego człowieka”. Byłem bowiem podczaszym królewskim.

POZWOLENIE NA ODBUDOWĘ ŚWIĘTEGO MIASTA

Rozdział 2

2 ¹I oto zdarzyło się w miesiącu Nisan, w dwudziestym roku panowania króla Artakserksesa, że gdy podawałem i nalewałem wino królowi, on zauważył, że jestem smutny ²i zapytał mnie: „Dlaczego jesteś smutny? Przecież nie jesteś chory? Z całą pewnością masz jakieś zmartwienie!”. Przeraziłem się wtedy bardzo ³i rzekłem królowi: Oby król żył wiecznie! Jakże mam nie być smutny, gdy zniszczone jest miasto, gdzie są groby moich przodków, i spalone są jego bramy? ⁴Wtedy król zapytał: „O cóż więc chciałbyś prosić?”. Wówczas pomodliłem się do Boga niebios ⁵i tak odpowiedziałem królowi: Jeśli król uważa to za słuszne i jeśli twój sługa znalazł życzliwość w twoich oczach, wyślij mnie do Judei, do miasta, gdzie są groby moich przodków, bym je odbudował. ⁶Król, obok którego siedziała także królowa, odpowiedział: „Jak długo potrwa twoja podróż i kiedy powrócisz?”. Gdy podałem mu termin, król wyraził zgodę i pozwolił mi odejść. ⁷Potem poprosiłem jeszcze króla: Jeśli król uważa to za słuszne, proszę o zaopatrzenie mnie w listy dla namiestników prowincji Transeufratei, aby mi pozwolili przejść aż do Judei. ⁸A także proszę o pismo do Asafa, zarządcy lasów królewskich, aby mi dał drewna na sporządzenie bram do twierdzy przy świątyni, do muru miejskiego i do pałacu, do którego się wprowadzę. Król zgodził się na to, gdyż towarzyszyła mi łaskawa opieka mojego Boga.

⁹ Gdy przybyłem do namiestników prowincji Transeufratei, przekazałem im pisma królewskie. Byli też ze mną przydzieleni mi przez króla dowódcy i oddział jazdy. ¹⁰ Dowiedzieli się o tym Sanballat Choronita i Tobiasz, sługa ammonicki, i rozzłościli się bardzo, że przybył ktoś, żeby otoczyć troską Izraelitów.

PIERWSZE INICJATYWY NEHEMIASZA W JEROZOLIMIE

¹¹ Gdy przybyłem do Jerozolimy, najpierw odpoczywałem przez trzy dni. ¹² Następnie pewnej nocy wstałem, ja i grupa towarzyszących mi ludzi – ale nie wyjawiłem jeszcze nikomu, jakie zadanie Bóg dał mi do wykonania w Jerozolimie – i mając ze sobą jedno juczne zwierzę, na którym jechałem, ¹³ wyruszyłem nocą przez Bramę nad Doliną w kierunku Źródła Smoczego aż do Bramy Śmietniska. Oglądałem uważnie mury Jerozolimy z ich wyłomami i spalone bramy miasta. ¹⁴ Gdy dotarłem do Bramy Źródła i do Sadzawki Królewskiej, zwierzę nie mogło tamtędy przejść, ¹⁵ poszedłem więc pieszo wzdłuż potoku pod górę i nocą obejrzałem dokładnie mur. Potem zawróciłem, przeszedłem przez Bramę nad Doliną i wróciłem do domu.

¹⁶ Zwierzchnicy nie wiedzieli, dokąd się udałem i co zamierzałem zrobić. Dotychczas bowiem nie wyjawiłem tego ani Judejczykom, ani kapłanom, ani dostojnikom, ani zwierzchnikom, ani budowniczym. ¹⁷ Teraz więc rzekłem do nich: Widzicie spustoszenie, w jakim żyjemy? Jerozolima jest zburzona, a jej bramy strawione ogniem. Chodźcie, odbudujmy mury Jerozolimy i niech zakończy się nasze pohańbienie! ¹⁸ I opowiedziałem im, jak życzliwa była nade mną opieka Boga, a także to wszystko, co powiedział mi król. Oni odrzekli: „Zgoda. Budujmy!” i zabrali się z zapałem do tego dobrego dzieła.

¹⁹ Skoro dowiedzieli się o tym Sanballat Choronita i Tobiasz, sługa ammonicki, oraz Arab Geszem, zaczęli nas ośmieszać i z nas drwić. Mówili: „Cóż to za dzieło, które chcecie wykonać? Może chcecie podnieść bunt przeciw królowi?”. ²⁰ Odpowiadając im, wyjaśniłem: Sam Bóg niebios nam poszczęści, a my, Jego słudzy, zabierzemy się do budowy. Jeśli zaś chodzi o was, nie macie w Jerozolimie uprawnień ani udziału, a przeszłość was z nią nie łączy.

SPIS BUDOWNICZYCH I PRAC PRZY ODBUDOWIE MIASTA

Rozdział 3

3 ¹Najwyższy kapłan Eliaszib oraz jego bracia kapłani podjęli się odbudowy Bramy Owczej; poświęcili ją i wstawili wrota. Dokonali również napraw od Wieży Stu do wieży Chananeela. ²Obok nich pracowali przy budowie ludzie z Jerycha a za nimi pracował Zakkur, syn Imriego. ³Bramę Rybną odbudowywali ludzie z rodu Senaja: wymurowali jej odrzwia, wstawili w nie wrota i sporządzili zamki i zasuwy. ⁴Obok nich odbudowywał Meremot, syn Uriasza, syna Hakkosa, a obok niego Meszullam, syn Berekiasza, syna Meszezabela; z drugiej strony naprawiał Sadok, syn Baany. ⁵Dalej za nimi pracowali mieszkańcy Tekoa, chociaż przedniejsi z nich nie ugięli karku, żeby służyć swemu panu. ⁶Bramę Starą naprawiali Jojada, syn Paseacha, i Meszullam, syn Besodiasza: wymurowali jej odrzwia, wstawili w nie wrota i sporządzili zamki i zasuwy. ⁷Obok nich naprawiali Melatiasz Gabaonita i Jadon Meronotyta oraz mieszkańcy Gabaonu i Mispy podlegli namiestnikowi Transeufratei. ⁸Obok nich naprawiał Uzzjel, syn Charhajasza, z bractwa złotników, i dalej Chananiasz, syn..., z bractwa producentów olejków. Odbudowali Jerozolimę aż do Muru Szerokiego. ⁹Obok nich naprawiał Refajasz, syn Chura, zwierzchnik nad połową okręgu jerozolimskiego. ¹⁰Dalej pracował Jedajasz, syn Charumafa, naprzeciw swego domu; obok niego naprawiał Chatusz, syn Chaszabnejasza. ¹¹Malkiasz, syn Charima i Chaszub, syn Pachat-Moaba, odbudowywali dalszy odcinek z Wieżą Pieców. ¹²Obok nich pracował Szallum, syn Hallochesza, zwierzchnik nad drugą połową okręgu jerozolimskiego, wraz ze swymi córkami. ¹³Bramę nad Doliną budował Chanun z mieszkańcami Zanoach: wybudowali ją, wstawili jej wrota, sporządzili zamki i zasuwy, wznieśli tysiąc łokci muru aż do Bramy Śmietniska. ¹⁴Bramę Śmietniska naprawiał Malkiasz, syn Rekaba, zwierzchnik okręgu Bet-Hakkerem; on ją odbudował, wstawił jej wrota i sporządził zamki i zasuwy. ¹⁵Bramę Źródlaną naprawiał Szallun, syn Kol-Chozego, zwierzchnik okręgu Mispy. Wzniósł on bramę, pokrył ją dachem, wstawił jej wrota, sporządził zamki i zasuwy oraz naprawił mur Sadzawki Siloe przy ogrodach królewskich aż do schodów prowadzących do Miasta Dawida. ¹⁶Dalej za nim naprawiał Nehemiasz – syn Azbuka, zwierzchnik połowy okręgu Bet-Sur – aż do miejsca naprzeciw grobów Dawida, to znaczy do Sadzawki Sztucznej i do garnizonu gwardii.

¹⁷ Jeszcze dalej naprawiali Lewici: Rechum, syn Baniego, i Chaszabiasz, zwierzchnik połowy okręgu Keila, który pracował obok niego za swój okręg. ¹⁸ Za nimi naprawiali ich bracia, Binnuj, syn Chenadada, zwierzchnik drugiej połowy okręgu Keila, ¹⁹ przy nim Ezer, syn Jozuego, zwierzchnik Mispy, który naprawiał drugi odcinek, to jest od miejsca naprzeciw schodów zbrojowni w kierunku narożnika, ²⁰ i obok niego Baruch, syn Zabbaja, który naprawiał odcinek od narożnika do bramy pałacu najwyższego kapłana Eliasziba. ²¹ Następny odcinek, od bramy pałacu Eliasziba aż do jego krańca, naprawiał Meremot, syn Uriasza, syn Hakkosa. ²² Dalej pracowali kapłani, mieszkańcy Kikkaru. ²³ Za nimi naprawiali Beniamin i Chaszub, naprzeciwko swoich domów, oraz Azariasz, syn Maasejasza, syna Ananiasza, obok swego domu. ²⁴ Dalszy odcinek, od domu Azariasza aż do narożnika i do zakrętu, naprawiał Binnuj, syn Chenadada. ²⁵ Naprzeciw narożnika pracował Palal, syn Uzaja, także przy wysokiej wieży wystającej z pałacu królewskiego, tuż obok dziedzińca straży, a za nim Pedajasz, syn Parosza, ^26b który naprawiał mur do baszty przed Bramą Wodną i wschodnią część wystającej baszty. ²⁷ Dalej pracowali mieszkańcy Tekoa, na odcinku od przedniej części wysoko wystającej wieży aż do muru Ofelu; ^26a na Ofelu mieszkali słudzy świątyni. ²⁸ Powyżej Bramy Końskiej naprawiali kapłani, każdy naprzeciwko swojego domu. ²⁹ Za nimi pracowali: Sadok, syn Immera, obok swojego domu, dalej Szemajasz, syn Szekaniasza, strażnik Bramy Wschodniej; ³⁰ na następnym odcinku Chananiasz, syn Szelemiasza, Chanun, szósty syn Salafa, naprzeciw swego mieszkania, i Meszullam, syn Berekiasza. ³¹ Za nim, na odcinku aż do domu sług świątyni i kupców, pracował Malkiasz, członek bractwa złotników, który naprawiał przednią część Bramy Defilad do górnej sali w rogu. ³² Natomiast między górną salą w rogu i Bramą Owczą pracowali złotnicy i kupcy.

TRUDNOŚCI ZWIĄZANE Z ODBUDOWĄ JEROZOLIMY

OPOZYCJA PRZECIWNIKÓW I OBRONA BUDUJĄCYCH

³³ Gdy Sanballat dowiedział się, że odbudowujemy mury, wpadł w straszną złość. Drwił z Judejczyków ³⁴ w obecności swoich rodaków i żołnierzy samarytańskich i tak mówił: „Cóż ci niedołężni Żydzi wyrabiają? Chcą wznieść mury i zaraz składać ofiary? Myślą, że w jednym dniu zakończą pracę, a z popalonych kamieni i ze zwalonych rumowisk postawią żywy mur?”. ³⁵ Stojący obok Tobiasz Ammonita tak mu wtórował: „A niech budują! Wystarczy, że skoczy na to szakal i zawali się mur z ich kamieni”.

³⁶ „Boże nasz, słuchaj, jak nami pogardzają! Spraw, aby ich urąganie obróciło się przeciwko nim samym i wydaj ich na łup w ziemi niewoli. ³⁷ Nie przebaczaj im win, a grzech ich niech nie będzie wymazany przed Tobą. Przecież znieważali budujących!”.

³⁸ My tymczasem wznosiliśmy mur, który został umocniony do połowy na całej długości, bo wszyscy ludzie mieli zapał do pracy.

Rozdział 4

4 ¹Lecz kiedy Sanballat i Tobiasz oraz Arabowie, Ammonici i mieszkańcy Aszdodu dowiedzieli się, że naprawa murów Jerozolimy postępowała naprzód i że ubytki w nich zaczęły się wypełniać, wpadli w straszny gniew. ²Wszyscy sprzysięgli się zgodnie do zbrojnej akcji przeciwko Jerozolimie, aby wywołać tam zamieszanie. ³Wówczas my zaczęliśmy się modlić do naszego Boga i trzymaliśmy straż dniem i nocą, aby się bronić przed nimi. ⁴Judejczycy jednak zaczęli wątpić, mówiąc: „Braknie nam siły do dźwigania budulca, a gruzu jest mnóstwo. Nie zdołamy sami odbudować muru”. ⁵Nasi zaś wrogowie mówili: „Zanim się spostrzegą czy coś zobaczą, wtargniemy do nich, wymordujemy ich i zatrzymamy robotę”. ⁶Kiedy więc Żydzi mieszkający w sąsiedztwie tych wrogów przyszli do nas i aż dziesięć razy powtórzyli, że gromadzą się oni przeciwko nam ze wszystkich miejscowości, w których mieszkają, ⁷kazałem wykonać niższe tarasy na zewnątrz muru w miejscach widocznych i ustawiłem tam lud według rodów, uzbrojony w miecze, włócznie i łuki. ⁸Gdy wszystkiego dopatrzyłem, wystąpiłem i rzekłem do możnych, do zwierzchników i do pozostałego ludu: Nie bójcie się ich! Miejcie w pamięci PANA wielkiego i budzącego grozę i walczcie za swoich braci, za synów i córki, za żony i domy! ⁹Skoro tylko nasi wrogowie dowiedzieli się, że zostaliśmy ostrzeżeni, Bóg zniweczył ich zamiary, a my powróciliśmy do muru, każdy do swojej pracy.

¹⁰ Od tamtego dnia tylko połowa moich ludzi mogła być zajęta przy pracy, gdyż druga połowa trwała w pogotowiu uzbrojona we włócznie, tarcze, łuki i pancerze. Dowódcy wojskowi towarzyszyli Judejczykom. ¹¹ Wśród budujących mur ci, którzy nosili budulec, byli uzbrojeni: jedną ręką wykonywali pracę, a w drugiej trzymali broń; ¹² każdy zaś z pracujących na murze miał miecz przypasany do boku. Obok mnie stale był obecny trębacz, ¹³ gdyż dałem takie polecenie możnym, zwierzchnikom i pozostałemu ludowi: „Praca obejmuje długi i zróżnicowany odcinek, a my jesteśmy rozproszeni na murze, jeden z dala od drugiego. ¹⁴ Kiedy więc usłyszycie dźwięk trąby, biegnijcie do nas każdy ze swego miejsca. Bóg nasz będzie walczył za nas!”.

¹⁵ W ten sposób pracowaliśmy, podczas gdy druga połowa trwała w pogotowiu z włóczniami w rękach, od rana do wieczora. ¹⁶ Wówczas też poleciłem ludowi: „Nocujcie w Jerozolimie, każdy ze swoim sługą, aby w nocy trzymać straż, a w dzień pracować”. ¹⁷ Nikt z nas, ani ja, ani moi bracia i słudzy, ani moja straż przyboczna, nie zdejmowaliśmy ubrania i każdy miał swoją broń pod ręką.

KONFLIKTY SPOŁECZNE I REAKCJA NEHEMIASZA

Rozdział 5

5 ¹Potem doszło do narzekania wśród mężczyzn i ich żon na innych braci Żydów. ²Jedni mówili: „Mamy wiele dzieci – niech nam dadzą przydział zboża, byśmy mieli co jeść i mogli przeżyć”. ³Inni znów: „Daliśmy w zastaw nasze pola, winnice i domy – niech nam dadzą przydział zboża na czas głodu”. ⁴I jeszcze inni: „Musieliśmy zastawić nasze pola i winnice, aby zapłacić podatek należny królowi. ⁵Przecież nasze ciała są takie same jak ciała naszych braci i nasze dzieci są takie same jak ich dzieci. Teraz jednak musimy oddawać im na służbę naszych synów i córki. Niektóre z naszych córek zostały zresztą już sprzedane w niewolę, a my jesteśmy bezsilni, bo nasze pola i winnice należą do innych”.

⁶ Rozgniewałem się bardzo, słysząc ich lament i takie słowa. ⁷ Wziąłem sobie to do serca i skarciłem możnych i zwierzchników, mówiąc: Jakże to? Okradacie swoich braci? Następnie zwołałem przeciwko nim wielkie zgromadzenie ⁸ i powiedziałem: Na miarę naszych możliwości wykupiliśmy naszych braci Żydów, którzy zostali sprzedani poganom. Czy teraz chcecie sprzedać swoich braci, abyśmy znowu ich wykupywali? Oni zamilkli i nie umieli na to odpowiedzieć. ⁹ A ja mówiłem dalej: To, co robicie, nie jest uczciwe. Czyż nie powinniście postępować z bojaźnią przed naszym Bogiem, aby uniknąć poniżenia ze strony pogan, naszych nieprzyjaciół? ¹⁰ Także ja, podobnie jak moi bracia i słudzy, pożyczyliśmy im pieniądze i zboże. Otóż my darujemy im ten dług! ¹¹ Wy również zwróćcie im od zaraz ich pola, winnice, ogrody oliwne i domy, a także procenty od pożyczonych pieniędzy, zboża, wina i oliwy. ¹² Odpowiedzieli: „Zwrócimy i niczego nie będziemy od nich żądać. Zrobimy, jak powiedziałeś”. Przywołałem więc kapłanów i kazałem tamtym przysiąc, że postąpią, jak obiecali. ¹³ Ponadto wytrząsnąłem swoją szatę i powiedziałem: Tak niech Bóg wytrząśnie każdego, kto nie dotrzyma tej obietnicy. Niech tak zostanie wytrząśnięty i ogołocony ze swego domu i ze swego dobytku! Całe zgromadzenie zawołało: „Amen!” i oddało chwałę PANU. Lud dotrzymał tej obietnicy.

BEZINTERESOWNOŚĆ NEHEMIASZA

¹⁴ Od dnia, w którym zostałem mianowany namiestnikiem prowincji judzkiej, przez dwanaście lat, czyli od dwudziestego do trzydziestego drugiego roku panowania króla Artakserksesa, nie korzystałem z utrzymania należnego namiestnikowi ani ja, ani moja rodzina. ¹⁵ Namiestnicy, którzy byli przede mną, ciemiężyli lud, pobierając od nich dziennie czterdzieści sykli srebra na chleb i wino. Podobnie ich słudzy wyzyskiwali lud. Ja jednak kierowałem się bojaźnią Bożą i nigdy tak nie postępowałem. ¹⁶ Osobiście pracowałem przy naprawie tego muru i nie nabyłem żadnego terenu – ani ja, ani moi słudzy, którzy byli przydzieleni do pracy przy naprawie. ¹⁷ Przy moim stole żywili się Judejczycy i zwierzchnicy w liczbie stu pięćdziesięciu mężczyzn oraz okoliczni poganie, którzy się do nas dołączyli. ¹⁸ Codzienne utrzymanie, na mój rachunek, wynosiło: jeden wół, sześć wybranych owiec, drób i co dziesięć dni dla wszystkich wino w obfitości. Mimo to nie domagałem się wynagrodzenia należnego namiestnikowi, gdyż i tak ten lud był obciążony pańszczyzną. ¹⁹ „Wspomnij łaskawie na mnie, o mój Boże, ze względu na wszystko, co zrobiłem dla tego ludu”.

PODSTĘPY PRZECIWNIKÓW

Rozdział 6

6 ¹Tymczasem wybudowałem mur, tak że zapełniono w nim wszystkie wyłomy. Pozostały mi do wstawienia tylko wrota do bram. Gdy dowiedzieli się o tym Sanballat, Tobiasz, Geszem Arab i moi pozostali nieprzyjaciele, ²Sanballat i Geszem wysłali mi zaproszenie: „Przyjedź na wspólne spotkanie do Kefirim w dolinie Ono”. Lecz ich zamiary były wrogie wobec mnie. ³Wysłałem więc do nich posłańców z taką odpowiedzią: Mam teraz do wykonania odpowiedzialną pracę i dlatego nie mogę do was przybyć. Moja podróż do was i pozostawienie tej pracy spowodowałyby jej zatrzymanie. ⁴Oni ponawiali zaproszenie czterokrotnie i ja odpowiadałem im za każdym razem w taki sam sposób. ⁵Sanballat wysłał więc do mnie po raz piąty swego sługę z listem otwartym, ⁶w którym pisał: „Wśród pogan krąży pogłoska, a potwierdza ją Gaszmu, że ty i Judejczycy zamierzacie się zbuntować i dlatego odbudowujesz ten mur. Według tych wieści ty miałbyś zostać ich królem. ⁷Podobno już ustanowiłeś proroków, którzy mieliby głosić o tobie w Jerozolimie: jest król w Judei! Oczywiście, król dowie się o tym. Dlatego przyjedź na wspólną naradę”. ⁸Odesłałem mu następującą odpowiedź: Nic nie jest prawdą z tego, co mówisz – wszystko sam wymyśliłeś! ⁹Wszyscy oni straszyli nas, sądząc, że w ten sposób zniechęcą nas do pracy, tak że nie zostanie ona wykonana. „Dodaj mi, Boże otuchy...”.

¹⁰ Raz udałem się do domu Szemajasza, syna Delajasza, wnuka Mehetabeela, który zamknął się w nim. On rzekł do mnie: „Chodźmy do domu Bożego, do wnętrza świątyni, i zamknijmy jej bramę. Przyjdą bowiem, aby cię zabić. Tej nocy przyjdą cię zabić!”. ¹¹ Odpowiedziałem: Czy ktoś taki jak ja może uciekać? Czy człowiek mojej rangi może szukać schronienia w świątyni, aby ratować swoje życie? Nie pójdę! ¹² Rozpoznałem bowiem, że nie był posłany przez Boga, ale że głosił takie proroctwo o mnie, bo przekupili go Sanballat i Tobiasz. ¹³ Dał się przekupić, aby mnie zastraszyć i spowodować, bym tak uczynił i zgrzeszył. Miało to im posłużyć do oczernienia mnie i znieważenia. ¹⁴ „Boże mój, zapamiętaj to Sanballatowi i Tobiaszowi według ich niecnych uczynków. Zapamiętaj także prorokini Noadii i innym prorokom, którzy chcieli mnie zastraszyć!”.

¹⁵ A mur został wykończony po pięćdziesięciu dwóch dniach w dwudziestym piątym dniu miesiąca Elul. ¹⁶ Gdy usłyszeli to nasi wrogowie i zobaczyli wszyscy poganie mieszkający wokoło, zaczęli patrzeć z bojaźnią i rozumieć, że dzieło to zostało dokonane dzięki naszemu Bogu.

¹⁷ W tym czasie możni z Judei często wysyłali listy do Tobiasza i otrzymywali listy od niego. ¹⁸ Wielu bowiem w Judzie było z nim związanych przysięgą, gdyż Tobiasz był zięciem Szekaniasza, syna Aracha, a jego syn Jochanan poślubił córkę Meszullama, syna Berekiasza. ¹⁹ Opowiadano więc w mojej obecności dobre rzeczy o nim, a moje wypowiedzi przekazywano jemu. Tobiasz natomiast wysyłał listy, aby mnie zastraszyć.

ORGANIZACJA SPOŁECZNA I RELIGIJNA W ODBUDOWANEJ STOLICY

TROSKA NEHEMIASZA O BEZPIECZEŃSTWO MIASTA

Rozdział 7

7 ¹Kiedy mur został odbudowany i wstawiłem wrota, wyznaczono odźwiernych oraz śpiewaków i lewitów. ²Zarząd nad Jerozolimą powierzyłem Chananiemu, mojemu bratu, a dowódcą twierdzy mianowałem Chananiasza, człowieka zaufanego i kierującego się bojaźnią Bożą bardziej niż inni. ³Dałem im następujące polecenie: Nie otwierajcie bram Jerozolimy, dopóki słońce nie zacznie przygrzewać, a gdy ono będzie jeszcze na niebie, niech wrota zostaną zamknięte i zaryglowane. Straż należy powierzyć mieszkańcom miasta: jedni na wyznaczonych odcinkach, drudzy przy swoich domostwach. ⁴Jeśli chodzi o miasto, było ono rozległe i przestrzenne, ale ludności było w nim mało i nie budowano domów.

LISTA PIERWSZEJ GRUPY REPATRIANTÓW

⁵ Wówczas mój Bóg natchnął mnie, abym zgromadził możnych, zwierzchników i lud dla dokonania spisu. Znalazłem też księgę rodowodów pierwszej grupy repatriantów z następującą listą:

⁶ Oto mieszkańcy prowincji, którzy powrócili z wygnania, dokąd uprowadził ich Nabuchodonozor, król babiloński. Wrócili oni do Jerozolimy i do Judei, każdy do swojego miasta. ⁷ Przybyli z Zorobabelem, Jozuem, Nehemiaszem, Azariaszem, Raamiaszem, Nachamanim, Mardocheuszem, Bilszanem, Misperetem, Bigwajem, Nechumem, Baaną. Liczba Izraelitów była następująca:

⁸ z rodu Parosza – dwa tysiące stu siedemdziesięciu dwóch, ⁹ z rodu Szefatiasza – trzystu siedemdziesięciu dwóch, ¹⁰ z rodu Aracha – sześciuset pięćdziesięciu dwóch, ¹¹ z rodu Pachat-Moaba, potomkowie Jozuego i Joaba – dwa tysiące ośmiuset osiemnastu, ¹² z rodu Elama – tysiąc dwustu pięćdziesięciu czterech, ¹³ z rodu Zattu – ośmiuset czterdziestu pięciu, ¹⁴ z rodu Zacheusza – siedmiuset sześćdziesięciu, ¹⁵ z rodu Binnuja – sześciuset czterdziestu ośmiu, ¹⁶ z rodu Bebaja – sześciuset dwudziestu ośmiu, ¹⁷ z rodu Azgada – dwa tysiące trzystu dwudziestu dwóch, ¹⁸ z rodu Adonikama – sześciuset sześćdziesięciu siedmiu, ¹⁹ z rodu Bigwaja – dwa tysiące sześćdziesięciu siedmiu, ²⁰ z rodu Adina – sześciuset pięćdziesięciu pięciu, ²¹ z rodu Atera, potomkowie Ezechiasza – dziewięćdziesięciu ośmiu, ²² z rodu Chaszuma – trzystu dwudziestu ośmiu, ²³ z rodu Besaja – trzystu dwudziestu czterech, ²⁴ z rodu Charifa – stu dwunastu, ²⁵ mieszkańców Gabaonu – dziewięćdziesięciu pięciu, ²⁶ mieszkańców Betlejem i Netofy – stu osiemdziesięciu ośmiu, ²⁷ mieszkańców Anatot – stu dwudziestu ośmiu, ²⁸ mieszkańców Bet-Azmawet – czterdziestu dwóch, ²⁹ mieszkańców Kiriat-Jearim, Kefiry i Beerot – siedmiuset czterdziestu trzech, ³⁰ mieszkańców Rama i Geba – sześciuset dwudziestu jeden, ³¹ mieszkańców Mikmas – stu dwudziestu dwóch, ³² mieszkańców Betel i Aj – stu dwudziestu trzech, ³³ z rodu drugiego Nebo – pięćdziesięciu dwóch, ³⁴ z rodu drugiego Elama – tysiąc dwustu pięćdziesięciu czterech, ³⁵ z rodu Charima – trzystu dwudziestu, ³⁶ mieszkańców Jerycha – trzystu czterdziestu pięciu, ³⁷ mieszkańców Lod, Chadid i Ono – siedmiuset dwudziestu jeden, ³⁸ z rodu Senai – trzy tysiące dziewięciuset trzydziestu.

³⁹ Kapłani: z rodu Jedajasza, spośród potomków Jozuego – dziewięciuset siedemdziesięciu trzech, ⁴⁰ z rodu Immera – tysiąc pięćdziesięciu dwóch, ⁴¹ z rodu Paszchura – tysiąc dwustu czterdziestu siedmiu, ⁴² z rodu Charima – tysiąc siedemnastu.

⁴³ Lewici: z rodu Jozuego, spośród potomków Kadmiela, Binnuja i Hodwy – siedemdziesięciu czterech.

⁴⁴ Śpiewacy: z rodu Asafa – stu czterdziestu ośmiu.

⁴⁵ Odźwierni: z rodu Szalluma, z rodu Atera, z rodu Talmona, z rodu Akkuba, z rodu Chatity, z rodu Szobaja, wszystkich razem – stu trzydziestu ośmiu.

⁴⁶ Słudzy świątyni: z rodu Sichy, z rodu Chasufy, z rodu Tabbaota, ⁴⁷ z rodu Kerosa, z rodu Sii, Padona, ⁴⁸ z rodu Lebany, z rodu Chagaby, z rodu Szalmaja, ⁴⁹ z rodu Chanana, z rodu Giddela, z rodu Gachara, ⁵⁰ z rodu Reajasza, z rodu Resina, z rodu Nekody, ⁵¹ z rodu Gazzama, z rodu Uzzy, z rodu Paseacha, ⁵² z rodu Besaja, z rodu Meunitów, z rodu Nefisytów, ⁵³ z rodu Bakbuka, z rodu Chakufy, z rodu Charchura, ⁵⁴ z rodu Basluta, z rodu Mechidy, z rodu Charszy, ⁵⁵ z rodu Barkosa, z rodu Sisery, z rodu Temacha, ⁵⁶ z rodu Nesjacha, z rodu Chatify;

⁵⁷ potomkowie sług Salomona: z rodu Sotaja, z rodu Sofereta, z rodu Peridy, ⁵⁸ z rodu Jaali, z rodu Darkona, z rodu Giddela, ⁵⁹ z rodu Szefatiasza, z rodu Chattila, z rodu Pocheret-Hasebaima, z rodu Amona, ⁶⁰ wszystkich razem sług świątyni i potomków sług Salomona – trzystu dziewięćdziesięciu dwóch.

⁶¹ Oto ci, którzy przybyli z Tel-Melach, Tel-Charsza, Kerub, Adan, Immer, lecz nie mogli wykazać się rodowodem i pochodzeniem izraelskim: ⁶² z rodu Delajasza, z rodu Tobiasza, z rodu Nekody – sześciuset czterdziestu dwóch. ⁶³ Spośród kapłanów byli to: potomkowie z rodu Chobajasza, z rodu Hakkosa i z rodu Barzillaja, który ożenił się z jedną z córek Barzillaja Gileadyty i przybrał jego imię. ⁶⁴ Szukali oni swoich rodowodów, ale ich nie odnaleźli. Dlatego jako nieczyści zostali wykluczeni ze sprawowania funkcji kapłańskich. ⁶⁵ Namiestnik zakazał im jedzenia najświętszych pokarmów, dopóki nie pojawi się kapłan do urim i tummim.

⁶⁶ Ogółem ta grupa repatriantów liczyła czterdzieści dwa tysiące trzysta sześćdziesiąt osób, ⁶⁷ nie licząc ich sług i służebnic, których było siedem tysięcy trzysta trzydzieści siedem. Mieli także dwustu czterdziestu pięciu śpiewaków i śpiewaczek, ponadto siedemset trzydzieści sześć koni, dwieście czterdzieści trzy muły ⁶⁸ oraz czterysta trzydzieści pięć wielbłądów i sześć tysięcy siedemset dwadzieścia osłów.

⁶⁹ Wielu przywódców rodów złożyło dary na potrzeby kultu. Namiestnik złożył do skarbca tysiąc drachm złota, pięćdziesiąt czasz i pięćset trzydzieści szat kapłańskich. ⁷⁰ Przywódcy rodów złożyli do skarbca na potrzeby kultu: dwadzieścia tysięcy drachm złota i dwa tysiące dwieście min srebra. ⁷¹ Ofiarodawcy z ludu złożyli dwadzieścia tysięcy drachm złota, dwa tysiące min srebra i sześćdziesiąt siedem szat kapłańskich.

⁷² Kapłani, lewici, odźwierni, śpiewacy, słudzy świątyni i wszyscy Izraelici osiedlili się w swoich miastach.

UROCZYSTE CZYTANIE PRAWA

Gdy wszyscy mieszkali już w swoich miastach, w siódmym miesiącu,

Rozdział 8

8 ¹pierwszego dnia siódmego miesiąca cały lud bez wyjątku zgromadził się na placu przed Bramą Wodną. Poproszono pisarza Ezdrasza, aby przyniósł księgę Prawa Mojżeszowego, które PAN nadał Izraelowi. ²Ezdrasz, który był kapłanem, przyniósł Prawo przed zgromadzenie: mężczyzn, kobiety oraz wszystkich, którzy byli zdolni słuchać i rozumieć. ³Czytał księgę od rana aż do południa, zwrócony w kierunku placu przed Bramą Wodną, przed zgromadzonymi mężczyznami, kobietami i wszystkimi zdolnymi do jej zrozumienia. Cały lud słuchał uważnie słów Prawa.

⁴ Pisarz Ezdrasz wszedł na drewniane podwyższenie, przygotowane w tym celu. Po prawej stronie stanęli: Mattitiasz, Szema, Anajasz, Uriasz, Chilkiasz i Maasejasz, a po lewej: Pedajasz, Miszael, Malkiasz, Chaszum, Chaszbaddana, Zachariasz i Meszullam. ⁵ Ezdrasz, który stał wyżej, otworzył księgę na oczach tłumu, na co wszyscy powstali. ⁶ Ezdrasz wypowiedział formułę błogosławieństwa PANA Boga potężnego, a lud odpowiedział, wznosząc ręce: „Amen! Amen!”. Po czym oddali PANU pokłon, padając twarzą ku ziemi. ⁷ Natomiast lewici: Jozue, Bani, Szerebiasz, Jamin, Akkub, Szabbetaj, Hodiasz, Maasejasz, Kelita, Azariasz, Jozabad, Chanan, Pelajasz przekazywali słowa Prawa ludziom stojącym na swoich miejscach. ⁸ Czytali powoli księgę Prawa Bożego i wyjaśniając jej sens, sprawiali, że była zrozumiała.

⁹ Wówczas Nehemiasz, który był namiestnikiem, i Ezdrasz, kapłan i pisarz, oraz lewici przekazujący ludziom słowa księgi powiedzieli do tłumu: „Dzień dzisiejszy jest poświęcony PANU, Bogu waszemu. Nie bądźcie smutni i nie płaczcie!”. Wszyscy bowiem ludzie szlochali, słuchając słów Prawa. ¹⁰ I Nehemiasz powiedział do nich: „Idźcie jeść potrawy świąteczne i pić słodkie napoje. Podzielcie się też z tymi, którzy nic nie mają – bo dzień dzisiejszy jest poświęcony PANU naszemu. Nie bądźcie przygnębieni, gdyż radość PANA jest waszą ostoją”. ¹¹ Także lewici uspokajali wszystkich zgromadzonych, wołając: „Uspokójcie się! Dzisiaj jest dzień święty. Nie bądźcie przygnębieni!”. ¹² Całe zgromadzenie rozeszło się, aby jeść i pić, aby dzielić się z innymi i radować się – zrozumieli bowiem słowa, które zostały im ogłoszone.

OBCHODY ŚWIĘTA NAMIOTÓW

¹³ Następnego dnia u pisarza Ezdrasza zgromadzili się naczelnicy wszystkich rodów, kapłani i lewici, aby pogłębić słowa Prawa. ¹⁴ I znaleźli przepis w Prawie, które nadał im PAN przez Mojżesza, że w czasie święta w siódmym miesiącu Izraelici mają mieszkać w szałasach. ¹⁵ Gdy to usłyszeli, posłali następujące polecenie do Jerozolimy i do wszystkich miast: „Idźcie w góry i przynieście gałązki oliwne, sosnowe, mirtowe, palmowe oraz z drzew liściastych, aby zgodnie z przepisem przygotować szałasy”. ¹⁶ Mieszkańcy poszli, przynieśli je i sporządzili sobie szałasy: albo na własnym dachu, albo na swoich podwórzach, albo na dziedzińcach domu Bożego, albo na placu przed Bramą Wodną i przed Bramą Efraima. ¹⁷ Cała wspólnota tych, którzy powrócili z przesiedlenia, pobudowała sobie szałasy i w nich zamieszkała. A Izraelici nie budowali szałasów od czasów Jozuego, syna Nuna, aż do tego dnia. I zapanowała wielka radość. ¹⁸ Czytano księgę Prawa Bożego każdego dnia: od pierwszego dnia aż do ostatniego. Przez siedem dni obchodzono święto, a ósmego dnia odbyło się uroczyste zebranie zgodnie z przepisem Prawa.

ODNOWIENIE PRZYMIERZA I ZOBOWIĄZANIA KULTOWE

DZIEŃ POKUTY

Rozdział 9

9 ¹W dwudziestym czwartym dniu tego miesiąca, poszcząc, Izraelici zgromadzili się ubrani w wory pokutne i z głowami posypanymi ziemią. ²Wszyscy należący do plemion izraelskich oddzielili się od cudzoziemców. Potem, stojąc, wyznali własne grzechy i winy swoich przodków. ³Przez ćwierć dnia stali, każdy na swoim miejscu, i czytali z księgi Prawa PANA, swego Boga, a przez drugą ćwierć dnia wyznawali swoje winy, upadłszy na twarz przed PANEM, swoim Bogiem. ⁴Na podwyższeniu dla lewitów stanęli: Jozue, Bani, Kadmiel, Szebaniasz, Bunni, Szerebiasz, Bani i Kenani i wołali donośnym głosem do PANA Boga. ⁵A lewici: Jozue, Kadmiel, Bani, Chaszabnejasz, Szerebiasz, Hodiasz, Szebaniasz i Petachiasz wzywali: „Powstańcie, aby wielbić PANA, naszego Boga, poprzez wszystkie wieki!

UWIELBIENIE BOGA IZRAELA

Niech uwielbiają Twoje potężne imię, wywyższone ponad wszelkie uwielbienie i chwałę!

⁶ Jedynie Ty jesteś PANEM.

Ty stworzyłeś niebiosa, niebiosa niebios i wszelkie ich wojsko, ziemię i wszystko, co jest na niej,

morza i wszystko, co w nich żyje.

Ty ożywiasz wszystko,

a wojsko niebieskie oddaje Ci pokłon.

UWIELBIENIE BOGA PATRIARCHÓW

⁷ Ty, PANIE, jesteś tym Bogiem,

który wybrał Abrama.

Ty wyprowadziłeś go z Ur Chaldejskiego

i nadałeś mu imię Abraham.

⁸ A gdy uznałeś, że jego serce jest Ci wierne,

zawarłeś z nim przymierze,

że jego potomstwu dasz ziemię

Kananejczyka, Chetyty i Amoryty,

Peryzzyty, Jebusyty i Girgaszyty.

I dotrzymałeś słowa, bo jesteś sprawiedliwy!

UWIELBIENIE BOGA, WYBAWICIELA Z EGIPTU

⁹ Ty widziałeś poniżenie naszych przodków w Egipcie i wysłuchałeś ich wołania nad Morzem Czerwonym.

¹⁰ Dokonałeś też znaków i cudów przeciw faraonowi, przeciwko wszystkim jego sługom i mieszkańcom jego kraju, gdyż wiedziałeś, że odnosili się do nich zuchwale.

Tak uczyniłeś sławnym aż do dzisiaj swoje imię.

¹¹ Rozdzieliłeś morze przed nimi,

tak że suchą nogą przeszli przez jego środek;

a tych, którzy ich ścigali, wtrąciłeś w głębinę

jak kamień w wody wezbrane.

¹² Słupem obłoku prowadziłeś ich we dnie

i kolumną ognia w nocy,

aby oświetlać im drogę, którą mieli kroczyć.

UWIELBIENIE BOGA PRZYMIERZA

¹³ Potem zstąpiłeś na górę Synaj

i z nieba z nimi rozmawiałeś.

I dałeś im słuszne przepisy i prawa niezawodne,

i dobre ustawy, i przykazania.

¹⁴ Oznajmiłeś im Twój święty szabat

i przez sługę swego Mojżesza nadałeś im

nakazy, przykazania i Prawo.

¹⁵ Gdy odczuwali głód, dałeś im chleb z nieba,

a gdy byli spragnieni, wydobyłeś im wodę ze skały.

I powiedziałeś, że odziedziczą ziemię,

którą przysiągłeś dać im na własność.

WYZNANIE WIN PRZODKÓW Z CZASÓW WĘDRÓWKI NA PUSTYNI

¹⁶ Lecz oni i nasi przodkowie postąpili zuchwale:

nie chcieli ugiąć karku i nie słuchali Twoich przykazań.

¹⁷ Uchylali się od posłuszeństwa

i nie pamiętali o Twoich cudach,

które dla nich uczyniłeś.

Stali się krnąbrni, a nawet powzięli zamiar

powrotu do Egiptu, do swojej dawnej niewoli.

UWIELBIENIE MIŁOSIERDZIA BOŻEGO W WYDARZENIACH NA PUSTYNI

Lecz Ty jesteś Bogiem przebaczenia,

łaskawym i współczującym,

cierpliwym i wielkiego miłosierdzia –

dlatego ich nie opuściłeś.

¹⁸ Nawet gdy zrobili sobie cielca odlanego z metalu i powiedzieli: «Oto twój bóg, który wyprowadził cię z Egiptu», i gdy popełnili wielkie bluźnierstwa,

¹⁹ Ty, w niezmierzonej litości swojej,

nie opuściłeś ich na pustyni.

Słup obłoku nie odstąpił od nich we dnie,

prowadząc ich drogą,

ani kolumna ognia w nocy,

oświetlając im drogę, którą mieli kroczyć.

²⁰ I dałeś im swego dobrego ducha,

aby ich pouczał,

a manny swojej od ust im nie odjąłeś

i wodę im dałeś, gdy byli spragnieni.

²¹ Przez lat czterdzieści utrzymywałeś ich na pustyni, tak że niczego im nie brakło.

Nie zniszczyło się ich odzienie

ani nogi im nie opuchły.

²² Oddałeś im królestwa i narody,

ziemie pogranicza stały się ich udziałem.

Tak objęli w posiadanie ziemię Sichona, króla Cheszbonu, i ziemię Oga, króla Baszanu.

UWIELBIENIE MIŁOSIERDZIA BOŻEGO ZA ZDOBYCIE KANAANU

²³ Dzieci ich rozmnożyłeś jak gwiazdy na niebie

i wprowadziłeś ich do kraju,

jak przyrzekłeś ich przodkom,

że wejdą, aby go posiąść.

²⁴ I weszli ich synowie, i objęli go w posiadanie.

Ty rzuciłeś na kolana przed nimi

Kananejczyków, mieszkańców tej ziemi,

a ich królów wydałeś w ich ręce,

podobnie jak ludy tej ziemi,

aby uczynili z nimi według własnej woli.

²⁵ Zdobyli warowne miasta i urodzajne tereny

i zajęli domy pełne bogactwa,

wykute zbiorniki wody, winnice, ogrody oliwne i drzewa owocowe w obfitości.

Jedli do syta i utyli,

i opływali w dostatki dzięki Twej wielkiej dobroci.

WYZNANIE WIN PRZODKÓW W KANAANIE

²⁶ Wtedy stali się oporni,

zbuntowali się przeciwko Tobie

i precz odrzucili Twoje Prawo.

Pozabijali Twoich proroków, którzy ich upominali,

aby ich nawrócić do Ciebie,

i popełniali wielkie bluźnierstwa.

²⁷ Wówczas wydałeś ich na pastwę ich wrogów,

aby ich ciemiężyli.

MIŁOSIERDZIE BOŻE W HISTORII IZRAELA W ZIEMI OBIECANEJ

Oni zaś w czasie ucisku wołali do Ciebie

a Ty, kierując się swym wielkim współczuciem,

wysłuchiwałeś ich z niebios

i posyłałeś im wybawców,

aby ich wyrwali z ręki wrogów.

²⁸ Lecz gdy odzyskali wolność,

znowu zaczęli czynić to, co Ty za złe uważasz.

Dlatego znów ich wydałeś w ręce nieprzyjaciół,

aby ich ciemiężyli.

A oni znowu wołali do Ciebie

i Ty ich z nieba wysłuchiwałeś

i ratowałeś ich wielokrotnie

według Twojej wielkiej litości.

²⁹ I surowo ich upominałeś,

aby powracali do Twojego Prawa.

Lecz oni byli zuchwali,

nie słuchali Twoich poleceń

i grzeszyli przeciwko Twym nakazom,

które człowiek winien wypełniać,

aby dzięki nim posiadać życie.

Odwrócili się do nich plecami,

pozostali nieposłuszni i krnąbrni.

³⁰ Znosiłeś ich cierpliwie przez wiele lat

i upominałeś ich przez swego Ducha

za pośrednictwem Twoich proroków,

lecz oni nie słuchali.

Dlatego wydałeś ich pod władzę różnym narodom.

³¹ Ale w Twym wielkim miłosierdziu

nie chciałeś ich wytracić i nie opuściłeś ich:

bo Ty jesteś Bogiem łaski i miłosierdzia.

BŁAGANIE O MIŁOSIERDZIE W OBECNEJ SYTUACJI

³² Teraz więc, Boże nasz,

Boże wielki, potężny i groźny,

który z miłością dotrzymujesz przymierza –

niech nie zniknie w Twych oczach

całe to utrapienie, jakie nas spotkało,

naszych królów, naszych książąt i kapłanów,

naszych proroków i naszych przodków,

cały Twój naród, od czasów królów Asyrii

aż po dzień dzisiejszy.

³³ Ty jesteś sprawiedliwy w tym wszystkim, co nas spotkało,

Ty bowiem dochowałeś wierności,

a myśmy zawinili.

³⁴ Bo nasi królowie i książęta, kapłani i przodkowie

nie zachowali Twojego Prawa

i nie przylgnęli sercem

do Twoich przykazań i napomnień,

które im uroczyście ogłosiłeś.

³⁵ Gdy bowiem jeszcze mieli królestwo

i opływali w Twoje liczne dobra, które im dałeś,

i żyli w kraju rozległym i urodzajnym, który im przygotowałeś,

nie służyli Tobie i nie porzucili swoich złych uczynków!

³⁶ Oto dziś jesteśmy niewolnikami

na tej ziemi, którą dałeś naszym przodkom,

aby z jej plonów i dóbr spożywali.

My dziś jesteśmy niewolnikami!

³⁷ Jej obfite plony oddawane są królom,

których nam narzuciłeś za nasze grzechy.

Oni rozporządzają dowolnie naszymi ciałami i naszymi trzodami.

Żyjemy w wielkim wyzysku!

ODNOWIENIE PRZYMIERZA

Rozdział 10

10 ¹ W związku z tym wszystkim zobowiązujemy się na piśmie, a pod pieczęcią podpisują się nasi książęta, lewici i kapłani.

² Oto podpisy na opieczętowanym dokumencie:

namiestnik Nehemiasz, syn Chakaliasza, następnie: Sedecjasz, ³ Serajasz, Azariasz, Jeremiasz, ⁴ Paszchur, Amariasz, Malkiasz, ⁵ Chattusz, Szebaniasz, Malluk, ⁶ Charim, Meremot, Obadiasz, ⁷ Daniel, Ginneton, Baruch, ⁸ Meszullam, Abiasz, Mijjamin, ⁹ Maazjasz, Bilgaj, Szemajasz – ci wszyscy są kapłanami.

¹⁰ Lewici: Jozue, syn Azaniasza, Binnuj i z synów Chenadada Kadmiel, ¹¹ ich bracia: Szebaniasz, Hodiasz, Kelita, Pelajasz, Chanan, ¹² Mika, Rechob, Chaszabiasz, ¹³ Zakkur, Szerebiasz, Szebaniasz, ¹⁴ Hodiasz, Bani, Beninu.

¹⁵ Wodzowie ludu: Parosz, Pachat-Moab, Elam, Zattu, Bani, ¹⁶ Bunni, Azgad, Bebaj, ¹⁷ Adoniasz, Bigwaj, Adin, ¹⁸ Ater, Ezechiasz, Azzur, ¹⁹ Hodiasz, Chaszum, Besaj, ²⁰ Charif, Anatot, Nebaj, ²¹ Magpiasz, Meszullam, Chezir, ²² Meszezabel, Sadok, Jaddua, ²³ Pelatiasz, Chanan, Anajasz, ²⁴ Ozeasz, Chananiasz, Chaszub, ²⁵ Hallochesz, Pilcha, Szobek, ²⁶ Rechum, Chaszabna, Maasejasz, ²⁷ Achiasz, Chanan, Anan, ²⁸ Malluk, Charim, Baana.

²⁹ A wszyscy pozostali: kapłani, lewici, odźwierni, śpiewacy, słudzy świątyni oraz wszyscy, którzy opuścili obce narody dla Prawa Bożego, ich żony, synowie i córki – wszyscy używający w pełni rozumu – ³⁰ przyłączają się całkowicie do swoich braci i we wszystkim zobowiązują się pod klątwą i przysięgą, że będą postępować według Prawa Bożego, które zostało dane przez Mojżesza, sługę Bożego; że będą zachowywać i wypełniać wszystkie przykazania, przepisy i ustawy PANA, naszego PANA.

ZOBOWIĄZANIA SPOŁECZNE I KULTOWE

³¹ Mianowicie:

nie damy naszych córek obcym mieszkańcom tej ziemi, ani ich córek nie weźmiemy za żony dla naszych synów;

³² nie będziemy nabywać w szabat bądź w dniu świątecznym towarów i wszelkiego zboża, które obcy mieszkańcy tej ziemi przywozić będą na sprzedaż w dzień szabatu;

w każdym siódmym roku zrzekniemy się procentów i żądania zwrotu od dłużników;

³³ podejmujemy też zobowiązanie, że rocznie będziemy dawać jedną trzecią sykla na służbę w domu Bożym: ³⁴ na chleby poświęcone i na nieustanne ofiary pokarmowe, na nieustanne całopalenia, na ofiary w szabaty, dni nowiu i święta, na święte dary, na ofiary przebłagalne składane dla dokonania zadośćuczynienia za Izraela oraz na wszystkie prace wykonywane w świątyni naszego Boga;

³⁵ rozstrzygnęliśmy przez losowanie sprawę dostawy drewna do palenia: kapłani, lewici i lud będą je co roku dostarczać do świątyni Boga naszego w określonych terminach według kolejności rodów, tak aby utrzymywać ogień na ołtarzu PANA, Boga naszego, zgodnie z przepisami Prawa;

³⁶ również co roku będziemy przynosić do domu PANA pierwociny płodów ziemi i pierwociny owoców każdego drzewa, ³⁷ ponadto naszych pierworodnych synów i to, co pierworodne z naszych trzód, zgodnie z przepisami Prawa; pierworodne z naszego bydła i z naszych owiec będziemy przynosić do świątyni Bożej dla kapłanów pełniących służbę w domu naszego Boga;

³⁸ najlepszy gatunek naszej mąki, nasze należności i wybrane owoce z wszystkich gatunków drzew, moszcz i oliwę przyniesiemy kapłanom do magazynów domu naszego Boga;

natomiast dziesięciny z naszych pól oddamy lewitom; mianowicie tym lewitom, którzy pobierają dziesięciny z wszystkich miast posiadających tereny uprawne. ³⁹ Kapłan z rodu Aarona będzie z lewitami przy pobieraniu przez nich dziesięciny. Z tych dziesięcin lewici złożą dziesiątą część dla świątyni naszego Boga, do skarbca świątyni. ⁴⁰ Do magazynu bowiem Izraelici i lewici będą składać dostawy zboża, moszczu i oliwy. Tam znajdują się też sprzęty świątynne i tam przebywają kapłani pełniący służbę, odźwierni i śpiewacy. W ten sposób nie dopuścimy do zaniedbania świątyni naszego Boga”.

PODZIAŁ TERENÓW DO ZAMIESZKANIA

Rozdział 11

11 ¹Naczelnicy ludu zamieszkali w Jerozolimie. Natomiast reszta ludności ciągnęła losy, aby co dziesiąty osiedlał się w świętym mieście Jerozolimie. Pozostałych dziewięciu przeznaczano do innych miast. ²Lud błogosławił tych wszystkich, którzy zgłaszali się na ochotnika, żeby zamieszkać w Jerozolimie. ³W miastach judzkich osiedlili się Izraelici: kapłani, lewici, słudzy świątyni i potomkowie sług Salomona, wszyscy w swoich miastach, każdy w swojej posiadłości. ⁴W Jerozolimie zaś zamieszkali potomkowie Judy i Beniamina.

^3aOto naczelnicy prowincji, którzy zamieszkali w Jerozolimie:

^4bz potomków Judy: Atajasz, syn Ozjasza, syna Zachariasza, syna Amariasza, syna Szefatiasza, syna Machalalela.

Z potomków Peresa: ⁵ Maasejasz, syn Barucha, syna Kol-Chozego, syna Chazajasza, syna Adajasza, syna Jojariba, syna Zachariasza Szelanity. ⁶ Wszystkich potomków Peresa zamieszkałych w Jerozolimie było czterystu sześćdziesięciu ośmiu mężczyzn zdolnych do walki.

⁷ Z potomków Beniamina: Sallu, syn Meszullama, syna Joeda, syna Pedajasza, syna Kolajasza, syna Maasejasza, syna Itiela, syna Izajasza, ⁸ oraz bracia jego Gabbaj i Sallaj – razem dziewięciuset dwudziestu ośmiu. ⁹ Joel, syn Zikriego, był ich zwierzchnikiem, a Juda, syn Hassenui, był drugim zwierzchnikiem nad miastem.

¹⁰ Spośród kapłanów: Jedajasz, Jojarib, Jakin, ¹¹ Serajasz, syn Chilkiasza, syna Meszullama, syna Sadoka, syna Merajota, syna Achituba, przełożonego domu Bożego, ¹² i ich bracia pełniący służbę w świątyni w liczbie ośmiuset dwudziestu dwóch. Następnie Adajasz, syn Jerochama, syna Pelaliasza, syna Amsiego, syna Zachariasza, syna Paszchura, syna Malkiasza, ¹³ i bracia jego, zwierzchnicy rodów – dwieście czterdzieści dwie osoby. Dalej Amasaj, syn Azarela, syna Achzaja, syna Meszillemota, syna Immera, ¹⁴ i jego bracia dzielni wojownicy – sto dwadzieścia osiem osób. Zwierzchnikiem nad nimi był Zabdiel, syn Haggadola.

¹⁵ Spośród lewitów: Szemajasz, syn Chaszuba, syna Azrikama, syna Chaszabiasza, syna Bunniego, ¹⁶ i Szabbetaj i Jozabad – przywódcy lewitów odpowiedzialni za służbę na zewnątrz świątyni. ¹⁷ Dalej Mattaniasz, syn Miki, syna Zabdiego, syna Asafa, który przewodził śpiewom i intonował pieśni uwielbienia podczas modlitwy, Bakbukiasz, drugi w gronie swych braci, i Abda, syn Szammuy, syna Galala, syna Jedutuna. ¹⁸ Wszystkich lewitów mieszkających w świętym mieście było dwustu osiemdziesięciu czterech.

¹⁹ Odźwierni: Akkub, Talmon i ich bracia trzymający straż w bramach, w liczbie stu siedemdziesięciu dwóch.

²⁰ W miastach Judy zamieszkała pozostała ludność Izraela, kapłani i lewici, każdy w swojej posiadłości.

²¹ Słudzy świątyni mieszkali na Ofelu, a ich przełożonymi byli Sicha i Giszpa. ²² Zwierzchnikiem nad lewitami był Uzzi, syn Baniego, syna Chaszabiasza, syna Mattaniasza, syna Miki, z potomków Asafa odpowiedzialnych za śpiew podczas służby w domu Bożym. ²³ Istniało bowiem co do nich rozporządzenie królewskie wyznaczające kolejność śpiewaków na poszczególne dni. ²⁴ Petachiasz, syn Meszezabela, z potomków Zeracha, syna Judy, był przy boku króla do rozstrzygania wszystkich spraw dotyczących mieszkańców ²⁵ osad z przyległymi terenami.

Potomkowie Judy mieszkali: w Kiriat-Arba i jego osadach; w Dibon i jego osadach; w Jekkabseel i przyległych terenach; ²⁶ w Jeszua, Moladzie, Bet-Pelet; ²⁷ w Chasar-Szual, w Beer-Szebies i jej osadach; ²⁸ w Siklag, w Mekonie i jej osadach; ²⁹ w En-Rimmon, Sorea, Jarmut, ³⁰ w Zanoach, w Adullam i jego osadach; w Lakisz i przyległych mu terenach; w Azece i jej osadach. Zajmowali więc obszar od Beer-Szeby do Ge-Hinnom.

³¹ Potomkowie Beniamina mieszkali: w Geba, Mikmas, Ajja; w Betel i jego osadach; ³² w Anatot, Nob, Anania, ³³ Chasor, Rama, Gittaim, ³⁴ Chadid, Seboim, Neballat, ³⁵ Lod, Ono i w Dolinie Cieśli.

³⁶ Część lewitów mieszkała z potomkami Judy i Beniamina.

KAPŁANI I LEWICI Z CZASÓW ZOROBABELA I JOZUEGO

Rozdział 12

12 ¹Oto kapłani i lewici, którzy przybyli z Zorababelem, synem Szealtiela: Jozue, Serajasz, Jeremiasz, Ezdrasz, ²Amariasz, Malluk, Chattusz, ³Szekaniasz, Charim, Meremot, ⁴Iddo, Ginneton, Abiasz, ⁵Minjamin, Maadiasz, Bilga, ⁶Szemajasz oraz Jojarib, Jedajasz, ⁷Sallu, Amok, Chilkiasz, Jedajasz. Ci byli zwierzchnikami kapłanów i ich braci za czasów Jozuego.

⁸ Lewici: Jozue, Binnuj, Kadmiel, Szerebiasz, Juda, Mattaniasz. On i jego bracia przewodzili podczas śpiewu pieśni dziękczynnych, ⁹ zaś Bakbukiasz i Unni, ich bracia, stali naprzeciwko nich w czasie wykonywania funkcji.

¹⁰ Najwyżsi kapłani: Jozue był ojcem Jojakima, Jojakim był ojcem Eliasziba, Eliaszib był ojcem Jojady, ¹¹ Jojada był ojcem Jochanana, Jochanan był ojcem Jadduy.

PRZYWÓDCY KAPŁANÓW I LEWITÓW W CZASACH JOJAKIMA

¹² W czasach Jojakima następujący kapłani byli głowami rodzin: Merajasz w rodzinie Serajasza; Chananiasz w rodzinie Jeremiasza; ¹³ Meszullam w rodzinie Ezdrasza; ¹⁴ Jonatan w rodzinie Malluka; Józef w rodzinie Szebaniasza; ¹⁵ Adna w rodzinie Charima; Chelkaj w rodzinie Meremota; ¹⁶ Zachariasz w rodzinie Iddo; Meszullam w rodzinie Ginnetona; ¹⁷ Zikri w rodzinie Abiasza; ...w rodzinie Mijamina; Piltaj w rodzinie Maadiasza; ¹⁸ Szammua w rodzinie Bilgi; Jonatan w rodzinie Szemajasza; ¹⁹ Mattenaj w rodzinie Jojariba; Uzzi w rodzinie Jedajasza; ²⁰ Kallaj w rodzinie Sallu; Eber w rodzinie Amoka; ²¹ Chaszabiasz w rodzinie Chilkiasza; Netanel w rodzinie Jedajasza.

²² Później, w czasach Eliasziba, Jojady, Jochanana i Jadduy, przywódcy rodów kapłańskich zostali zapisani w kronikach aż do panowania Dariusza perskiego.

²³ Jeśli chodzi o potomków Lewiego, imiona przywódców ich rodzin zostały zapisane w księdze Kronik aż do czasów Jochanana, syna Eliasziba.

²⁴ Oto naczelnicy lewitów: Chaszabiasz, Szerebiasz, Jozue, Binnuj, Kadmiel oraz ich bracia, którzy według rozporządzenia Dawida, człowieka Bożego, mieli stać naprzeciw nich w równo ustawionych szeregach podczas śpiewu hymnów pochwalnych i uwielbienia. ²⁵ Mattaniasz, Bakbukiasz, Obadiasz, Meszullam, Talmon, Akkub byli odźwiernymi trzymającymi straż przy składnicach u bram.

²⁶ Ci żyli w czasach Jojakima, syna Jozuego, syna Josadaka, za dni Nehemiasza, namiestnika, oraz Ezdrasza, kapłana i pisarza.

POŚWIĘCENIE MURÓW MIASTA

²⁷ Na poświęcenie muru jerozolimskiego odszukano lewitów we wszystkich miejscowościach, żeby sprowadzić ich do Jerozolimy na radosny obchód tego święta przy śpiewie pieśni i przy dźwięku cymbałów, harf i cytr. ²⁸ Zgromadzono też śpiewaków z okolicznych miejscowości wokół Jerozolimy i z osad należących do Netofy, ²⁹ jak też z Bet-Haggilgal i z terenów Geba i Azmawet – bowiem śpiewacy pobudowali sobie osady wokół Jerozolimy. ³⁰ Kapłani i lewici najpierw oczyścili siebie, a potem dokonali oczyszczenia ludu, bram i murów. ³¹ Następnie kazałem wejść przywódcom Judy na mury i ustawiłem dwa wielkie chóry do hymnów dziękczynnych.

Jeden z nich ruszył w prawym kierunku muru, ku Bramie Śmietniska, ³² a za nimi poszedł Hoszajasz z połową przywódców Judy ³³ oraz Azariasz, Ezdrasz, Meszullam, ³⁴ Juda, Mijjamin, Szemajasz i Jeremiasz. ³⁵ Ponadto spośród kapłanów z trąbami: Zachariasz, syn Jonatana, syna Szemajasza, syna Mattaniasza, syna Micheasza, syna Zakkura, syna Asafa, ³⁶ i jego bracia: Szemajasz, Azarel, Milalaj, Gilalaj, Maaj, Netanel, Juda, Chanani – z instrumentami muzycznymi Dawida, człowieka Bożego. Na ich czele szedł pisarz Ezdrasz. ³⁷ Następnie szli ponad Bramą Źródła i dalej prosto, wstąpili na schody Miasta Dawida i dalej wzdłuż muru ponad pałacem Dawidowym, doszli aż do Bramy Wodnej na wschodzie.

³⁸ Drugi chór do hymnów dziękczynnych, z którym byłem ja, szedł z drugą połową przywódców ludu wzdłuż muru w lewo, obok Baszty Piekarników aż do Muru Szerokiego, ³⁹ potem od Bramy Efraima obok Baszty Staromiejskiej i Rybnej oraz Wieży Chananela i Centurii aż do Bramy Owczej; zatrzymali się przy Bramie Więziennej.

⁴⁰ Potem obydwa chóry stanęły przy domu Bożym, a wraz z nimi ja, połowa zwierzchników, ⁴¹ kapłani: Eliakim, Maasejasz, Miniamin, Micheasz, Elioenaj, Zachariasz, Chananiasz z trąbami ⁴² oraz Maasejasz, Szemajasz, Eleazar, Uzzi, Jochanan, Malkiasz, Elam i Ezer. Wówczas śpiewacy pod kierownictwem Jizrachiasza zaintonowali pieśni.

⁴³ W tym dniu złożyli liczne ofiary i bardzo się radowali, gdyż Bóg był ich radością. W radości uczestniczyły także kobiety i dzieci, a radość Jerozolimy słyszano z daleka.

WSPÓLNOTA JUDZKA PO ODBUDOWIE ŚWIĄTYNI I MIASTA

TROSKA O KAPŁANÓW I LEWITÓW

⁴⁴ W tym czasie ustanowiono mężczyzn odpowiedzialnych za skarbce i za spichlerze na święte dary, pierwociny i dziesięciny. Należało w nich składać daniny z terenów należących do miast, przepisane przez Prawo dla kapłanów i lewitów. Judejczycy bowiem cieszyli się, że mają kapłanów i lewitów pełniących służbę. ⁴⁵ Właśnie oni pełnili służbę swemu Bogu i służbę oczyszczenia – jak również śpiewacy i odźwierni – zgodnie z zarządzeniem Dawida i jego syna, Salomona. ⁴⁶ Od czasów Dawida, poczynając od Asafa, byli oni kierownikami śpiewaków i prowadzili śpiew hymnów pochwalnych i uwielbienia Boga. ⁴⁷ W czasach Zorobabela i Nehemiasza wszyscy Izraelici składali dary na codzienne utrzymanie śpiewaków i odźwiernych oraz święte dary na utrzymanie lewitów. Lewici natomiast ze świętych darów oddawali część synom Aarona.

PRZEPIS O CZYSTOŚCI PLEMIENNEJ WSPÓLNOTY

Rozdział 13

13 ¹ Zdarzyło się, że w tym czasie czytano przed ludem księgę Mojżesza i natrafiono na taki tekst: Ammonita ani Moabita nigdy nie wejdą do wspólnoty Bożej, ² gdyż nie wyszli na spotkanie Izraelitów z chlebem i wodą, lecz przekupili Balaama, aby ich przeklął. Bóg nasz przemienił jednak przekleństwo w błogosławieństwo. ³ Gdy usłyszeli to polecenie, wykluczyli z Izraela wszystkich obcoplemiennych.

ZANIEDBANIE TROSKI O ŚWIĄTYNIĘ

⁴ Jakiś czas przedtem kapłan Eliaszib, odpowiedzialny za nadzór nad salami w domu naszego Boga, krewny Tobiasza, ⁵ przygotował dla niego przestronne pomieszczenie. W nim składowano przedtem ofiary pokarmowe, kadzidło, sprzęty, dziesięciny ze zboża, moszczu i oliwy, należące do lewitów, śpiewaków i odźwiernych, oraz dary święte dla kapłanów. ⁶ Działo się to podczas mojej nieobecności w Jerozolimie, gdyż w trzydziestym drugim roku panowania Artakserksesa, króla Babilonu, udałem się do tego króla. Gdy po pewnym czasie uzyskałem od niego pozwolenie na powrót ⁷ i przybyłem do Jerozolimy, dowiedziałem się o występku, którego dopuścił się Eliaszib na korzyść Tobiasza, przygotowując dla niego mieszkanie na dziedzińcu domu Bożego. ⁸ Oburzyło mnie to bardzo i kazałem wyrzucić wszystkie sprzęty Tobiasza z komnaty. ⁹ Poleciłem ją oczyścić i następnie kazałem z powrotem złożyć tam sprzęty domu Bożego, ofiary pokarmowe i kadzidło.

¹⁰ Dowiedziałem się także, że nie dostarczano lewitom ich przydziałów i dlatego zarówno lewici, jak i śpiewacy pełniący służbę pouciekali, każdy do swoich posiadłości. ¹¹ Wtedy skarciłem zwierzchników i powiedziałem: Dlaczego nie dbacie o dom Boży? Potem zebrałem lewitów i kazałem im wrócić do swojej służby. ¹² Wszyscy zaś Judejczycy złożyli do magazynów dziesięciny ze zboża, moszczu i oliwy. ¹³ Zarząd nad magazynami powierzyłem kapłanowi Szelemiaszowi, pisarzowi Sadokowi, Pedajaszowi wybranemu spośród lewitów. Do pomocy wyznaczyłem im Chanana, syna Zakkura, syna Mattaniasza. Byli to ludzie uczciwi; ich zadaniem było rozdzielanie przydziałów wśród braci.

¹⁴ „Pamiętaj o tym, mój Boże, i nie wymazuj moich czynów spełnionych w trosce o dom mego Boga i spełnianą w nim służbę!”.

ZANIEDBANIE SZABATU

¹⁵ Innym znów razem spostrzegłem, jak w Judzie w szabat tłoczono winogrona, jak znoszono i ładowano na osły snopki, winne grona, figi i wszelkie inne ładunki, i przywożono to w dzień szabatu do Jerozolimy. Ostrzegłem ich, żeby w tym dniu nie sprzedawali żywności. ¹⁶ Ale mieszkający w Judzie Tyryjczycy przywozili do Jerozolimy ryby i przeróżne towary i sprzedawali to w szabat mieszkańcom Judy. ¹⁷ Skarciłem za to możnych w Judzie, mówiąc im: Cóż to za niegodziwe rzeczy wyczyniacie? Znieważacie dzień szabatu! ¹⁸ Czyż nie dlatego, że tak czynili wasi przodkowie, nasz Bóg sprowadził tyle nieszczęść na nas i na to miasto? A teraz wy, bezczeszcząc szabat, chcecie ściągnąć jeszcze większy gniew Boga na Izraela?! ¹⁹ Dlatego gdy zmrok okryje bramy Jerozolimy w wigilię szabatu, niech zostaną zamknięte ich wrota. I dodałem: Nie wolno ich otwierać, aż dopiero po szabacie. Postawiłem także przy bramach ludzi z mojej służby z poleceniem, aby nie przepuszczali żadnego towaru w dzień szabatu. ²⁰ Kilka razy handlarze i dostawcy wszelkiego towaru nocowali na zewnątrz Jerozolimy. ²¹ Wówczas ostrzegłem ich: Dlaczego nocujecie tuż za murem? Jeśli to się powtórzy, użyję siły! Od tego czasu przestali przychodzić w szabat. ²² Poleciłem też lewitom, aby się oczyścili i poszli czuwać przy bramach, żeby święcono dzień szabatu.

„Także o tym pamiętaj, mój Boże, i miej miłosierdzie nade mną według wielkiej miłości Twojej!”.

ZANIEDBANIE TROSKI O CZYSTOŚĆ PLEMIENNĄ

²³ Także w tym czasie dowiedziałem się, że Judejczycy wzięli sobie za żony kobiety aszdodzkie, ammonickie i moabickie. ²⁴ Połowa z ich dzieci mówiła po aszdodzku czy w innym języku tych ludów, lecz nie umieli mówić w dialekcie judzkim. ²⁵ Karciłem ich za to i złorzeczyłem im. Niektórych z nich biłem i targałem za włosy. Zaklinałem ich na Boga: Nie wydawajcie waszych córek za ich synów i nie bierzcie sobie ani waszym synom ich córek za żony! ²⁶ Czyż nie przez to zgrzeszył Salomon, król Izraela? A przecież wśród wielu narodów nie było króla jak on. Był on umiłowany przez swojego Boga, a Bóg ustanowił go królem nad całym Izraelem. I właśnie poganki doprowadziły go do grzechu! ²⁷ Czyż i o was mają mówić, że popełniacie to samo wielkie zło, sprzeniewierzając się naszemu Bogu przez poślubienie poganek? ²⁸ Nawet jeden z synów najwyższego kapłana Jojady, syna Eliasziba, był zięciem Choronity Sanballata. Wypędziłem go precz od siebie.

²⁹ „Zapamiętaj im, Boże mój, że splamili kapłaństwo i przymierze wiążące kapłanów i lewitów!”.

³⁰ Kazałem im oczyścić się ze wszystkiego, co cudzoziemskie, i ustaliłem przepisy dotyczące kapłanów i lewitów, każdego według jego służby, ³¹ oraz przepisy dotyczące dostarczania w określonych terminach drewna i pierwocin.

„Zachowaj to w pamięci, Boże mój, dla mojego dobra”.

^1,1 Wspomnienia – chodzi tutaj o zapiski lub pamiętniki. W takim gatunku literackim utrzymana jest połowa księgi (Ne 1,1 – 2,20; 3,33 – 7,5; 12,27-43; 13,4-31); Nehemiasz – Żyd pełniący urząd podczaszego (Ne 1,11) na dworze króla perskiego Artakserksesa I (465-424 przed Chr.); później jego namiestnik w Judzie.

^1,3 Odbudowa Jerozolimy odbywała się stopniowo. Król Cyrus zezwolił na odbudowę świątyni (Ezd 1,1-4). Za czasów Artakserksesa I i być może Kserksesa (Ezd 4,6-23) Żydzi podjęli starania o możliwość naprawy murów miasta. Przeciwnicy odbudowy udaremnili jednak te działania (Ezd 4,23).

^5,14 Nehemiasz sprawował urząd namiestnika perskiego w Judei w latach 445-433 przed Chr. Być może został mianowany na ten urząd ponownie (Ne 13,6n).

^7,57 potomkowie sług Salomona – inna grupa sług świątyni wywodząca się z pogan, których Salomon wziął do niewoli i przeznaczył do robót publicznych (1Krl 9,21n; 2Krn 8,7n) i niższych posług w świątyni jerozolimskiej.

^7,65 kapłan do urim i tummim – kapłan przeznaczony do rzucania świętych losów urim i tummim (Wj 28,30; Lb 27,21). Przy ich pomocy miał on rozstrzygnąć o przynależności rodów do klasy kapłańskiej.

^8,7 przekazywali – dosł. objaśniali; w tym kontekście chodzi o pośrednictwo lektorów, którzy pozwalali tłumowi zebranemu na placu słyszeć tekst czytany przez Ezdrasza. Lewici rozstawieni wśród ludu spełniali zadanie „przekaźników głosu”. Zwyczaj taki był często stosowany w starożytności.

^10,30 klątwa – polegała na oddaniu na wyłączną własność Bogu osób, zwierząt i przedmiotów obłożonych klątwą (np. Kpł 27,28); należało je całkowicie zniszczyć (np. Lb 21,2; Pwt 2,34; 3,6; 7,2). Prawo klątwy znane było także w łagodniejszej formie wykluczenia ludzi ze społeczności bez konieczności ich zabicia (Rdz 17,14; Wj 12,15; Kpł 7,20). W takim właśnie znaczeniu została tutaj użyta.

^13,24 Izraelici używali języka hebrajskiego, nazwanego tutaj dialektem judzkim, aż do przesiedlenia babilońskiego. Na obczyźnie popularniejszym od niego stał się język aramejski, który tutaj nazwano aszdodzkim, gdyż powszechnie używano go w filistyńskim mieście Aszdod i jego okolicach. W tamtych czasach był on językiem handlu i dyplomacji.

KSIĘGA TOBIASZA

WPROWADZENIE

OKOLICZNOŚCI POWSTANIA

Tytuł księgi nawiązuje do imienia głównego bohatera, Izraelity z plemienia Neftalego, który przebywał na wygnaniu w Niniwie. Nosił on właściwie imię Tobit, dlatego księga ta nazywana jest także Księgą Tobita. Tobiasz to imię jego syna, drugiego bohatera księgi. W przekładzie łacińskim zostało ono przeniesione na ojca i dlatego obaj, ojciec i syn, noszą to samo imię – Tobiasz.

Tło księgi stanowią wydarzenia związane z deportacją plemienia Neftalego do stolicy Asyrii, Niniwy, ok. 733 r. przed Chr., za panowania Tiglat-Pilesera III (745-727 przed Chr.), oraz rządy królów asyryjskich: Salmanassara V (727-722 przed Chr.), Sargona II (722-705 przed Chr.) i Sennacheryba (705-681 przed Chr.). Autor wie o zburzeniu Niniwy w 612 r. przed Chr. (Tb 14,15) oraz o odbudowaniu świątyni jerozolimskiej, co miało miejsce po powrocie wygnańców do Jerozolimy, w 515 r. przed Chr. (Tb 14,5). Dane historyczne pochodzą głównie z samego Pisma Świętego.

Autor księgi nie jest znany z imienia. Opisane w księdze praktyki religijne, które obowiązywały Żydów dopiero w okresie po wygnaniu babilońskim, pozwalają wyznaczyć przybliżony czas powstania dzieła. Można przyjąć, że zostało napisane ok. 200 r. przed Chr. i było skierowane do Żydów mieszkających w diasporze, czyli poza terytorium Izraela. Świadczą o tym obecne w księdze pouczenia moralne, bliskie Księdze Syracha, oraz to, że księgi prorockie są już traktowane jako kanoniczne (Tb 14,4.8). Księga mogła jednak powstać w oparciu o opowiadanie dużo starsze, które zostało stworzone w środowisku Izraelitów deportowanych do Asyrii.

Pierwotnie Księga Tobiasza była napisana prawdopodobnie w języku aramejskim, o czym świadczą fragmenty w tym języku znalezione w Qumran. Niektórzy uczeni wskazywali, że językiem oryginału mógł być język hebrajski lub grecki. Do nas dotarła ona w trzech różnych wersjach w języku greckim. Najkrótszą, uproszczoną wersję opowiadania zawierają Kodeksy Watykański i Aleksandryjski (GI) oraz łacińska Wulgata, która włączyła do dzieła swoiste dodatki. Obszerniejszą i wcześniejszą wersję tekstu mieści Kodeks Synajski (GII) i on jest podstawą współczesnych tłumaczeń księgi, także obecnego. Istnieje jeszcze trzecia odmiana tekstu, zamieszczona w niektórych rękopisach minuskułowych (napisanych tylko małymi literami) oraz tłumaczeniach syryjskich (GIII).

Księga Tobiasza należy do tzw. ksiąg deuterokanonicznych (wtórnokanonicznych). Zalicza się do nich księgi greckie ST (Tb, Jdt, 1–2Mch, Mdr, Syr, Ba), których charakter natchniony był lub jest kwestionowany przez część chrześcijan. Ponieważ Księga Tobiasza zachowała się tylko w języku greckim, Żydzi pominęli ją na swojej liście ksiąg biblijnych. To samo uczynili protestanci. Katolicyzm i prawosławie w ślad za tradycją Kościoła starożytnego zaliczają ją do kanonu biblijnego.

Pod względem formy literackiej Księgę Tobiasza można określić jako utwór dydaktyczny z elementami baśniowymi, mówiący o fikcyjnych wydarzeniach w celu przekazania pouczeń moralnych. Autor niewątpliwie czerpał z dzieł biblijnych i pozabiblijnych, takich jak np. historie patriarchów z Księgi Rodzaju, prawodawstwo Pięcioksięgu czy znany na starożytnym Wschodzie utwór Mądrość Achikara.

TREŚĆ I TEOLOGIA

Księga zawiera pewne wiadomości historyczne o życiu Izraelitów wygnanych do Asyrii, ale jej zasadnicze przesłanie jest teologiczno-moralne. Opowiadając o losach dwóch rodzin izraelskich na wygnaniu, o rodzinie Tobita i Raguela, przekazuje pewne prawdy religijne. Wielkim bohaterem utworu jest sam Bóg, określany imieniem Pan (np. Tb 2,2; 3,2.3.6.10), Pan Bóg (Tb 4,19), Najwyższy (Tb 1,13), Bóg niebios (Tb 10,11), Pan niebios (Tb 7,12.17; 10,11.13), Król niebios (Tb 1,18; 13,9.13), Król wieków (Tb 13,7), mój Bóg (Tb 13,9), Pan wieków (Tb 13,15). W swoich czynach Bóg jest wolny i sprawiedliwy: jest Bogiem, który nagradza i karze, a także jest Bogiem miłosiernym (Tb 3,2n; 11,14; 13,2.6).

Głównym wątkiem księgi jest myśl o Bożej odpłacie za wierność lub niewierność człowieka wobec Jego nakazów. W sposób wyrazisty problem ten stawia najpierw Anna, żona Tobita (Tb 2,14), a potem sam Tobit. Cierpienia bohaterów księgi były niezasłużone, podobnie jak cierpienia Hioba, ale w końcu okazało się, że otrzymali oni odpłatę za sprawiedliwe życie (Tb 4,6; por. 13,5; 14,11). Cierpienie, które Bóg sprowadza na człowieka, nie jest karą, lecz próbą. Bóg wystawia na próbę ludzi sprawiedliwych, jednak wspomaga ich, a potem za wierność nagradza szczęśliwym życiem.

Wzorem człowieka żyjącego zgodnie z nakazami Boga jest Tobit, który postępuje sprawiedliwie i pełni uczynki miłosierdzia: przestrzega przykazań, zachowuje żydowskie święta religijne, rozdaje jałmużnę (np. Tb 1,3; 4,7-8), grzebie zmarłych (Tb 1,18-19; 2,7-8), wynagradza pracowników (Tb 4,14; 5,16), wystrzega się rozwiązłości (Tb 4,12; 8,7), poślubia kobietę z najbliższej rodziny i to samo zaleca synowi (Tb 1,9; 4,12-13; 6,12-13.16; 7,10).

W życiu pobożnych ludzi ważną rolę odgrywa modlitwa, której kilka przykładów znajduje się w księdze (Tb 3,1-6.11-15; 8,5-8.15-17; 11,14; 13,1-18).

Wielkie znaczenie mają zawarte w księdze nauki na temat małżeństwa i rodziny. Autor pokazuje dwa dobre starsze małżeństwa: Tobita i Anny oraz Raguela i Edny, a także szczęśliwych nowożeńców: Tobiasza i Sarę. W księdze zakłada się trwałość więzi małżeńskiej mimo trudów życia, a także mówi się o niej wprost (Tb 7,11; 8,7). Bardzo pięknie zostaje ukazana też miłość rodziców i dzieci, ich wzajemna tęsknota i troska, przy czym zaleca się, aby uznać teściów za rodziców.

Jednym z głównych bohaterów księgi jest Azariasz, którym w rzeczywistości okazuje się Rafał, jeden z siedmiu aniołów stojących przed tronem Boga (Tb 12,15). Przyjął on ludzką postać, dzięki czemu jego nadprzyrodzona natura i pochodzenie pozostały dla ludzi ukryte. Z księgi dowiadujemy się, że anioł jest nie tylko stróżem człowieka i jego orędownikiem u Boga, ale także towarzyszem podróży, uzdrowicielem, nauczycielem i wychowawcą, a nawet swatem. W Księdze Tobiasza występują też elementy powszechnego przekonania ludzi tamtej epoki na temat demonów, np. obraz nękania Sary przez Asmodeusza (Tb 3,8.17). Przy odczytaniu tych motywów trzeba oczywiście brać pod uwagę okoliczność, że księga nie ma charakteru historycznego.

KSIĘGA TOBIASZA

TOBIT

Rozdział 1

1 ¹ Historia Tobita, syna Tobiela, syna Ananiela, syna Aduela, syna Gabaela, syna Rafaela, syna Raguela, potomka Aziela z plemienia Neftalego, ²który za panowania Salmanassara, króla Asyryjczyków, został uprowadzony do niewoli z Tisbe, miejscowości leżącej na południe od Kadesz-Neftali w Górnej Galilei, powyżej Chasor, poza drogą wiodącą w kierunku zachodnim na północ od Fogor.

POBOŻNOŚĆ TOBITA

³ Ja, Tobit, przez całe życie postępowałem uczciwie i sprawiedliwie. Rozdawałem jałmużnę moim braciom i rodakom, którzy wraz ze mną zostali uprowadzeni do kraju Asyryjczyków do Niniwy.

⁴ Gdy żyłem jeszcze w moim kraju rodzinnym, w Izraelu, w czasach mojej młodości, wówczas całe plemię Neftalego, mojego przodka, odwróciło się od domu mojego praojca Dawida i od Jeruzalem, miasta wybranego spośród wszystkich miast Izraela jako miejsce składania ofiar dla wszystkich plemion. Tam została zbudowana i poświęcona świątynia, mieszkanie Boga, dla wszystkich pokoleń na wieki. ⁵ Moi bracia i cały dom Neftalego, mojego przodka, na wszystkich wzniesieniach kultowych Galilei składali ofiary cielcowi, którego izraelski król Jeroboam umieścił w Dan. ⁶ Tylko ja jeden na czas świąt wędrowałem do Jerozolimy, jak jest to nakazane całemu Izraelowi w wieczystym nakazie. Chodziłem do Jerozolimy z pierwocinami płodów, z pierworodnymi zwierząt, z dziesięciną z bydła i pierwszą wełną owiec. ⁷ Wszystko to dawałem kapłanom z rodu Aarona, by ofiarowali na ołtarzu. Także lewitom, którzy służyli w Jeruzalem, dawałem dziesięcinę zboża, wina, oliwy, drzewa granatu, drzewa figowego i innych drzew owocowych. Tę drugą dziesięcinę płaciłem w pieniądzach przez sześć lat. Szedłem i składałem ją każdego roku w Jeruzalem. ⁸ Trzecią dziesięcinę dawałem sierotom, wdowom i prozelitom, którzy przyłączyli się do Izraelitów. Przynosiłem ją i wręczałem im co trzeci rok. Spożywaliśmy ją zgodnie z postanowieniem Prawa Mojżeszowego oraz nakazem danym mi przez Deborę, matkę mojego ojca Ananiela, gdyż ojciec mój zmarł, pozostawiając mnie sierotą. ⁹ Osiągnąwszy dojrzałość, poślubiłem kobietę pochodzącą z naszego rodu, a ona urodziła mi syna, któremu dałem imię Tobiasz.

¹⁰ Po uprowadzeniu do Asyrii, w czasie, gdy byłem już na wygnaniu, udałem się do Niniwy. Wszyscy moi bracia i rodacy jedli tam pogańskie potrawy, ¹¹ja natomiast pilnowałem się, by nie jadać potraw pogańskich. ¹²Byłem wierny mojemu Bogu z całej duszy. ¹³ Dlatego Najwyższy sprawił, że cieszyłem się życzliwością i uznaniem Salmanassara i kupowałem dla niego wszystko, czego potrzebował. ¹⁴ Podróżowałem do Medii, gdzie również dokonywałem dla niego zakupów aż do jego śmierci. Wtedy właśnie Gabaelowi, bratu Gabriego w kraju Medów, dałem na przechowanie sakwy zawierające dziesięć talentów srebra.

¹⁵ Po śmierci Salmanassara królem został jego syn Sennacheryb. Na drogach zrobiło się niebezpiecznie, więc nie mogłem podróżować do Medii. ¹⁶ Za panowania Salmanassara często dawałem jałmużny braciom z mojego plemienia. ¹⁷ Głodnym dawałem chleb, nagim ubranie, a jeśli zobaczyłem zwłoki kogoś z moich rodaków rzucone za mury Niniwy, grzebałem je. ¹⁸ Pogrzebałem również zamordowanych z rozkazu króla Sennacheryba, po tym jak wrócił, uciekając z Judei, a było to w dniach sądu, którego dokonał nad nim Król niebios z powodu jego bluźnierstw. W gniewie zabił on wówczas wielu Izraelitów, a ja potajemnie zabrałem ciała zabitych i pogrzebałem. Gdy później Sennacheryb szukał tych ciał, nie mógł ich znaleźć. ¹⁹ Jeden z mieszkańców Niniwy doniósł jednak królowi, że to ja właśnie je pogrzebałem. Musiałem się więc ukryć. Kiedy zaś usłyszałem, że król, wiedząc o wszystkim, chce mnie zabić, przestraszyłem się i uciekłem. ²⁰ Wtedy to zagrabiono cały mój majątek. Nie zostało mi nic, wszystko zabrano do skarbca królewskiego. Pozostała mi tylko żona Anna i syn Tobiasz. ²¹ Nie minęło czterdzieści dni, kiedy dwaj synowie króla zamordowali go i zbiegli w góry Araratu, a inny jego syn, Asarhaddon, został po nim królem. Ustanowił on Achikara, syna mojego brata Anaela, zarządcą finansów w królestwie. Jemu także powierzył kierowanie całą administracją. ²² Wtedy to Achikar wstawił się za mną i mogłem powrócić do Niniwy. Achikar był podczaszym i stróżem pieczęci królewskich, kierował administracją i był zarządcą finansów królestwa asyryjskiego. Asarhaddon wyniósł go do najwyższej godności w królestwie. Achikar był moim bliskim krewnym, moim bratankiem.

BÓG DOŚWIADCZA TOBITA

Rozdział 2

2 ¹Za rządów króla Asarhaddona powróciłem więc do domu i odzyskałem swoją żonę Annę i syna Tobiasza. W święto Pięćdziesiątnicy, które jest świętem Siedmiu Tygodni, przygotowano mi wspaniałą ucztę. Zasiadłem do stołu, aby ucztować, ²a stół zastawiono dla mnie wybornymi potrawami. Powiedziałem jednak do mojego syna Tobiasza: „Synu, idź i jeśli wśród naszych braci uprowadzonych do Niniwy spotkasz jakiegoś biednego, który całym sercem jest wierny PANU, przyprowadź go, a będzie jadł ze mną. Czekam tu na ciebie, synu, aż powrócisz”. ³Tobiasz wyszedł, aby szukać biednego wśród naszych braci. Kiedy wrócił, zawołał: „Ojcze!”. Odpowiedziałem: „Synu, oto jestem!”. On zaś rzekł: „Ojcze, któryś z naszych rodaków został zamordowany i porzucony na rynku. Leży tam uduszony”. ⁴Wtedy zerwałem się i niczego nie jedząc, opuściłem ucztę. Zabrałem ciało z placu i przechowałem w pomieszczeniu aż do zachodu słońca, aby je potem pogrzebać. ⁵Powróciłem, obmyłem się i smutny jadłem posiłek, ⁶gdyż przypomniałem sobie słowa proroka Amosa, które wypowiedział przeciwko Betel: „Wasze święta zamienią się w smutek, a wszystkie wasze pieśni – w żałobny lament”. I wybuchnąłem płaczem. ⁷Gdy słońce zaszło, poszedłem, wykopałem grób i pogrzebałem ciało. ⁸Moi sąsiedzi drwili ze mnie: „Wcale się nie boi! Już raz chciano go ukarać śmiercią za takie postępowanie, ale uciekł. I oto znowu grzebie zmarłych!”.

⁹ Tamtej nocy obmyłem się i wyszedłem na dziedziniec. Położyłem się spać przy murze dziedzińca, a z powodu gorąca twarz miałem odkrytą. ¹⁰ Nie wiedziałem, że w murze nade mną gnieździły się wróble. Wtedy na moje oczy spadły gorące ptasie odchody, tak że oczy zaszły mi bielmem. Szukałem ratunku u lekarzy, ale im bardziej smarowano mi oczy maścią, tym bardziej zachodziły bielmem i traciłem wzrok, aż w końcu przestałem widzieć. Cztery lata byłem niewidomy, a wszyscy moi krewni byli z tego powodu przygnębieni. Przez dwa lata utrzymywał mnie Achikar, dopóki nie wyruszył do Elimaidy.

¹¹ W tym czasie moja żona Anna zarabiała, wykonując kobiece prace. ¹² Odsyłała je zleceniodawcom, a oni jej płacili. Siódmego dnia miesiąca Dystros, gdy ukończyła kawałek płótna i odesłała go zamawiającym, dali jej pełną zapłatę i dodatkowo małe koźlę. ¹³ Gdy koźlę zbliżyło się do mnie, zaczęło pobekiwać. Zawołałem więc żonę i zapytałem: Skąd się tu wzięło koźlę? Czy nie pochodzi przypadkiem z kradzieży? Oddaj je jego właścicielom, gdyż nie wolno nam jeść niczego, co pochodzi z kradzieży! ¹⁴ Ona odpowiedziała: „Otrzymałam je jako dodatek do zapłaty!”. Nie uwierzyłem jej i kazałem oddać właścicielom, i było mi wstyd za nią z tego powodu. A ona powiedziała: „Gdzież są twoje jałmużny, gdzie twoje dobre uczynki? Wiadomo, co cię spotkało!”.

MODLITWA TOBITA

Rozdział 3

3 ¹Pogrążyłem się w smutku, wzdychałem i płakałem, i wśród westchnień zacząłem się modlić:

² PANIE, jesteś sprawiedliwy!

Wszystkie Twoje czyny są sprawiedliwe,

a wszystkie Twoje dzieła są słuszne i pełne miłosierdzia.

Ty sądzisz ten świat.

³ A teraz, o PANIE, wspomnij na mnie i wejrzyj!

Nie karz mnie za grzechy i za błędy moje i moich przodków, jakimi zgrzeszyliśmy przeciwko Tobie.

⁴ Nie zachowaliśmy Twoich przykazań,

dlatego wydałeś nas na łup, niewolę i śmierć,

i na pośmiewisko, pomówienie i wzgardę

u wszystkich narodów, wśród których nas rozproszyłeś.

⁵ A teraz słuszne są Twoje liczne wyroki,

które ciążą nade mną z powodu moich grzechów,

bo nie wypełnialiśmy Twoich przykazań

i nie chodziliśmy drogą prawdy przed Tobą.

⁶ Teraz więc postąp ze mną według Twego upodobania.

Rozkaż, by odszedł duch mój ode mnie,

abym opuścił ziemię i sam stał się ziemią.

Gdyż lepiej jest dla mnie umrzeć, niż żyć,

słyszę bowiem niesłuszne urągania i tak wiele we mnie goryczy.

PANIE, rozkaż, niech zostanę uwolniony od tej niedoli i niech spocznę w mieszkaniu wiecznym.

PANIE, nie odwracaj swego oblicza ode mnie!

Gdyż lepiej jest dla mnie umrzeć,

niż doświadczać tak wielkiej niedoli w życiu

i słuchać szyderstw.

CIERPIENIA I MODLITWA SARY

⁷ Tego samego dnia Sara, córka Raguela z Ekbatany w Medii, również usłyszała słowa obelgi od jednej ze służących swojego ojca. ⁸ Miała bowiem kolejno siedmiu mężów, których jednak zabijał zły duch Asmodeusz, zanim jeszcze zbliżyli się do niej jako do własnej żony. Służąca jej powiedziała: „To ty zabijasz swoich mężów! Już za siedmiu byłaś wydana, a nie nosisz imienia żadnego z nich! ⁹ Dlaczego nas karzesz za twych mężów, skoro poumierali? Odejdź z nimi i obyśmy nigdy nie zobaczyli twego syna ani córki!”. ¹⁰ Tego dnia Sara była przygnębiona i płakała. Weszła do pokoju swego ojca na piętrze i chciała się powiesić. Pomyślała jednak: „Czy nie będą szydzić z mego ojca i mówić do niego: «Miałeś tylko jedną, umiłowaną córkę, a ona powiesiła się z powodu swoich nieszczęść»? Tak sprawię, że ojciec mój odejdzie pełen smutku do krainy umarłych. Będzie lepiej dla mnie, gdy zamiast się wieszać, poproszę PANA o śmierć, żebym nie musiała wysłuchiwać więcej obelg w moim życiu”. ¹¹ W tej samej chwili wyciągnęła ręce w stronę okna i zaczęła się modlić:

„Bądź uwielbiony, miłosierny Boże!

Niech Twoje imię będzie uwielbione na wieki!

Niech Cię wielbią na wieki wszystkie Twoje dzieła!

¹² Oto wznoszę do Ciebie twarz i zwracam me oczy.

¹³ Pozwól mi odejść z ziemi i już nigdy nie słuchać obelg.

¹⁴ Ty wiesz, Władco, że nie zgrzeszyłam z mężczyzną

¹⁵ i nie splamiłam mego imienia ani imienia mojego ojca w kraju niewoli.

Jestem jego jedyną córką i ojciec mój nie ma innego potomka, który mógłby po nim dziedziczyć.

Nie ma również bliskiego krewnego czy powinowatego, którego mogłabym poślubić.

Już siedmiu mężów straciłam, więc po co miałabym żyć dalej?

Jeśli jednak nie chcesz, bym umarła, PANIE,

to posłuchaj, jak ze mnie szydzą!”.

¹⁶ Modlitwa obojga została wysłuchana w tej samej chwili przed majestatem Boga. ¹⁷ I został posłany Rafał, aby uleczyć obydwoje: Tobita, aby mu zdjąć bielmo z oczu, żeby mógł oglądać światło Boże, i Sarę, córkę Raguela, aby ją dać za żonę Tobiaszowi, synowi Tobita, i uwolnić ją od złego ducha Asmodeusza. Tobiasz bowiem miał do niej prawo przed wszystkimi, którzy pragnęli ją poślubić. Tobit wszedł z dziedzińca do swego domu i w tej samej chwili Sara, córka Raguela, zeszła z pokoju na piętrze.

POUCZENIA DLA SYNA

Rozdział 4

4 ¹Tego dnia Tobit przypomniał sobie o pieniądzach, które złożył u Gabaela z Raga w Medii. ²Wtedy pomyślał: „Prosiłem o śmierć, dlaczego więc nie przywołać mojego syna Tobiasza i nie powiedzieć mu o pieniądzach, zanim umrę?”. ³Przywołał więc swojego syna Tobiasza, a gdy ten przyszedł, powiedział mu: „Pochowaj mnie godnie, a twoją matkę szanuj i nie opuszczaj jej do końca jej dni! Czyń to, co jest jej miłe, i nie zasmucaj jej swoim postępowaniem. ⁴Synu, pamiętaj o niej, gdyż z twojego powodu narażona była na wiele niebezpieczeństw, gdy cię nosiła w swoim łonie. Kiedy umrze, pochowaj ją obok mnie w tym samym grobie. ⁵Synu, zawsze pamiętaj o PANU! Nie przekraczaj Jego przykazań i nie pożądaj grzechu. Przez całe życie postępuj sprawiedliwie i nie wchodź na drogę nieprawości, ⁶ponieważ tym, którzy postępują właściwie, powiedzie się w ich przedsięwzięciach. ⁷Z tego, co posiadasz, wspieraj jałmużną tych, którzy żyją sprawiedliwie, a dając jałmużnę, nie bądź skąpy. Nie odwracaj się od ubogich, a Bóg nie odwróci się od ciebie. ⁸Jeśli będziesz miał wiele, stosownie do tego dawaj jałmużnę potrzebującym. Jeśli będziesz miał mało, nie obawiaj się dać skromnej jałmużny. ⁹W ten sposób zgromadzisz sobie w niebie wspaniały skarb na czas niepomyślny, ¹⁰ gdyż jałmużna ratuje od śmierci i chroni przed ciemnością. ¹¹Każdy, kto daje jałmużnę, składa Najwyższemu przyjemną ofiarę. ¹²Synu, strzeż się wszelkiej rozwiązłości. Najpierw weź za żonę kobietę z rodu twojego ojca, a nie szukaj kobiety obcej, spoza plemienia twego ojca, gdyż jesteśmy potomkami proroków. Przypomnij sobie, synu, że od wieków nasi ojcowie: Noe, Abraham, Izaak i Jakub – wszyscy oni brali sobie za żony kobiety spośród swoich krewnych i otrzymali błogosławieństwo w swoich dzieciach, a ich potomstwo dziedziczy ziemię. ¹³Miłuj więc, synu, swoich braci i nie wynoś się ponad nich i ponad swoich rodaków w taki sposób, że nie chciałbyś wziąć sobie żony spośród nich. Pycha bowiem prowadzi do zguby i wielkiego rozprzężenia, a próżniactwo do poniżenia i wielkiej biedy. Próżniactwo bowiem jest matką głodu. ¹⁴Nie zatrzymuj do następnego dnia wynagrodzenia żadnego człowieka, który pracował u ciebie, lecz natychmiast mu wypłać. Jeśli będziesz służył Bogu, On odpłaci tobie. Synu, bacz na swoje zachowanie i postępuj jak człowiek dobrze wychowany! ¹⁵Nie czyń nikomu, co tobie niemiłe! Nie upijaj się winem, a pijaństwo niech ci nie towarzyszy w drodze! ¹⁶Głodnego nakarm swoim chlebem, a nagiego okryj swym ubraniem! Gdybyś miał czegokolwiek w nadmiarze, rozdawaj to jako jałmużnę, i nie bądź skąpy, gdy będziesz ją dawał. ¹⁷Ofiaruj swoje chleby nad grobem sprawiedliwych, ale ludziom grzesznym ich nie dawaj. ¹⁸Szukaj rady u mądrego i nie gardź żadną pożyteczną radą. ¹⁹W każdym czasie wychwalaj PANA Boga i proś Go o prawość w postępowaniu, o to, by urzeczywistniły się wszystkie twoje zamiary i postanowienia. Żaden bowiem naród nie decyduje sam o sobie, lecz to PAN daje to, co dobre, i poniża, kogo chce, według swojej woli. Pamiętaj więc, synu, o moich poleceniach i nie wyrzucaj ich z twego serca! ²⁰Chcę ci także powiedzieć o dziesięciu talentach srebra, które złożyłem u Gabaela, syna Gabriego, z Raga w Medii. ²¹Nie lękaj się więc, że zbiednieliśmy! Masz wielkie bogactwa, obyś tylko bał się Boga, wyrzekał się grzechów i czynił dobro przed obliczem PANA, twego Boga”.

TOBIASZ I ANIOŁ RAFAŁ

Rozdział 5

5 ¹W odpowiedzi Tobiasz rzekł do swego ojca Tobita: „Ojcze, zrobię wszystko, co mi poleciłeś! ²Ale jak będę mógł odzyskać pieniądze? Przecież ani on mnie nie zna, ani ja go nie znam! Jaki dam mu znak, aby mnie poznał, uwierzył mi i oddał pieniądze? Zresztą nie znam dróg prowadzących do Medii, żeby tam pójść”. ³Tobit odpowiedział swemu synowi Tobiaszowi: „Ten człowiek własnoręcznie podpisał dokument i ja też podpisałem, a potem podzieliłem dokument na dwie części i każdy z nas wziął po jednej części; jedną dołączyłem do pieniędzy. Mija właśnie dwadzieścia lat od chwili, kiedy złożyłem te pieniądze. Synu, znajdź sobie zaufanego człowieka, który wyruszy z tobą, i odbierz te pieniądze, a kiedy powrócisz, wynagrodzimy go”.

⁴ Tobiasz poszedł, aby poszukać kogoś, kto by znał drogę i wyruszył z nim do Medii. Wyszedł i zobaczył przed sobą anioła Rafała. Tobiasz nie wiedział, że jest to anioł Boży. ⁵ Zapytał go więc: „Młodzieńcze, skąd jesteś?”. Ten odpowiedział: „Jestem Izraelitą, jednym z twoich braci, a przybyłem tutaj, aby znaleźć pracę”. Rzekł więc do niego: „Czy znasz drogę prowadzącą do Medii?”. ⁶ Odpowiedział: „Tak, bywałem tam wiele razy i znam bardzo dobrze wszystkie drogi. Często podróżowałem do Medii i gościłem u naszego brata Gabaela, który mieszka w Raga w Medii. Od Ekbatany do Raga są dwa pełne dni drogi, gdyż miasta leżą w górach”. ⁷ Wtedy Tobiasz powiedział: „Młodzieńcze, zaczekaj na mnie, dopóki nie pójdę i nie opowiem tego ojcu. Jesteś mi potrzebny, aby mi towarzyszyć. Wynagrodzę cię za to”. ⁸ Rzekł mu: „Będę czekał, tylko nie trać czasu”. ⁹ Tobiasz poszedł i oznajmił swojemu ojcu Tobitowi: „Znalazłem człowieka, naszego brata Izraelitę”. Na to ojciec powiedział: „Synu, przywołaj tego człowieka do mnie. Chcę się dowiedzieć, z jakiego jest rodu i z jakiego pochodzi plemienia, i czy jest godny zaufania, aby ci towarzyszyć”. ¹⁰ Tobiasz wyszedł i przywołał go, mówiąc: „Młodzieńcze, ojciec cię wzywa”. Poszedł więc do niego, a Tobit pozdrowił go pierwszy. Na to Rafał rzekł do niego: „Niech cię spotka wielka radość”. W odpowiedzi Tobit mu powiedział: „Z czego miałbym się cieszyć? Jestem człowiekiem pozbawionym wzroku. Nie widzę światła, jestem pogrążony w ciemnościach jak zmarli, którzy nie oglądają światłości. Żyję, lecz jestem wśród zmarłych. Słyszę głos ludzi, ale nikogo nie widzę”. Na to odrzekł mu Rafał: „Odwagi, Bóg nie będzie zwlekał z uzdrowieniem. Odwagi!”. Tobit powiedział do niego: „Mój syn Tobiasz pragnie udać się do Medii. Czy mógłbyś z nim iść i poprowadzić go? Wynagrodzę cię za to, bracie”. Odpowiedział mu: „Mogę z nim wyruszyć. Znam wszystkie drogi, gdyż często podróżowałem do Medii. Przemierzyłem wszystkie jej wyżyny i góry i znam tam wszystkie szlaki”. ¹¹ Tobit rzekł do niego: „Bracie, powiedz mi, z jakiego jesteś rodu i z jakiego pochodzisz plemienia?”. ¹² Odpowiadając, rzekł mu: „Dlaczego pytasz o plemię?”. Tobit odparł: „Bracie, chcę wiedzieć dokładnie, czyim jesteś synem i jak masz na imię”. ¹³ Wtedy anioł odpowiedział: „Jestem Azariasz, syn wielkiego Ananiasza, twojego krewnego”. ¹⁴ Tobit odparł: „Witaj i bądź pozdrowiony, bracie! Nie miej mi za złe, że chciałem poznać prawdę i dowiedzieć się, z jakiej pochodzisz rodziny! Okazuje się, że jesteś moim krewnym i pochodzisz z bardzo szlachetnego rodu. Znałem zarówno Ananiasza, jak i Natana, synów wielkiego Szemejasza, którzy chodzili ze mną do Jeruzalem, tam wspólnie ze mną oddawali cześć Bogu, i nie zbłądzili. Twoi krewni są dobrymi ludźmi. Tak więc jesteś ze szlachetnego rodu. Bądź pozdrowiony!”. ¹⁵ I mówił do niego dalej: „Jako wynagrodzenie daję ci drachmę dziennie i utrzymanie, podobnie jak memu synowi. ¹⁶ Idź więc z moim synem, a dołożę ci coś jeszcze do wynagrodzenia”. ¹⁷ Odparł mu na to: „Pójdę z nim! Nie obawiaj się, zdrowi wyruszymy i zdrowi do ciebie powrócimy, gdyż droga jest bezpieczna”. Rzekł do niego: „Bracie, bądź błogosławiony!”. Potem zawołał swojego syna i powiedział mu: „Synu, przygotuj wszystko do drogi i ruszaj z twym bratem! Bóg, który jest w niebie, niech was strzeże i zdrowych przyprowadzi do mnie z powrotem, a Jego anioł niech wam towarzyszy i czuwa nad wami, synu!”. Wyszedł więc, by wyruszyć w drogę, ale najpierw ucałował swego ojca i matkę. Tobit rzekł do niego: „Idź zdrów!”.

¹⁸ Jego matka natomiast zaczęła płakać i wyrzucała mężowi: „Dlaczego wysłałeś mojego chłopca w podróż? Czyż będąc z nami, nie był dla nas podporą? ¹⁹ Lepiej, żeby przepadły te pieniądze, niż mielibyśmy stracić nasze dziecko. ²⁰ Powinno nam wystarczyć do życia w zupełności to, co otrzymaliśmy od PANA!”. ²¹ Tobit rzekł do niej: „Nie martw się! Nasze dziecko wyrusza zdrowe i zdrowe do nas powróci. Twoje oczy będą oglądać dzień, w którym powróci do ciebie zdrowe. ²² Nie martw się więc, siostro, i nie bój się o niego. W podróży towarzyszy mu dobry anioł, który będzie go strzegł w drodze. Powróci więc zdrowy”. ²³ Wtedy przestała płakać.

PODRÓŻ DO MEDII

Rozdział 6

6 ¹Młodzieniec wyruszył w drogę razem z aniołem. Towarzyszył im także pies. Wędrowali razem, a gdy nadeszła noc, rozłożyli się obozem nad rzeką Tygrys. ²Młodzieniec wszedł do rzeki, by umyć nogi, a wtedy z wody wynurzyła się wielka ryba, która chciała mu odgryźć nogę. Ten krzyknął. ³Wtedy anioł zawołał do chłopca: „Chwyć ją i mocno trzymaj!”. Młodzieniec chwycił więc rybę i wyciągnął na brzeg. ⁴Anioł mu polecił: „Rozetnij rybę i wyjmij z niej żółć, serce oraz wątrobę. Zachowaj je przy sobie, gdyż żółć, serce i wątroba tej ryby są używane jako lekarstwo. Wnętrzności natomiast wyrzuć”. ⁵Młodzieniec rozciął rybę i odłożył na bok żółć, serce i wątrobę. Następnie część ryby upiekł i zjadł, a resztę posolił i zachował. ⁶Potem wędrowali razem, aż zbliżyli się do Medii. ⁷Wtedy młodzieniec zapytał anioła: „Bracie Azariaszu, jaki lek znajduje się w sercu i wątrobie ryby, a także w żółci?”. ⁸ Ten mu odpowiedział: „Serce i wątrobę ryby należy spalić w obecności mężczyzny lub kobiety, których opętał demon lub zły duch, a wtedy opętanie odejdzie od nich i już nigdy do nich nie powróci. ⁹Żółcią natomiast trzeba posmarować oczy człowieka, które zaszły bielmem, a potem dmuchać na nie blisko bielma, żeby zostały uleczone”.

¹⁰ Gdy przybyli do Medii i już się zbliżali do Ekbatany, ¹¹ Rafał odezwał się do młodzieńca: „Bracie Tobiaszu!”. Odpowiedział mu: „Oto jestem”. Rzekł mu: „Tę noc musimy spędzić w domu Raguela. Jest on twoim krewnym i ma córkę imieniem Sara, ¹² a oprócz niej nie ma syna ani córki. Spośród wszystkich mężczyzn ty jesteś jej najbliższym krewnym i tobie się ona należy jako żona. Masz także prawo odziedziczyć majątek jej ojca. Jest ona dziewczyną mądrą, odważną i bardzo piękną, a jej ojciec jest szlachetnym człowiekiem”. ¹³ I dodał: „Masz prawo ją poślubić, a więc posłuchaj mnie. Jeszcze tej nocy porozmawiam o dziewczynie z jej ojcem, aby została twoją narzeczoną, a kiedy powrócimy z Raga do domu, urządzimy wesele. Wiem, że Raguel nie może jej tobie odmówić i dać innemu za żonę, gdyż według postanowienia Księgi Mojżeszowej zostałby ukarany śmiercią, a on wie, że ty masz prawo przed wszystkimi innymi mężczyznami wziąć jako dziedzictwo jego córkę. Posłuchaj mnie, bracie! Jeszcze tej nocy porozmawiamy o dziewczynie, aby została tobie poślubiona. Kiedy powrócimy z Raga, zabierzemy ją z sobą i przyprowadzimy do twojego domu”. ¹⁴ Tobiasz odpowiedział aniołowi: „Bracie Azariaszu! Słyszałem, że ta dziewczyna była już poślubiona przez siedmiu mężów, ale tej nocy, gdy chcieli się do niej zbliżyć, umierali w sypialni małżeńskiej. Słyszałem też, jak niektórzy mówili, że zabija ich demon. ¹⁵ Boję się więc, bo jej nie dzieje się nic złego, a demon zabija każdego, kto chce się do niej zbliżyć. Ja też jestem jedynym potomkiem mojego ojca. Boję się, że umrę i sprawię, że mój ojciec i moja matka z żalu po mnie zejdą do grobu. A nie mają innego syna, który mógłby ich pochować”. ¹⁶ Odpowiedział mu: „Czy nie pamiętasz już o poleceniu twojego ojca, który nakazał ci wziąć za żonę kobietę z rodu twego ojca? Posłuchaj mnie więc, bracie! Nie martw się o tego demona, ale weź ją za żonę. Wiem, że jeszcze tej nocy będzie twoją żoną! ¹⁷ A kiedy wejdziesz do pokoju małżeńskiego, weź część rybiego serca i wątroby i połóż je na rozżarzone węgle kadzielne, żeby się spaliły. Wtedy rozejdzie się dym, demon go poczuje i odejdzie na zawsze. ¹⁸ Gdy potem będziesz chciał się do niej zbliżyć, najpierw stańcie oboje, pomódlcie się i proście PANA niebios, aby miał litość nad wami i was ocalił. Tak więc nie obawiaj się, gdyż od wieków była ona przeznaczona dla ciebie. Ty ją ocalisz, a ona pójdzie z tobą i sądzę, że urodzi ci dzieci, które będą dla ciebie jak bracia. A więc nie martw się!”. ¹⁹ Gdy Tobiasz usłyszał słowa Rafała o tym, że ta dziewczyna jest jego krewną i pochodzi z domu jego ojca, bardzo ją pokochał i jego serce przylgnęło do niej.

MAŁŻEŃSTWO TOBIASZA

Rozdział 7

7 ¹Po przybyciu do Ekbatany Tobiasz powiedział: „Bracie Azariaszu, zaprowadź mnie od razu do naszego brata Raguela!”. I zaprowadził go do domu Raguela. Zastali go, jak siedział przy bramie dziedzińca. Pozdrowili go pierwsi, a on im odpowiedział: „Pozdrawiam was, bracia, i witam serdecznie!”. I wprowadził ich do domu. ²Rzekł też do swojej żony Edny: „Jak bardzo ten młodzieniec przypomina mojego brata Tobita!”. ³Wtedy Edna zapytała ich: „Skąd jesteście, bracia?”. Odpowiedzieli jej: „Jesteśmy potomkami Neftalego, którzy przebywają na wygnaniu w Niniwie”. ⁴Zapytała ich: „A naszego brata Tobita znacie?”. Odpowiedzieli: „Znamy”. ⁵Pytała więc dalej: „Jest zdrowy?”. Odpowiedzieli: „Żyje i jest zdrowy”. Tobiasz zaś dodał: „On jest moim ojcem”. ⁶Na to Raguel zerwał się z miejsca i płacząc, ucałował go, a potem przemówił do niego w słowach: „Bądź błogosławiony, chłopcze! Jesteś synem szlachetnego i dobrego człowieka. Jakie to nieszczęście, że człowiek sprawiedliwy i miłosierny utracił wzrok”. I rzucił się swemu krewnemu Tobiaszowi na szyję i zapłakał. ⁷Również jego żona Edna płakała, a także ich córka Sara. ⁸Potem zabili baranka z trzody i przyjęli ich bardzo serdecznie.

⁹ Kiedy się wykąpali i umyli, usiedli do posiłku, a Tobiasz rzekł do Rafała: „Bracie Azariaszu, powiedz Raguelowi, żeby dał mi moją siostrę Sarę za żonę”. ¹⁰ Raguel usłyszał te słowa i powiedział do chłopca: „Jedz i pij, i bądź wesoły tej nocy! Nie ma nikogo prócz ciebie, bracie, kto miałby prawo poślubić moją córkę. Podobnie i ja nie mam prawa dać jej innemu mężczyźnie prócz ciebie, gdyż jesteś moim najbliższym krewnym. Muszę ci jednak powiedzieć prawdę. ¹¹ Oddałem ją siedmiu mężom spośród naszych krewnych, a wszyscy pomarli tej nocy, w której zbliżyli się do niej. Teraz jedz i pij, chłopcze, a PAN niech przez was działa”. ¹² Tobiasz mu odparł: „Niczego nie zjem ani nie wypiję, dopóki nie rozstrzygniesz mojej sprawy”. Wtedy Raguel powiedział: „Zrobię to! Według postanowienia Księgi Mojżeszowej winna być twoją, a również niebo postanowiło tak samo. Weź więc swoją krewniaczkę! Odtąd ty jesteś jej bratem, a ona jest twoją siostrą. Od dzisiaj zostaje ci dana na zawsze. Dziecko, niech PAN niebios sprzyja wam tej nocy i napełni was miłosierdziem i pokojem”. ¹³ Raguel zawołał swoją córkę Sarę, a gdy przyszła, ujął ją za rękę i dał mu za żonę, mówiąc: „Weź ją według prawa i postanowienia zapisanego w Księdze Mojżeszowej, które mówi, że tobie winna być dana za żonę. Zabierz ją i zaprowadź szczęśliwie do ojca, a Bóg niebios niech was darzy pokojem”. ¹⁴ Przywołał matkę i poprosił, aby przyniosła zwój, na którym spisał kontrakt małżeński, że dał mu ją za żonę zgodnie z postanowieniem Prawa Mojżeszowego. Następnie zabrali się do jedzenia i picia. ¹⁵ Raguel powtórnie przywołał żonę Ednę i rzekł do niej: „Siostro, przygotuj drugą sypialnię i wprowadź do niej Sarę”. ¹⁶ Ona poszła i przygotowała sypialnię, jak polecił jej mąż, a potem wprowadziła do niej Sarę. Zaczęła nad nią płakać, ale otarła łzy i rzekła: „¹⁷ Córko, odwagi! Niech PAN niebios napełni cię radością w miejsce twego smutku. Odwagi, córko!”.

NOC POŚLUBNA I UROCZYSTOŚCI WESELNE

Rozdział 8

8 ¹Po skończonym posiłku zapragnęli odpocząć. Odprowadzili więc młodzieńca. Przyprowadzili go do sypialni, ²a Tobiaszowi przypomniały się słowa Rafała. Wyjął więc wątrobę i serce ryby z torby, gdzie je trzymał, i położył na rozżarzonych węglach kadzielnych. ³Zapach palonej ryby powstrzymał demona, który uciekł do najdalszego zakątka Egiptu, a Rafał podążył tam za nim, spętał mu nogi i związał go. ⁴Wszyscy domownicy wyszli i zamknęli drzwi do sypialni. Wtedy Tobiasz wstał z posłania i rzekł: „Siostro, wstań, módlmy się i prośmy naszego PANA, aby zmiłował się nad nami i nas ocalił”. ⁵Gdy wstała, zaczęli się modlić i prosić o ocalenie. Tobiasz mówił:

„Bądź uwielbiony, Boże naszych ojców!

Niech Twoje imię będzie uwielbione przez wszystkie pokolenia na wieki!

Niech Cię wielbią niebiosa i wszelkie stworzenie po wszystkie wieki!

⁶ Ty stworzyłeś Adama i stworzyłeś dla niego Ewę, jego żonę – pomoc i podporę.

Z nich obojga powstał rodzaj ludzki.

Ty powiedziałeś: «Nie jest dobrze, że człowiek jest sam, uczynię mu więc pomoc podobną do niego».

⁷ A teraz, nie z powodu rozwiązłości zbliżam się do mojej siostry, lecz w szczerości uczuć.

Okaż zmiłowanie nade mną i nad nią i pozwól nam dożyć wspólnie starości”.

⁸ Potem powiedzieli razem: „Amen, niech się tak stanie”. ⁹ I spali całą noc.

¹⁰ Gdy Raguel wstał rano, wezwał do siebie służących i poszli kopać grób. Mówił przy tym: „Oby on nie umarł, bo stalibyśmy się przedmiotem szyderstwa i pogardy”. ¹¹ Gdy skończyli kopać grób, Raguel wrócił do domu, zawołał żonę ¹² i powiedział: „Poślij jedną ze służących, aby weszła i zobaczyła, czy Tobiasz żyje. Jeśli umarł, pogrzebiemy go tak, aby nikt o tym nie wiedział”. ¹³ Ona posłała służącą, a ta zapaliła lampę, otworzyła drzwi i weszła do pokoju. Zobaczyła ich leżących razem i pogrążonych we śnie. ¹⁴ Służąca wyszła i oznajmiła, że Tobiasz żyje i że nic złego się nie stało. ¹⁵ Wtedy wielbili Boga niebios i mówili:

„Bądź uwielbiony, Boże, uwielbieniem czystym!

Niech Cię wielbią Twoi święci i wszelkie Twe stworzenie.

Niech wszyscy Twoi aniołowie i wszyscy Twoi wybrani wielbią Cię po wszystkie wieki!

¹⁶ Bądź uwielbiony, gdyż sprawiłeś mi radość i nie stało się, jak myślałem, lecz postąpiłeś z nami według wielkiego miłosierdzia Twego!

¹⁷ Bądź uwielbiony, gdyż okazałeś miłosierdzie nad tym dwojgiem, którzy są jedynakami!

Władco, okazuj im zmiłowanie i pomoc,

aby do końca swego życia doświadczali radości i miłosierdzia!”.

¹⁸ Następnie kazał służącym zasypać grób, nim nastanie poranek. ¹⁹ Żonie zaś polecił, aby upiekła dużo chleba, a sam poszedł do trzody i wybrał dwa byki i cztery barany, polecając, aby je zabito. Zaczęli przygotowania do uczty. ²⁰ Potem wezwał Tobiasza i rzekł do niego: „Nie ruszysz się stąd przez czternaście dni, ale pozostaniesz u mnie, jedząc i pijąc, i sprawisz radość mojej udręczonej córce. ²¹ Potem weźmiesz od razu połowę mojego majątku i wyruszysz w zdrowiu do swego ojca, a druga połowa będzie wasza, kiedy umrę ja i moja żona. Synu, odwagi! Jestem twoim ojcem, a Edna jest twoją matką. Od tej chwili na zawsze należymy do ciebie i twojej siostry. Odwagi, synu!”.

WĘDRÓWKA DO RAGA

Rozdział 9

9 ¹Tobiasz przywołał Rafała i rzekł do niego: „²Bracie Azariaszu, weź ze sobą czterech służących i dwa wielbłądy i ruszaj do Raga. Idź do Gabaela, wręcz mu dokument i odbierz pieniądze, a jego samego przyprowadź ze sobą na uroczystości weselne. ^{[3]
4}Wiesz, że mój ojciec liczy dni i jeśli spóźnię się choćby jeden dzień, sprawię mu wielki ból. Wiesz też, że Raguel mnie zaprzysiągł, a tej przysięgi nie mogę złamać”. ⁵Rafał wyruszył do Raga w Medii, a z nim czterech służących i dwa wielbłądy. Przenocował u Gabaela, któremu wręczył spisany dokument, oraz opowiedział o Tobiaszu, synu Tobita, o tym, że pojął żonę i zaprasza go na uroczystości weselne. Gabael wstał i w obecności Rafała przeliczył opieczętowane sakwy, a potem je załadowali. ⁶Wczesnym rankiem wyruszyli w drogę i przybyli na ucztę weselną. Weszli do domu Raguela i zastali Tobiasza siedzącego przy stole. Na ich widok poderwał się, aby przywitać Gabaela, który rozpłakał się i pobłogosławił go, mówiąc:

„O szlachetny i dobry człowieku,

synu człowieka szlachetnego i dobrego,

człowieka sprawiedliwego i miłosiernego!

Niech PAN ześle błogosławieństwo niebios

na ciebie, twoją żonę, twego ojca i na matkę twojej żony.

Niech Bóg będzie uwielbiony za to, że ujrzałem Tobiasza, tak podobnego do mojego krewnego!”.

NIEPOKÓJ RODZICÓW TOBIASZA

Rozdział 10

10 ¹Tymczasem dzień po dniu Tobit liczył dni potrzebne na podróż tam i z powrotem. Gdy minął przewidziany czas, a syn nie wracał, ²mówił: „Może go zatrzymano? A może Gabael zmarł i nie ma nikogo, kto mógłby oddać pieniądze?”. ³I zaczął się martwić. ⁴Jego żona Anna mówiła: „Mój chłopiec zginął i nie ma go wśród żyjących”. Zaczęła płakać i wylewać łzy z powodu syna, mówiąc: ⁵„Biada mi, dziecko, światło moich oczu, że pozwoliłam ci na tę podróż”. ⁶A Tobit mówił do niej: „Milcz i nie martw się, wróci zdrowy! Z pewnością mieli tam wielkie trudności, ale człowiek, który z nim podróżuje, jest godny zaufania i pochodzi spośród naszych braci. Siostro, nie martw się o niego, gdyż powróci”. ⁷Na to ona odparła: „Zostaw mnie i nie zwódź! Mój syn zginął!”. Każdego dnia wychodziła i patrzyła na drogę, którą wyruszył jej syn, a nie dała się przekonać nikomu. Gdy słońce zachodziło, wracała do domu i przez całą noc płakała i zawodziła. W ogóle nie mogła spać.

POWRÓT TOBIASZA DO DOMU

⁸ Gdy minęło czternaście dni uroczystości weselnych, które Raguel przysiągł urządzić dla córki, przyszedł do niego Tobiasz i powiedział: „Pozwól mi ruszyć w drogę, bo wiem, że mój ojciec i moja matka już nie wierzą, że mnie jeszcze zobaczą. Teraz więc proszę cię, ojcze, abyś pozwolił mi odejść i wrócić do mojego ojca. Już ci mówiłem, w jakim stanie go zostawiłem”. ⁹ Raguel odpowiedział Tobiaszowi: „Pozostań, synu, pozostań jeszcze ze mną, a ja poślę do twego ojca Tobita gońców, aby mu przekazali wiadomości o tobie”. Ale Tobiasz powiedział: „W żadnym wypadku! Proszę cię, abyś mi pozwolił udać się do mego ojca”. ¹⁰ Wtedy Raguel wstał, powierzył Tobiaszowi jego żonę Sarę i dał mu połowę swojego majątku: sługi i służące, woły i owce, osły i wielbłądy, ubrania, pieniądze i sprzęty domowe. ¹¹ I tak odesłał ich w zdrowiu, a przy pożegnaniu powiedział: „Bądź zdrów, synu! Szczęśliwej podróży! Niech PAN niebios prowadzi ciebie i twoją żonę Sarę. Obym przed swoją śmiercią zobaczył wasze dzieci!”. ¹² Do córki Sary powiedział: „Idź do swego teścia, gdyż odtąd to oni będą twymi rodzicami tak samo jak ci, którzy dali ci życie. Córko, idź w pokoju! Obym do końca życia słyszał o tobie jedynie dobre rzeczy”. Gdy się pożegnał, pozwolił im odejść. ¹³ A Edna rzekła do Tobiasza: „Synu i bracie kochany! PAN niebios niech was prowadzi i niech pozwoli mi jeszcze za życia oglądać dzieci twoje i mojej córki Sary, zanim umrę. Przed PANEM oddaję ci moją córkę w opiekę, a ty jej nie zasmucaj do końca swego życia! Synu, idź w pokoju! Odtąd jestem twoją matką, a Sara jest twoją siostrą. Obyśmy wszyscy byli tak samo szczęśliwi przez wszystkie dni naszego życia”. Potem serdecznie ucałowała obydwoje i odesłała w zdrowiu. ¹⁴ Tak więc wyruszył Tobiasz od Raguela, w zdrowiu i radości, wielbiąc PANA nieba i ziemi, Króla wszystkich stworzeń za to, że tak szczęśliwą dał mu podróż. Raguel rzekł jeszcze do niego: „Obyś miał szczęście czcić rodziców przez wszystkie dni ich życia”.

ULECZENIE OCZU TOBITA

Rozdział 11

11 ¹Gdy zbliżali się do Kaserin naprzeciwko Niniwy, Rafał rzekł: „²Wiesz, w jakim stanie zostawiliśmy twego ojca. ³Wyprzedźmy więc twoją żonę, aby przygotować dom, zanim nadejdą inni”. ⁴Ruszyli obydwaj. Rafał dodał: „Weź ze sobą żółć ryby”. A z tyłu za nimi biegł pies. ⁵Anna siedziała przy drodze, wypatrując powrotu syna. ⁶Gdy zobaczyła, że się zbliża, zawołała do jego ojca: „Oto wraca twój syn, a także człowiek, który mu towarzyszył w podróży!”. ⁷Rafał powiedział Tobiaszowi, zanim ten zbliżył się do ojca: „Wiem, że twój ojciec odzyska wzrok. ⁸Tylko namaść jego oczy żółcią ryby. Lek wygryzie i ściągnie bielmo z jego oczu, a ojciec przejrzy i będzie widział światło”.

⁹ Anna wybiegła im naprzeciw i rzuciła się swojemu synowi na szyję, mówiąc: „Dziecko, znowu cię widzę! Teraz mogę umrzeć spokojnie!”. I zapłakała. ¹⁰ Także Tobit wstał i potykając się, wyszedł do bramy dziedzińca. ¹¹ Tobiasz podszedł do ojca, mając w ręku żółć ryby. Dmuchnął mu w oczy i trzymając go mocno rzekł: „Nie bój się, ojcze!”. Potem przyłożył mu lek i odczekał chwilę. ¹² Następnie obiema rękami zerwał bielmo, zaczynając od kącików oczu. ¹³ A wtedy Tobit rzucił mu się na szyję i płacząc, mówił: „Synu, światłości moich oczu, widzę cię!”. ¹⁴ I dodał:

„Niech będzie uwielbiony Bóg

i niech będzie uwielbione Jego wielkie imię!

Niech będą błogosławieni wszyscy Jego święci aniołowie!

Niech przebywa wśród nas Jego wielkie imię!

Niech po wszystkie wieki będą błogosławieni wszyscy Jego aniołowie!

On mnie doświadczył, lecz oto znowu widzę mojego syna Tobiasza”.

¹⁵ Tobiasz wszedł do domu, ciesząc się i głośno wielbiąc Boga, i opowiedział ojcu o tym, jak szczęśliwie odbył podróż, że przywozi pieniądze, oraz że pojął za żonę Sarę, córkę Raguela, która nadchodzi i jest już blisko bramy Niniwy. ¹⁶ Tobit wyszedł na spotkanie synowej do bramy Niniwy, ciesząc się i wielbiąc Boga. Mieszkańcy Niniwy zdziwili się, widząc go idącego żwawym krokiem, a nie prowadzonego za rękę. Tobit wyznał im, że to Bóg okazał mu miłosierdzie i przywrócił mu wzrok. ¹⁷ Potem Tobit podszedł do Sary, żony swego syna Tobiasza, pobłogosławił ją i powiedział:

„Witaj, córko, i bądź pozdrowiona!

Niech będzie uwielbiony Bóg, który sprowadził cię, córko, do nas!

Niech będzie błogosławiony twój ojciec

i niech będzie błogosławiony mój syn, Tobiasz.

I ty, córko, bądź błogosławiona.

Wejdź do twego domu w zdrowiu, z błogosławieństwem i radością. Wejdź, córko!”.

¹⁸ Tamtego dnia zapanowała wielka radość wśród wszystkich Żydów, którzy mieszkali w Niniwie. ¹⁹ Przybyli także Achikar i Nadab, krewni Tobita, aby dzielić z nim radość.

TAJEMNICA ANIOŁA RAFAŁA

Rozdział 12

12 ¹ Kiedy uroczystości weselne dobiegły końca, Tobit przywołał syna Tobiasza i powiedział: „Synu, pamiętaj o wynagrodzeniu dla człowieka, który towarzyszył ci w podróży. A nawet dodaj coś jeszcze do wynagrodzenia”. ² On odpowiedział: „Ojcze, jak mam go wynagrodzić? Jeśli nawet oddam mu połowę majątku, który przywiózł ze mną, nie poniosę szkody. ³ On mnie przyprowadził w zdrowiu, uleczył moją żonę, przywiózł ze mną pieniądze, uleczył też ciebie. Jakąż zapłatę mógłbym mu dać?”. ⁴ Tobit odpowiedział: „Synu, będzie sprawiedliwie, jeśli otrzyma połowę z tego, co wiózł w drodze powrotnej”. ⁵ Przywołał go więc i rzekł: „Zabierz jako zapłatę połowę wszystkiego, co przywiozłeś, i wracaj zdrów do domu”. ⁶ Wówczas Rafał wziął ich na stronę i powiedział im: „Uwielbiajcie Boga i wobec wszelkiej istoty żywej wysławiajcie Go za dobrodziejstwa, które wam wyświadczył, aby wielbiono Boga i wysławiano Jego imię! Wszystkim ludziom opowiadajcie o wielkich dziełach Bożych i nie wahajcie się Go wysławiać. ⁷ Słuszną jest rzeczą zachowywać tajemnice króla, jednak dzieła Boga trzeba rozgłaszać i ze czcią wysławiać. Czyńcie dobro, a ominie was zło. ⁸ Lepsza modlitwa w prawdzie czy jałmużna wynikająca ze sprawiedliwości niż bogactwo zdobyte nieprawością. Lepiej rozdawać jałmużnę, niż gromadzić złoto. ⁹ Jałmużna ratuje od śmierci i oczyszcza z wszelkiego grzechu. Kto rozdaje jałmużnę, ten będzie żył długo. ¹⁰ Ci, którzy popełniają grzech i dopuszczają się niesprawiedliwości, są wrogami własnego życia. ¹¹ Wyjawię wam całą prawdę, a nie zataję przed wami niczego. Przecież wyjaśniłem wam i powiedziałem, że królewskie tajemnice należy zachowywać, a dzieła Boga chwalebnie rozgłaszać. ¹² Tak więc, kiedy ty i Sara modliliście się, to ja zanosiłem wasze modlitwy przed majestat PANA. Tak samo, gdy grzebałeś zmarłych. ¹³ Gdy więc nie wahałeś się wstać od zastawionego stołu i iść, aby pogrzebać zmarłego, wtedy właśnie ja zostałem posłany do ciebie, żeby cię wystawić na próbę. ¹⁴ A teraz posłał mnie Bóg, żebym uleczył ciebie i twoją synową Sarę. ¹⁵ Ja jestem Rafał, jeden z siedmiu aniołów, którzy służą PANU i wchodzą przed Jego majestat”. ¹⁶ Wtedy obaj się przerazili i ze strachu upadli przed nim na twarz. ¹⁷ Ale on powiedział: „Nie lękajcie się, pokój wam! Uwielbiajcie Boga po wszystkie wieki! ¹⁸ Przybyłem do was nie z własnej woli, ale z woli naszego Boga! Dlatego błogosławcie Go przez wszystkie dni i śpiewajcie Mu hymny! ¹⁹ Widzieliście, że niczego nie jadłem; mieliście tylko widzenie. ²⁰ Uwielbiajcie PANA na ziemi i wysławiajcie Boga! Ja wstępuję do Tego, który mnie posłał. Opiszcie wszystko, co was spotkało”. I wtedy odszedł. ²¹ Oni wstali, ale już go nie widzieli. ²² Uwielbiali więc Boga i śpiewali Mu hymny, i wysławiali Go za wielkie Jego dzieła, gdyż ukazał im się anioł Boży.

MODLITWA DZIĘKCZYNNA TOBITA

Rozdział 13

13 ¹ Tobit tak się modlił: ² „Niech będzie uwielbiony Bóg żyjący na wieki,

niech będzie uwielbione Jego królestwo!

Ponieważ On karze i okazuje miłosierdzie,

On wtrąca głęboko pod ziemię do krainy umarłych

i wyprowadza z największej zagłady.

Nikt nie ujdzie Jego ręki.

³ Synowie Izraela, wysławiajcie Go wobec narodów,

gdyż to On was rozproszył między nimi

⁴ i tam ukazał wam swoją wielkość!

Wywyższajcie Go wobec wszelkiego stworzenia,

gdyż On sam jest naszym PANEM i Bogiem.

On sam jest naszym Ojcem i Bogiem po wszystkie wieki.

⁵ Będzie was karał za wasze nieprawości,

a potem okaże wam zmiłowanie pośród wszystkich narodów, gdziekolwiek zostaliście rozproszeni.

⁶ Gdy nawrócicie się do Niego całym sercem i całą duszą, aby postępować przed Nim w prawdzie,

wtedy i On zwróci się do was i już nigdy nie ukryje swojego oblicza przed wami.

⁷ A teraz spójrzcie, jak z wami postąpił i wysławiajcie Go pełnym głosem, błogosławcie PANA sprawiedliwości i wywyższajcie Króla wieków.

⁸ Ja także wysławiam Go w kraju mego wygnania,

opowiadam grzesznym narodom Jego moc i wielkość:

Grzesznicy, nawróćcie się i postępujcie przed Nim sprawiedliwie!

Kto wie, może sobie w was upodoba i okaże wam zmiłowanie?

⁹ Wywyższam mego Boga, moja dusza sławi Króla niebios, raduję się Jego wielkością.

¹⁰ Niech mówią o Nim i wysławiają Go w Jerozolimie!

Jerozolimo, miasto święte,

PAN będzie cię karał za czyny twoich synów

i ponownie okaże miłosierdzie synom sprawiedliwych.

¹¹ Godnie wysławiaj PANA i błogosław Króla wieków, aby znów Jego mieszkanie z radością zostało odbudowane dla ciebie.

¹² Aby przez ciebie zanieść radość wygnańcom,

aby przez ciebie obdarzyć miłością przygnębionych po wszystkie pokolenia na wieki.

¹³ Olśniewająca światłość oświetli wszystkie krańce ziemi.

Wiele narodów przybędzie z daleka do ciebie

i mieszkańcy wszystkich krańców ziemi do Twego świętego imienia,

przynosząc w rękach dary dla Króla niebios.

Wszystkie pokolenia będą się cieszyć dzięki tobie,

a twe imię «Wybrana» pozostanie przez pokolenia na wieki.

¹⁴ Przeklęci wszyscy, którzy ci złorzeczą!

Przeklęci będą, którzy cię pustoszą i burzą twoje mury, którzy obalają twoje wieże i podpalają twoje domy.

Błogosławieni będą na wieki, którzy lękają się ciebie.

¹⁵ Podnieś się i raduj z powodu synów sprawiedliwych, gdyż zostaną zgromadzeni i będą uwielbiać PANA wieków.

Szczęśliwi, którzy cię miłują!

Szczęśliwi, którzy się cieszą twoim pokojem!

¹⁶ Szczęśliwi wszyscy, którzy się smucą z powodu twych cierpień, bo będą się cieszyć tobą i na wieki oglądać Twą radość.

Duszo moja, uwielbiaj PANA, wielkiego Króla!

¹⁷ Gdyż Jeruzalem będzie odbudowane,

a w mieście dom Jego – po wszystkie wieki.

I będę szczęśliwy, jeśli reszta mojego rodu będzie oglądać twoją chwałę i wysławiać Króla niebios.

Bramy Jeruzalem będą odbudowane z szafiru i szmaragdu, wszystkie twoje mury – ze szlachetnych kamieni.

Wieże Jeruzalem będą odbudowane ze złota,

jej przedmurza – ze złota czystego.

Place Jeruzalem będą wyłożone rubinem i kamieniem z Ofiru.

¹⁸ Wtedy bramy Jeruzalem zanucą pieśń radości

i wszystkie jej domy powiedzą: «Alleluja! Błogosławiony Bóg Izraela!».

I błogosławieni będą błogosławić święte imię – na wieki i na zawsze”.

Rozdział 14

14 ¹Tak kończy się pieśń uwielbienia Tobita.

TESTAMENT TOBITA I LOSY RODZINY

² Tobit zmarł pełen pokoju w wieku stu dwudziestu lat i został pochowany z należną czcią w Niniwie. Miał sześćdziesiąt dwa lata, gdy utracił wzrok. Po odzyskaniu wzroku żył w dobrobycie i rozdawał jałmużnę, wielbił Boga i wysławiał Jego wielkość. ³ W godzinie śmierci przywołał swojego syna Tobiasza i nakazał mu: „Synu, zabierz stąd swoje dzieci ⁴ i uchodź do Medii, gdyż wierzę słowom Boga, odnoszącym się do Niniwy, które wypowiedział Nahum. Spełni się wszystko, a Asyrię i Niniwę spotka to, co przepowiedzieli prorocy Izraela, których Bóg posłał. Stanie się to wszystko i nic nie zostanie ujęte z tych przepowiedni! Dokona się to w swoim czasie. W Medii będzie bezpieczniej niż w Asyrii czy Babilonii. Wiem i jestem przekonany, że wszystko, cokolwiek powiedział Bóg, spełni się i urzeczywistni. Żadne z tych słów nie pozostanie niespełnione. Nasi bracia, którzy mieszkają w kraju Izraela, wszyscy zostaną rozproszeni i uprowadzeni do niewoli z ich urodzajnej ziemi. Cały kraj Izraela obróci się w pustkowie. Tak samo Samaria i Jeruzalem będą wyludnione, a dom Boży będzie pogorzeliskiem aż do pewnego czasu. ⁵ Jednak Bóg znowu zmiłuje się nad nimi i sprawi, że powrócą do kraju Izraela. I na nowo odbudują dom Boży, chociaż nie tak, jak pierwszy – dopóki nie wypełni się ustalony czas. Wtedy to powrócą z wygnania i odbudują Jeruzalem w całej świetności, i zostanie w niej odbudowany dom Boży, jak to zapowiadali prorocy Izraela. ⁶ Wtedy wszystkie narody na ziemi zwrócą się do Boga i prawdziwie będą Mu służyć w bojaźni. Wszyscy odrzucą swoje bóstwa i tych, którzy ich zwodzili, i w sprawiedliwości będą wielbić Boga wieków. ⁷ Wszyscy Izraelici, którzy ocaleją w tych dniach, bo prawdziwie pamiętali o Bogu, zgromadzą się i pójdą do Jeruzalem. Na wieki zamieszkają bezpiecznie w ziemi Abrahama, która będzie im dana na nowo. Ci, którzy prawdziwie miłują Boga, będą się cieszyć, a dopuszczający się grzechu i niesprawiedliwości znikną z powierzchni ziemi. ^{[8] 9} Teraz, synu, rozkazuję wam! Służcie Bogu w prawdzie i czyńcie, co jest Mu miłe. Nakażcie waszym dzieciom, aby postępowały sprawiedliwie i rozdawały jałmużnę, aby pamiętały o Bogu i w każdym czasie uwielbiały Jego imię, w prawdzie i ze wszystkich swoich sił. A ty, synu, opuść Niniwę i nie pozostawaj tutaj! Tego dnia, w którym pochowasz twoją matkę obok mnie, tego samego dnia nie pozostawaj dłużej w tych okolicach. Widzę bowiem, że dzieje się tutaj wiele niesprawiedliwości i często postępuje się podstępnie, a nikt się tego nie wstydzi. ¹⁰ Synu, popatrz, co Nadab uczynił Achikarowi, który go wychował. Czy nie sprawił, że ten za życia zstąpił pod ziemię? Ale Bóg odpłacił mu za jego nieprawość. Achikar powrócił do światła, a Nadab zstąpił do wiecznych ciemności, gdyż czyhał na życie Achikara. Ponieważ Achikar rozdawał jałmużnę, został ocalony ze śmiertelnej pułapki zastawionej na niego przez Nadaba, który sam wpadł w tę pułapkę i zgubił samego siebie. ¹¹ Tak więc, dzieci, przyjrzyjcie się, co może sprawić jałmużna, a co niesprawiedliwość, która zabija. Ale oto moja dusza mnie opuszcza...”. Gdy położono go na łóżku, zmarł. I pochowano go ze czcią.

¹² Kiedy umarła matka, Tobiasz pochował ją obok ojca. Potem on i jego żona wyruszyli do Medii i zamieszkali w Ekbatanie u teścia Raguela. ¹³ Tobiasz szanował ich bardzo, a po ich śmierci pochował ich z należnym szacunkiem w Ekbatanie w Medii. Odziedziczył też majątek Raguela podobnie, jak wcześniej majątek swego ojca Tobita. ¹⁴ Zmarł mając sto siedemnaście lat. ¹⁵Zanim zmarł, był świadkiem zagłady Niniwy, a nawet widział jeńców uprowadzonych do Medii przez medyjskiego króla Achiacharosa. I wielbił Boga za wszystko, co uczynił mieszkańcom Niniwy i Asyrii. Cieszył się przed swoją śmiercią z losu Niniwy i wielbił PANA, Boga na wieki wieków.

^1,1 Tobit – w polskich tłumaczeniach, idąc za Wulgatą, ojcu i synowi nadawano to samo imię Tobiasz (Tb 4,1nn), które znaczy ‘Bóg jest dobry’; Tobit jest skróconą formą tego lub podobnego imienia.

^1,4 Plemię Neftalego było jednym z dziesięciu plemion, które wyłamały się spod władzy potomków Dawida i odłączyły się od dwóch pozostałych plemion (Królestwo Południowe – Juda), tworząc osobne Królestwo Północne (Izrael). Na czele zbuntowanych plemion stanął Jeroboam I (929-909 przed Chr.), który oderwał je także od prawowiernego kultu, skupionego wokół świątyni w Jerozolimie (1Krl 12nn).

^1,22 podczaszy – ważna i wpływowa funkcja na dworach Bliskiego Wschodu. Podczaszy m.in. kosztował i podawał królowi wino (Rdz 40,13.21; Ne 2,1), co oznaczało, że miał stały dostęp do władcy. Pełnił także inne obowiązki, wymienione w w. 22.

^3,6 mieszkanie wieczne – chodzi o grób, czyli miejsce odpoczynku zmarłego, albo też o krainę zmarłych (Tb 3,10).

^3,10 Samobójstwo nie było wprost zabronione przez Prawo, chociaż taki zakaz zawiera się w ogólnym przekonaniu o świętości ludzkiego życia, którego dawcą jest Bóg (Rdz 9,5n; Wj 20,13; Pwt 5,17). Opisane w ST przypadki samobójstw najczęściej łączą się z niepowodzeniem wojennym (np. 1Sm 31,4n; 2Sm 17,23; 1Krl 16,18; 2Mch 14,41-46).

^4,10 ciemność – jest ona tutaj synonimem wiecznego potępienia (Tb 3,10).

^6,8 Na starożytnym Bliskim Wschodzie praktykowano okadzanie spalonymi częściami zwierząt dla odpędzenia złych mocy. Nie jest to działanie magiczne, ale znak, któremu Bóg użycza skuteczności.

^7,14 kontrakt małżeński – wzmianka o spisaniu umowy małżeńskiej jest pierwszą tego rodzaju na kartach Pisma Świętego. W Babilonii i Egipcie spisanie umowy było czymś oczywistym, a według Kodeksu Hammurabiego (§ 128) koniecznym do ważności małżeństwa.

KSIĘGA JUDYTY

WPROWADZENIE

OKOLICZNOŚCI POWSTANIA

Autorem Księgi Judyty jest anonimowy Żyd działający w Palestynie, człowiek wykształcony, znający historię Izraela i istniejące już wtedy teksty Pisma Świętego. Swoje dzieło napisał w połowie II w. przed Chr., mając w pamięci prześladowanie religijne i zakończone zwycięstwem powstanie Machabeuszy (167-164 przed Chr.). Tekst księgi zachował się jedynie w języku greckim, chociaż św. Hieronim posiadał także tekst aramejski. Księga Judyty należy do ksiąg deuterokanonicznych, zawsze uznawana za kanoniczną przez Kościoły zachodnie, jednak odrzucana przez chrześcijański Wschód. Kościoły protestanckie także wykreśliły Księgę Judyty z kanonu ksiąg świętych. Jej kanoniczność dla Kościoła Katolickiego potwierdził Sobór Trydencki (1546 r.).

Tytuł księgi nawiązuje do kluczowej postaci opowiadania, pięknej i pobożnej Judyty, która ocaliła przed zagładą naród wybrany i święte miasto Jerozolimę. Historycznym tłem opowieści są rządy króla Nabuchodonozora, który panował nad Asyrią (Jdt 1,1.13). Jednak opracowania historyczne nie wspominają ani asyryjskiego króla o takim imieniu, ani jego przeciwnika Arfaksada. Imię Nabuchodonozora łączy się w tradycji biblijnej z królem babilońskim, który w 587 r. przed Chr. zburzył Jerozolimę i świątynię, i zapewne to jego miał na myśli autor księgi. Na trudności interpretacyjne napotyka też wiadomość o powrocie Izraelitów z wygnania babilońskiego i odbudowie świątyni (Jdt 4,3; 5,19), co miało miejsce w czasach perskich. Wiele innych wzmianek, nadających opowiadaniu znamię historyczności, także nie znajduje potwierdzenia w źródłach. Z kolei utrwalone w księdze poglądy religijne, w tym żądanie boskiej czci dla ziemskiego władcy (Jdt 3,8; 6,2), oraz instytucje życia publicznego, a wśród nich religijny i polityczny autorytet najwyższego kapłana (Jdt 4,1nn), czy istnienie rady starszych (Jdt 4,8nn), pojawiły się dopiero w czasach hellenistycznych. W jednym opowiadaniu zatem autor zawarł wydarzenia należące do różnych epok: asyryjsko-babilońskiej, perskiej i hellenistycznej. Księga Judyty nie jest więc dziełem historycznym, lecz dydaktycznym, gdyż zawarta w niej historia jest fikcyjna. Jest rodzajem midraszu, czyli przypowieściowego i dydaktycznego przedstawienia dziejów narodu wybranego.

TREŚĆ I TEOLOGIA

U podstaw takiego przedstawienia historii kryło się głębokie przeświadczenie Izraela o nieustannej obecności Boga w życiu narodu, przekonanie poparte wielowiekowym doświadczeniem, że to Boża opatrzność wyznacza jego dzieje. Kompozycja księgi jest przejrzysta, a akcja rozwija się miarowo, chociaż nie brak w niej momentów dramatycznych. Można w niej wyróżnić zasadniczo dwie cześci: pierwsza (Jdt 1 – 7) traktuje o przygotowaniach Asyryjczyków do walki z Żydami, druga (Jdt 8 – 16) opisuje wyzwolenie Żydów za sprawą Judyty. Obie części skonstruowano na zasadzie odwróconych paralelizmów (chiazmów): pierwsza rozpoczyna się przedstawieniem głównych wrogów Izraelitów, druga natomiast koncentruje się na postępowaniu Judyty. Chiazmy powodują, że czytelnik nie odnosi wrażenia, iż śledzi historię, lecz ma do czynienia z dramatem o bogatej akcji. Księga zawiera także piękne teksty modlitw (Jdt 9,2-14; 16,1-17).

Jej naczelnym tematem teologicznym jest wezwanie do bezwzględnej wierności Bogu w każdych okolicznościach. W opowiadaniu temat ten jest ilustrowany dramatyczną sytuacją społeczności Izraela, zagrożonej przez najeźdźcę i przymuszonej do bluźnierczego uznania człowieka za boga. Autor natchniony pokazuje, że prześladowania i zagrożenie są tylko próbą, której celem jest oczyszczenie i umocnienie wiary narodu (Jdt 8,24-27). Wierność Izraela wobec Jerozolimy i świątyni, wobec przykazań i szczegółowych postanowień Prawa stanowią nieodzowne, ale wystarczające warunki zbawczej interwencji Boga (Jdt 5,17n; 8,18-20; 11,10n), gdyż On jest Bogiem ludzi wiernych Prawu i okazujących Mu bojaźń (Jdt 5,21; 16,15). W Księdze Judyty spotykamy ściśle monoteistyczną koncepcję Boga: Jego imię brzmi Pan (Jdt 4,2; 9,8); On jest Panem i Bogiem Wszechmocnym (Jdt 4,13; 8,13; 15,10; 16,5.17). On jest Stwórcą wszystkiego, co istnieje (Jdt 9,5n.12), Bogiem nieba i ziemi (Jdt 5,8; 6,19; 13,18), nieskończenie większym od człowieka, niezgłębionym (Jdt 8,13-16). On jest Bogiem, który kładzie kres wojnom (Jdt 9,7; 16,2) i który przy pomocy słabej kobiety gromi wrogów narodu (Jdt 9,10; 13,15; 16,5n). On jest obrońcą poniżonych i odrzuconych (Jdt 9,11).

Przez pryzmat teologicznego przesłania należy spojrzeć na główną bohaterkę opowiadania, Judytę, która jest ucieleśnieniem postawy zaufania, wierności i legalistycznie pojmowanej pobożności. Miejsce i rola Judyty w przedstawionych wypadkach są niezwykłe, gdyż czymś wyjątkowym w Izraelu jest to, że kobieta zabija mężczyznę (Jdt 13,8), gani przywódców narodu (Jdt 8,9-34), zwodzi naczelnego wodza wrogich wojsk dla ratowania ludu i świątyni (Jdt 11,5nn), zarządza majątkiem (Jdt 8,7; 16,23n). Judyta jest w pewnym sensie naśladowczynią Jael (Sdz 4,17-22). Bohaterka spotyka się z uznaniem i szacunkiem ludu, a także kapłanów (Jdt 15,8-10). Nie przypadkiem w biblistyce często nazywa się Judytę „kobietą-Dawidem”, wskazując na liczne podobieństwa między niniejszą księgą a historią opowiedzianą w 1Sm 17. W księdze podkreślona zostaje także wartość postów, umartwienia ciała, modlitwy i świątyni jako miejsca świętego. Pochwałę zyskuje również stan wdowi, co jest w ST ideą nową.

KSIĘGA JUDYTY

NABUCHODONOZOR PANEM WSCHODU

Rozdział 1

1 ¹Był dwunasty rok rządów Nabuchodonozora, który panował nad Asyryjczykami w wielkim mieście Niniwie. W tym samym czasie nad Medami w Ekbatanie panował Arfaksad. ²Zbudował on wokół Ekbatany mur z kamieni ciosanych, szerokich na trzy i długich na sześć łokci; wysokość muru wynosiła siedemdziesiąt, a jego szerokość pięćdziesiąt łokci. ³Bramy miasta umocnił wieżami wysokimi na sto łokci i szerokimi u podstawy na sześćdziesiąt łokci. ⁴Same bramy natomiast wznosiły się na wysokość siedemdziesięciu łokci i były szerokie na czterdzieści łokci, dzięki czemu jego potężne wojsko i oddziały pieszych mogły opuszczać miasto w szyku bojowym. ⁵W owym czasie król Nabuchodonozor prowadził wojnę z królem Arfaksadem na rozległej równinie, która rozciąga się w okolicach Raga. ⁶Do niego dołączyli wszyscy mieszkańcy gór oraz wszyscy mieszkający nad Eufratem, Tygrysem i Hydaspesem, a także mieszkańcy równin, którymi władał Ariok, król Elamitów. Tak więc wiele ludów, potomków Cheleuda, przybyło na pole bitwy.

⁷ Nabuchodonozor, król Asyryjczyków, wysłał posłów do wszystkich mieszkańców Persji oraz do tych, którzy mieszkali na Zachodzie: do mieszkańców Cylicji i Damaszku, Libanu i Antylibanu, i do wszystkich mieszkańców Wybrzeża; ⁸ do ludów zamieszkujących Karmel i Gilead, górną Galileę i wielką równinę Ezdrelonu; ⁹ do mieszkańców Samarii i jej miast, do mieszkańców Zajordania, do Jeruzalem, Batanei, Chelus i Kadesz, i dalej do granic Potoku Egipskiego, do Tafnes i Ramses, i do całej ziemi Goszen. ¹⁰ Dotarli oni aż do Tanis i Memfis i do wszystkich mieszkańców Egiptu, aż po granice z Etiopią. ¹¹ Jednak wszyscy zamieszkujący te ziemie wzgardzili wezwaniem Nabuchodonozora, króla Asyryjczyków, i nie przystąpili do wojny, gdyż nie obawiali się go, widząc w nim zwykłego człowieka. Jego posłowie zostali odprawieni z niczym, a nawet ich znieważono. ¹² Wtedy Nabuchodonozor rozgniewał się bardzo na całą tę ziemię i przysiągł na tron i swoje królestwo, że zemści się i mieczem wybije wszystkich mieszkańców Cylicji, Damaszku i Syrii oraz tych wszystkich, którzy mieszkają w ziemi Moabu, i potomków Ammona, i mieszkańców Judei, a także wszystkich w Egipcie aż do brzegów dwóch jezior.

¹³ W siedemnastym roku swego panowania Nabuchodonozor uderzył swoimi wojskami na króla Arfaksada, pokonał go w walce i zmusił do odwrotu jego wojsko, oddziały konnych i wszystkie rydwany bojowe. ¹⁴ Potem opanował jego miasta i dotarł aż do Ekbatany, zdobył wieże obronne, splądrował rynki miasta i zniszczył jego świetność. ¹⁵ W górach Raga pojmał Arfaksada i kazał go zabić oszczepnikom. Tamtego dnia zadał mu ostateczną klęskę. ¹⁶ Następnie powrócił do Niniwy, on i jego sprzymierzeńcy, tworzący nieprzeliczony zastęp żołnierzy, i beztrosko spędzał czas. Ucztował przez sto dwadzieścia dni, on i całe jego wojsko.

WYPRAWA PRZECIWKO ZACHODOWI

Rozdział 2

2 ¹W osiemnastym roku rządów, dwudziestego drugiego dnia pierwszego miesiąca w pałacu Nabuchodonozora, króla Asyryjczyków, rozeszła się wieść o tym, że zamierza on zemścić się na całej ziemi, tak jak poprzysiągł. ² Rzeczywiście, Nabuchodonozor zwołał na naradę wszystkich ministrów i dostojników i osobiście przedstawił im sekretny plan całkowitego wyniszczenia ziemi. ³ Oni również byli zdania, że powinni zginąć wszyscy, którzy nie odpowiedzieli na jego wezwanie.

⁴ Po naradzie król Asyryjczyków Nabuchodonozor wezwał naczelnego wodza swoich wojsk Holofernesa, który w królestwie zajmował drugie miejsce po królu, i powiedział: ⁵ „Tak mówi wielki król, pan całej ziemi. Wyruszysz stąd i weźmiesz z sobą doborowych żołnierzy, pewnych swej siły: sto dwadzieścia tysięcy pieszych oraz dwanaście tysięcy konnych. ⁶ Wyruszysz przeciwko wszystkim krajom leżącym na Zachodzie, ponieważ nie posłuchały mojego wezwania. ⁷ Rozkażesz im, aby przygotowały ziemię i wodę, bo rozgniewany wyruszę przeciwko nim. Podepczę całą powierzchnię ziemi nogami moich żołnierzy i pozwolę ją splądrować. ⁸ Wąwozy zapełnią się rannymi, potoki i rzeki przepełnione ciałami zabitych wystąpią z brzegów, ⁹ a jeńców uprowadzę na krańce ziemi. ¹⁰ Ty więc ruszaj i podbij dla mnie całą ich ziemię. Jeśli poddadzą się sami, zostaw ich dla mnie aż do dnia, kiedy zostaną ukarani, ¹¹ ale wobec nieposłusznych postępuj surowo, wydawaj ich na śmierć i grabież na całym obszarze. ¹² Ja jestem żyjący, a moje królestwo jest potężne! Powiedziałem i tak uczynię! ¹³ A ty nie waż się przekroczyć żadnego rozkazu swego pana, lecz wypełnij je, dokładnie jak poleciłem. I nie zwlekaj z ich wykonaniem”.

¹⁴ Holofernes wyszedł od swego pana, przywołał wszystkich książąt, dowódców i oficerów wojsk asyryjskich. ¹⁵ Potem wybrał doborowych żołnierzy na wyprawę, jak mu rozkazał uczynić jego pan: sto dwadzieścia tysięcy pieszych i dwanaście tysięcy łuczników na koniach, ¹⁶ a następnie podzielił ich na oddziały, jak dzieli się wojsko. ¹⁷ Zabrał z sobą również wiele wielbłądów, osłów i mułów, aby niosły ładunki, oraz niezliczone mnóstwo owiec, wołów i kóz na wyżywienie, ¹⁸ a nadto wielką ilość prowiantu dla każdego żołnierza i bardzo wiele złota i srebra z pałacu królewskiego. ¹⁹ Następnie ruszyli w drogę on i całe jego wojsko, aby poprzedzić króla Nabuchodonozora i całą ziemię na Zachodzie obsadzić rydwanami bojowymi, oddziałami konnych oraz doborową piechotą. ²⁰ Towarzyszyły im oddziały pomocnicze, liczne jak szarańcza i jak piasek ziemi. Nikt nie był w stanie ich policzyć.

ZWYCIĘSTWA HOLOFERNESA

²¹ Opuścili Niniwę i przez trzy dni szli do równiny Bektilet, gdzie rozłożyli się obozem, niedaleko pasma gór wznoszącego się na lewo od Górnej Cylicji. ²² Potem Holofernes zabrał całe swe wojsko, to jest oddziały pieszych, konnych i rydwany bojowe, i wyruszył stamtąd w kierunku gór. ²³ Pobił Pud i Lud i złupił wszystkich potomków Rassisa oraz Izmaelitów, którzy mieszkali na skraju pustyni, na południe od Cheleonu. ²⁴ Przeprawił się przez Eufrat i przeszedł całą Mezopotamię, niszcząc wszystkie miasta warowne nad potokiem Abrona, aż dotarł do morza. ²⁵ Potem zajął obszar Cylicji i pokonując wszystkich, którzy stawiali opór, przybył w okolice Jafet, na południe od Arabii. ²⁶ Później otoczył wszystkich Madianitów, spalił ich obozowiska i zagarnął trzody. ²⁷ W czasie zbiorów pszenicy pojawił się na równinie pod Damaszkiem i spalił wszystkie pola. Owce i bydło wybił, ograbił miasta i spustoszył okolice, a ostrzem miecza wytracił wszystkich młodzieńców. ²⁸ Wtedy strach padł na wszystkich i trwoga opanowała mieszkańców Wybrzeża: mieszkających w Tyrze i Sydonie, w Sur i Okina, i w Jamnii. Także mieszkańców Aszdodu i Aszkelonu ogarnął wielki strach przed nim.

Rozdział 3

3 ¹Wysłali więc do niego posłów z prośbą o pokój, oznajmiając: ²„Jesteśmy sługami wielkiego króla Nabuchodonozora. Stajemy przed tobą, a ty uczyń z nami, co ci się podoba. ³Oddajemy tobie nasze zagrody, nasze posiadłości i wszystkie łany pszenicy, owce i bydło, i wszystkie skupiska naszych namiotów. Zrób z tym, co ci się podoba. ⁴Również nasze miasta należą do ciebie, a ich mieszkańcy są twoimi poddanymi. Przyjdź i postąp z nimi tak, jak uznasz za słuszne”. ⁵ Tymi słowami przemówili posłowie, gdy stanęli przed Holofernesem.

⁶ Wtedy Holofernes wyruszył wraz z wojskiem na Wybrzeże i zajął warowne miasta, wybierając z nich doborowych mężczyzn do oddziałów sprzymierzonych. ⁷ A oni i wszyscy okoliczni mieszkańcy przyjęli go wieńcami, tańcami i biciem w bębny. ⁸ Holofernes zburzył wszystkie świątynie i wyciął święte gaje, gdyż miał rozkaz zniszczenia wszystkich bogów ziemi, aby w ten sposób wszystkie ludy służyły jedynie Nabuchodonozorowi, a wszystkie języki i plemiona uznały go za boga. ⁹ Potem przybył w okolice Ezdrelonu, niedaleko Dotan, leżącego naprzeciw wielkiego pasma gór judzkich. ¹⁰ Rozłożył się obozem między Geba a Scytopoli. I pozostał tam cały miesiąc, ażeby zebrać wszystkie tabory swoich wojsk.

PRZYGOTOWANIA IZRAELITÓW DO WOJNY

Rozdział 4

4 ¹ Izraelici, którzy mieszkali w Judei, usłyszeli o wszystkim, co Holofernes, naczelny wódz Nabuchodonozora, króla Asyryjczyków, uczynił poganom, i jak ograbił wszystkie ich świątynie i kazał je zniszczyć. ² Ogarnął ich wielki strach przed nim i przerażenie ze względu na Jeruzalem i świątynię PANA, ich Boga. ³ Niedawno przecież powrócili z niewoli i cały lud Judei ledwie co się zebrał, poświęcając zbezczeszczone naczynia, ołtarz i świątynię. ⁴ Rozesłali więc posłów po całym obszarze Samarii, Kona, Bet-Choron, Belmain i Jerycha, Chob i Aisor, i doliny Salem. ⁵ Zajęli też wszystkie wysokie szczyty górskie, umacniając położone na nich osiedla i gromadząc żywność na wypadek wojny. A właśnie skończyły się żniwa na polach. ⁶ Najwyższy kapłan Joakim, urzędujący w tym czasie w Jeruzalem, napisał do mieszkańców Betulii i Baitomestaim, które leży naprzeciw Ezdrelonu, na równinie, blisko Dotan, ⁷ aby obsadzili przejścia górskie. Tamtędy bowiem przechodziło się do Judei i łatwo było odeprzeć idących w górę, bo ścieżka była wąska na – co najwyżej – dwóch ludzi. ⁸ Izraelici zrobili tak, jak im rozkazał najwyższy kapłan Joakim i rada starszych całego ludu izraelskiego, urzędująca w Jeruzalem. ⁹ A wszyscy Izraelici bardzo żarliwie błagali Boga i korzyli się z wielką gorliwością. ¹⁰ Oni, ich żony i dzieci, i bydło oraz każdy przybysz, najemnik i niewolnik – wszyscy na biodra nałożyli wory pokutne.

¹¹ Izraelici, kobiety i dzieci, którzy mieszkali w Jeruzalem, upadli na twarz przed świątynią, posypali popiołem głowy i nałożyli wory pokutne przed PANEM. ¹² Nawet ołtarz okryli worem pokutnym. I jednym głosem żarliwie błagali Boga Izraela, aby nie wydawał ich dzieci na łup, ich żon na pohańbienie, miast swego dziedzictwa na zniszczenie, a świątyni na zbezczeszczenie, zniewagę i pośmiewisko dla pogan. ¹³ PAN słyszał ich wołanie i widział ich udrękę. A lud pościł przez wiele dni w całej Judei i w Jeruzalem przed świątynią PANA Wszechmocnego. ¹⁴ Najwyższy kapłan Joakim, wszyscy kapłani i słudzy Pańscy, opasani w biodrach worami pokutnymi, składali nieustanną ofiarę całopalną, ofiarowywali modlitwy i dobrowolne dary ludu. ¹⁵ Również na nakryciach ich głów był popiół. I z całej siły wołali do PANA, aby łaskawie nawiedził dom Izraela.

ACHIOR OSTRZEGA HOLOFERNESA

Rozdział 5

5 ¹Naczelny wódz wojsk asyryjskich Holofernes dowiedział się, że Izraelici przygotowali się do wojny, że zamknęli przełęcze górskie i umocnili wszystkie szczyty wysokich gór, a na równinach zastawili pułapki. ²Wtedy rozgniewał się bardzo, wezwał wszystkich książąt Moabu, wojskowych dowódców Ammona oraz wszystkich namiestników Wybrzeża ³i przemówił do nich: „Kananejczycy, powiedzcie mi, co to za lud mieszka w górach i w jakich miastach, jaka jest liczebność jego wojsk, w czym tkwi jego moc i na czym polega jego siła, kto stoi na jego czele jako król dowodzący ich oddziałami? ⁴Dlaczego, w przeciwieństwie do pozostałych mieszkańców Zachodu, zlekceważyli mnie i nie wyszli mi na spotkanie?”.

⁵ Achior, wódz Ammonitów, odpowiedział: „Niechaj mój pan wysłucha mowy swego sługi, a powiem mu prawdę o narodzie, który mieszka w tych górach niedaleko stąd. Sługa twój nie skłamie. ⁶ Ten lud to potomkowie Chaldejczyków. ⁷ Dawniej mieszkali w Mezopotamii, bo nie chcieli być posłuszni bogom swoich przodków żyjących w kraju Chaldejczyków. ⁸ Odstąpili od wiary swoich przodków i czcili Boga niebios, Boga, którego poznali. I wtedy zostali wypędzeni sprzed oblicza ich bogów i uszli do Mezopotamii, gdzie mieszkali przez długi czas. ⁹ Ale ich Bóg nakazał im opuścić to miejsce i wyruszyć do Kanaanu. I osiedlili się tam, wzbogacili się w złoto i srebro, i ogromne stada bydła. ¹⁰ Później udali się do Egiptu, bo w Kanaanie zapanował głód, i mieszkali tam tak długo, jak długo mieli co jeść. Rozmnożyli się tam tak bardzo, że nie można było ich policzyć. ¹¹ Wtedy król Egiptu wystąpił przeciwko nim, przebiegle wykorzystując ich przy wyrobie cegieł. Zostali upokorzeni, a w końcu zrobiono z nich niewolników. ¹² I błagali swego Boga, a On nawiedził całą ziemię egipską plagami, od których nie było ratunku. Dlatego Egipcjanie wypędzili ich od siebie. ¹³ Bóg osuszył przed nimi Morze Czerwone ¹⁴ i poprowadził ich drogą w kierunku Synaju i do Kadesz-Barnea. A oni przepędzili wszystkich, którzy mieszkali na pustyni, ¹⁵ i zamieszkali w kraju Amorytów. Potem dzięki swej potędze zgładzili wszystkich Cheszbonitów, przekroczyli Jordan i objęli w posiadanie wszystkie tereny górzyste. ¹⁶ Wypędzili Kananejczyków, Peryzzytów, Jebusytów i Sychemitów, a także Girgaszytów i mieszkali tam przez długi czas. ¹⁷ Dopóki nie grzeszyli przeciw swemu Bogu, dobrze im się wiodło, bo Bóg, który jest z nimi, nienawidzi nieprawości. ¹⁸ Gdy jednak zeszli ze wskazanej drogi, bardzo wielu z nich zginęło w licznych wojnach albo zostało uprowadzonych jako niewolnicy do obcego kraju. Świątynia ich Boga została zrównana z ziemią, a ich miasta zdobyte przez wrogów. ¹⁹ Teraz jednak nawrócili się do swego Boga i przyszli z wygnania, gdzie byli rozproszeni, i zajęli Jeruzalem, w którym znajduje się ich świątynia. Zaludnili też górzyste tereny, bo były opustoszałe. ²⁰ Tak więc, władco i panie, jeśli ten naród błądzi i grzeszy przeciw swemu Bogu, a my zobaczymy ich winę, możemy wystąpić i walczyć z nimi. ²¹ Jeśli jednak nie ma w tym narodzie nieprawości, wtedy niech mój pan się wycofa, żeby przypadkiem ich PAN i Bóg nie osłaniał ich, a my byśmy nie stali się pośmiewiskiem dla całej ziemi”.

²² Gdy Achior skończył przemawiać, wszyscy stojący wokół namiotu zaczęli szemrać, a dostojnicy Holofernesa, mieszkańcy Wybrzeża oraz Moabu domagali się, aby posiekać go na kawałki: ²³ „Nie bójmy się synów Izraela! Przecież to lud, w którym nie ma ani potęgi, ani siły do poważnej walki. ²⁴ Dlatego ruszajmy w góry, o wodzu Holofernesie, a oni niech się staną pastwą twoich wojsk!”.

PYCHA HOLOFERNESA

Rozdział 6

6 ¹Gdy ustał zamęt wywołany przez ludzi stojących wokoło rady wojennej, Holofernes, naczelny dowódca wojsk asyryjskich, rzekł do Achiora w obecności tłumu cudzoziemców i wszystkich Moabitów: ²„Kim ty jesteś, Achiorze, i kim są najemnicy Efraima, że prorokujesz pośród nas tak jak dzisiaj i radzisz nie prowadzić wojny z narodem izraelskim, gdyż ich Bóg będzie ich osłaniał? Któż jest bogiem, jeśli nie Nabuchodonozor? On sam wyśle oddziały i zgładzi Izraelitów z powierzchni ziemi, a ich Bóg z pewnością ich nie uratuje. ³My, słudzy Nabuchodonozora, pokonamy ich jak jednego człowieka i nie zdołają się oprzeć naszym jeźdźcom. ⁴Zniszczymy ich ogniem na ich własnej ziemi. Ich góry przesiąkną ich krwią, a równiny napełnią się ich trupami i nie ostoi się przed nami nawet ślad ich stopy, gdyż wyginą zupełnie – mówi król Nabuchodonozor, pan całej ziemi. Tak powiedział, a swych słów nie wypowiada na próżno! ⁵Natomiast ty, Achiorze, ammonicki najemniku, który dzisiaj wypowiedziałeś te słowa, popełniając przestępstwo, nie ujrzysz mego oblicza aż do chwili, kiedy zemszczę się na narodzie przybyłym z Egiptu. ⁶Gdy wrócę, miecze moich żołnierzy i oszczepy moich sług wbiją się w twoje ciało, a ty padniesz między ich zabitymi. ⁷Teraz moi słudzy odprowadzą cię w góry i przekażą jednemu z miast obronnych na przełęczach. ⁸I nie zginiesz aż do chwili, w której razem z nimi zostaniesz zgładzony. ⁹A jeśli chowasz w sercu nadzieję, że nie zostaną pokonani, nie musisz się martwić. Tak powiedziałem i żadne z moich słów nie zawiedzie”.

¹⁰ Potem Holofernes kazał swoim sługom, którzy znajdowali się w jego namiocie, ująć Achiora, odprowadzić do Betulii i wydać w ręce Izraelitów. ¹¹ Słudzy pojmali więc Achiora i wyprowadzili poza obóz na równinę, a stamtąd ruszyli w stronę gór i dotarli do źródeł położonych poniżej Betulii. ¹² Gdy zobaczyli ich mieszkańcy miasta leżącego na górskim szczycie, chwycili za broń i wyszli z miasta na sam szczyt góry, a procarze obsadzili przejścia i ciskali w nich kamieniami. ¹³ Wtedy oni, szukając schronienia u podnóża góry, związali Achiora i tam go zostawili. Sami wrócili do swego pana.

¹⁴ Kiedy Izraelici zeszli z miasta na dół, znaleźli Achiora, rozwiązali go i zaprowadzili do Betulii przed naczelników miasta. ¹⁵ Byli nimi wówczas Ozjasz, syn Miki z plemienia Symeona, Chabris, syn Gotoniela, oraz Charmis, syn Malkiela. ¹⁶ Zwołali oni całą starszyznę miasta, ale na zebranie zbiegła się również młodzież i kobiety. Postawili Achiora pośrodku ludu, a Ozjasz zapytał go, co się stało. ¹⁷ Odpowiadając, Achior przedstawił im naradę wojenną u Holofernesa i swoje słowa, które wypowiedział w obecności książąt asyryjskich, oraz to, co przeciw Izraelowi mówił wyniośle Holofernes. ¹⁸ Wtedy lud padł na ziemię i błagał Boga słowami: ¹⁹ „PANIE, Boże niebios, spójrz na ich pychę i zmiłuj się nad uniżeniem naszego narodu! Wejrzyj dzisiaj łaskawie na tych, którzy Tobie są poświęceni”. ²⁰ Pocieszali też Achiora i bardzo go chwalili. ²¹ Po zebraniu Ozjasz wziął go do swojego domu i wydał ucztę dla starszyzny. A wszyscy przez całą noc błagali Boga Izraela o pomoc.

OBLĘŻENIE BETULII

Rozdział 7

7 ¹Nazajutrz Holofernes rozkazał całemu swemu wojsku oraz ludziom, którzy z nim się sprzymierzyli, aby ruszyli przeciwko Betulii, zajęli wszystkie przejścia w górach i przystąpili do walki z Izraelem. ²Tego więc dnia wyruszyli wszyscy jego żołnierze, a wojsko liczyło sto siedemdziesiąt tysięcy pieszych i dwanaście tysięcy konnych, prócz taboru i pozostałych ludzi, którzy szli z nimi – wielkie mnóstwo. ³Rozbili obóz w dolinie niedaleko Betulii, wokół źródła, i zajęli cały obszar rozciągający się od Dotan aż po Belbaim i od Betulii aż po Kyamon, które leży naprzeciwko Ezdrelonu. ⁴Gdy Izraelici zobaczyli tłumy, przestraszyli się bardzo i mówili jeden do drugiego: „Teraz pochłoną całą powierzchnię kraju, gdyż ani góry wysokie, ani wyżyny, ani wąwozy, ani pagórki nie będą mogły powstrzymać ich naporu”. ⁵Mimo to każdy z nich chwycił oręż wojenny, zapalili ognie na wieżach i przez całą noc trzymali straże.

⁶ Następnego dnia Holofernes wyprowadził wszystkie oddziały konnych, a zrobił to na oczach Izraelitów, którzy byli w Betulii. ⁷ Potem zbadał podejścia prowadzące do ich miasta, obejrzał źródła wody i obsadził je oddziałami żołnierzy, a sam powrócił do swoich ludzi. ⁸ Wtedy podeszli do niego wszyscy naczelnicy synów Ezawa, wszyscy wodzowie Moabitów oraz dowódcy Wybrzeża, i powiedzieli: ⁹ „Nasz władco, posłuchaj rady, by nie spotkała twego wojska klęska. ¹⁰ Ten izraelski lud nie ufa swoim włóczniom, lecz wysokościom gór, na których mieszka. Nie jest bowiem łatwo wejść na szczyty tych gór. ¹¹ Dlatego, o władco, nie walcz z nimi, jak się walczy w szyku bojowym, a wtedy nie zginie ani jeden żołnierz z twego wojska. ¹² Zostań w obozie i oszczędzaj swoich żołnierzy. Niech tylko twoi słudzy strzegą źródła, które wypływa u podnóża góry, ¹³ gdyż z niego wszyscy mieszkańcy Betulii czerpią wodę. Wtedy pokona ich pragnienie i poddadzą swoje miasto. My i nasi ludzie wejdziemy na pobliskie szczyty górskie i rozbijemy tam obóz, pilnując, aby nikt nie opuścił miasta. ¹⁴ I zginą z głodu oni, ich żony i ich dzieci, i będą leżeli martwi na podwórkach swoich domostw, zanim jeszcze przeszyje ich miecz. ¹⁵ Srogo odpłacisz im za to, że zbuntowali się i nie wyszli ci na spotkanie, aby prosić o pokój”.

¹⁶ Słowa te spodobały się Holofernesowi i wszystkim jego sługom i rozkazał zastosować się do ich rady. ¹⁷ Oddział Ammonitów wyruszył, a z nim pięć tysięcy żołnierzy asyryjskich. Rozbili obóz w dolinie i obsadzili ujęcia wody i źródła służące Izraelitom. ¹⁸A synowie Ezawa i Ammonici rozbili obóz na wyżynie górskiej naprzeciw Dotan, wysłali także oddziały swoich ludzi na południe i na wschód w stronę Egrebel, które leży w pobliżu Chus nad potokiem Mochmur. Reszta oddziałów asyryjskich rozłożyła się obozem na równinie, ogarniając całą powierzchnię kraju. Ich bardzo liczne namioty i tabory utworzyły olbrzymie obozowisko.

ROZPACZ IZRAELITÓW

¹⁹ Wtedy Izraelici wołali do PANA, swego Boga, bo upadli na duchu. Wrogowie bowiem otoczyli ich i nie było możliwości ucieczki z okrążenia. ²⁰ Cały obóz asyryjski, oddziały pieszych, rydwany bojowe i oddziały konnych oblegały ich przez trzydzieści cztery dni, aż mieszkańcom Betulii wyczerpały się zapasy wody zgromadzone w zbiornikach. ²¹ Także cysterny były puste. Nie mieli dość wody nawet na jeden dzień, aby ugasić pragnienie, bo woda była wydzielana. ²² Ich dzieci były osłabione, kobiety i młodzieńcy mdleli z pragnienia i padali na ulicach miasta i w bramach, i coraz bardziej tracili siły. ²³ Wtedy cały lud, także młodzieńcy, kobiety i dzieci, zgromadził się wokół Ozjasza i naczelników miasta. I krzyczeli donośnym głosem do całej starszyzny: ²⁴ „Niech Bóg rozsądzi między wami i nami, bo wyrządziliście nam ogromną krzywdę, nie zawierając pokoju z Asyryjczykami. ²⁵ A teraz nie ma już nikogo, kto mógłby nam pomóc. Bóg wydał nas w ich ręce, aby na ich oczach pokonało nas pragnienie i zupełne wyczerpanie. ²⁶ A więc wezwijcie ich i wydajcie miasto ludziom Holofernesa i jego wojskom, aby je złupili. ²⁷ Lepiej dla nas, abyśmy stali się ich łupem! Będziemy niewolnikami, ale zachowamy życie i nie będziemy patrzeć, jak na naszych oczach umierają niemowlęta, jak giną kobiety i dzieci. ²⁸ Wzywamy niebo i ziemię na świadków przeciwko wam, a także naszego Boga, PANA naszych przodków, który karze nas za nasze grzechy i za grzechy naszych przodków, aby nie postąpił w dniu dzisiejszym według tego, o czym mówiliśmy”.

²⁹ Wśród zgromadzonych powstał wielki, jednogłośny lament i donośnym głosem wzywali PANA Boga. ³⁰ Wtedy Ozjasz rzekł do nich: „Bracia, odwagi! Wytrwajmy jeszcze pięć dni, bo w tych dniach PAN, Bóg nasz, znowu okaże nam swoje miłosierdzie. On bowiem nie opuści nas na zawsze. ³¹ A jeśli upłyną te dni i pomoc nie nadejdzie, zrobię to, czego żądacie”. ³² Potem rozesłał ludzi, każdego na jego stanowisko. Poszli więc na mury i wieże miasta, a kobiety i dzieci odesłano do domów. W mieście zapanowało wielkie przygnębienie.

JUDYTA I NACZELNICY MIASTA

Rozdział 8

8 ¹ W tych właśnie dniach o wszystkim dowiedziała się Judyta, córka Merariego, syna Usa, syna Józefa, syna Uzjela, syna Chilkiasza, syna Ananiasza, syna Gedeona, syna Refaima, syna Achitoba, syna Eliasza, syna Chilkiasza, syna Eliaba, syna Natanaela, syna Szelumiela, syna Suriszaddaja, syna Izraela. ² Jej mąż Manasses, który pochodził z tego samego plemienia i tego samego rodu co ona, zmarł w czasie zbiorów jęczmienia. ³ Stał na polu obok wiążących snopy i poraziło go słońce, tak że z powodu gorączki musiał się położyć. Zmarł w mieście Betulia i został pochowany obok swoich przodków na polu między Dotan i Balamon. ⁴ Od trzech lat i czterech miesięcy Judyta mieszkała jako wdowa w swoim domu. ⁵ Na jego dachu zbudowała szałas, nałożyła wór pokutny na biodra i nosiła strój wdowy. ⁶ Pościła przez cały czas swego wdowieństwa, z wyjątkiem dni poprzedzających szabat i dni szabatu, także dni poprzedzających nów księżyca i dni nowiu księżyca oraz oprócz świąt i uroczystości domu Izraela. ⁷ Była kobietą piękną i niezwykle powabną. Jej mąż Manasses zostawił jej złoto i srebro, sługi i służące, stada bydła i pola uprawne, i wszystko to należało do niej. ⁸ Nikt też nie mógł powiedzieć o niej złego słowa, gdyż była kobietą bardzo pobożną.

⁹ Tak więc Judyta dowiedziała się o zarzutach ludu wobec naczelnika miasta, gdyż mieszkańcy zwątpili z powodu braku wody. Dowiedziała się też o skierowanej do nich mowie Ozjasza, w której przysiągł poddać miasto Asyryjczykom po upływie pięciu dni. ¹⁰ Posłała więc swoją służącą, która zarządzała całym jej majątkiem, aby zaprosiła Chabrisa i Charmisa, należących do starszyzny miasta.

¹¹ Przyszli do niej, a ona im powiedziała: „Posłuchajcie mnie, naczelnicy Betulii. Nie były słuszne wasze słowa, które wypowiedzieliście dzisiaj w obecności ludu. Złożyliście nawet przysięgę wobec Boga, zgodnie z którą wydacie miasto naszym wrogom, jeśli PAN nie przybędzie wam na pomoc. ¹² Kimże wy jesteście, że wystawiacie dzisiaj Boga na próbę, a przed ludźmi siebie postawiliście nawet ponad Bogiem? ¹³ Wystawiacie na próbę PANA Wszechmocnego i dlatego nigdy niczego nie zrozumiecie! ¹⁴ Nie potraficie zbadać głębi ludzkiego serca ani pojąć ludzkiej myśli, jak więc wybadacie Boga, który wszystko stworzył? Jak poznacie Jego myśl, jak zrozumiecie Jego zamiary? W żaden sposób, bracia! Nie wywołujcie więc gniewu PANA, Boga naszego! ¹⁵ Jeśli nawet nie będzie chciał przyjść nam z pomocą w ciągu tych pięciu dni, to przecież ma On moc ochronić nas, jeśli zechce, lub pozwolić nam zginąć na oczach naszych wrogów. ¹⁶ Tak więc, nie wymuszajcie postanowień PANA, Boga naszego, bo Bóg to nie człowiek, któremu można grozić, ani dziecko, którym można rozporządzać. ¹⁷ Dlatego, wyczekując od Niego ocalenia, prośmy Go o pomoc, On zaś wysłucha naszego wołania, jeśli Mu się spodoba. ¹⁸ Nie było przecież za naszych czasów i nie ma obecnie wśród nas plemienia czy rodu, ludu czy miasta, gdzie by oddawano pokłon bogom ręką ludzką uczynionym, jak to bywało kiedyś. ¹⁹ To dlatego nasi przodkowie zostali wydani pod miecz i ograbieni, i spotkała ich wielka klęska na oczach naszych wrogów. ²⁰ Ale my nie znamy innego Boga prócz Niego i dlatego mamy nadzieję, że nie wzgardzi nami ani nikim z naszego narodu. ²¹ Jeśli nas pokonają, pokonają też całą Judeę i splądrują naszą świątynię. Wtedy Bóg za jej zbezczeszczenie zażąda naszej krwi, ²² a śmierć naszych braci, ujarzmienie naszej ziemi i zniszczenie naszego dziedzictwa obróci się przeciwko nam, gdziekolwiek wśród pogan będziemy służyć jako niewolnicy. Dla tych, którzy nas kupią, będziemy znakiem upadku i hańby, ²³ a nasze oddanie się w niewolę nie przyniesie nam korzyści, lecz PAN, nasz Bóg, sprawi, że stanie się dla nas przyczyną niesławy. ²⁴ Teraz więc, bracia, pokażmy naszym braciom, że od nas zależy ich życie, i że jesteśmy oparciem przybytku, świątyni i ołtarza. ²⁵ Za to wszystko dziękujmy PANU Bogu naszemu, który doświadcza nas, jak kiedyś naszych przodków. ²⁶ Przypomnijcie sobie, co uczynił Abrahamowi i jak doświadczył Izaaka, i co w Mezopotamii Syryjskiej przydarzyło się Jakubowi, gdy pasł owce Labana, brata swej matki. ²⁷ Tak jak tamtych doświadczył w ogniu, żeby zbadać ich serca, tak i nas nie chce ukarać, ale dla przestrogi PAN doświadcza tych, którzy zbliżają się do Niego”.

²⁸ A Ozjasz jej odpowiedział: „Wszystko, co mówiłaś, powiedziałaś w szczerości serca i nie ma nikogo, kto mógłby sprzeciwić się twoim słowom. ²⁹ Twoja mądrość znana jest nie od dziś. Przez całe twoje życie ludowi wiadoma jest twoja roztropność, a także to, że zamysły twego serca są słuszne. ³⁰ Jednak lud udręczony strasznym pragnieniem wymusił na nas, abyśmy postąpili tak, jak mu to obiecaliśmy, a nawet abyśmy złożyli przysięgę, której nie możemy już złamać. ³¹ Teraz więc, ponieważ jesteś kobietą pobożną, módl się za nas, aby Bóg zesłał deszcz i napełnił nasze zbiorniki i abyśmy już nie mdleli z pragnienia”.

³² Na to Judyta odpowiedziała: „Posłuchajcie mnie! Dokonam czynu, o którym z pokolenia na pokolenie będzie się opowiadać synom naszego narodu. ³³ Tej nocy stańcie przy bramie miasta, a ja wyjdę z moją służącą. W tych dniach, po upływie których obiecaliście wydać miasto wrogom, PAN, posługując się mną, nawiedzi Izraela. ³⁴ Tylko nie próbujcie dochodzić, co to za czyn, gdyż i tak wam nie powiem, dopóki nie zrobię tego, co zamierzam”. ³⁵ Wtedy Ozjasz i przywódcy powiedzieli: „Idź w pokoju, a PAN Bóg niech cię prowadzi, aby zemścić się na naszych wrogach”. ³⁶ Po czym wyszli z namiotu i udali się na swoje stanowiska.

MODLITWA JUDYTY

Rozdział 9

9 ¹Wtedy Judyta upadła na twarz, posypała głowę popiołem i odsłoniła wór pokutny, który przedtem włożyła. A było to w tym samym czasie, kiedy składano wieczorem ofiarę kadzielną w świątyni jerozolimskiej. Donośnym głosem Judyta zaczęła wołać do PANA:

² „PANIE, Boże mojego praojca Symeona,

włożyłeś mu miecz w rękę, aby pomścił się na cudzoziemcach,

którzy obnażyli łono dziewicy – by splugawić, i odsłonili jej biodra – by zawstydzić,

wreszcie zgwałcili – by zhańbić.

Powiedziałeś: «Nie tak będzie!». A oni tak właśnie postąpili.

³ Dlatego wydałeś na śmierć ich naczelników,

i krwią napełniłeś łoże, które splamili swą przewrotnością.

Zgładziłeś służących razem z książętami,

a książęta na ich tronach.

⁴ Ich żony wydałeś na łup, córki w niewolę,

a całe ich mienie do podziału

między synów przez Ciebie umiłowanych,

gdyż odznaczyli się gorliwością wobec Ciebie i czuli odrazę wobec plugawiących ich krew,

i Ciebie prosili o pomoc.

Boże, o Boże mój, wysłuchaj także i mnie, wdowę.

⁵ Ty jesteś sprawcą wydarzeń minionych, teraźniejszych i przyszłych,

planujesz rzeczy teraźniejsze i przyszłe

i już się stało to, co zamierzyłeś.

⁶ Dokonały się rzeczy, które chciałeś, i powiedziały: «Oto jesteśmy».

Bowiem wszystkie Twoje drogi są ustalone, a postanowienia powzięte.

⁷ Oto Asyryjczycy posiadają ogromną potęgę,

są dumni ze swoich koni i jeźdźców,

szczycą się oddziałami piechoty

i pokładają ufność w tarczy i oszczepie, łuku i procy.

Ale nie wiedzą, że Ty jesteś PANEM, który kładzie kres wojnom.

⁸ PAN – oto Twoje imię!

Złam ich potęgę Twoją mocą i rozpędź ich siłę Twoim gniewem.

Bo postanowili zbezcześcić Twoje święte mieszkanie i splugawić namiot, w którym mieszka Twe chwalebne imię, a także rozbić mieczem rogi Twojego ołtarza.

⁹ Spójrz na ich pychę i ześlij Twój gniew na ich głowy!

A mnie, wdowie, dodaj sił do tego, co zamierzyłam.

¹⁰ Uderz chytrością moich warg sługę i jego pana

i powal pana razem z jego służącym.

Ręką kobiety skrusz ich zarozumiałość!

¹¹ Twoja siła nie tkwi w liczbie,

a Twoje panowanie nie opiera się na mocarzach.

Lecz jesteś Bogiem pokornych,

wspomożycielem małych,

opiekunem słabych, obrońcą wzgardzonych,

wybawicielem pozbawionych nadziei.

¹² O tak, tak! Boże mego ojca i Boże dziedzictwa Izraela,

Władco nieba i ziemi,

Stwórco wód,

Królu wszelkiego stworzenia!

Wysłuchaj mojej modlitwy!

¹³ Daj, aby moje słowa i przebiegłość zraniły ich i okaleczyły, gdyż powzięli okrutne zamysły

przeciwko Twojemu przymierzu i Twojej świątyni,

i górze Syjon, i przeciw domowi należącemu do Twoich synów.

¹⁴ Spraw, aby cały Twój lud i każde plemię dowiedziało się, że Ty jesteś Bogiem, Bogiem wszelkiej mocy i potęgi,

i prócz Ciebie nie ma obrońcy ludu Izraela”.

W OBOZIE ASYRYJCZYKÓW

Rozdział 10

10 ¹Gdy Judyta przestała wołać do Boga Izraela i powiedziała już wszystko, ²podniosła się z ziemi i przywołała służącą, a potem weszła do mieszkania, w którym przebywała jedynie w szabat i dni świąteczne. ³Ściągnęła wór pokutny, który miała na sobie, zdjęła także wdowi strój. Następnie obmyła ciało wodą i namaściła pachnącymi olejkami, uczesała włosy i włożyła diadem. Ubrała się w taki strój świąteczny, jaki nosiła za życia swojego męża Manassesa. ⁴Na nogi włożyła sandały, przystroiła się w łańcuchy, bransolety, pierścienie, kolczyki i inne ozdoby. Ubrała się tak wspaniale, aby zachwycić oczy mężczyzn, którzy ją zobaczą. ⁵Swojej służącej wręczyła skórzany worek z winem i naczynie z oliwą, do torby włożyła mąkę jęczmienną, suszone figi i chleb bez domieszki, zapakowała wszystko starannie i też jej to dała. ⁶Potem obydwie poszły w stronę bramy Betulii, gdzie spotkały stojących przy niej Ozjasza i starszych miasta, Chabrisa i Charmisa. ⁷Gdy zobaczyli jej zmienione oblicze i strój, który miała na sobie, byli urzeczeni jej pięknością. Tak do niej powiedzieli: ⁸„Bóg naszych przodków niech obdarzy cię łaską i pozwoli spełnić twoje zamiary na chwałę synów Izraela i dla wywyższenia Jeruzalem!”. ⁹Ona oddała cześć Bogu i odezwała się do nich: „Rozkażcie otworzyć dla mnie bramę miasta! Wyjdę, aby dokonać tego, o czym mówiliście ze mną”. Na jej prośbę rozkazano wartownikom otworzyć bramę. ¹⁰Gdy ją otworzyli, Judyta wyszła na zewnątrz wraz ze swoją służącą. Mężczyźni z miasta patrzyli, jak schodziła z góry i przechodziła przez dolinę, aż stracili ją z oczu.

¹¹ Idąc doliną, Judyta natknęła się na przednie straże wojsk asyryjskich. ¹² Zatrzymali ją i zaczęli wypytywać: „Z jakiego jesteś ludu, skąd przychodzisz i dokąd zmierzasz?”. Odpowiedziała im: „Jestem córką Hebrajczyków, ale uciekłam od nich, bo wkrótce zostaną wam wydani na pastwę. ¹³ Ja zaś przychodzę do Holofernesa, wodza waszych wojsk, aby przekazać mu wiarygodne informacje. Wskażę mu drogę, którą może przejść i opanować całą górzystą okolicę, nie tracąc ani jednego spośród swoich ludzi”. ¹⁴ Żołnierze słyszeli jej słowa i widzieli jej twarz, i urzekło ich jej niezwykłe piękno. Powiedzieli więc do niej: ¹⁵ „Uratowałaś swoje życie, spiesząc się z przyjściem przed oblicze naszego pana. Teraz pójdziesz do jego namiotu, a niektórzy z nas będą ci towarzyszyć, aby przekazać cię w jego ręce. ¹⁶ Gdy staniesz przed nim, nie obawiaj się niczego, ale powtórz mu to samo, a on dobrze się z tobą obejdzie”. ¹⁷ Wybrali spośród siebie stu mężczyzn, którzy towarzyszyli Judycie i jej służącej, i przyprowadzili ją do namiotu Holofernesa. ¹⁸ W całym obozie nastąpiło poruszenie, wieść o jej przybyciu rozeszła się bowiem po namiotach. Wszyscy zbiegli się i stanęli wokół niej, czekającej na zewnątrz namiotu Holofernesa, aż zostanie o niej powiadomiony. ¹⁹ Byli zachwyceni jej urodą i z jej powodu wyrażali podziw także dla Izraelitów, mówiąc między sobą: „Kto może lekceważyć naród, który ma pośród siebie takie kobiety? Nie byłoby dobrze zachować przy życiu kogokolwiek z nich, gdyż mogliby przechytrzyć cały świat”.

JUDYTA PRZED HOLOFERNESEM

²⁰ W końcu przyboczna straż Holofernesa i wszyscy jego słudzy wyszli na zewnątrz, i wprowadzili Judytę do namiotu. ²¹ Holofernes odpoczywał na łożu osłoniętym zasłoną z purpury, która była przetykana złotem, szmaragdami i drogimi kamieniami. ²² Kiedy mu oznajmiono o jej obecności, wyszedł do przedsionka namiotu, a przed nim niesiono lampy ze srebra. ²³ A gdy Judyta stanęła przed nim i przed jego służącymi, wszystkich urzekło piękno jej oblicza. Ona upadła na twarz i oddała mu hołd, lecz jego słudzy ją podnieśli.

Rozdział 11

11 ¹Holofernes rzekł do niej: „Kobieto, odwagi! Niech się nie trwoży twoje serce, bo nie skrzywdziłem jeszcze człowieka, który postanowił służyć Nabuchodonozorowi, królowi całej ziemi! ²Podobnie teraz, gdyby twój lud mieszkający w górach nie wzgardził mną, nie podniósłbym mojej włóczni przeciwko niemu. Oni sami sprowadzili to wszystko na siebie. ³Powiedz mi, dlaczego zbiegłaś od nich i przystałaś do nas? Robiąc to, ocaliłaś siebie. Odwagi! Zachowasz życie tej nocy i przez następne również, ⁴ nie ma bowiem nikogo, kto by chciał cię skrzywdzić. Przeciwnie, będziesz traktowana życzliwie, zgodnie ze zwyczajem sług mojego pana, króla Nabuchodonozora”.

⁵ Wtedy Judyta powiedziała do niego: „Wysłuchaj słów twojej niewolnicy. Niech twoja służebnica przemówi w twojej obecności, a nie powiem memu panu żadnego kłamstwa tej nocy. ⁶ Jeśli usłuchasz słów twojej służebnicy, Bóg doprowadzi do końca twe dzieło, a mój pan nie zaniecha swych zamiarów. ⁷ Na życie Nabuchodonozora, króla całej ziemi! Na całą potęgę tego, który cię wysłał, abyś przywołał do porządku wszelką istotę żywą! Dzięki tobie służą mu nie tylko ludzie, ale również dzikie zwierzęta, bydło i ptaki na niebie. Dzięki twojej potędze żyją dla Nabuchodonozora i dla całego jego domu. ⁸ Słyszeliśmy bowiem o twojej mądrości i zdolnościach twego ducha, a po całej ziemi opowiada się, że w całym królestwie jedynie ty jesteś dobry i potężny dzięki swej wiedzy i godny podziwu w sztuce prowadzenia wojny. ⁹ A co się tyczy mowy, którą Achior wygłosił u ciebie na naradzie wojennej, to my też usłyszeliśmy jego słowa. Mieszkańcy Betulii go oszczędzili, a on powtórzył im wszystko, co powiedział w twojej obecności. ¹⁰ Dlatego, władco i panie, nie lekceważ jego słów, zachowaj je w sercu, bo są prawdziwe! Nasz naród nie poniesie żadnej kary, ani żaden miecz go nie dosięgnie, dopóki nie zgrzeszy przeciw swemu Bogu. ¹¹ Teraz zaś, aby mój pan nie doznał zawodu z powodu tego, że niczego nie dokonał, a ich żeby dosięgła śmierć: grzech już nimi zawładnął i rozgniewają nim swego Boga, gdy tylko postąpią niewłaściwie. ¹² Oto bowiem z chwilą, gdy wyczerpały się im zapasy żywności i prawie zabrakło wody, postanowili zabić swoje bydło i sięgnąć po to wszystko, czego w swoich przykazaniach Bóg zabronił im spożywać. ¹³ Postanowili wziąć także pierwociny zboża oraz dziesięciny z wina i oliwy, które poświęcili i zachowali dla kapłanów służących przed obliczem naszego Boga w Jeruzalem, a których nikomu z ludu nie wolno nawet dotknąć rękoma. ¹⁴ Dlatego wysłali posłów do Jeruzalem po zezwolenie od rady starszych, gdyż tamtejsi mieszkańcy już tak postąpili. ¹⁵ Gdy otrzymają wiadomość i postąpią podobnie, tego samego dnia zostaną wydani tobie na śmierć. ¹⁶ Dlatego, kiedy ja, twoja niewolnica, dowiedziałam się o tym wszystkim, zbiegłam od nich. A posłał mnie Bóg, bym dokonała z tobą czynów, które wprawią w osłupienie cały świat, gdy o nich usłyszy. ¹⁷ Gdyż twoja niewolnica jest bogobojna i dniem i nocą służy Bogu niebios! Otóż, mój panie, pragnę pozostać z tobą. Ale w nocy twoja niewolnica będzie wychodzić do wąwozu i będę się modlić do Boga, a On powie mi, gdy oni popełnią grzech. ¹⁸ Wtedy przyjdę i powiadomię cię o tym, a ty wyruszysz z całym wojskiem i nikt spośród nich nie zdoła się tobie przeciwstawić. ¹⁹ Potem poprowadzę cię przez Judeę, aż dotrzemy do Jeruzalem, i sprawię, że pośrodku miasta stanie twój rydwan wojenny. Ty zaś popędzisz ich jak owce bez pasterza, i nawet pies nie zawarczy na ciebie. To wszystko zostało mi powiedziane w czasie widzenia. Objawiono mi i wysłano, abym oznajmiła to tobie”.

²⁰ Jej słowa spodobały się Holofernesowi i wszystkim jego sługom, i podziwiali jej mądrość, mówiąc: ²¹ „Od krańca do krańca ziemi nie ma drugiej takiej kobiety, która byłaby tak piękna i tak roztropnie mówiła”. ²² A Holofernes rzekł do niej: „Bóg postąpił słusznie, wysyłając cię przed twym ludem, aby nam dać zwycięstwo, a wygubić tych, którzy wzgardzili moim panem. ²³ Ty naprawdę jesteś piękna i potrafisz dobrze przemawiać. Jeśli więc uczynisz tak, jak powiedziałaś, twój Bóg będzie moim Bogiem, a ty zamieszkasz w pałacu króla Nabuchodonozora i będziesz sławna na całej ziemi”.

Rozdział 12

12 ¹Potem rozkazał, aby wprowadzono ją do pomieszczenia, gdzie przechowywano jego srebra, i kazał podawać jej do jedzenia jego wspaniałe potrawy, a jako napój jego wino. ² Jednak Judyta odpowiedziała: „Nie będę tego jeść, aby nie stało się to przyczyną upadku. Niech mi podają żywność, którą przyniosłam z sobą”. ³Na to Holofernes powiedział: „A kiedy skończą się zapasy, które masz z sobą, skąd weźmiemy takie jedzenie, aby ci je podawać? Nie ma przecież między nami nikogo z twego narodu”. ⁴Judyta odpowiedziała: „Panie mój, na twoje życie! Twoja niewolnica nie zdąży jeszcze zużyć swoich zapasów, a Pan, posługując się mną, już spełni to, co postanowił”. ⁵ Wówczas słudzy Holofernesa zaprowadzili ją do namiotu. I spała aż do północy. Wstała około straży porannej ⁶i posłała do Holofernesa, aby mu powiedzieć: „Niech mój pan rozkaże, aby pozwolono jego niewolnicy wyjść na modlitwę”. ⁷Holofernes nakazał straży przybocznej, aby jej nie przeszkadzano. Tak spędziła w obozie trzy dni. Nocą szła do wąwozu blisko Betulii, a obmywała się w obozie przy źródle wody. ⁸Gdy wychodziła, modliła się do PANA, Boga Izraela, aby kierował jej drogą zmierzającą do wyniesienia synów jej ludu. ⁹Wracała oczyszczona i pozostawała w namiocie aż do wieczora, kiedy to spożywała posiłek.

ZWYCIĘSTWO JUDYTY

¹⁰ Czwartego dnia Holofernes urządził ucztę tylko dla swoich służących, nie zapraszając nikogo spośród urzędników. ¹¹ Eunuchowi Bagoasowi, który zarządzał jego majątkiem, polecił: „Idź i przekonaj kobietę hebrajską, która przebywa z tobą, aby przyszła do nas, jadła i piła z nami. ¹² Byłoby dla nas hańbą, gdybyśmy pozwolili takiej kobiecie odejść, nie obcując z nią, a jeśli jej nie zdobędziemy, będzie z nas drwiła”. ¹³ Bagoas wyszedł więc od Holofernesa, udał się do Judyty i powiedział: „Piękna niewolnico, nie obawiaj się przyjść do mego pana. Dostąpisz zaszczytu przebywania w jego obecności i będziesz pić z nami wino ku rozweseleniu. I staniesz się w tym dniu jak jedna z córek asyryjskich, które mieszkają w pałacu Nabuchodonozora”. ¹⁴ Judyta odpowiedziała na to: „Kimże ja jestem, żebym mogła sprzeciwić się memu panu? Spiesznie zrobię wszystko, co będzie mu miłe, a dla mnie stanie się to powodem radości aż do dnia mojej śmierci”. ¹⁵ Potem wstała, ubrała się w odświętny strój i nałożyła wszystkie kobiece ozdoby. Jej niewolnica poszła przed nią i rozłożyła dla niej na ziemi, naprzeciwko Holofernesa, dywany, które Judyta otrzymała od Bagoasa do swego codziennego użytku, aby na nich spożywać posiłki. ¹⁶ Judyta weszła i spoczęła na nich, a serce Holofernesa wezbrało gwałtownym uczuciem do niej, jego dusza zadrżała i bardzo zapragnął ją posiąść. Już od chwili, w której ją zobaczył, szukał sposobności, żeby ją uwieść. ¹⁷ Powiedział do niej: „Pij i wesel się z nami!”. ¹⁸ Judyta odpowiedziała: „Dobrze, panie, z przyjemnością będę piła, bo od dnia mych urodzin nie dostąpiłam takiego zaszczytu jak dzisiaj”. ¹⁹ Brała więc, jadła i piła w jego obecności to, co przygotowała jej niewolnica. ²⁰ Holofernes zachwycał się nią i pił bardzo dużo wina. Nigdy przedtem nie wypił tyle w ciągu jednego dnia.

Rozdział 13

13 ¹ Gdy nastał wieczór, służący pospieszyli się z odejściem. Wtedy Bagoas zamknął namiot od zewnątrz, oddzielając obecnych od ich pana. Oni więc udali się na spoczynek, gdyż wszyscy byli zmęczeni długotrwałą ucztą. ² Tylko Judyta pozostała w namiocie, a pijany winem Holofernes rzucił się na swoje łoże. ³ Wtedy Judyta powiedziała do swojej niewolnicy, aby stanęła na zewnątrz pokoju sypialnego, czekając na jej wyjście. I oznajmiła jej, że pójdzie się modlić jak zawsze. To samo powiedziała Bagoasowi. ⁴ Wszyscy więc odeszli i nikogo więcej nie było w pokoju sypialnym. Judyta, stojąc obok jego łoża, modliła się w sercu:

„PANIE, Boże wszelkiej mocy!

Spójrz w tej godzinie na dzieło rąk moich

dla wywyższenia Jeruzalem.

⁵ Oto teraz nadszedł czas,

aby pomóc Twemu dziedzictwu

i spełnić mój zamiar zgładzenia wrogów,

którzy przeciw nam powstali”.

⁶ Potem podeszła do jednej z kolumn łoża, tej przy głowie Holofernesa, i zdjęła wiszący na niej miecz. ⁷ Następnie zbliżyła się do łoża, chwyciła go za włosy i powiedziała: „PANIE, Boże Izraela, dodaj mi dzisiaj sił!”. ⁸ I dwukrotnie z całej siły uderzyła w jego kark, odcinając mu głowę. ⁹ Następnie zepchnęła ciało z posłania i zdarła ze słupów zasłonę. Po chwili wyszła i dała swej służącej głowę Holofernesa, ¹⁰ a ona włożyła ją do torby na żywność. Potem, zgodnie ze zwyczajem, wyszły razem na modlitwę. Przeszły przez obóz, ominęły wąwóz, weszły na górę Betulii i zbliżyły się do bram.

TRYUMFALNY POWRÓT JUDYTY

¹¹ Judyta z daleka już wołała do strażników przy bramach: „Otwórzcie, otwórzcie bramę! Z nami jest Bóg! Nasz Bóg, który okazuje moc w Izraelu i potęgę wobec naszych wrogów, jak to uczynił dzisiaj!”. ¹² Kiedy ludzie z miasta usłyszeli jej głos, zeszli szybko do bramy i przywołali starszyznę miasta. ¹³ Zbiegli się wszyscy bez wyjątku, gdyż wydawało im się rzeczą niewiarygodną, że ona wróciła. Otworzyli bramę i wpuścili obie kobiety. Potem rozpalili ogień, aby było widno, i stanęli wokół nich. ¹⁴ Wtedy Judyta powiedziała donośnym głosem: „Chwalcie Boga! Chwalcie! Chwalcie Boga, który nie odjął swego miłosierdzia od domu Izraela, lecz posługując się mną, pobił tej nocy naszych wrogów!”. ¹⁵ Po czym wyjęła z torby głowę, pokazała ją i powiedziała: „Oto głowa Holofernesa, naczelnego wodza wojsk asyryjskich! A oto zasłona, pod którą leżał pijany! PAN zabił go, posługując się ręką kobiety! ¹⁶ Na życie PANA, który strzegł mnie na drodze, którą szłam. Uwiodła go moja twarz na jego zgubę, ale nie zgrzeszył ze mną, żeby mnie splugawić i zhańbić”. ¹⁷ Cały lud zdumiał się ogromnie, upadł na twarz i oddał pokłon Bogu, wołając jednogłośnie: „Bądź uwielbiony, nasz Boże, który pozwoliłeś dzisiaj zadrwić z wrogów Twojego ludu”. ¹⁸ A Ozjasz powiedział do niej:

„Błogosławiona jesteś, córko, przez Boga Najwyższego bardziej niż wszystkie kobiety na ziemi!

I błogosławiony PAN, Bóg, który stworzył niebo i ziemię i który ciebie prowadził,

abyś odcięła głowę wodza naszych wrogów.

¹⁹ Pamięć o twojej ufności nigdy się nie zatrze w sercach ludzi, którzy na wieki będą wspominać moc Bożą.

²⁰ Niech Bóg sprawi, abyś była wywyższona na wieki, i niech obdarzy cię wszelkimi dobrami, bo nie szczędziłaś swojego życia, z powodu upokorzenia naszego narodu, ale prawością swojego postępowania wobec naszego Boga zapobiegłaś naszej zgubie”.

A cały lud wołał: „Niech tak będzie, niech tak będzie!”.

Rozdział 14

14 ¹Judyta powiedziała: „Posłuchajcie mnie, bracia! Weźcie tę głowę i zatknijcie ją na blankach waszych murów. ²Skoro tylko zaświta poranek i słońce wzejdzie nad ziemią, wtedy niech każdy weźmie do ręki broń, a wszyscy mężczyźni zdolni do walki wyjdą na zewnątrz miasta, jak gdyby zamierzali zstąpić na równinę w stronę przednich posterunków asyryjskich, ale niech nie schodzą. Wyznaczcie też wodza nad nimi. ³Tamci wezmą broń i wrócą do swego obozu, aby zbudzić dowódców wojsk asyryjskich. Pobiegną do namiotu Holofernesa, ale go nie znajdą. Wtedy ogarnie ich strach i zaczną przed wami uciekać! ⁴Wy zaś i wszyscy mieszkańcy ziemi Izraela będziecie ich ścigać i pobijecie na ich drogach. ⁵Zanim to zrobicie, przywołajcie Achiora Ammonitę, aby przyjrzał się i rozpoznał tego, który wzgardził domem Izraela, a jego wysłał do nas na śmierć”.

⁶ Przywołano Achiora, który był w domu Ozjasza. A kiedy przyszedł i zobaczył głowę Holofernesa w ręku jednego ze zgromadzonych w tłumie, osunął się na ziemię omdlały. ⁷ Gdy go podniesiono, rzucił się do stóp Judyty i oddał jej hołd, mówiąc:

„Błogosławiona jesteś we wszystkich namiotach Judy i między wszystkimi narodami.

Każdego, kto usłyszy twoje imię, ogarnie lęk.

⁸ A teraz opowiedz mi wszystko, czego dokonałaś w tych dniach”. Judyta więc opowiedziała w obecności całego ludu o wszystkim, co się stało od momentu, gdy ich opuściła, aż do tej chwili. ⁹ Gdy skończyła mówić, cały lud w mieście zaczął głośno wołać i wznosić radosne okrzyki. ¹⁰ Achior, widząc wszystko, co Bóg Izraela uczynił, mocno uwierzył w Niego, dał się obrzezać i został przyłączony do domu Izraela aż po dzień dzisiejszy.

POGROM WOJSK ASYRYJSKICH

¹¹ Skoro nastał poranek, zawiesili na murze głowę Holofernesa, a wszyscy mężczyźni chwycili za broń i wyszli oddziałami w stronę wejść na górę. ¹² Gdy Asyryjczycy ich zobaczyli, natychmiast powiadomili swoich oficerów, a ci udali się do dowódców, tysiączników i wszystkich swych książąt. ¹³ Oni zaś poszli do namiotu Holofernesa i powiedzieli do zarządzającego jego majątkiem: „Zbudź naszego pana, gdyż niewolnicy ośmielili się wystąpić do walki przeciwko nam, na swoją pewną zgubę”. ¹⁴ Bagoas wszedł do środka i uderzył w zasłonę namiotu, sądząc, że Holofernes śpi z Judytą. ¹⁵ A gdy nikt nie odpowiedział, odsunął zasłonę, wszedł do sypialni i znalazł go zabitego na progu, bez głowy, bo mu ją odcięto. ¹⁶Wtedy głośno krzyknął, zaczął płakać, lamentować, przeraźliwie zawodzić i rozdarł swoje ubranie. ¹⁷ Następnie wszedł do namiotu, w którym gościła Judyta, a kiedy jej nie znalazł, wybiegł na zewnątrz do ludzi i zawołał: ¹⁸„Niewolnicy dopuścili się zdrady! Jedna kobieta hebrajska zhańbiła dom króla Nabuchodonozora! Oto Holofernes leży na ziemi bez głowy!”. ¹⁹ Gdy dowódcy wojsk asyryjskich usłyszeli te słowa, rozdarli szaty i bardzo się przestraszyli, a w obozie podniosły się głośne krzyki i narzekania.

Rozdział 15

15 ¹Kiedy ci, którzy byli jeszcze w namiotach, usłyszeli o wydarzeniu, popadli w zdumienie. ²Tak wielka trwoga i strach ich opanowały, że żaden z nich nie chciał pozostać w pobliżu drugiego, wszyscy rozpierzchli się, uciekając drogami przez równinę i góry. ³ Do ucieczki rzucili się również ci, którzy obozowali na wzgórzach wokół Betulii. Wtedy wszyscy Izraelici zdolni do walki ruszyli na nich.

⁴ Ozjasz wysłał posłańców do Baitomestaim, do Bebai, do Choba, do Kola i do całej krainy Izraela, aby przekazać wieść o tych wydarzeniach i aby wszyscy wyruszyli przeciwko wrogom i ich rozgromili. ⁵ Jak tylko Izraelici usłyszeli o wszystkim, zgodnie ruszyli na nich i ścigali aż do Choba. Przybyli też mieszkańcy Jeruzalem i terenów górzystych, ponieważ ich również powiadomiono o tym, co się wydarzyło w obozie wrogów. Także mieszkańcy Gileadu i Galilei uderzyli na nich z dużą siłą z boku i ścigali ich aż do Damaszku i jego okolic. ⁶ Pozostali mieszkańcy Betulii wtargnęli do obozu asyryjskiego i zabrali z niego łupy, bardzo się wzbogacając. ⁷ Izraelici, którzy powrócili z pogromu, zabrali, co jeszcze pozostało. Także mieszkańcy wiosek i zagród położonych w górach i na równinach zagarnęli wiele łupów, bo było ich wielkie mnóstwo.

UROCZYSTOŚĆ W BETULII

⁸ Najwyższy kapłan Joakim i rada starszych Izraela, mieszkających w Jeruzalem, przybyli obejrzeć dobrodziejstwa, które PAN wyświadczył Izraelowi, oraz zobaczyć Judytę i pozdrowić ją znakiem pokoju. ⁹ A gdy przyszli do niej, wszyscy zgodnie ją błogosławili i mówili do niej:

„Tyś wywyższeniem Jeruzalem,

tyś wielką dumą Izraela,

ty jesteś wielką chlubą naszego narodu.

¹⁰ Sama dokonałaś tego wszystkiego.

Wyświadczyłaś wielkie dobrodziejstwo Izraelowi i spodobało się to Bogu.

Bądź więc błogosławiona przez Wszechmocnego PANA po wieczne czasy!”.

A cały lud zawołał: „Niech się tak stanie!”.

¹¹ Jeszcze przez trzydzieści dni lud plądrował obóz. Judycie ofiarowano namiot Holofernesa, wszystkie srebrne naczynia, łoża, miednice i wszystkie jego sprzęty. Ona przyjęła je i sama włożyła na swego muła, zaprzęgła swoje wozy i wszystko na nie załadowała. ¹² Zbiegły się także wszystkie kobiety izraelskie, aby ją zobaczyć, błogosławiły ją i otoczyły tanecznym korowodem. A Judyta wzięła zielone gałązki i rozdała stojącym wokół niej kobietom. ¹³ Potem ona i jej towarzyszki nałożyły na głowy wieńce oliwne. I tańcząc, szła na przedzie całego tłumu, przewodząc w tańcu wszystkim kobietom. Za nimi szli i śpiewali wszyscy izraelscy mężowie, uzbrojeni i z wieńcami na głowach.

DZIĘKCZYNNA PIEŚŃ JUDYTY

¹⁴ Judyta zaczęła śpiewać przed całym Izraelem ten oto hymn dziękczynienia, a cały lud głośno śpiewał razem z nią.

Rozdział 16

16 ¹ Judyta śpiewała: „Wychwalajcie mego Boga biciem w bębny, zagrajcie PANU na cymbałach.

Zanućcie Mu psalm i pieśń uwielbienia,

wywyższajcie Go i wzywajcie Jego imienia.

² PAN bowiem jest Bogiem, który kładzie kres wojnom.

Oto mnie sprowadził do swego obozu wśród ludu,

wyrwał mnie z rąk moich prześladowców.

³ Assur przybył z gór od północy,

przybył z mnóstwem swoich wojsk.

Ich ogrom zatrzymał potoki,

a jeźdźcy okryli wzgórza.

⁴ Rozkazał ogniem spalić mój kraj,

młodzieńców powalić mieczem,

niemowlęta o ziemię roztrzaskać,

dzieci na łup wydać,

a dziewice uprowadzić.

⁵ Lecz PAN Wszechmocny rozgromił ich ręką kobiety!

⁶ Ich mocarz bowiem nie zginął z ręki młodzieńców,

i nie pobili go synowie Tytanów,

i nie wystąpili przeciw niemu olbrzymi Giganci.

To Judyta, córka Merariego,

obezwładniła go pięknem swojej twarzy.

⁷ Zdjęła swój strój wdowi,

aby wywyższyć uciśnionych w Izraelu.

Swoją twarz namaściła pachnącym olejkiem,

⁸ włosy swe upięła diademem

i włożyła lniany strój, aby go przechytrzyć.

⁹ Jej sandały przykuły jego wzrok,

jej piękno zniewoliło jego duszę,

ale miecz sięgnął jego karku.

¹⁰ Persowie przerazili się jej śmiałością,

Medowie przestraszyli się jej odwagi.

¹¹ Moi pokorni wznieśli okrzyk wojenny,

moi słabi przelękli się i przerazili,

podnieśli swój głos i tamci zostali powstrzymani.

¹² Malcy przebijali ich na wylot,

ranili ich jak zbiegłych niewolników.

I ponieśli śmierć w bitwie z moim PANEM.

¹³ Zaśpiewam memu Bogu pieśń nową:

PANIE, jesteś wielki i przesławny,

przedziwny w swej mocy i niezwyciężony.

¹⁴ Tobie niech służy całe Twe stworzenie,

gdyż powiedziałeś – i stało się,

posłałeś Twego ducha – i dokonało się.

Nikt nie sprzeciwi się Twojemu głosowi.

¹⁵ Góry bowiem wraz z wodami ruszają z podstaw,

a skały jak wosk topnieją przed Twoim obliczem.

Będziesz jednak łaskawy dla tych, którzy boją się Ciebie.

¹⁶ Bo niewiele znaczy ofiara złożona na woń przyjemną, i prawie niczym jest tłuszcz na ofiarę całopalną dla Ciebie.

Ale kto boi się Boga, zawsze będzie wielki.

¹⁷Biada poganom, którzy powstają przeciw memu narodowi,

PAN Wszechmocny ukarze ich w dniu sądu.

Ześle na ich ciała ogień i robactwo,

i będą jęczeć z bólu na wieki”.

¹⁸ Kiedy przybyli do Jeruzalem, oddali pokłon Bogu i lud dokonał oczyszczenia, złożyli ofiary całopalne, ofiary dobrowolne i inne dary. ¹⁹ Judyta ofiarowała wszystkie sprzęty Holofernesa, które podarował jej lud. Zasłonę zaś, którą sama zabrała z jego sypialni, złożyła Bogu jako wotum. ²⁰ Przez trzy miesiące lud radował się przed świątynią w Jeruzalem, a Judyta była z nimi.

²¹ Po upływie tego czasu każdy powrócił do swojego dziedzictwa. Judyta wróciła do Betulii i zamieszkała w swojej posiadłości, i była sławna do końca życia w całym kraju. ²² Wielu pragnęło ją poślubić. Jednak nie poznała pożycia z żadnym mężczyzną przez resztę swego życia, od dnia, kiedy jej mąż Manasses zmarł i został przyłączony do swoich przodków. ²³ Zestarzała się bardzo i dożyła stu pięciu lat w domu swojego męża. Służącej podarowała wolność. Zmarła w Betulii i pogrzebano ją w grobie jej męża Manassesa, ²⁴ a dom Izraela opłakiwał ją przez siedem dni. Przed śmiercią podzieliła swój majątek pomiędzy krewnych swego męża Manassesa i krewnych swojej rodziny. ²⁵ I nikt za życia Judyty i długo po jej śmierci nie odważył się niepokoić synów Izraela.

^1,7 Zachód – chodzi o kraje położone na zachodnim brzegu Jordanu, podporządkowane Asyrii; Wybrzeże – region nad Morzem Śródziemnym (Fenicja i Filistea).

^2,12 Ja jestem żyjący – formuła przysięgi zarezerwowana dla Boga Izraela (np. Pwt 32,40; Iz 49,18; Ez 6,11), a tutaj użyta przez człowieka przypisującego sobie godność boską.

^3,8 święte gaje – miejsca kultu Aszery, fenickiej bogini płodności. Jej kultem skazili się także niektórzy Izraelici, stawiając ku jej czci tzw. aszery, czyli rzeźbione pale (np. 1Krl 15,13; 2Krl 13,6; 2Krn 24,18; Jr 17,2).

^4,3 Nieścisłość historyczna. Wspomniane tu wydarzenia nie miały miejsca w czasach Nabuchodonozora (605-562 przed Chr.). Wzmianka o powrocie z niewoli sugeruje, że chodzi o 538 r. przed Chr. lub nawet później, gdyż poświęcenie odbudowanej świątyni nastąpiło dopiero w 515 r. przed Chr. (Ezd 1,7-11; 3,1-5; 6,15-18). Wielu widzi tutaj nawiązanie do poświęcenia świątyni przez Judę Machabeusza w 164 r. przed Chr. (1Mch 4,2-59), wcześniej sprofanowanej przez Antiocha IV Epifanesa (1Mch 1,20-23.54).

^8,1 Judyta – imię symboliczne, które znaczy ‘Żydówka’. Genealogia przedstawia Judytę jako córkę Izraela, czyli patriarchy Jakuba; pochodziła z plemienia Symeona (Jdt 9,2; por. 6,15).

^8,7 należało do niej – w zasadzie żona nie dziedziczyła po zmarłym mężu; najwidoczniej więc Judyta była bezdzietna.

^9,3 Na początku swojej modlitwy (ww. 2-4) Judyta wspomina historię dwóch braci, Symeona i Lewiego, którzy zemścili się na mieszkańcach Sychem za zgwałcenie ich siostry Diny przez Sychema Chiwwitę (Rdz 34,1-36).

^10,21 zasłona – rodzaj moskitiery, która w opowiadaniu ma także znaczenie symboliczne: jest znakiem potęgi i bogactwa, a zarazem słabości i klęski Holofernesa (Jdt 13,9.15; 16,19).

^11,16 Uwagę zwraca przebiegłość Judyty, zawarta w jej przemówieniu: ona myśli o klęsce Holofernesa, on o swoim zwycięstwie.

^12,2 przyczyna upadku – tzn. powód grzechu, zgodnie z pierwotnym znaczeniem gr. skandalon – ‘zawada’, ‘przeszkoda’, ‘pułapka’, ‘kamień wystający z ziemi’, o który łatwo się potknąć (np. Mt 16,23; 18,6).

^12,5 straż poranna – ostatnia zmiana strażników przed wschodem słońca, która czuwała od godziny drugiej do szóstej rano.

^13,20 Błogosławieństwo zawarte w ww. 18-20 Kościół stosuje do Dziewicy Maryi w Jej liturgiczne święta (Jdt 15,9n).

^15,10 Błogosławieństwo zawarte w ww. 9n Kościół stosuje do Dziewicy Maryi w niektóre Jej liturgiczne święta (Jdt 13,18-20).

^15,12 zielone gałązki – zapewne były to tzw. tyrsy, gałązki oplecione liśćmi winorośli lub bluszczu. W starożytnej Grecji tyrs był atrybutem Dionizosa i postaci tworzących jego orszak (2Mch 6,7). Zwyczaj rozdzielania tyrsów stosowany podczas różnych uroczystości greckich znany był także Żydom.

^16,1 Pieśń Judyty (Jdt 16,1-17) jest pięknym poematem liturgicznym z elementami hymnicznymi. Bohaterka opowiada o zaistniałych wydarzeniach i jednocześnie wielbi Boga jako zwycięzcę i wybawcę.

KSIĘGA ESTERY

WPROWADZENIE

OKOLICZNOŚCI POWSTANIA

Swój tytuł Księga Estery zawdzięcza bohaterce opowiadania, pięknej Żydówce Esterze, żyjącej na wygnaniu. Autor odwołuje się do nieznanego, historycznego wspomnienia o prześladowaniu lub pogromie Żydów w diasporze perskiej w V w. przed Chr. Opisane sytuacje odpowiadają realiom epoki imperium perskiego, w szczególności realiom życia na dworze królewskim. Jednak, wbrew podanym informacjom, ani Waszti (Est 1,9nn), ani Estera nie były królowymi perskimi i żonami Kserksesa I (485-465 przed Chr.), który w opowiadaniu nosi imię Artakserkses, a w wersji hebrajskiej Aswerus. Pojawiają się również wątki legendowe i nowelistyczne, jak wybór głównej bohaterki na królową czy niezwykła kariera Mardocheusza na dworze perskim. Księgę Estery należy zatem traktować jako pismo historyczno-dydaktyczne, to znaczy wymyślone opowiadanie mające na celu nie tyle czysto historyczny przekaz, co religijno-moralne pouczenie czytelnika. Autor chciał ukazać wzorce prawego i roztropnego postępowania Żydów z diaspory wobec pogan i nieprzyjaciół ludu. Być może inspiracją dla niego była historia Józefa, najpierw poniżonego, a potem wywyższonego na dworze faraona (Rdz 39 – 41), bądź też dzieje Daniela (Dn 1,1 – 2,49; 6,1-29) albo Nehemiasza i Ezdrasza, którzy byli perskimi urzędnikami.

Zachowały się dwa zasadniczo różniące się od siebie hebrajskie teksty Księgi Estery. Krótsza wersja powstała mniej więcej w połowie II wieku przed Chr., natomiast tekst znacznie dłuższy napisano nieco później w Palestynie lub Egipcie, około 114 r. lub 78/77 r. przed Chr. (Est 10,31+). Grecki przekład wprowadził nie tylko liczne zmiany, ale przede wszystkim aż sześć dość obszernych dodatków, zaznaczonych w naszym tłumaczeniu odrębną numeracją literową (Est 1,1^a-r; 3,13^a-g; 4,17^a-y; 5,1^a-2^b; 8,12^a-x; 10,3^a-l). Ponadto sam tekst grecki przetrwał w dwóch różnych wariantach.

Opinie chrześcijan na temat kanoniczności księgi były podzielone, a spór dotyczył przede wszystkim wspomnianych sześciu dodatków, które ostatecznie zostały uznane przez Sobór Trydencki (1545-1563) za kanoniczne.

Obecne tłumaczenie opiera się na greckiej wersji, która jest nie tyle zwykłym przekładem tekstu hebrajskiego, co raczej nową wersją dzieła. Wydaje się, że ta właśnie wersja, używana zresztą przez chrześcijan pierwszych wieków, przyniesie większą korzyść polskiemu czytelnikowi niż przekład z języka hebrajskiego z dołączeniem deuterokanonicznych dodatków greckich.

TREŚĆ I TEOLOGIA

Księga Estery opowiada o królewskim nakazie zagłady Żydów, który miał być wykonany w dniu wyznaczonym losami, ale który zostaje odwołany właśnie dzięki Esterze. Ucieleśnieniem wrogości do narodu żydowskiego jest perski urzędnik Haman, który jednak ostatecznie przegrywa, co staje się okazją do radosnego święta Purim, czyli święta losów. Ta uroczystość w późniejszym judaizmie nabierze cech przypominających karnawał, ale z zachowaniem religijnego odcienia.

Autor niewątpliwie posiada duży talent literacki, rozwija swą opowieść w sposób przejrzysty. Dramaturgia narasta stopniowo, osiągając punkt kulminacyjny w scenie ujawnienia oszczercy, Hamana (Est 7,1-10). Charakterystyka poszczególnych postaci jest dość wyrazista, choć czasami zawiera elementy przejaskrawienia.

Księdze Estery przypisuje się wartość głównie ze względu na wyjaśnienie w niej genezy święta Purim, obecnie jednego z najważniejszych świąt żydowskich. Ocalenie Żydów przed zagładą widziane jest jako dzieło Bożej opatrzności (ale tylko w wersji greckiej, gdyż tekst hebrajski nie ma w ogóle odniesień religijnych). Bóg czuwa nad narodem wybranym i wkracza w jego dzieje (Est 1,11; 4,8.16nn; 5,1^e; 6,1.13; 8,12^t; 10,3^a-i). Jest On Bogiem żyjącym (Est 6,13), który panuje nad wszystkimi władcami. Choć jest Bogiem Izraela, znają Go również poganie (Est 6,13; 8,12^q). Księga Estery ukazuje również, że Bóg jest w stanie odwrócić ludzkie losy, wywyższając poniżonego i poniżając tego, który się wywyższa. Uczy także, że w sytuacji zagrożenia właściwą postawą jest post i modlitwa.

KSIĘGA ESTERY

TAJEMNICZY SEN MARDOCHEUSZA

Rozdział 1

1 ^1a W drugim roku panowania wielkiego króla Artakserksesa, w pierwszym dniu miesiąca Nisan, Mardocheusz, syn Jaira, syna Szimeiego, syna Kisza, z plemienia Beniamina, miał sen. ^1bBył on Żydem mieszkającym w mieście Suza, dostojnikiem służącym na dworze królewskim. ^1c Należał do wygnańców, których król babiloński Nabuchodonozor uprowadził z Jerozolimy wraz z królem Jechoniaszem. ^1dTaki był jego sen: Krzyki i zgiełk, grzmoty i trzęsienie, trwoga na ziemi. ^1e Oto nadeszły dwa ogromne smoki gotowe do walki i zaryczały przeraźliwie, ^1fa na odgłos ich ryku wszystkie narody szykowały się do wojny, aby walczyć z narodem sprawiedliwych. ^1gOto dzień ciemności i mroku, ucisk i prześladowanie, nieszczęście i wielka trwoga na ziemi. ^1hA naród sprawiedliwych zatrwożył się, gdyż bał się nadchodzącego nieszczęścia i był przygotowany na zagładę. I wołali do Boga. ¹ⁱNa głos ich wołania wytrysnęła z małego źródła jakby ogromna rzeka, mnóstwo wody. ^1kŚwiatłość i słońce zajaśniały, a poniżeni zostali wywyższeni i pochłonęli mocnych. ^1l Jak tylko Mardocheusz przebudził się, mając w pamięci swój sen, aż do wieczora zastanawiał się nad jego znaczeniem i na wszelkie sposoby próbował odgadnąć, co Bóg zamierza uczynić.

^1mGdy Mardocheusz wypoczywał na dziedzińcu w towarzystwie Gabaty i Tarry, dwóch eunuchów królewskich, którzy strzegli dziedzińca, ¹ⁿsłyszał ich rozmowy i poznał ich plany. Zrozumiał, że przygotowują bunt przeciwko królowi Artakserksesowi. Wtedy doniósł o tym królowi. ^1oKról przesłuchał obu eunuchów, a gdy przyznali się do winy, kazał ich stracić. ^1pKról opisał te wydarzenia, aby je upamiętnić. Również Mardocheusz je opisał. ^1qPóźniej król powierzył Mardocheuszowi służbę na dziedzińcu i za wszystko wynagrodził go darami. ^1rA względami króla cieszył się też Haman Pyszałek, syn Hammedaty. To on usiłował zaszkodzić Mardocheuszowi i jego ludowi z powodu tamtych dwóch eunuchów króla.

NIEPOSŁUSZEŃSTWO WASZTI

¹ Zdarzyło się to za czasów Artakserksesa, który od Indii aż do Etiopii miał w swoim władaniu łącznie sto dwadzieścia siedem państw. ² W czasie, gdy zasiadał na tronie w mieście Suza, ³ w trzecim roku swego panowania wydał on przyjęcie dla przyjaciół i dla pozostałych dworzan, dla dostojnych Persów i Medów, a także dla rządców prowincji. ⁴ Ucztowali przez sto osiemdziesiąt dni, w czasie których król pokazał im przepych swego królestwa oraz blask swojej świetności.

⁵ Kiedy minęły dni uroczystości, król urządził na dziedzińcu pałacu królewskiego sześciodniową ucztę dla wszystkich ludów przebywających w mieście. ⁶ Nad dziedzińcem rozpięto delikatne tkaniny z bisioru i lnu, które sznurami z bisioru i szkarłatu przymocowano do srebrnych i złotych pierścieni, a te do kolumn z białego marmuru. Złote i srebrne sofy ustawiono na posadzce z kamieni w kolorze szmaragdu, masy perłowej i białego marmuru, a przezroczyste, misternie tkane pokrycia ozdobiono wpiętymi dokoła kwiatami róży. ⁷ Kielichy były ze złota i srebra, a sam tylko rubinowy puchar szacowano na trzydzieści tysięcy talentów. Wina było pod dostatkiem i to takiego, jakie pił sam król. ⁸ W czasie uczty nie przestrzegano zasad biesiadowania, gdyż tak życzył sobie król, który rozkazał obsługującym spełniać wolę obecnych. ⁹ Również królowa Waszti wydała ucztę dla kobiet w pokojach królewskich, należących do króla Artakserksesa.

¹⁰ W siódmym dniu rozradowany król rzekł do Hamana, Bazana, Tarry, Borazego, Zatolty, Abatazy i Taraby, siedmiu eunuchów, służących króla Artakserksesa, ¹¹ by przyprowadzili królową w koronie królewskiej. Chciał wszystkim książętom i ludom pokazać jej urodę, gdyż była naprawdę piękna. ¹² Ale królowa Waszti nie posłuchała rozkazu i nie przyszła z eunuchami. Wtedy urażony król zapłonął gniewem ¹³ i rzekł do swoich przyjaciół: „Tak oto odpowiedziała Waszti! Osądźcie to i wydajcie wyrok!”. ¹⁴ Wtedy podeszli do niego Arkesajos, Sarsatajos i Malesear, książęta perscy i medyjscy, bliscy współpracownicy króla, zasiadający na pierwszych miejscach przy królu, ¹⁵ i powiedzieli mu, jak według prawa należałoby postąpić z królową Waszti, która nie spełniła królewskiego polecenia przekazanego jej przez eunuchów. ¹⁶ A Muchajos rzekł do króla i książąt: „Królowa Waszti zawiniła nie tylko wobec króla, ale także wobec wszystkich książąt i dostojników królestwa. ¹⁷ Jeżeli bowiem rozejdzie się wieść o takim zachowaniu królowej, a przecież sprzeciwiła się samemu królowi Artakserksesowi, ¹⁸ to małżonki książąt perskich i medyjskich, jak tylko dowiedzą się, co Waszti odpowiedziała królowi, jeszcze dzisiaj odważą się w podobny sposób wzgardzić swoimi mężami. ¹⁹ Jeśli więc król uzna to za słuszne, niech wyda dekret królewski, który zostanie wpisany do praw Medów i Persów, i niech w nim postanowi nieodwołalnie, że królowa nie stanie już nigdy przed królem, a jej godność królewska będzie oddana kobiecie od niej szlachetniejszej! ²⁰ Jeżeli król ustanowi takie prawo królewskie, to niech zostanie ono ogłoszone w królestwie, gdyż tym sposobem wszystkie kobiety będą okazywać szacunek swoim mężom, tak ubogim, jak i bogatym”. ²¹ Mowa ta spodobała się królowi i książętom i król postąpił według słów Muchajosa. ²² Po całym królestwie został rozesłany dekret, do każdego okręgu w jego własnym języku, by mężowie byli panami w swoich domach.

ESTERA KRÓLOWĄ

Rozdział 2

2 ¹Po tych wydarzeniach ustał gniew króla. Nie wspominał on więcej Waszti, pamiętając, co powiedziała i jak ją ukarał. ²A dworzanie królewscy mówili: „Trzeba wyszukać królowi młode, nietknięte dziewczęta o pięknym wyglądzie. ³Niech król mianuje urzędników we wszystkich okręgach swego królestwa, żeby w mieście Suza, w domu kobiet zgromadzili piękne dziewice i przekazali je eunuchowi królewskiemu, pilnującemu kobiet, a on niech im dostarczy olejków i innych kosmetyków. ⁴Kobieta, która spodoba się królowi, zostanie królową w miejsce Waszti”. Myśl ta spodobała się królowi i tak postąpił.

⁵ W mieście Suza mieszkał pewien Judejczyk imieniem Mardocheusz, syn Jaira, syna Szimeiego, syna Kisza, z plemienia Beniamina. ⁶ Został on uprowadzony z Jerozolimy, którą zniewolił babiloński król Nabuchodonozor. ⁷ Był on opiekunem dziewczyny imieniem Estera, córki jego stryja Aminadaba. Po śmierci jej rodziców Mardocheusz wychowywał ją z zamiarem poślubienia jej. Była to dziewczyna niezwykłej urody. ⁸ Gdy ogłoszono zarządzenie króla, w mieście Suza zebrano pod opieką Gaja wiele dziewcząt. Również Estera udała się do Gaja, pilnującego kobiet. ⁹ Dziewczyna spodobała mu się i zyskała jego względy. Rozkazał więc dostarczyć jej kosmetyków i dać przysługujące jej utrzymanie, a z pałacu królewskiego przydzielić siedem dziewcząt. Ona i jej służące były traktowane dobrze w domu kobiet. ¹⁰ Estera jednak nie ujawniła swego pochodzenia ani narodowości, gdyż Mardocheusz zakazał jej o tym mówić. ¹¹ Każdego dnia Mardocheusz przechadzał się w pobliżu dziedzińca domu kobiet w oczekiwaniu na to, co stanie się z Esterą.

¹² Po dwunastu miesiącach nadchodził czas, kiedy dziewczęta szły do króla. Okres przygotowań wyglądał następująco: przez sześć miesięcy dziewczęta były namaszczane olejkiem z mirry, a przez następne sześć miesięcy wonnościami i innymi kosmetykami dla kobiet. ¹³ Dopiero wtedy dziewczyna udawała się do króla, a jeśli wcześniej poprosiła o coś, nie odmawiano jej. Następnie zabierano ją z domu kobiet do pałacu królewskiego. ¹⁴ Szła tam wieczorem, a rankiem przechodziła do drugiego domu, którego stróżem był również Gaj, eunuch królewski, pilnujący kobiet. I nigdy więcej nie szła do króla, chyba że wezwał ją imiennie.

¹⁵ Gdy na Esterę, córkę Aminadaba, stryja Mardocheusza, przyszedł czas, by udać się do króla, zrobiła tylko to, co doradził jej eunuch, strażnik kobiet. Estera znalazła też uznanie w oczach wszystkich, którzy ją wówczas widzieli. ¹⁶ Estera udała się do króla Artakserksesa w siódmym roku jego panowania, w miesiącu dwunastym, którym był miesiąc Adar. ¹⁷ Król pokochał Esterę i doznała ona życzliwości większej niż wszystkie inne dziewice. Król nałożył jej diadem królowej. ¹⁸ Potem król wydał siedmiodniową ucztę dla wszystkich swoich przyjaciół i możnowładców, uroczyście świętując ślub z Esterą. Ogłosił także amnestię dla poddanych swego królestwa. ¹⁹ A Mardocheusz usługiwał na dworze. ²⁰ Natomiast Estera nie ujawniła swego pochodzenia. Mardocheusz bowiem nakazał jej oddawać cześć Bogu i postępować według Jego nakazów, jak wtedy, gdy była z nim. Estera niezmiennie tego przestrzegała.

²¹ Dwaj eunuchowie królewscy, dowódcy straży przybocznej, poczuli się dotknięci, że Mardocheusz miał szczególne względy u króla. Usiłowali oni zabić króla Artakserksesa. ²² Dowiedział się o tym Mardocheusz i powiadomił Esterę, a ona ujawniła ten zamiar królowi. ²³ Król przesłuchał obydwu eunuchów i powieszono ich. Na pamiątkę tego król polecił umieścić w kronikach królewskich pochwałę lojalności Mardocheusza.

SPISEK HAMANA PRZECIWKO ŻYDOM

Rozdział 3

3 ¹Po tych wydarzeniach król Artakserkses wyróżnił szczególnie Hamana Pyszałka, syna Hammedaty, dając mu pierwsze miejsce w gronie swoich przyjaciół. ²Wszyscy pełniący służbę na dziedzińcu oddawali mu pokłon, bo król tak nakazał. Tylko Mardocheusz nie oddawał mu pokłonu. ³Dlatego obecni na dziedzińcu królewskim pytali go: „Mardocheuszu, dlaczego naruszasz nakaz króla?”. ⁴Rozmawiali z nim każdego dnia, ale ich nie słuchał. Wreszcie donieśli Hamanowi, że Mardocheusz nie zachowuje poleceń króla, a Mardocheusz przyznał się im, że jest Żydem z pochodzenia. ⁵Gdy Haman dowiedział się, że Mardocheusz nie oddaje mu pokłonu, uniósł się wielkim gniewem ⁶i postanowił wytracić wszystkich Żydów żyjących w królestwie Artakserksesa. ⁷ W dwunastym roku panowania Artakserksesa powziął to postanowienie i rzucił losy, by wybrać dzień spośród wszystkich dni i miesiąc spośród miesięcy, kiedy to jednego dnia zostanie zgładzony naród Mardocheusza. A los wskazał na czternasty dzień miesiąca Adar.

⁸ Wówczas Haman odbył rozmowę z królem Artakserksesem i tak powiedział: „Jest pewien naród, rozproszony wśród narodów całego twego królestwa. Jego prawa różnią się od praw pozostałych narodów i lekceważą oni prawa królewskie. Dlatego nie służy to królowi, że żyją oni w spokoju. ⁹ Jeśli więc król uzna to za słuszne, niech zdecyduje o ich zagładzie, a ja przekażę dziesięć tysięcy talentów srebra do skarbca królewskiego”. ¹⁰ Król zdjął pierścień i przekazał go Hamanowi, aby opieczętował nim dekret przeciwko Żydom. ¹¹ Potem rzekł do Hamana: „Pieniądze zatrzymaj, a z tym narodem postąpię zgodnie z twoją wolą”. ¹² W trzynastym dniu pierwszego miesiąca wezwano pisarzy królewskich, którzy w imieniu króla Artakserksesa napisali, co rozkazał Haman, do dowódców i do namiestników wszystkich okręgów od Indii aż do Etiopii, do stu dwudziestu siedmiu okręgów i do książąt poszczególnych narodów, do każdego w ich własnym języku. ¹³ Następnie rozesłano kurierów po całym królestwie Artakserksesa, by w dwunastym miesiącu, a był to miesiąc Adar, jednego dnia zgładzić naród żydowski, a jego mienie zagrabić.

DEKRET PIERWSZY: O ZAGŁADZIE

^13aOto odpis dekretu: „Tak pisze wielki król Artakserkses do namiestników w stu dwudziestu siedmiu okręgach, od Indii aż do Etiopii, i do podległych im książąt: ^13bJako władca licznych narodów i jako pan całej ziemi, kierując się nie pychą z powodu własnej potęgi, ale łaskawością i dobrocią, postanowiłem na zawsze zapewnić poddanym spokojne życie, królestwu zapewnić bezpieczeństwo i pomyślność aż po najdalsze granice, a wszystkim ludziom przywrócić upragniony pokój. ^13cZapytałem więc moich doradców, jak można osiągnąć ten cel, a wtedy Haman, wyróżniający się u nas roztropnością i stałością, a także wypróbowaną wiernością, zajmujący drugie miejsce w królestwie, ^13duświadomił nam, że wśród wszystkich plemion na ziemi żyje pewien lud, zmieszany z innymi, który kierując się swoimi prawami, sprzeciwia się każdemu narodowi, a wydawane przez króla rozporządzenia stale lekceważy. Nie służy to rządom, które my sprawujemy w sposób nienaganny. ^13ePrzekonaliśmy się, że naród ten jako jedyny odnosi się wrogo do każdego człowieka, izoluje się z racji swoich praw i nie włącza się w nasze sprawy. Nieprzychylnie do nich nastawiony dopuszcza się najokropniejszych rzeczy i dlatego w królestwie nie może zapanować spokój. ^13fRozkazaliśmy więc, aby w czternastym dniu dwunastego miesiąca tego właśnie roku, to jest miesiąca Adar, bezlitośnie i nie kierując się żadnymi względami, doszczętnie wyniszczyć mieczem wszystkich wymienionych w dekrecie wielkorządcy Hamana, który jest naszym drugim ojcem. Zgładzić ich trzeba wraz z ich kobietami i dziećmi, ^13gaby ci, którzy niegdyś byli i teraz są wrogo usposobieni, tego samego dnia przemocą zstąpili do krainy umarłych. Dzięki temu będziemy w przyszłości zarządzać naszymi sprawami bezpiecznie i w spokoju”.

¹⁴ Odpisy dekretu zostały obwieszczone w każdym okręgu, a wszystkim narodom nakazano, aby się przygotowały na ten dzień. ¹⁵ Ogłoszono to również w Suzie. Król i Haman pili bez umiaru, a miasto było niespokojne.

ZABIEGI MARDOCHEUSZA O OCALENIE

Rozdział 4

4 ¹Kiedy Mardocheusz dowiedział się o wszystkim, rozdarł swoje szaty, włożył wór pokutny i posypał się popiołem, a potem szedł główną ulicą miasta, wołając głośno: „Zabija się naród niewinny!”. ²Doszedł tak do Bramy Królewskiej. Tam się zatrzymał, gdyż okrytemu w wór pokutny i popiół nie było wolno wejść na dziedziniec.

³ Tymczasem we wszystkich okręgach, w których ogłoszono dekret, wybuchnął wśród Żydów krzyk, płacz i wielki lament. Dla wielu z nich wór pokutny i popiół stały się posłaniem.

⁴ Służące i eunuchowie królowej przystąpili do niej i opowiedzieli jej o wszystkim. A ona zlękła się, gdy usłyszała, co się stało. Posłała Mardocheuszowi szaty, aby się w nie ubrał, a zdjął wór pokutny. On jednak nie ustąpił. ⁵ Wtedy Estera przywołała eunucha Achratajosa, który jej służył, i posłała go po dokładne wiadomości od Mardocheusza. ^{[6]
7} Mardocheusz opowiedział mu o zdarzeniu i obietnicy, jaką Haman złożył królowi, o sumie dziesięciu tysięcy talentów za zagładę Żydów. ⁸ Dał mu też ogłoszony w Suzie odpis dekretu, dotyczący zagłady, aby pokazał go Esterze. Przekazał także polecenie dla niej: „Pójdziesz do króla i będziesz go prosić i błagać za ludem, wspominając twe obecne upokorzenie, jako że zostałaś wychowana przeze mnie. Ponieważ Haman, najważniejszy po królu, mówił przeciwko nam i zgotował naszą zgubę, dlatego ty najpierw wezwij Pana, a potem pomów o nas z królem i wybaw nas od śmierci!”. ⁹ Achratajos wrócił i przekazał Esterze wszystkie te słowa. ¹⁰ Na to rzekła ona do Achratajosa: „Idź do Mardocheusza i powiedz: ¹¹«Wszystkie ludy królestwa wiedzą, że nikt, czy to mężczyzna, czy kobieta, kto bez wezwania pójdzie do króla na dziedziniec wewnętrzny, nie będzie ocalony, chyba że król wyciągnie swoje złote berło i tak go ocali. Ale ja od trzydziestu dni nie jestem wzywana, aby iść do króla»”. ¹² Achratajos przekazał Mardocheuszowi wszystkie te słowa. ¹³ A Mardocheusz rzekł do Achratajosa: „Idź i powiedz jej: «Estero, nie myśl, że w całym królestwie jedynie ty zostaniesz ocalona spośród wszystkich Żydów. ¹⁴ Bo jeśli nawet ty będziesz milczała w takiej chwili, to pomoc i ratunek nadejdą dla Żydów skądinąd, ale ty i dom twego ojca zginiecie. Kto wie, czy właśnie ze względu na tę chwilę nie zostałaś królową?»”. ¹⁵ Estera odesłała do Mardocheusza posłańca z takim poleceniem: ¹⁶ „Idź i zbierz Żydów mieszkających w Suzie. Pośćcie za mnie, nie jedzcie i nie pijcie przez trzy dni, dniem i nocą. Także ja i moje służące powstrzymamy się od pokarmów, a potem wbrew prawu udam się do króla, nawet jeśli będzie to przyczyną mojej zguby”. ¹⁷ Mardocheusz odszedł i zrobił, jak mu poleciła Estera.

MODLITWA MARDOCHEUSZA

^17aA wspominając wszystkie dzieła Pańskie, modlił się do PANA:

^17b„PANIE, PANIE! Królu, który panujesz nad wszystkim!

W Twojej mocy jest wszystko i nie ma nikogo,

kto mógłby sprzeciwić się Tobie, jeśli zechcesz ocalić Izraela, ^17cponieważ to Ty stworzyłeś niebo i ziemię, i wszystko, co pod niebem godne jest podziwu.

Ty jesteś PANEM wszystkiego i nie ma nikogo,

kto mógłby przeciwstawić się Tobie, PANU!

^17dTy wiesz wszystko! Ty wiesz, PANIE,

że nie z powodu zuchwalstwa, pychy czy próżności

nie złożyłem hołdu dumnemu Hamanowi,

gdyż dla ocalenia Izraela gotów byłbym ucałować ślady jego stóp.

^17eUczyniłem tak, by nie przedkładać chwały ludzkiej nad chwałę Bożą.

Nie złożę hołdu nikomu poza Tobą, moim PANEM!

I nie czynię tego z powodu pychy!

^17fA teraz PANIE, Boże, Królu, Boże Abrahama, oszczędź Twój lud!

Oto zmierzają do naszej zguby i pragną zgładzić dziedzictwo, które od początku było Twoje.

^17gNie gardź Twą cząstką, którą wykupiłeś dla siebie z Egiptu.

^17hWysłuchaj moją prośbę i okaż zmiłowanie Twojemu dziedzictwu!

Przemień nasz smutek w wesele, abyśmy żyli i wielbili Twe imię, PANIE!

I nie pozwól, aby umilkły usta wielbiących Ciebie!”.

¹⁷ⁱPodobnie wszyscy Izraelici wołali z mocą, bo śmierć stała im przed oczyma.

MODLITWA ESTERY

^17kPodobnie królowa Estera, będąc w niebezpieczeństwie śmierci, uciekła się pod opiekę PANA. Zdjęła swój dostojny strój i ubrała się w szaty smutku i żałoby. Zamiast wybornymi wonnościami posypała swoją głowę popiołem i śmieciami. Bardzo umartwiła swoje ciało, a wszystkie miejsca na ozdoby, których noszenie było jej radością, zakryła splotami swych włosów. I prosiła PANA, Boga Izraela:

^17l„PANIE mój! Ty jesteś jedynym królem naszym!

Przyjdź z pomocą mnie samotnej i niemającej prócz Ciebie żadnego obrońcy!

Oto grozi mi niebezpieczeństwo!

^17mW rodzinie mego ojca słyszałam od mojej młodości,

że Ty, o PANIE, wybrałeś Izraela spośród wszystkich narodów i naszych ojców spośród wszystkich ich przodków na wieczne dziedzictwo.

I postąpiłeś z nimi, jak zapowiedziałeś.

¹⁷ⁿAle teraz zgrzeszyliśmy przeciwko Tobie

i wydałeś nas w ręce naszych wrogów, bo czciliśmy ich bogów.

PANIE, jesteś sprawiedliwy!

^17oJednak nie zadowolili się goryczą naszej niewoli,

ale ręce swoje włożyli w ręce bożków swoich,

by odmienić postanowienia ust Twoich,

wytracić Twoje dziedzictwo,

zamknąć usta proszących Ciebie

i zgasić chwałę Twego domu i Twego ołtarza,

^17pa otworzyć usta pogan, by czcili nicość

i na wieki podziwiali cielesnego króla.

^17qDlatego, PANIE, nie wydawaj swego berła czemuś, co nie istnieje!

Niech nie drwią z naszego upadku, ale odwróć ich zamiar przeciwko nim!

A los tego, który pierwszy powstał przeciwko nam, niech będzie przykładem!

^17rWspomnij na nas, PANIE! Daj się poznać w chwili naszego ucisku!

A mnie, Królu bogów i Władco wszystkich panujących, dodaj odwagi!

^17sWłóż w moje usta właściwe słowa w obecności lwa i odmień jego serce, by znienawidził walczącego z nami i położył kres jemu i myślącym tak jak on.

^17tWybaw nas Twoją mocą i pomóż mnie samotnej,

niemającej nikogo prócz Ciebie, PANIE!

^17uPosiadasz wszelką wiedzę, więc wiesz, że znienawidziłam chwałę nieprawych, brzydzę się łożem nieobrzezanych i każdym obcym.

^17wTy wiesz o moim udręczeniu, że brzydzę się znakiem mego wywyższenia, który w dniach mych publicznych wystąpień noszę na głowie.

Brzydzę się nim jak szmatą krwawiącej kobietyi nie noszę go w dniach mego odpoczynku.

^17xTwoja służebnica nie jadała ze stołu Hamana i nie cieszyła się z uczt królewskich, i nie piła wina z płynnych ofiar.

^17yTwoja służebnica nie radowała się niczym od dnia swego przeobrażenia aż do chwili obecnej,

jedynie Tobą, PANIE, Boże Abrahama.

^17zBoże! Potężny nade wszystko! Wysłuchaj wołania pozbawionych nadziei i wybaw nas z rąk niegodziwców, a mnie uwolnij od lęku!”.

ESTERA PRZED KRÓLEM

Rozdział 5

5 ¹Trzeciego dnia, gdy Estera skończyła się modlić, zdjęła strój pokutny i włożyła wspaniałe szaty. ^1aPotem, pełna blasku swego majestatu, polecając się opiece Boga i Wybawcy, wzięła z sobą dwie służące. Na jednej wsparła się wzorem wytwornych kobiet, druga zaś szła z tyłu, niosąc jej welon. ^1bSzła promienna, niezwykle piękna, z obliczem pogodnym i przyjaznym, choć jej serce drżało ze strachu. ^1cPrzeszła przez drzwi pałacu i stanęła przed królem. Siedział on na królewskim tronie, a jego strój cały był pokryty złotem i ozdobiony szlachetnymi kamieniami. Jego majestatyczny wygląd budził lęk. ^1dPełen dostojeństwa, spojrzał gniewnie i wówczas królowa zasłabła i osunęła się na idącą obok niej służącą, a twarz królowej bardzo zbladła. ^1eWtedy Bóg odmienił usposobienie króla. Zaniepokojony wstał z tronu i przytrzymał ją w swych ramionach, zanim nie przyszła do siebie. Potem pocieszał ją i przemawiał do niej łagodnie, mówiąc: ^1f„Estero, co się stało? Jestem twoim bratem, odwagi! Nie umrzesz, gdyż nasze zarządzenie jest bardzo ogólne. Podejdź!”. ²Podniósł złote berło i dotknął nim jej szyi. Następnie ucałował ją i powiedział: „Przemów do mnie!”. ^2a A ona powiedziała: „Ujrzałam w tobie jakby anioła Bożego i moje serce zatrwożyło się przed twym majestatem, gdyż jesteś wspaniały, panie, jednak twoje oblicze pełne jest dobroci”. ^2bJeszcze nie skończyła mówić, gdy znów osunęła się z powodu osłabienia. Wtedy król bardzo się zaniepokoił, a wszyscy jego słudzy pocieszali Esterę. ³Król zapytał: „Estero, czego pragniesz? O co prosisz? Jeśli zechcesz, dam ci nawet połowę mego królestwa!”. ⁴Wtedy Estera odpowiedziała: „Jeśli król uzna to za słuszne, niech przyjdzie na przyjęcie, które dzisiaj przygotuję. Niech przyjdzie on sam i Haman”. ⁵Król rozkazał: „Przywołajcie szybko Hamana, byśmy mogli spełnić życzenie Estery i obydwaj udać się na przyjęcie, o którym Estera mówiła”.

⁶ Kiedy pili już wino, król rzekł do Estery: „Królowo Estero, jakie jest twoje życzenie? Dam ci wszystko, czego pragniesz!”. ⁷ Ona odpowiedziała: „Oto moja prośba i moje życzenie. ⁸ Jeśli znalazłam łaskę w oczach króla, niech król przybędzie również jutro, a z nim Haman, na przyjęcie, które dla was przygotuję, gdyż jutro postąpię podobnie!”.

⁹ Haman wyszedł od króla bardzo ucieszony, ale kiedy na dziedzińcu zobaczył Żyda Mardocheusza, wpadł w gniew. ¹⁰ Gdy przyszedł do domu, przywołał przyjaciół i swoją żonę Zosarę. ¹¹ Opowiedział im o bogactwach i czci, jaką otoczył go król, i jak uczynił go pierwszym ministrem, powierzając mu zarządzanie królestwem. ¹² Następnie Haman dodał: „Królowa i król nie zaprosili na przyjęcie nikogo oprócz mnie i także na jutrzejsze przyjęcie zostałem zaproszony. ¹³ Jednak nie zadowala mnie to wszystko, dopóki na dziedzińcu widzę Żyda Mardocheusza”. ¹⁴ Na to żona Zosara i jego przyjaciele powiedzieli: „Niech postawią szubienicę wysoką na pięćdziesiąt łokci, a ty skoro świt porozmawiaj z królem i niech powieszą na niej Mardocheusza. Dopiero wtedy idź z królem na przyjęcie i wesel się!”. Rada ta spodobała się Hamanowi i postawiono szubienicę.

UPOKORZENIE I ŚMIERĆ HAMANA

Rozdział 6

6 ¹Tamtej nocy PAN sprawił, że król nie mógł zasnąć, dlatego kazał swemu nauczycielowi przynieść kroniki, aby mu je czytano jako lekturę. ²A natrafiono na księgi opowiadające o tym, jak to Mardocheusz doniósł królowi na dwóch eunuchów królewskich, którzy stali na straży i zamierzali zabić Artakserksesa. ³Król zapytał: „Jakimi zaszczytami lub nagrodami obsypaliśmy Mardocheusza?”. Służba królewska odpowiedziała: „Nie uczyniłeś dla niego nic!”. ⁴Gdy król rozpytywał jeszcze o lojalność Mardocheusza, na dziedzińcu królewskim pojawił się Haman. Król zapytał: „Kto jest na dziedzińcu?”. A Haman przyszedł na dziedziniec prosić króla, aby kazał powiesić Mardocheusza na szubienicy, którą przygotował. ⁵Służba królewska odpowiedziała królowi: „Na dziedzińcu stoi Haman”. Rzekł król: „Wezwijcie go!”. ⁶A potem zapytał Hamana: „Co należałoby uczynić człowiekowi, którego chciałbym uczcić?”. Haman pomyślał: „Kogóż innego chciałby król uczcić, jeśli nie mnie?”. ⁷Odpowiedział zatem królowi: „Człowiekowi, którego król chce uczcić, ⁸niech słudzy przyniosą delikatną szatę, w jaką ubiera się sam król, oraz przyprowadzą konia, na którym jeździ król. ⁹Niech dadzą to jednemu z dostojnych przyjaciół króla, a on niech włoży szatę na człowieka, którego król miłuje i posadzi go na konia, a następnie głosi na placach miasta: «Tak postąpi się z każdym człowiekiem, którego król chce uczcić»”. ¹⁰Wtedy król rzekł do Hamana: „Jak powiedziałeś, tak uczyń Żydowi Mardocheuszowi siedzącemu na dziedzińcu, a nie pomiń niczego z tego, o czym mówiłeś”. ¹¹Zatem Haman wziął strój królewski i konia, przystroił Mardocheusza, posadził go na konia, a potem, idąc główną ulicą miasta, głosił: „Tak postąpi się z każdym człowiekiem, którego król chce uczcić”. ¹²Potem Mardocheusz wrócił na dziedziniec, a Haman do swego domu, ponury i ze zwieszoną głową.

¹³ Haman opowiedział o tym, co mu się przydarzyło, swojej żonie Zosarze oraz przyjaciołom. Na to jego przyjaciele i żona powiedzieli: „Jeśli Mardocheusz pochodzi z narodu żydowskiego, to jest to dopiero początek twojego upokorzenia. Nie zdołasz się bowiem obronić przed nim, gdyż jest z nim Bóg żyjący”. ¹⁴ Gdy oni jeszcze rozmawiali, przyszli eunuchowie z zaproszeniem dla Hamana na ucztę, którą przygotowała Estera.

Rozdział 7

7 ¹Król i Haman udali się na ucztę do królowej. ²W czasie uczty, drugiego dnia, król znowu zapytał Esterę: „Estero, królowo, czego pragniesz? O co prosisz? Dam ci nawet połowę mego królestwa!”. ³Odpowiedziała mu: „Jeśli znalazłam łaskę u króla, to niech będzie darowane na moją prośbę moje własne życie, a na me życzenie – życie mego ludu. ⁴Ja i mój lud zostaliśmy bowiem skazani na zagładę, grabież i niewolę. My i nasze dzieci staniemy się niewolnikami i niewolnicami. A przecież słyszałam, że oszczerca nie zasługuje na to, by przebywać na królewskim dziedzińcu”. ⁵Wtedy król zapytał: „Kim jest ten, który ośmielił się uczynić coś takiego?”. ⁶Estera odrzekła: „Tym nieprzyjaznym człowiekiem jest Haman. On jest tym niegodziwcem!”. Haman zląkł się króla i królowej. ⁷Król wstał od stołu i wyszedł do ogrodu, a Haman błagał królową, gdyż zrozumiał, że jego sytuacja jest bardzo zła. ⁸Gdy król wrócił z ogrodu, zastał Hamana leżącego na posłaniu i usilnie błagającego królową. Król zapytał: „Czyżbyś chciał jeszcze w moim domu zadać gwałt kobiecie?”. Haman zmieszał się na te słowa. ⁹A Bugatan, jeden z eunuchów, powiedział królowi: „Oto Haman przygotował szubienicę dla Mardocheusza, dla tego, który złożył doniesienie w sprawach królestwa! Oto przed domem Hamana postawiono szubienicę wysoką na pięćdziesiąt łokci”. Król rzekł: „Niech zostanie na niej powieszony”. ¹⁰ Haman został powieszony na szubienicy, którą przygotował dla Mardocheusza. Wtedy ustał gniew króla.

OCALENIE ŻYDÓW

Rozdział 8

8 ¹Tego dnia król Artakserkses obdarował Esterę wszystkim, co należało do oszczercy Hamana. Również Mardocheusz został wezwany przez króla, ponieważ Estera wyznała, że jest jej krewnym. ²Król wziął pierścień, który odebrał Hamanowi, i dał go Mardocheuszowi, a Estera ustanowiła Mardocheusza zarządcą całego majątku Hamana. ³Potem znowu przystąpiła do króla, upadła mu do nóg i prosiła, aby zapobiegł złu, jakie Haman postanowił wyrządzić Żydom. ⁴Król wyciągnął w stronę Estery złote berło, więc Estera podniosła się i stanęła przed królem. ⁵Powiedziała: „Jeśli uznasz to za słuszne i jeśli jesteś mi życzliwy, niech zostanie odwołany dekret wysłany przez Hamana, w którym napisał o zagładzie Żydów mieszkających w twoim królestwie. ⁶Jak mogłabym patrzeć na nieszczęście mojego ludu? Jak mogłabym sama zostać ocalona od zagłady, jaka czeka mój naród?”. ⁷Król rzekł do Estery: „Całe mienie Hamana oddałem tobie i okazałem ci wdzięczność, a jego powiesiłem na szubienicy, ponieważ wystąpił przeciwko Żydom. Czegóż jeszcze żądasz? ⁸To wy w moim imieniu napiszcie, co uznacie za słuszne i opieczętujcie moim pierścieniem, ponieważ tego, co z rozkazu króla zostało napisane i opieczętowane jego pierścieniem, nie można już odwołać”.

⁹ Wezwano pisarzy, a było to w tym samym roku, dwudziestego trzeciego dnia pierwszego miesiąca, którym był miesiąc Nisan. I napisano do Żydów o tym, co zostało nakazane urzędnikom oraz książętom poszczególnych prowincji od Indii aż do Etiopii, stu dwudziestu siedmiu prowincjom stosownie do okręgów, a każdemu okręgowi w jego własnym języku. ¹⁰ Pisma zostały napisane w imieniu króla, opieczętowane jego pierścieniem i wysłane poprzez kurierów. ¹¹ Król zezwalał Żydom w każdym mieście żyć według ich praw, a także przyjść sobie z pomocą i postąpić z nieprzyjaciółmi i wrogami tak, jak zechcą, ¹²w całym królestwie Artakserksesa, ale tylko w tym dniu, to jest w dniu trzynastym dwunastego miesiąca, którym był miesiąc Adar.

DEKRET DRUGI: O OCALENIU

^12aOto odpis dekretu, jaki został napisany: ^12b„Wielki król Artakserkses do prowincji, do namiestników stu dwudziestu siedmiu prowincji, od Indii aż do Etiopii oraz do wszystkich, którzy są nam wierni. Pozdrowienia! ^12cWielu z tych, którzy dzięki nadzwyczajnej szlachetności swych dobroczyńców cieszyło się wielkim poważaniem, zapragnęło jeszcze czegoś więcej i nie tylko zamierzają skrzywdzić naszych poddanych, ale nie wiedząc, co począć z nadmiarem okazywanej im dobroci, spiskują przeciw własnym dobroczyńcom. ^12dNie tylko chcą wymazać wdzięczność spośród ludzi, ale ponadto, rozzuchwaleni pochwałami tych, co nie znają dobra, myślą, że ominie ich sąd wszystko widzącego Boga, który nie znosi zła. ^12eNiejednokrotnie już wielu z tych, którym powierzono władzę, uległo podszeptom przyjaciół kierujących sprawami państwowymi i w ten sposób stali się odpowiedzialni za niewinnie przelaną krew. Za to spadło na nich straszliwe nieszczęście. ^12fZłośliwi ludzie oszukańczą radą zwiedli szczerą życzliwość rządzących. ^12gNależy to odnieść nie tylko do zdarzeń minionych, nam opowiedzianych, ale także do tego, co dzieje się obecnie, to znaczy do zbrodni popełnianych przez nikczemników mających władzę. ^12hBiorąc to pod uwagę, zamierzamy na przyszłość zapewnić wszystkim obywatelom królestwo bezpieczne i spokojne, ¹²ⁱa wszystkie sprawy wymagające zmian, jeśli o takich usłyszymy, będziemy rozstrzygać po rzetelnym zbadaniu. ^12kMacedończyk Haman, syn Hammedaty, tak naprawdę obcy w narodzie perskim i bardzo daleki od naszej dobroci, został naszym gościem. ^12lDoświadczył życzliwości, jaką mamy dla każdego narodu, i to tak wielkiej, że publicznie ogłosiliśmy go naszym ojcem, a czczony przez wszystkich, był drugim przy tronie króla. ^12mAle uległ swojej pysze i chciał pozbawić nas władzy i życia. ¹²ⁿWyrafinowanymi, dobrze obmyślanymi intrygami dążył do zguby Mardocheusza, naszego wybawcy i sprawdzonego dobroczyńcy, a także Estery, która w sposób nieposzlakowany piastuje godność królewską, oraz całego ich narodu. ^12oW ten sposób, skazując nas na osamotnienie, zamierzał Macedończykom przekazać władzę, którą mają Persowie. ^12pMy jednak stwierdziliśmy, że Żydzi, skazani przez tego łotra na zagładę, nie czynią nic złego, ale kierują się najbardziej sprawiedliwymi prawami. ^12qA są oni synami najwyższego, największego, żyjącego Boga, który prowadzi nas jak niegdyś naszych przodków oraz utrzymuje królestwo w doskonałym ładzie. ^12rZatem postąpicie dobrze, jeżeli nie zastosujecie się do pism przesłanych przez Hamana, syna Hammedaty, który za to, co zrobił, został powieszony z całą rodziną u bram Suzy. Wszechwładny Bóg szybko wymierzył mu zasłużoną karę. ^12sWszędzie winniście publicznie ogłosić odpis tego dokumentu, aby Żydzi mogli nadal żyć według swych własnych praw. Należy im pospieszyć z pomocą, aby w chwili prześladowania mogli odeprzeć napastników, a stanie się to w trzynastym dniu dwunastego miesiąca Adar, właśnie w tym dniu. ^12tTen bowiem dzień Bóg potężny ustanowił dniem radości, a nie zagłady narodu wybranego. ^12uZatem wy, wśród innych znanych wam świąt, obchodźcie jak najradośniej i ten wyznaczony dzień, aby dla nas i dla życzliwie usposobionych Persów był pamiątką ocalenia, zarówno teraz, jak i później, a dla spiskujących przeciwko nam był wspomnieniem zagłady. ^12xKażde miasto czy okręg bez wyjątku, które się do tego nie zastosują, bez litości będą spustoszone włócznią i ogniem i nie tylko staną się niedostępne dla ludzi, ale po wszystkie czasy będą bardzo nieprzyjazne dla zwierząt i ptactwa”.

¹³ Odpisy zostały wywieszone w miejscach publicznych w całym królestwie, aby wszyscy wiedzieli, że Żydzi są przygotowani w ten dzień do walki ze swymi przeciwnikami. ¹⁴ Gońcy na koniach wyruszyli spiesznie, by spełnić polecenia króla. Rozporządzenie zostało ogłoszone również w Suzie. ¹⁵ Wtedy Mardocheusz wyszedł obleczony w szatę królewską, na głowie miał złotą koronę oraz diadem z bisioru i purpury, a mieszkańcy Suzy widzieli to i się cieszyli. ¹⁶ Dla Żydów nastały dni światłości i wesela. ¹⁷ W miastach i w okręgach, gdziekolwiek wywieszono rozporządzenie króla albo jego obwieszczenie, Żydzi cieszyli się i radowali, ucztowali i weselili się, a wielu pogan dało się obrzezać i z obawy przed Żydami przyjęło religię żydowską.

USTANOWIENIE ŚWIĘTA

Rozdział 9

9 ¹W dwunastym miesiącu, trzynastego dnia tegoż miesiąca, a był to miesiąc Adar, nadszedł dekret sporządzony przez króla. ²Tego samego dnia zostali zgładzeni wszyscy przeciwnicy Żydów, a nikt nie stawiał oporu, gdyż się ich obawiano. ³Zarządcy prowincji, naczelnicy oraz królewscy pisarze otaczali Żydów czcią, a czynili to z lęku przed Mardocheuszem, ⁴bowiem rozporządzenie króla podano do wiadomości w całym królestwie. ^{[5]
6}W mieście Suza Żydzi zabili pięciuset mężczyzn, ⁷w tym Farsannestaina, Delfona, Fasgę, ⁸Fardatę, Bareę, Sarbachę, ⁹Marmasimę, Arufajosa, Arsajosa i Zabutajtana, ¹⁰oraz dziesięciu synów Hamana Pyszałka, syna Hammedaty, który był wrogiem Żydów. I zagrabili ich mienie.

¹¹ Jeszcze tego samego dnia doszła do króla wieść o liczbie zabitych w Suzie. ¹² Wtedy rzekł do Estery: „W mieście Suza Żydzi zabili pięciuset mężczyzn. A w całym kraju, jak sądzisz, co uczynili? Jeśli jeszcze czegoś pragniesz, otrzymasz!”. ¹³ Na to Estera rzekła do króla: „Należy zezwolić Żydom na podobny czyn także jutro, żeby mogli powiesić dziesięciu synów Hamana”. ¹⁴ Król przystał na to, a ciała synów Hamana zostały wydane Żydom w mieście, aby je powiesili.

¹⁵ Tak więc czternastego dnia miesiąca Adar Żydzi, którzy mieszkali w Suzie, zgromadzili się, zabili trzystu mężczyzn, ale niczego nie zrabowali. ¹⁶ Pozostali Żydzi mieszkający w królestwie połączyli się i wspólnymi siłami zdołali uwolnić się od nieprzyjaciół. Trzynastego dnia Adar zgładzili piętnaście tysięcy ludzi, ale niczego nie zrabowali. ¹⁷ Dnia czternastego tego miesiąca odpoczęli, spędzając ten dzień odpoczynku radośnie i wesoło. ¹⁸ Natomiast Żydzi mieszkający w mieście Suza zebrali się czternastego dnia, ale nie odpoczywali. Dopiero dzień piętnasty spędzali radośnie i wesoło. ¹⁹ Dlatego Żydzi rozproszeni w poszczególnych okręgach królestwa obchodzą radośnie czternasty dzień Adar jako dzień świąteczny i każdy przesyła upominek swojemu bliskiemu. Natomiast ci, którzy mieszkają w wielkich miastach obchodzą dzień piętnasty Adar jako radosny dzień święta i posyłają upominki bliskim.

²⁰ Mardocheusz opisał te wydarzenia w liście wysłanym do Żydów, którzy żyli w królestwie Artakserksesa, zarówno bliskim, jak dalekim, ²¹ ustanawiając dni czternasty i piętnasty Adar dniami świątecznymi, ²² bo w tych dniach Żydzi uwolnili się od swoich wrogów. Natomiast cały miesiąc Adar, w którym smutek zamienił się dla nich w radość, a żałoba w święto, mają obchodzić jako dni wesela, ucztując i radując się, i przesyłając upominki przyjaciołom oraz ubogim. ²³ Żydzi przyjęli życzliwie to wszystko, co pisał do nich Mardocheusz: ²⁴ jak to Haman, syn Hammedaty, Macedończyk walczył z nimi, jak to postanowił rzucić los, aby ich wytracić, ²⁵ i jak udał się do króla z prośbą o powieszenie Mardocheusza oraz jak usiłował sprowadzić na Żydów nieszczęście, a także to, że wszystko obróciło się przeciwko niemu i został powieszony on sam i jego dzieci. ²⁶ Dlatego właśnie dni te zostały nazwane Purim. Nazwa pochodzi od losów, które w ich języku nazywają się purim, a także od treści tego listu oraz wszystkiego, co przeszli i wycierpieli. ²⁷ Mardocheusz postanowił, a Żydzi przyjęli zobowiązanie na siebie i na swe potomstwo, i na wszystkich przyłączających się do nich, że z pokolenia na pokolenie, w każdym mieście, ojczyźnie, państwie, nigdy nie będą obchodzić tych dni inaczej, jak tylko jako wspomnienie tego, co się stało. ²⁸ Te dni Purim będą obchodzone po wszystkie czasy, a pamięć o nich nie zaginie u potomnych.

²⁹ Królowa Estera, córka Aminadaba, i Żyd Mardocheusz opisali swoje czyny i w ten sposób potwierdzili list dotyczący Purim. ^{[30] 31} Mardocheusz i królowa Estera ustanowili też post dla siebie i dla swoich następców, a potem zachowywali go zgodnie ze swą wolą, nawet ze szkodą dla zdrowia. ³² Odpowiednim rozporządzeniem Estera ustanowiła to święto na wieki, a potem wszystko opisała na pamiątkę.

WYJAŚNIENIE SNU MARDOCHEUSZA

Rozdział 10

10 ¹ Król nałożył podatki na ziemię królestwa i wyspy na morzu. ² W księdze królów perskich i medyjskich opisał też na pamiątkę swoją potęgę i waleczność, a także bogactwo i świetność swego królestwa. ^3aMardocheusz był drugi po królu Artakserksesie. Był wielki w królestwie, a czczony i miłowany przez Żydów, opowiadał całemu narodowi, co się wydarzyło. ^3bMardocheusz mówił: „Wszystko stało się za przyczyną Boga. ^3cPrzypomniałem sobie bowiem sen, jaki miałem w związku z tymi wydarzeniami i każde z nich się wypełniło. ^3dMałe źródło stało się rzeką, pojawiło się światło i słońce, i mnóstwo wody. Rzeką jest Estera, którą król poślubił i uczynił królową. ^3eDwa smoki – to ja i Haman. ^3fNarodami są ci, którzy się zeszli, aby wymazać imię Żydów. ^3gMoim narodem jest Izrael, który wołał do Boga i został ocalony. PAN ocalił swój lud i PAN wybawił nas ze wszystkich tych nieszczęść. Bóg uczynił wielkie znaki i cuda, jakie nie zdarzyły się wśród pogan, ^3hdlatego wyznaczył dwa losy: jeden dla ludu Bożego, a drugi dla wszystkich narodów. ³ⁱTe dwa losy spełniły się o godzinie i czasie, w dniu sądu przed Bogiem i wobec wszystkich narodów pogańskich. ^3jWtedy to Bóg wspomniał swój lud i oddał sprawiedliwość swojemu dziedzictwu. ^3kTe więc dni miesiąca Adar, czternasty i piętnasty dzień tego miesiąca, będą dla Jego ludu Izraela dniami spotkań, radości i wesela przed Bogiem przez pokolenia na wieki”.

^3lDozyteusz, który mówił, że jest kapłanem i lewitą, oraz Ptolemeusz, jego syn, przywieźli powyższy list dotyczący Purim w czwartym roku panowania Ptolemeusza i Kleopatry. Mówili, że jest wiarygodny i że został przetłumaczony w Jeruzalem przez Lizymacha, syna Ptolemeusza.

^1,1a Artakserkses – król perski Kserkses I (485-465 przed Chr.), który walczył z Grekami pod Salaminą (480 r. przed Chr.) i Mykale (479 r. przed Chr.).

^1,1c Nabuchodonozor – król babiloński (605-562 przed Chr.), który dwukrotnie zajął Jerozolimę, a jej mieszkańców uprowadził do niewoli. W Księdze Estery jest mowa o pierwszym przesiedleniu w 598 r. przed Chr. (2Krl 24,8-16).

^1,1e dwa... smoki – mają znaczenie symboliczne, wyobrażają przeciwne sobie siły dobra i zła (Est 10,3d). Motyw walk smoków dość często występuje w literaturze starożytnego Bliskiego Wschodu; w Biblii tylko w tym miejscu.

^1,1l eunuch – w krajach starożytnego Wschodu eunuchowie posługiwali różnym dostojnikom i czuwali nad ich haremami. Często stawali się zaufanymi ludźmi ważnych osobistości i zajmowali wpływowe stanowiska.

^1,1 sto dwadzieścia siedem państw – tak rozległy obszar imperium perskie miało tylko za panowania Dariusza I Wielkiego (521-486 przed Chr.). Według danych historycznych było ono podzielone na 20 satrapii i wiele okręgów o obszarach pokrywających się z terytoriami dawnych państw (Dn 6,2).

^1,6 bisior – cienka i lśniąca tkanina, wytwarzana z jedwabistej nici powstałej z wydzieliny morskich małż. W starożytności była to najdroższa tkanina; sofa – rodzaj łoża lub posłania, na którym spoczywali uczestnicy uczty (Est 7,8).

^2,7 Estera – imię babilońskie, którego źródłosłów łączy się z imieniem babilońskiej bogini Isztar (nowoperskie setareh – gwiazda).

^3,7 rzucił losy – według asyryjsko-babilońskiego zwyczaju w ten sposób wskazywano pomyślne dni (Est 9,26); czternasty dzień miesiąca Adar – taką datę zagłady Żydów wskazuje tekst grecki. Według hebrajskiej wersji zagłada miała nastąpić w trzynastym dniu miesiąca Adar (luty-marzec; Est 3,12; 8,12; 9,1).

^5,2a jakby anioł Boży – w Piśmie Świętym to wyrażenie zawiera pewną dozę pochlebstwa wobec władcy (2Sm 14,17. 20; 19,28), ale nie oznacza przyrównania go do istoty boskiej. Tutaj jest raczej wyrazem zachwytu Estery nad splendorem króla.

PIERWSZA KSIĘGA MACHABEJSKA

WPROWADZENIE

OKOLICZNOŚCI POWSTANIA

W Pierwszej Księdze Machabejskiej opisane zostały walki Żydów o niepodległość w latach 175-134 przed Chr. Wspomniano w niej także o podbojach Aleksandra Macedońskiego. Do czasów późniejszych, po 134 r. przed Chr., odnosi się tylko ostatnie zdanie księgi, stwierdzające, że wiadomości o rządach Jana syna Szymona znajdują się w rocznikach jemu poświęconych. Władca ten, znany jako Jan Hirkan I, panował w Judei w latach 134-104 przed Chr. Księga mogła więc powstać za jego czasów lub niedługo po nich. Nie znamy imienia autora, możemy natomiast stwierdzić, że znał on dobrze dzieje tej epoki i zapewne osobiście uczestniczył w wydarzeniach. Mógł to być członek dworu dynastii machabejskiej, który miał wgląd do związanych z nią dokumentów.

Tytuł księgi pochodzi od nazwy opisanej w niej dynastii książąt i najwyższych kapłanów żydowskich, zwanej machabejską lub hasmonejską. Dynastia natomiast wzięła swoją nazwę od Judy, któremu nadano przydomek Machabeusz (od aram. słowa ‘młot’ albo od hebr. zwrotu ‘wybrany przez Jahwe’). Był on jednym z pięciu braci, którzy stanęli wraz z ojcem Matatiaszem na czele powstania Żydów przeciwko obcej okupacji. Nazwą „bracia machabejscy” określa się również, choć nieściśle, siedmiu braci, których męczeństwo zostało opisane w 2Mch 7.

Przydomek ten pojawia się także w nazwie Druga Księga Machabejska, która wbrew pozorom nie jest dalszym ciągiem Pierwszej Księgi Machabejskiej, lecz opisuje równolegle tę samą epokę. Istnieją też apokryfy o analogicznej nazwie: Trzecia Księga Machabejska, opowiadanie o prześladowaniach Żydów w Egipcie w III w. przed Chr., oraz Czwarta Księga Machabejska, która skupia się na męczeństwie starca Eleazara i siedmiu braci, opisanym także w Drugiej Księdze Machabejskiej (2Mch 6,18 – 7,42). Bliźniacze tytuły nie pochodzą z okresu powstawania dzieł, ale z czasów dużo późniejszych.

Hebrajski oryginał księgi nie przetrwał do naszych czasów. Korzystamy więc z wczesnego tłumaczenia zawartego w greckiej wersji Starego Testamentu – Septuagincie (LXX). Obecność Ksiąg Machabejskich w tym zbiorze oznacza, że w starożytności cieszyły się one uznaniem wśród Żydów mówiących po grecku, a także wśród chrześcijan. Jednak Żydzi czasów pobiblijnych, posługujący się językami aramejskim i hebrajskim, nie uznali ich za natchnione. Ostatecznie rabini nie zaliczyli ich do kanonu żydowskich ksiąg świętych. Pod ich wpływem również część chrześcijan wątpiła w natchnienie i kanoniczność greckich ksiąg Starego Testamentu. Od XVI w. takie stanowisko przyjmują protestanci. Katolicyzm wierny tradycji Kościoła starożytnego uznaje jednak Pierwszą i Drugą Księgę Machabejską za natchnione i kanoniczne. W prawosławiu uznaniem cieszą się także Trzecia i Czwarta Księga Machabejska. Współcześni Żydzi traktują te księgi jako cenne świadectwo bohaterskiej walki ich przodków z wrogami.

Księgi biblijne, których przynależność do kanonu była lub jest kwestionowana, nazywa się deuterokanonicznymi (wtórnokanonicznymi).

TREŚĆ I TEOLOGIA

Tematyka Pierwszej Księgi Machabejskiej jest przede wszystkim historyczna. Styl księgi jest jednolity, kompozycja spójna i przemyślana. Najpierw autor nakreślił sytuację w Judei pod władzą grecką. Reprezentowali ją królowie pochodzenia macedońskiego, rządzący w Syrii ze stolicą w Antiochii. W 175 r. przed Chr. na tron wstąpił Antioch IV Epifanes, za którego panowania nasiliły się próby asymilacji Żydów. Wielu z nich już wtedy naśladowało zwyczaje greckie. W końcu 167 r. przed Chr. Antioch zniszczył Jerozolimę, a jej świątynię przekształcił w miejsce pogańskiego kultu. Zabronił pielęgnowania żydowskich zwyczajów oraz przymuszał do przyjmowania greckiego stylu życia. Prześladowania spotkały się z reakcją Żydów, którzy pod wodzą kapłana Matatiasza podjęli walkę powstańczą. Po śmierci Matatiasza na czele powstania stawali kolejno jego synowie: Juda, Jonatan, Szymon, a następnie Jan, syn Szymona. W 164 r. przed Chr. powstańcy dowodzeni przez Judę odzyskali świątynię i na nowo ją poświęcili. Za czasów Jonatana (najwyższego kapłana od 152 r. przed Chr.) odzyskali władzę w Judei, co Grecy z Syrii zmuszeni byli tolerować.

Opis tych faktów jest zasadniczo dokładny i wiarygodny, chociaż autor księgi nie ukrywa swojego punktu widzenia: utożsamia się z dynastią machabejską i z tej perspektywy interpretuje wydarzenia. Braci Machabeuszów uważa za powołanych przez Boga, a Greków z Syrii oraz kolaborujących z nimi Żydów uznaje za wrogów ojczyzny i religii. Tłem księgi jest więc konflikt świata żydowskiego z greckim.

Grecy nie doceniali wyjątkowości monoteistycznej religii żydowskiej. Uważali, że bogów jest tylu, ile potężnych sił w świecie, a różne religie czczą pod różnymi nazwami te same siły, np. grecki Zeus to Jupiter w Rzymie czy Baal w Syrii. Uważali, że Bóg Jahwe to lokalna „odmiana” Zeusa (albo Dionizosa). Sprzeciw Żydów odbierali jako działalność wywrotową.

Niektórzy Żydzi przyjęli poglądy Greków i wyrzekali się swoich obyczajów. Przystali na grecką szkołę, kulturę, organizację życia i domagali się miejsca w państwie na równi z obywatelami pochodzenia greckiego. Kult Boga Jahwe uznali za lokalny przejaw ogólnoludzkiej religijności i postanowili czcić Go na sposób grecki. Zyskali poparcie króla i władzę nad świątynią, a sprzeciw Żydów zachowujących tradycję próbowali złamać siłą.

Inna grupa Żydów próbowała pogodzić tradycyjną religijność z posłuszeństwem obcej władzy. Stanowisko takie reprezentował np. najwyższy kapłan Alkimos, zmarły w 159 r. przed Chr. W Księgach Machabejskich jego czyny zostały jednak potępione, a on sam uznany za kolaboranta (1Mch 7,23n; 2Mch 14,3).

Żydowscy powstańcy natomiast stanęli w obronie wiary w jedynego Boga i zbrojnie zwalczali garnizony greckie i kolaborantów. Inną formę sprzeciwu podjęli Żydzi, którzy pozostali heroicznie wierni swojej wierze. Wielu spośród nich spotkała za to śmierć męczeńska. Przesłanie Pierwszej Księgi Machabejskiej dotyczy więc stosunku ludzi wierzących do obcej władzy, kultury i religii. Kultura grecka nie została jednak potępiona jako taka. Sam autor naśladuje w swoim dziele wzory historycznego pisarstwa greckiego. Według niego wiedza czy sztuka obcych kultur nie są czymś złym. Złe jest przejmowanie ideologii, moralności i kultu sprzecznych z religią objawioną. Księdze obca jest też wroga postawa wobec obywateli innych narodowości; krytykuje się jedynie agresorów.

Aprobata wojny zawarta w księdze może okazać się trudna do przyjęcia przez chrześcijańskiego czytelnika. Autor opisuje ją jednak jako metodę obrony wiary i ojczyzny przed niesprawiedliwą agresją.

PIERWSZA KSIĘGA MACHABEJSKA

DZIEJE MATATIASZA

ALEKSANDER WIELKI I JEGO NASTĘPCY

Rozdział 1

1 ¹Wydarzyło się to po ataku Aleksandra, syna Filipa Macedońskiego, który wyszedł z kraju Kittim, pobił Dariusza, króla Persów i Medów, i królował zamiast niego najpierw nad Helladą. ²Następnie prowadził wiele wojen, zdobył mnóstwo twierdz i zabił wielu królów panujących w ich krajach. ³Dotarł aż na krańce ziemi i złupił wiele narodów. Ziemia zamilkła przed nim, a jego serce wbiło się w pychę. ⁴Zgromadził on bardzo silną armię; rządził krajami i ludami, a ich władców zmusił do płacenia podatku. ⁵A potem, złożony ciężką chorobą, zrozumiał, że umiera. ⁶Przywołał więc zaufanych towarzyszy, którzy wychowywali się z nim od dzieciństwa, i jeszcze za życia podzielił między nich swoje królestwo. ⁷Aleksander zmarł po dwunastu latach królowania.

⁸ Rządy objęli jego towarzysze, każdy w przydzielonej sobie części. ⁹ Gdy król umarł, wszyscy oni nałożyli sobie diademy, a po nich także ich synowie – na wiele lat – i uczynili wiele zła na ziemi. ¹⁰ Spośród nich wyrósł grzeszny korzeń – Antioch Epifanes, syn króla Antiocha. Był on zakładnikiem w Rzymie, a zaczął królować w sto trzydziestym siódmym roku panowania Greków.

HELLENIZACJA JUDEI

¹¹ W tych dniach pojawili się w Izraelu ludzie nieprawi, którzy zwiedli wielu, mówiąc: „Chodźcie, zawrzyjmy przymierze z narodami mieszkającymi wokół nas, bo od kiedy oddaliliśmy się od nich, spotkały nas liczne nieszczęścia”. ¹² Wielu spodobały się te słowa. ¹³ Niektórzy z ludu powzięli decyzję i udali się do króla, który upoważnił ich do wprowadzania praw obcych narodów. ¹⁴ W Jerozolimie wybudowali więc gimnazjon, stosownie do zwyczajów obcych narodów. ¹⁵ Wyzbywali się znaku obrzezania i odstąpili od świętego przymierza. Związali się z obcymi narodami i zaprzedali się im, aby móc dopuszczać się zła.

WYPRAWA ANTIOCHA IV NA EGIPT

¹⁶ Kiedy Antioch utwierdził swoje panowanie, postanowił zawładnąć Egiptem, aby rządzić dwoma królestwami. ¹⁷ Wkroczył więc do Egiptu z wielkim wojskiem, rydwanami i słoniami, z jeźdźcami i wielką flotą, ¹⁸ i rozpoczął wojnę przeciwko królowi Egiptu Ptolemeuszowi. Ptolemeusz przestraszył się go i uciekł. Padło wielu zabitych. ¹⁹ Antioch zdobył warowne miasta egipskie i złupił Egipt.

ZŁUPIENIE ŚWIĄTYNI JEROZOLIMSKIEJ

²⁰ Po pobiciu Egiptu w sto czterdziestym trzecim roku Antioch zawrócił, uderzył na Izraela i z wielkim wojskiem wkroczył do Jerozolimy. ²¹ Wtargnął zuchwale do świątyni i zrabował złoty ołtarz, świecznik, wszystkie naczynia, ²² stół chlebów poświęconych i kielichy ofiarne, misy i złote kadzielnice, zasłonę i wieńce, a złoty ornament z fasady świętego mieszkania zabrał w całości. ²³ Zrabował srebro, złoto i kosztowne naczynia; odnalazł też i zabrał skarby, które były ukryte. ²⁴ Wszystko to zrabował, dokonał rzezi, wygłosił zuchwałe mowy i powrócił do swojego kraju.

²⁵ Nastał wielki płacz w Izraelu,

we wszystkich jego posiadłościach.

²⁶ Jęczeli przywódcy i starsi;

dziewczęta i chłopcy wzdychali.

Zmarniało piękno kobiet.

²⁷ Każdy pan młody podniósł lament,

a oblubienica smuciła się na ślubnym łożu.

²⁸ Ziemia wzruszyła się

nad swoimi mieszkańcami,

a cały dom Jakuba okrył się wstydem.

ZŁUPIENIE MIASTA

²⁹ Po dwóch latach król posłał do miast Judy poborcę podatków. Przybył on do Jeruzalem z wielkim wojskiem i ³⁰ zapewniał o pokoju, lecz były to podstępne słowa. Kiedy mu uwierzyli, niespodziewanie napadł na miasto, zadał mu wielką klęskę i zabił wielu Izraelitów. ³¹ Ograbił i spalił miasto, zburzył domy i mury obronne. ³² Jego ludzie uprowadzili w niewolę kobiety i dzieci; zagarnęli także bydło.

BUDOWA TWIERDZY

³³ Miasto Dawida otoczyli wielkim i mocnym murem oraz potężnymi basztami i uczynili z niego swoją twierdzę. ³⁴ Osiedlili w nim naród grzeszny, ludzi nieprawych, którzy się w nim obwarowali. ³⁵ Zgromadzili tam broń i żywność oraz złożyli łupy zrabowane w Jeruzalem. W ten sposób stali się poważnym zagrożeniem.

³⁶ Sidłem stali się dla świątyni, a dla Izraela przeciwnikiem złowrogim we wszystkim.

³⁷ Wokół świątyni przelali krew niewinną

i splądrowali świątynię.

³⁸ Z ich powodu uciekli mieszkańcy Jerozolimy,

która stała się mieszkaniem dla cudzoziemców,

a dla swego potomstwa miejscem obcym;

jej własne dzieci musiały ją opuścić.

³⁹ Jej świątynia spustoszona doszczętnie.

Jej święta w płacz zamienione,

jej szabaty – w obelgę,

cześć jej – we wzgardę.

⁴⁰ Jej hańba większa niż dawna chwała.

Sława jej zamieniona w żałobę.

DEKRET ANTIOCHA IV

⁴¹ Król wydał polecenie dla całego królestwa, aby wszyscy stali się jednym ludem, ⁴² by każdy porzucił swoje prawa. Wszystkie narody przyjęły postanowienie króla. ⁴³ Także wielu Izraelitów przyjęło obrzędy nakazane przez króla. Zaczęli oni składać ofiary bożkom i bezcześcić szabat. ⁴⁴ Następnie król skierował do Jerozolimy i miast Judy posłów z pisemnym zarządzeniem, że mają postępować według praw, które są obce dla kraju; ⁴⁵ mają zaprzestać składania w świątyni ofiar całopalnych, pokarmowych i płynnych; mają bezcześcić szabaty i święta; ⁴⁶ profanować świątynię i rzeczy święte; ⁴⁷ wznosić pogańskie ołtarze, świątynie i posągi; zabijać na ofiarę wieprze i inne nieczyste zwierzęta; ⁴⁸ zostawiać swoich synów bez obrzezania, plamić swoje dusze wszelką nieczystością i plugastwem; ⁴⁹ i mają zapomnieć o Prawie oraz zarzucić wszystkie jego nakazy. ⁵⁰ Ktokolwiek by nie postąpił według rozkazu króla, miał być ukarany śmiercią.

⁵¹ Podobne decyzje wydał dla całego swojego królestwa, ustanowił nadzorców nad całym ludem i rozkazał, aby miasta Judy – jedno po drugim – składały ofiary. ⁵² Wielu z ludu przyłączyło się do nich. Czynił to każdy, kto odstąpił od Prawa. I wyrządzili wiele zła w kraju. ⁵³ Z ich powodu Izraelici musieli się ukrywać we wszystkich miejscach, do których zbiegli.

PRZEŚLADOWANIE

⁵⁴ Piętnastego dnia miesiąca Kislew sto czterdziestego piątego roku król zbudował na ołtarzu całopalenia bluźnierczą obrzydliwość, a w okolicznych miastach Judy zbudowano ołtarze. ⁵⁵ Przed drzwiami domów i na placach składano ofiary kadzielne. ⁵⁶ Znalezione księgi Prawa rwano na kawałki i wrzucano do ognia. ⁵⁷ Każdy, u kogo znaleziono Księgę Przymierza lub kto zachowywał Prawo, wyrokiem króla był skazywany na śmierć. ⁵⁸ I tak przez całe miesiące stosowali przemoc w Izraelu wobec wszystkich, których schwytali w miastach.

⁵⁹ Dwudziestego piątego dnia miesiąca składano ofiary na ołtarzu wzniesionym na miejscu ołtarza całopaleń. ⁶⁰ Zgodnie z dekretem skazano na śmierć kobiety, które kazały obrzezać swoje dzieci. ⁶¹ Za szyje wieszano niemowlęta, ich domowników oraz tych, którzy je obrzezali. ⁶² Jednak wielu Izraelitów mocno sobie postanowiło, że nie będą jeść nieczystych potraw. ⁶³ Woleli raczej umrzeć, niż splamić się nieczystymi pokarmami i zbezcześcić święte przymierze. Dlatego ginęli. ⁶⁴ I tak wybuchnął wielki gniew na Izraela.

MATATIASZ I JEGO SYNOWIE

Rozdział 2

2 ¹W owych dniach wystąpił Matatiasz, syn Jana, syna Szymona, kapłan spośród potomków Joariba z Jerozolimy, który osiedlił się w Modin. ²Miał on pięciu synów: Jana, zwanego Gaddi, ³ Szymona, zwanego Tassi, ⁴Judę, zwanego Machabeusz, ⁵Eleazara, zwanego Auaran, i Jonatana, zwanego Apfus. ⁶Widząc świętokradztwo dokonywane w Judzie i w Jerozolimie, ⁷ powiedział:

„Biada mi! Czy po to zostałem zrodzony,

aby patrzeć na ucisk mojego ludu i na ucisk świętego miasta?

Siedzieć bezczynnie, gdy wydane jest w ręce nieprzyjaciół, a świątynia – w ręce obcych?

⁸ Jego mieszkanie jest jak człowiek czci pozbawiony.

⁹Wspaniałe naczynia zostały zrabowane.

Na placach wymordowano jego dzieci.

Jego młodzieńcy padli od wrogiego miecza.

¹⁰ Czy jest naród, który nie zawładnął jego królestwem i nie zagarnął jego łupów?

¹¹ Wszystkie jego ozdoby zostały zagrabione.

Zamiast być wolne, stało się niewolnikiem.

¹² A oto nasza świątynia, nasza piękność i chwała,

została spustoszona i zbezczeszczona przez obce narody.

¹³ Po co więc jeszcze żyjemy?”.

¹⁴ Matatiasz i jego synowie rozdarli szaty, nałożyli wory pokutne i bardzo płakali.

WYBUCH POWSTANIA

¹⁵ Do miasta Modin przybyli wysłannicy królewscy, aby przymuszać do odstępstwa przez składanie ofiar. ¹⁶ Zgromadziło się wokół nich wielu Izraelitów. Przyszedł także Matatiasz wraz ze swoimi synami. ¹⁷ Wtedy wysłannicy królewscy zwrócili się do Matatiasza w słowach: „Jesteś w tym mieście przywódcą wielkim i sławnym. Wspierają cię twoi synowie i bracia. ¹⁸ Podejdź więc pierwszy i wypełnij zarządzenie króla, jak to uczyniły wszystkie obce narody, mieszkańcy Judy i ci, co pozostali w Jerozolimie. Wtedy ciebie i twoich synów spotka zaszczyt, że będziecie przyjaciółmi króla i wszyscy zostaniecie obsypani srebrem, złotem i wieloma darami”. ¹⁹ Matatiasz odpowiedział donośnym głosem: „Nawet jeśli wszystkie obce narody, które podlegają królowi i są mu posłuszne, odstępują od wiary swoich przodków i zgadzają się z jego nakazami, ²⁰ to ja, moi synowie i moi bracia będziemy postępować zgodnie z przymierzem naszych ojców. ²¹ Niech nas Bóg ustrzeże od tego, abyśmy porzucili Prawo i przykazania. ²² Nie będziemy słuchać nakazów króla i w niczym nie odstąpimy od naszej wiary”.

²³ Kiedy skończył mówić te słowa, właśnie wystąpił pewien Żyd, aby w obecności wszystkich złożyć ofiarę na ołtarzu w Modin, zgodnie z zarządzeniem króla. ²⁴ Na ten widok Matatiasz zapłonął gorliwością, a poruszony do głębi i wiedziony słusznym gniewem podbiegł i zabił go przy ołtarzu. ²⁵ Zabił też wtedy królewskiego wysłannika, który zmuszał do składania ofiar, a ołtarz zburzył. ²⁶ Zapłonął gorliwością o Prawo i uczynił podobnie jak Pinchas synowi Saloma, Zambriemu. ²⁷ Następnie Matatiasz nawoływał po mieście donośnym głosem: „Każdy, kto płonie gorliwością o Prawo i zachowuje przymierze, niech idzie za mną”. ²⁸ Uciekł on wraz z synami w góry, pozostawiając w mieście całe swoje mienie.

OPÓR ŻYDÓW

²⁹ Wówczas wielu szukających tego, co sprawiedliwe i słuszne, zbiegło na pustynię, aby tam zamieszkać ³⁰ razem ze swoimi synami, żonami i swoimi stadami, ponieważ zaciążyły nad nimi nieszczęścia. ³¹ Wysłannikom królewskim i wojsku, przebywającemu w Jerozolimie, mieście Dawida, doniesiono, że ludzie, którzy odrzucili nakazy króla, ukryli się w jaskiniach na pustyni. ³² Wówczas wielu rzuciło się za nimi w pogoń. Dopędzili ich, zajęli pozycje naprzeciwko i w dzień szabatu stanęli do walki z nimi. ³³ Powiedzieli do nich: „Dosyć tego! Wyjdźcie i wypełnijcie nakaz króla, a będziecie żyli!”. ³⁴ Tamci odpowiedzieli: „Nie wyjdziemy! Nie spełnimy nakazu króla i nie zbezcześcimy dnia szabatu”. ³⁵ Wtedy zaczęli z nimi walczyć. ³⁶ Tamci jednak nie odpowiedzieli im, nie rzucili w nich kamieniem ani nie zabarykadowali jaskiń. ³⁷ Mówili tylko: „Wolimy zginąć z czystym sumieniem. Niebo i ziemia są naszymi świadkami, że mordujecie nas niesprawiedliwie”. ³⁸ Prześladowcy jednak podjęli z nimi walkę w szabat i zabili ich, ich żony i dzieci – około tysiąc ludzi, a także stada.

³⁹ Kiedy Matatiasz i jego przyjaciele dowiedzieli się o tym, bardzo zasmucili się z ich powodu. ⁴⁰ Mówili między sobą: „Jeśli wszyscy tak postąpimy, jak uczynili nasi bracia, i nie będziemy walczyć przeciwko obcym narodom o nasze życie i nasze prawa, wówczas szybko zgładzą nas z ziemi!”. ⁴¹ Postanowili więc tego dnia: „Jeśli ktokolwiek stanie do walki przeciwko nam w dzień szabatu, będziemy z nim walczyli i nie zginiemy, jak nasi bracia w jaskiniach”.

WALKI MATATIASZA

⁴² Wówczas dołączyła do nich grupa asydejczyków – dzielnych Izraelitów, z których każdy bez reszty oddany był Prawu. ⁴³ Przyłączyli się do nich także wszyscy uciekający przed prześladowaniami i wzmocnili ich szeregi. ⁴⁴ Tak oto utworzyli wojsko i w swoim oburzeniu uderzyli na grzeszników, w swym gniewie – na ludzi nieprawych.

Wszyscy inni ratowali się ucieczką do obcych narodów, aby ocaleć. ⁴⁵ Matatiasz zaś i jego przyjaciele krążyli po kraju i burzyli ołtarze. ⁴⁶ Nieobrzezane dzieci, które znaleźli w granicach Izraela, obrzezywali siłą. ⁴⁷ Ścigali zuchwalców i przyczynili się do pomyślnego wykonania podjętego dzieła. ⁴⁸ Wyrwali Prawo z rąk pogan i królów i nie pozwolili panować grzesznikowi.

ŚMIERĆ MATATIASZA

⁴⁹ Kiedy zbliżał się dzień śmierci Matatiasza, powiedział do swoich synów:

„Oto teraz wzmogła się pycha i kara, czas zagłady i straszliwego gniewu.

⁵⁰ Teraz więc, synowie, brońcie gorliwie Prawa i oddajcie swoje życie za przymierze waszych ojców.

⁵¹ Wspomnijcie czyny przodków, których dokonali za swojego życia, a zyskacie wielką chwałę i nieśmiertelne imię.

⁵² Czy Abraham nie okazał się wierny w czasie próby i czy nie dlatego został uznany za sprawiedliwego?

⁵³ Prześladowany Józef zachował przykazania i został panem Egiptu.

⁵⁴ Ojciec nasz Pinchas za niegasnącą gorliwość otrzymał obietnicę wiecznego kapłaństwa.

⁵⁵ Jozue za wypełnienie nakazu stał się sędzią w Izraelu.

⁵⁶ Kaleb za złożenie świadectwa na zgromadzeniu otrzymał w dziedzictwo ziemię.

⁵⁷ Dawid za swoje miłosierdzie na wieki odziedziczył tron królewski.

⁵⁸ Eliasz za niegasnącą gorliwość o Prawo został uniesiony do nieba.

⁵⁹ Chananiasz, Azariasz i Miszael, ponieważ wierzyli, zostali ocaleni z płomienia.

⁶⁰ Daniel za swoją prostotę został wyrwany z paszczy lwów.

⁶¹ Zauważcie więc, że z pokolenia na pokolenie ci się nie zawiodą, którzy pokładają w Nim nadzieję.

⁶² Nie bójcie się gróźb grzesznika, bo jego chwała zamieni się w gnój i w robactwo.

⁶³ Dzisiaj się wywyższa, a już jutro go nie będzie, gdyż zamieni się w proch i znikną jego plany.

⁶⁴ Synowie, bądźcie mężni i trzymajcie się mocno Prawa, ponieważ dzięki niemu doznacie chwały.

⁶⁵ Oto wasz brat Szymon. Wiem, że jest człowiekiem mądrym. Jego zawsze słuchajcie, on będzie waszym ojcem. ⁶⁶ Juda Machabeusz, od młodości znany ze swojej siły, będzie wodzem waszego wojska w walce z poganami. ⁶⁷ A wy, przyłączcie do siebie wszystkich wypełniających Prawo i pomścijcie wasz lud. ⁶⁸ Odpłaćcie poganom za zło i przylgnijcie do nakazu Prawa”.

⁶⁹ Potem pobłogosławił ich i został przyłączony do swoich przodków. ⁷⁰ Umarł w sto czterdziestym szóstym roku i został pochowany w grobach swoich przodków w Modin. Cały Izrael bardzo go opłakiwał.

DZIEJE JUDY

JUDA WODZEM

Rozdział 3

3 ¹Zastąpił go jego syn Juda, zwany Machabeuszem. ²Wspomagali go wszyscy jego bracia i ci, którzy przyłączyli się do jego ojca. Z zapałem walczyli w obronie Izraela.

³ On swój lud rozsławił i przywdział zbroję jak olbrzym.

Przypasał sobie oręż i stanął do wojny, własnym mieczem chronił wojsko.

⁴ W swoich czynach był do lwa podobny,

do lwiątka ryczącego nad zdobyczą.

⁵ Ścigał nieprawych, których wytropił,

i spalił tych, którzy nękali lud jego.

⁶ Nieprawi przerazili się jego gniewem,

zadrżeli wszyscy czyniący nieprawość.

Za przyczyną jego ręki wybawienie dokonywało się pomyślnie.

⁷ Rozgniewał wielu królów, lecz swoimi czynami uradował Jakuba.

Pamięć o nim na zawsze będzie błogosławiona.

⁸ Przeszedł przez miasta Judy, wytępił w nich bezbożnych i odwrócił gniew od Izraela.

⁹ Jego imię było sławne aż po krańce ziemi,

on zgromadził tych, co mieli zginąć.

WALKI Z APOLONIUSZEM I SERONEM

¹⁰ Tymczasem Apoloniusz zgromadził pogan i wielkie wojsko z Samarii, aby walczyć z Izraelem. ¹¹ Juda dowiedział się o tym, wyszedł mu naprzeciw, pobił go i zabił. Padło wielu zabitych, a pozostali uciekli. ¹² Zabrano ich łupy, a Juda wziął miecz Apoloniusza i odtąd zawsze nim walczył.

¹³ Seron, dowódca wojska Syrii, usłyszał, że Juda zebrał ludzi, zgromadził wiernych sobie i wyruszył z nimi na wojnę. ¹⁴ Powiedział wtedy: „Rozsławię swoje imię i okryję się chwałą w królestwie. Pokonam Judę i jego towarzyszy, którzy lekceważą nakaz króla”. ¹⁵ Wyruszył więc, a razem z nim poszło silne wojsko bezbożnych, aby mu pomóc zemścić się na Izraelitach. ¹⁶ Zbliżyli się aż do wzniesienia Bet-Choron, a Juda wyszedł mu naprzeciw z garstką ludzi. ¹⁷ Kiedy dostrzegli wojsko idące im naprzeciw, powiedzieli do Judy: „Jakże nas garstka może walczyć przeciwko temu potężnemu tłumowi? W dodatku jesteśmy osłabieni, bo dzisiaj pościliśmy”. ¹⁸ Juda odpowiedział: „Mały oddział może łatwo pokonać wielu. Niebu nie sprawia różnicy, czy ocala przy pomocy mnóstwa czy małego oddziału, ¹⁹ bo zwycięstwo w bitwie nie zależy od liczebności wojska, lecz od siły pochodzącej z Nieba. ²⁰ Oni przychodzą przeciwko nam pełni pychy i bezprawia, aby wygubić nas, nasze żony i nasze dzieci oraz aby nas złupić. ²¹ My zaś walczymy o nasze życie i nasze prawa. ²² Nie bójcie się, bo On sam zetrze ich w naszej obecności”. ²³ Skoro tylko skończył przemawiać, uderzył na nich znienacka, pokonał Serona i jego wojsko. ²⁴ Ścigali go po zboczu Bet-Choron aż do równiny. Zabili około ośmiuset ludzi, pozostali uciekli do kraju Filistynów.

²⁵ Tak Juda i jego bracia zaczęli budzić grozę. Przerażenie padło na okoliczne narody. ²⁶ Jego sława dotarła do króla, a o bitwach Judy opowiadały narody.

WYPRAWA ANTIOCHA IV

²⁷ Kiedy król Antioch usłyszał te opowieści, zapałał gniewem. Kazał zgromadzić wszystkie wojska swego królestwa – bardzo silną armię. ²⁸ Otworzył swój skarbiec i wypłacił wojskom żołd za cały rok. Rozkazał im trwać w gotowości bojowej. ²⁹ Spostrzegł jednak, że w skarbcach brakuje pieniędzy i że wpływy z podatków z kraju są małe z powodu waśni i nieszczęść, które spowodowało zniesienie praw obowiązujących od zamierzchłych czasów. ³⁰ Przeląkł się, że nie ma – jak to się już kilka razy wydarzyło – na wydatki i dary, które poprzednio rozdawał szczodrą ręką. Był bowiem bardziej rozrzutny niż poprzedni królowie. ³¹ Przytłoczony tymi kłopotami postanowił udać się do Persji, aby zebrać podatki z krajów i zgromadzić wiele pieniędzy.

³² Sprawy królestwa od rzeki Eufrat aż do granic Egiptu powierzył Lizjaszowi, człowiekowi sławnemu, który pochodził z królewskiego rodu. ³³ Kazał mu też aż do swojego powrotu wychowywać swojego syna Antiocha. ³⁴ Przekazał mu połowę swych wojsk i słoni oraz wydał mu polecenia dotyczące wszystkich swoich decyzji, w tym także tych, które odnosiły się do mieszkańców Judei i Jerozolimy. ³⁵ Miał wysłać przeciwko nim wojsko, aby doszczętnie zniszczyło siłę Izraela i to, co pozostało z Jerozolimy, by wymazać pamięć o nich z tego miejsca. ³⁶ Całą ich krainę miał zasiedlić cudzoziemcami, przydzielając im ziemię za pomocą losów.

³⁷ Król zabrał ze sobą pozostałą część wojsk i w roku sto czterdziestym siódmym wyruszył ze swojego królewskiego miasta Antiochii. Przekroczył Eufrat i szedł dalej przez górskie prowincje.

WALKI Z NIKANOREM I GORGIASZEM

³⁸ Lizjasz wybrał spośród przyjaciół króla dzielnych ludzi: Ptolemeusza, syna Dorymenesa, Nikanora i Gorgiasza. ³⁹ Posłał z nimi czterdzieści tysięcy piechoty i siedem tysięcy jazdy, aby udali się do kraju Judy i zniszczyli go zgodnie z rozkazem króla. ⁴⁰ Wyruszyli więc z całym swoim wojskiem i zatrzymali się na równinie w pobliżu Emaus.

⁴¹ Gdy tamtejsi kupcy usłyszeli o nich, wzięli bardzo wiele srebra i złota, a także kajdany, i przyszli do ich obozu, aby kupić Izraelitów jako niewolników. Do wojska zaś dołączyły też oddziały syryjskie i filistyńskie. ⁴² Juda i jego bracia zobaczyli, że grozi im wielkie niebezpieczeństwo, bo wrogie wojska obozują już w ich granicach. Dowiedzieli się także o tym, że król nakazał doszczętnie zniszczyć lud. ⁴³ Mówili między sobą: „Nie pozwólmy poniżać naszego ludu. Walczmy w obronie ludu i świętości”. ⁴⁴ Zwołano zgromadzenie, aby przygotować się do wojny, aby się modlić i błagać o miłosierdzie i litość.

⁴⁵ Jeruzalem wyludniło się jak pustynia.

Nie wchodzi ani nie wychodzi z niego żadne z jego dzieci.

Podeptano świątynię, a cudzoziemcy zamieszkali w twierdzy jak obcy ludzie w gospodzie.

Zabrano radość Jakubowi.

Zamilkły flet i cytra.

⁴⁶ Zgromadzili się i przyszli do Mispy, naprzeciwko Jeruzalem, ponieważ wcześniej Mispa była dla Izraela miejscem modlitwy. ⁴⁷ Tego dnia pościli i nałożyli wory pokutne, posypali głowy popiołem i rozdarli swoje szaty. ⁴⁸ Rozwinęli zwój Prawa, aby zasięgnąć rady, podobnie jak poganie zwracają się po radę do posągów swoich bożków. ⁴⁹ Przynieśli szaty kapłańskie oraz pierwociny i dziesięciny. Sprowadzili też nazirejczyków, którym upłynął czas ślubów. ⁵⁰ Wołali głośno do Nieba: „Co mamy z nimi uczynić? Dokąd ich zaprowadzić? ⁵¹ Podeptano i zbezczeszczono Twoje świętości. Twoi kapłani są w żałobie i w poniżeniu. ⁵² Bo oto obce narody zgromadziły się przeciwko nam, aby nas zniszczyć. Ty wiesz, co przeciwko nam obmyślają. ⁵³ Jakże będziemy mogli stawić im opór, jeśli Ty nas nie wesprzesz?”. ⁵⁴ Wtedy zadęli w trąby i wydali donośny okrzyk.

⁵⁵ Potem Juda ustanowił dowódców ludu: tysiączników, setników, pięćdziesiątników i dziesiętników. ⁵⁶ Powiedział też, aby zgodnie z Prawem powrócili do domu ci, którzy budowali dom, ożenili się, zasadzili winnicę, a także ci, którym brakło odwagi. ⁵⁷ Następnie wyprowadził wojsko i rozbił obóz na południe od Emaus. ⁵⁸ Juda powiedział: „Przepasajcie się i bądźcie dzielni. Rano stańcie gotowi do walki z tymi obcymi narodami, które zgromadziły się przeciwko nam, aby zniszczyć nas i naszą świętość. ⁵⁹ Lepiej umrzeć w walce, niż oglądać poniżenie naszego ludu i świętości. ⁶⁰ Jaka będzie wola Nieba, tak niech się dzieje!”.

Rozdział 4

4 ¹Gorgiasz wziął pięć tysięcy piechoty i tysiąc wyborowych jeźdźców i wyprowadził ich nocą, ²aby z zaskoczenia uderzyć na wojsko Żydów i zadać mu klęskę. Mieszkańcy twierdzy byli jego przewodnikami. ³Juda dowiedział się o tym i wyruszył ze swoimi ludźmi, aby uderzyć na wojsko króla, obozujące w Emaus, ⁴dopóki tamte oddziały były jeszcze poza obozem. ⁵Gorgiasz przybył nocą do obozu Judy i nie zastał nikogo. Szukał więc ich w górach, gdyż pomyślał sobie: „Oni uciekają przed nami”.

⁶ Gdy tylko nastał dzień, Juda pojawił się na równinie z trzema tysiącami ludzi, którzy nie mieli takich zbroi ani mieczy, jakby tego pragnęli. ⁷ Zobaczyli zaś, że obóz wojsk obcych narodów był potężny i umocniony. Otaczała go jazda, a wszyscy byli wyćwiczeni w walce. ⁸ Juda powiedział do swoich ludzi: „Nie bójcie się ich liczby ani nie lękajcie się ich wyglądu. ⁹ Wspomnijcie, jak nasi ojcowie zostali ocaleni w Morzu Czerwonym, gdy ścigał ich faraon ze swoim wojskiem. ¹⁰ A teraz wołajmy do Nieba, może okaże nam przychylność, wspomni na przymierze ojców i zniszczy dziś to wojsko, które jest przed nami. ¹¹ Niech wszystkie narody poznają, że istnieje Ten, który wykupuje i ocala Izraela”.

¹² Gdy cudzoziemcy podnieśli swoje oczy, zobaczyli ich nadchodzących z naprzeciwka ¹³ i wyszli z obozu do bitwy. Ludzie Judy zadęli w trąby. ¹⁴ Rozpoczęła się bitwa. Poganie zostali pobici i uciekli na równinę. ¹⁵ Wszyscy zaś, którzy nie zdążyli uciec, padli od miecza. Ścigali ich aż do Gezer, do równin Idumei, Azotu i Jamnii. Zginęło ich trzy tysiące ludzi.

¹⁶ Kiedy Juda powrócił ze swoim wojskiem z pościgu, ¹⁷ powiedział do ludu: „Nie pożądajcie łupów, ponieważ czeka nas jeszcze bitwa. ¹⁸ Gorgiasz i jego wojsko są niedaleko na górze. Stawcie czoła nieprzyjaciołom i pokonajcie ich. Potem bez przeszkód bierzcie łupy”. ¹⁹ Juda nie skończył jeszcze mówić, gdy pojawił się jakiś oddział schodzący z góry. ²⁰ Zobaczyli oni, że ich wojsko zostało zmuszone do ucieczki, a obóz się palił. Dym, który widzieli, wskazywał na to, co się wydarzyło. ²¹ Na ten widok bardzo się przerazili. Gdy jeszcze ujrzeli na równinie wojsko Judy gotowe do bitwy, ²² wszyscy uciekli do kraju Filistynów.

²³ Juda zawrócił, aby złupić obóz. Zabrali wiele srebra i złota, czerwonej i fioletowej purpury i wiele innych bogactw. ²⁴ Wracając, śpiewali hymny i wysławiali Niebo, że jest dobre i że na wieki trwa Jego miłosierdzie. ²⁵ W tym dniu dokonało się wielkie ocalenie Izraela.

WALKA Z LIZJASZEM

²⁶ Cudzoziemcy, którzy ocaleli, przyszli do Lizjasza i opowiedzieli mu o wszystkim, co się wydarzyło. ²⁷ Gdy to usłyszał, zasmucił się i zatrwożył, ponieważ wyprawa przeciwko Izraelowi nie przebiegła po jego myśli i nie wypełnił rozkazu króla. ²⁸ Aby więc ich pobić, w następnym roku zgromadził sześćdziesiąt tysięcy doborowej piechoty i pięć tysięcy jazdy. ²⁹ Przybyli do Idumei i rozbili obóz w Bet-Sur. Juda wyszedł im naprzeciw z dziesięcioma tysiącami ludzi. ³⁰ Gdy zobaczył ten potężny obóz, modlił się, mówiąc: „Błogosławiony jesteś, Zbawicielu Izraela, który odparłeś atak mocarza ręką swego sługi Dawida i oddałeś wojsko cudzoziemców w ręce syna Saula, Jonatana, i giermka noszącego jego broń. ³¹ Podobnie wydaj to wojsko w ręce ludu twego, Izraela. Niech wstydem okryją się z powodu swego wojska i jazdy. ³² Napełnij ich strachem i odbierz im odwagę, choć są pewni swej siły. Niech przerazi ich widmo zguby. ³³ Niech miłujący Ciebie pokonają ich mieczem. Niech hymny Twych wyznawców wychwalają Ciebie”.

³⁴ Uderzyli jedni na drugich. Z wojska Lizjasza padło w walce wręcz około pięć tysięcy ludzi. ³⁵ Lizjasz, widząc ucieczkę swojego wojska oraz rosnącą odwagę żołnierzy Judy i ich gotowość do mężnej walki na śmierć i życie, powrócił do Antiochii. Tam zwerbował liczne wojska najemne i zamierzał ponownie zjawić się w Judei.

OCZYSZCZENIE ŚWIĄTYNI

³⁶ Juda i jego bracia powiedzieli: „Oto nasi wrogowie zostali pokonani. Chodźmy oczyścić i na nowo poświęcić świątynię”. ³⁷ Zebrało się całe wojsko i weszli na górę Syjon. ³⁸ Zobaczyli spustoszoną świątynię, zbezczeszczony ołtarz, spalone bramy, zrujnowane komnaty oraz krzaki rosnące na dziedzińcach jak w lesie albo na górach. ³⁹ Rozdarli swoje szaty, głośno płakali i posypali głowy popiołem. ⁴⁰ Upadli twarzą na ziemię i na sygnał trąb wołali do Nieba. ⁴¹ Wówczas Juda rozkazał ludziom, aby walczyli z tymi, którzy przebywali w twierdzy, dopóki świątynia nie zostanie oczyszczona. ⁴² Wybrali nieskazitelnych i wiernych Prawu kapłanów i ⁴³ oczyścili świątynię. Wynieśli zbezczeszczone kamienie na miejsce nieczyste.

⁴⁴ Potem naradzali się, co powinni zrobić ze sprofanowanym ołtarzem całopaleń. ⁴⁵ Zrodziła się wśród nich dobra myśl, aby go zburzyć, bo zbezczeszczony przez pogan był dla nich znakiem hańby. Zburzyli więc ołtarz, ⁴⁶ a kamienie złożyli w odpowiednim miejscu na górze Domu Pańskiego, aż przyjdzie prorok, aby o nich zdecydować. ⁴⁷ Następnie zgodnie z Prawem wzięli nieociosane kamienie i wznieśli nowy ołtarz, na wzór poprzedniego. ⁴⁸ Odbudowali świątynię oraz wnętrze domu Pańskiego i poświęcili dziedzińce. ⁴⁹ Sporządzili nowe sprzęty święte, wnieśli do świętego mieszkania świecznik, ołtarz kadzielny i stół chlebów poświęconych. ⁵⁰ Złożyli na ołtarzu ofiarę kadzielną i zapalili lampy, które były na świeczniku, rozświetlając mieszkanie. ⁵¹ Położyli chleby na stole chlebów poświęconych i zawiesili zasłonę. W ten sposób ukończyli podjęte dzieło.

⁵² Dwudziestego piątego dnia dziewiątego miesiąca, to jest miesiąca Kislew, sto czterdziestego ósmego roku wstali wcześnie rano. ⁵³ Zgodnie z Prawem złożyli ofiarę na nowym ołtarzu całopaleń, który wybudowali. ⁵⁴ Został on ponownie poświęcony pośród śpiewów hymnów, dźwięków cytr, harf i cymbałów dokładnie o tej porze i tego dnia, w którym był sprofanowany przez pogan. ⁵⁵ Cały lud upadł na twarz, złożył pokłon i wychwalał pod niebiosa Tego, który dał im powodzenie. ⁵⁶ Przez osiem dni obchodzili ponowne poświęcenie ołtarza. Z radością złożyli całopalenia, składali ofiary wspólnotowe i uwielbienia. ⁵⁷ Przyozdobili fasadę mieszkania złotymi wieńcami i pierścieniami, odnowili wejścia, komnaty i wstawili drzwi. ⁵⁸ Zapanowała niezwykła radość wśród ludu, bo usunięto hańbę sprowadzoną przez pogan.

⁵⁹ Juda, jego bracia i całe zgromadzenie Izraela postanowili, aby we właściwym czasie, to jest co roku przez osiem dni, od dwudziestego piątego dnia miesiąca Kislew, obchodzić z radością i weselem uroczystość ponownego poświęcenia ołtarza.

TWIERDZE JUDY

⁶⁰ Wtedy zbudowali też dokoła góry Syjon wysoki mur i potężne wieże, ażeby poganie już więcej nie przyszli jej podeptać, jak to uczynili poprzednio. ⁶¹ Dla jej obrony umieścili tam wojsko. Umocnili także Bet-Sur, aby lud miał warownię od strony Idumei.

WALKI Z EDOMITAMI I AMMONITAMI

Rozdział 5

5 ¹Gdy okoliczne narody usłyszały, że został zbudowany ołtarz i ponownie poświęcono świątynię, bardzo się rozgniewały. ²Postanowiły zniszczyć potomków Jakuba, którzy mieszkali pośród nich. Zaczęto więc zabijać i niszczyć tych ludzi.

³ Juda walczył w Idumei przeciwko synom Ezawa oraz w Akrabattanie, ponieważ Izrael był osaczony. Zadał im wielką klęskę, upokorzył ich i wziął łupy.

⁴ Potem przypomniał sobie o złości Bajanitów, którzy przygotowując zasadzki na drogach, byli dla ludu pułapką i przeszkodą. ⁵ Schronili się oni przed nim w wieżach, a on ich oblegał, rzucił na nich klątwę i spalił ich wieże ze wszystkimi ludźmi, którzy byli wewnątrz.

⁶ Następnie zwrócił się przeciwko Ammonitom. Zastał tam silną armię i liczny lud pod wodzą Tymoteusza. ⁷ Stoczył z nimi wiele bitew i zupełnie ich rozbił. ⁸Zajął Jazer i okoliczne wioski, a potem wrócił do Judei.

WALKI W GALILEI

⁹ Poganie z Gileadu zjednoczyli się przeciwko Izraelitom mieszkającym w ich granicach, aby ich zniszczyć. Ci więc uciekli do warowni Datema ¹⁰ i wysłali list do Judy i jego braci z prośbą: „Zebrali się przeciwko nam poganie żyjący wokół nas, aby nas zniszczyć. ¹¹ Gotowi są przybyć i zdobyć warownię, do której zbiegliśmy. Ich wojskiem dowodzi Tymoteusz. ¹² Przybądź więc prędko i wyrwij nas z ich rąk, ponieważ wielu już poległo. ¹³ Wszyscy nasi bracia mieszkający w Tubi zostali zabici. Ich żony i synów uprowadzono do niewoli, a majątek rozgrabiono. Zginęło tam około tysiąc ludzi”. ¹⁴ Gdy oni czytali ten list, przybyli jeszcze inni posłańcy z Galilei w rozdartych szatach i przekazali taką wiadomość: ¹⁵ „Zgromadzili się przeciwko nam ludzie z Ptolemaidy, Tyru i Sydonu oraz cudzoziemcy z całej Galilei, aby nas wyniszczyć”.

¹⁶ Kiedy Juda i lud usłyszeli te słowa, zwołali wielkie zgromadzenie, aby naradzić się, jak pomóc braciom będącym w ucisku, z którymi tamci walczyli. ¹⁷ Juda powiedział swemu bratu Szymonowi: „Wybierz sobie ludzi. Idź i wyzwól twoich braci, którzy mieszkają w Galilei, ja zaś i mój brat Jonatan udamy się do Gileadu”. ¹⁸ W Judei na straży pozostawił Józefa, syna Zachariasza, i dowódcę ludu Azariasza z resztą wojska. ¹⁹ Rozkazał im: „Czuwajcie nad tym ludem i nie wzniecajcie wojny przeciwko obcym narodom, dopóki my nie wrócimy”. ²⁰ Szymon z trzema tysiącami ludzi udał się do Galilei. Juda zaś z ośmioma tysiącami miał wyruszyć do Gileadu.

²¹ Kiedy Szymon przybył do Galilei, prowadził liczne walki przeciwko poganom i zostali oni przez niego pokonani. ²² Ścigał ich aż do bram Ptolemaidy. Poległo około trzech tysięcy pogan, a Szymon zdobył na nich łupy. ²³ Wziął tych, którzy mieszkali w Galilei i w Arbattach z żonami, dziećmi i wszystkim, co do nich należało, i z wielką radością udał się do Judei.

WALKI W GILEADZIE

²⁴ Juda Machabeusz i jego brat Jonatan przekroczyli Jordan i trzy dni szli przez pustynię. ²⁵ Spotkali Nabatejczyków, którzy przyjęli ich pokojowo i opowiedzieli im o wszystkim, co spotkało Żydów w Gileadzie: ²⁶ o tym, że wielu z nich jest zamkniętych w silnych i wielkich miastach. Są to Bosorra i Bosor, w regionie Chelam, oraz Kasfo, Maked i Karnain. ²⁷ Zamknięci są również w pozostałych miastach Gileadu, a nazajutrz nieprzyjaciele postanowili zaatakować i zdobyć te twierdze, aby wybić ich wszystkich w ciągu jednego dnia. ²⁸ Wtedy Juda wraz ze swym wojskiem szybko wrócił pustynną drogą do Bosorry. Zajął miasto i mieczem pozabijał wszystkich mężczyzn. Zdobył na nich liczne łupy, a miasto spalił.

²⁹ W nocy wyruszył stamtąd, aby udać się do twierdzy. ³⁰ O świcie dostrzegli wielkie mnóstwo ludzi, którzy ustawiali drabiny i machiny oblężnicze, aby zdobyć twierdzę, i już przystępowali do walki. ³¹ Juda zobaczył, że bitwa się rozpoczęła, i usłyszał zgiełk podnoszący się z miasta ku niebu, dźwięk trąb i wielki krzyk. ³² Powiedział do żołnierzy: „Dzisiaj będziecie walczyć za naszych braci”. ³³ I z trzema oddziałami zaszedł ich od tyłu. Zadęli w trąby i głośno się modlili. ³⁴ Wojsko Tymoteusza rozpoznało, że to Machabeusz, i uciekło przed nim. Zadał im wielką klęskę i spośród nich poległo w tym dniu około osiem tysięcy.

³⁵ Potem skierował się do Chelam. Zaatakował ją i zdobył, zabił w niej wszystkich mężczyzn, zabrał łupy i podpalił ją. ³⁶ Gdy stamtąd odszedł, zdobył Kasfo, Maked i Bosor oraz pozostałe miasta Gileadu.

³⁷ Po tych wydarzeniach Tymoteusz zgromadził inne wojsko i rozbił obóz naprzeciwko Rafon, po drugiej stronie potoku. ³⁸ Juda posłał zwiadowców, aby wybadać obóz. Oni donieśli mu: „Zgromadziło się przy nim bardzo liczne wojsko ze wszystkich obcych narodów mieszkających wokół nas. ³⁹ Najęli sobie do pomocy Arabów, rozbili obóz po drugiej stronie potoku i są gotowi wyruszyć do bitwy przeciwko tobie”. Wtedy Juda wyszedł im naprzeciw. ⁴⁰ Podczas gdy Juda wraz z wojskiem zbliżał się do potoku, Tymoteusz powiedział dowódcom swojego wojska: „Jeśli on przeprawi się do nas pierwszy, nie zdołamy go powstrzymać, gdyż będzie miał nad nami przewagę. ⁴¹ Jeśli jednak będzie się bał i rozbije obóz za potokiem, my przejdziemy do niego i go pokonamy”. ⁴² Kiedy Juda zbliżał się do potoku, postawił nad nim pisarzy wojskowych i rozkazał im: „Nie pozwalajcie nikomu rozbijać obozu, ale niech wszyscy idą do walki”. ⁴³ Sam jako pierwszy przekroczył strumień, a za nim cały lud. Tak wszystkie obce narody zostały przez niego pokonane, porzuciły swoją broń i uciekły do świątyni w Karnain. ⁴⁴ A on zajął miasto i spalił świątynię ze wszystkimi, którzy się w niej schronili. Karnain zostało zdobyte i nie zdołało oprzeć się Judzie.

⁴⁵ Juda zgromadził wszystkich Izraelitów mieszkających w Gileadzie, od najmniejszego do największego: ich żony, dzieci i dobytek, aby z całą tą wielką rzeszą udać się do ziemi Judy.

⁴⁶ Przybyli do Efron, które leżało na ich drodze. Było to miasto wielkie i dobrze umocnione. Nie można go było obejść z prawej ani z lewej strony, lecz trzeba było przejść przez sam jego środek. ⁴⁷ Jego mieszkańcy jednak zamknęli się i zabarykadowali bramy kamieniami. ⁴⁸ Juda przekazał im wiadomość o swoich pokojowych zamiarach: „Chcemy przejść przez waszą ziemię, aby dotrzeć do naszego kraju. Nikt nie uczyni wam nic złego. Chcemy tylko przejść”. Lecz oni nie chcieli otworzyć. ⁴⁹ Juda nakazał ogłosić wojsku, aby każdy przygotował się do walki na swoim miejscu. ⁵⁰ Żołnierze zajęli pozycje. Przez cały dzień i całą noc atakowali miasto, które w końcu się poddało. ⁵¹ Wtedy Juda zabił mieczem wszystkich mężczyzn, a miasto zniszczył. Zabrał łupy i przeszedł przez miasto po trupach.

⁵² Przekroczyli Jordan i ruszyli w stronę wielkiej równiny koło Bet-Szean. ⁵³ Juda zbierał pozostających w tyle i przez całą drogę dodawał ludowi odwagi, aż doszli do ziemi Judy. ⁵⁴ Z radością i weselem weszli na górę Syjon. Złożyli całopalenia, ponieważ powrócili szczęśliwie i nikt z nich nie poległ.

WALKI JÓZEFA I AZARIASZA

⁵⁵ W czasie, gdy Juda i Jonatan byli w ziemi Gilead, a ich brat Szymon w Galilei pod Ptolemaidą, ⁵⁶ dowódcy wojska: Józef, syn Zachariasza, i Azariasz usłyszeli o wojnie i o bohaterskich czynach, których tamci dokonali. ⁵⁷ Powiedzieli: „Zdobądźmy i my sobie sławę i idźmy walczyć przeciwko obcym narodom, które mieszkają wokół nas”. ⁵⁸ Ogłosili to swoim żołnierzom i wyruszyli przeciwko Jamnii. ⁵⁹ Wówczas z miasta wyszedł do walki przeciwko nim Gorgiasz ze swymi ludźmi. ⁶⁰ Józef i Azariasz zostali pokonani i ścigano ich aż do granic Judei. W tym dniu z ludu Izraela padło około dwóch tysięcy ludzi. ⁶¹ Ponieważ nie usłuchali Judy i jego braci, sądząc, że wsławią się bohaterskimi czynami, lud przez nich poniósł wielką klęskę. ⁶² Nie należeli oni do grona tych ludzi, za pośrednictwem których Izraelowi zostało dane ocalenie.

⁶³ A mężny Juda i jego bracia okryli się wielką chwałą przed całym Izraelem i wszystkimi narodami, które o nich słyszały. ⁶⁴Ludzie przychodzili do nich, życząc im pomyślności.

WALKI W IDUMEI I FILISTEI

⁶⁵ Juda wraz ze swymi braćmi wyruszył na południe, aby walczyć z synami Ezawa. Zdobył Hebron i okoliczne wsie. Zburzył jego twierdze i podpalił otaczające go wieże.

⁶⁶ Potem postanowił wyruszyć do kraju Filistynów i przeszedł przez Marisę. ⁶⁷ W tym dniu zginęli w walce kapłani, którzy chcieli wsławić się męstwem i nierozważnie wzięli udział w bitwie. ⁶⁸ Juda skierował się do Azotu, ku ziemi Filistynów. Zniszczył ich ołtarze i rzeźby, spalił ich bogów, złupił miasta i powrócił do ziemi Judy.

ŚMIERĆ ANTIOCHA IV EPIFANESA

Rozdział 6

6 ¹Król Antioch przechodził przez wszystkie górskie prowincje i usłyszał, że w Persji, w mieście Elimais, słynnym z bogactwa, srebra i złota, ²jest bardzo bogata świątynia. Znajdują się tam złote zbroje, pancerze i tarcze, które pozostawił tam Aleksander, syn Filipa, król Macedoński, który najpierw panował nad Grekami. ³Przybył więc tam i starał się zdobyć miasto, aby je złupić, ale nie zdołał, ponieważ mieszkańcy miasta odkryli jego zamiary ⁴i powstali do walki przeciwko niemu. Musiał więc odejść stamtąd i bardzo zawiedziony powracał do Babilonii.

⁵ Jeszcze w Persji przybył do niego jakiś człowiek z wiadomością, że wojska, które wkroczyły do ziemi Judy, zostały zmuszone do ucieczki. ⁶ Zwłaszcza Lizjasz, który udał się tam z silnym wojskiem, uciekł na ich widok, a tamci, zabierając pokonanym przez siebie wojskom broń, sprzęt wojenny i liczne łupy, bardzo się wzmocnili. ⁷ Zburzyli obrzydliwość, którą król zbudował na ołtarzu w Jerozolimie, a świątynię i jego miasto Bet-Sur ponownie otoczyli wysokimi murami.

⁸ Gdy król usłyszał te wieści, osłupiał i był wstrząśnięty. Upadł na łóżko i zachorował z rozpaczy, ponieważ nie stało się tak, jak tego sobie życzył. ⁹ Pozostał tam wiele dni, bo nieustannie przytłaczał go smutek, a nawet wydawało mu się, że umrze. ¹⁰ Przywołał więc wszystkich swoich przyjaciół i powiedział im: „Sen oddalił się od moich oczu, a moje serce jest przygnębione. ¹¹ Powiedziałem sobie: Oto do jakiego doszedłem utrapienia i w jakim zamęcie się znalazłem, a przecież byłem życzliwy i miłowano mnie za sposób sprawowania władzy. ¹² Teraz jednak przypomniałem sobie nieszczęścia, które wyrządziłem w Jerozolimie. Zabrałem srebrne i złote naczynia, które tam się znajdowały, i bez powodu kazałem wygubić mieszkańców Judy. ¹³ Wiem, że to właśnie dlatego dotknęły mnie te nieszczęścia. Oto w wielkim smutku ginę na obcej ziemi”.

¹⁴ Następnie przywołał Filipa, jednego ze swoich przyjaciół, i ustanowił go rządcą nad całym swoim królestwem. ¹⁵ Przekazał mu diadem, swoją szatę i pierścień, aby wychował jego syna Antiocha i przygotował go do objęcia władzy. ¹⁶ Król Antioch zmarł tam w sto czterdziestym dziewiątym roku.

WALKI Z ANTIOCHEM V

¹⁷ Gdy Lizjasz dowiedział się o śmierci króla, ustanowił królem jego syna Antiocha, którego wychowywał od dzieciństwa. Nadał mu imię Eupator.

¹⁸ Ci, którzy przebywali w twierdzy, ze wszystkich stron utrudniali Izraelitom dostęp do świątyni. Starali się im szkodzić, a wspierali pogan. ¹⁹ Juda postanowił więc ich wytępić. Zwołał cały lud, aby rozpocząć oblężenie. ²⁰ W sto pięćdziesiątym roku zebrali się wszyscy, zbudowali wyrzutnie i machiny oblężnicze i rozpoczęli oblężenie.

²¹ Niektórzy wydostali się z oblężenia, a jacyś bezbożni Izraelici dołączyli do nich. ²² Udali się do króla i powiedzieli: „Jak długo jeszcze będziesz zwlekał z wymierzeniem sprawiedliwości i pomsty za naszych braci? ²³ My chętnie służyliśmy twojemu ojcu, postępowaliśmy zgodnie z jego postanowieniami i wypełnialiśmy jego rozkazy, ²⁴ dlatego nasi rodacy odłączyli się od nas i przystąpili do oblężenia. Ponadto zabijali każdego z nas, kogo schwytali, a nasz majątek rozgrabili. ²⁵ Podnieśli rękę nie tylko na nas, lecz także na wszystkie okoliczne krainy. ²⁶ A dzisiaj oblegają twierdzę w Jerozolimie i chcą wziąć ją w posiadanie. Obwarowali świątynię i Bet-Sur. ²⁷ Jeśli teraz im się nie przeciwstawisz, zrobią jeszcze gorsze rzeczy, a wtedy nie będziesz już mógł ich powstrzymać”.

²⁸ Król rozgniewał się, kiedy to usłyszał. Zebrał wszystkich swoich przyjaciół, dowódców piechoty i jazdy. ²⁹ Z innych królestw i z wysp morskich sprowadził wojska najemne. ³⁰ Całe jego wojsko liczyło sto tysięcy pieszych, dwadzieścia tysięcy jeźdźców i trzydzieści dwa słonie wyćwiczone do walki. ³¹ Przeszli przez Idumeę i uderzyli na Bet-Sur. Walki trwały przez wiele dni. Zbudowali machiny oblężnicze, ale obrońcy robili wypady, podpalali je i mężnie walczyli.

³² Tymczasem Juda odstąpił od twierdzy i rozbił obóz przy Bet-Zacharia, naprzeciwko obozu króla. ³³ Wczesnym rankiem król wyruszył i szybko wyprowadził wojsko w stronę Bet-Zacharia. Wojska zajęły pozycje do bitwy i zadęto w trąby. ³⁴ Słoniom pokazano sok z winogron i czarnych jeżyn, aby pobudzić je do walki. ³⁵ Zwierzęta przydzielono do oddziałów i przy każdym słoniu postawiono tysiąc żołnierzy w pancerzach z ogniw łańcuszkowych i w hełmach z brązu na głowach. Ponadto do każdego zwierzęcia przydzielono pięciuset doborowych jeźdźców. ³⁶ Poprzedzali oni zwierzę, gdzie tylko się znalazło. Zawsze mu towarzyszyli i nie oddalali się od niego. ³⁷ Na każdym zwierzęciu dla ochrony była umocowana drewniana wieża, do której przytwierdzono narzędzia do walki. Znajdowało się na nim także czterech uzbrojonych ludzi gotowych do walki, a ponadto Hindus. ³⁸ Resztę jazdy rozmieścił na obu skrzydłach wojska, z jednej i drugiej strony, aby nękali nieprzyjaciół i osłaniali piechotę. ³⁹ Kiedy słońce zabłysło na tarczach ze złota i brązu, zajaśniały od nich góry i rozświetliły się jak ogniste pochodnie. ⁴⁰ Część królewskiego wojska zajęła pozycje na zboczach, a inni w dolinach. Posuwali się naprzód pewni siebie i w zwartym szyku. ⁴¹ Zadrżeli wszyscy, którzy słyszeli odgłos nadciągających tłumów i szczęk oręża. Była to bowiem armia bardzo liczna i silna. ⁴² Ruszył Juda ze swym wojskiem do bitwy i zginęło sześciuset ludzi z królewskiej armii.

⁴³ Eleazar Auaran zauważył, że pancerz jednego ze zwierząt odznacza się królewskim przepychem i że przewyższa ono inne zwierzęta. Sądził więc, że jest na nim król. ⁴⁴ Poświęcił siebie, aby ocalić swój lud i zdobyć wieczną sławę. ⁴⁵ Odważnie przedzierał się ku niemu przez środek oddziału, zadając śmiertelne ciosy na prawo i lewo, tak że nieprzyjaciele rozstępowali się przed nim na dwie strony. ⁴⁶ Potem schylił się, wszedł pod słonia i zabił go. Zginął jednak przywalony padającym na ziemię zwierzęciem.

⁴⁷ Izraelici wycofali się, widząc potęgę króla i impet jego wojsk. ⁴⁸ Żołnierze królewscy ruszyli przeciwko nim w kierunku Jerozolimy. Król zajął Judeę i oblegał górę Syjon. ⁴⁹ Zawarł pokój z obrońcami Bet-Sur, którzy opuścili miasto, gdyż brakowało w nim żywności, niezbędnej, aby przetrzymać oblężenie. Był to bowiem rok szabatowy dla ziemi. ⁵⁰ Król zajął więc Bet-Sur i umieścił tam na straży załogę.

⁵¹ Następnie przez wiele dni oblegał świątynię. Rozmieścił tam wyrzutnie i machiny wojenne, wyrzutnie ognia i kamieni, urządzenia do miotania strzał i kamiennych pocisków. ⁵² Ale obrońcy także zbudowali machiny i przy ich pomocy przez wiele dni walczyli, przeciwstawiając się machinom wroga. ⁵³ Lecz w magazynach zabrakło żywności, ponieważ był to rok szabatowy, a zgromadzone zapasy zjedli ci, którzy ocaleli spośród obcych narodów i znaleźli schronienie w Judei. ⁵⁴ W świątyni pozostało niewielu mężczyzn, ponieważ z powodu głodu rozeszli się do swoich miejscowości.

⁵⁵ Wtedy Lizjasz dowiedział się, że Filip, którego król Antioch jeszcze za życia ustanowił wychowawcą swego syna Antiocha, aby przygotowywał go do objęcia władzy, ⁵⁶ powrócił z Persji i Medii wraz z wojskiem, które poszło z królem, i że ten Filip zabiega o przejęcie rządów. ⁵⁷ Lizjasz chciał więc szybko odstąpić od oblężenia i dlatego powiedział królowi, dowódcom wojska i żołnierzom: „Każdego dnia ponosimy straty, mamy niewiele jedzenia, miejsce, które oblegamy, jest umocnione, a sprawy królestwa przynaglają nas. ⁵⁸ Teraz więc okażmy tym ludziom litość i zawrzyjmy pokój z nimi i z całym ich narodem. ⁵⁹ Pozwólmy im postępować według ich praw, jak to było wcześniej, bo z powodu ich praw, które odrzuciliśmy, rozgniewali się i zrobili to wszystko”. ⁶⁰Mowa ta spodobała się królowi oraz dowódcom. Zaproponował więc im zawarcie pokoju, a oni wyrazili zgodę. ⁶¹ Opuścili jednak twierdzę dopiero wtedy, gdy król i dowódcy złożyli im przysięgę. ⁶² Król wszedł na górę Syjon, ale kiedy zobaczył umocnienie tego miejsca, złamał złożoną przysięgę i nakazał zburzyć okalający je mur. ⁶³ Potem szybko odszedł i powrócił do Antiochii. Zastał tam Filipa, który przejął władzę w mieście. Walczył przeciwko niemu i zdobył miasto siłą.

DEMETRIUSZ I KRÓLEM

Rozdział 7

7 ¹W roku sto pięćdziesiątym pierwszym Demetriusz, syn Seleukosa, wyruszył z Rzymu z niewielką liczbą ludzi. Przybył do nadmorskiego miasta i obwołał się królem. ²Kiedy wszedł do królewskiego pałacu swoich przodków, żołnierze pochwycili Antiocha i Lizjasza i chcieli przyprowadzić ich do niego. ³Gdy o tym usłyszał, powiedział: „Nie chcę ich widzieć”. ⁴Żołnierze więc zabili ich, a Demetriusz objął władzę królewską.

BAKCHIDES I ALKIMOS

⁵ Przybyli do niego wszyscy ludzie nieprawi i bezbożni z Izraela. Przywiódł ich Alkimos, który chciał sprawować urząd najwyższego kapłana. ⁶ Oskarżyli lud wobec króla, mówiąc: „Juda i jego bracia wytracili wszystkich twoich przyjaciół, a nas wypędzili z naszej ziemi. ⁷ Poślij więc teraz zaufanego człowieka, aby poszedł i zobaczył całe zniszczenie, które oni wyrządzili nam i królewskiej krainie. Niech wymierzy karę im i wszystkim, którzy ich wspierali”.

⁸ Król wybrał Bakchidesa, jednego z królewskich przyjaciół. Zarządzał on Transeufrateą, był bardzo wpływowy w królestwie i wierny królowi. ⁹ Król posłał go wraz z bezbożnym Alkimosem, którego ustanowił najwyższym kapłanem, i kazał mu ukarać Izraelitów. ¹⁰ Wyruszyli więc z licznym wojskiem do ziemi Judy. Wysłali posłów do Judy i jego braci, podstępnie proponując zawarcie pokoju. ¹¹ Oni jednak nie uwierzyli ich słowom, bo widzieli, że przyszli z licznym wojskiem.

¹² U Alkimosa i Bakchidesa zebrała się grupa nauczycieli Pisma, aby szukać sprawiedliwego rozwiązania. ¹³ Asydejczycy jako pierwsi spośród Izraelitów zabiegali o zawarcie z nimi pokoju. ¹⁴ Mówili bowiem: „Razem z wojskami przybył przecież kapłan z rodu Aarona. On nas nie skrzywdzi”. ¹⁵ A on mówił do nich o pokoju i zapewniał ich: „Nie chcemy wyrządzić zła ani wam, ani waszym przyjaciołom”. ¹⁶ I uwierzyli mu. Lecz on kazał pojmać sześćdziesięciu z nich i zamordować ich jednego dnia, tak jak zostało napisane:

¹⁷ Ciała Twoich wiernych porzucili

i krew ich rozlali wokół Jeruzalem,

i nie miał kto ich pogrzebać.

¹⁸ Wówczas strach i przerażenie ogarnęło cały lud. Mówiono: „Nie ma w nich prawdy ani sprawiedliwości, bo złamali umowę i przysięgę, którą złożyli”.

¹⁹ Bakchides odszedł z Jeruzalem i rozłożył obóz w Bet-Zait. Kazał pojmać, zabić i wrzucić do wielkiego zbiornika na wodę wielu z tych, którzy wcześniej przyłączyli się do niego, a także niektórych z ludu. ²⁰ Bakchides przekazał Alkimosowi władzę nad krajem i zostawił mu do pomocy wojsko. Sam zaś wrócił do króla.

WALKA Z NIKANOREM

²¹ Alkimos walczył o urząd najwyższego kapłana. ²² Przy nim zgromadzili się wszyscy, którzy siali zamęt wśród ludu. Opanowali oni ziemię Judy i sprowadzili nieszczęście na Izraela. ²³ Kiedy Juda zobaczył, że Alkimos i jego ludzie wyrządzają Izraelitom więcej zła niż obce narody, ²⁴ obszedł wszystkie regiony Judei i dokonał pomsty na odstępcach, uniemożliwiając im poruszanie się po kraju. ²⁵ Wtedy Alkimos zrozumiał, że Juda i jego towarzysze są silniejsi od niego, i przekonał się, że nie jest w stanie im się przeciwstawić. Wrócił więc do króla i oskarżał ich o złe rzeczy.

²⁶ Wtedy król wysłał Nikanora, jednego ze swych najsłynniejszych dowódców, który nienawidził Izraela i był jego wrogiem, i nakazał mu wyniszczyć lud. ²⁷ Nikanor przybył do Jeruzalem z licznym wojskiem i wysłał do Judy i jego braci podstępną propozycję zawarcia pokoju: ²⁸ „Nie walczmy przeciwko sobie. Przybędę w pokoju z niewielkim oddziałem, aby spotkać się z wami”. ²⁹ Przybył więc do Judy i wymienił z nim pokojowe pozdrowienie. Tymczasem wrogowie byli gotowi porwać Judę. ³⁰ Juda jednak dowiedział się o podstępie Nikanora, przestraszył się i nie chciał się ponownie z nim spotkać. ³¹ Wtedy Nikanor zrozumiał, że jego zamiar został odkryty i wyruszył do bitwy przeciwko Judzie w pobliżu Chafarsalama. ³² Nikanor stracił około pięciuset ludzi, a pozostali uciekli do Miasta Dawida.

³³ Po tych wydarzeniach Nikanor wszedł na górę Syjon. Niektórzy kapłani wyszli ze świątyni i wraz ze starszymi ludu pozdrowili go pokojowo i pokazali mu całopalenie składane za króla. ³⁴ On jednak wyszydził ich, wyśmiał, znieważył i obrzucił obelgami. ³⁵ Potem przysiągł ze złością: „Jeśli Juda i jego wojsko nie zostaną natychmiast wydani w moje ręce, to gdy wrócę szczęśliwie, spalę tę świątynię”. I odszedł bardzo zagniewany. ³⁶ Wtedy kapłani wrócili, stanęli naprzeciwko ołtarza i świętego mieszkania i modlili się, płacząc: ³⁷ „Ty wybrałeś ten dom, aby wzywano w nim Twego imienia, aby dla Twojego ludu był on domem modlitwy i błagania. ³⁸ Dokonaj pomsty na tym człowieku i jego wojsku. Niech zginą od miecza. Pamiętaj o ich bluźnierstwach i nie daj im wytchnienia”.

³⁹ Nikanor opuścił Jeruzalem i rozbił obóz w Bet-Choron. Tam dołączyło do niego wojsko z Syrii. ⁴⁰ A Juda z trzema tysiącami ludzi rozbił obóz w Adasie. Potem Juda modlił się słowami: ⁴¹ „Gdy posłowie królewscy bluźnili, pojawił się Twój anioł i pobił sto osiemdziesiąt pięć tysięcy spośród nich. ⁴² Podobnie i dzisiaj zetrzyj to wojsko przed nami! Niech ci, którzy pozostaną, przekonają się, że Nikanor złorzeczył Twojej świątyni. Osądź go stosownie do jego przestępstwa”. ⁴³ Trzynastego dnia miesiąca Adar wojska stoczyły bitwę. Wojsko Nikanora zostało rozbite. On pierwszy zginął w walce. ⁴⁴ Kiedy jego żołnierze zobaczyli, że Nikanor poległ, porzucili broń i uciekli. ⁴⁵ Ścigano ich na odległość jednego dnia drogi: od Adasy aż do wejścia do Gezer. Dawano sygnały na trąbach, ⁴⁶ a z wszystkich okolicznych wiosek Judei wychodzili ludzie, aby ich osaczyć. Tamci zwrócili się przeciwko nim, lecz wszyscy padli od miecza, żaden z nich nie pozostał przy życiu. ⁴⁷ Zabrano łupy i to, co tamci zrabowali. Nikanorowi odcięto głowę i prawą rękę, którą zuchwale wyciągał. Zabrano je i wystawiono w pobliżu Jeruzalem. ⁴⁸ Lud bardzo się cieszył i obchodzono ten dzień jako dzień wielkiej radości. ⁴⁹ I postanowiono świętować każdego roku trzynasty dzień miesiąca Adar. ⁵⁰ Na krótki czas zapanował w ziemi Judy pokój.

POCHWAŁA RZYMIAN

Rozdział 8

8 ¹Juda usłyszał o sławie Rzymian, o tym, że są bardzo potężni i okazują przychylność wszystkim, którzy przyłączają się do nich; że zawierają przyjaźń z tymi, którzy o nią proszą, i że są bardzo potężni. ²Opowiadano mu o ich wojnach i mężnych czynach, których dokonali wśród Galatów: że ich podbili i zmusili do płacenia daniny. ³A także o ich czynach w krainie Hiszpanii, gdzie opanowali kopalnie srebra i złota. ⁴O tym, jak każde to miejsce zdobyli dzięki swej roztropności i wytrwałości, choć znajdowało się ono bardzo daleko od nich. Królów, którzy wyruszyli przeciwko nim z krańca ziemi, pokonali, zadając im wielką klęskę. Pozostali zaś płacą im każdego roku daninę. ⁵Zmiażdżyli w walce i podporządkowali sobie Filipa i Perseusza, króla Kittyjczyków, oraz innych, którzy przeciwko nim występowali. ⁶Również Antioch, wielki król Azji, wyruszył przeciwko nim do walki, a chociaż miał sto dwadzieścia słoni, jeźdźców, rydwany bojowe i bardzo liczne wojsko, został przez nich pokonany. ⁷Pojmali go żywego i postanowili, że on i jego następcy będą płacić wielką daninę i dostarczać zakładników, a ponadto, że zrzeknie się ⁸krain Indii, Medii i Lidii oraz części swoich najpiękniejszych ziem, przekazując je królowi Eumenesowi. ⁹Mieszkańcy Hellady postanowili wyruszyć, aby ich wytępić, ¹⁰ale kiedy tamci dowiedzieli się o tym, wysłali przeciwko nim tylko jednego dowódcę. Walczył on z nimi i padło spośród nich wielu zabitych. Rzymianie wzięli do niewoli ich żony i dzieci, ograbili ich, zajęli ziemię i zniszczyli ich twierdze. Podporządkowali ich sobie aż do dnia dzisiejszego. ¹¹Pozostałe królestwa i wyspy, jeśli tylko próbowały się im przeciwstawić, niszczyli i ujarzmiali. Ze swoimi przyjaciółmi natomiast i z tymi, którzy im zaufali, zachowywali przyjaźń. ¹²Opanowali królestwa leżące blisko i daleko. Na dźwięk ich imienia wszystkich przejmowała trwoga. ¹³Komu chcieli pomóc w zdobyciu władzy królewskiej, ten stawał się królem. Tych zaś, których chcieli usunąć, usuwali. W taki sposób stali się bardzo potężni. ¹⁴Pomimo tego wszystkiego żaden z nich nie wywyższał się, nakładając sobie koronę czy ubierając się w purpurę. ¹⁵Ustanowili sobie senat złożony z trzystu dwudziestu senatorów, którzy codziennie obradowali o wszystkim, co dotyczyło ogółu, dla zapewnienia porządku. ¹⁶Każdego roku jednemu człowiekowi powierzają z zaufaniem władzę nad sobą i nad całym swym krajem. Temu jednemu wszyscy są posłuszni. Nie ma wśród nich zazdrości ani zawiści.

SOJUSZ Z RZYMIANAMI

¹⁷ Juda wybrał Eupolemosa, syna Jana, syna Akkosa, oraz Jazona, syna Eleazara, i posłał ich, aby zawarli przyjaźń i sojusz z Rzymianami, ¹⁸ aby oni zdjęli z Izraela jarzmo, ponieważ wiadomo było, że królestwo Hellenów usiłuje trzymać go w niewoli. ¹⁹ Udali się więc w bardzo daleką drogę do Rzymu. Weszli do senatu i zabrali głos, mówiąc: ²⁰ „Juda Machabeusz, jego bracia i ogół Żydów przysłali nas, aby zawrzeć z wami sojusz i pokój, abyście zaliczyli nas do waszych sojuszników i przyjaciół”. ²¹ Przemówienie to spodobało się im. ²² A oto odpis listu, który wyryli na tablicach z brązu i posłali do Jerozolimy, aby przypominał im o pokoju i sojuszu:

²³ „Niech Rzymianom i narodowi żydowskiemu na wieki powodzi się na morzu i na lądzie! Niech miecz i nieprzyjaciel będą od nich daleko! ²⁴ Gdyby najpierw wszczęto wojnę przeciwko Rzymowi albo przeciwko któremuś z jego sojuszników na całym obszarze ich panowania, ²⁵ wtedy naród żydowski całym sercem przyłączy się do walki, zgodnie z potrzebą chwili. ²⁶ Według woli Rzymu nie będą dostarczać jego przeciwnikom żywności, broni, pieniędzy ani okrętów. Będą przestrzegać swoich zobowiązań, nie żądając niczego w zamian. ²⁷ Podobnie też, jeśli najpierw wszczęta zostanie wojna przeciwko narodowi żydowskiemu, Rzymianie ochoczo przyłączą się do walki, zgodnie z potrzebą chwili. ²⁸ Według woli Rzymu nie będą dostarczać wrogom żywności, broni, pieniędzy ani okrętów. Będą przestrzegać tych zobowiązań bez podstępu. ²⁹ Takie są warunki sojuszu, który Rzymianie zawarli z narodem żydowskim. ³⁰ Jeśli zaś obie strony chciałyby dodać lub ująć coś z tej umowy, mogą to zrobić według swojej woli. Cokolwiek dodadzą albo usuną, będzie zobowiązujące. ³¹ W sprawie niegodziwości popełnionych przez króla Demetriusza napisaliśmy do niego: «Dlaczego nałożyłeś tak ciężkie jarzmo na Żydów, naszych przyjaciół i sojuszników? ³² Jeśli jeszcze raz poskarżą się na ciebie, będziemy bronili ich praw, walcząc z tobą na morzu i na lądzie»”.

ŚMIERĆ JUDY

Rozdział 9

9 ¹Kiedy Demetriusz usłyszał o śmierci Nikanora i klęsce jego wojska, ponownie wysłał do ziemi Judy Bakchidesa i Alkimosa, przydzielając im prawe skrzydło wojsk. ²Wyruszyli drogą do Galilei i rozbili obóz przy Mesalot w Arbeli. Zajęli je i zabili wielu ludzi. ³Pierwszego miesiąca, sto pięćdziesiątego drugiego roku rozbili obóz pod Jeruzalem. ⁴Potem jednak wycofali się i z dwudziestoma tysiącami piechoty oraz dwoma tysiącami jeźdźców udali się do Berei.

⁵ Tymczasem Juda z trzema tysiącami wyborowych żołnierzy obozował w Elasie. ⁶ Gdy ludzie Judy zobaczyli tak liczną armię, bardzo się przestraszyli i wielu uciekło z obozu. Pozostało ich nie więcej niż ośmiuset. ⁷ Gdy Juda zobaczył, że jego wojsko się rozproszyło, a bitwa jest nieuchronna, bardzo się zmartwił, ponieważ nie miał czasu, aby je zgromadzić. ⁸ Opadł z sił i powiedział do pozostałych: „Stańmy do walki przeciw naszym wrogom, być może zdołamy ich odeprzeć”. ⁹ Oni jednak odradzali mu: „Nie damy rady. Lepiej ratujmy własne życie! Powrócimy z naszymi braćmi i wtedy będziemy walczyć przeciwko nim. Teraz jest nas niewielu”. ¹⁰ Juda odpowiedział: „W żadnym wypadku nie mógłbym tak postąpić! Nie będę przed nimi uciekał! Jeśli nadchodzi nasz czas, idźmy odważnie na śmierć za naszych braci, aby nie zostawić skazy na naszym dobrym imieniu”.

¹¹ Nieprzyjacielskie wojsko wyruszyło z obozu i stanęło w szyku bojowym. Jazdę podzielono na dwie części. Procarze i łucznicy szli na przedzie wojska, a wraz z nimi wszyscy najdzielniejsi. Bakchides był na prawym skrzydle. ¹² Piechota przy dźwiękach trąb zbliżała się z dwóch stron. Również ludzie Judy zadęli w trąby. ¹³ Ziemia zadrżała od zgiełku wojsk. Rozpoczęła się bitwa, która trwała od rana aż do wieczora. ¹⁴ Juda spostrzegł, że Bakchides i główna część wojska byli po jego prawej stronie. Wszyscy odważnego serca dołączyli do niego ¹⁵ i prawe skrzydło wroga zostało przez nich rozbite. Ścigali ich aż do gór Azotu. ¹⁶ Gdy żołnierze z lewego skrzydła ujrzeli, że prawe skrzydło zostało rozbite, zawrócili w ślad za Judą i jego ludźmi, zachodząc ich od tyłu. ¹⁷ Bitwa stała się jeszcze cięższa. Po obu stronach padło wielu zabitych. ¹⁸ Zginął także Juda, a pozostali uciekli.

¹⁹ Jonatan i Szymon zabrali swego brata Judę i pochowali go w grobie jego przodków w Modin. ²⁰ Cały Izrael opłakiwał go i rozpaczał w wielkim żalu. Żałoba trwała wiele dni. Mówili: ²¹ „Jak to możliwe, że zginął bohater, wybawca Izraela?”.

²² Pozostałe dokonania Judy, jego bitwy, bohaterskie czyny i jego wielkość nie zostały opisane, ponieważ było ich zbyt wiele.

DZIEJE JONATANA

JONATAN WODZEM

²³ Po śmierci Judy na obszarze całego Izraela pojawili się ludzie nieprawi i rozpanoszyli się krzewiciele niesprawiedliwości. ²⁴ W tym czasie zapanował bardzo wielki głód i cały kraj przeszedł na ich stronę. ²⁵ Bakchides wybrał bezbożnych ludzi i ustanowił ich zarządcami kraju. ²⁶ Tropili oni przyjaciół Judy i znalezionych prowadzili do Bakchidesa. A on ich karał i wystawiał na pośmiewisko. ²⁷ Nastał w Izraelu wielki ucisk, jakiego nie było od końca czasów prorockich.

²⁸ Wszyscy przyjaciele Judy zebrali się razem i powiedzieli do Jonatana: ²⁹ „Odkąd umarł twój brat Juda, nie ma nikogo, kto jak on przeciwstawiłby się wrogom: Bakchidesowi i tym, którzy nienawidzą naszego narodu. ³⁰ Dlatego dzisiaj wybraliśmy ciebie, abyś w jego miejsce był naszym wodzem i tym, który przewodzi nam w walce”. ³¹ Jonatan przejął wtedy dowództwo i zastąpił swego brata Judę.

³² Bakchides dowiedział się o tym i starał się go zabić. ³³ Gdy Jonatan i jego brat Szymon oraz ich towarzysze usłyszeli o tym, uciekli na pustynię Tekoa i rozbili obóz przy wodnym zbiorniku Asfar. ³⁴ Wieść o tym dotarła do Bakchidesa w dzień szabatu. Wyruszył więc z całym swym wojskiem na drugi brzeg Jordanu.

ŚMIERĆ JANA

³⁵ Jonatan wysłał swego brata Jana, który dowodził wojskiem, aby poprosił swoich przyjaciół, Nabatejczyków, o przechowanie ich licznych taborów. ³⁶ Tymczasem z Medeby wyszli synowie Jambriego, przechwycili Jana oraz wszystko, co wiózł, i odeszli z łupami. ³⁷ Po tych wydarzeniach oznajmiono Jonatanowi i jego bratu, Szymonowi, że synowie Jambriego wyprawiają huczne wesele i z Nadabat prowadzą w wielkim orszaku pannę młodą, córkę jednego ze znaczniejszych dygnitarzy Kanaanu. ³⁸ Wtedy przypomnieli sobie o krwawej śmierci swego brata Jana, wyruszyli i zaczaili się w górskiej kryjówce. ³⁹ Wypatrując, ujrzeli wreszcie hałaśliwy i wielki tabor pana młodego. Z bębnami, muzykantami i mnóstwem sprzętu szedł on w towarzystwie swych przyjaciół i braci na spotkanie tamtych. ⁴⁰ Wtedy ludzie Jonatana wypadli na nich z kryjówki i pobili. Padło wielu zabitych, a pozostali uciekli w góry. Całe ich mienie stało się łupem. ⁴¹ Wesele zamieniło się w żałobę, a śpiew ich muzykantów w lamentacje. ⁴² Tak dokonali pomsty za krew ich brata, a potem powrócili na mokradła obok Jordanu.

STARCIE Z BAKCHIDESEM

⁴³ Kiedy Bakchides usłyszał o tym, przybył z liczną armią w dzień szabatu aż nad brzegi Jordanu. ⁴⁴ Jonatan powiedział do swoich towarzyszy: „Stańmy do walki o nasze życie, bo jeszcze nigdy nie znajdowaliśmy się w takim położeniu. ⁴⁵ Oto osaczył nas nieprzyjaciel. Z dwóch stron – wody Jordanu, tam – grzęzawisko i gęstwina. Nie mamy możliwości ucieczki. ⁴⁶ Teraz więc wołajcie do Nieba o ocalenie z ręki waszych nieprzyjaciół”. ⁴⁷ Rozpoczęła się bitwa. Jonatan podniósł swoją rękę, aby ugodzić Bakchidesa, ale on wycofał się przed nim. ⁴⁸ Wtedy Jonatan i jego ludzie skoczyli do Jordanu i przepłynęli na drugi brzeg. Tamci jednak nie przeprawili się za nimi przez Jordan. ⁴⁹ I padło w tym dniu około tysiąc ludzi Bakchidesa.

TWIERDZE BAKCHIDESA

⁵⁰ Bakchides powrócił do Jeruzalem. Wybudował w Judei umocnienia: twierdzę w Jerychu oraz wysokie mury i bramy z ryglami w Emaus, Bet-Choron, Betel i Tamnata, Faraton i Tefon. ⁵¹ W każdym z nich umieścił nieprzyjazny Izraelowi oddział żołnierzy. ⁵² Obwarował także miasta Bet-Sur i Gezer oraz twierdzę i umieścił w nich wojska, a także zapasy żywności. ⁵³ Jako zakładników wziął synów przywódców kraju i uwięził ich w twierdzy w Jeruzalem.

ŚMIERĆ ALKIMOSA

⁵⁴ W drugim miesiącu sto pięćdziesiątego trzeciego roku Alkimos rozkazał zburzyć mur wewnętrznego dziedzińca świątyni, niszcząc w ten sposób dzieło proroków. Właśnie wtedy, gdy rozpoczęto niszczenie, ⁵⁵ dokładnie w tym samym czasie Alkimos został porażony. Wstrzymano więc prace, które rozpoczął. Zaniemówił on i został sparaliżowany. Nie mógł nic powiedzieć i nie potrafił wydać rozporządzeń dotyczących swego majątku. ⁵⁶ Wkrótce Alkimos umarł w wielkich cierpieniach. ⁵⁷ Gdy Bakchides dowiedział się o tym, że Alkimos umarł, powrócił do króla. Przez dwa lata w ziemi Judy panował pokój.

WALKA Z BAKCHIDESEM

⁵⁸ Wtedy wszyscy nieprawi naradzali się i mówili: „Jonatan i jego ludzie mieszkają w spokoju i czują się bezpieczni. Sprowadźmy więc Bakchidesa, a on schwyta ich wszystkich w ciągu jednej nocy”. ⁵⁹ Potem poszli i naradzali się z nim. ⁶⁰ Bakchides ruszył w drogę z licznym wojskiem, a do wszystkich swoich sprzymierzeńców w Judei potajemnie napisał, aby schwytali Jonatana i jego towarzyszy. Nie udało się im to jednak, ponieważ ich zamiar wyszedł na jaw. ⁶¹ Tymczasem ludzie Jonatana pochwycili w kraju około pięćdziesięciu mężczyzn, od których to zło wzięło początek, i zabili ich.

⁶² Jonatan wycofał się wraz z Szymonem i swoimi ludźmi do Bet-Basi, które znajduje się na pustyni, odbudował je z ruin i obwarował. ⁶³ Gdy Bakchides dowiedział się o tym, zgromadził całe swe wojsko, a swoim ludziom w Judei posłał rozkazy. ⁶⁴ Przybył i rozbił obóz pod Bet-Basi. Atakował je wiele dni i zbudował machiny oblężnicze.

⁶⁵ Jonatan zostawił w mieście swojego brata Szymona, a sam z niewielką liczbą ludzi wypuścił się w głąb kraju. ⁶⁶ Pokonał Odomera i jego braci, a także synów Fazirona, mieszkających w namiotach. Zaczął atakować i wzrastał w siłę.

⁶⁷ Szymon i jego ludzie wyszli z miasta i podpalili machiny oblężnicze. ⁶⁸ Walczyli z Bakchidesem i pokonali go. Został przez nich bardzo upokorzony, bo tak jego plany, jak i wyprawa okazały się daremne. ⁶⁹ Dał upust swej złości, zabijając ludzi nieprawych, którzy radzili mu przybyć do tego kraju. I postanowił odejść do swojej ziemi. ⁷⁰ Jonatan dowiedział się o tym i wysłał do niego posłów, aby zawrzeć z nim porozumienie i uzyskać zwolnienie jeńców. ⁷¹ A on przyjął tę propozycję i spełnił jego prośbę. Przysiągł również, że do końca swojego życia nie będzie działał na jego szkodę. ⁷² Zwolnił jeńców, których wcześniej uwięził w ziemi Judy, zawrócił i odszedł do swojego kraju. Nigdy już nie próbował wkraczać w ich granice. ⁷³ W Izraelu odłożono miecze. Jonatan zamieszkał w Mikmas i zaczął jako sędzia rządzić ludem. Jonatan usunął bezbożnych ludzi z Izraela.

ALEKSANDER II KRÓLEM

Rozdział 10

10 ¹W sto sześćdziesiątym roku Aleksander Epifanes, syn Antiocha, wyruszył na Ptolemaidę i zdobył ją. Został tam przyjęty i zaczął królować. ²Kiedy król Demetriusz dowiedział się o tym, zebrał bardzo liczne wojsko i wyruszył, aby walczyć przeciwko niemu.

PRZYWILEJE OD DEMETRIUSZA

³ Demetriusz wysłał do Jonatana list o pokojowej treści, jak gdyby chciał okazać mu szacunek. ⁴ Mówił bowiem: „Zawrzyjmy z nim pokój, zanim on sprzymierzy się z Aleksandrem przeciwko nam. ⁵ Na pewno pamięta o wszystkich krzywdach, które wyrządziliśmy jemu, jego braciom i jego narodowi”. ⁶ Dał mu więc prawo do gromadzenia wojska, wyrobu broni oraz tytułowania się jego sprzymierzeńcem. Rozkazał też, aby wydano mu zakładników przetrzymywanych w twierdzy.

TWIERDZE JONATANA

⁷ Jonatan przybył do Jeruzalem i przeczytał ten list publicznie, wobec całego ludu i tych, którzy byli w twierdzy. ⁸ Ogarnął ich wielki strach, gdy usłyszeli, że król dał mu prawo do gromadzenia wojska. ⁹ Mieszkańcy twierdzy wydali Jonatanowi zakładników, a on zwrócił ich rodzinom.

¹⁰ Jonatan zamieszkał w Jeruzalem, zaczął je rozbudowywać i odnawiać. ¹¹ Rozkazał, aby robotnicy odbudowali mury miejskie i umocnili górę Syjon, otaczając ją wałami z kamiennych bloków. Tak też uczynili. ¹² Cudzoziemcy, którzy przebywali w twierdzach zbudowanych przez Bakchidesa, uciekli. ¹³ Zostawili swoje posterunki i odeszli do swoich krain. ¹⁴ Tylko w Bet-Sur zostali niektórzy z tych, co porzucili Prawo i przykazania. Tam bowiem znaleźli schronienie.

PRZYWILEJE OD ALEKSANDRA

¹⁵ Król Aleksander usłyszał o obietnicach, które Demetriusz dał Jonatanowi. Opowiedziano mu o bitwach i bohaterskich czynach, których dokonał on i jego bracia, oraz o poniesionych przez nich trudach. ¹⁶ Wtedy powiedział: „Drugiego takiego człowieka nie znajdziemy. Uczyńmy go więc naszym przyjacielem i sojusznikiem”. ¹⁷ Napisał więc i wysłał do niego list o następującej treści:

¹⁸ „Król Aleksander do brata Jonatana. Pozdrowienia! ¹⁹Usłyszeliśmy o tobie, że jesteś człowiekiem bardzo potężnym i zasługujesz na to, aby zostać naszym przyjacielem. ²⁰ Dlatego z dniem dzisiejszym ustanawiamy cię najwyższym kapłanem twojego narodu i nadajemy ci tytuł przyjaciela króla. Sprzyjaj naszym sprawom i dochowuj nam przyjaźni”.

Król posłał mu też purpurową szatę oraz złoty wieniec. ²¹ W Święto Namiotów w siódmym miesiącu sto szesnastego roku Jonatan nałożył świętą szatę. Zebrał też wojsko i zgromadził wiele broni.

KOLEJNE PRZYWILEJE OD DEMETRIUSZA

²² Gdy wieść o tym dotarła do Demetriusza, zasmucił się i powiedział: ²³ „Jak mogliśmy dopuścić do tego, że Aleksander ubiegł nas w zdobyciu przyjaźni Żydów i przez to się umocnił? ²⁴ Także ja skieruję do nich słowa zachęty, obiecam zaszczyty i dary, aby to mnie wspierali”. ²⁵ I wysłał do nich list o następującej treści:

„Król Demetriusz do narodu żydowskiego. Pozdrowienia! ²⁶ Ucieszyła nas wiadomość o tym, że zachowaliście zawarte z nami układy, wytrwaliście w przyjaźni z nami i nie przyłączyliście się do naszych wrogów. ²⁷ Bądźcie nam nadal wierni, a odwzajemnimy wam dobro, które wy czynicie dla nas. ²⁸ Udzielimy wam wielu ulg od podatków i przekażemy wam dary.

²⁹ Obecnie umarzam wam zaległości i zwalniam wszystkich Żydów z podatku osobistego, z opłaty za sól i z podatku koronnego, ³⁰ z obowiązku oddawania trzeciej części ziarna siewnego i połowy owocu drzew, które mi się należą. Zwolnienie to dotyczy ziemi Judy i przyłączonych do niej trzech okręgów Samarii i Galilei i obowiązuje od dnia dzisiejszego na zawsze. ³¹ Jeruzalem będzie święte i wolne, wraz ze swymi okolicami, od dziesięcin i należności. ³² Rezygnuję z władzy nad twierdzą, która znajduje się w Jeruzalem. Przekazuję ją najwyższemu kapłanowi, który dla jej obrony umieści w niej wybranych przez siebie ludzi.

³³ Wszystkich Żydów z całego mojego królestwa, których z ziemi Judy uprowadzono jako niewolników, puszczam wolno i bez wykupu. Zwalniam ich z opłat także za ich bydło. ³⁴ Wszystkie święta, szabaty, dni nowiu księżyca i inne dni wyznaczone, a także trzy dni przed świętem i trzy dni po święcie będą dla wszystkich Żydów przebywających w moim królestwie dniami wolnymi od ściągania podatków i długów. ³⁵ Nikt nie będzie miał prawa pozwać ani niepokoić kogokolwiek z nich w żadnej sprawie. ³⁶ Do królewskiego wojska zostanie zaciągniętych około trzydziestu tysięcy Żydów. Otrzymają oni taki sam żołd, jak wszyscy inni królewscy żołnierze. ³⁷ Niektórzy z nich zostaną umieszczeni w wielkich twierdzach królewskich, a innym zostaną powierzone sprawy królestwa wymagające zaufania. Ich przełożeni i dowódcy powinni być wybierani spośród nich. Mogą postępować według własnych praw, które król zatwierdził dla ziemi Judy.

³⁸ Trzy okręgi, które zostały przyłączone do Judei z krainy Samarii, mają być tak włączone do Judei, aby miały jednego zarządcę i nie podlegały żadnej innej władzy, jak tylko władzy najwyższego kapłana. ³⁹ Ptolemaidę i należące do niej okolice daję świątyni w Jeruzalem jako dar na niezbędne wydatki świątynne. ⁴⁰ Ja sam co roku będę przekazywał z dochodów królewskich piętnaście tysięcy syklów srebra, z określonych miejscowości. ⁴¹ Wszystkie nadwyżki z należności za lata ubiegłe, których jeszcze nie przekazano, niech zostaną przeznaczone na dzieła domu Bożego. ⁴² Ponadto rezygnuję z pięciu tysięcy syklów srebra, które każdego roku potrącano z dochodów świątyni. Niech będą one przeznaczone jako należność dla kapłanów sprawujących liturgię. ⁴³ Każdy, kto schroni się w świątyni w Jerozolimie albo na jakimś należącym do niej terenie, a jest dłużnikiem wobec skarbu królewskiego lub w czymś zawinił, nie utraci wolności ani mienia, które posiada w moim królestwie. ⁴⁴ Rozbudowa i odnowienie świątyni oraz jej wydatki będą pokrywane ze środków króla. ⁴⁵ Podobnie z dochodów króla zostaną pokryte koszty budowy murów Jeruzalem i jej obwarowań, a także koszty budowy murów w Judei”.

⁴⁶ Kiedy Jonatan i lud usłyszeli te słowa, nie uwierzyli im ani ich nie przyjęli. Pamiętali bowiem, jak wiele zła Demetriusz wyrządził w Izraelu i jak bardzo ich uciskał. ⁴⁷ Opowiedzieli się za Aleksandrem, ponieważ on jako pierwszy zwrócił się do nich z propozycją pokoju. Stali się więc na zawsze jego sojusznikami.

BITWA DEMETRIUSZA Z ALEKSANDREM

⁴⁸ Król Aleksander zgromadził wielkie wojska i rozbił obóz naprzeciw Demetriusza. ⁴⁹ Pomiędzy obydwoma królami rozgorzała walka. Wojsko Demetriusza rzuciło się do ucieczki, a Aleksander ścigał je, zyskując coraz większą przewagę. ⁵⁰ Walczyli zażarcie aż do zachodu słońca. Tego dnia zginął Demetriusz.

SOJUSZ ALEKSANDRA Z PTOLEMEUSZEM

⁵¹ Aleksander wysłał posłów do króla Egiptu Ptolemeusza, aby mu powiedzieli: ⁵² „Oto powróciłem do mojego królestwa i zasiadłem na tronie moich ojców. Objąłem władzę, pokonałem Demetriusza i zacząłem panować w naszym kraju. ⁵³ Stoczyłem z nim bitwę. Jego wojsko i on sam zostali przez nas pobici i objęliśmy władzę królewską. ⁵⁴ Teraz więc zawrzyjmy ze sobą przyjaźń. Daj mi swoją córkę za żonę i będę twoim zięciem. Tobie i jej złożę dary godne ciebie”.

⁵⁵ Król Ptolemeusz odpowiedział: „Szczęśliwy ten dzień, w którym powróciłeś do ziemi swych ojców i objąłeś po nich władzę królewską. ⁵⁶ Przyjmuję twoją propozycję, ale najpierw przybądź do Ptolemaidy, abyśmy się nawzajem poznali. Zgodnie z twoją prośbą, zostanę twoim teściem”. ⁵⁷ Ptolemeusz wyruszył z Egiptu. On i jego córka Kleopatra przybyli do Ptolemaidy w sto sześćdziesiątym drugim roku. ⁵⁸ Król Aleksander spotkał się z nim, a on dał mu swoją córkę Kleopatrę. W Ptolemaidzie odbył się prawdziwie królewski, bardzo uroczysty ślub.

PRZYWILEJE OD ALEKSANDRA

⁵⁹ Król Aleksander napisał do Jonatana, aby przybył do niego na spotkanie. ⁶⁰ Udał się więc ze wspaniałym orszakiem do Ptolemaidy i spotkał się z obydwoma królami. Obdarował ich oraz ich przyjaciół srebrem, złotem, licznymi darami i zyskał sobie ich przychylność. ⁶¹ Przeciwko niemu zgromadzili się z Izraela wichrzyciele, ludzie nieprawi aby wnieść na niego skargę, lecz król nie poświęcił im uwagi. ⁶² Nakazał natomiast, aby zdjęto z Jonatana płaszcz i ubrano go w purpurę. I tak się stało. ⁶³ Następnie król posadził go obok siebie i powiedział do swoich dowódców: „Idźcie z nim do miasta i ogłoście, aby nikt nie wnosił skargi na niego w żadnej sprawie i nie niepokoił go z jakiejkolwiek przyczyny”. ⁶⁴ Kiedy oskarżyciele zobaczyli, jak bardzo został przez króla wyróżniony, i ujrzeli go ubranego w purpurę, wszyscy uciekli. ⁶⁵ A król obdarzył go zaszczytami, zaliczył do pierwszych przyjaciół i ustanowił go wodzem i namiestnikiem prowincji. ⁶⁶ Jonatan powrócił do Jerozolimy w pokoju i z radością.

WALKA Z APOLONIUSZEM

⁶⁷ W sto sześćdziesiątym piątym roku Demetriusz, syn Demetriusza, przybył z Krety do swojej ojczyzny. ⁶⁸ Usłyszał o tym król Aleksander, zaniepokoił się bardzo i powrócił do Antiochii. ⁶⁹ Demetriusz ponownie ustanowił Apoloniusza zarządcą Celesyrii, a ten zgromadził wielkie wojsko i rozbił obóz koło Jamnii. Następnie wysłał posłów do najwyższego kapłana Jonatana, aby mu powiedzieli: ⁷⁰ „Tylko ty jeden buntujesz się przeciwko nam. Z twego powodu jestem wyśmiewany i poniżany. Dlaczego okazujesz swoją siłę przeciwko nam w górach? ⁷¹ Jeśli ufasz swojemu wojsku, zejdź do nas na równinę, a zmierzymy się ze sobą. Jest tu bowiem ze mną wojsko z miast. ⁷² Zapytaj, a dowiesz się, kim jestem i kim są ci, którzy nam pomagają. Powiedzą ci, że nie ostoisz się przed nami. Przecież twoi przodkowie dwukrotnie zostali zmuszeni do ucieczki na własnej ziemi. ⁷³ Tak samo ty, na równinie, gdzie nie ma kamienia ani skały, ani miejsca do ucieczki, nie zdołasz przeciwstawić się jeździe i takiemu wojsku”.

⁷⁴ Słowa Apoloniusza bardzo wzburzyły Jonatana. Wybrał on dziesięć tysięcy ludzi i wyruszył z Jeruzalem. Jego brat Szymon dołączył do niego z posiłkami. ⁷⁵ Gdy Jonatan rozbił obóz koło Jafy, mieszkańcy miasta zamknęli je, ponieważ w Jafie stacjonował garnizon Apoloniusza. Wtedy Jonatan zaatakował ⁷⁶ miasto, a przerażeni mieszkańcy otworzyli bramy i poddali Jafę.

⁷⁷ Apoloniusz dowiedział się o tym. Zebrał trzy tysiące jazdy oraz liczne wojsko i udając, że chce ich obejść, wyruszył w kierunku Azotu. Nagle skierował się jednak na równinę, ponieważ polegał na swej licznej jeździe. ⁷⁸ Wtedy Jonatan, który szedł za nim w kierunku Azotu, rozpoczął bitwę z jego wojskami. ⁷⁹ Apoloniusz pozostawił za sobą w ukryciu tysiąc jeźdźców, ⁸⁰ którzy znaleźli się na tyłach Jonatana. On jednak dowiedział się o zasadzce. Kiedy nieprzyjaciele otoczyli jego obóz i od rana do wieczora ciskali w nich dzidami, ⁸¹ lud to przetrzymał, jak nakazał Jonatan, tymczasem konie tamtych się zmęczyły. ⁸² Kiedy jazda była już zmęczona, Szymon wyprowadził swoje wojsko i uderzył na piechotę, którą pobił i zmusił do ucieczki. ⁸³ Jazda zaś rozproszyła się na równinie. Nieprzyjaciele uciekli do Azotu i schronili się w świątyni swojego bożka Dagona. ⁸⁴ Jonatan podpalił Azot i okoliczne miasta, złupił je, a świątynię Dagona i tych, którzy się w niej schronili, spalił. ⁸⁵ Około osiem tysięcy ludzi zginęło od miecza lub zostało spalonych.

⁸⁶ Stamtąd wyruszył i skierował się przeciwko Askalonowi. Mieszkańcy miasta uroczyście wyszli mu na spotkanie. ⁸⁷ Jonatan powrócił do Jeruzalem razem ze swymi ludźmi, wioząc liczne łupy. ⁸⁸ Kiedy król Aleksander dowiedział się o tych wydarzeniach, uhonorował Jonatana jeszcze bardziej. ⁸⁹ Posłał mu złotą sprzączkę, którą według zwyczaju otrzymują tylko krewni króla. Dał mu także na własność Akkaron z całą jego okolicą.

ŚMIERĆ ALEKSANDRA

Rozdział 11

11 ¹Król Egiptu zgromadził wojsko tak liczne jak piasek na brzegu morza oraz wiele okrętów. Chciał podstępem opanować królestwo Aleksandra i dołączyć je do swojego królestwa. ²Zapewniając o pokoju, udał się do Syrii, a mieszkańcy miast otwierali przed nim bramy i witali go. Obowiązywał bowiem rozkaz króla Aleksandra, aby go przyjmować, gdyż był jego teściem. ³Ptolemeusz jednak w każdym mieście, do którego wchodził, zostawiał garnizon wojska.

⁴ Kiedy przybyli do Azotu, mieszkańcy pokazali mu spaloną świątynię Dagona, zniszczone miasto i jego okolice, a także porozrzucane ciała zabitych i spalonych przez Jonatana podczas walki. Ułożyli ich bowiem w stosy na jego drodze. ⁵ Aby obwinić Jonatana, opowiedzieli królowi, co on im zrobił. Król jednak milczał.

⁶ Jonatan wyszedł ze wspaniałym orszakiem na spotkanie króla do Jafy. Pozdrowili się wzajemnie i tam przenocowali. ⁷ Jonatan szedł z królem aż do rzeki zwanej Eleuteros, a stamtąd zawrócił do Jeruzalem.

⁸ Tymczasem król Ptolemeusz opanował nadbrzeżne miasta aż do nadmorskiej Seleucji i knuł podstęp przeciwko Aleksandrowi. ⁹ Wysłał posłów do króla Demetriusza, aby mu oznajmili: „Przybądź do mnie, zawrzemy ze sobą porozumienie. Dam ci moją córkę, którą ma Aleksander, i będziesz panował w królestwie twego ojca. ¹⁰ Żałuję bowiem, że dałem mu moją córkę, gdyż usiłował mnie zabić”. ¹¹ Oskarżał go, ponieważ pragnął jego królestwa. ¹² Odebrał mu swoją córkę i dał ją Demetriuszowi. W ten sposób ujawnił, że zrywa z Aleksandrem i jest jego nieprzyjacielem. ¹³ Ptolemeusz wkroczył do Antiochii i nałożył sobie diadem Azji. Nałożył więc sobie na głowę dwa diademy: Egiptu i Azji.

¹⁴ Tymczasem król Aleksander był w Cylicji z powodu buntu tamtejszych mieszkańców. ¹⁵ Kiedy Aleksander usłyszał o tym, co się stało, wyruszył do walki przeciwko Ptolemeuszowi. On także wyruszył i uderzył na króla z wielką siłą, zmuszając go do ucieczki. ¹⁶ Aleksander uciekł do Arabii, szukając tam schronienia. Król Ptolemeusz natomiast tryumfował. ¹⁷ Wtedy Arab Zabdiel odciął Aleksandrowi głowę i posłał ją Ptolemeuszowi. ¹⁸ Król Ptolemeusz jednak umarł trzeciego dnia, a jego ludzie pozostawieni w twierdzach zostali zabici przez ich mieszkańców. ¹⁹ W ten sposób w sto sześćdziesiątym siódmym roku Demetriusz przejął władzę.

PRZYWILEJE OD DEMETRIUSZA II

²⁰ W tym czasie Jonatan zgromadził mieszkańców Judei, aby zdobyć twierdzę znajdującą się w Jeruzalem, i w tym celu zbudował wiele machin oblężniczych. ²¹ Niektórzy z ludzi nieprawych, którzy nienawidzili swego narodu, udali się do króla i donieśli mu, że Jonatan oblega twierdzę. ²² Kiedy król to usłyszał, rozgniewał się. Natychmiast wybrał się do Ptolemaidy, a do Jonatana napisał, by zaprzestał oblężenia i jak najszybciej wyruszył, aby spotkać się z nim i rozmówić w Ptolemaidzie.

²³ Kiedy wieść o tym dotarła do Jonatana, kazał mimo to kontynuować oblężenie. Potem sam wybrał starszych Izraela i kapłanów i naraził się na niebezpieczeństwo, ²⁴ udając się do króla do Ptolemaidy. Wziął ze sobą srebro, złoto, szaty i wiele innych darów. I zyskał przychylność króla. ²⁵ Lecz niektórzy nieprawi spośród narodu wnieśli na niego skargę. ²⁶ Król postąpił jednak z nim tak, jak postępowali jego poprzednicy. Uczcił go w obecności wszystkich swoich przyjaciół. ²⁷ Potwierdził jego urząd najwyższego kapłana i wszelkie inne godności, które wcześniej posiadał. I podniósł go także do rangi pierwszego przyjaciela. ²⁸ Wtedy Jonatan poprosił króla, aby uwolnił od podatku Judeę i trzy okręgi Samarii, obiecując mu w zamian trzysta talentów. ²⁹ Król przychylił się do tej prośby i zawarł to wszystko w liście, który napisał Jonatanowi. Oto jego treść:

³⁰ „Król Demetriusz do brata Jonatana i narodu żydowskiego. Pozdrowienia! ³¹ Oto odpis listu, który napisaliśmy o was do naszego krewnego Lastenesa. Podajemy go także do waszej wiadomości. ³² Król Demetriusz do ojca Lastenesa. Pozdrowienia! ³³ Narodowi naszych przyjaciół Żydów, którzy postępują względem nas uczciwie, postanowiliśmy wyświadczyć dobrodziejstwo, ponieważ są dla nas życzliwi. ³⁴ Potwierdzamy im w obecnych granicach Judeę i trzy okręgi Samarii: Afairemę, Liddę i Ramataim, które wraz z przynależnymi do nich okolicami zostały przyłączone do Judei. Wszyscy, którzy składają ofiary w Jerozolimie, są w zamian zwolnieni z podatków królewskich, płaconych dawniej każdego roku z plonów ziemi i owoców drzew. ³⁵ Od dzisiaj są też zwolnieni z innych należnych nam podatków: z dziesięciny, cła, opłaty za stawy solne oraz z podatku koronnego. ³⁶ Odtąd żadne z tych postanowień nigdy już nie zostanie unieważnione. ³⁷ Postarajcie się o sporządzenie odpisu tych decyzji. Niech zostanie on przekazany Jonatanowi i umieszczony w widocznym miejscu na świętej górze”.

WALKA ŻYDÓW W ANTIOCHII

³⁸ Kiedy król Demetriusz stwierdził, że ziemia zamilkła przed nim i nikt nie stawiał mu oporu, odesłał wszystkich swoich żołnierzy do domów, z wyjątkiem wojsk zaciężnych, które najął na wyspach obcych narodów. Znienawidziły go za to wszystkie te wojska, które służyły jeszcze u jego ojców.

³⁹ Kiedy Tryfon, który poprzednio był jednym z ludzi Aleksandra, zauważył, że wszyscy żołnierze szemrali przeciwko Demetriuszowi, udał się do Araba Jamlika, który wychowywał Antiocha, syna Aleksandra. ⁴⁰ Usilnie starał się o przekazanie mu chłopca, aby objął on królestwo swego ojca. Opowiedział też o tym, co zrobił Demetriusz, i o nienawiści, z jaką odnosiły się do niego jego wojska. Pozostał tam przez wiele dni.

⁴¹ Jonatan skierował do króla Demetriusza prośbę, aby usunął tych, którzy stacjonowali w twierdzy w Jeruzalem i w innych twierdzach, ponieważ zwalczali oni Izraela. ⁴² Demetriusz odpisał Jonatanowi: „Nie tylko to uczynię dla ciebie i twego narodu, lecz gdy tylko nadarzy się ku temu okazja, ciebie i twój naród obsypię zaszczytami. ⁴³ Tymczasem ty dobrze byś zrobił, przysyłając mi żołnierzy, aby walczyli razem ze mną, bo wszystkie moje wojska odeszły”.

⁴⁴ Jonatan wysłał mu do Antiochii trzy tysiące doborowych żołnierzy. Przybyli oni do króla, a król ucieszył się z ich nadejścia. ⁴⁵ Tymczasem w środku miasta zebrało się około stu dwudziestu tysięcy jego mieszkańców, którzy chcieli zabić króla. ⁴⁶ Król uciekł do pałacu, a mieszkańcy miasta zablokowali ulice i rozpoczęli walkę. ⁴⁷ Wtedy król wezwał na pomoc Żydów. Oni zgromadzili się przy nim, a potem rozeszli się po mieście i w tym dniu zabili około stu tysięcy ludzi. ⁴⁸ Tego dnia podpalili miasto, wzięli liczne łupy i ocalili króla. ⁴⁹ Mieszkańcy miasta, widząc, że Żydzi rozpanoszyli się w mieście, upadli na duchu i wołali do króla, błagając: ⁵⁰ „Miej dla nas litość! Niech Żydzi przestaną atakować nas i miasto”. ⁵¹ Następnie złożyli broń i zawarli pokój. Żydzi wsławili się przed królem i wszystkimi mieszkańcami jego królestwa. Następnie powrócili do Jeruzalem, zabierając liczne łupy.

⁵² Demetriusz objął władzę królewską i zamilkła przed nim ziemia. ⁵³ Odwołał wszystko, co przyrzekł. Nie odwdzięczył się Jonatanowi za doznane od niego dobrodziejstwa, lecz stał się jego nieprzyjacielem i bardzo go uciskał.

ANTIOCH VI KRÓLEM

⁵⁴ Po tych wydarzeniach powrócił Tryfon razem z młodym Antiochem. Chłopiec został królem i nałożył sobie diadem. ⁵⁵ Zebrały się przy nim wszystkie wojska, które rozesłał Demetriusz. Walczyli przeciwko Demetriuszowi, a on uciekł i został pokonany. ⁵⁶ Wtedy Tryfon zdobył słonie i opanował Antiochię.

PRZYWILEJE OD ANTIOCHA VI

⁵⁷ Małoletni Antioch napisał list do Jonatana: „Potwierdzam twój urząd najwyższego kapłana i ustanawiam cię zarządcą nad czterema krajami. Będziesz należał do przyjaciół króla”. ⁵⁸ Przesłał mu złote naczynia i służbę i nadał przywilej picia ze złotych naczyń, ubierania się w purpurę i noszenia złotej sprzączki. ⁵⁹ Jego brata Szymona ustanowił dowódcą wojsk od Schodów Tyru aż do granic Egiptu.

WALKI JONATANA

⁶⁰ Jonatan wyruszył i przeszedł przez Transeufrateę i tamtejsze miasta. Całe wojsko Syrii przyłączyło się do niego, aby wspólnie walczyć. Kiedy przybył do Askalonu, mieszkańcy miasta powitali go uroczyście. ⁶¹ Stamtąd odszedł do Gazy, ale mieszkańcy Gazy zamknęli przed nim bramy. Oblegał ją zatem, a jej okolice spalił i złupił. ⁶² Wtedy mieszkańcy Gazy prosili Jonatana o pokój. On okazał im litość, wziął jednak synów ich przywódców jako zakładników i posłał ich do Jeruzalem. Potem przeszedł przez kraj aż do Damaszku. ⁶³ Jonatan usłyszał, że w Kedes w Galilei przebywają wodzowie Demetriusza z licznymi wojskami i chcą pozbawić go urzędu. ⁶⁴ Wyruszył więc przeciwko nim, pozostawiając w kraju swojego brata Szymona.

⁶⁵ Szymon rozbił obóz naprzeciw twierdzy Bet-Sur, szturmował ją przez wiele dni i trzymał w oblężeniu. ⁶⁶Mieszkańcy prosili go o litość, a on ją im okazał. Wyrzucił ich jednak stamtąd, zajął miasto i umieścił w nim garnizon.

⁶⁷ Tymczasem Jonatan i jego wojsko rozbili obóz nad jeziorem Genezaret i wczesnym rankiem wyszli na równinę Chasor. ⁶⁸ A oto na równinie naprzeciwko niego pojawiło się wojsko cudzoziemców, a w górach urządzono na niego zasadzkę. Jonatan ruszył im na spotkanie. ⁶⁹ Wtedy ci, którzy zaczaili się, wyszli z kryjówki i rozpoczęli walkę. ⁷⁰ A towarzysze Jonatana opuścili go i nikt z nich nie pozostał oprócz dowódców oddziałów wojsk: Matatiasza, syna Absaloma, oraz Judy, syna Chalfiego. ⁷¹ Wówczas Jonatan rozdarł swoje szaty, posypał głowę ziemią i się modlił. ⁷² Potem zaczął z nimi walczyć, pokonał ich i zmusił do ucieczki. ⁷³ Kiedy zobaczyli to ci, którzy wcześniej go opuścili, wrócili do niego i razem z nim ścigali nieprzyjaciół aż do ich obozu w Kedes. Tam też rozbili swój obóz. ⁷⁴ Tego dnia padło około trzech tysięcy ludzi spośród cudzoziemców. Jonatan zaś powrócił do Jeruzalem.

PRZYMIERZE Z RZYMEM I SPARTĄ

Rozdział 12

12 ¹Widząc, że okoliczności są dla niego sprzyjające, Jonatan wybrał ludzi i wysłał ich do Rzymu, aby potwierdzić i odnowić przyjaźń z Rzymianami. ²Podobne listy wysłał też do Spartan i w inne miejsca.

³ Posłowie udali się do Rzymu, weszli do senatu i powiedzieli: „Najwyższy kapłan Jonatan i naród żydowski ⁴ posłali nas, aby odnowić wzajemną przyjaźń i uprzednio zawarte przymierze”. Wtedy Rzymianie wręczyli im listy polecające do władz poszczególnych krain, aby mogli w pokoju powrócić do ziemi Judy.

⁵ A oto odpis listu, który napisał Jonatan do Spartan:

⁶ „Najwyższy kapłan Jonatan i rada starszych narodu, kapłani i pozostali Żydzi do braci Spartan. Pozdrowienia! ⁷ Już wcześniej wasz król Arejos wysłał list do najwyższego kapłana Oniasza o tym, że jesteście naszymi braćmi. Potwierdza to załączony odpis. ⁸ Oniasz wspaniale podjął waszego posła i przyjął list, który jasno mówił o przymierzu i przyjaźni. ⁹ Wprawdzie ich nie potrzebujemy, gdyż pociechę czerpiemy z ksiąg świętych, które posiadamy, ¹⁰ postanowiliśmy jednak wysłać do was posłów, aby odnowić braterstwo i przyjaźń. Nie chcemy bowiem stać się dla was obcymi, a przecież wiele już czasu upłynęło, odkąd wy przysłaliście do nas posłów. ¹¹ My tymczasem w każdym czasie, podczas świąt i podczas pozostałych dni wyznaczonych, podczas składania ofiar i w modlitwach, nieustannie was wspominamy. Powinno się przecież pamiętać o braciach i jest to słuszne. ¹² Cieszy nas wasza sława. ¹³ Nas tymczasem osaczyły liczne utrapienia i wojny. Królowie, którzy mieszkają dokoła nas, toczyli z nami wojny. ¹⁴ Podczas tych wojen nie chcieliśmy jednak niepokoić was ani pozostałych naszych sprzymierzeńców i przyjaciół. ¹⁵ Mamy bowiem pomoc, która z Nieba nas wspomaga: zostaliśmy wybawieni od naszych nieprzyjaciół, a nasi nieprzyjaciele zostali poniżeni. ¹⁶ Wybraliśmy więc Numeniusza, syna Antiocha, oraz Antypatra, syna Jazona, i posłaliśmy ich do Rzymian, aby odnowić z nimi przyjaźń i zawarte wcześniej przymierze. ¹⁷ Posłaliśmy ich również do was, aby was pozdrowili i przekazali wam list dotyczący odnowienia naszego braterstwa. ¹⁸ Byłoby dobrze, gdybyście odpowiedzieli nam na niego”.

¹⁹ A oto odpis listu, który niegdyś otrzymał Oniasz:

²⁰ „Król Spartan Arejos do wielkiego kapłana Oniasza. Pozdrowienia! ²¹ W pewnym zapisie dotyczącym Spartan i Żydów odkryto, że są oni braćmi i pochodzą z rodu Abrahama. ²² Skoro dowiedzieliśmy się o tym, byłoby dobrze, gdybyście napisali do nas, jak się wam powodzi. ²³ My zaś piszemy wam: «Wasze bydło i mienie jest nasze, a nasze jest wasze». Poleciliśmy, aby wam o tym doniesiono”.

WALKI JONATANA

²⁴ Tymczasem Jonatan dowiedział się, że wodzowie Demetriusza powrócili z wojskami większymi niż poprzednio i chcą prowadzić z nim wojnę. ²⁵ Wyruszył więc z Jeruzalem i spotkał ich w kraju Chamat, uniemożliwiając im wkroczenie do swojego kraju. ²⁶ Posłał zwiadowców do ich obozu. Kiedy oni wrócili, donieśli mu, że tamci zamierzają zaatakować ich w nocy. ²⁷ O zachodzie słońca Jonatan rozkazał swoim ludziom czuwać z bronią w ręku i przez całą noc zachować gotowość do walki. Rozstawił też wokół obozu straże. ²⁸ Kiedy przeciwnicy usłyszeli, że Jonatan ze swoimi ludźmi jest gotów do bitwy, przestraszyli się i zwątpili w swoje siły. Rozpalili ogniska w swoim obozie i uciekli. ²⁹ Jonatan zaś i jego ludzie nie zauważyli tego aż do rana, gdyż widzieli płonące ogniska. ³⁰ Jonatan podjął za nimi pościg, ale nie dopadł ich, bo przekroczyli już rzekę Eleuteros.

³¹ Potem Jonatan skierował się przeciwko Arabom, zwanym Zabadejczykami, pobił ich i złupił. ³²Stamtąd wyruszył do Damaszku, przemierzając cały kraj.

³³ Tymczasem Szymon wyruszył i dotarł aż do Askalonu i sąsiednich twierdz. Następnie skierował się do Jafy i zajął ją, ³⁴ ponieważ dowiedział się, że jej mieszkańcy chcą przekazać twierdzę ludziom z otoczenia Demetriusza. Umieścił więc tam załogę, aby jej strzegła.

TWIERDZE JONATANA I SZYMONA

³⁵ Gdy Jonatan powrócił, zgromadził starszych ludu i postanowił wraz z nimi zbudować w Judei warownie, ³⁶ podwyższyć mury Jeruzalem oraz wznieść między twierdzą a miastem wielki nasyp, który oddzieliłby ją od miasta. Chciał ją w ten sposób odizolować, aby jej mieszkańcy nie mogli kupować ani sprzedawać. ³⁷ Zgromadzili się więc, aby przebudować miasto. Wtedy od strony wschodniej runął fragment muru nad potokiem i odbudowano tam tak zwaną Chafenatę.

³⁸ Szymon zaś odbudował Adidę na równinie Szefeli, obwarował ją i wstawił tam bramy z ryglami.

WOJNA Z TRYFONEM

³⁹ Tryfon zamierzał rządzić Azją, chciał nałożyć sobie diadem i wystąpić przeciwko królowi Antiochowi. ⁴⁰ Obawiał się jednak, że Jonatan nie pozwoli mu na to i będzie walczył przeciwko niemu. Usiłował więc go schwytać i zabić. W tym celu wyruszył do Bet-Szean.

⁴¹ Jonatan wyszedł mu naprzeciw z czterdziestoma tysiącami doborowych żołnierzy i udał się do Bet-Szean. ⁴² Gdy Tryfon zobaczył, że Jonatan przybył z licznym wojskiem, bał się wystąpić przeciwko niemu. ⁴³ Podjął go wspaniale i przedstawił wszystkim swoim przyjaciołom. Obdarzył go prezentami i nakazał swoim przyjaciołom oraz wojsku, aby byli mu posłuszni tak samo jak jemu. ⁴⁴ Jonatanowi zaś powiedział: „Dlaczego trudziłeś cały ten lud, przecież nie prowadzimy ze sobą wojny? ⁴⁵ Odeślij ich do domów. Wybierz sobie niewielu z nich, aby ci towarzyszyli, i chodź ze mną do Ptolemaidy. Tobie ją przekażę, a także pozostałe twierdze, wojska i wszystkich urzędników. Potem zawrócę i odejdę. W tym bowiem celu tu przybyłem”. ⁴⁶ Jonatan mu uwierzył i zrobił to, co tamten mu powiedział. Odesłał wojsko, a ono powróciło do ziemi Judy. ⁴⁷ Przy sobie pozostawił trzy tysiące ludzi. Dwa tysiące z nich zwolnił potem w Galilei, a z tysiącem szedł dalej. ⁴⁸ Kiedy Jonatan wszedł do Ptolemaidy, jej mieszkańcy zamknęli bramy i pochwycili go, a wszystkich, którzy mu towarzyszyli, zabili mieczem.

⁴⁹ Wtedy Tryfon posłał piechotę i jazdę do Galilei i na wielką równinę, aby zabili wszystkich ludzi Jonatana. ⁵⁰ Ci jednak domyślili się, że Jonatan i jego towarzysze zostali schwytani i zabici, i dodając sobie nawzajem odwagi, wyszli w szyku gotowi do bitwy. ⁵¹ Gdy ścigający spostrzegli, że tamci gotowi są walczyć o swoje życie, zawrócili. ⁵² Wszyscy więc bezpiecznie dotarli do ziemi Judy. Opłakiwali Jonatana oraz tych, którzy z nim zginęli; i ogarnęła ich wielka trwoga. Cały Izrael pogrążył się w głębokim żalu. ⁵³ Wtedy wszystkie okoliczne narody starały się ich zgładzić. Mówiono bowiem: „Nie mają wodza ani żadnej pomocy. Zaatakujmy ich teraz i usuńmy pamięć o nich spośród ludzi”.

DZIEJE SZYMONA

SZYMON WODZEM

Rozdział 13

13 ¹Szymon dowiedział się, że Tryfon zgromadził liczne wojsko i zamierza wkroczyć do ziemi Judy, aby ją zniszczyć. ²Widząc, że lud drży ze strachu, udał się do Jeruzalem, zgromadził lud ³i dodawał mu odwagi, mówiąc: „Sami wiecie, co ja, moi bracia i dom mojego ojca uczyniliśmy dla praw i dla świątyni; ile doświadczyliśmy wojen i utrapień. ⁴W takich okolicznościach wszyscy moi bracia zginęli za Izraela i pozostałem sam. ⁵Teraz więc, w czasie tak wielkiego ucisku nie będę oszczędzać mojego życia! Nie jestem bowiem lepszy od moich braci. ⁶Pomszczę raczej mój naród, świątynię, kobiety i nasze dzieci, ponieważ wszystkie obce narody złączyła nienawiść przeciwko nam i chcą nas wytępić”.

⁷ Kiedy lud usłyszał te słowa, na nowo rozpalił się jego duch. ⁸ Odpowiedzieli mu donośnym głosem: „Bądź naszym wodzem w miejsce Judy i twojego brata Jonatana! ⁹ Prowadź nas do walki! Uczynimy wszystko, cokolwiek nam rozkażesz!”.

¹⁰ Zgromadził więc wszystkich ludzi zdolnych do walki, przyspieszył prace nad wykończeniem murów Jeruzalem i ze wszystkich stron je umocnił. ¹¹Jonatana, syna Absaloma, posłał ze znacznym wojskiem do Jafy, a on usunął jej mieszkańców i tam osiadł.

ŚMIERĆ JONATANA

¹² Tryfon wyruszył z licznym wojskiem z Ptolemaidy do ziemi Judy i pod strażą prowadził ze sobą Jonatana. ¹³ Tymczasem Szymon rozbił obóz koło Adidy, przed równiną. ¹⁴ Tryfon dowiedział się, że Szymon zajął miejsce swego brata Jonatana i zamierza stoczyć z nim bitwę. Wysłał więc do niego posłów, aby mu powiedzieli: ¹⁵ „Przetrzymujemy twojego brata Jonatana, ponieważ jest on winien królewskiemu skarbcowi srebro należne za otrzymane urzędy. ¹⁶ Uwolnimy go, jeśli przyślesz sto talentów srebra i jego dwóch synów, którzy będą zakładnikami, aby nie wystąpił przeciwko nam, gdy go wypuścimy”. ¹⁷ Szymon wiedział, że za tymi słowami kryje się podstęp, ale nakazał sprowadzić srebro i chłopców. Nie chciał bowiem narazić się na nienawiść ludu, ¹⁸ bo mogliby mówić: „Jonatan zginął, ponieważ nie posłał mu srebra i chłopców”. ¹⁹ Przekazał Tryfonowi chłopców i sto talentów, ale on okazał się kłamcą i nie uwolnił Jonatana.

²⁰ Po tych wydarzeniach Tryfon wyruszył, aby najechać i spustoszyć kraj. Poszedł okrężną drogą w kierunku Adory, lecz Szymon i jego wojsko nękali go w każdym miejscu, dokądkolwiek się udawał. ²¹ Mieszkańcy twierdzy wysłali do Tryfona posłów z prośbą, aby pospiesznie przybył do nich przez pustynię i przysłał im żywność. ²² Tryfon przygotował całą swoją jazdę do drogi, ale tej nocy spadło dużo śniegu i z tego powodu nie mógł przybyć. Wyruszył więc w stronę Gileadu. ²³ W pobliżu Baskamy zabił Jonatana i tam go pochował. ²⁴ Potem Tryfon zawrócił i udał się do swojej ziemi.

²⁵ Szymon posłał po szczątki swojego brata Jonatana i pochował go w Modin, mieście swoich przodków. ²⁶ Cały Izrael okrył się wielką żałobą i opłakiwano go przez wiele dni. ²⁷ Na grobie swojego ojca i braci Szymon wzniósł wysoki pomnik, widoczny z daleka. Z tyłu i z przodu wyłożył go gładzonymi kamieniami. ²⁸ Ponadto ojcu, matce i czterem braciom zbudował siedem piramid, jedną obok drugiej. ²⁹ Wokół ustawił ozdobne kolumny, na których umieścił pełne zbroje na wieczną pamiątkę, a obok zbroi wyrzeźbił okręty, tak aby były widoczne dla wszystkich żeglujących po morzu. ³⁰ Ten grobowiec, który zbudował w Modin, istnieje aż do dnia dzisiejszego.

TRYFON KRÓLEM

³¹ Tryfonb zaś, postępując zdradliwie względem młodego króla Antiocha, zamordował go. ³² Objął po nim władzę, nałożył sobie diadem Azji i sprowadził na ziemię wielkie nieszczęście.

TWIERDZE SZYMONA

³³ Szymon zbudował w Judei warownie i otoczył je wielkimi murami, które miały wysokie wieże i bramy z ryglami. W warowniach umieścił zapasy żywności.

PRZYWILEJE OD DEMETRIUSZA II

³⁴ Następnie Szymon wybrał ludzi i posłał ich do króla Demetriusza z prośbą, aby zwolnił kraj od podatków, ponieważ wszystkie czyny Tryfona były grabieżą. ³⁵ Król Demetriusz wyraził zgodę na jego prośbę i w odpowiedzi napisał taki list:

³⁶ „Król Demetriusz do najwyższego kapłana Szymona, przyjaciela królów, oraz do starszych i narodu żydowskiego. Pozdrowienia! ³⁷ Otrzymaliśmy złotą koronę oraz gałąź palmową, którą przysłaliście. Jesteśmy gotowi zawrzeć z wami trwały pokój oraz polecić odpowiednim urzędnikom, aby zwolnili was od podatków. ³⁸ Wszystko, co postanowiliśmy w stosunku do was, niech będzie obowiązujące. Warownie, które wybudowaliście, niech należą do was. ³⁹ Darujemy wam uchybienia i przewinienia popełnione aż do dnia dzisiejszego oraz koronę, którą byliście dłużni. Jeśli zaś jakiś inny podatek ciąży na Jerozolimie, niech już nie będzie ściągany. ⁴⁰ Jeśli wśród was są jacyś ludzie zdatni do tego, aby zapisać się do naszej gwardii przybocznej, niech się zapiszą. Niech będzie między nami pokój”.

⁴¹ W sto siedemdziesiątym roku zostało zdjęte jarzmo obcych narodów z Izraela. ⁴² Lud zaczął pisać w dokumentach i umowach: „W pierwszym roku panowania wielkiego Szymona, najwyższego kapłana, wodza i przywódcy Żydów”.

ZDOBYCIE GEZER I TWIERDZY

⁴³ W tym czasie Szymon przybył pod Gezer i otoczył je wojskami. Zbudował wieżę oblężniczą i podprowadził ją do miasta. Zaatakował jedną z baszt i zdobył ją. ⁴⁴ Żołnierze przedostali się z wieży oblężniczej do miasta i wywołali w mieście wielki popłoch. ⁴⁵ Mieszkańcy miasta razem z żonami i dziećmi rozdarli swoje szaty, weszli na mury i głośno krzyczeli, prosząc Szymona, aby okazał im litość. ⁴⁶ Wołali: „Nie odpłacaj nam według naszych złych czynów, ale według twego miłosierdzia”. ⁴⁷ Szymon zlitował się nad nimi i zaprzestał walki. Wypędził ich tylko z miasta i oczyścił domy, w których były posągi bożków. Potem wśród hymnów i błogosławieństw wkroczył do miasta. ⁴⁸ Wyrzucił z niego całą nieczystość i osiedlił w nim ludzi, którzy zachowywali Prawo. Obwarował je i wybudował w nim dla siebie mieszkanie.

⁴⁹ Mieszkańcom twierdzy jerozolimskiej uniemożliwiano wychodzenie z niej i poruszanie się po kraju, kupowanie i sprzedawanie. Dlatego cierpieli głód, a wielu z nich nawet zmarło z głodu. ⁵⁰ Wtedy błagali Szymona o litość, a on im ją okazał. Wyrzucił ich jednak stamtąd i oczyścił twierdzę z obrzydliwości. ⁵¹ Dwudziestego trzeciego dnia drugiego miesiąca sto siedemdziesiątego pierwszego roku uroczyście weszli do niej, niosąc gałęzie palm, grając na harfach, cymbałach i cytrach, śpiewając hymny i pieśni, ponieważ wielki nieprzyjaciel Izraela został zmiażdżony. ⁵² Szymon postanowił, że każdego roku ten dzień będzie obchodzony z radością.

Potem obwarował górę świątyni w części dochodzącej do twierdzy i zamieszkał w niej ze swymi ludźmi. ⁵³ Szymon, widząc, że jego syn Jan jest już mężczyzną, ustanowił go wodzem wszystkich wojsk. Jan zamieszkał w Gezer.

WYPRAWA DEMETRIUSZA II

Rozdział 14

14 ¹W sto siedemdziesiątym drugim roku król Demetriusz zgromadził swoje wojsko i udał się do Medii, aby zapewnić sobie pomoc do walki przeciwko Tryfonowi. ²Kiedy Arsakes, król Persji i Medii, dowiedział się, że Demetriusz wkroczył w jego granice, wysłał jednego ze swoich dowódców, aby pochwycił go żywego. ³Ten wyruszył i pobił wojsko Demetriusza. Schwytał go, zaprowadził do Arsakesa i wtrącił do więzienia.

POCHWAŁA SZYMONA

⁴ Pokój panował w ziemi Judy za czasów Szymona.

Zabiegał on o dobro dla swojego narodu;

każdego dnia cieszyli się jego władzą i sławą.

⁵ Rozsławił się, gdy zajął Jafę,

a jej port otworzył mu dostęp do wysp morza.

⁶ Poszerzył granice dla swego narodu

i objął władzę nad krajem.

⁷ Wielu ludzi wziął do niewoli.

Zdobył Gezer, Bet-Sur i twierdzę.

Usunął z niej nieczystość.

I nikt nie mógł mu się przeciwstawić.

⁸ Uprawiali swą ziemię w pokoju.

Ziemia rodziła swe plony, a drzewa na polach – owoce.

⁹ Starcy siedzieli na placach,

rozprawiali wszyscy o wspólnym dobru.

Młodzieńcy nosili wspaniałe szaty i uzbrojenie wojenne.

¹⁰ Miastom zapewniał żywność i czynił z nich twierdze obronne.

Jego sława rozeszła się aż po krańce ziemi.

¹¹ Zaprowadził pokój w kraju,

a Izrael cieszył się i radował.

¹² Każdy siedział pod swoją winoroślą i swoim drzewem figowym i nikogo się nie obawiał.

¹³ Wypędził wrogów z kraju;

w tych dniach pokonani zostali królowie.

¹⁴ Podźwignął wszystkich poniżonych swego ludu.

Gorliwie strzegł Prawa, a wszystkich nieprawych i złych usunął.

¹⁵ Ozdobił świątynię i pomnożył świątynne sprzęty.

PRZYMIERZE ZE SPARTĄ

¹⁶ Kiedy wieść o śmierci Jonatana dotarła do Rzymu i Sparty, zapanował tam wielki smutek. ¹⁷ Gdy zaś dowiedzieli się, że najwyższym kapłanem został po nim jego brat Szymon i że objął władzę nad krajem i miastami, które w nim się znajdują, ¹⁸ napisali do niego list na tablicach z brązu, aby odnowić przyjaźń i sojusz, który wcześniej zawarli z jego braćmi Judą i Jonatanem. ¹⁹ Tablice te zostały odczytane wobec zgromadzenia w Jerozolimie. ²⁰ A oto odpis listu, który przysłali Spartanie:

„Przywódcy Sparty i jej mieszkańcy do wielkiego kapłana Szymona, do starszych, kapłanów i pozostałych braci Żydów. Pozdrowienia! ²¹ Posłowie przysłani do naszego ludu opowiedzieli nam, jak wielką cieszycie się sławą i poważaniem. Ucieszyło nas ich przybycie. ²² To, co nam oznajmili, tak zapisaliśmy w uchwałach ludu: «Posłowie Żydów, Numeniusz, syn Antiocha, i Antypater, syn Jazona, przybyli do nas, aby odnowić z nami przyjaźń. ²³ Spodobało się ludowi uroczyście przyjąć tych ludzi i odpis ich mów umieścić w oficjalnej kronice, aby lud Spartan posiadał pamiątkę. Sporządzono także odpis dla najwyższego kapłana Szymona»”.

²⁴ Potem Szymon wysłał do Rzymu Numeniusza z wielką złotą tarczą o wadze tysiąca min, aby zawrzeć z nimi sojusz.

PRZYWILEJE LUDU DLA SZYMONA

²⁵ Kiedy lud usłyszał o tych wydarzeniach, powiedział: „Jaką wdzięczność okażemy Szymonowi i jego synom? ²⁶ Przecież on, jego bracia i dom jego ojca okazali się mężni i pokonali nieprzyjaciół Izraela, zapewniając nam wolność”. Wypisali to na tablicach z brązu i umieścili na słupach na górze Syjon. ²⁷ Oto odpis tego pisma:

„Osiemnastego dnia miesiąca Elul, sto siedemdziesiątego drugiego roku, w trzecim roku panowania wielkiego Szymona, najwyższego kapłana, na dziedzińcu ludu Bożego, ²⁸ podczas wielkiego zgromadzenia kapłanów i ludu, przywódców narodu i starszych kraju oznajmiono nam: ²⁹ «Kiedy kraj nękały liczne wojny, Szymon, syn Matatiasza, kapłan z rodu Joariba, i jego bracia narażali się na niebezpieczeństwo. Przeciwstawili się nieprzyjaciołom swego narodu, aby bronić świątyni i Prawa. Wielką sławą okryli swój naród. ³⁰ Jonatan zjednoczył swój naród, został najwyższym kapłanem, a potem dołączył do swoich przodków. ³¹ Wtedy wrogowie chcieli wkroczyć do ich kraju i wystąpić przeciwko ich świątyni, ³² lecz Szymon przeciwstawił się im i walczył w obronie swego narodu. Wydał wiele swoich pieniędzy, aby uzbroić żołnierzy wojsk swojego narodu i płacić im żołd. ³³ Obwarował miasta Judei, a także leżące na jej granicy Bet-Sur, gdzie wcześniej nieprzyjaciele mieli skład broni. Umieścił tam żydowski garnizon. ³⁴ Umocnił nadmorską Jafę oraz leżące niedaleko Azotu Gezer, gdzie przedtem mieszkali wrogowie, i osiedlił tam Żydów. Zapewnił im wszystko, co było konieczne do odbudowy tych miast. ³⁵ Lud widział wierność Szymona i jego troskę o sławę swego narodu. Ze względu na wszystko, co uczynił, na jego sprawiedliwość i wierność, której dochował swojemu narodowi, oraz ze względu na gorliwość, z jaką zabiegał o wywyższenie swego ludu, ustanowiono go przywódcą i najwyższym kapłanem. ³⁶ Za jego dni i dzięki niemu udało się usunąć z kraju obce narody, a zwłaszcza tych, którzy przebywali w Mieście Dawida, w Jeruzalem, bo wybudowali tam twierdzę, z której wychodzili i bezcześcili otoczenie świątyni, uwłaczając jej czystości. ³⁷ A on umieścił w niej żołnierzy żydowskich. Dla bezpieczeństwa kraju umocnił twierdzę i inne miasta oraz podwyższył mury Jeruzalem. ³⁸ Za to wszystko król Demetriusz ustanowił go najwyższym kapłanem, ³⁹ uczynił go jednym ze swoich przyjaciół i obsypał zaszczytami. ⁴⁰ Usłyszał bowiem, że Rzymianie nazwali Żydów przyjaciółmi, sojusznikami i braćmi i wspaniale przyjęli posłów Szymona». ⁴¹ Dlatego Żydzi i kapłani postanowili, że Szymon będzie ich przywódcą i najwyższym kapłanem na zawsze, aż do pojawienia się wiarygodnego proroka; ⁴² że będzie ich wodzem, będzie troszczył się o świątynię i wyznaczał tych, którzy będą zarządzać robotami, krajem, uzbrojeniem i twierdzami; ⁴³ że będzie troszczył się o świątynię; że ma być słuchany przez wszystkich, a jego imieniem będą podpisywane wszystkie dokumenty w kraju; że będzie ubierał się w purpurę i nosił złote ozdoby. ⁴⁴ Nikomu z ludu i kapłanów nie wolno uchylić żadnego z tych postanowień ani sprzeciwić się jego słowom, ani bez jego zgody zwoływać w kraju zebrań, ani ubierać się w purpurę czy nosić złotej sprzączki. ⁴⁵ Ktokolwiek uczyni coś przeciwnego albo uchyli któreś z tych postanowień, będzie podlegał karze”.

⁴⁶ Cały lud wyraził zgodę na to, aby Szymon mógł korzystać z tych uprawnień. ⁴⁷ Szymon przyjął je i zgodził się sprawować urząd najwyższego kapłana, być wodzem i księciem Żydów i kapłanów oraz przewodzić wszystkim. ⁴⁸ Postanowili wyryć to pismo na tablicach z brązu i umieścić je na murze otaczającym świątynię na widocznym miejscu, ⁴⁹ a odpisy umieścić w skarbcu, aby Szymon i jego synowie mieli je do dyspozycji.

PRZYWILEJE OD ANTIOCHA VII

Rozdział 15

15 ¹Antioch, syn Demetriusza, przysłał z wysp morskich list do Szymona, kapłana i księcia Żydów, i do całego narodu. ² Zawierał on następującą treść:

„Król Antioch do Szymona, wielkiego kapłana i księcia, oraz do narodu żydowskiego. Pozdrowienia! ³ Ponieważ jacyś wichrzyciele opanowali królestwo moich przodków, pragnę je odzyskać i przywrócić w nim dawny porządek. Zwerbowałem liczne wojska i przygotowałem okręty wojenne. ⁴ Chcę bowiem przypłynąć do kraju, aby ukarać tych, którzy zniszczyli kraj i spustoszyli wiele miast w moim królestwie.

⁵ Teraz więc potwierdzam ci wszystkie ulgi podatkowe, udzielone ci przez królów, którzy byli przede mną, oraz zwolnienia ze wszystkich innych opłat, które od nich otrzymałeś. ⁶ Pozwalam ci bić własną monetę jako pieniądz dla twojego kraju. ⁷ Jeruzalem zaś i świątynia niech będą wolne. Wszelka broń, którą przygotowałeś, i twierdze, które zbudowałeś i którymi władasz, pozostają twoje. ⁸ Wszystkie długi wobec króla oraz przyszłe należności zostają ci umorzone od teraz na zawsze. ⁹ Gdy tylko opanujemy nasze królestwo, obdarzymy wielkimi zaszczytami ciebie, twój naród i świątynię, aby wasza sława rozeszła się po całej ziemi”.

WYPRAWA ANTIOCHA VII

¹⁰ W sto siedemdziesiątym czwartym roku Antioch wyruszył do kraju swych przodków. Wszystkie wojska przeszły na jego stronę i tylko nieliczni pozostali przy Tryfonie. ¹¹ Antioch ścigał go, a on, uciekając, przybył do Dory, która znajduje się nad morzem. ¹² Zrozumiał, że spadło na niego nieszczęście, bo opuściły go wojska. ¹³ Antioch rozbił obóz obok Dory, a miał ze sobą sto dwadzieścia tysięcy piechoty i osiem tysięcy jazdy. ¹⁴ Otoczył miasto, a od strony morza zablokowały je okręty. Osaczył więc miasto od strony lądu i od morza i nikt nie mógł z niego wychodzić ani do niego wchodzić.

PRZYMIERZE Z RZYMEM

¹⁵ Z Rzymu przybył Numeniusz wraz ze swymi ludźmi. Miał on listy do królów i krajów o następującej treści:

¹⁶ „Rzymski konsul Lucjusz do króla Ptolemeusza. Pozdrowienia! ¹⁷ Przybyli do nas nasi przyjaciele i sojusznicy, posłowie Żydów, wysłani przez najwyższego kapłana Szymona i lud żydowski, aby odnowić odwieczną przyjaźń i przymierze. ¹⁸ Przynieśli złotą tarczę o wadze tysiąca min. ¹⁹ Uznaliśmy, że należy napisać do królów i krajów, aby nie planowały żadnego zła przeciwko nim, aby nie wszczynały wojny przeciwko nim, ich miastom i krajowi, ani nie zawierały sojuszów z tymi, którzy toczą z nimi wojnę. ²⁰ Postanowiliśmy więc przyjąć od nich tarczę. ²¹ A jeśli jacyś wichrzyciele uciekną z ich kraju do was, wydajcie ich najwyższemu kapłanowi Szymonowi, aby osądził ich według swego prawa”.

²² To samo zostało napisane do królów: Demetriusza, Attalosa, Ariaratesa i Arsakesa, ²³ do wszystkich krajów: do Sampsamy i Sparty, do Delos, do Mindos, do Sykionu, do Karii, do Samos, do Pamfilii, do Licji, do Halikarnasu, do Rodos, do Faselis, do Kos, do Sid, do Aradu, Gortyny, Knidos, Cypru i Cyreny. ²⁴ Dla najwyższego kapłana Szymona sporządzili odpis tych listów.

WROGOŚĆ ANTIOCHA VII

²⁵ Król Antioch rozbił obóz pod Dorą. Nieustannie ją atakował i budował machiny oblężnicze. Osaczył Tryfona i nie pozwalał wychodzić ani wchodzić do miasta. ²⁶ Szymon udzielił mu wsparcia w walce, wysyłając dwa tysiące wyborowych żołnierzy oraz srebro, złoto i odpowiednie uzbrojenie. ²⁷ On jednak nie chciał ich przyjąć. Odwołał wszystkie swoje wcześniejsze obietnice i stał się jego wrogiem. ²⁸ Posłał do niego Atenobiusza, jednego ze swoich przyjaciół, aby z nim pertraktował. Miał mu powiedzieć: „Wy zajęliście miasta mojego królestwa: Jafę, Gezer i twierdzę, która jest w Jeruzalem. ²⁹ Spustoszyliście ich okolice i sprowadziliście na kraj wielkie nieszczęście. Opanowaliście wiele miejsc w moim królestwie. ³⁰ Oddajcie więc miasta, które zajęliście, i zapłaćcie podatki z miejsc, które opanowaliście poza granicami Judei. ³¹ A jeśli nie, to wpłaćcie za nie pięćset talentów srebra, a za zniszczenia, które spowodowaliście, i za zaległe podatki od miast – kolejne pięćset talentów. W przeciwnym razie przyjdziemy i rozprawimy się z wami”.

³² Przyjaciel króla Atenobiusz przybył do Jerozolimy. W zdumienie wprawił go przepych Szymona, zastawa ze złota i srebra i wielka wystawność, którą zobaczył. Obwieścił mu słowa króla, ³³ a Szymon odpowiedział: „Nie przywłaszczyliśmy sobie cudzej ziemi, ani nie zabraliśmy cudzej własności, lecz tylko dziedzictwo naszych ojców, które w pewnym czasie zostało niesprawiedliwie zagarnięte przez naszych nieprzyjaciół. ³⁴ Skoro teraz nadarza się okazja, odzyskujemy dziedzictwo naszych ojców. ³⁵ A co do Jafy i Gezer, których się domagasz, to wyrządziły one wiele zła naszemu ludowi i krajowi. Możemy dać za nie sto talentów”. ³⁶ Atenobiusz nie odpowiedział mu ani słowa. Rozgniewany powrócił do króla i przekazał mu te słowa. Opowiedział mu też o przepychu Szymona i o wszystkim, co widział. Wtedy król bardzo się rozgniewał.

WALKA Z KENDEBAJOSEM

³⁷ Tymczasem Tryfon wsiadł na okręt i uciekł do Ortozji. ³⁸ Król ustanowił Kendebajosa namiestnikiem okręgu nadmorskiego. Powierzył mu piechotę i jazdę, ³⁹ nakazując rozbić obóz na granicy Judei, a także obwarować Kedron i umocnić jego bramy. Miał walczyć z ludem, podczas gdy król ścigał Tryfona. ⁴⁰ Kendebajos udał się do Jamnii i zaczął nękać lud: najeżdżał Judeę, brał ludzi w niewolę, zabijał. ⁴¹ Obwarował Kedron i umieścił tam jazdę i piechotę, aby zgodnie z rozkazem króla robili stamtąd wypady na drogi Judei.

Rozdział 16

16 ¹Kiedy Jan przybył z Gezer, opowiedział swojemu ojcu, Szymonowi, o działaniach Kendebajosa. ²Wtedy Szymon wezwał swoich dwóch starszych synów, Judę i Jana, i powiedział im: „Ja, moi bracia i dom mojego ojca walczyliśmy w obronie Izraela od młodości aż do dnia dzisiejszego. Wiele razy udało się nam uratować Izraela. ³Teraz jednak jestem już stary, a wy, dzięki łasce Nieba, jesteście w sile wieku. Zastąpcie więc mnie i mojego brata i ruszajcie do walki za nasz naród, a pomoc z Nieba niech będzie z wami”. ⁴Wyruszyło więc przeciwko Kendebajosowi dwadzieścia tysięcy piechoty i jeźdźców zwołanych z kraju.

Noc spędzili w Modin. ⁵ Rano wstali i wyszli na równinę. A oto naprzeciwko nich wielkie wojsko: piechota i jazda. Dzielił ich tylko potok. ⁶ Jan wraz ze swoim wojskiem zajął pozycje naprzeciwko nich. Kiedy spostrzegł, że wojsko boi się przekroczyć potok, zrobił to pierwszy. Jego ludzie, widząc to, przeprawili się za nim. ⁷ Następnie podzielił lud i umieścił jazdę pośrodku piechoty, bo nieprzyjacielska jazda była bardzo liczna. ⁸ Zadęto w trąby. Kendebajos wraz ze swoim wojskiem został zmuszony do ucieczki. Padło wielu zabitych pośród nich, a pozostali uciekli do twierdzy. ⁹ Wtedy raniono Judę, brata Jana. Tymczasem Jan ścigał ich aż do Kedronu, obwarowanego wcześniej przez Kendebajosa, ¹⁰ i spalił go. Nieprzyjaciele uciekali aż do wież, które znajdowały się na polach Azotu. Zginęło z nich około dwa tysiące ludzi. Potem Jan powrócił do Judei w pokoju.

ŚMIERĆ SZYMONA

¹¹ Ptolemeusz, syn Abubosa, został mianowany wodzem nad równiną Jerycha. Miał on wiele srebra i złota, ¹² ponieważ był zięciem najwyższego kapłana. ¹³ Pycha zaślepiła jego serce i pożądał władzy nad krajem. Obmyślił podstęp przeciwko Szymonowi i jego synom, aby ich zabić.

¹⁴ Szymon wizytował miasta w kraju, okazując troskę o ich potrzeby. W jedenastym miesiącu, a był to miesiąc Szebat, sto siedemdziesiątego siódmego roku przybył także do Jerycha wraz ze swymi synami Matatiaszem i Judą. ¹⁵ Syn Abubosa przyjął ich w wybudowanej przez siebie małej twierdzy, zwanej Dok. Knując podstęp, urządził tam dla nich wielką ucztę, a miał tam ukrytych ludzi. ¹⁶ Gdy Szymon i jego synowie byli już pijani, Ptolemeusz i jego ludzie wtargnęli do jadalni i rzucili się z bronią w ręku na Szymona. Zabili jego oraz jego dwóch synów, a także kilku ludzi z jego orszaku. ¹⁷ Ptolemeusz popełnił wielką zbrodnię i odpłacił złem za dobro.

¹⁸ Potem opisał to w liście, który wysłał królowi, prosząc, aby przysłał mu na pomoc wojsko i przekazał władzę nad krajem i miastami. ¹⁹ Część swoich ludzi posłał do Gezer, aby zabili Jana. Do tysiączników wysłał listy, prosząc, aby przybyli do niego, a on ofiaruje im srebro, złoto i inne dary. ²⁰ Posłał też ludzi, aby zajęli Jeruzalem i górę świątyni. ²¹ Tymczasem ktoś pospieszył do Gezer, aby donieść Janowi, że zginął jego ojciec i bracia, i oznajmił mu: „Ptolemeusz kazał zabić także ciebie”. ²² Gdy on to usłyszał, przeraził się, pojmał ludzi, którzy przyszli go zamordować, i zabił ich. Dowiedział się bowiem, że zamierzali go zgładzić.

²³ Inne słowa Jana, jego wojny i bohaterskie czyny, w których wykazał się męstwem, budowa murów, którą prowadził, i inne jego dokonania – ²⁴ to wszystko spisano w kronice jego rządów jako najwyższego kapłana, od chwili, kiedy po swoim ojcu objął urząd najwyższego kapłana.

^1,14 gimnazjon – miejsce ćwiczeń fizycznych, a jednocześnie centrum kulturalne, służące kształceniu młodzieży w duchu greckim. Składał się z otoczonego portykiem boiska oraz z przylegających doń pomieszczeń. Grecy wykonywali ćwiczenia sportowe nago, co było sprzeczne z żydowskimi obyczajami.

^1,15 Wyzbywali się... obrzezania – można to było uczynić przez specjalny zabieg. Prawdopodobnie poddawali się mu Żydzi ćwiczący nago w gimnazjonie, aby ukryć swoje żydowskie pochodzenie. Niewykluczone również, że wyzbycie się znaku obrzezania oznaczało radykalne odstąpienie od zasad wiary żydowskiej. W takim wypadku określenie to jest metaforą, podobnie jak cudzołóstwo (nierząd) w znaczeniu bałwochwalstwa, a nie przewinień seksualnych (np. Sdz 8,33; Ez 16).

^1,30 Izraelici – nazwa członków ludu Bożego w sensie religijnym. Określenie „Żydzi” wskazywało raczej na mieszkańców Judei i na pochodzenie narodowe.

^1,33 Miasto Dawida – w tych czasach nazwa ta prawdopodobnie oznaczała zachodnie wzgórze Jerozolimy, podczas gdy świątynia leżała na wschodnim. Twierdza grecka mogła leżeć na północ od świątyni.

^2,3 Machabeusz – przydomek ten, wyprowadzany najczęściej od słowa ‘młot’, przeniesiono potem na innych braci, na zryw wolnościowy (powstanie machabejskie) i na całą epokę (czasy machabejskie). Przydomki innych nie odegrały żadnej roli, a ich znaczenie nie jest pewne. Użycie przydomków wynikało stąd, że imiona braci były bardzo pospolite.

^2,42 asydejczycy – to grecka forma hebrajskiego słowa hasidim, czyli ‘pobożni’, i oznacza członków wiernego Prawu stronnictwa religijnego. Część z nich, jak się wydaje, wybrała śmierć, inni jednak postanowili walczyć i sprzymierzyli się z Machabeuszami. W tym sojuszu asydejczycy reprezentowali orientację bardziej religijną, Machabeusze natomiast narodowo-polityczną.

^3,18 Niebo – w Pierwszej Księdze Machabejskiej słowo „Bóg” jest zastępowane słowem „Niebo”, co odpowiada żydowskiej tendencji niewymawiania przez szacunek nie tylko imienia Jahwe, lecz także słowa „Bóg”.

^3,22 Uroczyste mowy wodza przed bitwą (ww. 18-22) występują w całym starożytnym pisarstwie historycznym. Nie mają one charakteru protokołu. Autor księgi układa je tak, by skomentować przyszłe wydarzenia.

^3,41 Historyczna nazwa żyjących blisko tysiąc lat wcześniej Filistynów została przeniesiona na greckich pogan zamieszkałych w tym samym miejscu: w Palestynie, na wybrzeżu Morza Śródziemnego.

^4,38 zbezczeszczony – użycie ołtarza do kultu pogańskiego i składanie na nim zakazanych ofiar uznawane było za profanację, nieodwracalne skalanie. Od czasu zwycięstw Judy także kult pogański w świątyni jerozolimskiej został zarzucony, dlatego miejsce to zostało zaniedbane.

^9,36 synowie Jambriego – określenie plemienia arabskiego, pokrewnego Nabatejczykom. Droga do ukrytej w górach Petry, stolicy Nabatejczyków za Morzem Martwym, wiodła przez wspomnianą tu Medebę.

^9,37 Kanaan – nazwa wzięta z czasów przed osiedleniem się Izraela w Ziemi Obiecanej; autor Pierwszej Księgi Machabejskiej naśladuje tu dawniejsze księgi biblijne.

^12,21 Ta deklaracja o pochodzeniu Spartan i Żydów od Abrahama stanowi umowne stwierdzenie bliskości i przyjaźni. Bliskość między ludami, tak w Biblii, jak i w świecie starożytnym, chętnie przedstawiano jako pokrewieństwo.

^13,53 Jan – syn Szymona zwany Hirkan I. Po śmierci ojca i dwóch braci odziedziczył urząd najwyższego kapłana oraz władzę w Judei, nosząc tytuł etnarchy. W czasie trzydziestoletniego panowania (134-104 przed Chr.) umacniał jedność i pozycję Judei.

^14,41 aż do... proroka – oczekiwanie na wiarygodnego proroka było wyrazem nadziei Żydów na widoczną interwencję Boga w historię. Chrześcijański czytelnik może odnieść tę zapowiedź do osoby Jezusa Chrystusa.

DRUGA KSIĘGA MACHABEJSKA

WPROWADZENIE

OKOLICZNOŚCI POWSTANIA

Prześladowania Żydów w II w. przed Chr. oraz ich walkę z obcą okupacją opisuje Druga Księga Machabejska. Akcja księgi rozgrywa się od około 180 r., a kończy przed 160 r. przed Chr., jednak samo dzieło zostało spisane kilkadziesiąt lat po opisanych w nim zdarzeniach. Część wstępna, list do Żydów w Egipcie, jest w tekście datowana na 124 r. przed Chr. (2Mch 1,9), lecz główne partie księgi pochodzą niewątpliwie z czasów późniejszych. Autor nie relacjonuje wydarzeń bezpośrednio, lecz jak zaznacza w 2Mch 2,23, opiera się na wcześniejszym, obszerniejszym dziele historycznym pióra Jazona z Cyreny. Opisywane wydarzenia przedstawia jako niedawne i znaczące dzięki swej aktualności. Można więc sądzić, że trzon księgi powstał w końcowych latach II w. przed Chr. lub nieco później. Ponieważ księga została w oryginale napisana po grecku, nie jest wykluczone, że powstała w Egipcie, gdzie Żydzi posługiwali się tym językiem na co dzień, a nie w Judei, która jest miejscem akcji opisywanych wydarzeń.

Żydzi oraz protestanci nie włączają Drugiej Księgi Machabejskiej do kanonu biblijnego Starego Testamentu, gdyż jest ona utworem greckim, a nie hebrajskim. Za natchnioną i kanoniczną uważa ją natomiast Kościół katolicki oraz prawosławie. Kwestie te zostały dokładniej wyjaśnione we Wprowadzeniu do Pierwszej Księgi Machabejskiej.

Druga Księga Machabejska nie jest dalszym ciągiem Pierwszej Księgi Machabejskiej. Opowiada w sposób niezależny o wydarzeniach z tej samej epoki, czyli z czasów zbrojnego powstania Żydów pod wodzą Machabeuszów przeciwko władzy Greków z Syrii. Stąd także bliźniaczy tytuł księgi. Ponieważ o walkach Machabeuszów z wrogami więcej wiadomo z Pierwszej Księgi Machabejskiej, we Wprowadzeniu do niej wyjaśniono bliżej dzieje tych czasów i tło konfliktu.

TREŚĆ I TEOLOGIA

Księga opowiada o przeszłości, ale nie jest dziełem historycznym w sensie ścisłym (2Mch 1,28-31). W odróżnieniu od Pierwszej Księgi Machabejskiej nie opowiada o kolejnych wydarzeniach, ale składa się z kilku odrębnych części, a te z kolei – z mniejszych epizodów. Część wstępna (2Mch 1 – 2) zawiera dwa listy. Pierwszy wskazuje na cel utworu i wyjaśnia, dlaczego Żydzi mają obchodzić święto poświęcenia świątyni jerozolimskiej (Chanukę). Drugi list zawiera legendarne opowieści o losach Arki Przymierza i ognia ze świątyni. Dopiero potem następuje właściwy wstęp do księgi, z wyjaśnieniem autora, w jaki sposób została ona napisana.

Trzon księgi składa się z trzech części, przy czym każda z nich dotyczy ataków na świątynię jerozolimską. Najpierw przedstawiono próbę rabunku świątyni podjętą przez greckiego wodza Heliodora za czasów króla Seleukosa IV, około 180 r. przed Chr. (2Mch 3). Następnie obszernie opisano prześladowania za czasów króla Antiocha IV Epifanesa (2Mch 4 – 9): zdradę Żydów ulegających wpływom greckim, przymuszanie do porzucenia zwyczajów żydowskich, wprowadzenie kultu pogańskiego do świątyni jerozolimskiej (167 r. przed Chr.) i przypadki męczeństwa wiernych Żydów. Przeciwko tym represjom wybuchło powstanie pod wodzą Judy Machabeusza, który w 164 r. przed Chr. odzyskał i oczyścił świątynię. Potem nastąpiły kolejne ataki na Judeę i świątynię jerozolimską (2Mch 10 – 15). Ostatni z nich miał miejsce podczas wyprawy wodza greckiego Nikanora w 161 r. przed Chr., zakończonej jego całkowitą klęską. Niedługo po tych wydarzeniach Juda Machabeusz zginął w bitwie, ale księga już o tym nie wspomina.

Sposób przedstawienia tych wydarzeń nie jest ściśle historyczny i różni się znacznie od dość suchej relacji znanej z Pierwszej Księgi Machabejskiej. Druga Księga Machabejska powstała na podstawie źródeł historycznych, ale jest także dziełem literackim, kwiecistym, nacechowanym przesadą i zawierającym oprócz danych historycznych liczne upiększenia oraz motywy legendarne. O wydarzeniach autor mówi obszernie i pięknie, ale nieprecyzyjnie. Chętnie odwołuje się do uczuć bohaterów i odbiorcy. Ten sposób pisania określa się niekiedy mianem „historii patetycznej”.

Chociaż księga dotyczy walk z Grekami oraz prześladowań religijnych ze strony greckich władz i odstępców żydowskich, napisana jest na wzór literatury greckiej tej epoki i wielokrotnie odwołuje się do greckich ideałów i pojęć: bohaterstwa, cnoty, szlachetności, wytrwałości w cierpieniu. Wartościowe elementy obcej kultury zostały więc przyjęte z uznaniem.

Podczas gdy Pierwsza Księga Machabejska bardziej skupia się na przekazie faktów związanych z walką zbrojną, przesłaniem Drugiej Księgi Machabejskiej jest ukazanie religijnego znaczenia wydarzeń. Prawdziwą pobożność przeciwstawia ona fałszywej religii pogan. Przedstawia Boga, który broni swojej świątyni i wspiera swych wiernych, dokonując cudów. On karze za grzechy, poskramia pychę, ale i okazuje miłosierdzie. Powstańcy uznają swoją zależność od Boga i w Nim pokładają nadzieję, dlatego stając do walki, modlą się gorąco o Jego pomoc.

Dla ukazania wzorów postaw autor kreśli portrety wiernych wyznawców Boga. Są nimi np. szlachetny Oniasz, najwyższy kapłan, i dzielny wódz Juda Machabeusz. Zalicza się do nich także męczenników, którzy woleli zginąć, niż zaprzeć się wiary: Eleazara, siedmiu braci i ich matkę, a także Razisa i liczne bezimienne ofiary prześladowań.

Pamięć o żydowskich męczennikach czasów machabejskich była inspiracją dla czci oddawanej męczennikom w chrześcijaństwie. Autor księgi formułuje szczególnie ważny punkt jej teologii: wiarę w zmartwychwstanie umarłych i sąd po śmierci. Bóg odda męczennikom ich życie, a prześladowców dosięgnie zasłużona kara (2Mch 7,1n.9-14). Ta wiara prowadzi do przekonania o potrzebie i skuteczności modlitwy za zmarłych oraz składania za nich ofiar (2Mch 12,44n).

DRUGA KSIĘGA MACHABEJSKA

LIST PIERWSZY

Rozdział 1

1 ¹„Żydzi z Jerozolimy i z kraju Judy do braci Żydów z Egiptu. Pozdrowienia i życzenia pokoju! ²Niech Bóg obdarzy was dobrem i niech pamięta o przymierzu ze swoimi wiernymi sługami: Abrahamem, Izaakiem i Jakubem. ³Niech da wam wszystkim pragnienie czczenia Go i pełnienia Jego postanowień całym sercem i ochotną duszą! ⁴Niech otworzy wasze serca na swoje Prawo i przykazania i niech was obdarzy pokojem! ⁵Niech wysłucha waszych modlitw i pojedna się z wami! Niech was nie opuści w złym czasie! ⁶A my tu i teraz modlimy się za was.

⁷ Za panowania Demetriusza, w sto sześćdziesiątym dziewiątym roku, my Żydzi napisaliśmy do was: «W ucisku, który osiągnął swój szczyt w czasie, kiedy Jazon i jego ludzie zdradzili ziemię świętą i królestwo, ⁸ podpalili główną bramę i przelali niewinną krew, my modliliśmy się do PANA i zostaliśmy wysłuchani. Złożyliśmy więc ofiarę krwawą i pokarmową, zapaliliśmy lampy i wyłożyliśmy chleby». ⁹ Odtąd i wy obchodźcie Święto Namiotów w miesiącu Kislew. Napisano w sto osiemdziesiątym ósmym roku”.

LIST DRUGI

¹⁰ „Mieszkańcy Jerozolimy i Judei, rada starszych oraz Juda do wychowawcy króla Ptolemeusza – Arystobula, z rodu namaszczonych kapłanów, oraz do Żydów z Egiptu. Pozdrowienia i życzenia zdrowia!

¹¹ Gorąco dziękujemy Bogu za ocalenie z wielkich niebezpieczeństw. Zdołaliśmy stanąć do walki z królem, ¹² bo sam Bóg wypędził tych, którzy stanęli do walki przeciwko świętemu miastu. ¹³ Gdy bowiem wódz udał się do Persji, a wraz z nim armia, która wydawała się niezwyciężona, zostali wycięci w pień w świątyni Nanai, wskutek podstępu kapłanów Nanai. ¹⁴ Antioch bowiem razem ze swoimi przyjaciółmi przybył do tego miejsca pod pozorem zaślubin z boginią Nanai, aby zagarnąć ogromne bogactwa z tytułu posagu. ¹⁵ Gdy kapłani Nanai wyłożyli te bogactwa, a Antioch wszedł z kilkoma ludźmi w obręb świątyni, została ona zamknięta. Tuż po jego wejściu ¹⁶ otwarto ukryty w suficie otwór, przez który ciskając kamienie niby pioruny, zabito wodza. Następnie poćwiartowali ciała, a odcięte głowy wyrzucili tym, którzy zostali na zewnątrz. ¹⁷ I za to wszystko niech będzie uwielbiony nasz Bóg, który wydał złoczyńców na śmierć!

¹⁸ Mając zamiar świętować oczyszczenie świątyni dwudziestego piątego dnia miesiąca Kislew, uznaliśmy za konieczne powiadomić was, abyście wy także obchodzili Święto Namiotów i ognia, który pojawił się, kiedy Nehemiasz po odbudowaniu świątyni i ołtarza złożył ofiary. ¹⁹ Kiedy bowiem nasi ojcowie zostali uprowadzeni do Persji, pobożni kapłani wzięli ogień z ołtarza i potajemnie ukryli go w pustej studni. Miejsce to zabezpieczyli tak, aby nikt o nim nie wiedział. ²⁰ Po upływie wielu lat spodobało się Bogu, aby król Persji posłał Nehemiasza. Wtedy wysłał on po ogień potomków kapłanów, którzy go ukryli. Oni jednak donieśli nam, że zamiast ognia znaleźli tłustą wodę. Nehemiasz nakazał im zaczerpnąć jej i przynieść. ²¹ Gdy przygotowano, co konieczne do składania ofiar, rozkazał kapłanom polać tą wodą drewna i to, co na nich leżało. ²² Uczynili tak. A gdy po pewnym czasie zaświeciło słońce, uprzednio zakryte chmurami, zapłonął tak wielki ogień, że wszyscy byli zdumieni. ²³ Podczas spalania się ofiary, kapłani modlili się razem ze wszystkimi. Jonatan zaczynał, a pozostali wraz z Nehemiaszem odpowiadali.

²⁴ Modlili się tak:

«PANIE, PANIE Boże, Stwórco wszystkiego, budzący trwogę, mocny, sprawiedliwy i miłosierny, jedyny Królu i Dobroczyńco! ²⁵ Tylko Ty jesteś hojny. Tylko Ty jesteś sprawiedliwy, wszechmocny i wieczny. Ty wybawiłeś Izraela od wszelkiego zła. Ty wybrałeś naszych ojców i ich uświęciłeś. ²⁶ Przyjmij ofiarę za twój cały lud Izraela. Strzeż swojej własności i uświęć ją. ²⁷ Zgromadź naszą diasporę. Uwolnij tych, którzy służą innym narodom. Spójrz na wzgardzonych i wyśmiewanych. Niech poganie przekonają się, że Ty jesteś naszym Bogiem. ²⁸ Ześlij karę na tych, którzy nas uciskają, i na tych, którzy zuchwale nas znieważają. ²⁹ Utwierdź swój lud na twoim świętym miejscu, jak powiedział Mojżesz».

³⁰ W tym czasie kapłani śpiewali hymny. ³¹ Gdy to, co było złożone w ofierze, spaliło się, Nehemiasz nakazał resztą wody polać większe kamienie. ³² Kiedy tak uczyniono, zapalił się płomień, który został pochłonięty przez jaśniejsze światło z ołtarza. ³³ Wydarzenie to stało się głośne i także królowi Persów doniesiono, że w miejscu, w którym uprowadzeni kapłani ukryli ogień, pojawiła się woda, a ludzie z otoczenia Nehemiasza oczyścili nią ofiary. ³⁴ Król po zbadaniu całej sprawy ogrodził to miejsce i wzniósł tam świątynię. ³⁵ Przynosiła ona królowi znaczne dochody, a on rozdawał je tym, których darzył łaską. ³⁶ Towarzysze Nehemiasza nazwali tę wodę „neftar”, co oznacza „oczyszczenie”, lecz przez wielu zwana jest też „neftai”.

Rozdział 2

2 ¹W dokumentach można znaleźć informację, że prorok Jeremiasz nakazał wygnańcom zabrać ogień, co już zostało powiedziane. ²Prorok, dając wygnańcom Prawo, polecił, aby nie zapominali o przykazaniach PANA i aby nie dali się zwieść widokiem posągów ze złota i srebra oraz znajdujących się wokół nich ozdób. ³W licznych, podobnych słowach zachęcał ich, aby nie wyrzucali Prawa ze swoich serc. ⁴To pismo mówi także o tym, że prorok otrzymał od Boga pouczenie, aby namiot i arka towarzyszyły mu w drodze na górę, na którą niegdyś wszedł Mojżesz, aby podziwiać dziedzictwo Boże. ⁵Gdy Jeremiasz tam przyszedł, znalazł grotę i umieścił w niej namiot, arkę i ołtarz kadzielny, a wejście zabarykadował. ⁶Niektórzy z jego towarzyszy przyszli później, aby oznakować drogę, ale nie mogli znaleźć groty. ⁷Gdy Jeremiasz dowiedział się o tym, skarcił ich, mówiąc: «Miejsce to pozostanie nieznane, dopóki Bóg nie zgromadzi ludu i nie okaże miłosierdzia. ⁸Wtedy PAN wskaże te rzeczy. Pojawi się chwała PANA i obłok, jak było za czasów Mojżesza i wtedy, gdy Salomon modlił się, aby świątynia została uroczyście poświęcona». ⁹Jest tam też mowa o tym, jak Salomon, który miał dar mądrości, złożył ofiarę z okazji poświęcenia i ukończenia budowy świątyni. ¹⁰Podobnie jak Mojżesz modlił się do PANA, a zstąpił ogień z nieba i spalił ofiary, tak też modlił się Salomon i ogień zstępujący z góry pochłonął całopalne ofiary. ¹¹Mojżesz powiedział: «Ofiarę za grzechy spalono, aby nie została spożyta». ¹²W ten sam sposób również Salomon świętował osiem dni. ¹³ To samo opisują dokumenty i pamiętniki Nehemiasza. Mówią one również o tym, jak założył on bibliotekę, zebrał księgi o królach, prorokach i o Dawidzie oraz pisma królów dotyczące darów ofiarnych. ¹⁴Podobnie też Juda zgromadził dokumenty rozproszone w wyniku wojny, która u nas była, i mamy je u siebie. ¹⁵Jeśli więc ich potrzebujecie, przyślijcie do nas kogoś, kto wam je dostarczy.

¹⁶ Piszemy do was, przygotowując się do świętowania Oczyszczenia. Dobrze uczynicie, świętując te dni. ¹⁷ Bóg jest tym, który ocalił cały swój lud, zwrócił wszystkim dziedzictwo, królestwo, kapłaństwo i świętość, ¹⁸ jak obiecał w Prawie. Ufamy więc Bogu, że szybko zlituje się nad nami i zgromadzi nas ze wszystkich stron świata w miejscu świętym. Wybawił nas bowiem z wielkich nieszczęść i oczyścił to miejsce”.

WPROWADZENIE AUTORA

¹⁹ Opowiadanie o Judzie Machabeuszu i jego braciach, o oczyszczeniu świątyni Najwyższego i poświęceniu ołtarza, a także ²⁰ o wojnach przeciwko Antiochowi Epifanesowi i jego synowi Eupatorowi, ²¹ o pochodzących z nieba objawieniach dla tych, którzy tak mężnie walczyli o judaizm, że chociaż nieliczni, odbili cały kraj i przepędzili barbarzyńskie narody, ²² odzyskali słynną na całym świecie świątynię, uwolnili miasto oraz przywrócili prawa, które chciano znieść. Dokonali tego, ponieważ PAN darzył ich łaską z całą łagodnością.

²³ Staraliśmy się streścić w jednym dziele to wszystko, co Jazon Cyrenejczyk opisał w pięciu księgach. ²⁴ Zauważyliśmy bowiem, że ci, którzy pragną zagłębić się w opowiadania historii, napotykają na trudność z powodu bardzo wielu liczb oraz mnogości szczegółów. ²⁵ Dlatego tym, którzy chcą ją czytać, postanowiliśmy dostarczyć przyjemności; tym, którzy pragną ją zapamiętać – pomocy; a wszystkim, którzy się z nią zetkną – pożytku. ²⁶ Nam zaś samym, którzy podjęliśmy się dokonania niełatwego zadania streszczenia, sprawa ta przysporzyła trudu i bezsenności, ² ⁷podobnie jak niełatwo jest temu, kto przygotowuje ucztę i pragnie zadowolić biesiadników. My jednak chętnie ponieśliśmy ten trud, aby zaskarbić sobie wdzięczność wielu. ²⁸ Troskę o szczegóły historyczne pozostawiamy historykowi, my natomiast zajęliśmy się opracowaniem streszczenia. ²⁹ Architekt nowego domu musi troszczyć się o całą budowlę, ten zaś, kto chce go upiększyć i ozdobić malowidłami, stara się tylko o materiały do ozdoby. Myślę, że podobnie jest również z nami. ³⁰ Pogłębienie i uporządkowanie faktów oraz ich szczegółowa analiza – to zadanie historyka. ³¹ Temu zaś, kto przygotowuje streszczenie, należy pozwolić na skrócenie tekstu i pominięcie szczegółów.

³² W tym miejscu rozpoczynamy opowiadanie, nie dodając już nic do tego, co powiedzieliśmy. Byłoby bowiem nierozsądne rozwodzić się nad wstępem do historii, a skracać samą historię.

SPRAWA HELIODORA I OBRONA SKARBCA ŚWIĄTYNI

ONIASZ NAJWYŻSZYM KAPŁANEM

Rozdział 3

3 ¹Najwyższy kapłan Oniasz był człowiekiem bogobojnym i nienawidził zła. Dzięki temu święte miasto cieszyło się całkowitym pokojem, a prawa były należycie przestrzegane. ²Bywało, że nawet królowie otaczali szacunkiem to miejsce, a świątyni ofiarowywali najwspanialsze dary. ³I tak król Azji Seleukos pokrywał z własnych dochodów wszystkie koszty związane ze składaniem ofiar.

KNOWANIA SZYMONA

⁴ Tymczasem Szymon z plemienia Beniamina, ustanowiony nadzorcą świątyni, pokłócił się z najwyższym kapłanem o nadzór nad miejskim rynkiem. ⁵ Ponieważ nie mógł pokonać Oniasza, udał się do Apoloniusza z Tarsu, który w tym czasie był wodzem Celesyrii i Fenicji. ⁶ Doniósł mu o tym, że skarbiec w Jerozolimie wypełniony jest niewysłowionymi bogactwami i że nie sposób policzyć pieniędzy, które w nim się znajdują. Jest ich więcej, niż potrzeba na wydatki związane ze składaniem ofiar, i mogłoby to przejść na własność króla.

ZAMACH HELIODORA NA SKARBIEC ŚWIĄTYNNY

⁷ Gdy Apoloniusz spotkał się z królem, opowiedział o skarbach, o których mu doniesiono. Wtedy król wybrał wielkorządcę Heliodora i dał mu rozkaz, aby udał się tam i przejął wspomniane bogactwa. ⁸ Heliodor wyruszył natychmiast, sprawiając wrażenie, jakby zamierzał przeprowadzić inspekcję miast Celesyrii i Fenicji, a w rzeczywistości po to, aby wypełnić wolę króla. ⁹ Gdy przybył do Jerozolimy, został życzliwie przyjęty przez najwyższego kapłana i miasto. Wówczas wyjawił cel swego przybycia, oznajmił to, o czym mu doniesiono, i dopytywał się, czy rzeczywiście jest to zgodne z prawdą. ¹⁰ Najwyższy kapłan wyjaśnił mu, że depozyty należą do wdów i sierot, ¹¹ a część do Hirkana, syna Tobiasza, człowieka zajmującego wysokie stanowisko. Doniesienie bezbożnego Szymona jest fałszywe, a skarbiec zawiera tylko czterysta talentów srebra oraz dwieście złota. ¹² Byłoby więc wielką niesprawiedliwością wyrządzić szkodę tym, którzy zaufali świętości miejsca oraz godności i nietykalności czczonej na całym świecie świątyni. ¹³ Heliodor jednak, powołując się na królewskie rozkazy, stwierdził, że musi to być przekazane do skarbca królewskiego. ¹⁴ W wyznaczonym przez siebie dniu wszedł do skarbca, aby dokonać jego przeglądu.

Tymczasem w całym mieście panowało niemałe wzburzenie. ¹⁵ Kapłani ubrani w święte szaty upadli przed ołtarzem i wołali do Nieba, aby Ten, który ustanowił prawa o depozytach, w całości zachował je dla tych, którzy je złożyli. ¹⁶ Widok twarzy najwyższego kapłana poruszał do głębi, gdyż wyraz i bladość jego oblicza świadczyły o wewnętrznej udręce. ¹⁷ Strach ogarnął tego człowieka, a drżenie ciała objawiało cierpienie jego serca tym, którzy mu się przyglądali. ¹⁸ Ludzie wybiegali gromadnie z domów, aby wspólnie się modlić, gdyż świętemu miejscu zagrażała zniewaga. ¹⁹ Kobiety w żałobnych ubraniach zapełniały ulice. Dziewczęta trzymane w zamknięciu gromadziły się przy bramach, inne na murach, jeszcze inne wyglądały przez okna. ²⁰ Wszystkie zaś, wyciągając ręce do nieba, odmawiały modlitwy.

²¹ Ogarniała litość na widok tego różnorodnego tłumu padającego na kolana oraz na widok najwyższego kapłana oczekującego w wielkim niepokoju. ²² Podczas gdy oni błagali wszechmocnego PANA, aby powierzone depozyty zachował nienaruszone, ²³ Heliodor wykonywał to, co zostało postanowione.

SPRAWA HELIODORA

²⁴ Kiedy już przybył razem ze swoją strażą przyboczną w pobliże skarbca, Władca duchów i wszelkiej mocy okazał się tak wielki, że wszyscy, którzy ośmielili się wejść, uderzeni mocą Bożą przestraszyli się i omdleli. ²⁵ Ukazał się im koń niosący straszliwego jeźdźca, przyozdobiony w piękny rynsztunek. Galopując, gwałtownie natarł przednimi kopytami na Heliodora. Wydawało się, że jeździec ma złotą zbroję. ²⁶ Pojawili się jeszcze dwaj inni młodzieńcy o nadzwyczajnej sile, wspaniałej urodzie, pięknie ubrani, którzy stanęli po obu stronach Heliodora i chłostali go bez przerwy, zadając mu liczne razy. ²⁷ Nagle upadł on na ziemię i ogarnęła go wielka ciemność. Podniesiono go więc i posadzono w lektyce. ²⁸ Ten, który – jak to zostało wspomniane – wszedł do skarbca z licznym orszakiem i całą strażą przyboczną, został z niego wyniesiony, bo sam nie był w stanie udzielić sobie pomocy. Wszyscy uznali moc Bożą, która się ujawniła. ²⁹ Podczas gdy on z powodu Bożej mocy stał się niemową, pozbawionym wszelkiej nadziei i ratunku, ³⁰ oni wysławiali PANA, który swoje miejsce otoczył chwałą. Świątynia zaś, która niedawno była pełna strachu i trwogi, dzięki objawieniu się wszechmocnego PANA napełniła się radością i weselem.

³¹ Niektórzy z otoczenia Heliodora natychmiast prosili Oniasza, aby błagał Najwyższego o darowanie życia temu, który leżał, wydając ostatnie tchnienie. ³² Najwyższy kapłan, obawiając się, że król mógłby podejrzewać Żydów o dokonanie jakiejś zbrodni przeciwko Heliodorowi, złożył ofiarę za jego ocalenie.

³³ Podczas gdy najwyższy kapłan składał ofiarę przebłagalną, Heliodorowi ponownie ukazali się ci sami młodzieńcy, przystrojeni w te same szaty. Powiedzieli mu: „Bądź bardzo wdzięczny najwyższemu kapłanowi Oniaszowi, ponieważ dzięki niemu PAN darował ci życie. ³⁴ Ty zaś, który otrzymałeś chłostę z nieba, głoś wszystkim wielką moc Boga!”. Powiedzieli to i zniknęli.

³⁵ Heliodor złożył PANU ofiarę i uczynił uroczyste ślubowanie Temu, który darował mu życie. Potem pożegnał Oniasza i powrócił z orszakiem do króla. ³⁶ Wszystkim składał świadectwo o dziełach wielkiego Boga, które widział na własne oczy. ³⁷ Kiedy król zapytał Heliodora, kogo jako najbardziej odpowiedniego mógłby ponownie wysłać do Jerozolimy, ten odpowiedział: ³⁸ „Jeśli masz jakiegoś wroga albo spiskowca przeciwko państwu, poślij go tam, a wróci do ciebie wychłostany, jeśli ujdzie żywy, ponieważ wokół tego miejsca jest prawdziwie jakaś moc Boża. ³⁹ Ten bowiem, który ma swoje mieszkanie w niebie, strzeże tego miejsca i je wspomaga. On bije i unicestwia tych, którzy przybywają tam w złych zamiarach”. ⁴⁰ Tak wygląda sprawa Heliodora oraz ocalenia skarbca.

ODRZUCENIE PRAW BOŻYCH ZA ANTIOCHA IV

INTERWENCJA ONIASZA U KRÓLA

Rozdział 4

4 ¹Wspomniany Szymon, który doniósł o skarbach i zdradził ojczyznę, oczerniał Oniasza, że to on spowodował pobicie Heliodora i był sprawcą tych nieszczęść. ²Dobroczyńcę miasta i obrońcę rodaków oraz gorliwego stróża praw ośmielił się nazwać zdrajcą spraw publicznych. ³Wrogość Szymona wzmogła się tak bardzo, że ktoś z jego zwolenników dopuścił się morderstw. ⁴Oniasz widział, że spór jest zaciekły oraz że Apoloniusz, syn Menesteosa, wódz Celesyrii i Fenicji, wspiera Szymona w złym postępowaniu. ⁵Udał się więc do króla, lecz nie po to, aby oskarżać obywateli, ale mając na względzie wspólne dobro – całego ludu i własne. ⁶Zrozumiał bowiem, że bez królewskiej decyzji nie można osiągnąć pokoju w sprawach publicznych ani położyć kresu szaleństwu Szymona.

JAZON NAJWYŻSZYM KAPŁANEM

⁷ Gdy po śmierci Seleukosa królestwo przejął Antioch, zwany Epifanesem, Jazon, brat Oniasza, w nieprawy sposób przejął urząd najwyższego kapłana, ⁸ obiecując królowi podczas spotkania trzysta sześćdziesiąt talentów srebra i osiemdziesiąt talentów z innych dochodów. ⁹ Ponadto przyrzekł, że przekaże królowi jeszcze sto pięćdziesiąt, jeśli otrzyma pozwolenie na budowę gimnazjonu i efebejonu oraz na wpisanie mieszkańców Jerozolimy na listę Antiocheńczyków.

¹⁰ Gdy król się na to zgodził, Jazon po zdobyciu władzy natychmiast zaczął wprowadzać wśród swoich rodaków grecki styl życia. ¹¹ Zniósł korzystne przywileje królewskie udzielone Żydom za wstawiennictwem Jana, ojca Eupolemosa, który potem został posłem do Rzymian w sprawie przyjaźni i przymierza. Tak więc Jazon zniósł obowiązujące zwyczaje, a wprowadził nowe, sprzeczne z Prawem. ¹² Z radością wybudował gimnazjon u stóp samego akropolu i najlepszych młodzieńców nakłonił do noszenia greckiego kapelusza. ¹³ Z powodu przekraczającej wszelkie granice przewrotności bezbożnego Jazona, nie najwyższego kapłana, doszło do takiego rozkwitu hellenizmu i panoszenia się obcych obyczajów, ¹⁴ że nawet kapłani przestali być gorliwi w służbie ołtarza. Pogardzając świątynią i zaniedbując ofiary, spieszyli, aby na wezwanie do rzutu dyskiem wziąć udział w przeciwnych Prawu zawodach na stadionie. ¹⁵ Nie szanowali ojczystych godności, lecz za najpiękniejsze uważali greckie zaszczyty. ¹⁶ Z tego powodu przyszedł na nich ciężki kryzys. Właśnie ci, których styl życia pragnęli żarliwie naśladować i do których chcieli się upodobnić, stali się ich wrogami i narzędziami kary. ¹⁷ Wykraczanie bowiem przeciwko Bożym prawom nie jest rzeczą błahą. Lecz ukaże to chwila, która nadejdzie.

¹⁸ Kiedy król przybył do Tyru na urządzane tam co pięć lat zawody, ¹⁹ podły Jazon wysłał tam delegację jerozolimskich Antiocheńczyków, aby zanieśli trzysta drachm srebra na ofiarę dla Herkulesa. Posłańcy jednakże uznali, że nie godzi się przekazać tych pieniędzy na ofiarę, ale lepiej wydać je na inny cel. ²⁰ Dlatego to, co przesłano na ofiarę dla Herkulesa, za ich przyczyną przekazano na budowę trójrzędowców.

²¹ Od Apoloniusza, syna Menesteosa, wysłanego do Egiptu na uroczystość do króla Filometora, Antioch dowiedział się, że król ten nie jest mu przychylny. Postanowił więc zatroszczyć się o swoje bezpieczeństwo. Z tego powodu udał się do Jafy, a potem do Jerozolimy. ²²Jazon i mieszkańcy miasta przywitali go uroczyście, paląc pochodnie i wiwatując. Stamtąd wyruszył z wojskiem do Fenicji.

MENELAOS NAJWYŻSZYM KAPŁANEM

²³ Po trzech latach Jazon posłał Menelaosa, brata wspomnianego już Szymona, aby zawiózł pieniądze królowi i załatwił kilka pilnych spraw publicznych. ²⁴ Ten zaś, przedstawiony królowi, oczarował go pozorem swej potęgi i zdobył dla siebie urząd najwyższego kapłana, dając o trzysta talentów srebra więcej niż Jazon. ²⁵ Kiedy otrzymał królewskie rozkazy i powrócił, okazał się niegodny urzędu najwyższego kapłana. Był raczej okrutnym tyranem i miał usposobienie dzikiej bestii. ²⁶ Tak to Jazon, który oszukał własnego brata, sam został oszukany i musiał uciekać do kraju Ammonitów. ²⁷ Menelaos tymczasem przejął władzę, ale nie wpłacił pieniędzy obiecanych królowi. ²⁸ Wtedy Sostratos, dowódca akropolu, zaczął się ich domagać, ponieważ do niego należało ściąganie podatków. Obaj więc zostali wezwani do króla. ²⁹ Menelaos zostawił zatem Lizymacha, swego brata, jako zastępcę na urzędzie najwyższego kapłana, a Sostratos – Kratesa, dowódcę Cypryjczyków.

ŚMIERĆ ONIASZA

³⁰ W tym samym czasie mieszkańcy Tarsu i Mallos zbuntowali się, ponieważ podarowano ich królewskiej konkubinie Antiochis. ³¹ Król wyruszył więc natychmiast, aby uregulować sprawy, pozostawiając w zastępstwie Andronika, jednego z wyższych urzędników. ³² Menelaos, sądząc, że jest to odpowiedni moment, ukradł niektóre złote przedmioty ze świątyni i podarował je Andronikowi. Inne udało mu się sprzedać w Tyrze i w okolicznych miastach. ³³ Kiedy Oniasz upewnił się co do tych faktów, schronił się w pobliżu Antiochii, w Dafne, które było miejscem azylu, i stamtąd upomniał Menelaosa. ³⁴ Wtedy Menelaos, rozmawiając z Andronikiem na osobności, nakłonił go do zabicia Oniasza. Andronik udał się więc do Oniasza i podstępem chciał zdobyć jego zaufanie. Podał mu nawet prawą rękę i złożył przysięgę. Chociaż Oniasz był ciągle nieufny, Andronik przekonał go do wyjścia z miejsca azylu. Zaraz też zamordował go, nie bacząc na sprawiedliwość.

³⁵ Nie tylko Żydzi, ale wiele innych ludów oburzyło się i zmartwiło z powodu niesprawiedliwości, jaką było zabójstwo tego człowieka. ³⁶ Kiedy król powrócił z okolic Cylicji, udali się do niego Żydzi mieszkający w tym mieście oraz Grecy, którzy także nienawidzili zła, jakim było zabicie Oniasza bez powodu. ³⁷ Antioch pogrążył się w smutku i pełen współczucia płakał, wspominając jego mądrość i wielką łagodność. ³⁸ Rozpalony gniewem, natychmiast kazał zdjąć z Andronika purpurę, zedrzeć z niego ubranie i tak prowadzić go przez całe miasto aż do miejsca, gdzie popełniono niegodziwość na Oniaszu. Tam kazał zabić mordercę. W ten sposób Pan wymierzył mu zasłużoną karę.

PIERWSZY RABUNEK ŚWIĄTYNI

³⁹ Wiele świętokradztw popełnił w mieście Lizymach za przyzwoleniem Menelaosa. Gdy stało się to jawne, lud wystąpił przeciwko Lizymachowi, ale liczne złote przedmioty były już roztrwonione. ⁴⁰ Ponieważ tłum był wzburzony i przepełniony gniewem, Lizymach uzbroił około trzy tysiące ludzi i wysłał ich do niegodziwego ataku. Dowodził nimi niejaki Auranos, podeszły w latach i nie mniej podeszły w głupocie. ⁴¹ Kiedy ludzie zdali sobie sprawę z ataku Lizymacha, jedni chwycili za kamienie, inni za grube kije, a jeszcze inni chwytali garściami leżący piasek i chaotycznie rzucali się na sługi Lizymacha. ⁴² Wielu z nich zranili, niektórych nawet zabili, a pozostałych zmusili do ucieczki. Świętokradcę zaś zabili w pobliżu skarbca.

⁴³ Z powodu tych wydarzeń wszczęto proces przeciwko Menelaosowi. ⁴⁴ Kiedy król przybył do Tyru, trzej ludzie wysłani przez radę starszych wnieśli przeciwko niemu oskarżenie. ⁴⁵ Menelaos, mając świadomość swojej przegranej, obiecał Ptolemeuszowi, synowi Dorymenesa, dużo pieniędzy, aby przekonał do niego króla. ⁴⁶ Ptolemeusz więc poszedł z królem na dziedziniec, jakoby dla zaczerpnięcia powietrza, i tak na niego wpłynął, ⁴⁷ że król uwolnił oskarżonego o wszelkie zło Menelaosa. Skazał natomiast na śmierć tych nieszczęśników, którzy nawet gdyby przemawiali do Scytów, zostaliby uwolnieni jako niewinni. ⁴⁸ Tak więc teraz ci, którzy wstawiali się za miastem, ludem i świętymi naczyniami, ponieśli niesprawiedliwą karę.

⁴⁹ Oburzyło to nawet mieszkańców Tyru, którzy wyprawili im wspaniały pogrzeb. ⁵⁰ Menelaos zaś pozostał przy władzy z powodu chciwości panujących. Coraz bardziej pogrążał się w złu i był wielkim prześladowcą obywateli.

ZDOBYCIE JEROZOLIMY PRZEZ JAZONA

Rozdział 5

5 ¹W tym czasie Antioch przygotowywał drugą wyprawę przeciwko Egiptowi. ²Wtedy to przez prawie czterdzieści dni w całym mieście miały miejsce wizje: jeźdźcy galopujący w powietrzu w przetykanych złotem szatach; piechota z włóczniami formująca się w oddziały; dobywanie mieczy; ³oddziały jazdy ustawiające się w szyku; szturm i szarża z obu stron; ruch tarcz, las włóczni, uderzenia broni, świst strzał, błysk złotych ozdób i wszelkiego rodzaju zbroi. ⁴Wszyscy błagali, aby te wizje zwiastowały coś dobrego.

⁵ Gdy rozeszła się fałszywa pogłoska, że Antioch umarł, Jazon wziął ze sobą nie mniej niż tysiąc ludzi i niespodziewanie przypuścił atak na miasto. Kiedy pokonał tych, którzy byli na murach, i niemal całkiem opanował miasto, Menelaos schronił się w akropolu. ⁶ Jazon zaś dopuścił się rzezi własnych obywateli, sądząc, że odnosi zwycięstwo nad nieprzyjaciółmi, a nie nad rodakami. Nie zdawał sobie sprawy, że zwycięstwo nad krewnymi jest największą klęską. ⁷ Nie zdobył jednak władzy, lecz okrył się hańbą zdrady i musiał znów uciekać do Ammonitów. ⁸ A kres jego był tragiczny. Oskarżony przed Aretasem, władcą Arabów, uciekał z miasta do miasta. Ścigany przez wszystkich, znienawidzony jako odstępca od praw, budzący obrzydzenie jako nieprzyjaciel ojczyzny i narodu, został wygnany do Egiptu. ⁹ Tak więc ten, który wielu ludzi wypędził z ojczyzny, zginął jako wygnaniec u Lacedemończyków, wśród których się schronił, powołując się na wspólne pochodzenie. ¹⁰ Ten, który wielu ludzi porzucił bez pogrzebu, sam nie był opłakiwany; nie miał pogrzebu ani nie znalazł miejsca w rodzinnym grobie.

¹¹ Gdy wiadomości o tych wydarzeniach dotarły do króla, odebrał to jako bunt Judei. Wycofał się więc z Egiptu i rozwścieczony zdobył miasto szturmem. ¹² Rozkazał żołnierzom zabijać bez litości wszystkich napotkanych i wyrżnąć tych, którzy chronili się w domach. ¹³ Mordowano młodych i starych, zabijano młodzieńców, kobiety i dzieci, dokonano rzezi dziewcząt i niemowląt. ¹⁴ W ciągu trzech dni zginęło osiemdziesiąt tysięcy ludzi, z czego czterdzieści tysięcy w walce wręcz. Co najmniej tyle samo sprzedano w niewolę.

DRUGI RABUNEK ŚWIĄTYNI

¹⁵ Jakby tego było jeszcze mało, odważył się wejść do najświętszej na ziemi świątyni, mając za przewodnika Menelaosa, zdrajcę praw i ojczyzny. ¹⁶ Nieczystymi rękami wziął święte naczynia, skalanymi rękami splugawił to, co ofiarowali inni królowie dla pomnożenia chwały i czci tego miejsca. ¹⁷ Antioch wbił się w pychę, nie biorąc pod uwagę tego, że Władca rozgniewał się tylko na krótki czas z powodu grzechów mieszkańców miasta i dlatego był obojętny dla tego miejsca. ¹⁸ Gdyby bowiem nie pogrążyli się w licznych grzechach, wówczas tak jak Heliodor posłany przez króla Seleukosa, aby dokonać przeglądu skarbca, tak i on po swoim przybyciu zostałby natychmiast wychłostany i odwiedziony od zuchwalstwa. ¹⁹ PAN bowiem nie wybrał narodu ze względu na miejsce, lecz miejsce ze względu na naród. ²⁰ Z tego powodu to miejsce miało udział w niedoli narodu, a potem w jego pomyślności. W swoim gniewie Wszechmocny je opuścił, ale gdy dał się ze sobą pojednać, wielki Władca ponownie odbudował je z całą chwałą.

²¹ Następnie Antioch zabrał tysiąc osiemset talentów ze świątyni i szybko odjechał do Antiochii, wierząc w swojej pysze, że potrafi sprawić, aby po ziemi można było pływać, a po morzu chodzić. Tak wyniosłe stało się jego serce!

UCISK LUDU

²² Pozostawił jednak zwierzchników, aby uciskali naród: w Jerozolimie Filipa, który był z pochodzenia Frygijczykiem, ale z charakteru jeszcze większym barbarzyńcą od swego mocodawcy; ²³ na Garizim – Andronika; oprócz nich Menelaosa, który bardziej niż inni wynosił się ponad obywateli i był wrogo usposobiony wobec Żydów.

²⁴ Król posłał ponadto dowódcę Mizyjczyków Apoloniusza razem z dwudziestodwutysięcznym wojskiem, nakazując mu zabić wszystkich dorosłych, a kobiety i nieletnich sprzedać. ²⁵ Kiedy przybył on do Jerozolimy, udawał pokojowo usposobionego aż do świętego dnia szabatu. Podczas gdy Żydzi odpoczywali, rozkazał swoim żołnierzom urządzić ćwiczenia. ²⁶ Następnie kazał zabić wszystkich, którzy przyszli na oglądanie, wtargnął z bronią do miasta i pobił wielki tłum.

²⁷ Wtedy Juda Machabeusz zebrał około dziesięciu ludzi i uciekł na pustynię. Tam na sposób dzikich zwierząt mieszkał w górach razem ze swoimi towarzyszami. Żywili się tylko roślinami, aby się nie skalać.

UCZTY OFIARNE I WIELKIE PRZEŚLADOWANIA

KULT POGAŃSKI W ŚWIĄTYNI

Rozdział 6

6 ¹Po niedługim czasie król posłał pewnego starego Ateńczyka, aby zmusił Żydów do porzucenia ojczystych praw i niekierowania się prawami Bożymi, ² oraz do zbezczeszczenia świątyni w Jerozolimie. Mieli ją przeznaczyć dla Zeusa Olimpijskiego, a świątynię na Garizim – dla Zeusa Kseniosa, zgodnie z życzeniem mieszkańców tego miejsca.

³ Natężenie zła stawało się dla wszystkich uciążliwe i nie do zniesienia. ⁴ Poganie napełnili świątynię rozwiązłością i hulaszczymi pochodami. Na świętych dziedzińcach zabawiali się z kurtyzanami i współżyli z kobietami oraz wnosili tam rzeczy zakazane. ⁵ Ołtarz napełnili zabronionymi ofiarami, wykluczonymi przez prawa. ⁶ Nie można było obchodzić szabatów ani zachowywać ojczystych świąt, ani nawet przyznawać się do bycia Żydem. ⁷ Każdego miesiąca w dzień narodzin króla bezwzględnie zmuszano do spożywania uczty ofiarnej, a gdy nadchodziły święta Dionizjów – do uczestniczenia w procesji na cześć Dionizosa z bluszczowymi wiankami na głowach.

⁸ Na wniosek mieszkańców Ptolemaidy także w okolicznych miastach greckich wydane zostało zarządzenie, aby Żydów traktować w ten sam sposób, to znaczy zmuszać ich do spożywania uczt ofiarnych ⁹ i zabijać tych, którzy nie chcieliby przyjąć greckich obyczajów. Można więc było przewidzieć nadchodzące nieszczęście.

MĘCZEŃSTWO ZA WIERNOŚĆ PRAWU

¹⁰ Dwie kobiety obrzezały swoich synów. Oskarżono je i z dziećmi uwieszonymi przy piersi publicznie przeprowadzono dookoła miasta, a potem strącono z murów.

¹¹ Inni zgromadzili się w pobliskich grotach, aby potajemnie obchodzić dzień siódmy. Doniesiono o tym Filipowi i wszyscy zostali spaleni, ponieważ ze względu na szacunek dla tego uroczystego, czcigodnego dnia uważali, że nie wolno im się bronić.

¹² Zachęcam czytających tę księgę, aby nie przerazili się z powodu tych nieszczęść, lecz raczej zważali na to, że celem kary nie jest zniszczenie naszego narodu, ale jego wychowanie. ¹³ Jest bowiem znakiem wielkiego dobrodziejstwa, gdy bezbożni nie są długo pozostawieni bez kary, lecz są nią natychmiast dotknięci. ¹⁴ Wobec innych narodów cierpliwy Władca oczekuje z karą, aż przebiorą miarę w grzechach. Wobec nas postanowił inaczej, ¹⁵ aby nie karać nas dopiero wtedy, kiedy osiągniemy szczyt w naszych grzechach. ¹⁶ Dlatego nigdy nie cofa nam miłosierdzia, ale wychowując przez przeciwności, nie opuszcza swojego ludu. ¹⁷ Tylko tyle niech będzie powiedziane dla przypomnienia. Po tych kilku słowach trzeba bowiem wracać do opowiadania.

MĘCZEŃSTWO ELEAZARA

¹⁸ Niejaki Eleazar, jeden z najznakomitszych nauczycieli Pisma, człowiek w podeszłym już wieku, o bardzo pięknych rysach twarzy, był zmuszany do jedzenia wieprzowego mięsa. ¹⁹ On jednak, wybierając raczej śmierć ze sławą aniżeli życie z hańbą, podszedł dobrowolnie do narzędzia tortur ²⁰ i wypluł mięso. Tak powinni postąpić ci, którzy odrzucają pokarmy zabronione, nie jedząc ich nawet dla ocalenia życia.

²¹ Ci zaś, którzy byli wyznaczeni do przewodniczenia nieprawej uczcie ofiarnej, ponieważ znali tego człowieka od dawnych czasów, wzięli go na bok i zachęcali, aby kazał przynieść sobie mięso, które wolno mu jeść, przyrządzone przez niego samego. Niech tylko udaje, że spożywa mięso z ofiary nakazanej przez króla. ²² Jeśli to zrobi, uniknie śmierci i ze względu na ich dawną przyjaźń będzie potraktowany łaskawie.

²³ On jednak podjął uczciwą decyzję, godną powagi sędziwego wieku, szlachetnej siwizny, którą osiągnął, oraz doskonałego postępowania od dziecka, a bardziej jeszcze świętego i przez Boga ustanowionego prawodawstwa, i odpowiedział dobitnie, aby natychmiast posłali go do krainy umarłych: ²⁴ „Udawanie nie jest godne naszego wieku. Wielu młodych mogłoby sądzić, że dziewięćdziesięcioletni Eleazar przyjął obce obyczaje. ²⁵ Moje udawanie dla ocalenia krótkich chwil życia wprowadziłoby ich w błąd, ja zaś na starość okryłbym się wstydem i hańbą. ²⁶ Jeśli nawet w chwili obecnej uniknąłbym kary od ludzi, to przecież z rąk Wszechmocnego ani żywy, ani umarły nie ucieknę. ²⁷ Dlatego teraz mężnie zakończę życie, przez co okażę się godny mojej starości, ²⁸ młodym zaś pozostawię szlachetny przykład, jak należy odważnie i z honorem umierać za czcigodne i święte prawa”. Kiedy to powiedział, natychmiast podszedł do narzędzia tortur.

²⁹ Ci, którzy go prowadzili, zamienili okazywaną mu przed chwilą przychylność na niechęć, ponieważ jego wypowiedź uznali za szaleństwo.

³⁰ On zaś, kiedy już umierał pod uderzeniami, powiedział wśród jęków: „PAN, który posiada świętą wiedzę, wie, że mogłem uniknąć śmierci. Chociaż moje ciało okrutnie cierpi z powodu chłosty, dusza jednak chętnie ją przyjmuje ze względu na bojaźń Pańską”.

³¹ W ten oto sposób zakończył życie. Swoją śmiercią pozostawił przykład szlachetności i pamiątkę cnoty nie tylko dla młodych, ale również dla większości narodu.

MĘCZEŃSTWO SIEDMIU BRACI I ICH MATKI

Rozdział 7

7 ¹Zdarzyło się też, że siedmiu braci zostało schwytanych razem z ich matką. Król chciał ich zmusić do jedzenia zakazanego mięsa wieprzowego, chłoszcząc ich biczami i rzemieniami. ²Jeden z nich w imieniu wszystkich tak powiedział: „O co chciałbyś zapytać i czego chciałbyś się od nas dowiedzieć? Gotowi jesteśmy raczej umrzeć, niż przekroczyć ojczyste prawa”. ³Król rozgniewał się i rozkazał rozpalić ogień pod patelniami i kotłami. ⁴Skoro tylko zostały rozgrzane, temu, który przemawiał w imieniu wszystkich, rozkazał uciąć język, ściągnąć skórę z głowy i obciąć kończyny. Pozostali bracia i matka musieli się temu przyglądać. ⁵Kiedy on był już całkowicie bezwładny, lecz jeszcze oddychał, król rozkazał przywlec go do ognia i smażyć na patelni. Podczas gdy z patelni unosił się gęsty dym, pozostali bracia i matka dodawali sobie odwagi, by umrzeć z honorem. Mówili: ⁶„PAN Bóg to widzi i na pewno zmiłuje się nad nami. Mojżesz wyraźnie zaświadczył o tym w swojej pieśni: I zmiłuje się nad swoimi sługami”.

⁷ Kiedy w ten sposób pierwszy zakończył życie, przyprowadzili drugiego, aby go publicznie torturować. Gdy mu zdarli skórę z głowy razem z włosami, zapytali: „Będziesz jadł, zanim twoje ciało zostanie umęczone kawałek po kawałku?”. ⁸ On zaś odpowiedział w ojczystym języku: „Nie!”.

Dlatego i on zaraz został umęczony, podobnie jak pierwszy. ⁹ Gdy wydawał ostatni oddech, powiedział: „Ty, zbrodniarzu, odbierasz nam doczesne życie, ale Król świata wskrzesi nas do życia trwającego wiecznie, ponieważ umieramy za Jego prawa”.

¹⁰ Po nim szydzono z trzeciego. Kiedy tego zażądano, natychmiast wysunął język i śmiało wyciągnął ręce, ¹¹ mówiąc odważnie: „Niebo mi je dało, ale z powodu Jego praw nimi gardzę i mam nadzieję od Niego otrzymać je ponownie”. ¹² Nawet sam król i jego otoczenie byli pełni podziwu dla odwagi tego chłopca, który za nic miał cierpienia.

¹³ Kiedy i ten zakończył życie, podobnym torturom poddano czwartego. ¹⁴ Będąc już u kresu, powiedział: „Bóg dał nam nadzieję, że będziemy przez Niego ponownie ożywieni. Tego właśnie oczekujemy, wybierając śmierć z ręki człowieka. Ty natomiast nie będziesz wskrzeszony do życia”.

¹⁵ Zaraz po nim przyprowadzono i maltretowano piątego. ¹⁶ On zaś, patrząc na króla, powiedział: „Mając władzę nad ludźmi, robisz, co zechcesz, chociaż jesteś śmiertelnikiem. Nie myśl jednak, że nasz naród został opuszczony przez Boga. ¹⁷ Poczekaj tylko, a zobaczysz Jego wielką potęgę, gdy umęczy ciebie i twoje potomstwo”.

¹⁸ Po nim przyprowadzono szóstego. Kiedy umierał, powiedział: „Łudzisz się na próżno. My bowiem cierpimy z własnej winy, gdyż zgrzeszyliśmy przeciwko naszemu Bogu. Dlatego dzieją się te zdumiewające rzeczy. ¹⁹ Ty zaś nie sądź, że będziesz bezkarny, skoro usiłujesz walczyć z Bogiem”.

²⁰ Nadzwyczaj godna podziwu i trwałej pamięci była matka. W jednym dniu widziała śmierć swoich siedmiu synów i zniosła to mężnie dzięki nadziei pokładanej w PANU. ²¹ Każdemu z nich nawet dodawała otuchy w ojczystym języku. Pełna wzniosłych myśli, kobiece rozumowanie umacniała męską odwagą. Mówiła do nich: ²² „Nie wiem, jak pojawiliście się w moim łonie. Nie ja dałam wam ducha i życie i nie ja ukształtowałam wasze ciała. ²³ Dlatego Stwórca świata, który dał początek ludzkości i wszystkiemu, co istnieje, w swoim miłosierdziu odda wam ducha i życie. Wy bowiem teraz gardzicie samymi sobą dla Jego praw”. ²⁴ Antioch zaś sądził, że został obrażony, i podejrzewał, że jej wypowiedź była obelżywa.

Gdy najmłodszy z braci jeszcze żył, zaczął go zachęcać, a nawet złożył przysięgę, że uczyni go bogatym i szczęśliwym, jeśli tylko porzuci ojczyste obyczaje; uczyni go nawet swoim przyjacielem oraz powierzy mu urzędy. ²⁵ Ponieważ młodzieniec nie zwracał na to żadnej uwagi, król przywołał matkę i zachęcał ją, aby nakłaniała chłopca do ocalenia życia. ²⁶ Po jego wielu prośbach zgodziła się przekonać syna. ²⁷ Pochyliła się nad nim i drwiąc z okrutnego tyrana, powiedziała w języku ojczystym: „Synu, zlituj się nade mną! Nosiłam cię w łonie przez dziewięć miesięcy, karmiłam cię mlekiem przez trzy lata. Żywiłam cię, wychowywałam i utrzymywałam aż do tego czasu. ²⁸ Proszę cię, synu, spójrz na niebo i na ziemię, i na wszystko, co jest na nich. Wiedz, że Bóg uczynił je z niczego i że rodzaj ludzki powstał w ten sam sposób. ²⁹ Nie bój się tego kata, ale bądź godny swoich braci i przyjmij śmierć, abym w czasie miłosierdzia razem z twoimi braćmi odzyskała ciebie”.

³⁰ Gdy ona jeszcze mówiła, młodzieniec powiedział: „Na co czekacie? Nie jestem posłuszny nakazowi króla, ale słucham nakazu Prawa, które zostało dane naszym ojcom za pośrednictwem Mojżesza. ³¹ Ty jednak, sprawco wszelkiego zła przeciwko Hebrajczykom, nie uciekniesz z rąk Boga. ³² My bowiem cierpimy z powodu własnych grzechów ³³ i nawet jeśli nasz żyjący Pan na krótko się rozgniewał, aby nas ukarać i wychować, to jednak znów pojedna się ze swoimi sługami. ³⁴ Ty zaś, bezbożniku najbardziej zepsuty ze wszystkich ludzi, wynosisz się na próżno, żywiąc bezpodstawne nadzieje i podnosząc rękę przeciwko dzieciom Nieba. ³⁵ Nie uciekniesz przed sądem wszechmocnego i czuwającego Boga! ³⁶ Teraz bowiem nasi bracia po krótkim cierpieniu osiągnęli życie wieczne w przymierzu z Bogiem. Ty natomiast na sądzie Bożym zostaniesz sprawiedliwie skazany za swoją pychę. ³⁷ A ja, podobnie jak bracia, oddaję ciało i duszę za ojczyste prawa. Błagam Boga, aby rychło okazał się łaskawy dla naszego narodu, a ciebie nakłonił przy pomocy doświadczeń i plag do wyznania, że On jest Bogiem jedynym. ³⁸ Niech gniew, którym Wszechmocny sprawiedliwie dotknął cały nasz naród, zatrzyma się na mnie i na moich braciach”.

³⁹ Słysząc gorzkie szyderstwo, król rozgniewał się i postąpił z nim jeszcze okrutniej niż z tamtymi. ⁴⁰Tak więc i on czysty zakończył życie, całkowicie ufając PANU. ⁴¹ Ostatnia po synach umarła matka.

⁴² O ucztach ofiarnych i strasznych prześladowaniach niech tyle wystarczy.

OPÓR, ŚMIERĆ ANTIOCHA IV I OCZYSZCZENIE ŚWIĄTYNI

JUDA WODZEM

Rozdział 8

8 ¹ Juda Machabeusz i jego towarzysze udawali się potajemnie do wiosek, aby werbować krewnych i tych, którzy trwali w judaizmie. Zgromadzili w ten sposób około sześć tysięcy osób. ² Wzywali PANA, aby wejrzał na lud podeptany przez wszystkich; aby okazał litość świątyni zbezczeszczonej przez bezbożnych ludzi; ³ aby zlitował się nad zniszczonym miastem, które było bliskie zrównania z ziemią; aby usłyszał krew wołającą do Niego; ⁴ aby pamiętał o bezprawnej masakrze niewinnych dzieci i o bluźnierstwach wypowiadanych przeciwko Jego imieniu; i aby okazał, że nienawidzi zła.

⁵ Gdy Machabeusz uformował oddział, stał się dla pogan niepokonany, ponieważ gniew PANA zamienił się w miłosierdzie. ⁶ Pojawiał się nagle, podpalał miasta i wioski, zdobywał dogodne pozycje i zmuszał do ucieczki wielu nieprzyjaciół. ⁷ Dokonywał tych najazdów zazwyczaj pod osłoną nocy. Sława jego męstwa rozprzestrzeniała się wszędzie.

WOJNA JUDY Z NIKANOREM I TYMOTEUSZEM

⁸ Filip, widząc więc, że człowiek ten stopniowo wzrasta w siłę i coraz częściej odnosi sukcesy, napisał do Ptolemeusza, wodza Celesyrii i Fenicji, aby przyszedł z pomocą królowi. ⁹ Ten zaś natychmiast wybrał Nikanora, syna Patrokla, jednego z pierwszych przyjaciół króla, i posłał go na czele nie mniej niż dwudziestu tysięcy najemników ze wszystkich narodów, aby zgładził cały naród Judei. Przydzielił mu także Gorgiasza, który był wodzem i miał doświadczenie w sprawach wojennych.

¹⁰ Nikanor postanowił sprzedać Żydów w niewolę, aby pozyskać dwa tysiące talentów, które król musiał zapłacić jako daninę Rzymianom. ¹¹ Zaraz więc wysłał do miast leżących na wybrzeżu ofertę sprzedaży niewolników żydowskich, proponując dziewięćdziesięciu niewolników za jeden talent. Nie spodziewał się, że niebawem dosięgnie go sprawiedliwość Wszechmocnego.

¹² Wieść o wyprawie Nikanora dotarła do Judy. Gdy przekazał swoim towarzyszom wiadomość o nadciągającym wojsku, ci, którzy ¹³ się bali oraz nie wierzyli w Bożą sprawiedliwość, uciekli, porzucając to miejsce. ¹⁴ Inni sprzedawali wszystko, co im pozostało, a ponieważ bezbożny Nikanor, zanim jeszcze doszło do bitwy, sprzedał ich w niewolę, wspólnie błagali PANA o ocalenie, ¹⁵ jeśli już nie ze względu na nich samych, to przynajmniej z uwagi na przymierza z ich przodkami oraz przez wzgląd na Jego czcigodne i wspaniałe imię, wzywane nad nimi.

¹⁶ Gdy Machabeusz zgromadził swoich towarzyszy, których było sześć tysięcy, dodawał im otuchy, aby walczyli bohatersko, nie przerazili się nieprzyjaciół ani nie obawiali się mnóstwa pogan, którzy niesprawiedliwie nadchodzą przeciwko nim. ¹⁷ Niech mają przed oczami bezprawie i zniewagę, jakie wyrządzili w miejscu świętym, udrękę wyszydzonego miasta, a także obalenie odziedziczonego po przodkach porządku społecznego. ¹⁸ Mówił: „Oni pokładają nadzieję w broni i w swojej zuchwałości, my zaś w Bogu Wszechmocnym, który może jednym skinieniem powalić idących przeciwko nam, jak i cały świat”. ¹⁹ Wyliczył im przykłady, kiedy ich przodkowie otrzymali pomoc, przypominając o tym, jak w walce z Sennacherybem zostało pokonanych sto osiemdziesiąt pięć tysięcy ²⁰ oraz o tym, jak w Babilonii osiem tysięcy Żydów i cztery tysiące Macedończyków stanęło do walki przeciwko Galatom, a kiedy Macedończycy znaleźli się w krytycznej sytuacji, osiem tysięcy Żydów pokonało sto dwadzieścia tysięcy dzięki pomocy, która nadeszła dla nich z Nieba; i zagarnęli wielkie łupy.

²¹ W ten sposób dodał im odwagi i sprawił, że byli gotowi umrzeć za prawa i ojczyznę. Potem podzielił wojsko na cztery części. ²² Ustanowił swoich braci: Szymona, Józefa i Jonatana dowódcami poszczególnych oddziałów, każdemu dając pod komendę tysiąc pięćset ludzi. ²³ Później mianował także Eleazara. Po publicznym odczytaniu świętej księgi rzucił hasło: „Z Bożą pomocą!” i stając na czele pierwszego oddziału, rzucił się na Nikanora. ²⁴ Ponieważ Wszechmocny był ich sprzymierzeńcem, zabili ponad dziewięć tysięcy nieprzyjaciół. Poranili lub okaleczyli większą część żołnierzy Nikanora, zmuszając ich wszystkich do ucieczki. ²⁵ Zdobyli pieniądze tych, którzy przybyli, aby ich kupić. Ścigali ich dość długo, lecz ze względu na późną porę zaprzestali pościgu. ²⁶ Następnego dnia był bowiem szabat i dlatego nie kontynuowali pościgu. ²⁷ Kiedy zebrali swoją broń i zdarli z nieprzyjaciół zbroje, rozpoczęli szabat. Uwielbiali i wysławiali PANA bardziej niż zwykle, bo wybawił ich w tym dniu i znowu zaczął okazywać im miłosierdzie. ²⁸ Po szabacie rozdzielili łupy rannym, wdowom i sierotom, a resztę wzięli dla siebie i swoich dzieci. ²⁹ Kiedy to uczynili, urządzili wspólne modlitwy, błagając miłosiernego PANA, aby pojednał się do końca ze swoimi sługami.

³⁰ Potem starli się w boju z ludźmi Tymoteusza i Bakchidesa, zabili spośród nich ponad dwadzieścia tysięcy i opanowali wysoko położone twierdze. Podzielili obfite łupy na równe części: dla siebie, dla rannych, dla sierot i wdów, a także dla starców. ³¹ Zdobytą broń starannie złożyli w przeznaczonych na to miejscach, a resztę łupów zanieśli do Jerozolimy. ³² Zabili też filarchę z otoczenia Tymoteusza, człowieka bardzo bezbożnego, który wyrządził Żydom wiele zła. ³³ Gdy w ojczyźnie świętowali zwycięstwo, spalili tych, którzy podkładali ogień pod święte bramy, a także Kalistenesa, który ukrył się w pewnym domu. Otrzymał więc godną zapłatę za swoją podłość.

³⁴ Nikanor zaś, ten największy nikczemnik, który sprowadził tysiąc handlarzy, aby im sprzedać Żydów, ³⁵ z pomocą PANA został upokorzony przez tych, którymi gardził. Musiał porzucić swoją wspaniałą szatę i samotnie uciekać przez pola jak zbiegły niewolnik. Miał jednak tyle szczęścia, że chociaż jego wojsko zostało zniszczone, jemu udało się przedrzeć do Antiochii. ³⁶ Ten, który obiecywał, że dzięki środkom ze sprzedaży w niewolę mieszkańców Jerozolimy zapłaci daninę należną Rzymianom, teraz ogłaszał, że Żydzi mają Obrońcę i z tego powodu są niepokonani, ponieważ kierują się ustanowionymi przez Niego prawami.

ŚMIERĆ ANTIOCHA IV EPIFANESA

Rozdział 9

9 ¹W tym czasie Antioch okryty hańbą wracał z ziemi perskiej. ²Wszedł bowiem do miasta zwanego Persepolis i próbował splądrować świątynię oraz zająć miasto. Wtedy wzburzone tłumy mieszkańców sięgnęły po broń i sprawiły, że Antioch musiał odejść ze wstydem. ³Gdy znalazł się w pobliżu Ekbatany, dotarła do niego wiadomość o tym, co spotkało Nikanora i ludzi Tymoteusza. ⁴Wpadł więc w złość i postanowił wylać swój gniew na Żydów także za upokorzenie, jakiego doświadczył, kiedy został zmuszony do ucieczki. Dlatego rozkazał woźnicy pędzić bez ustanku. Gdy on pokonywał drogę, wyrok z nieba już mu towarzyszył. Powiedział bowiem zuchwale: „Gdy dotrę do Jerozolimy, uczynię ją cmentarzem Żydów”. ⁵Wszechwidzący PAN, Bóg Izraela, dotknął go więc nieuleczalną i niewidzialną chorobą. Skoro tylko wypowiedział to zdanie, chwycił go straszny ból wnętrzności i ostre boleści brzucha. ⁶I było to sprawiedliwe, ponieważ dręczył on wnętrzności innych licznymi i wyszukanymi torturami.

⁷ Wcale jednak nie wyzbył się swojej bezczelności. Co więcej, pełen wyniosłości, dysząc zapalczywym gniewem przeciwko Żydom, nakazał jechać jeszcze szybciej. I wtedy wypadł z rydwanu pędzącego z impetem, a podczas upadku okrutnie się potłukł na całym ciele. ⁸ Ten, który dotąd uważał w swojej nadludzkiej zarozumiałości, że może rozkazywać falom morskim i ważyć na wadze szczyty gór, został powalony na ziemię. Niesiony w lektyce jasno ukazywał wszystkim Bożą potęgę. ⁹ Z ciała tego bezbożnika wychodziły robaki i wśród cierpień i boleści rozpadało się ono jeszcze za jego życia. Odór gnijącego ciała był nie do zniesienia dla wojska. ¹⁰ Jeszcze niedawno wydawało mu się, że może dotknąć gwiazd na niebie, a teraz nikt nie mógł go eskortować z powodu nieznośnie przykrego odoru.

¹¹ Wówczas zaczął wyzbywać się ogromu swej pychy, ponieważ dochodził do przekonania, że nasilające się z każdą chwilą boleści są biczem Bożym. ¹² Kiedy nawet on nie mógł znieść własnego odoru, powiedział: „Skoro jest się śmiertelnym, trzeba podporządkować się Bogu, a nie sądzić, że jest się Mu równym”.

¹³ Następnie modlił się ten zbrodniarz do Władcy, który nie miał okazać mu miłosierdzia. Obiecywał, ¹⁴ że ogłosi wolnym święte miasto, do którego zdążał pospiesznie, żeby zetrzeć je w proch i uczynić zbiorową mogiłą; ¹⁵ że zrówna z Ateńczykami wszystkich Żydów, których uważał za niegodnych nawet grobu, ale chciał rzucić ich razem z dziećmi na żer drapieżnym ptakom i dzikim zwierzętom; ¹⁶ że świątynię, którą uprzednio złupił, przyozdobi najpiękniejszymi darami; że odda z naddatkiem wszystkie święte naczynia, a koszty związane z ofiarami pokryje z własnych dochodów; ¹⁷ co więcej, że stanie się Żydem i obejdzie wszystkie zamieszkałe miejsca, aby ogłaszać potęgę Boga.

¹⁸ Skoro jednak jego cierpienia wcale nie ustawały, ponieważ przyszedł na niego sprawiedliwy sąd Boży, stracił wszelką nadzieję. Napisał wtedy do Żydów list, podpisując się pod prośbą o następującej treści:

¹⁹ „Król i wódz Antioch do szlachetnych obywateli Żydów. Pozdrowienia i życzenia zdrowia i wszelkiej pomyślności! ²⁰ Pokładam nadzieję w Niebie, że wy i wasze dzieci jesteście zdrowi, a wasze sprawy układają się zgodnie z waszymi pragnieniami. ²¹ Przyjaźnie wspominam waszą cześć i życzliwość. Wracając z ziemi perskiej, zapadłem na ciężką chorobę. Uważam więc za konieczne pomyśleć o tym, jak zapewnić wszystkim wspólne bezpieczeństwo. ²² Nie tracę ufności co do siebie, lecz mam mocną nadzieję, że wyjdę z tej choroby. ²³ Pamiętam jednak, że ilekroć mój ojciec wyruszał w górskie regiony, wyznaczał swego następcę, ²⁴ aby mieszkańcy kraju nie niepokoili się, gdyby wydarzyło się coś nieoczekiwanego albo zaistniało jakieś niebezpieczeństwo, lecz wiedzieli, komu zostały pozostawione rządy. ²⁵ Ponadto wiem, że okoliczni władcy i sąsiedzi królestwa czyhają na okazję, śledząc bieg wydarzeń. Dlatego ustanowiłem królem mojego syna Antiocha, którego już wcześniej przedstawiałem większości z was i którego zostawiałem, kiedy wyruszałem do górskich prowincji. Jemu również napisałem to, co piszę do was. ²⁶ Proszę więc was i zaklinam, abyście zachowali należną życzliwość dla mnie oraz dla mojego syna, pamiętając o dobrodziejstwach, które wyświadczyłem waszej społeczności i każdemu z osobna. ²⁷ Jestem bowiem przekonany, że on, wykonując moją wolę, będzie się do was odnosił łagodnie i życzliwie”.

²⁸ Ten zabójca i bluźnierca zakończył życie w sposób godny pożałowania – w obcej, górskiej krainie, znosząc najgorsze cierpienia, takie jakie sam zadawał innym. ²⁹ Jego zwłoki zabrał Filip, przyjaciel z dzieciństwa, który bojąc się syna Antiocha, udał się potem do Ptolemeusza Filometora do Egiptu.

OCZYSZCZENIE ŚWIĄTYNI

Rozdział 10

10 ¹Machabeusz zaś i jego towarzysze odzyskali świątynię i miasto, ponieważ PAN ich prowadził. ²Zniszczyli ołtarze wzniesione przez cudzoziemców na rynku i usunęli miejsca kultu.

³ Po oczyszczeniu świątyni zrobili inny ołtarz i wykrzesali z kamieni ogień, który strawił ofiary, złożone po raz pierwszy od dwóch lat. Przygotowali też kadzidło, lampy i chleby poświęcone. ⁴ Gdy to zrobili, padli na twarz i prosili PANA, aby już nigdy nie zsyłał na nich takich nieszczęść, a gdyby nawet zgrzeszyli, niech karci ich łagodnie, a nie wydaje bluźnierczym i barbarzyńskim ludom.

⁵ W tym samym dniu i miesiącu, w którym świątynia została zbezczeszczona przez cudzoziemców, to jest dwudziestego piątego dnia miesiąca Kislew, dokonano jej oczyszczenia.

⁶ Z radością świętowali przez osiem dni na wzór Święta Namiotów, pamiętając, że jeszcze niedawno podczas Święta Namiotów mieszkali w górach i w jaskiniach na sposób dzikich zwierząt. ⁷ Trzymając więc laski owinięte bluszczem, zielone gałązki oraz palmy, wznosili hymny do Tego, dzięki któremu było możliwe oczyszczenie świątyni. ⁸ Potem przez głosowanie przyjęli wspólne postanowienie zobowiązujące cały naród żydowski do corocznego obchodzenia tych właśnie dni.

⁹ Takie były okoliczności śmierci Antiocha, zwanego Epifanesem.

WOJNY ZA PANOWANIA ANTIOCHA EUPATORA

WOJNA JUDY Z IDUMEJCZYKAMI

¹⁰ Przedstawimy teraz sprawy dotyczące Antiocha Eupatora, syna owego bezbożnika, ograniczając się do nieszczęść związanych z wojnami.

¹¹ Kiedy przejął on królestwo, mianował wielkorządcą niejakiego Lizjasza, głównego wodza Celesyrii i Fenicji. ¹² Ptolemeusz zaś, zwany Makronem, zaczął postępować sprawiedliwie wobec Żydów, chcąc wynagrodzić im doznane krzywdy. Starał się w sposób pokojowy rozstrzygać ich sprawy ¹³ i dlatego przyjaciele oskarżyli go przed Eupatorem. Od wszystkich słyszał też o sobie, że jest zdrajcą, ponieważ kiedyś opuścił Cypr, powierzony mu przez Filometora, i przeszedł na stronę Antiocha Epifanesa. Nie mogąc dłużej sprawować władzy z honorem, otruł się i tak zakończył życie. ¹⁴ Gorgiasz zaś, gdy został wodzem tego regionu, utrzymywał najemne wojska i przy każdej okazji wszczynał wojnę przeciwko Żydom. ¹⁵ W tym samym czasie również Idumejczycy, którzy mieli korzystnie usytuowane twierdze, nękali Żydów i próbowali wzniecić wojnę, przyjmując zbiegów z Jerozolimy.

¹⁶ Towarzysze Machabeusza odmówili więc modlitwy, poprosili Boga, aby stał się ich sprzymierzeńcem, i rzucili się na twierdze Idumejczyków. ¹⁷ Dzielnie przypuścili szturm i opanowali wszystkie te miejsca. Pokonali walczących na murach i wybili wszystkich, na których się natknęli. Zabili ponad dwadzieścia tysięcy ludzi.

¹⁸ Nie mniej niż dziewięć tysięcy uciekło do dwóch nadzwyczaj potężnych wież, przygotowanych do przetrzymania oblężenia. ¹⁹Machabeusz zostawił Szymona i Józefa, a także Zacheusza, dając im odpowiednią liczbę ludzi do oblegania tych miejsc. Sam zaś oddalił się tam, gdzie był bardziej potrzebny. ²⁰ Chciwi na pieniądze ludzie Szymona dali się przekupić srebrem. Przyjęli siedemdziesiąt tysięcy drachm i pozwolili uciec niektórym z tych, którzy byli uwięzieni w wieżach.

²¹ Gdy doniesiono o tym Machabeuszowi, zgromadził przywódców ludu i oskarżył zdrajców, że uwalniając za srebro nieprzyjaciół, sprzedali swoich braci. ²² Kazał więc stracić zdrajców i szybko zdobył obie wieże. ²³ W dwóch twierdzach zabił ponad dwadzieścia tysięcy ludzi. Wszystkie jego zbrojne działania kończyły się pomyślnie.

WOJNA JUDY Z TYMOTEUSZEM

²⁴ Tymoteusz, który poprzednio został pobity przez Żydów, zgromadził bardzo liczne obce wojska oraz zebrał niemało jazdy pochodzącej z Azji. Przybył z zamiarem opanowania Judei przemocą.

²⁵ Kiedy się zbliżał, ludzie Machabeusza posypali sobie głowy ziemią i przepasali biodra worami pokutnymi, aby przebłagać Boga. ²⁶ Upadli u stóp ołtarza i błagali Boga, aby był dla nich miłosierny, by stał się nieprzyjacielem ich nieprzyjaciół i przeciwnikiem ich przeciwników, jak zapowiada Prawo. ²⁷ Po modlitwie chwycili za broń i wyruszyli z miasta. Przebyli dłuższy odcinek drogi i zatrzymali się, gdy byli już blisko wrogów. ²⁸ Starli się z nimi o wschodzie słońca. Dla jednych gwarancją powodzenia i zwycięstwa była, oprócz cnoty, ufność w PANU, drudzy zaś wzięli sobie gniew za przewodnika w walce.

²⁹ Gdy bitwa stała się bardziej zacięta, wrogowie ujrzeli pięciu wspaniałych jeźdźców na koniach o złotych uzdach, którzy zstąpili z nieba i stanęli na czele Żydów. ³⁰ Wzięli Machabeusza w środek i chroniąc go swoim orężem, sprawili, że nie można go było zranić. Miotali strzały i błyskawice na wrogów, aż ci, porażeni ślepotą, rozproszyli się w wielkim popłochu. ³¹ Zabito wówczas dwadzieścia tysięcy pięciuset pieszych i sześciuset jeźdźców.

³² Sam Tymoteusz zbiegł do twierdzy, zwanej Gazara, bardzo dobrze obwarowanej. Dowódcą był tam Chajreas. ³³ Ludzie Machabeusza z zapałem oblegali tę warownię przez cztery dni. ³⁴ Ci, którzy byli wewnątrz, ufając umocnieniom tego miejsca, straszliwie bluźnili i wypowiadali niegodziwe słowa. ³⁵ Piątego dnia dwudziestu młodzieńców z oddziału Machabeusza, rozgniewanych bluźnierstwami, rzuciło się mężnie na mur. Pełni dzikiego gniewu zabijali wszystkich, na których się natknęli. ³⁶ Inni tak samo przez zaskoczenie wtargnęli do środka, rozniecili ogień i podpalili wieże, i w ten sposób żywcem spalili bluźnierców. Jeszcze inni wyłamali bramy, wprowadzili resztę wojska i zajęli miasto. ³⁷ Zabili Tymoteusza, ukrywającego się w jakimś zbiorniku, i jego brata Chajreasa oraz Apollofanesa. ³⁸ A kiedy tego dokonali, hymnami i pieśniami dziękczynienia wychwalali PANA, który wyświadczył Izraelowi wielkie dobrodziejstwo i dał mu zwycięstwo.

WOJNA JUDY Z LIZJASZEM

Rozdział 11

11 ¹Niedługo potem Lizjasz, opiekun króla, krewny i wielkorządca, bardzo dotknięty tym, co się wydarzyło, ²zgromadził około osiemdziesiąt tysięcy piechoty oraz całą jazdę i wyruszył przeciwko Żydom. Chciał z miasta uczynić siedzibę Greków, ³świątynię obłożyć podatkami, jakie płaciły sanktuaria pogan, a urząd najwyższego kapłana każdego roku wystawiać na sprzedaż. ⁴Zupełnie nie zwracał uwagi na moc Bożą, lecz polegał na dziesiątkach tysięcy piechoty, tysiącach jeźdźców i osiemdziesięciu słoniach. ⁵Wkroczył do Judei, zbliżył się do ufortyfikowanego miasta Bet-Sur, leżącego około pięciu mil od Jerozolimy, i je okrążył.

⁶ Gdy ludzie Machabeusza dowiedzieli się, że Lizjasz oblega twierdzę, lamentując i płacząc, razem z tłumem błagali PANA, aby posłał dobrego anioła dla ocalenia Izraela. ⁷ Machabeusz jako pierwszy chwycił za broń i nakłonił innych, aby razem z nim zaryzykowali i pomogli braciom. Odważnie wyruszyli więc razem. ⁸ Nie zdążyli się jeszcze oddalić od Jerozolimy, gdy na ich czele pojawił się jeździec w białej szacie, który wymachiwał złotym orężem. ⁹ Wszyscy więc razem wysławiali miłosiernego Boga. Pokrzepieni na duszy, gotowi byli zmiażdżyć nie tylko ludzi, ale i dzikie bestie, i żelazne mury. ¹⁰ Wyruszyli w szyku, mając sprzymierzeńca z nieba, ponieważ PAN zlitował się nad nimi. ¹¹ Rzucili się na nieprzyjaciół jak lwy. Wybili spośród nich jedenaście tysięcy pieszych i tysiąc sześciuset jeźdźców. Pozostali byli zmuszeni do ucieczki. ¹² W większości ocaleli, ale byli ranni i ogołoceni z broni. Lizjasz zaś ratował się haniebną ucieczką.

¹³ Ponieważ nie był pozbawiony rozumu, rozważając doznaną porażkę, pojął, że Hebrajczycy są niezwyciężeni, gdyż potężny Bóg walczy po ich stronie. ¹⁴ Wysłał więc do nich posłów z propozycją zawarcia ugody na sprawiedliwych warunkach. Obiecał też wymóc na królu, aby stał się ich przyjacielem. ¹⁵ Machabeusz, mając na uwadze tylko wspólne dobro, zgodził się na wszystko, co proponował Lizjasz. Czegokolwiek bowiem Machabeusz zażądał od Lizjasza na piśmie w sprawie Żydów, król na to przystał.

LISTY DO ŻYDÓW

¹⁶ List, który Lizjasz napisał do Żydów, miał następującą treść:

„Lizjasz do ogółu Żydów. Pozdrowienia! ¹⁷ Wasi posłowie Jan i Absalom przekazali mi podpisany dokument, prosząc o decyzję w oznajmionych w nim zagadnieniach. ¹⁸ Przedstawiłem więc królowi sprawy wymagające wyjaśnienia, a on zgodził się na to, co było możliwe do przyjęcia. ¹⁹ Jeśli więc wy będziecie popierać działania władz, ja postaram się działać na waszą korzyść także w pozostałych sprawach. ²⁰ Poleciłem, aby szczegóły omówili z wami wasi posłowie i ci, których ja wysyłam. ²¹ Bądźcie zdrowi! Dwudziestego czwartego dnia miesiąca Dioskora sto czterdziestego ósmego roku”.

²² Z kolei list króla posiadał następującą treść:

„Król Antioch do brata Lizjasza. Pozdrowienia! ²³ Gdy nasz ojciec odszedł do bogów, a my pragnęliśmy, aby mieszkańcy królestwa żyli spokojnie i mogli troszczyć się o własne sprawy, ²⁴ usłyszeliśmy, że Żydzi sprzeciwiają się zarządzeniu ojca. Nie chcą bowiem przyjąć greckich obyczajów, lecz wybierają własny sposób życia i proszą, aby zezwolić im na własne prawa. ²⁵ Ponieważ pragniemy, aby i ten naród żył bez zamętu, postanawiamy zwrócić im świątynię i zezwolić, aby kierowali się zwyczajami swoich przodków. ²⁶ Dobrze więc uczynisz, jeśli wyślesz do nich posłów i okażesz im przychylność, aby poznali naszą wolę i byli zadowoleni oraz chętnie zajęli się swoimi własnymi sprawami”.

²⁷ List króla do narodu był następujący:

„Król Antioch do żydowskiej rady starszych i do innych Żydów. Pozdrowienia! ²⁸ Mamy nadzieję, że jesteście zdrowi, co jest naszym pragnieniem. Także my mamy się dobrze. ²⁹ Menelaos oznajmił nam, że chcecie powrócić do swoich domów, aby zająć się własnymi sprawami. ³⁰ A zatem ci, którzy powrócą do trzydziestego dnia miesiąca Ksantyka, otrzymają gwarancję bezpieczeństwa. ³¹ Niech Żydzi korzystają ze swoich zasobów i praw, jak to było wcześniej, i niech nikt z nich w żaden sposób nie będzie niepokojony z powodu błędów popełnionych z niewiedzy. ³² Posłałem do was także Menelaosa, abyście odzyskali spokój. ³³ Bądźcie zdrowi! Piętnastego dnia miesiąca Ksantyka sto czterdziestego ósmego roku”.

³⁴ Także Rzymianie posłali do nich list o takiej treści:

„Quintus Memmius, Titus Manilius, Manius Sergius, posłowie rzymscy, do ludu żydowskiego. Pozdrowienia! ³⁵ Na wszystko, co przyznał wam krewny króla Lizjasz, my również wyrażamy zgodę. ³⁶ W odniesieniu zaś do spraw, które jego zdaniem należy przedstawić królowi, po ich rozważeniu natychmiast przyślijcie do nas kogoś, abyśmy mogli w tej kwestii zająć odpowiednie stanowisko, bo właśnie udajemy się do Antiochii. ³⁷ Dlatego spieszcie się i przyślijcie kogoś, abyśmy również my poznali wasze zamierzenia. ³⁸ Pozostańcie w zdrowiu! Piętnastego dnia miesiąca Ksantyka sto czterdziestego ósmego roku”.

WYPRAWA JUDY PRZECIWKO JAFIE I JAMNII

Rozdział 12

12 ¹Gdy te układy zostały zawarte, Lizjasz wyjechał do króla, Żydzi natomiast ponownie zajęli się pracą na roli. ²Miejscowi wodzowie Tymoteusz i Apoloniusz, syn Gennajosa, oraz Hieronim i Demofon, a oprócz nich Nikanor, dowódca Cypryjczyków, nie pozwalali im jednak zaznać spokoju ani wytchnienia.

³ Mieszkańcy Jafy popełnili wtedy taką niegodziwość. Zaprosili mieszkających u nich Żydów razem z ich żonami i dziećmi do przygotowanych przez siebie łodzi. Nie zdradzali przy tym wobec nich żadnych wrogich zamiarów. ⁴ Stosownie do uchwały podjętej przez społeczność miasta, Żydzi przyjęli zaproszenie, ponieważ chcieli zachować pokój. Niczego też nie podejrzewali. Kiedy wypłynęli na pełne morze, zostali zatopieni. A było ich co najmniej dwieście osób. ⁵ Gdy Juda dowiedział się o okrucieństwie popełnionym na rodakach, wydał rozkaz swoim ludziom ⁶ i wzywając Boga, sprawiedliwego Sędziego, wyruszył przeciwko zabójcom braci. W nocy podpalił port, spalił łodzie oraz wybił tych, którzy się tam schronili. ⁷ Ponieważ jednak samo miasto było zamknięte, odszedł stamtąd, postanawiając, że jeszcze powróci i wyniszczy wszystkich obywateli Jafy.

⁸ Gdy dowiedział się, że mieszkańcy Jamnii chcą tak samo postąpić z mieszkającymi u nich Żydami, ⁹ napadł w nocy na Jamnię i podpalił port razem z flotą. Pożar był tak wielki, że łuna była widoczna w Jerozolimie oddalonej o dwieście czterdzieści stadiów.

WALKI JUDY Z TYMOTEUSZEM

¹⁰ Stamtąd wyruszyli przeciwko Tymoteuszowi. Kiedy przeszli zaledwie dziewięć stadiów, uderzyli na nich Arabowie: nie mniej niż pięć tysięcy pieszych oraz pięciuset jeźdźców. ¹¹ Rozgorzała zacięta walka i ludzie Judy dzięki Bożej pomocy odnieśli zwycięstwo. Pokonani koczownicy prosili, aby Juda zawarł z nimi pokój, i obiecali w zamian bydło i pomoc w innych sprawach. ¹² Juda uznał, że istotnie mogą być dla niego jeszcze nieraz użyteczni, i dlatego zgodził się zawrzeć z nimi pokój. A kiedy podali sobie prawą rękę, tamci wrócili do swoich namiotów.

¹³ Juda uderzył też na pewne miasto o nazwie Kaspin, zamieszkane przez ludzi innej narodowości, które otoczone było solidnymi fosami i murami. ¹⁴ Ci, którzy byli wewnątrz, ufając potędze murów oraz zapasom żywności, lżyli wulgarnie żołnierzy Judy, ubliżali im, a ponadto bluźnili i mówili rzeczy niegodziwe. ¹⁵ Wówczas żołnierze Judy wezwali wielkiego Władcę świata, który za czasów Jozuego bez taranów i machin do obalania murów zburzył Jerycho, i z furią rzucili się na mury. ¹⁶ Z woli Boga zdobyli miasto. Urządzili tam tak nieopisaną rzeź, że pobliskie jezioro o szerokości dwóch stadiów wyglądało jakby wypełniła je spływająca krew.

¹⁷ Stamtąd oddalili się siedemset pięćdziesiąt stadiów i przybyli do Charaki, do Żydów zwanych Tubianami. ¹⁸ Nie znaleźli tam jednak Tymoteusza, który opuścił te okolice. Niczego on nie zdziałał, ale w pewnym dobrze umocnionym miejscu zostawił oddział wojska. ¹⁹ Dowódcy Machabeusza, Dozyteusz i Sozypater, wyruszyli więc i pobili więcej niż dziesięć tysięcy ludzi pozostawionych przez Tymoteusza w twierdzy.

²⁰ Machabeusz zaś podzielił swoje wojsko na oddziały i ustanowił nad nimi dowódców. Potem ruszył na Tymoteusza, który miał ze sobą sto dwadzieścia tysięcy piechoty i dwa tysiące pięciuset jeźdźców. ²¹ Tymoteusz dowiedział się o natarciu Judy, dlatego wysłał kobiety i dzieci oraz tabory do Karnion. Było to bowiem miejsce nie do zdobycia, niedostępne z powodu ciasnych przejść, które do niego prowadziły. ²² Kiedy pokazał się pierwszy oddział Judy, na nieprzyjaciół padł strach, gdyż objawił im się Ten, który wszystko widzi. Rzucili się więc do ucieczki i w panice wpadali jeden na drugiego, tak że wielu zostało zranionych i przebitych mieczem przez własnych towarzyszy. ²³ Juda ścigał ich zawzięcie, zadając złoczyńcom rany i zabijając około trzydziestu tysięcy mężczyzn.

²⁴ Gdy Tymoteusz wpadł w ręce ludzi Dozyteusza i Sozypatra, bardzo przebiegle prosił ich, aby wypuścili go żywego i zdrowego. W przeciwnym razie nie zostanie okazana litość ich rodzicom i braciom, których miał w niewoli. ²⁵ Kiedy więc wieloma przysięgami zapewnił, że zwróci ich całych i zdrowych, uwolnili go, aby ratować swoich braci.

²⁶ Kiedy Juda zdobył Karnion i Atargation, zabił tam dwadzieścia pięć tysięcy ludzi. ²⁷ Po ich pokonaniu i zniszczeniu, wyprawił się na Efron, obwarowane miasto, w którym mieszkał Lizjasz i wielu ludzi różnej narodowości. Silni młodzieńcy, rozstawieni wzdłuż murów, walczyli tam dzielnie. Wewnątrz zaś było wiele machin i zapas pocisków. ²⁸ Kiedy jednak Żydzi wezwali Władcę z mocą miażdżącego siły nieprzyjaciół, zdobyli miasto i wybili w nim dwadzieścia pięć tysięcy.

²⁹ Stamtąd wyruszyli na miasto Scytów, które leży sześćset stadiów od Jerozolimy. ³⁰ Mieszkający tam Żydzi poświadczyli jednak, że mieszkańcy Scytopolis byli dla nich życzliwi i sprzyjali im w czasach nieszczęścia. ³¹ Podziękowali więc im i prosili, aby również w przyszłości byli przychylni dla ich narodu. Potem wrócili do Jerozolimy, ponieważ zbliżało się Święto Tygodni.

WOJNA JUDY Z GORGIASZEM

³² Po święcie, zwanym Pięćdziesiątnicą, wyruszyli przeciw Gorgiaszowi, wodzowi Idumei. ³³ Wyszedł on z trzema tysiącami pieszych i czterystoma jeźdźcami. ³⁴ W walce, która się wywiązała, zginęła także niewielka liczba Żydów.

³⁵ Niejaki Dozyteusz, silny jeździec z oddziału Bakenora, pochwycił Gorgiasza i trzymając go za płaszcz, ciągnął mocno, chcąc przeklętego wziąć żywcem w niewolę. Jednak jeden z jeźdźców trackich rzucił się na niego i odciął mu ramię. Gorgiasz zaś uciekł do Marisy.

³⁶ Tymczasem ludzie Ezdrasza zmęczyli się już długą walką. Juda wezwał więc PANA, aby okazał się sprzymierzeńcem i wodzem w walce. ³⁷ Wydał w języku ojczystym okrzyk wojenny i wśród śpiewu hymnów uderzył niespodziewanie na ludzi Gorgiasza, zmuszając ich do ucieczki. ³⁸ Potem Juda zgromadził wojsko i wyruszył do miasta Adullam. Tam zastał ich siódmy dzień, dlatego zgodnie ze zwyczajem oczyścili się i świętowali szabat.

³⁹ Następnego dnia ludzie Judy poszli zabrać ciała zabitych, aby złożyć je obok krewnych w rodzinnych grobach, ponieważ nie można już było z tym zwlekać. ⁴⁰ U każdego z poległych znaleźli pod ubraniem amulety poświęcone bóstwom z Jamnii, czego Prawo zabrania Żydom. Dla wszystkich stało się oczywiste, że zginęli oni z tej właśnie przyczyny. ⁴¹ Wszyscy zatem wysławiali PANA, który jest sprawiedliwym sędzią i rzeczy ukryte czyni jawnymi. ⁴² Potem oddali się modlitwie, prosząc, aby popełniony grzech został całkowicie wymazany. Szlachetny Juda zachęcał ludzi, aby starali się unikać grzechu. Zobaczyli bowiem na własne oczy, że na skutek grzechu tamci polegli. ⁴³ Następnie przeprowadził składkę wśród wszystkich żołnierzy. Zebrał dwa tysiące drachm w srebrze i posłał je do Jerozolimy na ofiarę za ten grzech. Postąpił tak pięknie i uczciwie, myśląc o zmartwychwstaniu. ⁴⁴ Gdyby bowiem nie spodziewał się, że ci polegli zmartwychwstaną, modlitwa za umarłych byłaby bezużyteczna i niedorzeczna. ⁴⁵ On jednak uważał, że na tych, którzy umierają bogobojnie, czeka wspaniała nagroda, co było myślą świętą i pobożną. Dlatego kazał złożyć ofiarę przebłagalną za zmarłych, aby zostali uwolnieni od grzechu.

WOJNA JUDY Z EUPATOREM

Rozdział 13

13 ¹W sto czterdziestym dziewiątym roku ludzie Judy dowiedzieli się, że Antioch Eupator wyruszył z licznym wojskiem na Judeę. ²Był z nim Lizjasz, opiekun i wielkorządca. Obaj szli na czele greckiego wojska, które liczyło sto dziesięć tysięcy piechoty, pięć tysięcy trzysta jazdy, dwadzieścia dwa słonie, trzydzieści rydwanów uzbrojonych w ostrza.

³ Dołączył do nich Menelaos, który bardzo obłudnie zachęcał Antiocha do walki. Nie zależało mu na tym, aby ratować ojczyznę, lecz chciał odzyskać władzę. ⁴ Król królów wzbudził jednak w Antiochu gniew przeciwko występnemu, gdyż Lizjasz dowiódł, że to właśnie on jest przyczyną wszelkiego nieszczęścia. Antioch rozkazał więc zaprowadzić go do Berei i tam zgładzić według miejscowego zwyczaju. ⁵ A jest tam wypełniona popiołem wieża o wysokości pięćdziesięciu łokci, wyposażona w obracający się mechanizm, który z każdej strony strąca w popiół. ⁶ Tam pchają na zagładę winnych świętokradztwa lub innych niezwykle ciężkich przestępstw. ⁷ W ten sposób przypadło umrzeć nieprawemu Menelaosowi. Nawet ziemia nie przyjęła go do grobu. ⁸ I było to sprawiedliwe. Skoro popełnił tak wiele grzechów przeciwko ołtarzowi, którego ogień jest święty i popiół także, dlatego właśnie znalazł śmierć w popiele.

⁹Król pełen barbarzyńskich zamiarów zamierzał pokazać Żydom, że w porównaniu z tym, co czynił jego ojciec, on będzie bardziej okrutny. ¹⁰ Gdy Juda dowiedział się o tym, nakazał tłumowi dniem i nocą wzywać PANA, aby tak jak poprzednio, również teraz ich wspomógł; aby nie byli pozbawieni Prawa, ojczyzny i świętej świątyni; ¹¹ i aby lud, który dopiero co odetchnął, nie wpadł znowu w ręce nikczemnych pogan. ¹² Uczynili tak wszyscy razem. Przez trzy dni nieprzerwanie modlili się na kolanach do miłosiernego PANA, płacząc i poszcząc. Potem Juda wezwał ich, aby trwali w pogotowiu. ¹³ On zaś spotkał się ze starszyzną i postanowił wyjść z miasta i przesądzić sprawę z Bożą pomocą, zanim wojsko króla uderzy na Judeę i opanuje miasto. ¹⁴ Oddał się w opiekę Stwórcy świata, a swoich ludzi wezwał, aby walczyli dzielnie aż do śmierci za prawa, świątynię, miasto, ojczyznę i porządek polityczny. Następnie zajął pozycje w pobliżu Modin. ¹⁵ Swoim ludziom rzucił hasło: „Bóg zwycięży” i z młodzieńcami wybranymi spośród najlepszych uderzył nocą na królewski namiot. W obozie zabił dwa tysiące ludzi oraz największego ze słoni razem z jego opiekunem. ¹⁶ W końcu, kiedy już napełnił obóz strachem i zamieszaniem, szczęśliwie się wycofał. ¹⁷ Nim dzień zaświtał, dokonał swego dzieła, ponieważ PAN przyszedł mu z pomocą.

¹⁸ Kiedy król doświadczył odwagi Żydów, próbował zająć te miejsca podstępem. ¹⁹ Podszedł pod Bet-Sur, potężną twierdzę Żydów, lecz został powstrzymany, doznał porażki i musiał ustąpić. ²⁰ Juda bowiem zaopatrzył obrońców we wszystko, czego potrzebowali. ²¹ A kiedy pewien żydowski żołnierz Rodokos zdradził wrogom tajemnice wojskowe, został odszukany, schwytany i zabity w lochu.

²² Potem król ponownie rozmawiał z obrońcami Bet-Sur, zaproponował im pokój i oddalił się po jego zawarciu. Następnie uderzył na ludzi Judy, lecz znów okazał się słabszy.

²³ Gdy dowiedział się, że Filip, pozostawiony w Antiochii jako wielkorządca, zbuntował się, wstrząśnięty tym zwrócił się do Żydów i przysiągł spełnić ich słuszne żądania. Pojednał się z nimi, złożył ofiarę, uczcił świątynię i okazał się hojny dla tego miejsca. ²⁴ Potem pożegnał Machabeusza. Hegemonidesa zaś pozostawił jako wodza nad obszarem od Ptolemaidy aż do ziemi Gerreńczyków.

²⁵ Następnie poszedł do Ptolemaidy. Jej mieszkańcy byli rozgniewani z powodu zawartych układów. Oburzeni żądali ich unieważnienia. ²⁶ Lizjasz wszedł na trybunę i w miarę swoich możliwości starał się bronić. Potem przekonywał ich i uspokoił. A kiedy nastawił ich życzliwie, wyjechał do Antiochii. Taki był przebieg wyprawy i odwrotu króla.

MISJA NIKANORA ZA PANOWANIA DEMETRIUSZA I

DEMETRIUSZ KRÓLEM

Rozdział 14

14 ¹Trzy lata później ludzie Judy dowiedzieli się, że Demetriusz, syn Seleukosa, wpłynął z silnym wojskiem i flotą do portu w pobliżu Trypolisu. ²Zabił Antiocha oraz jego opiekuna Lizjasza i przejął władzę nad regionem.

KNOWANIA ALKIMOSA

³ Niejaki Alkimos, były najwyższy kapłan, który sam zhańbił się w czasach rozruchów, zrozumiał, że nie ma dla niego żadnej drogi ratunku i już nigdy nie będzie miał dostępu do świętego ołtarza. ⁴ Około sto pięćdziesiątego pierwszego roku udał się więc do króla Demetriusza. Zgodnie ze zwyczajem ofiarował mu oliwne gałązki ze świątyni, a ponadto złotą koronę oraz palmę. W tym dniu ograniczył się do tego. ⁵ Gdy Demetriusz wezwał go na posiedzenie rady i zapytał, jakie nastroje panują wśród Żydów i jakie mają zamiary, wykorzystał okazję i pokazał swoją głupotę. ⁶ Powiedział: „Ci Żydzi, którzy są zwani asydejczykami, a którym przewodzi Juda Machabeusz, podtrzymują wojnę i wywołują rozruchy, nie pozwalając, by w królestwie zapanował spokój. ⁷ Z tego powodu przybyłem tutaj, choć pozbawiono mnie odziedziczonej po przodkach godności. Mówię tu o urzędzie najwyższego kapłana. ⁸ Przede wszystkim bowiem troszczę się szczerze o interesy króla, po drugie zaś dbam o moich własnych obywateli. Cały nasz naród cierpi niemało przez brak rozwagi wspomnianych tu ludzi. ⁹ Ty, królu, rozeznaj każdą z tych spraw stosownie do tej wspaniałej życzliwości, jaką okazujesz wszystkim, i zatroszcz się o kraj oraz nasz udręczony naród. ¹⁰ Dopóki Juda żyje, niemożliwe jest osiągnięcie pokoju w sprawach publicznych”. ¹¹ Kiedy tylko skończył mówić, pozostali przyjaciele króla, którzy byli wrogo nastawieni do Judy, natychmiast zaczęli jeszcze bardziej podburzać Demetriusza.

NIKANOR WODZEM

¹² Zaraz wybrał on Nikanora, który dowodził słoniami, wyznaczył go na wodza Judei i wysłał tam. ¹³ Dał mu rozkaz schwytania Judy, rozproszenia jego ludzi i ustanowienia Alkimosa najwyższym kapłanem największej świątyni. ¹⁴ Poganie, którzy w obawie przed Judą uciekli z Judei, przyłączyli się tłumnie do Nikanora, spodziewając się, że odniosą korzyść z niepowodzeń i klęsk Żydów.

POKÓJ Z NIKANOREM

¹⁵ Kiedy Żydzi usłyszeli o wyprawie Nikanora i najeździe pogan, posypali sobie głowy ziemią i wznosili błagania do Tego, który ustanowił swój lud na wieki i przez objawienia nieustannie podtrzymywał swoją własność. ¹⁶ Gdy ich dowódca wydał rozkaz, natychmiast stamtąd wyruszyli. Starli się z nieprzyjacielem przy wiosce Dessau.

¹⁷ Szymon, brat Judy, zaatakował Nikanora, ale z powodu nagłego przybycia nieprzyjaciół musiał się powoli wycofać. ¹⁸ Nikanor jednak, słysząc o waleczności ludzi Judy i o odwadze, z jaką walczyli za ojczyznę, wolał uniknąć krwawego rozstrzygnięcia. ¹⁹ Dlatego posłał Posidoniosa, Teodota i Matatiasza, aby zawarli pokój. ²⁰ Po dokładnym rozważeniu tej propozycji, dowódca ogłosił ją wojsku, które w głosowaniu wyraziło swoją wolę i zgodziło się na zawarcie układów. ²¹ Ustalono więc dzień i miejsce, w którym wodzowie mieli spotkać się na osobności. Z każdej strony wyjechał powóz, ustawiono siedzenia. ²² Juda w odpowiednich miejscach rozstawił uzbrojonych ludzi, obawiając się jakiegoś podstępnego ataku ze strony nieprzyjaciół. W spokoju jednak zawarli ugodę. ²³ Nikanor przebywał potem w Jerozolimie i nie uczynił nic niestosownego. Odprawił też pogan, którzy się do niego przyłączyli. ²⁴ Zawsze miał przy sobie Judę, którego darzył szczerą życzliwością. ²⁵ Namawiał go nawet, aby się ożenił i miał dzieci. Juda rzeczywiście się ożenił i cieszył się spokojnym życiem.

ZMIANA USPOSOBIENIA NIKANORA

²⁶ Alkimos, widząc ich wzajemną życzliwość, wziął kopię zawartych układów i udał się do Demetriusza. Doniósł mu, że Nikanor ma zamiary niezgodne z interesem państwa, bo w jego miejsce najwyższym kapłanem ustanowił Judę, zdrajcę królestwa.

²⁷ Król rozgniewał się i rozdrażniony oszczerstwami tego arcyłotra napisał do Nikanora, że nie uznaje zawartych układów. Rozkazał też zakuć Machabeusza w kajdany i natychmiast wysłać do Antiochii.

²⁸ Gdy doszło to do Nikanora, zmartwił się i zasmucił, że musi unieważnić powzięte ustalenia, chociaż ten człowiek nie uczynił nic złego. ²⁹ Ponieważ jednak nie mógł sprzeciwić się królowi, czekał na sposobność, aby zręcznie to wykonać.

³⁰ Machabeusz zauważył, że Nikanor stał się wobec niego oziębły i że w zwykłych kontaktach był szorstki. Zrozumiał, że to, co spowodowało tę oziębłość, nie było niczym dobrym. Zebrał więc znaczną liczbę swoich ludzi i ukrył się przed Nikanorem.

³¹ Kiedy ten zrozumiał, że został przez Judę sprytnie wyprowadzony w pole, przybył do największej i świętej świątyni, gdy kapłani składali codzienne ofiary, i nakazał im wydać tego człowieka. ³² Oni zaś wyznali pod przysięgą, że nie znają miejsca pobytu poszukiwanego. ³³ Wtedy Nikanor wyciągnął prawą rękę w kierunku świątyni i tak przysiągł: „Jeśli nie wydacie mi Judy zakutego w kajdany, zrównam z ziemią to miejsce poświęcone Bogu i doszczętnie zburzę ołtarz, a w tym miejscu postawię wspaniałą świątynię Dionizosowi”.

³⁴ Po tych słowach odszedł.

Kapłani zaś wyciągnęli ręce do nieba i tak modlili się do Tego, który zawsze był obrońcą naszego ludu: ³⁵ „Ty, PANIE, który nie potrzebujesz niczego, zechciałeś mieć wśród nas świątynię jako swoje mieszkanie. ³⁶ Teraz, PANIE nad wszystko świętszy, uchroń na wieki przed zbezczeszczeniem ten dom, który niedawno został oczyszczony”.

SAMOBÓJSTWO RAZISA

³⁷ Spomiędzy starszyzny Jerozolimy wskazano Nikanorowi Razisa. Był to człowiek kochający miasto i cieszący się wielkim poważaniem. Ze względu na jego oddanie nazwano go ojcem Żydów. ³⁸ W czasach minionych rozruchów był już skazany za judaizm. Z wielką gorliwością narażał dla judaizmu ciało i duszę. ³⁹ Nikanor, który chciał zamanifestować swoją niechęć do Żydów, posłał ponad pięciuset żołnierzy, aby go aresztowali. ⁴⁰ Spodziewał się bowiem, że zada Żydom cios tym aresztowaniem.

⁴¹ Wojsko zajmowało już wieżę i starało się wyłamać bramę prowadzącą na dziedziniec. Wydano więc rozkaz, aby podłożyć ogień i podpalić bramy. Wtedy Razis, zewsząd osaczony, rzucił się na swój miecz. ⁴² Wolał raczej umrzeć z honorem, niż wpaść w ręce zbrodniarzy, którzy znieważyliby go w sposób niegodny jego szlachetnego urodzenia. ⁴³ Ze względu na szybkie tempo walki cios nie był dobrze wymierzony, a ponieważ wojsko wdzierało się już przez bramy, odważnie pobiegł na mur i mężnie rzucił się w dół, na żołnierzy. ⁴⁴ Ci natychmiast cofnęli się, zostawiając pusty plac. Spadł więc na środek pustej przestrzeni. ⁴⁵ Żyjąc jeszcze, rozpalony gniewem wstał i choć z jego strasznych ran płynęły strumienie krwi, przebiegł między żołnierzami i stanął na urwistej skale. ⁴⁶ Całkowicie wykrwawiony, wydobył z siebie wnętrzności, wziął je w obie ręce i rzucił na żołnierzy, wzywając Władcę życia i ducha, aby mu je zwrócił. W ten sposób zakończył życie.

WOJNA JUDY Z NIKANOREM

Rozdział 15

15 ¹Nikanor dowiedział się, że ludzie Judy znajdują się blisko Samarii. Postanowił więc zaatakować ich w dzień odpoczynku, aby nie ponosić żadnego ryzyka.

² Żydzi, którzy zostali zmuszeni, aby iść z nim, prosili go: „Nie postępuj w tak dziki i barbarzyński sposób. Okaż cześć dla tego dnia, bo wybrał go i uświęcił Ten, który widzi wszystko”. ³ Wtedy Nikanor, największy nikczemnik, zapytał: „Czy jest w niebie Władca, który nakazał czcić dzień szabatu?”. ⁴ Oni oświadczyli: „Jest PAN żyjący, Ten w niebie, Władca, który nakazał obchodzić siódmy dzień”. ⁵ Na to on: „A ja jestem władcą na ziemi, który rozkazuje chwycić za broń i wykonać królewskie polecenie”. Nie udało mu się jednak wypełnić tego oburzającego zamiaru. ⁶ Nikanor niezwykle zarozumiale przechwalał się, że postanowił wznieść pomnik z trofeów zdobytych na Judzie.

⁷ Machabeusz z niewzruszoną nadzieją wierzył w pomoc od PANA. ⁸ Prosił tych, którzy z nim byli, aby nie bali się ataku pogan, lecz pamiętali o pomocy, jakiej w przeszłości udzielało im Niebo. Także i teraz niech oczekują zwycięstwa od Wszechmocnego. ⁹ Umocnił ich słowami Prawa i Proroków oraz dodał im odwagi, przypominając bitwy, które stoczyli. ¹⁰ W ten sposób podniósł ich na duchu. Ponadto zarzucił poganom i wykazał to, że popełniają zbrodnie i łamią złożone przysięgi. ¹¹ Każdego uzbroił nie tyle w poczucie bezpieczeństwa, jakie dają tarcze i włócznie, ile w pociechę płynącą z dobrych słów. Opowiedział im także wiarygodny sen, z którego wszyscy się ucieszyli. ¹² Jego widzenie było takie: Oniasz, poprzedni najwyższy kapłan, człowiek piękny i dobry, o skromnym sposobie bycia, łagodny w postępowaniu, doskonały mówca, od dziecka praktykujący wszelkie cnoty, modlił się ze wzniesionymi rękami za całą społeczność Żydów. ¹³ Potem ukazał się człowiek wyróżniający się wiekiem i dostojeństwem, a otaczała go jakaś podziwu godna i wspaniała potęga. ¹⁴ Oniasz wyjaśnił: „To jest przyjaciel, który wiele modli się za naród i za święte miasto – Boży prorok Jeremiasz”. ¹⁵ Jeremiasz wyciągnął prawą rękę i podał Judzie złoty miecz, mówiąc przy tym: ¹⁶ „Przyjmij ten święty miecz, dar od Boga, dzięki któremu zniszczysz nieprzyjaciół”.

¹⁷ Słowa Judy dodały im otuchy. Były one rzeczywiście piękne, pobudzały do dzielności i napełniły męstwem dusze młodzieńców. Postanowili więc nie zajmować pozycji obronnych, ale odważnie uderzyć i rzucając się w wir walki, bohatersko rozstrzygnąć sprawę. Miasto bowiem, religia i świątynia były w niebezpieczeństwie. ¹⁸ Mniej bali się o żony i dzieci, braci i krewnych niż o poświęconą świątynię. ¹⁹ Także i ci, którzy pozostali w mieście, byli bardzo zaniepokojeni, gdyż obawiali się o wynik walki na otwartym polu. ²⁰ Wszyscy czekali na bliskie już rozstrzygnięcie. Nieprzyjaciel się zbliżał. Wojsko ustawiło się w szyku bojowym. Słonie zostały rozstawione w dogodnych miejscach, a jazda zajęła pozycje na skrzydłach.

²¹ Kiedy Machabeusz zobaczył tak liczne wojsko, różnorodność uzbrojenia oraz rozjuszone słonie, wyciągnął ręce do nieba i wezwał PANA, który czyni cuda. Wiedział bowiem, że zwycięstwo nie zależy od uzbrojenia, ale PAN według swego osądu obdarza nim tych, którzy są tego godni. ²² Wzywał Go, modląc się w ten sposób: „Ty, Władco, posłałeś swojego anioła do Ezechiasza, króla Judei, i zabił on sto osiemdziesiąt pięć tysięcy ludzi z obozu Sennacheryba. ²³ PANIE Niebios, poślij więc i teraz dobrego anioła przed nami, aby siał strach i przerażenie. ²⁴ Swoim potężnym ramieniem uderz tych, którzy nadchodzą z bluźnierstwem przeciwko Twojemu świętemu ludowi”. Tymi słowami zakończył.

²⁵ Ludzie Nikanora szli naprzód, trąbiąc i śpiewając pieśni bojowe. ²⁶ Ludzie Judy natomiast rzucili się na nieprzyjaciół, wznosząc prośby i modlitwy. ²⁷ Walczyli rękami, a sercami modlili się do Boga. Wybili nie mniej niż trzydzieści pięć tysięcy ludzi, ciesząc się bardzo z objawienia Boga.

²⁸ Kiedy z radością wracali po bitwie, rozpoznali Nikanora, który leżał martwy w zbroi. ²⁹ Powstał krzyk i poruszenie, a potem w ojczystym języku wysławiali Władcę. ³⁰ Ten, który całym ciałem i duszą w pierwszej linii walczył za obywateli i był niezwykle oddany rodakom, odciął głowę i całą rękę Nikanora i rozkazał zanieść je do Jerozolimy. ³¹ Kiedy sam tam przybył, wezwał rodaków i kapłanów. Stanął przed ołtarzem, kazał przywołać mieszkańców twierdzy ³² i pokazał im głowę podłego Nikanora oraz rękę nikczemnika, którą śmiał wyciągać przeciwko domowi Wszechmocnego. ³³ Potem uciął język bezbożnego Nikanora i kazał po kawałku rzucać go ptakom, a rękę tego głupca – powiesić naprzeciwko świątyni. ³⁴ Wszyscy zaczęli wysławiać pod niebiosa PANA, który się objawił. Mówili: „Niech będzie uwielbiony Ten, który uchronił swoje miejsce przed zbezczeszczeniem”. ³⁵ Następnie zawiesił głowę Nikanora na twierdzy jako czytelny dla wszystkich i oczywisty znak pomocy PANA.

³⁶ Wszyscy razem postanowili przez głosowanie, że trzynasty dzień dwunastego miesiąca, czyli po syryjsku miesiąca Adar, przypadający w przeddzień dnia Mardocheusza, będzie świętowany i z żadnego powodu nie może pozostać bez wspomnienia.

³⁷ Tak wyglądały sprawy dotyczące Nikanora.

EPILOG

Od tego czasu miasto pozostaje we władaniu Hebrajczyków, dlatego też ja w tym miejscu zakończę moje opowiadanie. ³⁸ Jeśli zostało ono skomponowane pięknie i zgrabnie, osiągnąłem to, czego pragnąłem. A jeśli jest marne i przeciętne, to widocznie tylko na tyle było mnie stać. ³⁹ Podobnie jak szkodliwe jest picie samego wina, tak też i samej wody. Wino natomiast zmieszane z wodą w odpowiednich proporcjach jest smaczne i przyjemnie rozwesela. Tak też umiejętna kompozycja opowiadania sprawia radość słuchaczom. Niech więc tutaj będzie koniec.

^1,13 Nanaa – babilońska bogini natury i płodności.

^1,14 przyjaciele – chodzi o członków dworu królewskiego; tzw. „przyjaciel króla” to honorowy tytuł dworski średniego szczebla.

^1,18 Przywódca żydowski Nehemiasz przybył z Persji do Jerozolimy w 445 r. przed Chr. Świątynia zaś została odbudowana w latach 520-515 przed Chr. Chodziłoby więc o jakieś odnowienie kultu.

^1,35 neftai – od tej nazwy pochodzenia perskiego pochodzi gr. słowo nafta. Właściwości opisanego w opowiadaniu płynu, podobnego do wody, ale palnego, odpowiadają cechom ropy. Cała relacja może opierać się na tradycji o wykorzystaniu ropy jako środka zapalającego. Cechy ropy naftowej były w starożytności znane, używano jej jednak rzadko.

^2,13 pamiętniki Nehemiasza – w takim gatunku literackim została napisana połowa Księgi Nehemiasza (Ne 1,1 – 2,20; 3,33 – 7,5; 12,27-43; 13,4-31).

^2,20 Antioch Epifanes – król syryjski z dynastii Seleucydów, syn Antiocha III Wielkiego, wstąpił na tron po śmierci brata, Seleukosa IV Filopatora (187-175 przed Chr.), w 175 r. przed Chr. i panował do 164 r. Wielbiciel kultury greckiej, którą siłą wprowadzał w swoim państwie.

^3,11 Wymieniona tu suma pieniędzy wydaje się przesadzona, gdyż odpowiada ponad 10 t srebra i ponad 5 t złota, przy czym metale te miały w praktyce większą wartość niż obecnie. Tyle mogły wynosić kilkuletnie wpływy podatkowe z kraju Izraela.

^3,15 Niebo – zastępowanie słowa „Bóg” słowem „Niebo” odpowiada żydowskiej tendencji niewymawiania przez szacunek nie tylko imienia Jahwe, lecz także słowa „Bóg”. W Drugiej Księdze Machabejskiej termin „Bóg” pojawia się jednak często. Można także spotkać wiele określeń zastępczych: Władca duchów i wszelkiej mocy (2Mch 3,24), Najwyższy (2Mch 3,31), Pan (2Mch 4,38), wielki Władca (2Mch 5,20), Król świata (2Mch 7,9), Stwórca świata (2Mch 7,23), Władca świata (2Mch 12,15), Ten, który wszystko widzi (2Mch 12,22), Władca miażdżący siły nieprzyjaciół (2Mch 12,28), Król królów (2Mch 13,4), Władca życia i ducha (2Mch 14,46) itp.

^4,9 gimnazjon – miejsce ćwiczeń fizycznych, a jednocześnie centrum kulturalne, służące kształceniu młodzieży w duchu greckim. Grecy praktykowali ćwiczenia sportowe nago, co było sprzeczne z obyczajami żydowskimi.

^4,20 trójrzędowce – okręty wojenne o trzech rzędach wioseł. Zgodnie ze zwyczajem delegaci musieli przywieźć ze sobą jakiś dar na cele publiczne.

^6,2 zbezczeszczenie świątyni – według 1Mch 1,54 kult pogański wprowadzono do świątyni 6 grudnia 167 r. przed Chr., stawiając na jej wielkim ołtarzu bluźnierczą obrzydliwość (ołtarz lub posąg pogański). W przeszłości Samarytanie skazili kult Boga Izraela równoczesnym oddawaniem czci bóstwom pogańskim (2Krl 17,32n. 41). Przesiedlani zaś na te ziemie poganie mieszali się z ludnością żydowską ocalałą od deportacji (np. Ezd 4,1n). Skłóceni z Judejczykami Samarytanie byli więc podatniejsi na hellenizację. Zwracając się do króla z prośbą o dedykowanie ich świątyni Zeusowi, zerwali więzi łączące ich jeszcze z Żydami.

^7,8 w ojczystym języku – Żydzi z kraju Izraela rozmawiali między sobą po aramejsku, w języku pokrewnym z hebrajskim, chociaż w kontaktach z obcymi potrafili używać języka greckiego.

^9,27 Ton listu umierającego Antiocha kontrastuje z sytuacją opisaną w całym rozdziale, gdyż nie ma w nim mowy ani o gniewie Antiocha, ani też o jego nawróceniu. Niewykluczone, że dokument jest autentyczny. Jego styl odpowiada pismom sporządzanym przez ówczesne kancelarie dworskie.

^11,21 Dioskor – być może dodatkowy, trzynasty miesiąc tego roku, przypadający wiosną 164 r. przed Chr. Kalendarz księżycowy, którym się posługiwano, wymagał co pewien czas dodania jednego miesiąca, podobnie jak to jest w naszym kalendarzu, gdy w roku przestępnym dodajemy do lutego jeden dzień.

^13,25 Mieszkańcy Ptolemaidy byli szczególnie wrogo nastawieni do Żydów. Na początku prześladowań wymogli, aby prawa dotyczące mieszkańców Judei zostały rozciągnięte także na Żydów mieszkających w miastach poza Judeą (2Mch 6,8n), potem podejmowali działania przeciwko Żydom z Galilei (1Mch 5,15; 12,48). Teraz protestują przeciwko układom, na mocy których niebezpieczny dla sąsiadów Juda Machabeusz otrzymał zwierzchnictwo nad Judeą, a okręg nadmorski został ustanowiony odrębną prowincją.

^15,9 Prawo i Prorocy – wzmianka ta świadczy o tym, że w czasach machabejskich istniał już kanon ksiąg biblijnych, obejmujący Prawo Mojżeszowe (Pięcioksiąg) oraz księgi prorockie. Te ostatnie u Żydów obejmują dzieła o historii Izraela (Joz, Sdz, 1–2Sm, 1–2Krl).

WPROWADZENIE DO KSIĄG MĄDROŚCIOWYCH

KSIĘGI MĄDROŚCIOWE W STARYM TESTAMENCIE

Zbiór biblijnych ksiąg mądrościowych obejmuje księgi: Hioba, Psalmów, Przysłów, Koheleta, Pieśni nad pieśniami, Mądrości i Mądrości Syracydesa. W tradycyjnym chrześcijańskim układzie ksiąg biblijnych są one umieszczone pomiędzy grupą ksiąg historycznych (Joz – 2Mch) a księgami prorockimi (Iz – Ml). Do tego samego nurtu mądrościowego należą również księgi Tobiasza i Barucha, a ponadto jest on obecny na różny sposób w wielu innych pismach ST. W tradycji żydowskiej grupa ksiąg mądrościowych znajduje się po księgach prorockich w ramach zbioru Pism. Żydzi nie uznają jednak za część Pisma Świętego napisanej po grecku Księgi Mądrości, a także Mądrości Syracydesa, która aż do odkryć archeologicznych dokonanych w XX w. znana była wyłącznie w przekładzie na język grecki.

W przeciwieństwie do pozostałych pism ST, które poświęcone są przede wszystkim szczególnemu powołaniu narodu wybranego oraz wydarzeniom tworzącym historię zbawienia, księgi mądrościowe zajmują się refleksją nad światem. Ich przesłanie ma więc z założenia charakter ponadczasowy. Działanie pojedynczego człowieka, a także przemiany i rozwój, który można zaobserwować w ciągu dziejów, nie zmieniają bowiem natury człowieka i sensu otaczającej go rzeczywistości (Koh 1,4-11; 3,22). Wiara Izraela, że świat został stworzony przez Boga i powierzony człowiekowi, aby cieszył się nim i przez swoją pracę strzegł go, aktywnie włączając się w dzieło stwórcze (Rdz 1 – 2), pozwala biblijnym myślicielom dostrzegać w prawach rządzących światem działanie Boga. Poznawanie i zgłębianie tych praw zostaje uznane za najwyższą chwałę człowieka (Prz 25,2). Dlatego wypowiedzi oparte o ludzkie doświadczenie są określane w księgach mądrościowych tymi samymi terminami, którymi w innych pismach ST oznacza się wypowiedzi prorockie (np. Prz 30,1; 31,1) oraz pouczenie przekazane przez Mojżesza (np. Prz 3,1; 4,2; 6,20; 31,26).

UNIWERSALNA WARTOŚĆ MĄDROŚCI

Księgi mądrościowe ukazują trud zgłębiania mądrości i postępowania zgodnie z jej wymaganiami jako drogę prowadzącą do szczęścia i pomyślności. Biblijny mędrzec swoją godnością jest równy królom, bo żyjąc według wymagań mądrości, cieszy się pełną wolnością i staje się dla siebie i innych budowniczym sprawiedliwości. Uosobieniem człowieka, który osiągnął pełnię mądrości, jest w tradycji biblijnej król Salomon i jemu symbolicznie przypisana zostaje część ksiąg mądrościowych (Prz, Koh, Pnp, Mdr). Księga Mądrości podkreśla jednak, że Salomon niczym nie różni się od innych ludzi (Mdr 7,1-6) i dlatego każdy człowiek może, tak jak on, kroczyć drogą mądrości.

Przypisanie ksiąg mądrościowych Salomonowi ma także na celu zaznaczenie, że mądrość Izraela zasadniczo nie różni się od mądrości innych ludów. Urząd królewski reprezentuje bowiem te rzeczywistości, które są wspólne dla Izraela i innych narodów (1Sm 8,5). Księgi mądrościowe obficie cytują więc tradycje Egiptu, Mezopotamii, Kanaanu, Syrii. Co więcej, czasami wyraźnie o tym informują, na przykład wtedy, gdy przekazują pouczenia pogańskich myślicieli Agura (Prz 30,1-14) czy Lemuela (Prz 31,1-9) albo modlitwy Kananejczyków Hemana i Etana (Ps 88; 89; por. 1Krl 5,11). Jedna z ksiąg mądrościowych poświęcona jest nawet w całości sprawiedliwemu Hiobowi, który nie jest Izraelitą, ale mieszkańcem krainy Uz (Hi 1,1). Biblijni myśliciele czerpią ze wszystkich dostępnych im źródeł poznania, przetwarzając jednak i redagując myśl pogańską zgodnie ze swoją wiarą. Mądrość Izraela jest w efekcie pod wieloma względami podobna do mądrości innych narodów i dzięki temu jest też dla nich dostępna. Opis wizyty królowej Saby u Salomona (1Krl 10,1-13) przekazuje jednak przekonanie myślicieli Izraela, że mądrość wszystkich narodów odnajduje swoją pełnię, kiedy zostaje oczyszczona w spotkaniu z wiarą Izraela.

BIBLIJNE ROZUMIENIE MĄDROŚCI

Dla biblijnych mędrców świat w swojej złożoności i różnorodności jest harmonijną całością objawiającą mądrość, według której został on stworzony. Mądrość przedstawiona zostaje jako pierwsze dzieło Boga i kryterium rządzące całym stworzeniem (Prz 8,22-31). Człowiek nie tworzy więc mądrości, ale odnajduje ją w otaczającym go świecie. Występujące w księgach mądrościowych zbiory tradycyjnych przysłów podkreślają odwieczność mądrości i jej powszechną obecność wśród ludzi (Mdr 6,14). Znaczące jest również to, że przysłowia biblijne dotyczą wszystkich wymiarów życia człowieka, czasami spraw najbardziej oczywistych. Mądrość, do której zdobycia zachęca Pismo Święte, nie polega bowiem na erudycji ani na znajomości tego, co niezwykłe czy tajemne, ale na umiejętności kierowania swoim własnym życiem. Biblijny mędrzec to człowiek, który umie odróżnić dobro od zła i postępuje sprawiedliwie, ciesząc się swoim zwykłym, codziennym życiem.

Dążenie do tak rozumianej mądrości jest według ksiąg mądrościowych pierwszym owocem prawdziwej pobożności. U podstaw mądrości znajduje się bowiem bojaźń Boża polegająca na wierze, szacunku i zaufaniu do Boga, który jest wierny, miłosierny i sprawiedliwy. Tak rozumiana bojaźń Boża wyraża się również w tym, że człowiek jest świadomy własnej nieumiejętności postępowania zgodnego z wolą Boga, wyrażoną również w prawach rządzących stworzonym przez Niego światem. Dlatego człowiek bojący się Pana wciąż na nowo podejmuje wysiłek poszukiwania właściwych dróg i dochowania wierności Bogu. Prawdziwi mędrcy mają świadomość, że ich wiedza jest ograniczona (Prz 30,1-4; Koh 7,23). Mędrzec, który zadowala się zdobytą wiedzą, okazuje się największym głupcem (np. Prz 3,7; 26,12), a człowiek niedoświadczony – mędrcem, już w chwili, gdy z pokorą podejmuje poszukiwanie mądrości (1Krl 3,6-12). Mądre słowa muszą być bowiem adekwatne do każdej sytuacji. Wypowiedziane w niewłaściwym czasie i miejscu będą bezowocne (Prz 26,7), nawet niebezpieczne (Prz 26,9), a ich nadmiar prowadzi do przesytu (Prz 25,16).

Zarówno w swojej treści, jak i w podawanych motywacjach, wskazania autorów ksiąg mądrościowych nie wnoszą nic ponad to, co zawiera Prawo Mojżeszowe. Biblijni mędrcy podkreślają jednak te aspekty postępowania, które owocują radością życia i pokojowymi relacjami międzyludzkimi. Proponują ideały umiarkowania, pracowitości, sprawiedliwości i porządku. Pieśń nad pieśniami celebruje też ludzką miłość, która przedstawiona zostaje jako płomienie Pana i siła, która przezwycięża śmierć (Pnp 8,6n). Heroizm i niezwykłe czyny zarezerwowane są jedynie dla nielicznych, wybitnych postaci (Syr 44 – 49).

Dominującą cechą wskazań mędrców biblijnych jest przekonanie, że Bóg zawarł w samej naturze świata i życia społecznego zasadę sprawiedliwej odpłaty. Ten, kto czyni dobro, otrzyma w nagrodę jego owoce, a ten, kto dopuszcza się zła, zostanie za nie ukarany. Zasada sprawiedliwej odpłaty nie oznacza jednak pewności nagrody i kary w doczesnym życiu. Jest ona przede wszystkim postulatem moralnym, według którego człowiek powinien ukierunkowywać swoje postępowanie. Krytyce naiwnego traktowania tej zasady poświęcone są szczególnie księgi Koheleta i Hioba. Zwłaszcza wobec rzeczywistości śmierci człowiek powinien dostrzegać złudność nadziei na bogactwo, mądrość, sławę czy potomstwo. Śmierć i niesprawiedliwość obecna w świecie ukazują też niewystarczalność wszelkich rozumowych prób wyjaśnienia rzeczywistości. W Księdze Hioba kolejno przedstawione zostają tradycyjne teologiczne teorie tłumaczące porządek świata i wykazana zostaje ich niedostateczność. Szczytem mądrości okazuje się ta sama postawa bojaźni Bożej, która stanowi początek mądrości, a która polega na uznaniu swojej niezdolności do przeniknięcia zamysłu Boga oraz na wierze, że Bóg stworzył wszystko mądrze i sprawiedliwie (Hi 28,28; 42,1-6). Wielkość Boga wyraża się także w tym, że rzeczywistość świata wciąż zaskakuje i zadziwia człowieka (Prz 25,2).

Mądrość jest dostępna każdemu człowiekowi, ale nikomu nie zostaje ona narzucona. Jej osiągnięcie wymaga świadomej decyzji i wysiłku kroczenia jej drogą (Mdr 6,12-21). Mądrość jest zarazem darem, który człowiek otrzymuje i o który powinien prosić (Mdr 8,21). Biblijny mędrzec przeżywa całe swoje życie jako poszukiwanie sensu. Przedstawia on Bogu swoje poczucie zagrożenia, cierpienie i zagubienie, swój strach przed śmiercią. Księga Psalmów zbiera modlitwy wypowiadane przez człowieka, który określa siebie jako nędzarza i sierotę (Ps 10,14), i który oczekuje pomocy od Boga. Ma on przy tym świadomość, że nie tylko różni zewnętrzni nieprzyjaciele, ale przede wszystkim jego własny grzech i zagubienie (np. Ps 39,9; 51,11-14) niszczą mu życie i odbierają radość. Mimo to człowiek, który wkracza na drogę mądrości i medytuje Boże prawo, już teraz może czuć się szczęśliwy. Wołaniu o pomoc towarzyszą w Księdze Psalmów hymny wychwalające Boga, które stopniowo stają się coraz liczniejsze. Układ modlitw zebranych w Księdze Psalmów ukazuje, że rozważanie wielkich dzieł Boga stopniowo rozjaśnia ciemności historii i przeradza się w pieśń nową (Ps 33,1-3; 40,4; 96,1; 98,1; 144,9; 149,1), w oczekiwaniu na pełne odkupienie i proklamację Bożej chwały.

KSIĘGA HIOBA

WPROWADZENIE

OKOLICZNOŚCI POWSTANIA

W zbiorze pism mądrościowych Izraela znajduje się Księga Hioba, która stanowi rodzaj utworu dydaktycznego. Można ją również traktować jako swoisty poemat religijno-filozoficzny, „dokument mocowania się z Bogiem”. Jej tytułowy bohater, człowiek sprawiedliwy i pobożny, doświadcza niezasłużonego cierpienia. Wyjaśnienie tego problemu w świetle tradycyjnie przyjmowanej tezy o odpłacie stanowi zasadniczy temat księgi. Zagadnienie to, ubrane w piękną szatę poetycką, zostaje poddane przez mędrców refleksji teologicznej i wszechstronnej dyskusji.

Szczegółowa analiza treści księgi i jej układu literackiego wskazuje, że dzieło to powstawało stopniowo, przynajmniej w dwóch fazach, i przy udziale wielu autorów wywodzących się z różnych środowisk. Na ogół przyjmuje się, że ostateczny kształt księga przybrała pod koniec przesiedlenia babilońskiego, jednak nie później niż w epoce hellenistycznej, najprawdopodobniej ok. 400 r. przed Chr. Pierwotne opowiadanie o cierpiącym Hiobie (prolog i epilog aktualnej księgi) mogło się wywodzić z kultury mezopotamskiej, skąd przywędrowało do Izraela, gdzie zostało gruntownie przebudowane w duchu religii monoteistycznej i włączone do mądrościowych dyskusji nad ludzkim losem. Zawarta w nim teza o niezawinionym cierpieniu spotkała się ze sprzeciwem mędrców ze środowisk tradycyjnych, których opinie reprezentują trzej przyjaciele Hioba. Krytyczną ocenę wystawiła jej również młodsza generacja mędrców (Elihu), która jednak przyznała, że cierpienie nie zawsze musi być następstwem grzechu. W ostatecznej wersji Księga Hioba stanowi wezwanie do przemyślenia na nowo tradycyjnej tezy o odpłacie, a zarazem uznanie, że cierpienie bez winy mieści się w Bożym planie, choć jego sensu człowiek nie potrafi dociec własnym rozumem i dlatego powinien je przyjąć jako próbę pobożności, która wyjednuje zbawienie. Trudno ocenić, czy te różne poglądy ścierały się w jednym czasie i jakiś autor zebrał je w udramatyzowanej formie jednego dzieła, czy też były stopniowo dołączane do utworu w ciągu dłuższego czasu.

TREŚĆ I TEOLOGIA

Księgę zaczyna i kończy dwuczęściowe opowiadanie pisane prozą o dziejach głównego bohatera (Hi 1 – 2; 42,7-17). Hiob żył na starożytnym Wschodzie, był człowiekiem pobożnym, miał rodzinę i duży majątek. Szatan, za zezwoleniem Boga, odebrał mu wszystko, zniszczył jego majętność i pozbawił dzieci, a na samego Hioba zesłał bolesną i odrażającą chorobę. Nie zdołał jednak odwieść go od pobożności. Cierpienie, w którym najbardziej uciążliwy stał się nie ból fizyczny, lecz odczucie milczenia Boga, ostatecznie pozwoliło Hiobowi ukształtować w sobie najbardziej dojrzałe pojęcie wiary, oparte na bezwarunkowym zaufaniu i przekonaniu, że nieprzeniknione działanie Stwórcy zawsze pozostaje tajemnicą, choć tajemnica nie jest Bogiem. Zamiary Boga należy raczej czcić, niż badać (Hi 11,7). Tylko On może do głębi pocieszyć serce człowieka. Prawda ta stanowi główne przesłanie księgi. Zdruzgotany Hiob, broniąc godności i wolności człowieka (Hi 27,5-6), staje przed Bogiem z wyrzutem, do końca mając nadzieję, że odczuje Bożą bliskość i obecność. Kiedy wydaje się, że bohaterowi pozostaje jedynie śmierć, Bóg pojawia się nieoczekiwanie, tak jak nieoczekiwanie dał Hiobowi odczuć gwałtowność łaski, która przemieniła jego życie. Bóg zawsze zaprasza do przebywania w swojej obecności, co nie oznacza, że nie poddaje człowieka trudnym próbom. Największą siłą Hioba, nawet w chwilach bliskich rozpaczy, jest wciąż tląca się nadzieja, że Bóg zawsze pozostaje wierny, nawet jeśli człowiek w ogóle nie pojmuje Jego działania. Bóg, który się ukrywa, istnieje, a nadzieja w sercu człowieka pielęgnuje wiarę, że On jest (Hi 31,35.37).

Drugą warstwę tworzy obszerny dialog cierpiącego bohatera z jego trzema przyjaciółmi, mędrcami ze Wschodu (Hi 3 – 31). Składa się on z trzech serii wystąpień, poprzedzonych i dopełnionych monologiem Hioba. Tematem jest cierpienie, które w ocenie głównego bohatera jawi się jako zupełnie niezawinione, według mędrców zaś stanowi skutek jego niewątpliwej winy. Stanowisko mędrców wynika z wielowiekowej tradycji, zgodnie z którą powszechnie obowiązuje zasada odpłaty dobrem za dobro i złem za zło (Wj 21,23-25). W swojej argumentacji odwołują się oni zatem do dwóch tez: po pierwsze, wobec Boga nikt i nic nie jest czyste; po drugie, tragiczne następstwa grzechu ludzi niegodziwych są ogólnie znane. Równocześnie wzywają cierpiącego do nawrócenia, które jest koniecznym warunkiem odzyskania zdrowia i dobrobytu. Hiob z kolei mówi o swoim bólu i zwątpieniu w sens życia, niestrudzenie obstając przy swojej niewinności. Buntuje się przeciwko jawnej niesprawiedliwości, która go spotkała, i odwołuje się do trybunału samego Boga, chcąc u Niego szukać wyjaśnienia swoich cierpień. Do dyskusji Hioba z przyjaciółmi dołączono – zapewne w późniejszym czasie – hymn o mądrości (Hi 28) oraz ostatnią mowę tytułowego bohatera (Hi 29 – 31).

Wystąpienie młodego Elihu (Hi 32 – 37) stanowi kolejną warstwę dzieła. Mędrzec karci swoich przedmówców, że nie potrafili obronić tezy o odpłacie. Następnie sam wygłasza cztery mowy, zbijając argumenty Hioba i żarliwie broniąc sprawiedliwości Boga.

Mądrościową debatę nad przypadkiem cierpiącego Hioba kończą dwie mowy Boga. Pierwsza (Hi 38 – 39) wykazuje, że cierpienie niezawinione mieści się w zbawczym planie Boga, ale jest tajemnicą, której człowiek rozumem zgłębić nie potrafi, druga zaś (Hi 40,6 – 41,26) wzywa do uznania porządku ustanowionego przez Boga. Po tych autorytatywnych wyjaśnieniach Hiob uznaje swój błąd i rozpoczyna pokutę (Hi 40,1-5; 42,1-6).

Zakończenie pisane prozą (Hi 42,7-17) opisuje dalsze życie Hioba, pełne szczęścia i dostatku w otoczeniu wielu synów i córek.

Należy jednak wyraźnie podkreślić, że owo szczęśliwe zakończenie dzieła nie jest jego konieczną istotą: Hiob pragnął zobaczyć Boga oczyma duszy i odczuć Jego bliskość, Bóg zaś pragnął, aby Hiob zrozumiał, co to znaczy wierzyć; by pojął, że wiara jest darem i żywym zdarzeniem, nie skamieliną przyjętych założeń. Obydwa pragnienia, Boga i człowieka, spełniają się z chwilą, gdy Hiob uznaje swój błąd i kładzie rękę na ustach, na znak pokornego podporządkowania się Bogu (Hi 40,1-5; 42,1-6). To prawdziwe apogeum przesłania tej księgi. Dlatego tylko Hiob ze wszystkich przemawiających w utworze mówi o Bogu prawdę – mówi bowiem sercem i poprzez nie ma odwagę pragnąć bliskości Stwórcy.

Księga Hioba niosła pokrzepienie przede wszystkim Żydom, których dzieje obfitowały w bolesne próby i krwawe prześladowania. Przygotowywała ich na przyjęcie tajemnicy cierpienia niezawinionego, które pełny wymiar osiągnęło w zbawczym dziele Jezusa Chrystusa (1Kor 1,22-24).

KSIĘGA HIOBA

DRAMATYCZNE DZIEJE SPRAWIEDLIWEGO HIOBA

OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA HIOBA

Rozdział 1

1 ¹ Żył w ziemi Uz człowiek o imieniu Hiob, doskonały i prawy, bogobojny i stroniący od zła. ² Urodziło mu się siedmiu synów i trzy córki. ³ Posiadał siedem tysięcy owiec, trzy tysiące wielbłądów, pięćset par wołów zaprzęgowych, pięćset oślic i bardzo liczną służbę. Był bogatszy od wszystkich ludzi Wschodu.

⁴ Jego synowie zbierali się i urządzali uczty kolejno u każdego z nich, w ustalonym z góry dniu. Zapraszali także swoje trzy siostry, aby jadły i piły wraz z nimi. ⁵ Kiedy dobiegały końca dni ucztowania, Hiob wzywał ich, aby dokonać obrzędu oczyszczenia. Wstawał wczesnym rankiem i składał ofiarę całopalną za każdego z nich, ponieważ mówił: „Może moi synowie zgrzeszyli i obrazili Boga w swoich sercach”. Hiob zawsze tak postępował.

POBOŻNOŚĆ HIOBA PODDANA PIERWSZEJ PRÓBIE

⁶Zdarzyło się któregoś dnia, że synowie Boży przybyli, aby się stawić przed PANEM. Przybył także szatan i stanął pośród nich. ⁷PAN powiedział do szatana: „Skąd przychodzisz?”. Szatan odpowiedział PANU: „Okrążyłem ziemię i przemierzyłem ją wzdłuż i wszerz”. ⁸Wtedy PAN rzekł do szatana: „Czy zwróciłeś uwagę na mojego sługę Hioba? Nie ma przecież na ziemi drugiego człowieka tak doskonałego i prawego, bogobojnego i stroniącego od zła”. ⁹Szatan odpowiedział PANU: „Czy Hiob czci Boga bez powodu? ¹⁰Czy to nie Ty sam wzniosłeś ogrodzenie, aby go ochraniać wraz z jego domem i wszystkim, co do niego należy? Błogosławisz jego przedsięwzięciom, a jego dobytek w kraju ciągle się pomnaża. ¹¹Ale wyciągnij tylko rękę i dotknij wszystkiego, co posiada. Na pewno będzie Ci w twarz złorzeczył!”. ¹²Na to PAN rzekł do szatana: „Oto wszystko, co do niego należy, jest w twojej mocy. Ale nie podnoś ręki na niego samego”. I odszedł szatan od PANA.

¹³ Zdarzyło się któregoś dnia, że synowie i córki Hioba jedli i pili wino w domu najstarszego brata. ¹⁴ Wtedy przyszedł do Hioba posłaniec i powiedział: „Woły były przy pługach, a oślice pasły się obok. ¹⁵ Nagle wpadli Sabejczycy, zabrali je, a służbę pozabijali mieczem. Tylko ja ocalałem, aby ci o tym donieść”. ¹⁶ Gdy on jeszcze mówił, przyszedł następny i powiedział: „Ogień Boży spadł z nieba, ogarnął owce oraz służbę i pochłonął ich. Tylko ja ocalałem, aby ci o tym donieść”. ¹⁷ Gdy on jeszcze mówił, przyszedł następny i powiedział: „Trzy oddziały Chaldejczyków napadły na wielbłądy i uprowadziły je, zabijając służbę mieczem. Tylko ja ocalałem, aby ci o tym donieść”. ¹⁸ Gdy on jeszcze mówił, przyszedł następny i powiedział: „Twoi synowie i córki jedli i pili wino w domu najstarszego brata. ¹⁹ Nagle od strony pustyni nadciągnął gwałtowny wicher, wstrząsnął czterema narożnikami domu, zawalił go na dzieci i wszystkie zginęły. Tylko ja ocalałem, aby ci o tym donieść”.

²⁰ Wtedy Hiob wstał, na znak rozpaczy rozdarł ubranie i ogolił głowę, rzucił się na ziemię i tak pozostał. ²¹ Potem powiedział: „Nagi wyszedłem z łona matki i nagi tam odejdę. PAN dał i PAN wziął, niech imię PANA będzie błogosławione”.

²²Wszystkie te wydarzenia nie doprowadziły Hioba do grzechu. Nie poczynił Bogu żadnego zarzutu.

POBOŻNOŚĆ HIOBA PODDANA DRUGIEJ PRÓBIE

Rozdział 2

2 ¹ Zdarzyło się któregoś dnia, że synowie Boży przybyli, aby się stawić przed PANEM. Przybył także szatan i stanął pośród nich, aby się stawić przed PANEM. ² PAN zapytał szatana: „Skąd przychodzisz?”. Szatan odpowiedział PANU: „Okrążyłem ziemię i przemierzyłem ją wzdłuż i wszerz”. ³ Na co PAN go spytał: „Czy zwróciłeś uwagę na mojego sługę Hioba? Nie ma przecież na ziemi drugiego człowieka tak doskonałego i prawego, bogobojnego i stroniącego od zła. Trwa on w swojej doskonałości, choć nakłoniłeś Mnie, abym go niszczył bez powodu”. ⁴ Szatan odpowiedział PANU: „Coś za coś; wszystko, co człowiek posiada, odda za swoje życie. ⁵ Wyciągnij tylko rękę i dotknij jego ciała i kości. Na pewno będzie Ci w twarz złorzeczył”. ⁶ Na to PAN rzekł do szatana: „Oto jest w twoich rękach. Ale życia mu nie odbieraj”. ⁷ I odszedł szatan od PANA.

Potem szatan poraził Hioba bolesnymi wrzodami na całym ciele. ⁸Wziął więc Hiob skorupę, aby się nią drapać, i usiadł w popiele. ⁹I rzekła do niego żona: „Nadal chcesz trwać w swej doskonałości? Złorzecz Bogu i umieraj!”. ¹⁰Ale on jej odparł: „Mówisz jak głupia. Jeśli przyjmowaliśmy od Boga dobro, dlaczego nie mielibyśmy przyjąć zła?”.

Także wtedy Hiob nie zgrzeszył swoimi wargami.

¹¹Trzej przyjaciele Hioba usłyszeli o całym nieszczęściu, które spadło na niego, i przyszli, każdy ze swej krainy: Elifaz z Temanu, Bildad z Szuach i Sofar z Naamy. Umówili się bowiem, że przyjdą, aby okazać mu współczucie i pocieszyć go. ¹² Już z daleka dostrzegli go, ale nie poznali. Podnieśli krzyk i zaczęli płakać, rozdzierając szaty. Potem posypali głowy popiołem. ¹³ Siedem dni i siedem nocy siedzieli przy nim na ziemi. Żaden z nich nie wypowiedział do niego nawet jednego słowa, bo widzieli, że jego ból jest bardzo wielki.

KRZYK CZŁOWIEKA UDRĘCZONEGO

LEPIEJ SIĘ NIE URODZIĆ

Rozdział 3

3 ¹Później Hiob otworzył usta i przeklinał dzień swoich narodzin.

²Hiob zaczął krzyczeć:

³„Niech przepadnie dzień, w którym się narodziłem, i noc, która oznajmiła: «Począł się chłopiec!».

⁴Niech ten dzień stanie się ciemnością, niech Bóg z wysokości nie troszczy się o niego i niech nie rozbłyśnie nad nim dzienne światło.

⁵Niech go pochłonie mrok i ciemność,

niech go okryje gęsta chmura

i niech go przerazi zaćmienie słońca.

⁶Niech tę noc wchłonie ciemność,

niech nie znajdzie miejsca pomiędzy dniami roku i niech jej nie będzie w liczbie miesięcy.

⁷Niech się ta noc stanie bezpłodna

i niech nie rozbrzmiewa okrzykami radości.

⁸Niech jej złorzeczą ci, którzy i dzień przeklinają i którzy usiłują poskromić Lewiatana.

⁹Niech się zaćmi jej wschodząca gwiazda,

niech daremnie wyczekuje światła

i niech nie ogląda promieni zorzy.

¹⁰Bo nie zamknęła przede mną bramy łona ani nie usunęła udręki sprzed moich oczu.

LEPIEJ UMRZEĆ, NIŻ ŻYĆ

¹¹Dlaczego nie umarłem przy narodzeniu i nie skonałem po wyjściu z łona matki?

¹²Czemu przyjęły mnie kolana

i piersi podały pokarm?

¹³Teraz leżałbym spokojnie,

spałbym i odpoczywał,

¹⁴razem z królami i ich doradcami,

z tymi, którzy wznieśli sobie grobowce,

¹⁵albo z książętami, którzy gromadzą złoto

i w domach mają pełno srebra.

¹⁶Albo czemu nie stałem się martwym płodem,

jak niemowlęta, które nie widziały światła?

¹⁷Tam bezbożnicy są już niegroźni,

odpoczywają pozbawieni siły.

¹⁸Tam są bezpieczni także więźniowie,

nie muszą słuchać głosu strażnika.

¹⁹Tam wielki i mały są sobie równi

i niewolnik jest wolny przy swoim panu.

²⁰Po co dane jest światło nieszczęśliwym

i życie zgorzkniałym na duszy?

²¹Z tęsknotą wypatrują oni śmierci, lecz nie nadchodzi,

szukają jej gorliwiej niż ukrytych skarbów.

²²Na pewno krzyczeliby z radości

i bardzo by się cieszyli, że grób znaleźli.

TAJEMNICA LUDZKIEGO CIERPIENIA

²³Dlaczego droga człowieka jest przed nim ukryta i Bóg zewsząd go osaczył?

²⁴Bo łzy się stały moim chlebem,

a mój jęk rozlewa się jak woda.

²⁵Bo opanowało mnie przerażenie

i spadło na mnie to, czego się bałem.

²⁶Nie mam chwili spokoju ani wytchnienia,

jeszcze nie ochłonąłem, a znów zjawia się udręka”.

CZY CZŁOWIEK MOŻE WYZNAĆ PRZED BOGIEM, ŻE JEST SPRAWIEDLIWY?

CIERPIENIE JEST KARĄ ZA GRZECH

Rozdział 4

4 ¹Odezwał się Elifaz z Temanu i powiedział: ² „Słowo pewnie sprawi ci przykrość,

ale któż mógłby się od niego powstrzymać?

³Otóż ty kiedyś pomagałeś wielu,

dodawałeś otuchy załamanym.

⁴Gdy ktoś się chwiał, podtrzymywały go twoje słowa, wzmacniałeś uginające się kolana.

⁵Teraz sam uległeś słabości

i gdy cię dotknęła, załamałeś się.

⁶Czy twoja pobożność nie jest dla ciebie ostoją,

a prawość twojego postępowania nadzieją?

⁷Przypomnij tylko sobie: Czy kiedykolwiek zginął ktoś niewinny?

Czy gdziekolwiek giną ludzie prawi?

⁸Widziałem takich, którzy czynili nieprawość,

siali ucisk i go zbierali.

⁹Zostali powaleni oddechem Boga,

zginęli pod naporem Jego gniewu.

¹⁰Choć ryczy lew i słychać pomruk lwicy,

wypadną zęby drapieżcy.

¹¹Lew ginie z braku łupu

i rozproszone jest jego potomstwo.

KAŻDY CZŁOWIEK JEST GRZESZNY

¹²Ukradkiem doszło do mnie słowo,

moje ucho uchwyciło szmer.

¹³ W czasie sennych marzeń, gdy tłoczą się myśli,

kiedy twardy sen ogarnia ludzi,

¹⁴strach i lęk mnie opanowały,

aż z przerażenia zadrżałem na całym ciele.

¹⁵Lekki powiew przeszedł po mojej twarzy,

włosy zjeżyły mi się na głowie.

¹⁶Ktoś stał, ale jego twarzy nie rozpoznałem,

jakaś postać tkwiła przed moimi oczami;

wokoło cisza, potem słyszałem głos:

¹⁷«Czy człowiek może być uznany przez Boga za doskonale prawego?

Czy Stwórca może uznać człowieka za stworzenie bez skazy?».

¹⁸ Przecież On nie dowierza nawet swoim sługom i swoim posłańcom ukazuje ich braki.

¹⁹Cóż więc mówić o mieszkańcach lepianek z gliny, osadzonych na piasku, które można rozgnieść jak mola?

²⁰Między rankiem a wieczorem ulegną zagładzie,

przepadną na zawsze i nikt ich nie wspomni.

²¹Na końcu przerwie się sznur ich namiotu

i umrą bez osiągnięcia mądrości.

Rozdział 5

5 ¹ Zawołaj! Któż ci odpowie? Do którego ze świętych się zwrócisz?

²Bo głupca zabija troska,

a nierozumnego uśmierca zajadłość.

³Widziałem, jak głupiec zapuszczał korzenie,

i zaraz przekląłem jego siedzibę.

⁴Jego synowie sami pozbawiają się ratunku,

w bramie miejskiej nikt ich nie popiera i giną.

⁵Człowiek głodny zje jego zbiory,

wydobędzie je nawet spod cierni,

a chciwiec zagrabi majętność.

⁶A przecież nieszczęście nie rośnie na polu

ani udręka nie wyrasta z ziemi.

⁷Bo człowiek rodzi się, by cierpieć,

inaczej niż iskry, które lecą w górę.

BÓG KARCI I POCIESZA

⁸Ale ja bym się zwrócił do Boga

i Bogu powierzył moją sprawę.

⁹ On czyni rzeczy wielkie i niezgłębione, przedziwne i niepoliczone.

¹⁰On zsyła deszcz na całą ziemię

i wodą podlewa pola uprawne.

¹¹Poniżonych wywyższa,

a smutnym niesie wybawienie.

¹²Udaremnia zamiary przebiegłych,

ich ręce pracują bez skutku.

¹³Mędrców wikła w ich własną przebiegłość,

a radę chytrych udaremnia.

¹⁴W jasny dzień ogarnie ich ciemność,

w południe będą błądzić jak w nocy.

¹⁵Od miecza ich słów On wybawia,

ubogiego wyrywa z ręki silniejszych.

¹⁶Biedny umacnia się nadzieją,

a niegodziwość zamyka usta.

¹⁷ Jakże szczęśliwy jest człowiek, którego Bóg upomina,

nie gardź więc karceniem Wszechmocnego.

¹⁸Bo On zrani, ale i opatrzy,

uderzy, lecz także uzdrowi dotknięciem ręki.

¹⁹Sześć razy cię wesprze w nieszczęściu,

za siódmym zło cię nie dotknie.

²⁰W czasie głodu uratuje cię od śmierci,

a w bitwie – od ciosu miecza.

²¹Zasłoni cię przed biczem języka,

nie ulękniesz się nadciągającej zagłady.

²²Będziesz śmiał się z klęski i głodu,

nie przestraszysz się dzikiego zwierzęcia.

²³ Bo sprzymierzysz się z kamieniami na ziemi, a dzikie zwierzęta będą żyć z tobą w zgodzie.

²⁴Przekonasz się, że pokój panuje w twoim namiocie, obejrzysz swą siedzibę i nie dostrzeżesz braków.

²⁵Zobaczysz, jak liczne będzie twe potomstwo,

a twoje latorośle – jak trawa na polu.

²⁶W sędziwym wieku zejdziesz do grobu,

jak snopy zebrane we właściwym czasie.

²⁷Zbadaliśmy to wszystko, tak jest rzeczywiście.

Posłuchaj tego i sam to rozważ”.

SŁOWA PEŁNE BÓLU

LEPIEJ UMRZEĆ NIŻ CIERPIEĆ

Rozdział 6

6 ¹Hiob odpowiedział tymi słowami: ²„Gdyby moją tragedię można było zważyć i położyć na szali razem z mym nieszczęściem,

³byłyby na pewno cięższe od piasku morskiego.

Dlatego moje słowa nie znają umiaru.

⁴Bo utkwiły we mnie strzały Wszechmocnego,

mój duch pije ich truciznę,

przygniata mnie lęk zesłany przez Boga.

⁵Czy dziki osioł ryczy na pastwisku,

a wół pomrukuje, kiedy ma paszę?

⁶Czyż można jeść pokarm bez soli

albo czy smakuje samo białko jajka?

⁷Brzydzę się nawet tego dotknąć,

a stało się to dla mnie pokarmem.

⁸Oby została spełniona moja prośba

i Bóg dał mi to, czego pragnę!

⁹Niech mnie zniszczy,

niech podniesie rękę i mnie zgładzi!

¹⁰Tylko ta pozostanie mi pociecha

i ucieszę się w okrutnym bólu,

że nie zaparłem się słów Świętego.

BÓL NIE DO ZNIESIENIA

¹¹Skąd mam brać siłę, żeby przetrwać?

Jak długo jeszcze będzie się ciągnąć moje życie?

¹²Czyż jestem twardy jak kamień

albo czy moje ciało jest z brązu?

¹³Czyż nie ma już dla mnie ratunku

i zostałem pozbawiony pomocy?

¹⁴Kto bliźniemu odmawia współczucia,

ten wyzbywa się bojaźni Wszechmocnego.

¹⁵Bracia moi zwodzą mnie jak potok,

jak wody przepływające w korytach rzek;

¹⁶mętne od stłoczonego w nich lodu,

zmącone topniejącym w nich śniegiem.

¹⁷Latem zanikają i zostawiają puste koryta.

¹⁸ Karawany schodzą do nich ze swych szlaków, idą na bezdroża i tam przepadają.

¹⁹Karawany z Temy wypatrują strumieni,

zdążają do nich wędrowcy z Saby.

²⁰Lecz ich nadzieje zawodzą:

docierają wreszcie do celu i stają przerażeni.

²¹Tak samo wy zachowujecie się wobec mnie.

Zobaczyliście spustoszenie i lęk was ogarnął.

²²Czy mówiłem: «Pomóżcie mi, użyczcie mi siły,

²³uwolnijcie z ręki wroga,

wyzwólcie mnie od ciemięzcy?».

²⁴Pouczcie mnie, a zamilknę.

Powiedzcie, w czym pobłądziłem!

²⁵Czy szczere słowa mają być w pogardzie

i czy to ma na celu wasze upomnienie?

²⁶Czyż macie zamiar potępić moją mowę?

Czy słowa zrozpaczonego są wiatrem?

²⁷Wy nawet o sierotę los rzucacie

i targujecie się o przyjaciela.

²⁸Teraz jednak spójrzcie na mnie,

na pewno wobec was nie skłamię.

²⁹ Zwróćcie się, proszę, nie stanie się nic złego, zwróćcie się do mnie, słuszność nadal jest po mojej stronie.

³⁰Czy mam na swym języku nieprawość?

Czyż moje podniebienie zła nie wyczuwa?

BÓG NISZCZĄCY

Rozdział 7

7 ¹Czy losem człowieka na ziemi nie jest służba, a jego dni nie są takie same jak dni najemnika?

²Bo jak niewolnik rozgląda się za cieniem,

a najemnik oczekuje na zapłatę,

³tak moim udziałem są miesiące rozczarowań, a przeznaczeniem – noce udręk.

⁴Gdy się układam do snu, mówię: Kiedyż wstanę?

Wieczór się przedłuża, a niepokój dręczy mnie do świtu.

⁵Moje ciało pokrywa proch i robactwo,

moja skóra rozkłada się i ropieje.

⁶Dni moje biegną szybciej niż tkackie czółenko, dobiegają końca, żadnej nie niosąc nadziei.

⁷Pomyśl, że moje życie jest tylko tchnieniem, nie zaznam więcej szczęścia.

⁸Oko, które mnie widziało, więcej mnie nie ujrzy, będą mnie wypatrywać twoje oczy, ale mnie nie będzie.

⁹Chmura zanika i odchodzi,

podobnie jest z tym, który schodzi do krainy umarłych i nie wraca.

¹⁰Nie powróci do swojego domu,

nie ujrzy więcej swego miejsca.

¹¹Ja także nie chcę zamknąć ust,

w ucisku mego ducha będę mówił,

będę się żalił w goryczy mojej duszy.

¹² Czyż jestem morzem albo morskim potworem, że postawiłeś straż przy mnie?

¹³Niekiedy mówię: Ukoi mnie łóżko,

posłanie pocieszy mnie w smutku.

¹⁴Ty jednak dręczysz mnie snami, przerażasz przywidzeniami.

¹⁵Chciałbym zginąć uduszony,

wolałbym śmierć niż tak wielkie cierpienie.

¹⁶Już zostałem odtrącony, nie mogę żyć wiecznie.

Oddal się ode mnie, wszak moje dni są tylko tchnieniem.

¹⁷Kimże jest człowiek, że go tak wywyższasz:

zwracasz na niego uwagę,

¹⁸nękasz go od ranka i badasz co chwilę?

¹⁹Czy już nie przestaniesz mnie śledzić?

Czy nie dasz mi ulgi, bym choć ślinę przełknął?

²⁰Choćbym zgrzeszył, cóż tobie zrobię, stróżu człowieka?

Dlaczego każesz mi przyjmować swe ciosy

i być ciężarem dla samego siebie?

²¹Czemu nie przebaczysz mi przewinienia,

nie puścisz w niepamięć mojej winy?

Położę się więc teraz w grobie,

będziesz mnie szukał, lecz mnie już nie będzie”.

POBOŻNOŚĆ NIE MOŻE ZAWIEŚĆ CZŁOWIEKA

BÓG POSTĘPUJE SPRAWIEDLIWIE

Rozdział 8

8 ¹Odezwał się Bildad z Szuach i powiedział: ² „Jak długo jeszcze będziesz tak mówił,

a twoje słowa będą jak gwałtowny wicher?

³Czy Bóg nagina prawo,

czy Wszechmocny gwałci sprawiedliwość?

⁴Jeśli twoi synowie wystąpili przeciw Niemu,

odda ich w moc ich własnego przewinienia.

⁵Jeżeli jednak zwrócisz się do Boga

i będziesz błagał Wszechmocnego o łaskę,

⁶jeśli jesteś niewinny i prawy,

wtedy On na pewno będzie czuwał nad tobą

i odnowi twój dom, bo jesteś sprawiedliwy.

⁷Choćby twoje poprzednie dobra były niewielkie, późniejsze będą ogromne.

⁸Zapytaj pokoleń, które były,

poznaj doświadczenia ojców! ⁹Gdyż my jesteśmy zaledwie od wczoraj i nic nie wiemy, a nasze dni na ziemi są jak cienie.

¹⁰Oni natomiast na pewno cię pouczą,

ich mądrość ci odpowie.

DRAMAT LUDZI BEZBOŻNYCH

¹¹Czy może papirus rosnąć bez mokradła,

a sitowie rozkrzewiać się bez wody?

¹²Chociaż wypuszcza świeże pędy i nie jest wyrwany, jednak usycha szybciej niż inna trawa.

¹³Tak dzieje się z każdym, kto zapomina o Bogu, przepadnie nadzieja bezbożnego.

¹⁴Krótko trwa to, czemu zawierzył,

jego pewność jest jak nić pająka.

¹⁵Oparł się o własny dom, lecz upadł,

i chociaż się go uchwyci, nie wstanie.

¹⁶W świetle słońca bezbożny nabiera tężyzny, jego pędy wychodzą nawet poza ogród.

¹⁷Jego korzenie są splątane wśród kamieni,

żyje nawet na skalnym podłożu.

¹⁸Kiedy jednak zostanie wycięty ze swojego miejsca, ono się go wyprze: «Nigdy cię nie widziałem!».

¹⁹Do takiego to szczęśliwego końca wiedzie jego droga,

a z tego samego prochu wyrastają następni.

²⁰Naprawdę, Bóg nie odrzuca niewinnego

ani nie wspiera złoczyńców.

²¹Jeszcze twe usta napełni śmiechem,

a twoim wargom każe wołać radośnie.

²²Twoi wrogowie natomiast okryją się hańbą,

rozpadnie się namiot bezbożnych”.

ŻALE CZŁOWIEKA POKRZYWDZONEGO

BÓG JEST WSZECHMOCNY

Rozdział 9

9 ¹ Hiob tak odpowiedział: ² „Oczywiście, wiem, że tak jest.

W sporze z Bogiem człowiek nie zdoła wykazać swej sprawiedliwości.

³Jeśli ktoś chciałby się z Nim spierać,

On nie odpowie nawet raz na tysiąc.

⁴Jest mądry i potężny w mocy,

któż Mu się sprzeciwi i pozostanie cały?

⁵On góry przenosi, a one nawet nie wiedzą,

że przewraca je w swoim gniewie.

⁶ Porusza ziemię z jej miejsca

i trzęsą się jej fundamenty.

⁷Wydaje rozkaz słońcu i ono nie wschodzi,

gwiazdy zamyka pieczęcią.

⁸On sam rozwiesza niebiosa,

kroczy po powierzchni morza.

⁹On stworzył Niedźwiedzicę, Oriona, Plejady

i Komnaty Wiatrów Południa.

¹⁰On stworzył wszystko,

co wielkie, niezgłębione i przedziwne,

czego zliczyć nie można.

¹¹Oto przechodzi, a ja Go nie widzę!

Mija mnie, a ja Go nie dostrzegam!

¹²Oto porywa, kto nakaże, by oddał?

Kto mógłby spytać: «Co czynisz?».

¹³Bóg nie powstrzymuje swego gniewu,

korzą się przed Nim nawet pomocnicy Rahaba.

¹⁴ Tym bardziej ja nie mogę Mu odpowiedzieć.

Czy zdołam dobrać słowa, aby się z Nim spierać?

¹⁵Choćbym miał słuszność, cóż mógłbym odpowiedzieć?

Swego Sędziego musiałbym błagać o łaskę!

¹⁶Jeśli nawet mógłbym Go pozwać, On nie odpowie.

Nie wierzę, że będzie słuchał mojego głosu!

¹⁷Raczej by zmiażdżył mnie burzą

i pomnożył moje rany bez powodu.

¹⁸Nie dałby mi odetchnąć,

raczej by mnie nasycił goryczą.

¹⁹Jeśli chodzi o moc, to On jest potężny,

ale gdy chodzi o prawo, nie zdoła wykazać mi winy!

²⁰Chociaż jestem niewinny, potępią mnie moje usta.

Jestem doskonały, a On uzna mnie za przewrotnego.

WYROK ZALEŻY TYLKO OD BOGA

²¹Jestem doskonały? Sam nie wiem...

Gardzę swoim życiem.

²²Wiem jedno i oświadczam:

On niszczy zarówno doskonałego, jak i grzesznika!

²³Gdy nagle bicz porazi śmiertelnie,

On naśmiewa się z rozpaczy uczciwych.

²⁴ Kiedy kraj dostaje się w ręce przewrotnych,

On zasłania sędziom oczy.

Bo jeśli nie On, to kto właściwie?

²⁵Moje dni biegną szybciej niż zawodnik,

przemijają, ale szczęścia nie widzą.

²⁶Mkną jak łodzie z papirusowej trzciny,

jak orzeł spadający na zdobycz.

²⁷Gdybym nawet chciał zapomnieć o swojej udręce,

już się nie przejmował i chciał się weselić,

²⁸przeraża mnie nadmiar moich cierpień,

gdyż wiem, że Ty nie uznasz mej niewinności.

²⁹A więc jestem winny!

Po cóż mam się trudzić na próżno?

³⁰Nawet gdybym umył się mydłem

i sodą oczyścił swe dłonie,

³¹wtedy zanurzyłbyś mnie w rynsztoku

i moje ubranie by się mną brzydziło.

³²Bóg bowiem nie jest człowiekiem jak ja, bym mógł powiedzieć:

«Chodźmy razem do sądu!».

³³Nie ma między nami rozjemcy,

który by swoją rękę położył na nas obu.

³⁴Gdyby choć odsunął ode mnie swoją rózgę i nie napełniał mnie strachem i przerażeniem,

³⁵wtedy mógłbym mówić do Niego bez lęku,

bo nie mam sobie nic do zarzucenia.

BÓG JEST STWÓRCĄ CZŁOWIEKA

Rozdział 10

10 ¹ Brzydzę się własnym życiem, zostawię więc moją skargę,

a dalej będę mówił z goryczą w duszy.

²Powiem Bogu: «Nie uważaj mnie za złego,

wyjaw mi, o co mnie oskarżasz.

³Czy dobrze Ci z tym, że mnie dręczysz,

że odrzucasz dzieło Twoich dłoni,

a sprzyjasz planom przewrotnych?

⁴ Czy masz oczy cielesne,

żebyś patrzył, jak patrzy człowiek?

⁵Czy Twoje dni są jak dni człowiek,

a Twoje lata jak dni mężczyzny?

⁶Bo szukasz we mnie winy

i chcesz dowieść mi grzechu.

⁷Wiesz dobrze, że nie jestem winny

i nikt mnie z Twojej ręki nie wyrwie.

⁸Ukształtowały mnie Twoje ręce,

utworzyłeś mnie z wielu części,

a teraz odwracasz się ode mnie i niszczysz!

⁹ Przypomnij sobie, że formowałeś mnie jak glinę.

Chcesz znów mnie w proch zamienić?

¹⁰ Czy kiedyś nie przelałeś mnie jak mleko

i nie sprawiłeś, że jak ser stężałem?

¹¹Okryłeś mnie skórą i ciałem,

poprzetykałeś mnie kośćmi i ścięgnami.

¹²Obdarzyłeś mnie życiem i łaską,

Twoja Opatrzność strzegła mego ducha.

¹³Ukryłeś to wszystko w swym sercu,

lecz już poznałem Twoje zamiary:

¹⁴jeśli grzeszę, tylko na mnie nastajesz

i nie chcesz mnie pozostawić bez kary.

¹⁵Biada mi, jeśli źle postępuję.

Lecz chociaż żyję sprawiedliwie i tak nie podniosę głowy, nakarmiony pogardą, napojony nieszczęściem.

¹⁶Gdybym się podniósł, jak lwa mnie schwytasz,

znowu swoją wszechmoc pokażesz.

¹⁷Postawisz przeciwko mnie nowych świadków, pomnożysz swoje oburzenie,

skierujesz przeciwko mnie swe oddziały.

¹⁸Dlaczego wyprowadziłeś mnie z łona matki?

Tam bym skonał i nikt by mnie nie ujrzał.

¹⁹Można byłoby przyjąć, że mnie nie było,

z łona matki zszedłbym prosto do grobu.

²⁰Moich dni tak niewiele, a dobiegają już końca, więc odejdź ode mnie, bym się mógł rozweselić,

²¹zanim odejdę bezpowrotnie

do krainy mroków i ciemności,

²²do krainy nocy, cienia i chaosu,

w którym nawet światło jest nocą»”.

CZY NIEUZASADNIONY UPÓR PRZYNIESIE POKRZEPIENIE?

BÓG JEST NIEPOJĘTY

Rozdział 11

11 ¹Odezwał się Sofar z Naamy i powiedział: ²„Czy wielomówny pozostanie bez odpowiedzi i gadatliwy rzeczywiście dowiedzie swej racji?

³Czy ludzie zamilkną na twe puste słowa i na drwiny, nikt ci nie odpowie?

⁴Mówisz: «Moja nauka jest czysta,

stoję niewinny przed Twoimi oczami!».

⁵Tymczasem gdyby Bóg zechciał przemówić, otworzyć usta przeciwko tobie,

⁶gdyby ujawnił ci tajniki mądrości,

które dla rozumu są zbyt cudowne,

poznałbyś wtedy, że Bóg zapomniał o wielu twoich winach.

⁷Czy potrafisz zgłębić niepojętą istotę Boga

i dotrzeć do granic Wszechmocnego?

⁸ On wznosi się wyżej niż niebo – cóż poczniesz?

Sięga głębiej niż kraina umarłych – czy możesz to poznać?

⁹On przekracza rozmiary ziemi i szerokość morza.

¹⁰Gdy przychodzi, nakłada więzy i na sąd prowadzi.

Któż może Go zawrócić?

¹¹On dobrze zna obłudników,

od razu dostrzega winę, nie musi się zastanawiać.

¹²Rozumie to nawet prostak,

człowiek od urodzenia podobny do dzikiego osła.

BÓG CHCE NAWRÓCENIA GRZESZNIKA

¹³Jeśli przygotujesz swe serce

i wyciągniesz ku Niemu dłonie,

¹⁴jeżeli usuniesz winę z rąk swoich

i nieprawość nie będzie gościć w twym namiocie,

¹⁵wtedy podniesiesz swoją twarz niewinną,

będziesz silny, nie będziesz musiał się lękać.

¹⁶Zapomnisz o udręce,

porównasz ją do wody, która odpłynęła.

¹⁷Twoje życie stanie się jaśniejsze niż południe, a ciemność zmieni się w poranek.

¹⁸Będziesz spokojny, bo pełen nadziei,

sprawdzisz wszystko i bezpieczny zaśniesz.

¹⁹Odpoczniesz spokojnie, nikt cię nie przestraszy, wielu będzie zabiegać o twą przychylność.

²⁰A oczy bezbożników przygasną,

daremna będzie ich ucieczka,

ich nadzieją będzie ostatni oddech w życiu”.

TYLKO BÓG ZNA PRAWDĘ O ŻYCIU CZŁOWIEKA

BÓG WŁADA WSZYSTKIM MĄDRZE I Z MOCĄ

Rozdział 12

12 ¹ Hiob odpowiedział tymi słowami: ² „Doprawdy, jesteście ważnymi ludźmi

i razem z wami umrze mądrość.

³Ale i ja, podobnie jak wy, mam rozum,

wcale nie czuję się od was gorszy.

Komuż nie są znane te sprawy?

⁴Stałem się jednak pośmiewiskiem dla przyjaciół.

Kiedy wzywam Boga, aby mi odpowiedział,

oni szydzą z mojej sprawiedliwości i niewinności.

⁵«Hańba ginącemu!» – tak twierdzi zuchwały i wypatruje tych, którym chwieją się nogi.

⁶Domy złoczyńców trwają w spokoju,

zbyt pewni siebie są ci, co obrażają Boga,

i ten, co chce Boga prowadzić własną ręką.

⁷Zapytaj jednak zwierząt, one cię pouczą,

i ptaków na niebie, też ci opowiedzą.

⁸Albo przemów do ziemi, a ona cię pouczy.

Opowiedzą o tym również morskie ryby.

⁹Które z nich tego nie wie,

że ręka PANA uczyniła wszystko?

¹⁰On ma w swej dłoni tchnienie wszystkiego, co żyje, i ducha każdego człowieka.

¹¹Czy ucho nie rozróżnia słów,

a podniebienie smaku pokarmów?

¹²Mądrość przebywa wśród starców,

a roztropność przychodzi z wiekiem.

¹³Tylko przy Nim jest mądrość i siła,

z Nim – rada i roztropność.

¹⁴Gdy On zburzy, nikt nie odbuduje,

gdy zamknie człowieka, nikt mu nie otworzy.

¹⁵Gdy zatrzyma wody, nastaje susza,

kiedy je wypuści, nawadniają ziemię.

¹⁶On jest silny i przenikliwy,

Jemu podlega zwiedziony i zwodziciel.

¹⁷On doradców pozbawia rozsądku,

a sędziom odbiera rozum.

¹⁸Królom pas odpina

i powrozem wiąże ich biodra.

¹⁹Pozbawia rozsądku kapłanów,

a siłaczy powala.

²⁰Doświadczonym odbiera mowę

i starców pozbawia rozumu.

²¹Na dostojników wylewa pogardę

i pas siłaczy rozluźnia.

²²Ukryte rzeczy wydobywa z ciemności,

a tajne wyciąga na światło.

²³Umacnia narody i je wyniszcza,

pomnaża i rozprasza.

²⁴Odbiera rozum przywódcom ludów

i sprawia, że błądzą po bezdrożnym pustkowiu.

²⁵Snują się bez żadnego światła

i potykają się jak pijani.

RADA CZŁOWIEKA JEST ZAWODNA

Rozdział 13

13 ¹To wszystko widziały moje oczy, moje uszy słyszały i zrozumiały.

²Co wiecie wy, wiem także ja,

nie jestem od was gorszy.

³Lecz chciałbym przemówić do Najwyższego i przedstawić sprawę samemu Bogu,

⁴gdyż wy jesteście sprzymierzeńcami kłamstwa i nieudolnymi lekarzami.

⁵Lepiej więc zamilknijcie,

to będzie waszą mądrością!

⁶Posłuchajcie teraz mojego zażalenia,

weźcie pod uwagę moją skargę.

⁷Czy chcecie przysłużyć się Bogu fałszem,

czy ze względu na Niego chcecie wygłaszać kłamstwa?

⁸Czy chcecie stronniczo Go bronić

i w sporze opowiedzieć się za Bogiem?

⁹Czy dobrze by wam było, gdyby was doświadczał?

A może chcecie Go zwieść, jak zwodzi się człowieka?

¹⁰Surowo was skarci,

jeśli stronniczo będziecie Go bronić!

¹¹Czy nie przeraża was Jego majestat

i nie ogarnia was lęk przed Nim?

¹²Wasze zarzuty pisane są na piasku,

a wasze szańce to umocnienia z gliny.

PYTANIA BEZ ODPOWIEDZI

¹³Zamilczcie teraz, a ja przemówię,

cokolwiek miałoby mnie spotkać.

¹⁴Zaryzykuję swoim życiem,

we własne ręce wezmę swą sprawę.

¹⁵On mnie zabije! Nie mam żadnej nadziei,

chcę jednak przed Nim dochodzić mojej sprawy.

¹⁶Już samo to wystarczy, by mnie ocalić,

bo niegodziwiec nie pragnie stanąć przed Nim.

¹⁷Posłuchajcie uważnie moich słów,

nadstawcie uszu na to, co powiem.

¹⁸Oto jestem gotowy do rozprawy

i wiem, że mam słuszność.

¹⁹Czy jest ktoś, kto wystąpi przeciwko mnie?

Zamilknę wtedy i skonam.

²⁰Tylko dwóch rzeczy mi nie odmawiaj,

a ja nie będę się krył przed Tobą.

²¹Zabierz rękę ode mnie,

nie napełniaj mnie strachem i przerażeniem.

²²Przemów, a ja odpowiem,

albo też ja będę mówił, a Ty się sprzeciwisz.

²³Jak wielkie są moje winy i grzechy?

Daj mi poznać mój grzech i przewinienie.

²⁴Dlaczego kryjesz się przede mną

i uważasz mnie za wroga?

²⁵Chcesz przestraszyć liść miotany wiatrem

czy prześladować wyschniętą słomę?

²⁶Wypisałeś na mnie gorzki wyrok,

obciążyłeś mnie winami mojej młodości.

²⁷Więzami skrępowałeś moje nogi,

śledzisz każdą mą ścieżkę,

ślady moich nóg zaznaczasz.

²⁸A człowiek niszczeje jak spróchniałe drewno,

jak odzież zżerana przez mole.

UDRĘKI CZASU OBECNEGO

Rozdział 14

14 ¹ Oto taki jest los człowieka urodzonego przez kobietę: żyje on krótko, lecz trosk ma w nadmiarze.

²Kwitnie jak kwiat i więdnie,

znika jak cień i nic z niego nie pozostaje.

³A jeszcze Ty utkwiłeś w nim oczy

i wzywasz, bym się z Tobą sądził.

⁴Czy czysty może pochodzić od nieczystego? Nigdy!

⁵Gdyż dni człowieka są ustalone,

liczba jego miesięcy znana jest tylko Tobie,

Ty wyznaczyłeś mu granicę, której przekroczyć nie może.

⁶Nie patrz tak na niego, niechaj odetchnie

i zakończy swój dzień jak najemnik.

⁷Bo drzewo ma jeszcze nadzieję:

chociaż zostało ścięte, odrasta,

a jego pęd nie usycha;

⁸choć jego korzeń zestarzał się w ziemi,

a jego pień obumiera w prochu,

⁹gdy wodę poczuje, odrasta,

wypuszcza gałązki jak świeża sadzonka.

¹⁰A człowiek umiera i leży bezwładny,

kona i gdzie się podziewa?

¹¹Wody z morza uchodzą,

rzeka opada i wysycha.

¹²Tak samo człowiek kładzie się i nie wstaje,

dopóki trwa niebo, nikt się nie obudzi,

nikt ze snu się nie ocknie.

W OCZEKIWANIU NA LEPSZĄ PRZYSZŁOŚĆ

¹³Obyś mnie przechował w krainie umarłych,

ukrył, aż gniew Twój minie,

wyznaczył mi czas, gdy przypomnisz sobie o mnie.

¹⁴Jeśli człowiek umrze, czy może ożyć?

Będę czekał przez wszystkie dni mojej służby, aż nadejdzie mój zmiennik.

¹⁵Przemówisz, a ja odpowiem.

Zatęsknisz za dziełem rąk swoich.

¹⁶Bo teraz liczysz moje kroki,

a wtedy mojego grzechu nie będziesz już dochodził.

¹⁷W schowku zapieczętujesz moje przewinienie, także moją winę tam złożysz.

¹⁸Góra się kruszy i rozpada,

skała się zsuwa ze swojego miejsca,

¹⁹woda rozsadza kamienie,

ulewa zmywa z ziemi piasek,

a Ty niweczysz nadzieję człowieka.

²⁰Uderzasz w niego skutecznie – odchodzi,

odmieniasz jego twarz i go odprawiasz.

²¹Jego synowie doznają szacunku, lecz on o tym nie wie, żyją w pogardzie, lecz do niego wiadomość ta nie dociera.

²² Jedynie jego własne ciało nad nim boleje

i użala się nad nim tylko jego dusza”.

OSTRZEŻENIE PRZED WYNIOSŁOŚCIĄ

SŁOWA SKAŻONE PYCHĄ

Rozdział 15

15 ¹Wtedy odezwał się Elifaz z Temanu: ²„Czy mędrzec odpowiada wiedzą z powietrza, a swoje wnętrze napełnia wichurą?

³Chce napominać nieprzekonującym słowem i mową bezskuteczną?

⁴Przecież ty nawet bogobojność odrzucasz,

zakłócasz modlitewną ciszę przed Bogiem!

⁵Bo wina odebrała uczciwość twym ustom,

przemawiasz językiem przebiegłych.

⁶Nie ja cię potępiam, lecz twoje własne usta,

twoje wargi świadczą przeciwko tobie.

⁷Czy urodziłeś się jako pierwszy z ludzi,

pojawiłeś się jeszcze przed pagórkami?

⁸Czy słuchałeś, co mówiono w czasie rady Boga i zagarnąłeś całą mądrość dla siebie?

⁹Czy wiesz, czego my nie wiemy,

rozumiesz, co dla nas jest niedostępne?

¹⁰Także wśród nas są starcy okryci siwizną,

którzy przeżyli więcej dni niż twój ojciec.

¹¹Czyż to za mało, że Bóg udziela ci pocieszenia, a jego słowo do ciebie działa łagodnie?

¹²Dlaczego jesteś wyniosły w swoim sercu,

dlaczego przewracasz oczami?

¹³Złościsz się na Boga i dajesz upust swemu rozgoryczeniu.

¹⁴Kimże jest człowiek, żeby miał być czysty?

Czy może być sprawiedliwy ten, którego urodziła kobieta?

¹⁵Bóg nie ufa nawet swoim świętym,

niebiosa nie są dość czyste w Jego oczach.

¹⁶Tym bardziej obrzydliwy i zwyrodniały człowiek, który pije nieprawość jak wodę!

SŁOWA PRZESTROGI

¹⁷Chcę cię pouczyć, posłuchaj mnie,

chcę ci opowiedzieć o tym, co widziałem,

¹⁸i o przesłaniu mędrców,

którzy nie tają niczego, co usłyszeli od ojców.

¹⁹Tylko oni otrzymali ziemię

i żaden obcy nie przeszedł między nimi.

²⁰Otóż przewrotny przez wszystkie dni będzie żył w udręce, a liczba lat ciemięzcy jest ograniczona.

²¹Brzmi mu w uszach głos przerażenia,

w czasie pokoju rabuś napada na niego.

²² Nie może oczekiwać, że wyrwie się z ciemności, miecz jest jego przeznaczeniem.

²³Błąka się, szukając chleba,

wie, że w dniu ciemności jego porażka jest pewna.

²⁴Nękają go strach i nieszczęście,

zagrażają mu jak król gotowy do walki.

²⁵Podniósł rękę na Boga,

wystąpił przeciwko Wszechmocnemu.

²⁶Biegł przeciw Niemu z napiętym karkiem,

pod osłoną swojej mocnej tarczy.

²⁷Jego twarz nabrzmiała od tłuszczu,

a biodra obrosły mu sadłem.

²⁸Osiadł w opustoszałych miastach,

w domach, w których nikt nie mieszka,

których przeznaczeniem jest ruina.

²⁹Nie wzbogaci się jednak, majętności nie zachowa i nawet jego cień nie padnie już na ziemię.

³⁰Nie ujdzie przed ciemnością, żar ognia wypali jego latorośl, a jego usta przestaną oddychać.

³¹Nie należało ufać kłamstwu, ono zawsze zwodzi, kłamstwo będzie jego nagrodą.

³²Za mało ma dni, by mógł się rozwinąć,

jego gałąź się nie zazieleni.

³³Zrzuci niedojrzałe grona jak winorośl,

opadnie z kwiatów jak oliwka.

³⁴Bo pokolenie występnych będzie bezpłodne, namioty przekupstwa strawi ogień.

³⁵Kto poczyna ucisk, urodzi nieprawość;

poczyna w swoim łonie oszustwo”.

CZY JEST JESZCZE JAKAŚ NADZIEJA?

BÓG PRZECIWNIKIEM HIOBA

Rozdział 16

16 ¹ Hiob tak odpowiedział: ² „Dużo o tym wszystkim słyszałem, dokuczliwe są wasze pociechy.

³Czy już nastąpił koniec słów na wiatr rzucanych?

A może przynagla cię coś do mówienia?

⁴Ja również przemawiałbym jak wy,

gdybyście zajęli moje miejsce,

wygłaszałbym mowy przeciwko wam

i potrząsałbym nad wami głową.

⁵Słowami bym was zasypał,

nie przestałbym poruszać wargami.

⁶Jeśli będę mówił, bólu to nie powstrzyma,

jeśli zamilknę, czy odejdzie ode mnie?

⁷Jakże Bóg mnie zmęczył!

Wyniszczyłeś całą mą rodzinę,

⁸schwytałeś mnie, mój świadek zeznał przeciwko mnie, moja własna nędza jawnie mnie oskarża.

⁹Gniew jego się wzmaga, staje się okrutny,

mój przeciwnik zgrzyta na mnie zębami,

przeszywa mnie wzrokiem.

¹⁰Rozwierają na mnie swoje paszcze,

upokarzają mnie, bijąc po twarzy,

wspólnie nacierają na mnie.

¹¹Ale to Bóg wydał mnie niegodziwcom,

oddał mnie w ręce złoczyńców.

¹²Żyłem spokojnie, a On mną wstrząsnął,

chwycił za kark, uderzył i druzgocze,

uwziął się na mnie.

¹³Wokół świszczą Jego strzały.

Bezlitośnie przeszywa moje nerki,

żółć moją wylewa na ziemię.

¹⁴Zadaje mi ciosy, ranę po ranie,

naciera na mnie jak wojownik.

W OCZEKIWANIU NA SPRAWIEDLIWY WYROK BOŻY

¹⁵Włożyłem na siebie wór pokutny,

będę czynił pokutę.

¹⁶Moja twarz jest czerwona od płaczu,

moje oczy – przysłonięte mrokiem śmierci.

¹⁷A przecież moich dłoni nie plami krzywda,

a moja modlitwa jest szczera.

¹⁸ Ziemio, nie wchłaniaj mojej krwi,

niech nic nie tłumi mojego krzyku.

¹⁹Jest jeszcze w niebie mój świadek,

a mój obrońca na wysokościach.

²⁰ Wprawdzie szydzą ze mnie moi przyjaciele, ale ja oczy pełne łez zwracam do Boga.

²¹A On rozsądzi spór człowieka z Bogiem,

jak sprawę człowieka z jego bliźnim.

²²Bo coraz mniej czasu mi zostaje, niebawem wejdę na ścieżkę, z której nie ma powrotu.

NADZIEJA W KRAINIE UMARŁYCH

Rozdział 17

17 ¹ Mój oddech słabnie, moje życie dobiega końca, tylko grób mi pozostaje.

²Otaczają mnie szydercy,

przez ich obelgi gasną moje oczy.

³Ty więc sobie daj za mnie zastaw,

bo któż chciałby poręczyć za mnie.

⁴Przecież to Ty odmówiłeś im rozumu,

dlatego ich nie wywyższaj.

⁵Do podziału zaprasza się przyjaciół,

a oczy dzieci słabną.

⁶Uczyniono mnie przysłowiem wśród ludów,

jestem człowiekiem, któremu w twarz się pluje.

⁷Moje oko zaćmiło się bólem,

stałem się podobny do cienia.

⁸Wywołuje to zdumienie u sprawiedliwych,

a niewinni oburzają się na niegodziwca.

⁹ Człowiek prawy trwa jednak na swej drodze,

kto ma czyste ręce, nabiera siły.

¹⁰Zawróćcie więc wszyscy i przyjdźcie,

choć mędrca wśród was nie znajduję.

¹¹Życie moje przemija, rozwiewają się moje zamiary i pragnienia mojego serca.

¹² Noc ustępuje dniowi, światło ukazuje się po ciemności.

¹³A moją nadzieją jest kraina umarłych, moje mieszkanie, tam ścielę sobie posłanie z ciemności.

¹⁴Mówię do grobu: Ty jesteś moim ojcem!

a do robactwa: Moja matko i siostry moje!

¹⁵Gdzież się podziała moja nadzieja?

Może ktoś widział moją ufność?

¹⁶ Pewnie wspólnie zejdziemy do krainy umarłych i razem w proch się rozpadniemy”.

TRAGEDIA GRZESZNIKA

DUCH ZATRUTY GNIEWEM

Rozdział 18

18 ¹Wtedy tak odezwał się Bildad z Szuach: ² „Kiedy wreszcie położycie kres przemowom?

Pomyślcie, potem będziemy mówić!

³Dlaczego uważa się nas za bydło,

czemu mają nas za nieczystych?

⁴Twoja dusza zadręcza się gniewem.

Czy przez ciebie ma opustoszeć ziemia

i skała ma się zsunąć ze swojego miejsca?

⁵Zgaśnie tylko światło obłudnego

i płomień jego ognia nie da blasku.

⁶W jego namiocie zgaśnie światło

i lampa przestanie świecić.

⁷Zachwieją się jego pewne kroki,

własne plany przywiodą go do upadku.

⁸Bo spętał swoje nogi siecią

i skrępował je więzami.

⁹Sidło uchwyciło jego stopę

i ścisnął ją powróz.

¹⁰W ziemi ukryty jest potrzask,

na ścieżce zastawiona pułapka.

CIAŁO ZNISZCZONE CIERPIENIEM

¹¹Zewsząd naciera na niego groza, podąża jego śladami.

¹²Głód wyniszcza jego siły,

nieszczęście czyha na niego.

¹³Choroba zżera jego skórę,

śmiertelna zaraza pożera go całego.

¹⁴ Wyrwą go z domu, gdzie się czuł bezpiecznie i poprowadzą przed straszliwego króla.

¹⁵Osadzą go w cudzym namiocie,

a jego siedzibę posypią siarką.

¹⁶Od spodu uschną jego korzenie,

od góry zwiędną jego gałęzie.

¹⁷Pamięć o nim zniknie z kraju,

a jego imię nie będzie wspominane na placu.

¹⁸Strącą go z jasności w ciemność i przepędzą z kręgu ziemi.

¹⁹Wśród swego ludu nie będzie miał potomka ani wnuka, nikogo nie pozostawi w swojej siedzibie.

²⁰Jego dzieje wywołają zgrozę na Zachodzie, mieszkańcy Wschodu przerażą się nimi.

²¹Taka jest siedziba złoczyńcy

i tak się stanie z domem człowieka, który nie chce znać Boga”.

BÓG ZSYŁA CIERPIENIA TAKŻE NA NIEWINNEGO

TYLKO BÓG ZNA SENS CIERPIENIA

Rozdział 19

19 ¹ Hiob na to odpowiedział: ² „Jak długo jeszcze będziecie dręczyć moją duszę i miażdżyć mnie mowami?

³Już dziesięć razy mnie znieważyliście,

nie wstyd wam znęcać się nade mną?

⁴Nawet gdybym naprawdę zbłądził,

mój błąd pozostałby moją winą.

⁵Jeśli uważacie się za lepszych ode mnie

i wytykacie mi moją hańbę,

⁶to wiedzcie, że sam Bóg mnie dotknął

i swoją siecią mnie oplątał.

⁷Kiedy wołam: «Krzywda!», nie ma odpowiedzi, kiedy wzywam pomocy, nie ma dla mnie sądu.

⁸On zagrodził mi drogę i przejść nie potrafię,

ciemność rozpostarł na mojej ścieżce.

⁹Odebrał mi sławę, koronę zdarto z mej głowy.

¹⁰Zniszczył mnie doszczętnie, więc muszę odejść,

moją nadzieję wyrwał jak drzewo.

¹¹Przeciwko mnie rozpalił się Jego ogień,

uznał mnie za swojego nieprzyjaciela.

¹²Gromadzą się Jego oddziały,

naprzeciw mnie ustawiają swe szyki,

zewsząd mój dom otaczają.

LUDZIE GARDZĄ CIERPIĄCYM

¹³Moich braci oddalił ode mnie,

moi znajomi stali się dla mnie jak obcy.

¹⁴Opuścili mnie moi bliscy,

zapomnieli o mnie moi znajomi.

¹⁵Służba i moi goście patrzą na mnie jak na obcego, uchodzę za przybłędę w ich oczach.

¹⁶Wołam służącego, a on nie odpowiada,

muszę go prosić uprzejmie.

¹⁷Mój oddech budzi obrzydzenie u żony,

jestem odrażający dla własnych braci.

¹⁸Urągają mi nawet wyrostki,

gdy powstaję, słyszę obelgi.

¹⁹Budzę odrazę w tych, którym ufałem,

a ci, których kochałem, odwracają się ode mnie.

²⁰Kości mojego ciała przyschły mi do skóry,

zostały mi tylko dziąsła z zębami.

²¹Zlitujcie się nade mną, zlitujcie, moi przyjaciele, bo ręka Boga mnie dotknęła!

²²Dlaczego podobnie jak Bóg i wy mnie prześladujecie, czyż widok mego ciała wam nie wystarcza?

BÓG OBROŃCĄ HIOBA

²³Oby moje słowa zostały zapisane,

oby na piśmie zostały utrwalone.

²⁴Oby rylcem z żelaza i ołowiem

zostały na zawsze wyryte na skale.

²⁵ Ja wiem, że mój Obrońca żyje!

Jako ostatni stanie nad moim prochem.

²⁶Potem okryje mnie skórą

i żywy Boga zobaczę.

²⁷Ja sam go zobaczę, nie ktoś obcy,

będę Go widział na własne oczy.

Zamierają we mnie wnętrzności.

²⁸ Wtedy powiecie: «Jakże możemy mu dorównać i ostatecznie rozwiązać jego sprawę?».

²⁹Wy zatem miejcie się na baczności przed mieczem, bo gniew pomści winy.

Zrozumcie więc: jest jeszcze Sędzia!”.

PRZYSZŁOŚĆ CZŁOWIEKA PRZEWROTNEGO

PYCHA UKARANA

Rozdział 20

20 ¹Wtedy odezwał się Sofar z Naamy: ² „Myśl moja ciągle mnie nurtuje,

mój umysł jest bardzo wzburzony.

³Słucham obraźliwego upomnienia,

a duch każe mi umiejętnie odpowiedzieć.

⁴Czy wiesz o tym, co znane jest od dawna,

odkąd człowiek pojawił się na ziemi,

⁵że wesołe okrzyki obłudnika trwają krótko,

a radość złoczyńcy – tylko przez mgnienie oka?

⁶Choćby jego własna duma wyniosła go aż pod niebo, a jego głowa chmur by dosięgła,

⁷i tak przeminie jak zjawa,

a ci, którzy go widzieli, zapytają: «Gdzież on jest?».

⁸Uleci jak sen i już go nie znajdą,

zniknie jak nocne widzenie.

⁹Oko, które go widziało, więcej go nie ujrzy

ani nie zobaczy go jego posiadłość.

¹⁰Jego synowie muszą wynagrodzić biednym szkody, a jego ręce oddadzą całe bogactwo.

¹¹Młodzieńcza siła, ożywiająca jego kości,

razem z nim zejdzie do grobu.

¹²Zło w jego ustach było słodkie,

trzymał je pod swoim językiem,

¹³ochraniał je i nie chciał porzucić,

umieścił na podniebieniu.

¹⁴Psuje się pokarm w jego wnętrznościach,

w jego ciele zmienia się w truciznę żmii.

¹⁵Połknął bogactwo, musi je zwrócić,

Bóg je usunie z jego wnętrza.

¹⁶Ssał truciznę żmii, zabije go język węża.

DZIEDZICTWO BEZBOŻNEGO

¹⁷Nie zobaczy już strumieni oliwy

ani potoków płynących mlekiem i miodem.

¹⁸Nie połknie, lecz zwróci, co z trudem zdobył, nie ucieszy się zgromadzonym majątkiem.

¹⁹Bo nękał bezbronnych biedaków,

zagarnął dom, którego nie zbudował.

²⁰Jednak nie zaznał spokoju w swym wnętrzu i w swoich skarbach nie znalazł ratunku.

²¹Nic nie uszło przed jego chciwością,

dlatego jego szczęście jest kruche.

²²Mając wiele bogactw, zazna nieszczęścia,

spadnie na niego cały ciężar nędzy.

²³A gdy już swój brzuch napełni,

Bóg dotknie go żarem swojego gniewu,

wyleje na niego całą swą zapalczywość.

²⁴Gdy rzuci się do ucieczki przed żelaznym orężem, dosięgnie go łuk z brązu.

²⁵Strzała przeszyje mu plecy, z wątroby wyjdzie błyszczące ostrze, porazi go strach śmiertelny.

²⁶Jego skarby przepadną w gęstej ciemności, strawi je niepodsycany ogień,

spali resztki jego namiotu.

²⁷Niebo ujawni jego winę,

ziemia powstanie przeciw niemu.

²⁸Zniknie dobytek jego domu,

rozpłynie się w dzień Bożego gniewu.

²⁹Takie dziedzictwo Bóg da bezbożnemu

i taki dział mu wyznaczy”.

DLACZEGO BÓG NIE KARZE LUDZI PRZEWROTNYCH?

BEZBOŻNI ŻYJĄ POMYŚLNIE

Rozdział 21

21 ¹ Hiob tak odpowiedział: ² „Posłuchajcie uważnie, co mówię, już samo to będzie dla mnie pociechą.

³Starajcie się być cierpliwi,

gdy skończę mówić, szydźcie sobie ze mnie.

⁴Czy mam żal do człowieka?

Dlaczego mój duch nie ma się oburzać?

⁵Spójrzcie na mnie, a przejmie was zgroza.

Ręką przymknijcie sobie usta.

⁶Kiedy o tym myślę, ogarnia mnie strach

i dreszcz przeszywa moje ciało.

⁷Dlaczego przewrotni żyją,

dożywają starości, są mocni i zdrowi?

⁸Mają przy sobie potomstwo,

patrzą, jak rosną ich latorośle.

⁹W ich domach gości niczym niezmącony spokój,

rózga Boga nie wisi nad nimi.

¹⁰Ich byk zawsze jest płodny,

ich krowa cieli się i nie roni.

¹¹Swych chłopców wypuszczają jak owce,

ich dzieci skaczą radośnie.

¹²Śpiewają przy bębnie i cytrze,

cieszą się przy dźwiękach fletu.

¹³Spędzają swoje życie szczęśliwie,

spokojnie schodzą do krainy umarłych.

BEZBOŻNI NIE BOJĄ SIĘ BOGA

¹⁴Mówią do Boga: «Oddal się od nas!

Nie chcemy znać Twoich dróg!

¹⁵Kim jest Wszechmocny, abyśmy Mu służyli,

jaką korzyść przynosi modlitwa do Niego?».

¹⁶ Czy więc ich szczęście nie jest w ich rękach?

Niech jednak rada obłudnych będzie daleko ode mnie!

¹⁷Czy często gaśnie lampa przewrotnych?

Czy spada na nich nieszczęście?

Czy On oddaje im w gniewie, na co zasługują?

¹⁸Może są jak źdźbła rozrzucone przez wiatr

albo jak plewy miotane wichurą?

¹⁹Bóg zachowuje nieszczęście dla jego synów, niechże da jemu samemu odpłatę, niech on jej doświadczy.

²⁰Powinien na własne oczy zobaczyć swoją zagładę, sam powinien wypić gniew Wszechmocnego.

²¹Bo cóż go będzie dom obchodził,

gdy umrze?

SZACUNEK DLA BEZBOŻNYCH PO ŚMIERCI

²²Czy jednak można pouczać Boga,

tego, który sprawuje sądy na wysokościach?

²³Oto w pełni sił umiera jeden,

całkiem spokojny i zadowolony.

²⁴Jego boki obrosły tłuszczem,

szpik jego kości był zawsze świeży.

²⁵Drugi umiera z goryczą w duszy,

bo nie zaznał szczęścia.

²⁶Razem kładą się w prochu,

obu pokrywa robactwo.

²⁷Ja jednak znam wasze myśli

i zamiary przeciwko mnie skierowane.

²⁸Mówicie przecież: «Gdzie jest dom księcia,

gdzie jest namiot przewrotnych?».

²⁹Czy nie pytaliście o to przechodniów

i nie poznaliście ich dowodów na to,

³⁰że w dniu nieszczęścia zły człowiek zostaje ocalony

i ochrania się go w czasie gniewu?

³¹Któż mu rzuci w twarz słowa o jego złej drodze, kto mu odpłaci za to, co uczynił?

³²Bo oto złożą go w grobie,

zaciągną straż przy jego mogile.

³³Grudki ziemi sprawią mu przyjemność!

Wielka rzesza ludzi podąży za nim w orszaku, a przed nim – tłum nieprzeliczony.

³⁴ Jakże możecie mnie pocieszyć marnością?

Wasze wypowiedzi tchną samym oszustwem!”.

DLACZEGO HIOB CHCE SIĘ NAWRÓCIĆ?

KAŻDY CZŁOWIEK JEST GRZESZNY

Rozdział 22

22 ¹Wtedy odezwał się Elifaz z Temanu: ² „Czy człowiek może dopomóc Bogu?

Rozważny pomaga samemu sobie.

³Czy Wszechmocny ma korzystać z tego, że jesteś sprawiedliwy, co zyska na tym, że twoje postępowanie jest bez zarzutu?

⁴Czy chłoszcze cię za to, że jesteś pobożny,

i za to oskarża cię w sądzie?

⁵Czy twoje zbrodnie nie są wielkie,

a twoje winy bezkresne?

⁶Bez powodu żądałeś od swych braci zastawu, z nagich zdzierałeś łachmany.

⁷Spragnionemu nie podałeś wody,

głodnemu odmówiłeś chleba,

⁸jakby ziemia należała do ludzi używających przemocy i mógł w niej mieszkać tylko pochlebca.

⁹Wdowy odsyłałeś z niczym,

sierotom przeciążałeś ramiona.

¹⁰Dlatego zaplątujesz się w sidła,

nagły strach cię powala.

¹¹Ciemność cię ogarnia, niczego nie widzisz,

zalewają cię wezbrane wody.

¹²Czyż nie ma Boga wysoko w niebie?

On spogląda na dalekie, bardzo odległe gwiazdy.

BÓG ZNA CZYNY KAŻDEGO CZŁOWIEKA

¹³Ale ty mówisz: «Co Bóg może wiedzieć?

Czy może sądzić spoza chmur?

¹⁴Osłaniają Go obłoki, niczego nie widzi,

tylko spaceruje po okręgu nieba».

¹⁵Czy chcesz chodzić utartą ścieżką,

którą wydeptali źli ludzie?

¹⁶Zostali oni porwani przedwcześnie,

strumień płynie przez miejsce, gdzie żyli.

¹⁷Mówili do Boga: «Oddal się od nas!

Co może komuś uczynić Wszechmocny?».

¹⁸A to On napełnił dobrami ich domy.

Trudno mi zrozumieć przewrotnych.

¹⁹Widzą ich sprawiedliwi i się cieszą,

a niewinny się z nich naśmiewa.

²⁰Bo nasi przeciwnicy są zniszczeni,

a ogień strawił to, co po nich zostało.

ZACHĘTA DO POJEDNANIA SIĘ Z BOGIEM

²¹Pojednaj się z Nim, żyj w pokoju,

a wtedy szczęście wróci do ciebie.

²²Przyjmij z Jego ust pouczenie

i weź sobie do serca Jego słowa.

²³Jeśli zwrócisz się do Wszechmocnego

i oddalisz zło od swojego namiotu;

²⁴ jeśli uznasz, że złoty kruszec jest prochem, a złoto Ofiru kamykami z rzeki, ²⁵ gdyż Wszechmocny jest dla ciebie jak złoty kruszec i jak wysoki stos srebra; ²⁶wtedy Wszechmocny będzie twoją radością, i podniesiesz twarz do Boga.

²⁷Wezwiesz Go, a On cię wysłucha,

i wypełnisz swoje śluby.

²⁸Spełni się to, co postanowisz,

światło rozbłyśnie na twoich drogach,

²⁹bo tamci zostaną upokorzeni, a ty będziesz mówił z dumą.

Kto jest pokorny, będzie zbawiony.

³⁰Wszechmocny ocali niewinnego,

ocali go przez wzgląd na jego czyste ręce”.

WYROKI BOŻE SĄ NIEZROZUMIAŁE

BÓG JEST NIEDOSTĘPNY

Rozdział 23

23 ¹Hiob na to odpowiedział: ²„Również dziś gorzko zabrzmi ma skarga, moja ręka z trudem tłumi jęki.

³O, gdybym wiedział, gdzie znaleźć PANA,

jak dostać się do Jego tronu!

⁴Moją sprawę bym Mu przedstawił,

dowodami wypełniłbym moje usta.

⁵Poznałbym odpowiedź, jaką by mi przekazał, pojąłbym, co mówi do mnie.

⁶Czy w sądzie użyłby przeciwko mnie całej mocy? Na pewno nie, lecz zwróciłby na mnie uwagę.

⁷ Spierałbym się z Nim jako sprawiedliwy, raz na zawsze uzyskałbym rozstrzygnięcie mojej sprawy.

⁸Oto idę na wschód, lecz tam Go nie ma,

na zachodzie także Go nie dostrzegam.

⁹ Szukam Go po lewej stronie – nie widzę, zwracam się w prawo – nie mogę Go dostrzec.

BOŻE WYROKI SĄ NIEZBADANE

¹⁰ Przecież On zna drogę, na której jestem, z prób, jakim mnie poddaje, wyjdę czysty niczym złoto.

¹¹Moje nogi kroczą drogą, którą On wytyczył,

uważam, żeby ani na krok z niej nie zboczyć.

¹²Nie odstępuję od tego, co powiedziały Jego usta, i od przyznanego mi prawa;

słowa ust Jego przechowuję starannie.

¹³Ale tylko On zarządza wszystkim

i któż mógłby mieć wpływ na Niego?

Co zechce, to uczyni.

¹⁴On też mnie rozliczy z danego mi prawa,

choć ma na uwadze wiele spraw podobnych.

¹⁵Dlatego się Go boję, aż drżę, gdy o Nim pomyślę.

¹⁶Bóg przejmuje lękiem me serce,

przeraża mnie Wszechmocny.

¹⁷Żebym choć zginął w gęstej ciemności

i w mroku, który wszystko okrywa.

DLACZEGO BIEDNI SĄ UCISKANI?

Rozdział 24

24 ¹Dlaczego Wszechmocny nie ustalił czasów i ci, którzy Go znają, nie widzą dni Jego?

² Otóż są tacy, którzy przesuwają granice,

porywają trzodę i pasterza.

³Sierotom zabierają osła,

od wdowy biorą w zastaw wołu.

⁴Spychają z drogi nędzarzy.

Ubodzy tego kraju muszą się ukrywać.

⁵Jak dzikie osły na pustyni, tak biedni wychodzą do żmudnej pracy, szukają żywności, lecz na pustkowiu nie ma chleba dla ich dzieci.

⁶Nocą zrywają kłosy na polu,

przeszukują winnicę złego człowieka.

⁷Nocują nago, bez żadnego okrycia,

w czasie chłodów nie noszą ubrania.

⁸Podczas ulewy mokną w górach,

z braku schronienia tulą się do skały.

⁹Sierotę odrywa się od piersi,

od ubogiego bierze się zastaw.

¹⁰Chodzą nago, bez odzienia,

dźwigają snopy wycieńczeni głodem.

¹¹Wyciskają oliwę w gajach oliwnych,

tłoczą winogrona, a muszą cierpieć pragnienie.

¹²Z miasta dochodzą jęki konających,

gardło ginących woła o pomoc...

Ale Bóg nie postępuje przewrotnie!

¹³Oni są tymi, którzy buntują się przeciwko światłu, nie poznali dróg jego i nie trwają na jego ścieżkach.

BEZKARNOŚĆ GRZESZNIKÓW

¹⁴Morderca wstaje przed świtem,

aby zabić biednego i nędzarza,

a nocą kradnie.

¹⁵Cudzołożnik wypatruje zmroku,

bo mówi: «Nie dostrzeże mnie wtedy żadne oko!» i zasłania sobie twarz maską.

¹⁶Po zmroku włamują się do domów,

za dnia dobrze się zamykają,

nie znają światła.

¹⁷Dla nich wszystkich poranek jest mrokiem,

bo oni poznali okropności mroku.

¹⁸Ktoś inny jest lekki, jakby pływał w wodzie.

Niech będzie przeklęta ziemia, którą dziedziczy!

Na winnice niech nawet nie patrzy.

¹⁹Susza i upał wchłaniają wodę ze śniegu,

a kraina umarłych tych, którzy zgrzeszyli.

²⁰Zapomni o nim łono matki,

będzie on przysmakiem dla robactwa,

nikt go więcej nie wspomni.

Nieprawość zostanie wycięta jak drzewo!

²¹Zadręczał niepłodną, która nie rodziła,

wdowie nie wyświadczał dobra.

²²Gdy ciemięzców wspierał swoją siłą,

podnosił się, chociaż nie był pewny życia.

²³Schlebiano mu, więc czuł się bezpiecznie,

swe oczy zwracał ku ich drogom.

²⁴ Wywyższali się, lecz krótko, i już ich nie ma,

zostali złamani, zmarnieli całkowicie,

ścięto ich, jak ścina się źdźbło z kłosem.

²⁵Czyż tak nie jest? Kto mi dowiedzie kłamstwa i wykaże, że moje słowa są niczym?”.

WOBEC BOGA NIKT NIE JEST SPRAWIEDLIWY

ZNIKOMOŚĆ CZŁOWIEKA

Rozdział 25

25 ¹Wówczas powiedział Bildad z Szuach: ² „Władza należy do Boga, On budzi grozę,

On pokój zaprowadza na wysokościach.

³Czy można zliczyć Jego oddziały?

Kto jest pozbawiony Jego światłości?

⁴Jak człowiek może uważać się za sprawiedliwego wobec Boga?

Jak może być czysty ten, którego urodziła kobieta?

⁵Nawet księżyc nie świeci zbyt jasno ani gwiazdy w Jego oczach nie są dość czyste.

⁶A cóż dopiero człowiek jako czerw,

i syn człowieka – robaczek?”.

BÓG JEST POTĘŻNY I SPRAWIEDLIWY

OGROM POTĘGI BOŻEJ

Rozdział 26

26 ¹Hiob tak odpowiedział: ²„Tak to pomogłeś bezsilnemu i w ten sposób wzmocniłeś osłabłe ramię?

³Czy dobrze doradziłeś nierozumnemu,

wykazałeś wiele przezorności?

⁴Do kogo skierowałeś swoje słowa,

z czyjego natchnienia przemawiasz?

⁵Drżą cienie umarłych,

wody i to, co się w nich znajduje.

⁶Kraina umarłych stoi otworem przed Panem, zagłada nie ma żadnej osłony.

⁷On rozpostarł krainę północy nad pustką,

ziemię zawiesił nad nicością.

⁸Chmurę tworzy z wody,

napełniony nią obłok nie pęka.

⁹Zaciemnia tarczę księżyca,

rozciągając nad nim chmurę.

¹⁰Tam kres wód wyznaczył,

gdzie graniczy światło z ciemnością.

¹¹Chwieją się filary nieba,

przerażone Jego groźbami.

¹²Swą mocą ujarzmia morze,

swą roztropnością powala Rahaba.

¹³Swoim oddechem rozjaśnia niebo,

Jego ręka przebiła płochliwego węża.

¹⁴ To tylko cząstka z tego, czego On dokonuje,

tak mało o Nim słyszymy.

Któż może pojąć ogrom Jego potęgi?”.

JESTEM NIEWINNY

Rozdział 27

27 ¹ Hiob dodał jeszcze te słowa: ² „Na Boga żywego, który odmawia mi mojego prawa!

Na Wszechmocnego, który moją duszę napełnił goryczą!

³Dopóki jest we mnie tchnienie życia

i duch Boga w moich nozdrzach,

⁴moje wargi nie będą mówić przewrotnie

ani mój język nie przekaże kłamstwa.

⁵Daleki jestem od tego, aby przyznać wam słuszność, do śmierci nie przestanę twierdzić, że jestem niewinny.

⁶Trwam w swojej sprawiedliwości i jej nie porzucę, żadnego z moich dni się nie wstydzę.

⁷ Niech mojego wroga spotka los bezbożnika,

a mojego przeciwnika – los przewrotnego.

⁸Jaka nadzieja dla złego człowieka u jego kresu, gdy Bóg zabierze jego duszę?

⁹Gdy dotknie go nieszczęście,

czyż Bóg wysłucha jego wołania?

¹⁰Czy znajdzie ukojenie u Wszechmocnego?

Czy w każdym czasie może wzywać Boga?

LOS OBŁUDNIKA

¹¹Pouczę was o sile Boga,

nie zataję niczego, co wiem o Wszechmocnym.

¹²Sami to wszyscy widzicie,

dlaczego dajecie się zwieść marności?

¹³Taki jest dział wyznaczony obłudnikowi przez Boga i dziedzictwo gnębicieli ustalone przez Wszechmocnego:

¹⁴jeśli ma wielu synów, zginą od miecza,

a jego wnuki nie nasycą się chlebem.

¹⁵Śmierć pochłonie pozostałych,

wdowy nie będą nad nimi płakać.

¹⁶Gromadził srebro jak piasek,

sprowadzał sobie stroje jakby to była glina,

¹⁷ale włoży je sprawiedliwy,

a niewinny odziedziczy srebro.

¹⁸Zbudował sobie dom jak pajęczynę,

niby szałas sklecony przez stróża.

¹⁹Bogacz się wyleguje, niczego już nie gromadzi, potem otwiera oczy i widzi, że nic nie zostało.

²⁰Strach unosi go jak woda,

targa nim w nocy jak burza.

²¹Znika, bo porywa go wiatr wschodni,

odrzuca go daleko od jego majątku.

²²Naciera na niego bez miłosierdzia,

siła jego podmuchu zmusza go do ucieczki.

²³Klaszcze się nad nim w dłonie

i wygwizduje z jego posiadłości.

DROGI MĄDROŚCI

WYDOBYWANIE BOGACTW Z ZIEMI

Rozdział 28

28 ¹Są złoża, z których pochodzi srebro, jest miejsce, gdzie się czyści złoto.

²Żelazo wydobywa się z ziemi,

miedź wytapia się ze skały.

³Ciemność ma swoje granice,

można ją zgłębić do końca,

do ukrytych w mroku kamieni.

⁴Kopią więc szyb daleko od osiedli,

zapomnieli, że mają nogi,

kołyszą się zawieszeni z dala od ludzi.

⁵Ziemia dostarcza chleba,

ale jej wnętrze rozsadza ogień.

⁶ Są w niej skały z szafirem, jest i złoty kruszec.

⁷Drapieżny ptak nie zna tych ścieżek,

nie wyśledzi ich oko sępa.

⁸Nie chodzą po nich dzikie zwierzęta,

nawet lew nie kroczy tamtędy.

⁹Przykłada się rękę do twardej skały,

kruszy się góry do samego spodu.

¹⁰W skałach drąży się przejścia,

oczy wypatrują tego, co cenne.

¹¹W wyżłobieniach kopalni przeszukuje się wodę i co jest ukryte, wydobywa na światło.

NIESKOŃCZONA WARTOŚĆ MĄDROŚCI

¹²Ale gdzie można znaleźć mądrość

i gdzie się znajduje umiejętność?

¹³Człowiek nie może poznać jej ceny,

nie znajdzie się jej w ziemi, na której żyjemy.

¹⁴Otchłań mówi: «Nie ma jej u mnie!».

Mówi morze: «We mnie jej nie ma!».

¹⁵Nie można jej nabyć za najczystsze złoto,

jej ceny nie odmierza się srebrem.

¹⁶Nie da się jej porównać

do kosztownego onyksu i szafiru.

¹⁷Złoto ani szkło jej nie dorównuje,

nie można jej wymienić na złote naczynie.

¹⁸O koralach i kryształach nie wypada nawet wspominać, cena mądrości przewyższa perły.

¹⁹Z topazem z Kusz nie da się jej zestawić

ani porównać do czystego złota.

²⁰Skąd więc pochodzi mądrość

i gdzie jest siedziba umiejętności?

²¹Jest ukryta przed oczami żyjących,

zatajona przed ptactwem podniebnym.

²²Zagłada i śmierć mówią:

«Tylko pogłoska o niej doszła do naszych uszu».

MĄDROŚĆ ZNANA TYLKO BOGU

²³Jedynie Bóg zna do niej drogę,

On wie, gdzie jest jej siedziba.

²⁴Gdyż On spogląda aż na krańce ziemi,

widzi wszystko, co jest pod niebem.

²⁵Gdy wiatrowi dostarczał siły,

a wodom wyznaczał granice;

²⁶gdy ustanawiał prawo dla deszczu

i drogę wytyczał gromom i błyskawicom,

²⁷wtedy ją widział, zmierzył,

zatwierdził i sprawdził.

²⁸A człowiekowi powiedział:

«Oto bojaźń PANA, ona jest mądrością,

a powstrzymywanie się od występków jest umiejętnością»”.

WCZORAJ I DZIŚ HIOBA

BŁOGOSŁAWIEŃSTWO BOGA, SZACUNEK LUDZI

Rozdział 29

29 ¹ Hiob tak mówił dalej: ² „Obym żył jak za dawnych lat,

jak za dni, kiedy Bóg czuwał nade mną;

³ kiedy to Jego lampa świeciła nad moją głową, z Jego światłem chodziłem pośród ciemności;

⁴kiedy byłem w latach jesieni,

a Bóg darzył mój dom przyjaźnią;

⁵gdy Wszechmocny był jeszcze ze mną

i otaczała mnie młodzież;

⁶kiedy kąpałem swoje nogi w mleku,

a ze skały wypływały dla mnie strugi oliwy;

⁷gdy wchodziłem przez bramę do miasta

i na placu ustawiałem krzesło.

⁸ Młodzi, widząc mnie, ustępowali mi miejsca,

a starcy wstawali.

⁹Książęta przerywali mowy

i rękę kładli na ustach.

¹⁰Dostojnicy ściszali głos,

język przywierał im do podniebienia.

¹¹Miałem posłuch i poważanie,

życzliwie na mnie patrzono, mówiono o mnie dobrze.

SPRAWIEDLIWY MĘDRZEC

¹²Bo wspomagałem biednego, gdy wzywał pomocy,

także sierotę, kiedy nikt go nie wspierał.

¹³Towarzyszyło mi błogosławieństwo ze strony ginących, radością napełniałem serce wdowy.

¹⁴Sprawiedliwość wkładałem na siebie jak odzież, praworządność była moim płaszczem i nakryciem głowy.

¹⁵Dla ślepego byłem oczyma,

dla chromego – nogami.

¹⁶Byłem ojcem dla ubogich,

w sporze dochodziłem praw nieznajomego.

¹⁷Złemu skruszyłem szczękę

i łup mu wyrwałem z zębów.

¹⁸Mówiłem sobie: Umrę w swojej posiadłości, a dni będę miał tyle, co piasku!

¹⁹Mój korzeń trzyma się wody,

rosa nocuje w moich gałęziach.

²⁰Moja sława ciągle będzie młoda,

łuk w moim ręku zawsze będzie jak nowy.

²¹Przysłuchiwano mi się chętnie,

zapadała cisza, kiedy udzielałem rady.

²² Gdy skończyłem mówić, niczego nie dodawano, moje słowa działały na wszystkich jak rosa.

²³Czekali na mnie jak na deszcz,

otwierali usta jak przy wiosennej ulewie.

²⁴ Uśmiechałem się do nich, gdy byli zniechęceni, nie zasmucali mojego pogodnego oblicza.

²⁵Wytyczałem im drogę, byłem ich przywódcą, wśród oddziałów zajmowałem pozycję króla, dla słabych byłem pocieszycielem.

WZGARDA OD LUDZI Z MARGINESU

Rozdział 30

30 ¹ A teraz śmieją się ze mnie młodsi ode mnie wiekiem, których ojców bym nie przyjął

nawet na miejsce psów przy moim stadzie.

²Do czego by mi posłużyła siła ich rąk?

Moc dawno odeszła od nich.

³Wyniszczeni nędzą i głodem

poszukiwali korzonków na pustyni,

od dawna bezludnej i opuszczonej.

⁴Zrywali malwę i listki krzewów,

korzeń janowca był ich pokarmem.

⁵Wypędzono ich ze społeczności,

wołano za nimi jak za złodziejami.

⁶Musieli mieszkać w grotach budzących grozę, w jaskiniach pełnych prochu i skalnych szczelinach.

⁷Spod krzaków słychać było ich krzyki,

stłoczeni leżeli pod ostem.

⁸Także ich synowie są wyrodnym potomstwem bez imienia, biczem wypędza się ich z kraju.

⁹A teraz ja stałem się tematem ich pieśni,

obrali mnie za przedmiot swoich rozmów.

¹⁰Brzydzą się mną, stronią ode mnie,

nie wahają się pluć mi w twarz.

PRZEŚLADOWANIE

¹¹Bóg rozluźnił mój łuk i mnie poniżył,

więc przeciwko mnie rozpuścili języki.

¹²Zgraja stanęła po mojej prawej stronie.

Podcinają mi nogi, lecz torują sobie ścieżki własnej zagłady!

¹³Rozkopują moją drogę, pchają mnie do zguby, nikt ich nie powstrzymuje.

¹⁴Wdzierają się przez szeroki wyłom,

napadają na mnie jak burza.

¹⁵Ogarnęło mnie przerażenie,

jakby wicher porwał moją godność,

moje szczęście przeminęło jak obłok.

¹⁶A teraz uchodzi ze mnie życie,

zawładnęły mną dni nędzy.

¹⁷Nocą ból przeszywa mi kości,

nie znam odpoczynku od moich zgryzot.

¹⁸Z całej siły PAN chwycił mnie za ubranie,

zgniata mnie jak brzeg tuniki.

¹⁹Przewraca mnie w błoto,

stałem się podobny do prochu i popiołu.

OPUSZCZENIE

²⁰Wzywam Ciebie, a Ty nie odpowiadasz;

stoję, Twój wzrok mnie przenika.

²¹Postępujesz ze mną okrutnie,

prześladujesz mnie mocną ręką.

²²Unosisz mnie, aby mnie wiatr porwał,

straszysz mnie hukiem gromu.

²³Wiem, że chcesz mnie zwrócić ku śmierci,

do domu, gdzie się gromadzi wszystko, co żyło.

²⁴Przecież nie podnosiłem ręki na ginącego,

kiedy upadał, wzywał pomocy.

²⁵Czyż nie płakałem nad tym, którego dni były ciężkie?

Moja dusza współczuła ubogiemu.

²⁶Oczekiwałem dobra, tymczasem zło przyszło, wypatrywałem światła, a nadeszła ciemność.

²⁷Moje wnętrzności nieustannie się burzą,

nadeszły dla mnie dni nędzy.

²⁸Chodzę sczerniały, ale nie od słońca,

podnoszę się na zgromadzeniu i wołam o pomoc.

²⁹Stałem się bratem szakali,

jestem towarzyszem strusi.

³⁰Skóra poczerniała na mnie,

moje kości są spalone od gorączki.

³¹Cytra moja dźwięczy żałobną pieśnią

i mój flet zawodzi żałośnie.

WYZNANIE NIEWINNEGO

Rozdział 31

31 ¹Zawarłem przymierze z oczami, aby nie wpatrywać się w pannę.

²Bo jaki dział otrzymałbym od Boga z wysoka i jakie dziedzictwo od Wszechmocnego z góry?

³Czy nieuczciwego nie spotka zagłada,

a nieszczęście tych, którzy dopuszczają się nieprawości?

⁴Czyż On nie widzi każdego mojego postępku i nie liczy wszystkich moich kroków?

⁵Jeśli trwałem w kłamstwie,

a moje nogi spieszyły się do oszustwa,

⁶niech Bóg położy mnie na sprawiedliwej wadze, a pozna moją niewinność.

⁷Jeżeli moje kroki zboczyły z drogi,

a moje serce pożądało tego, co zobaczyły oczy,

i jeśli do mych dłoni przylgnęła nieczystość,

⁸niech obcy zje moje zasiewy,

a to, co wyrosło, niech będzie wykorzenione.

⁹Jeżeli moje serce pragnęło kobiety

lub jeśli czaiłem się pod drzwiami bliźniego,

¹⁰niech moja żona miele ziarno innemu

i niech inni zabiegają o nią.

¹¹Gdyż byłby to czyn haniebny:

kimś takim zajmują się sędziowie.

¹²Bo to jest ogień, który pożera doszczętnie,

który mógł strawić cały mój majątek.

¹³Jeśli naruszyłbym prawo mojego sługi i służącej, którzy spierali się ze mną,

¹⁴co bym począł, kiedy Bóg powstanie,

i co bym powiedział, kiedy będzie wymierzał karę?

¹⁵Czy Ten, który mnie stworzył w łonie,

nie ukształtował wszystkich w ciele matek?

¹⁶Czy odmówiłem prośbie biednego

i zasmuciłem oczy wdowy?

¹⁷Może sam spożyłem swój kawałek chleba

i nie jadł go ze mną sierota?

¹⁸Przecież Bóg wychował mnie od dzieciństwa jak ojciec, od łona matki sam mną kierował.

¹⁹Jeśli widziałem ginącego z braku odzieży

i ubogiego, który nie miał okrycia,

²⁰jeśli jego biodra nie błogosławiły mnie,

że się ogrzały wełną moich owiec;

²¹jeśli podniosłem rękę na sierotę,

bo miałem znajomości w sądzie,

²²to niech mi odpadną barki od karku,

niech ramię wyłamie się ze stawu!

²³Bo zgrozą przejmuje mnie myśl o zagładzie, jakiej Bóg może dokonać.

Przed Jego majestatem nie mógłbym ocaleć!

²⁴ Czy pokładałem ufność w złocie i mówiłem do złotego kruszcu: «Ty jesteś moją nadzieją»?

²⁵Czy cieszyłem się, że rośnie moje bogactwo i że wiele osiągam własnymi rękami?

²⁶Czy spoglądałem na słońce, jego promienie i na księżyc wspaniale się przesuwający,

²⁷którym skrycie uległo moje serce,

a uniesiona ręka przesyłała pocałunek?

²⁸To także byłby występek godny sądu,

równy zaparciu się Boga na wysokościach.

²⁹Czy cieszyłem się z upadku wroga

albo z jego nieszczęścia?

³⁰Nie pozwoliłem grzeszyć moim ustom

przez rzucanie przekleństwa na jego duszę.

³¹Czy nie mówili mieszkańcy mojego domu:

«Któż kiedykolwiek nie nasycił się u niego mięsem?».

³²Żaden przybysz nie nocował u mnie na dworze, moje drzwi stały otworem dla wszystkich podróżnych.

³³Czy ukrywałem swoje grzechy, jak inni, i swoje winy chowałem w kieszeni, ³⁴bo bałem się wielkiego tłumu i pogardy swoich współziomków, dlatego milczałem i za drzwi nie wychodziłem?

³⁵Czy znajdę kogoś, kto mnie wysłucha?

Ja już skończyłem, teraz Wszechmocny da mi odpowiedź, mój Przeciwnik sporządzi pismo.

³⁶Na pewno wezmę je na ramiona,

będę je nosił jak diadem.

³⁷Zdam Mu sprawę z każdego mojego kroku, wyjdę Mu naprzeciw jak książę.

³⁸Jeśli mnie oskarża moja nieuprawiana rola

i razem z nią płaczą wszystkie jej plony;

³⁹jeśli jadłem jej zbiory bez zapłaty

i sprawiałem przykrość właścicielom,

⁴⁰niech wyda oset zamiast pszenicy,

zamiast jęczmienia – same chwasty!”.

Tu kończą się słowa Hioba.

MOWY MŁODEGO MĘDRCA ELIHU

NIEUDOLNOŚĆ MĘDRCÓW

Rozdział 32

32 ¹ Trzej mężczyźni przestali mówić do Hioba, bo uważał się on za sprawiedliwego. ² Wtedy zapłonął gniewem Elihu, syn Barakela, Buzyty, ze szczepu Ram. Rozgniewał się on na Hioba, ponieważ ten uważał, że jest sprawiedliwy wobec Boga. ³ Rozpalił się także jego gniew na trzech przyjaciół Hioba, gdyż nie potrafili przekonać go, przez co pozwolili obwinić Boga. ⁴ Elihu powstrzymywał swoje słowa skierowane przeciw Hiobowi, ponieważ tamci byli starsi od niego wiekiem. ⁵ Kiedy jednak zauważył, że trzej mężczyźni nie potrafią powiedzieć już nic więcej, zapłonął gniewem.

⁶ Odezwał się Elihu, syn Barakela, Buzyty, i powiedział:

„Wiekiem jestem jeszcze młody, wy już jesteście starcami, dlatego byłem onieśmielony i bałem się ukazać swoją wiedzę.

⁷ Mówiłem sobie: «Niech przemówią ci w podeszłym wieku i niech starsi ukażą mądrość».

⁸Ale duch jest w człowieku, i tchnienie Wszechmocnego czyni go pojętnym.

⁹Nie tylko wielcy posiadają mądrość

i nie sami starcy rozumieją, co jest prawe.

¹⁰Dlatego odważam się mówić, posłuchajcie mnie, ja także dam wam poznać swoją wiedzę.

¹¹Otóż czekałem na wasze słowa,

nadstawiałem uszu na waszą roztropność,

gdy przygotowywaliście mowę.

¹²Obserwowałem was uważnie.

Żaden z was nie przekonał Hioba,

nikt nie odpowiedział na jego słowa!

¹³Nie mówcie: «Osiągnęliśmy mądrość!».

Sam Bóg go pokona, nie człowiek.

¹⁴Nie do mnie kierował swoją mowę

i nie będę mu odpowiadał waszymi słowami.

¹⁵Załamali się, nic nie odpowiadają,

zabrakło im słów...

¹⁶Czekałem, bo nic nie mówią,

bo stoją cicho i nic nie odpowiadają.

¹⁷Teraz więc dołożę swoją cząstkę,

ja także dam poznać swą wiedzę.

¹⁸Bo jestem przepełniony słowami

i duch przynagla mnie w moim wnętrzu.

¹⁹Oto moje wnętrze jest jak szukające ujścia wino, jak napęczniałe nowe worki skórzane.

²⁰Muszę więc mówić, aby odczuć ulgę,

otworzę usta i odpowiem.

²¹Nie będę miał względu na niczyją osobę,

nikomu nie będę schlebiał.

²²Bo nie znam się na pochlebstwach,

a mój Stwórca wkrótce by mnie odrzucił.

BÓG NIE GARDZI CZŁOWIEKIEM

BÓG WIĘKSZY OD CZŁOWIEKA

Rozdział 33

33 ¹ Słuchaj zatem, Hiobie, co mówię, nadstaw uszu na wszystkie moje słowa.

²Oto otwieram usta, mój język pod podniebieniem jest gotów do mówienia.

³Moje serce głosi prawość,

a moje wargi – wiedzę pewną.

⁴Duch Boga mnie stworzył,

ożywiło mnie tchnienie Wszechmocnego.

⁵Jeśli zdołasz, odpowiedz mi,

przygotuj się i stań naprzeciw.

⁶Przecież wobec Boga jestem tobie równy,

ja także zostałem ukształtowany z gliny.

⁷Niech nie ogarnia cię strach przede mną,

zbytnio cię nie przytłoczę.

⁸Otóż mówiłeś i doszło to do moich uszu,

wyraźnie słyszałem dźwięk twojej mowy:

⁹«Jestem czysty, bez grzechu,

jestem szczery, wina nie ciąży na mnie!

¹⁰To Bóg zarzuca mi nieposłuszeństwo,

uważa mnie za wroga.

¹¹Dybami unieruchomił mi nogi,

śledzi wszystkie moje ścieżki!».

¹²Otóż chcę ci odpowiedzieć, że nie masz racji,

bo Bóg jest większy niż człowiek.

BÓG PRZEMAWIA DO CZŁOWIEKA

¹³Dlaczego Go oskarżasz,

że nie odpowiada na żadne twoje słowo?

¹⁴ Przecież Bóg przemawia raz w taki sposób, a drugim razem inaczej, lecz się na to nie zważa.

¹⁵We śnie mówi przez widzenia nocne,

kiedy ludźmi zawładnie sen głęboki

lub w czasie drzemki na łóżku.

¹⁶Wtedy otwiera On uszy ludzi

i niepokoi ich wyrzutami,

¹⁷aby odwieść człowieka od jego czynu

i odpędzić od niego pychę;

¹⁸żeby uchronić jego duszę przed grobem,

a życie przed mknącą strzałą.

¹⁹Upomina on także przez cierpienie na łóżku, przez ciągły przeszywający ból kości,

²⁰kiedy nawet chleb brzydnie człowiekowi,

a jego duszy nie cieszą przysmaki.

²¹Widać, jak niknie jego ciało,

odsłaniają się kości dotąd niedostrzegane.

²²Jego dusza zbliża się do grobu,

a życie – do kraju umarłych.

BÓG RATUJE CZŁOWIEKA

²³Jeśli stanie przy nim anioł, pośrednik jeden z tysiąca, by pouczyć człowieka, co powinien uczynić,

²⁴i ogarnięty litością powie PANU:

«Zachowaj go od zejścia do grobu,

znalazłem okup za niego»,

²⁵wtedy jego ciało odzyska młodzieńczą świeżość, powróci do sił z dni młodości.

²⁶Będzie wołał do Boga i On się zlituje,

pozwoli mu spojrzeć z radością na swoje oblicze i sprawi, że odzyska swą sprawiedliwość.

²⁷Będzie śpiewał innym i powie:

«Zbłądziłem i przekroczyłem prawo,

a PAN nie odpłacił mi za to.

²⁸Uchronił mnie przed zejściem do grobu,

moje życie upływa w jasności».

²⁹To wszystko Bóg czyni,

po dwa, trzy razy, dla ratowania człowieka.

³⁰Zawraca go z drogi do grobu,

by oświecić go światłem życia.

³¹Zastanów się nad tym, Hiobie, i mnie słuchaj, milcz, dopóki będę mówił.

³²Mów, jeśli masz coś do powiedzenia,

ja chętnie przyznam ci rację.

³³Jeśli nie masz o czym mówić, słuchaj mnie i zamilcz, a pouczę cię o mądrości”.

BÓG ODPŁACA UCZYNKI

Rozdział 34

34 ¹ Elihu powiedział jeszcze: ² „Słuchajcie, mędrcy, słów moich, nadstawcie uszu, znawcy.

³Bo ucho sprawdza mowę

jak podniebienie pokarm.

⁴Ustalmy, co w naszej sprawie jest słuszne,

wspólnie zbadajmy, co jest dobre.

⁵Bo Hiob powiedział: «Jestem sprawiedliwy,

a Bóg pozbawił mnie prawa.

⁶Niesłusznie zostałem uznany za kłamcę,

jestem niewinny, a zostałem dotkliwie zraniony».

⁷Czy znalazłby się człowiek taki jak Hiob,

który szydzi, jakby pił wodę,

⁸iść chciałby z przestępcami

i przebywać wśród przewrotnych?

⁹Bo mówi: «Człowiek nie ma żadnej korzyści z tego, że żyje w przyjaźni z Bogiem!».

¹⁰Dlatego, posłuchajcie mnie, rozumni:

Daleki jest Bóg od zbrodni,

Wszechmocny od nieprawości.

¹¹Bo odpłaca człowiekowi według jego czynów, każdemu przydziela to, na co zasłużył.

¹²Bóg naprawdę nie działa niegodziwie,

Wszechmocny nie łamie prawa.

¹³Któż powierzył Mu ziemię i urządził cały wszechświat?

¹⁴Gdyby On swoje serce zachował dla siebie, swojego ducha i tchnienie swoje zatrzymał przy sobie,

¹⁵zginęłoby wszystko, co żyje,

a człowiek powróciłby do prochu.

BÓG NIE TOLERUJE ZŁA

¹⁶Jeśli jesteś pojętny, słuchaj tego wszystkiego i nadstaw uszu na dźwięk słów moich.

¹⁷Czy rzeczywiście wróg praworządności mógłby rządzić?

Czy chcesz potępić Sprawiedliwego, który jest potężny?

¹⁸Mówi On do króla: «Nikczemniku!»,

a do dostojników: «Złoczyńcy!».

¹⁹Nie okazuje względów książętom,

bogacza nie wynosi ponad ubogiego,

bo wszyscy są dziełem rąk Jego.

²⁰Umierają nagle, w środku nocy,

znikają, kiedy ludność się burzy.

On ciemięzcę usuwa bez trudu.

²¹Bo Jego oczy śledzą drogi ludzi,

On obserwuje wszystkie ich kroki.

²²Nie ma takiej ciemności ani mroku,

gdzie mogliby się schować przestępcy.

²³Gdyż On nie zapowiada człowiekowi,

kiedy ma iść na sąd do Boga.

²⁴Siłaczy powala bez badania,

a innych stawia na ich miejscu.

²⁵Ponieważ zna ich czyny,

dopada ich nocą i niszczy doszczętnie.

²⁶Chłoszcze ich jako przewrotnych,

w sposób widoczny dla wszystkich.

²⁷Ponieważ odwrócili się od Niego,

nie chcieli iść drogą, którą On wytyczył ludziom.

²⁸Dociera do Niego krzyk ubogich,

słyszy wołanie biednych.

²⁹Ale On sam jest spokojny, kto postawi Mu zarzut?

Gdy się ukryje, któż Go dostrzeże?

On patrzy na naród i każdego człowieka.

³⁰Zły człowiek jest zależny od króla,

naród od tych, którzy go zwodzą.

³¹Lecz gdyby ktoś powiedział Bogu:

«Zwiedziono mnie, nie chcę grzeszyć!

³²Poucz mnie, jeśli czegoś nie dostrzegam.

Postępowałem źle, ale już nie będę»,

³³to czy według ciebie On powinien mu odpłacić?

Ty Go potępiasz, więc ty wybieraj, ja nie będę.

Powiedz, co postanowiłeś?

³⁴Ludzie rozumni powiedzą,

tak jak i mądry człowiek, który mnie słucha:

³⁵«Hiob nie mówi roztropnie,

jego słowa nie są rozumne.

³⁶Niech więc Hiob dalej przechodzi próbę,

bo się sprzeciwia, jak ludzie niegodziwi.

³⁷Do grzechu bunt dołącza, wśród nas się pyszni i mnoży słowa przeciw Bogu»”.

BÓG NIE JEST ZALEŻNY OD CZŁOWIEKA

Rozdział 35

35 ¹ Elihu znowu zabrał głos i powiedział: ² „Uważasz za właściwe to, co mówisz:

«Mam więcej słuszności niż Bóg!».

³Bo powiedziałeś: «Co mi to daje?

Jaką mam korzyść z tego, że nie grzeszę?».

⁴Chcę dać odpowiedź tobie i zarazem twoim przyjaciołom.

⁵Popatrz na niebo i przyjrzyj się jemu,

spójrz na obłoki wysoko nad tobą.

⁶Jeśli zgrzeszysz, co przez to możesz uczynić PANU?

Kiedy masz wiele grzechów, w czym Mu zaszkodzisz?

⁷Co możesz Mu dać przez swoją sprawiedliwość?

Cóż może On wziąć z twojej ręki?

⁸Twoja przewrotność dosięga takiego jak ty,

na twej sprawiedliwości zyska zwykły człowiek.

BÓG NIE SŁUCHA KŁAMCY

⁹W wielkim nieszczęściu – wołają,

gnębieni przez wielkich – wzywają pomocy.

¹⁰Ale nikt nie pyta: «Gdzie jest Bóg, mój Stwórca, który każe rozbrzmiewać radosnej pieśni nawet w nocy, ¹¹daje nam więcej wiedzy niż bydłu

i udziela więcej mądrości niż podniebnym ptakom?».

¹²Mogą wołać, ale nie ma odpowiedzi

z powodu pychy złych ludzi.

¹³Bóg naprawdę nie słucha kłamstwa,

Wszechmocny nie zważa na nie.

¹⁴Chociaż mówisz, że Go nie dostrzegasz,

zajmuje się twoją sprawą, więc oddaj się Jemu.

¹⁵Czy dlatego, że w gniewie nie wymierza kary, ma nie uznawać grzechu?

¹⁶Hiob otwiera usta, lecz nie ma nic do powiedzenia, mnoży słowa, lecz nic nie rozumie”.

BÓG KARCI BEZBOŻNYCH, NAGRADZA SPRAWIEDLIWYCH

Rozdział 36

36 ¹ Elihu mówił dalej: ² „Zaczekaj jeszcze trochę, a cię pouczę, bo opowiem jeszcze o Bogu.

³Z daleka przynoszę swą wiedzę,

udowodnię, że mój Stwórca jest sprawiedliwy.

⁴Bo moje słowa naprawdę nie są kłamstwem, stoi przed tobą człowiek, który posiadł wiedzę.

⁵Otóż Bóg jest potężny, a nie gardzi nikim,

silny jest i wielkoduszny.

⁶On nie pozostawia przewrotnego przy życiu, przyznaje prawa ubogim.

⁷Nie odwraca oczu od sprawiedliwego,

wprowadza na tron królów,

zatwierdza ich i wywyższa.

⁸ Gdy są związani i oplątani powrozami nędzy,

⁹On ukazuje im ich postępki

i grzechy, którymi się szczycili.

¹⁰Otwiera ich uszy na upomnienie

i stwierdza, że muszą zaprzestać niegodziwości.

¹¹Jeśli posłuchają i będą Mu służyć,

napełnią swe dni szczęściem, a lata pomyślnością.

¹²A jeśli nie będą posłuszni, powali ich oręż

i umrą z braku wiedzy.

¹³Ludzie twardego serca tłumią swoją wściekłość, nie krzyczą, kiedy się ich wiąże.

¹⁴Dusza ich umiera w młodości,

życie kończą haniebnie.

¹⁵Lecz On ratuje biednych przez ich ubóstwo, przez nędzę chce im otworzyć uszy.

BÓG ZSYŁA NIESZCZĘŚCIE I Z NIEGO WYZWALA

¹⁶Także i ciebie może On wyrwać z wielkiego nieszczęścia, wyprowadzić na przestronny plac, gdzie nie ma wrzawy, a twój stół zastawić tłustym pokarmem.

¹⁷Ściągałeś na siebie karę należną obłudnikowi, dosięgnie cię kara wymierzona wyrokiem.

¹⁸Bo twoje bogactwo nie załagodzi gniewu,

nie oddali go największy okup.

¹⁹Choćbyś wołał ze wszystkich sił,

twój krzyk cię nie uchroni przed nieszczęściem.

²⁰Nie tęsknij za nocą,

w której ludy zwalczają się wzajemnie.

²¹Uważaj, byś nie zwracał się w stronę grzechu, w przeciwnym razie sam będziesz winien swojego nieszczęścia.

DOSKONAŁOŚĆ DZIEŁ BOŻYCH

²²Naprawdę, Bóg jest wspaniały w swojej mocy!

Kto tak jak On mógłby udzielać pouczenia?

²³Któż odważyłby się skrytykować Jego postępowanie?

Kto mógłby Mu powiedzieć: «Postąpiłeś niegodziwie»?

²⁴Pamiętaj, że masz wychwalać Jego dzieła,

o których ludzie śpiewają pieśni.

²⁵Dzieła te są widoczne dla każdego,

choć człowiek może je oglądać tylko z daleka.

²⁶Naprawdę, Bóg jest wielki,

lecz my Go nie ogarniemy.

Liczba Jego lat jest niezbadana.

²⁷On w górze gromadzi wodę,

tworzy z niej krople deszczu,

²⁸które lecą z nieba

i obficie spadają na ludzi.

²⁹Kto może poznać pojemność chmur

i siłę gromu z Jego niebios.

³⁰On roztoczył nad nimi swoją światłość,

a w dole ukrył dno morskie.

³¹W ten sposób rządzi narodami,

obficie udziela im pokarmu.

³²W obu swych dłoniach ukrywa ogień

i daje mu polecenie, dokąd ma dotrzeć.

³³Za Nim posuwa się Jego grzmot,

który jest znakiem nadchodzącego gniewu.

DZIEŁA BOŻE SĄ NA USŁUGACH STWÓRCY

Rozdział 37

37 ¹Dlatego drży moje serce i usiłuje wyrwać się ze mnie.

²Wsłuchajcie się uważnie w huk głosu,

który z Jego ust się wydobywa.

³Roznosi się on po całym niebie,

światło błyskawicy mknie aż na krańce ziemi.

⁴Po niej huczy piorun –

to Bóg grzmi swoim potężnym głosem.

Nie powstrzymuje błyskawic,

bo ciągle słychać ten huk.

⁵ Przedziwnie przemawia Bóg swoim grzmotem,

czyni także inne cuda.

⁶Bo oto mówi do śniegu: «Syp się na ziemię!»,

a do deszczu: «Padaj obficie!».

⁷Pieczętuje rękę każdego człowieka,

aby wszyscy ludzie poznawali Jego dzieło.

⁸Dzikie zwierzę wchodzi do swojej kryjówki

i kładzie się na legowisku.

⁹Z komór PANA wyrywa się huragan,

z północy nadciąga zimno.

¹⁰Bóg tworzy lód swoim oddechem,

twardnieje powierzchnia wód.

¹¹On wilgocią nasyca obłoki,

chmura rozbłyska Jego światłem.

¹²Według swojej woli rozrzuca wkoło błyskawice, aby na całej powierzchni ziemi

wykonały wszystko, co im zleci:

¹³będą rózgą karzącą Jego ziemię albo też znakiem Jego zmiłowania.

KTÓŻ MOŻE POZNAĆ TAJEMNE PLANY BOŻE?

¹⁴Posłuchaj teraz, Hiobie, wstań i rozmyślaj o cudownych dziełach Boga.

¹⁵Czy wiesz, jakie Bóg zleca im zadania?

W jaki sposób zapala światło w obłokach?

¹⁶Czy dowiedziałeś się, jak przesuwają się chmury?

Jak powstają cudowne dzieła, gdy wiedza jest doskonała?

¹⁷ Przecież nawet twoje ubranie nasyca się gorącem, kiedy ziemia mdleje w południowym wietrze.

¹⁸Czy więc mógłbyś wraz z PANEM rozpiąć sklepienie nieba, twarde jak metalowe lustro?

¹⁹Może nas pouczysz, co mamy Mu powiedzieć, bo z takiej ciemności mówić nie potrafimy?

²⁰Czy trzeba Go powiadomić: «Chcę przemówić»?

Czyż jest ktoś, kto chce się upomnieć o zagładę?

²¹Czasem nie widać światła,

kiedy musi przebijać się przez chmury.

Lecz gdy nadciągnie wiatr i je rozpędzi,

²²jasność wyłania się z północy jakby blask złota, zewsząd oświetla majestat wielkiego Boga.

²³Nie dosięgniemy Wszechmocnego.

Jego wielkość ujawnia się przez moc i prawo, bo On jest pełen niezmiennej sprawiedliwości.

²⁴Dlatego ludzie powinni się Go lękać,

ale serce obłudne nie pozwala Go dostrzec”.

PIERWSZA MOWA BOGA: TAJEMNICA STWORZENIA

HIOB NIE ZNA KONSTRUKCJI ŚWIATA

Rozdział 38

38 ¹ PAN odezwał się do Hioba wśród burzy. Powiedział: ² „Kto ośmiela się zaciemniać plan Boga słowem nierozumnym?

³Przepasz biodra jak mężczyzna,

będę cię pytał, a ty Mnie pouczysz!

⁴Gdzie byłeś, kiedy zakładałem ziemię,

powiedz, jeśli potrafisz?

⁵ Może wiesz, kto wyznaczał jej rozmiary

albo kto rozciągnął nad nią sznur mierniczy?

⁶Na czym zostały oparte jej filary

albo kto położył jej kamień węgielny

⁷wśród rozradowanych gwiazd porannych

i radosnych okrzyków wszystkich synów Bożych?

⁸Kto zamknął podwójną bramą morze,

gdy wzburzone wyszło z łona?

⁹Ja utworzyłem obłoki jako jego ubranie

i ciemne chmury jako jego pieluszki;

¹⁰wytyczyłem mu granice,

założyłem zasuwy i podwójną bramę,

¹¹mówiąc: «Dotąd możesz dojść, nie dalej,

tu załamie się wyniosłość fal twoich».

HIOB NIE ZNA GRANIC ZIEMI ANI REGUŁ RZĄDZĄCYCH ŚWIATŁEM

¹²Czy choćby raz w życiu rozkazywałeś porankowi źródeł i wskazałeś miejsce porannej zorzy,

¹³aby objęła najdalsze krańce ziemi

i wypędziła z niej obłudnych?

¹⁴Zmienia się ona jak glina pod pieczęcią

i mieni się jak piękne ubranie.

¹⁵Światło zostanie odebrane przewrotnym,

a wzniesione ramię będzie złamane.

¹⁶Czy dotarłeś do źródeł morza,

doszedłeś do dna otchłani?

¹⁷ Czy ukazano ci bramy śmierci

i oglądałeś drzwi krainy ciemności?

¹⁸Czy zbadałeś rozległe przestrzenie ziemi?

Odpowiedz, jeśli poznałeś to wszystko.

¹⁹Gdzie jest droga do siedziby światła

i gdzie ciemność ma swoje miejsce?

²⁰Może je zaprowadzisz do ich krainy

i wskażesz ścieżki do ich domu?

²¹Ty wiesz to wszystko, bo wtedy się urodziłeś, i liczba dni twego życia jest ogromna!

HIOB NIE ZNA WŁAŚCIWOŚCI ZJAWISK ATMOSFERYCZNYCH

²²Czy dotarłeś do spichlerzy śniegu

i widziałeś zbiorniki z gradem?

²³Przechowuję je do czasu nieszczęścia, do dnia walki i wojny.

²⁴Gdzie jest droga, z której rozchodzi się światło, i wschodni wiatr wznosi się z niej nad ziemią?

²⁵Kto wykopał rów dla ulewy

i wytyczył drogę grzmiącej chmurze,

²⁶aby wylewała wodę na bezludną ziemię,

na pustynię, gdzie nie ma człowieka;

²⁷aby nasyciła wodą ugory i pustkowia

i zasiliła wyrastającą roślinność?

²⁸Czy deszcz ma ojca?

Kto urodził krople rosy?

²⁹Z czyjego wnętrza wyszedł lód?

Czyim dzieckiem jest szron, co spada z nieba?

³⁰W jaki sposób ścina się woda, staje się jak kamień i twardnieje powierzchnia wód?

³¹Czy można zacieśnić więzy Plejad

albo rozluźnić spojenia Oriona?

³²Czy sprawisz, że Gwiazda Poranna pojawi się w odpowiednim czasie i wyprowadzisz Niedźwiedzicę z jej dziećmi?

³³Czy znasz prawa nieba i ich oddziaływanie na ziemię?

³⁴Czy skierujesz swój głos ku chmurom,

a wody posłusznie spłyną na ciebie?

³⁵Czy poślesz błyskawice, a one pójdą

i powiedzą do ciebie: «Oto jesteśmy»?

³⁶Kto ibisowi przekazał mądrość

albo kto dał umiejętność kogutowi?

³⁷Kto dzięki swojej mądrości zliczył chmury?

Kto sprawia, że zbiorniki nieba rozlewają wodę,

³⁸gdy ziemia jest jak skorupa

i gruda do grudy przylega?

HIOB NIE ROZUMIE ZACHOWAŃ PTACTWA I ZWIERZYNY

³⁹Czy zdobędziesz łup dla lwicy

i zaspokoisz głód lwów drapieżnych,

⁴⁰kiedy ukrywają się w swoich legowiskach i czają się w zaroślach?

⁴¹Kto dostarcza żywności krukowi,

gdy jego pisklęta do Boga wołają o pomoc

i słaniają się z braku pożywienia?

Rozdział 39

39 ¹ Czy znasz porę, kiedy rodzą górskie kozice, czy widziałeś poród łani?

²Czy obliczyłeś miesiące, gdy noszą swoje potomstwo, i znasz czas ich rozwiązania?

³Przykucną, pochylą się

i spokojnie swój płód wydają.

⁴Ich młode wzrastają swobodnie,

potem odchodzą i już nie powracają.

HIOB NIE ZNA ŻYCIA DZIKICH ZWIERZĄT

⁵Kto wypuścił na wolność dzikiego osła

i kto uwolnił z więzów osła górskiego?

⁶Ja step przeznaczyłem na jego dom,

a słoną ziemię – na siedzibę.

⁷Drwi sobie z miejskiego gwaru,

nie słyszy krzyków poganiacza.

⁸Pastwiska poszukuje w górach,

ugania się tam za każdą zielenią.

⁹Czy dziki bawół da ci się ujarzmić i będzie pracował dla ciebie?

Czy będzie nocował przy twoim żłobie?

¹⁰Czy potrafisz owinąć mu kark powrozem,

aby za ciebie kruszył twardą glebę?

¹¹Czy zaufasz jego sile i zlecisz mu swoją pracę?

¹²Czy będziesz pewny, że zbierze ci plony

i zgromadzi je na klepisku?

¹³Chociaż radośnie powiewają skrzydła samicy strusia, nie są one jak pióra bociana, co lśnią przyjemnie.

¹⁴Składa ona jaja na ziemi i ogrzewa je w piasku.

¹⁵Zapomina, że może rozdeptać je sama

albo że zgnieść je może dzikie zwierzę.

¹⁶Jest twarda dla piskląt, jakby nie należały do niej.

Nie boi się, że trud jej może pójść na marne.

¹⁷Bo Bóg odmówił jej mądrości,

nie dał jej rozsądku.

¹⁸Kiedy jednak biegnie, poruszając skrzydłami, śmieje się z konia i jeźdźca.

HIOB NIE ZNA ŹRÓDŁA SIŁY I INSTYNKTÓW ZWIERZĄT

¹⁹Czy to ty dałeś rumakowi siłę,

a jego kark okryłeś grzywą?

²⁰Czy to ty sprawiłeś, że skacze jak szarańcza,

a jego głośne rżenie budzi trwogę?

²¹Rozbija kopytami twardą ziemię,

cieszy się swą siłą i pędzi do boju.

²²Wyszydza lęk, niczego się nie boi,

nie cofa się przed mieczem.

²³Kołczan pobrzękuje na nim,

błyszczy włócznia i oszczep.

²⁴Drży z podniecenia, liże ziemię,

gdy trąba daje sygnał, nie da się powstrzymać.

²⁵Kiedy rozbrzmiewa trąba, rży: «Iha! iha! iha!».

Z daleka wyczuwa bitwę,

krzyk książąt, wrzawę walczących.

²⁶Czy dzięki twojej umiejętności sokół wzbija się do lotu i skrzydłami prze ku południu?

²⁷Czy z twojego rozkazu unosi się orzeł

i w górze zakłada swe gniazdo?

²⁸Osiada na skale i tam nocuje,

na szczytach gór i na skalnych grzbietach.

²⁹Stamtąd wypatruje łupu,

jego wzrok sięga daleko.

³⁰Nawet jego pisklęta piją krew,

on sam jest wszędzie, gdzie leżą zabici”.

HIOB UZNAJE SWÓJ BŁĄD

Rozdział 40

40 ¹ Potem PAN tak odezwał się do Hioba: ² „Czy ustąpi ten, który spiera się z Wszechmocnym? Jeśli ośmiela się oskarżać Boga, niech teraz Mu odpowie!”.

³Hiob odpowiedział PANU:

⁴„Jestem taki mały. Cóż Ci odpowiem?

Rękę kładę na ustach.

⁵Raz przemówiłem, więcej nie potrafię,

za drugim razem niczego bym nie dodał”.

DRUGA MOWA BOGA: NIEOKIEŁZNANA SIŁA HIPOPOTAMA I KROKODYLA

HIOB NIE ZASTĄPI BOGA W RZĄDZENIU ŚWIATEM

⁶Wtedy PAN powiedział do Hioba w czasie burzy:

⁷„Przepasz biodra jak mężczyzna,

będę cię pytał, a ty Mnie pouczysz.

⁸Czy naprawdę chcesz zniweczyć moje prawo i przypisać Mi winę, a siebie uznać za niewinnego?

⁹Czy jesteś jak Bóg mocny

i jak On potrafisz grzmieć głosem?

¹⁰Przystrój się w dostojeństwo i wielkość,

okryj się majestatem i wspaniałością,

¹¹wylej żar swego gniewu.

Wypatrz każdego, kto się pyszni i poniż go;

¹²wyśledź i poniż pyszałka.

Zepchnij przewrotnych w jedno miejsce,

¹³pogrzeb ich razem w prochu,

mrokiem lochów okryj ich twarze.

¹⁴Wtedy Ja także cię uznam,

bo własną ręką osiągniesz zwycięstwo.

STWÓRCA HIPOPOTAMA

¹⁵Oto hipopotam, którego stworzyłem jak i ciebie,

żywi się trawą jak wół.

¹⁶Popatrz, jaką ma siłę w biodrach

i jakie mocne mięśnie brzucha!

¹⁷Unosi swój ogon jak cedr,

ścięgna jego ud są mocno związane.

¹⁸Jego kości – jak miedziane rury,

a szkielet – jak żelazne pręty.

¹⁹Jest wspaniałym dziełem stwarzającego Boga i jego Stwórca potrafi go ujarzmić.

²⁰Góry dostarczają paszy hipopotamowi,

tam igrają też inne dzikie zwierzęta.

²¹Ma on legowisko pod pnączami lotosu,

w miejscu ukrytym wśród trzcin i bagien.

²²Liście lotosu użyczają mu cienia,

osłaniają go także wierzby nad potokiem.

²³Nie płoszy się, kiedy wzbiera rzeka;

jest spokojny, choćby Jordan spłynął do jego paszczy.

²⁴Czy złapie go ktoś zauważony przez niego

i przebije mu nozdrza, by założyć pętlicę?

NIKT NIE UJARZMI KROKODYLA

²⁵Czy wyciągniesz wędką krokodyla,

powrozem skrępujesz mu jęzor?

²⁶Czy założysz mu pętlę na nozdrza,

przebijesz hakiem jego szczękę?

²⁷Czy obsypie cię on prośbami

i pokornie do ciebie przemówi?

²⁸Czy zawrze z tobą układ

i przyjmiesz go na służbę?

²⁹Czy pobawisz się z nim jak z ptaszkiem,

zwiążesz go dla uciechy twoich dziewcząt?

³⁰Może będą się o niego targować wspólnicy, podzielą go między siebie handlarze?

³¹Czy przebijesz jego skórę grotem,

a harpunem rybackim głowę?

³²Spróbuj położyć na nim rękę,

by walczyć! Nie zrobisz tego więcej!

Rozdział 41

41 ¹ Naprawdę, zawiedzie cię nadzieja, porazi cię sam jego widok.

²Nikt nie ośmieli się go drażnić.

Kto mógłby stanąć przed nim?

³A do Mnie, któż mógłby się zbliżyć, aby osiągnąć coś w zamian?

Bo do Mnie należy wszystko, co jest pod niebem.

⁴Nie chcę pominąć opisu jego członków,

wspomnę słowem o jego sile i wspaniałej budowie.

⁵Kto się odważy odsłonić jego wierzchnią szatę, któż zdoła przebić jego podwójny pancerz?

⁶ Kto się ośmieli otworzyć wrota jego paszczy?

Rozstawione wokół zęby budzą przerażenie!

⁷Jego grzbiet, jak tarcza, jest pokryty łuskami, mocno spiętymi jakby pieczęcią.

⁸Jedna przylega do drugiej tak ściśle,

że nie wejdzie między nie nawet powietrze.

⁹Każda łączy się z następną,

są tak zlepione, że nie można ich rozdzielić.

¹⁰Kichając, zionie ogniem,

jego ślepia są jak błyskająca zorza.

¹¹Z jego paszczy buchają płomienie,

tryskają ogniste iskry.

¹²Para wychodzi z jego nozdrzy

jak z kotła pełnego wrzątku.

¹³Jego oddech rozpala węgle,

płomienie wychodzą z jego paszczy.

NIC NIE DORÓWNA SILE KROKODYLA

¹⁴Siła osiadła na jego karku,

strach przed nim ucieka.

¹⁵Mięśnie jego ciała przylegają do siebie,

są napięte i nie wiotczeją.

¹⁶Jego serce twarde jak skała,

twarde jak dolny kamień młyński.

¹⁷Kiedy się podnosi, drżą siłacze,

z przerażenia nie panują nad sobą.

¹⁸Kto go napotka, temu miecz nie pomoże

ani dzida, oszczep czy strzała.

¹⁹Żelazo jest dla niego jak słoma,

a brąz – jak spróchniałe drewno.

²⁰Łuk go nie spłoszy,

kamienie w procy to dla niego plewy,

²¹maczuga – kij zwykły;

bawi go świst lecącej włóczni.

²² Pod nim umieszczone są jakby ostre skorupy, wyciskają w błocie ślady jak młockarnia.

²³Wstrząsa głębiną jak wodą w garnku,

a morze miesza jak płyn w naczyniu.

²⁴Zostawia za sobą błyszczącą smugę,

a głębina pod nim sinieje.

²⁵Nic na ziemi mu nie dorówna,

jest nieustraszony i takim go stworzono.

²⁶Na wszystkie wyniosłe stworzenia spogląda z góry, jest królem wszystkich pyszniących się zwierząt”.

HIOB W POKORZE CZYNI POKUTĘ

Rozdział 42

42 ¹Hiob powiedział do PANA: ²„Wiem, że Ty wszystko możesz, i cokolwiek zamierzysz, nie będzie dla Ciebie niemożliwe.

³Któż, nie mając wiedzy, ośmieli się podważać plan Boży?

Dlatego mówiłem, że nie pojmuję.

To dla mnie zbyt cudowne! Ja nic nie rozumiem.

⁴Wysłuchaj mnie, proszę, a będę mówił.

Chciałbym zapytać, a Ty mnie poucz.

⁵ Znałem Cię dotąd jedynie ze słyszenia,

teraz zobaczyłem Cię na własne oczy.

⁶Dlatego odwołuję, co rzekłem wcześniej,

i pokutuję w prochu i popiele”.

DZIEJE UZDROWIONEGO HIOBA

HIOB ORĘDOWNIKIEM PRZYJACIÓŁ

⁷ Kiedy PAN powiedział Hiobowi wszystkie te słowa, przemówił PAN do Elifaza z Temanu: „Mój gniew rozpalił się na ciebie i twoich dwóch przyjaciół, bo nie mówiliście o Mnie prawdy, jak mój sługa Hiob. ⁸ Teraz więc weźcie siedem cieląt i siedem baranów, idźcie do mojego sługi Hioba i złóżcie ofiarę całopalną za siebie. Niech mój sługa Hiob modli się za was. Przyjmę jego prośbę i nie sprowadzę na was hańby za to, że nie mówiliście o Mnie prawdy, jak mój sługa Hiob”. ⁹ Poszli więc wszyscy: Elifaz z Temanu, Bildad z Szuach i Sofar z Naamy i uczynili tak, jak im PAN powiedział. A PAN przyjął prośbę Hioba.

HIOB ODZYSKUJE SZCZĘŚCIE

¹⁰I PAN odmienił los Hioba, bo modlił się on za swoich przyjaciół.

PAN dwukrotnie pomnożył wszystko, co Hiob posiadał.

¹¹Przyszli do niego wszyscy jego bracia, wszystkie jego siostry i wszyscy znajomi. Jedli z nim w jego domu chleb, okazywali mu współczucie i pocieszali go z powodu wszystkich nieszczęść, które PAN zesłał na niego. Każdy z nich dał mu po monecie i po jednym złotym pierścieniu.

¹²I później PAN błogosławił Hiobowi bardziej niż przedtem. Posiadał on czternaście tysięcy owiec, sześć tysięcy wielbłądów, tysiąc par wołów zaprzęgowych i tysiąc oślic. ¹³Miał także siedmiu synów i trzy córki. ¹⁴Pierwszej dał na imię Gołąbka, drugiej Kwiat Cynamonu, trzeciej Szkatułka Karminu. ¹⁵W całym kraju nie można było znaleźć kobiet piękniejszych od córek Hioba. Ojciec dał im też prawo dziedziczenia na równi z braćmi.

¹⁶ Potem Hiob żył jeszcze sto czterdzieści lat. Oglądał swoje dzieci i ich dzieci do czwartego pokolenia. ¹⁷Umarł Hiob jako starzec syty swoich dni.

^1,1 Hiob – etymologia niepewna, prawdopodobnie hebr. Ijjob – ‘prześladowany’, ‘poddany próbie’. Imię to występuje jeszcze tylko w Ez 14,14.20 i Syr 49,9. Prorok Ezechiel zestawia Hioba z Noem i z Danielem.

^1,5 obrzęd oczyszczenia – spożywanie pokarmów zakazanych przez Prawo (Kpł 11) czyniło człowieka nieczystym, pozbawiając go możliwości udziału w kulcie, zanim nie dokonał rytualnego oczyszczenia.

^2,4 Coś za coś – dosł. skóra za skórę. Jest to zwrot zaczerpnięty z ludowego przysłowia, odwołujący się do handlu wymiennego. Według szatana Hiob wciąż jest pobożny tylko dlatego, że w zamian cieszy się dobrym zdrowiem.

^2,12 rozdzierać szaty – na znak bólu i rozpaczy; gest ten był również zwyczajową reakcją na publiczne zło (np. Rdz 37,29; Sdz 11,35; Ne 9,1; Mt 26,65); posypali głowy popiołem – dosł. rzucali popiół nad głowami w kierunku nieba, błagając, aby z nieba nadeszło potwierdzenie niewinności Hioba albo pomoc w jego cierpieniu.

^2,13 Siedem dni i siedem nocy – zwyczajowy okres żałoby trwał siedem dni (np. Syr 22, 12); tutaj symboliczne określenie długiego czasu milczenia.

^5,1 święci – określenie to odnosi się do aniołów (np. Hi 15,15; Dn 4,10.14.20; 8,13; Za 14,5), którzy niekiedy są pośrednikami pomiędzy Bogiem a ludźmi (Tb 12,12; Hi 33,23n).

^5,17 Wszechmocny – to starożytne określenie Boga znane było już w czasach izraelskich patriarchów (np. Rdz 17,1).

^5,23 Górzyste tereny Palestyny nie sprzyjały uprawie roli, którą trzeba było, często bezskutecznie, oczyszczać z kamieni (Iz 5,2). Zawarcie z nimi przymierza przez człowieka ufającego Bogu oznacza, że nie będą one mu przeszkodą w uzyskaniu obfitych plonów.

^9,6 fundamenty – zgodnie ze starożytnymi poglądami o budowie świata, ziemia była osadzona na podwalinach lub filarach (np. 1Sm 2,8; Hi 38,6; Ps 104,5).

^10,4 Człowiek może się mylić w ocenie postawy bliźniego i jest ograniczony czasem. Bóg przenika wszystko, zna człowieka do głębi, nie musi więc uciekać się do próby, aby poznać jego winę lub prawość. Poza tym jest ponad czasem i nie potrzebuje się spieszyć z odwetem. Przeciwnie, wobec słabego człowieka powinien kierować się wielkodusznością.

^10,10 Obrazowy opis powstania ludzkiego płodu w ciele matki, zgodny z przekonaniem starożytnych, że ludzki zarodek powstaje w wyniku krzepnięcia krwi matki pod wpływem męskiego nasienia.

^14,22 Zgodnie z tradycyjną wizją ST, po śmierci człowiek jest osamotniony, traci wszelki kontakt ze światem żyjących, nie nawiązuje żadnej łączności ze zmarłymi, ale jednak zachowuje pewną świadomość siebie i opłakuje ziemską egzystencję.

^16,18 Według przekonań starożytnych krew niewinnie zabitego nadal żyje i woła ku niebu, dopóki nie pomści jej Bóg (Rdz 4,10; Ez 24,7n). Hiob błaga ziemię, by nie chciała uciszyć jego wołania i aby dzięki temu jego krzyk zgorszenia i żądania sprawiedliwości nigdy nie ustał.

^19,25 Obrońca – hebr. goel, najbliższy krewny, na którym ciążyły pewne zobowiązania wobec osoby dotkniętej jakimś nieszczęściem. Zgodnie z prawem miał on dokonać zemsty za zabójstwo (Pwt 19,16; Lb 35,8nn), odzyskać skradzione rzeczy (Kpł 25,15) albo dać potomstwo krewnemu, który zmarł bezpotomnie (Pwt 25,5n). Mianem tym określa się także Boga, odwołując się do więzów przymierza (np. Prz 23,11; Ps 119,54; Iz 41,14; Jr 50,34).

^24,2 przesuwają granice – chodzi o przywłaszczanie sobie cudzej ziemi poprzez zmianę jej granic. W Piśmie Świętym ziemia podarowana Izraelitom jest zawsze wyłączną własnością Boga, a człowiek ma jedynie prawo do jej użytkowania i to tylko w takiej mierze, w jakiej została mu powierzona.

^38,2 plan Boga – czyli Jego zamysł dotyczący całej rzeczywistości stworzonej. W tym planie wszystko ma swoje miejsce i określone zadanie. Człowiek jest zaproszony przez Boga do współpracy w realizacji Jego planu (np. Ps 33,11; Prz 19,21).

^38,17 bramy śmierci – świat pozagrobowy wyobrażano sobie jako miasto lub twierdzę, które są pod ziemią; do wnętrza wchodziło się właśnie przez bramy (Iz 38,10; por. Mt 16,18).

^42,5 na własne oczy – chodzi oczywiście o widzenie Boga w sensie duchowym. Otrzymane od Boga pouczenie rozjaśniło jego umysł, tak iż uznał ograniczoność ludzkiej natury, zdając się całkowicie na wolę Stwórcy i Zbawcy.

^42,16 sto czterdzieści lat – zgodnie z zasadą przywrócenia wszystkiego w podwojonej ilości (Wj 22,6nn), Hiob otrzymuje od Boga dwukrotną liczbę lat przeciętnego życia człowieka (Ps 90,10).

KSIĘGA PSALMÓW

WPROWADZENIE

OKOLICZNOŚCI POWSTANIA

W Księdze Psalmów znajduje się sto pięćdziesiąt liturgicznych modlitw-pieśni Izraela. Tradycja nazywa ten zbiór Psałterzem Dawida, dlatego że imię tego króla widnieje w tytułach blisko połowy psalmów. Dawid odegrał istotną rolę w powstaniu liturgicznej tradycji Izraela, dlatego jego imieniem objęto całą księgę, choć tytuły kilkudziesięciu pieśni wskazują na innych autorów. I tak siedemdziesiąt trzy psalmy zostały przypisane Dawidowi, dwa Salomonowi (Ps 72; 126), dwanaście Asafowi (Ps 50; 73 – 83), jedenaście synom Koracha (Ps 42 – 49; 84; 85; 87; 88) oraz po jednym Mojżeszowi (Ps 90), Hemanowi (Ps 88) i Etanowi (Ps 89).

Czas powstania większości utworów można określić jedynie w przybliżeniu. Starożytne pieśni Izraela towarzyszyły ludowi Bożemu w jego długiej historii, we wciąż zmieniających się okolicznościach. Z czasem utraciły bezpośrednie odniesienie do sytuacji, w której powstały, a zyskały znaczenie uniwersalne jako liturgiczna i osobista modlitwa wiernych. Aktualność psalmów polega na tym, że odwołują się one do typowych postaw ludzkich, przez co w pełnych ekspresji słowach psalmisty każdy modlący się bez trudu rozpoznaje własne przeżycia.

Odkrycia w Qumran nad Morzem Martwym potwierdziły wcześniejsze przypuszczenia, że obecna forma Księgi Psalmów istniała już w II wieku przed Chr. W tym okresie intensywnego życia liturgicznego, skupionego wokół świątyni jerozolimskiej, nauczyciele Pisma połączyli wcześniejsze kolekcje psalmów w jeden zbiór, tzw. Pięcioksiąg Dawida. Podział na pięć ksiąg nawiązuje do Pięcioksięgu Mojżesza i został zaznaczony charakterystycznymi doksologiami, czyli formułami głoszącymi chwałę Boga (Ps 41,14; 72,18n; 89,53; 106,48).

TREŚĆ I TEOLOGIA

Psałterz charakteryzuje się bogactwem gatunków literackich. Przyjmując je za kryterium podziału, można wyróżnić kilka grup utworów: 1) hymny – uroczyste pieśni pochwalne ku czci Boga (np. Ps 8; 19; 29; 100; 111; 148 – 150), które mogą wyrażać podziw nad dziełem stwórczym Boga (np. Ps 104) i nad Jego działaniem w historii (np. Ps 105). 2) lamentacje – liczne skargi i prośby o pomoc udręczonemu psalmiście, mogą być zbiorowe i indywidualne (np. Ps 3; 5; 13; 22; 44). Wśród lamentacji występują psalmy ufności (np. Ps 4; 11; 16; 62; 121), psalmy dziękczynne jednostki (np. Ps 30; 34; 92, 103) i wspólnoty (np. Ps 66; 117; 124) oraz kolekcja siedmiu psalmów pokutnych (Ps 6; 32; 38; 51; 102; 130; 143). 3) psalmy królewskie, które sławią królowanie Boga (np. Ps 47; 93 – 99), przejawiające się także w rządach dynastii Dawida (np. Ps 2; 18; 21; 45; 89; 110; 132). 4) pieśni Syjonu – modlitwy, które odgrywały szczególną rolę w liturgii świątynnej (Ps 15; 24; 46; 48; 76; 84; 87; 122; 134). Do nich należą też psalmy pielgrzymkowe (np. Ps 122; 126), sławiące świętą Jerozolimę i wyrażające radość ze spotkania z Bogiem w Jego ziemskiej świątyni. 5) pieśni liturgiczne, śpiewane podczas wieczerzy paschalnej i wielkich świąt Izraela. Szczególnie ważny jest tu zbiór hymnów: Hallelu (Ps 113 – 118) i Wielkiego Hallelu (Ps 136). Na ich prorocki charakter wskazał Chrystus, modląc się nimi w ostatnich godzinach ziemskiego życia (np. Mt 26,30). 6) psalmy dydaktyczne, które zawierają pouczenia o wartości prawa Bożego (Ps 25; 34; 111; 119), o sprawiedliwości i dobroci Boga (np. Ps 78; 145), rozważają problem odpłaty za dobre i złe uczynki (np. Ps 37; 49; 73; 112). 7) psalmy mesjańskie, które wprost wyrażają oczekiwanie na Pomazańca Pańskiego (np. Ps 2; 110). Tęsknota za Chrystusem, tj. Mesjaszem, obecna jest także w psalmach królewskich i pieśniach Syjonu. W każdym niemal psalmie można wyróżnić różne gatunki literackie, które nie pozwalają zaklasyfikować ich wyłącznie do jednej grupy.

Psalmy są utworami poetyckimi. Autorzy zastosowali w nich liczne środki stylistyczne. Najbardziej charakterystycznym elementem poetyki hebrajskiej był paralelizm członów, czyli stychów wersetu. Polegał on na tym, że najczęściej daną myśl poeta zawarł w dwóch następujących po sobie stychach, które tworzyły najmniejszą jednostkę literacką utworu. Z innych środków należy wymienić rym i rytm. Niekiedy psalmiści komponowali swoje dzieła w formie akrostychów, czyli utworów alfabetycznych (Ps 25; 34; 37; 111; 112; 119; 145). Wersety czy strofy psalmu rozpoczynały się wtedy od kolejnych liter alfabetu hebrajskiego.

Pomimo tak wielkiej różnorodności, będącej wyrazem rozwoju duchowego Izraela, Psałterz stanowi jedną zwartą księgę. Myśl przewodnia całego zbioru została zawarta we wprowadzeniu (Ps 1 – 2). Człowiek ma do wyboru dwie drogi życiowe: drogę posłuszeństwa Bożemu Prawu, która prowadzi do szczęścia, oraz drogę buntu, wiodącą do zagłady. Cała historia świata jest wypadkową tego podstawowego wyboru. Psalmista często posługuje się pojęciem bezbożny (Ps 1,3-4), które może oznaczać wrogie narody albo człowieka, który sprowadza sprawiedliwych z właściwej drogi. Może nim być nawet nieprzyjaciel wewnętrzny – zło ukryte w sercu ludzkim. Obrazy wojenne, tak często pojawiające się w psalmach, można więc tłumaczyć jako ilustracje walki duchowej.

Łatwo dostrzec w psalmach rozwój idei szczęścia. Z początku pojmuje się je materialnie jako spokojne życie, posiadanie ziemi, bogactwo, rodzinę, która zapewnia przyszłość. Stopniowo jednak człowiek odkrywa, że prawdziwe szczęście kryje się głębiej. Wypełnianie Prawa prowadzi go do odkrycia wartości nieprzemijalnych. Pociąga to za sobą przemianę relacji z bliźnimi. Pragnienie zemsty na wrogach ustępuje miejsca oczekiwaniu na ich nawrócenie. Podobnie ewoluuje rozumienie nagrody za sprawiedliwe życie i kary za popełnione zło. Początkowo psalmista, który widzi ziemskie powodzenie grzeszników, głośno krzyczy o swej niewinności i domaga się za nią odpłaty. Z czasem jednak uświadamia sobie własną grzeszność i przynależność do grzesznego ludu i pozostawia Bogu wymierzenie wszystkim sprawiedliwości.

Grecki przekład Biblii, Septuaginta (LXX), powstały w egipskiej Aleksandrii już w II w. przed Chr., pogłębia historyczną lekturę Psałterza, interpretując go jako proroctwo. W ślad za tą żydowską tradycją, Kościół dostrzega w psalmach zapowiedź tajemnicy Chrystusa i doskonałej wspólnoty czasów ostatecznych. Stąd nasza lektura odwołuje się nie tylko do sensu wyrazowego (dosłownego, historycznego) psalmów, ale szuka także wypełnienia ich treści w Chrystusie i w Kościele.

KSIĘGA PSALMÓW

PSALM 1

DWIE DROGI

¹ Szczęśliwy, kto nie słucha rady bezbożnych,

nie wstępuje na drogę grzeszników

i nie zasiada w gronie szyderców,

² lecz upodobał sobie w Prawie PANA,

nad Jego Prawem rozmyśla dniem i nocą.

³ On jest jak drzewo zasadzone

nad strumieniami wód,

które przynosi owoc w swoim czasie.

Jego liście nie więdną

i wszystko, co robi, jest udane.

⁴ A bezbożni – przeciwnie:

są jak plewa, którą wiatr unosi.

⁵ Dlatego bezbożni nie ostoją się na sądzie

ani grzesznicy wśród sprawiedliwych.

⁶ Bo PAN zna drogę sprawiedliwych,

a droga bezbożnych zaginie.

PSALM 2

PANOWANIE POMAZAŃCA

¹ Dlaczego burzą się narody

i ludy daremnie spiskują?

² Powstali królowie ziemi

i sprzymierzyli się książęta

przeciw PANU i Jego pomazańcowi:

³ „Zerwijmy ich pęta

i zrzućmy z siebie ich łańcuchy!”.

⁴ Śmieje się z nich Ten,

który mieszka w niebie,

Pan ich lekceważy.

⁵ Aż rozgniewany przemówi do nich

i zatrwoży ich swoim wzburzeniem:

⁶ „To Ja namaściłem mego króla

na Syjonie, mojej świętej górze!”.

⁷ Ogłoszę postanowienie PANA.

On rzekł do mnie:

„Ty jesteś moim Synem,

Ja Ciebie dziś zrodziłem!

⁸ Proś Mnie, a dam Ci w dziedzictwo

narody i krańce ziemi

w Twoje posiadanie.

⁹ Będziesz je pasł laską żelazną,

skruszysz je jak gliniane naczynia”.

¹⁰ Teraz więc, królowie, zrozumcie,

przyjmijcie pouczenie, władcy ziemscy:

¹¹ Służcie PANU z bojaźnią,

uwielbiajcie Go z drżeniem!

¹² Oddajcie Mu szczery hołd,

aby się nie rozgniewał,

bo zginiecie w drodze,

gdyż szybko wybucha gniewem.

Szczęśliwi wszyscy, którzy Mu ufają!

KSIĘGA PIERWSZA

PSALM 3

MODLITWA PRZEŚLADOWANEGO

¹ Psalm Dawida,

gdy uciekł przed swym synem Absalomem.

² PANIE, jak liczni są moi przeciwnicy,

jak wielu przeciw mnie powstało!

³ Wielu mówi o mnie:

„W Bogu

nie ma dla niego zbawienia!”.

Sela

⁴ Ale Ty, PANIE, jesteś moją tarczą,

chwało moja, dzięki Tobie chodzę

z podniesionym czołem!

⁵ Wołałem głośno do PANA

i odpowiedział mi

ze swej świętej góry.

Sela

⁶ Kładę się i zasypiam,

budzę się, bo PAN mnie wspiera!

⁷ Nie lękam się tysięcy ludzi,

chociaż mnie osaczyli!

⁸ Zacznij działać, PANIE, ocal mnie, mój Boże!

Ty przecież pobiłeś wszystkich moich

wrogów, połamałeś zęby bezbożnym.

⁹ Jedynie PAN przychodzi z pomocą.

Ty darzysz swój lud

błogosławieństwem.

Sela

PSALM 4

MODLITWA WIECZORNA

¹ Dyrygentowi: na instrumenty strunowe.

Psalm Dawida.

² Odpowiedz na moje wołanie,

Boże, który mnie sądzisz sprawiedliwie!

Ty mnie wyzwoliłeś z udręki!

Zmiłuj się nade mną

i usłysz moją modlitwę!

³ Synowie Adama,

dokąd będziecie mnie lekceważyć,

czemu kochacie marność

i lubujecie się w kłamstwie?

Sela

⁴ Wiedzcie, że PAN cudownie wywyższył

swego świętego. PAN mnie wysłucha,

gdy będę Go wzywał!

⁵ Gniewajcie się, ale nie grzeszcie.

Wyżalcie się w sercu na swoim posłaniu,

a odzyskacie spokój!

Sela

⁶ Złóżcie należne ofiary

i zaufajcie PANU!

⁷ Wielu mówi:

„Kto nam ukaże to, co dobre?”.

PANIE, rozjaśnij nas światłem

Twego oblicza!

⁸ Wlałeś w moje serce radość,

większą niż w czasie

obfitych zbiorów zboża i wina.

⁹ Spokojnie kładę się i zasypiam,

bo Ty sam, PANIE, sprawiasz,

że odpoczywam bezpiecznie!

PSALM 5

MODLITWA PORANNA

¹ Dyrygentowi: na flety.

Psalm Dawida.

² Usłysz, PANIE, moje słowa,

uznaj wołanie moje!

³ Zwróć uwagę na głos mojej modlitwy,

Królu mój i Boże mój,

bo do Ciebie się modlę, o PANIE.

⁴ Rankiem słuchasz mego głosu,

rankiem staję przed Tobą i czekam.

⁵ Przecież Tobie, Boże,

nie podoba się nieprawość, bezbożny nie

zamieszka u Ciebie.

⁶ Nie ostoją się grzesznicy przed Twymi

oczyma, nienawidzisz tych,

co się dopuszczają nieprawości.

⁷ Wytracasz wszystkich,

którzy mówią kłamstwa.

PAN się brzydzi człowiekiem krwawym

i podstępnym.

⁸ A ja dzięki Twej wielkiej łasce

wejdę do Twojego domu,

pokłonię się przed Twoją świątynią.

⁹ Prowadź mnie, PANIE,

w swej sprawiedliwości

na przekór moim przeciwnikom.

Skieruj mnie na swoją drogę!

¹⁰ Gdyż w ich ustach nie ma prawdy,

ich serce jest próżne.

Gardło ich jest grobem otwartym,

knują zdradę swoim językiem!

¹¹ Osądź ich, Boże,

niech nie spełnią swoich zamiarów.

Oddal ich z powodu ich

wielkiej bezbożności,

bo napełnili Cię goryczą!

¹² A wszyscy, którzy Tobie ufają, niech się

weselą, na wieki niech się radują,

a Ty mieszkaj wśród nich!

Niech się chlubią Tobą wszyscy

miłujący Twe imię,

¹³ bo Ty błogosławisz sprawiedliwego,

PANIE, osłaniasz nas łaską jak tarczą!

PSALM 6

MODLITWA POKUTNA
W ŚMIERTELNYM ZAGROŻENIU

¹ Dyrygentowi: na instrumenty

strunowe, w niskiej tonacji.

Psalm Dawida.

² PANIE, nie karć mnie w swoim gniewie

i nie doświadczaj mnie

w swej zapalczywości!

³ Zmiłuj się nade mną, PANIE,

bo jestem słaby,

ulecz mnie, PANIE,

bo drżą moje kości,

⁴ przenika mnie trwoga. A Ty, PANIE,

jak długo jeszcze będziesz zwlekał?

⁵ Powróć, PANIE, i mnie ocal,

wybaw mnie swoją łaską!

⁶ Bo nikt po swej śmierci

nie pamięta o Tobie.

Kto Cię sławi w krainie umarłych?

⁷ Zmęczyłem się mym wzdychaniem,

każdej nocy płaczę na moim łożu,

posłanie moje skrapiam łzami.

⁸ Zaćmiło się od bólu moje oko,

osłabłem wśród wszystkich mych wrogów.

⁹ Odstąpcie ode mnie wszyscy

dopuszczający się nieprawości,

bo PAN usłyszał mój głośny lament.

¹⁰ PAN usłyszał moje błaganie,

PAN przyjął modlitwę moją.

¹¹ Wszyscy moi wrogowie

niech się zawstydzą i bardzo zatrwożą,

niech się nawrócą i szybko zawstydzą!

PSALM 7

MODLITWA PRZEŚLADOWANEGO

¹ Skarga Dawida, którą wyśpiewał PANU

z powodu Kusza Beniaminity.

² PANIE, Boże mój,

w Tobie złożyłem nadzieję,

wybaw mnie od wszystkich

prześladowców i mnie ocal,

³ by ktoś jak lew nie rzucił się

do mego gardła,

gdy nie będzie odkupiciela ani wybawcy.

⁴ PANIE, Boże mój,

jeśli się tego dopuściłem,

jeżeli nieprawość jest na moich rękach,

⁵ jeśli złem odpłaciłem żyjącemu ze mną

w pokoju – niech padnę,

ograbiony przez mych nieprzyjaciół.

⁶ Niech wróg mnie ściga i pochwyci,

niech wdepcze w ziemię moje życie,

niech moją godność w proch obali!

Sela

⁷ Powstań, PANIE, w Twym gniewie,

poskrom zaciekłość moich nieprzyjaciół.

Przebudź się i zarządź sąd, Boże!

⁸ Niech narody zbiorą się wokół Ciebie,

a Ty zasiądź nad nimi na wysokości.

⁹ PAN będzie sądził ludy!

Osądź mnie, PANIE,

według mej sprawiedliwości

i zgodnie z moją niewinnością!

¹⁰ Nieprawość bezbożnych niech dojdzie

do kresu, a sprawiedliwego umocnij,

sprawiedliwy Boże,

który badasz serca i sumienie!

¹¹ Bóg jest moją tarczą,

On zbawia ludzi prawego serca.

¹² Bóg jest sędzią sprawiedliwym,

Bóg na zło oburza się codziennie.

¹³ Jeśli się nie nawrócą,

wyciągnie miecz ognisty.

Już trzyma swój łuk napięty!

¹⁴ Wykonał narzędzia śmierci

i wypuścił płonące strzały!

¹⁵ Oto grzesznik począł nieprawość,

jest brzemienny w podstęp

i urodzi zdradę.

¹⁶ Wykopał dół i go pogłębił,

lecz sam wpadnie do jamy,

którą przygotował.

¹⁷ Niech jego podstęp obróci się

przeciw niemu, a jego nieprawość

spadnie mu na głowę!

¹⁸ Będę sławił PANA za Jego

sprawiedliwość i będę śpiewał imieniu

PANA Najwyższego!

PSALM 8

WIELKOŚĆ BOGA
W GODNOŚCI CZŁOWIEKA

¹ Dyrygentowi:

na melodię z Gat. Psalm Dawida.

² O PANIE, PANIE nasz,

jak sławne jest Twoje imię na całej ziemi!

Twoja wspaniałość przewyższa niebiosa.

³ Z ust dzieci i niemowląt odbierasz chwałę

na przekór Twoim wrogom.

Sprawiasz, że milknie mściwy nieprzyjaciel.

⁴ Gdy patrzę na niebo, dzieło Twoich

palców, księżyc i gwiazdy,

które utwierdziłeś...

⁵ Czym jest człowiek,

że o nim pamiętasz,

i czym śmiertelnik,

że troszczysz się o niego?

⁶ Uczyniłeś go niewiele mniejszym od

aniołów, chwałą i czcią go ukoronowałeś.

⁷ Ustanowiłeś go nad dziełami rąk Twoich,

wszystko poddałeś pod jego stopy:

⁸ wszystkie owce i bydło,

a także dzikie zwierzęta,

⁹ ptactwo powietrzne i ryby morskie,

wędrujące szlakami mórz.

¹⁰ O PANIE, PANIE nasz,

jak sławne jest Twoje imię na całej ziemi!

PSALM 9

BÓG OBALA PYSZNYCH,
A ZBAWIA POKORNYCH

¹ Dyrygentowi: na melodię

„Mut labben”.

Psalm Dawida.

Alef

² Całym sercem będę Cię sławił, PANIE, będę opowiadał wszystkie Twoje cuda,

³ będę się cieszył i radował Tobą,

będę śpiewał Twemu imieniu, Najwyższy!

Bet

⁴ Moi wrogowie się wycofają,

osłabną i znikną

sprzed Twego oblicza.

⁵ Bo Ty jesteś obrońcą

mojej sprawy,

zasiadłeś na tronie,

Sędzio sprawiedliwy.

Gimel

⁶ Skarciłeś narody,

wytępiłeś bezbożnych. Wymazałeś ich imię

na wieczne czasy.

⁷ Wrogowie pokonani,

rozbici na zawsze,

ich miasta zburzyłeś,

pamięć o nich przepadła.

⁸ Oto PAN zasiada na wieki,

ustawił swój tron, by sądzić.

⁹ On będzie sądził świat sprawiedliwie,

słusznie osądzi ludy.

Waw

¹⁰ PAN jest obrońcą ubogiego,

twierdzą w czasach ucisku.

¹¹ Tobie zaufają ci,

którzy znają Twe imię,

bo nie opuszczasz, PANIE, tych,

co się do Ciebie zwracają!

Zajin

¹² Śpiewajcie PANU,

który mieszka na Syjonie,

głoście wśród ludów

Jego dzieła!

¹³ Bo Mściciel krwi pamiętał

o ubogich i nie zapomniał

ich wołania.

Chet

¹⁴ Zmiłuj się nade mną, PANIE,

spójrz, jak mnie poniżają wrogowie.

Ty wyprowadziłeś mnie

z bram śmierci,

¹⁵ abym głosił Twą chwałę

w bramach Syjonu

i radował się Twoim wybawieniem.

Tet

¹⁶ Poganie utknęli w jamie,

którą wykopali,

w sidle, które zastawili,

uwięzła ich noga.

¹⁷ PAN okazał się moim obrońcą,

bezbożny uwikłał się

w dzieła rąk swoich.

Sela

Jod

¹⁸ Do krainy umarłych

niech odejdą bezbożni,

wszystkie narody,

które zapominają o Bogu.

Kaf

¹⁹ Bo ubogi nie będzie

zapomniany na zawsze,

ufność nędzarzy

nie zginie na wieki.

²⁰ Zacznij działać, PANIE,

by nie zwyciężył człowiek,

pozwij narody przed swój trybunał!

²¹ PANIE, napełnij ich trwogą,

niech poganie wiedzą,

że są tylko ludźmi!

Sela

PSALM 10

Lamed

¹ Czemu, o PANIE, stoisz daleko,

ukrywasz się w czasie ucisku?

² Pycha bezbożnika

niszczy ubogiego.

Oby bezbożni zaplątali się

w zamysły, które uknuli!

Mem

³ Bezbożny przechwala się

swymi pragnieniami,

wyzyskiwacz bluźni

i znieważa PANA.

Nun

⁴ Bezbożny mówi w swej pysze:

„Jego gniew nie skarci!

Nie ma Boga!”.

Samech

⁵ Głupie są jego myśli,

jego drogi są zawsze obrzydliwe.

Odrzucił od siebie Twoje wyroki,

gardzi swymi nieprzyjaciółmi.

⁶ Myśli sobie:

„Ja się nie zachwieję!

Nie zaznam zła

po wszystkie pokolenia!”.

⁷ Jego usta pełne są zdrady

i trucizny, swoim językiem

zadaje ból i cierpienie.

⁸ W zaroślach robi zasadzkę,

w ukryciu zabija niewinnego.

Jego oczy śledzą nędzarza.

Ajin

⁹ Ukryty jak lew

czatuje w szałasie,

czyha, by schwytać ubogiego.

Porywa ubogiego,

łowiąc go w swe sieci.

Cade

¹⁰ Zadręcza sprawiedliwego,

sprytnie się ustawia,

by znieważyć nędzarza.

¹¹ Myśli sobie: „Bóg zapomniał,

odwrócił swoje oblicze,

nigdy tego nie zobaczy!”.

Qof

¹² Zacznij działać, PANIE!

Podnieś dłoń, o Boże!

Nie zapominaj o ubogich!

¹³ Dlaczego bezbożny

gardzi Bogiem

i myśli sobie:

„Ty nie będziesz karcił”?

Resz

¹⁴ Przecież Ty widzisz.

Dostrzegasz trud i cierpienie,

by wziąć je w swe ręce.

Tobie oddaje się nędzarz,

Ty jesteś opiekunem sieroty.

Szin

¹⁵ Skrusz ramię bezbożnego

i złoczyńcy, skarć jego grzech,

by go już nie było!

¹⁶ Pan będzie królował

na wieki wieków,

z Jego ziemi znikną poganie.

Taw

¹⁷ Spełniłeś, PANIE, pragnienia

ubogich, modlitwy ich serc

usłyszało Twe ucho.

¹⁸ Bądź obrońcą

uciśnionego i sieroty,

aby śmiertelnik

nie wzbudzał już postrachu!

PSALM 11

UFNOŚĆ SPRAWIEDLIWEGO

¹ Dyrygentowi. Psalm Dawida.

Schroniłem się u PANA.

Dlaczego mi mówicie:

„Jak ptak odleć w góry”?

² Oto bezbożni już łuk naciągają,

kładą strzały na cięciwę,

by w ciemności strzelać do uczciwych.

³ Gdy kruszą się fundamenty,

cóż może uczynić sprawiedliwy?

⁴ PAN w swojej świątyni,

PAN w niebie zasiada na tronie.

Jego oczy patrzą na ubogiego,

swoim wzrokiem bada ród ludzki.

⁵ PAN bada sprawiedliwego i bezbożnego,

jest wrogiem kochającego przemoc.

⁶ Spuści na bezbożnych deszcz ognia i siarki,

palący wicher przypadnie im w udziale.

⁷ PAN bowiem jest sprawiedliwy

i miłuje czyny prawe.

Uczciwi będą oglądać Jego oblicze.

PSALM 12

WIERNOŚĆ BOGA

¹ Dyrygentowi: w niskiej tonacji.

Psalm Dawida.

² Ratuj, PANIE,

bo nie ma już pobożnych,

bo zanikła wierność wśród ludzi!

³ Jedni o drugich mówią złe rzeczy,

podstępnymi ustami

i fałszywym sercem knują zdradę.

⁴ Niech PAN wytępi

wszystkie podstępne usta

i język bluźniący zuchwale!

⁵ Tych, którzy mówią:

„Naszą siłą jest język,

a usta sprzymierzeńcem.

Kto będzie nam rozkazywał?”.

⁶ „Ze względu na ucisk biednych

i jęk nędzarzy – mówi PAN –

teraz zacznę działać.

Przyniosę wybawienie wzgardzonemu!”.

⁷ Słowa PANA to słowa czyste,

srebro oczyszczone w ziemnym tyglu,

siedmiokrotnie przetopione.

⁸ PANIE, Ty ich zachowasz

i nas ustrzeżesz

na wieki od tego pokolenia,

⁹ choć wszędzie krążą bezbożni

i wzmaga się nieprawość wśród ludzi.

PSALM 13

UFNOŚĆ W UCISKU

¹ Dyrygentowi. Psalm Dawida.

² Jak długo, PANIE,

nie będziesz o mnie pamiętał?

Jak długo będziesz odwracał ode mnie

swoje oblicze?

³ Jak długo będę nosił rozterki

w mej duszy

i każdego dnia ból w moim sercu?

Jak długo wróg będzie się

nade mnie wynosił?

⁴ Spójrz i wysłuchaj mnie, PANIE,

mój Boże! Oświeć moje oczy,

bym na śmierć nie zasnął.

⁵ Niech nie mówi mój nieprzyjaciel:

„Pokonałem go!”. Niech się nie cieszą

moi wrogowie z mego nieszczęścia.

⁶ Ja zaufałem Twojej łasce.

Moje serce rozweseli się Twoim

zbawieniem, będę śpiewał PANU,

który mnie ocalił.

PSALM 14

TRAGEDIA BEZBOŻNYCH

¹ Dyrygentowi. Dawida.

Nierozumny myśli sobie:

„Nie ma Boga!”.

Zepsuci są,

stali się obrzydliwi w swych czynach.

Nie ma nikogo, kto by czynił dobro.

² PAN spojrzał z nieba na ludzi,

aby zobaczyć,

czy jest ktoś rozumny,

kto chce poznać wolę Boga.

³ Wszyscy razem zbłądzili,

stali się nikczemni.

Nie ma nikogo,

kto by czynił dobro,

nie ma ani jednego.

⁴ Czyż nie opamiętają się wszyscy,

którzy dopuszczają się nieprawości,

którzy lud mój pożerają,

jak gdyby chleb jedli,

a PANA nie wzywają?

⁵ Oto przerazili się i zadrżeli,

gdyż Bóg stoi po stronie sprawiedliwych.

⁶ Pokrzyżowaliście zamiary biedaka,

ale PAN jest jego schronieniem.

⁷ Kto ześle z Syjonu zbawienie Izraelowi?

Gdy PAN wyzwoli swój lud z niewoli,

Jakub się rozweseli,

Izrael rozraduje.

PSALM 15

KTO STANIE PRZED BOGIEM?

¹ Psalm Dawida.

PANIE, kto zagości w Twym namiocie,

kto zamieszka na Twej świętej górze?

² Ten, kto postępuje nienagannie,

czyni sprawiedliwość,

kto mówi prawdę w swoim sercu,

³ kto swym językiem nie kłamie,

nie czyni zła bliźniemu

i nie znieważa sąsiada.

⁴ Złoczyńcę uważa za nic,

a szanuje bojących się PANA.

Dotrzymuje przysięgi,

nawet niekorzystnej dla siebie.

⁵ Swych pieniędzy

nie pożycza na lichwę

i nie da się przekupić,

by szkodzić niewinnym.

Kto tak postępuje,

pozostaje niezłomny.

PSALM 16

BÓG JEDYNYM DOBREM

¹ Poemat Dawida.

Zachowaj mnie, Boże,

bo Tobie zaufałem!

² Rzekłem PANU: Ty jesteś moim PANEM,

moje dobro pochodzi od Ciebie.

³ Do świętych,

którzy są na Jego ziemi,

całą swą wolę

cudownie nakłonił.

⁴ Mnożą się słabości tych,

którzy wybrali obcych bogów.

Nie będę uczestniczył

w ich krwawych ofiarach

i nie wymówię ich imion

moimi ustami.

⁵ PAN jest bogactwem moim

i przeznaczeniem.

Ty strzeżesz mojego losu.

⁶ Przypadły mi dobra wspaniałe,

dziedzictwo moje jest najlepsze.

⁷ Będę wysławiał PANA,

który udzielił mi rady,

bo nocami upomina mnie sumienie.

⁸ Zawsze mam PANA przed oczami.

On jest po mojej prawej stronie,

abym się nie zachwiał.

⁹ Dlatego cieszę się

w sercu i bardzo raduję,

gdyż moje ciało

będzie spoczywać w nadziei.

¹⁰ Nie pozostawisz mnie bowiem

w krainie umarłych

i nie dopuścisz,

aby Twój święty

uległ rozkładowi w grobie.

¹¹ Wskazujesz mi drogi,

które prowadzą do życia,

a Twoja obecność

napełnia mnie radością,

dajesz mi wieczną rozkosz

po Twej prawej stronie.

PSALM 17

PROŚBA O WYZWOLENIE

¹ Modlitwa Dawida.

Wysłuchaj, PANIE,

mojej słusznej sprawy,

skłoń się ku memu błaganiu.

Wysłuchaj modlitwy

moich ust nieobłudnych.

² Wydaj osąd w mojej sprawie,

bo Twoje oczy widzą to, co słuszne.

³ Doświadczyłeś moje serce,

nawiedziłeś je nocą,

wypróbowałeś mnie ogniem,

lecz nie znalazłeś we mnie nieprawości.

Nie zgrzeszyłem ustami,

⁴ jak czynią to ludzie,

byłem posłuszny Twym słowom,

wystrzegałem się dróg przestępcy.

⁵ Stawiam swe stopy na Twoich ścieżkach,

by nie chwiały się moje kroki.

⁶ Wołam do Ciebie, Boże,

bo Ty mnie wysłuchasz.

Nakłoń ku mnie ucha,

usłysz moje słowa!

⁷ Okaż swą przedziwną łaskę,

Zbawco ufających Tobie,

którzy szukają Twojej pomocy.

⁸ Strzeż mnie jak źrenicy oka,

ukryj mnie w cieniu Twych skrzydeł,

⁹ z dala od bezbożnych,

którzy mnie uciskają.

Otoczyli mnie nieprzyjaciele,

¹⁰ którzy w dobrobycie utracili

swą wrażliwość.

Ich usta przemawiają zuchwale.

¹¹ Ci, którzy mnie chwalili,

teraz mnie osaczają, śledzą mnie,

by powalić na ziemię.

¹² Pochwycili mnie jak lew gotowy do łowów,

jak młody lew czający się w kryjówce.

¹³ Powstań, PANIE,

zastąp mu drogę i powal!

Ocal mnie swym mieczem

od bezbożnego

¹⁴ i swoją ręką, PANIE, od śmiertelników,

od tych, którzy mają wszystko

w tym życiu.

Napełnili swe brzuchy,

nasycili swych synów

i pozostało jeszcze

dla ich wnuków.

¹⁵ Ja zaś żyłem uczciwie, więc będę

dopuszczony przed Twe oblicze,

zostanę nasycony,

gdy objawi się Twoja chwała!

PSALM 18

DZIĘKCZYNIENIE KRÓLA ZA ZWYCIĘSTWO

¹ Dyrygentowi. Dawida, sługi PANA,

który zwrócił się do PANA słowami

tej pieśni, kiedy PAN wybawił go

z mocy wszystkich

jego wrogów

i z ręki Saula.

² Zaśpiewał:

Miłuję Cię, PANIE, mocy moja,

³ PANIE, opoko moja, schronienie moje

i mój wybawco,

Boże mój,

moja skało i moja nadziejo,

tarczo moja, mocy zbawienia

i moja twierdzo!

⁴ Niech PAN będzie uwielbiony!

Wezwałem Go na pomoc,

On mnie uwolnił od wrogów.

⁵ Oplotły mnie więzy śmierci,

dosięgły mnie strumienie zagłady,

⁶ skrępowały mnie więzy krainy umarłych,

schwytały mnie sidła śmierci.

⁷ W moim ucisku wołałem do PANA,

mego Boga błagałem o pomoc,

a On mnie usłyszał w swojej świątyni,

moje błaganie dotarło do Jego uszu.

⁸ Ziemia zatrzęsła się i zadrżała,

podstawy gór się poruszyły,

zatrzęsły się,

bo Bóg się rozgniewał.

⁹ Wzniósł się dym Jego gniewu,

a ogień pożerający zapłonął

na Jego obliczu;

węgle żarzące zapalają się od niego.

¹⁰ Nachylił niebiosa i zstąpił,

a ciemna chmura pod Jego stopami.

¹¹ Dosiadł cheruba i odleciał,

uniósł się na skrzydłach wiatru.

¹² Uczynił sobie zasłonę z ciemności,

skrył się w namiocie

czarnych chmur deszczowych.

¹³ Przed Nim blask się rozchodził,

a Jego chmury rozrzuciły grad

i żarzące węgle.

¹⁴ PAN zagrzmiał z nieba,

Najwyższy podniósł swój głos –

grad i żarzące węgle.

¹⁵ Wypuścił strzały i ich rozproszył,

rozmnożył pioruny i wprawił ich w zamęt.

¹⁶ Od Twojej groźby, PANIE,

od podmuchu Twego gniewu

odsłoniło się dno morza

i obnażyły się fundamenty ziemi.

¹⁷ Z nieba wyciągnął rękę,

aby mnie pochwycić,

wydobył mnie z wód ogromnych.

¹⁸ Ocalił mnie od potężnych wrogów,

od nieprzyjaciół silniejszych ode mnie.

¹⁹ Napadli na mnie

w dniu mego nieszczęścia,

lecz PAN okazał się moim obrońcą,

²⁰ On mnie wyprowadził na miejsce

przestronne, wybawił mnie,

gdyż we mnie upodobał sobie.

²¹ PAN mnie wynagrodził za moją

sprawiedliwość,

za czystość moich rąk mi odpłacił.

²² Gdyż szedłem drogami wytyczonymi

przez PANA

i nie buntowałem się

przeciw mojemu Bogu.

²³ Gdyż szanowałem

wszystkie Jego nakazy

i Jego praw nie odrzucałem.

²⁴ Byłem doskonały wobec Niego

i wystrzegałem się grzechu.

²⁵ Więc PAN mi odpłacił

za moją sprawiedliwość,

za czystość rąk moich

przed Jego oczami.

²⁶ Dochowujesz wierności temu,

kto jest wierny,

z człowiekiem nienagannym

postępujesz nienagannie.

²⁷ Z uczciwym postępujesz uczciwie,

ale z przewrotnym – przebiegle.

²⁸ Gdyż Ty wybawiasz ludzi pokornych,

ale wyniosłych upokarzasz.

²⁹ Ty bowiem, PANIE,

zapalasz moją lampę,

Boże mój, Ty rozjaśniasz me ciemności.

³⁰ Z Twoją pomocą zdobywam umocnienia,

dzięki mojemu Bogu

mogę mur przeskoczyć.

³¹ Droga Boża jest nieskalana,

słowo PANA oczyszczone w ogniu.

On jest tarczą dla wszystkich,

którzy Mu ufają.

³² Bo któż jest Bogiem oprócz PANA?

Kto skałą prócz naszego Boga?

³³ Bóg przepasuje mnie mocą,

nieskalaną czyni moją drogę.

³⁴ Moim nogom daje szybkość gazeli

i stawia mnie na wyżynach.

³⁵ On ćwiczy moje ręce do walki,

moje ramiona do napinania

spiżowego łuku.

³⁶ Ty mnie osłaniasz jak tarcza i Twoja

prawa ręka mnie podtrzymuje,

wywyższa mnie Twoje uniżenie.

³⁷ Poszerzasz drogę przede mną,

moje stopy się nie potykają.

³⁸ Ścigałem i zabijałem mych wrogów;

nie spocząłem,

dopóki ich nie zniszczyłem.

³⁹ Powaliłem ich i nie będą mogli powstać,

leżą pod moimi stopami.

⁴⁰ Ty przepasałeś mnie mocą do walki,

powaliłeś przede mną przeciwników.

⁴¹ Zmusiłeś wrogów

do ucieczki przede mną,

zdołałem wytracić moich nieprzyjaciół.

⁴² Szukali pomocy,

lecz nie było wybawcy,

wołali do PANA,

lecz nie odpowiedział.

⁴³ Starłem ich jak proch na wietrze,

pozbyłem się jak ulicznego błota.

⁴⁴ Uchroniłeś mnie przed buntami ludu,

ustanowiłeś mnie głową narodów.

Służy mi lud, którego nie znałem,

⁴⁵ uważnie słucha moich poleceń.

Cudzoziemcy mi schlebiają.

⁴⁶ Cudzoziemcy mdleją ze strachu

i opuszczają swoje warownie.

⁴⁷ Niech żyje PAN,

niech będzie błogosławiona moja skała!

Niech będzie wywyższony Bóg,

który mnie zbawia!

⁴⁸ Bóg, który przeze mnie dokonuje pomsty,

który poddaje mi narody;

⁴⁹ który wybawia mnie

od gniewu nieprzyjaciół,

stawia mnie przed napastnikami,

ocala mnie od zbrodniarzy!

⁵⁰ Dlatego Cię sławię

wśród narodów, PANIE,

śpiewam psalm Twojemu imieniu.

⁵¹ Ty dajesz swojemu królowi

wielkie zwycięstwa,

okazujesz łaskę swemu pomazańcowi,

Dawidowi i jego potomstwu na wieki.

PSALM 19

STWORZYCIEL I PRAWODAWCA

¹ Dyrygentowi. Psalm Dawida.

² Niebo ogłasza chwałę Boga,

firmament obwieszcza dzieło rąk Jego.

³ Dzień dniowi przekazuje słowo,

noc nocy oznajmia naukę.

⁴ Nie są to słowa ani mowy,

których nie można usłyszeć.

⁵ Ich głos się rozchodzi po całej ziemi

i aż po krańce świata ich mowy.

W niebie postawił On namiot dla słońca,

⁶ a ono jak oblubieniec wychodzi

ze swego mieszkania, cieszy się

jak wojownik ruszający w drogę.

⁷ Ono wychodzi na skraju nieba

i przechodzi aż na drugi kraniec,

a nic się nie schroni przed jego żarem.

⁸ Prawo PANA jest doskonałe,

daje ludziom pokrzepienie.

Świadectwo PANA jest wiarygodne,

ono daje mądrość ludziom prostym.

⁹ Nakazy PANA są prawe,

rozweselają serce.

Przykazanie PANA jest jasne,

oświeca oczy.

¹⁰ Bojaźń PANA

jest czysta,

trwa na wieki.

Sądy PANA są słuszne,

wszystkie są sprawiedliwe.

¹¹ Godniejsze pożądania niż złoto

i mnóstwo drogich kamieni,

słodsze od miodu, od słodyczy,

która sączy się z plastra.

¹² Także Twój sługa

jest o nich pouczony,

a kto je zachowuje,

otrzyma wielką nagrodę.

¹³ Kto dostrzeże swe błędy?

Oczyść mnie z tego,

co przede mną ukryte.

¹⁴ Chroń mnie także przed pychą,

niech nie panuje nade mną.

Wtedy będę nienaganny

i zostanę oczyszczony

z wielkiego grzechu.

¹⁵ Niech będą Ci miłe słowa ust moich

i myśli mego serca,

PANIE mój, moja skało i odkupicielu!

PSALM 20

MODLITWA ZA KRÓLA

¹ Dyrygentowi. Psalm Dawida.

² Niech cię wysłucha PAN

w dniu utrapienia,

niech cię chroni imię Boga Jakuba.

³ Niech ześle ci pomoc ze świątyni

i niech cię wspiera z Syjonu.

⁴ Niech pamięta o wszystkich twych

ofiarach i niech miłe Mu będzie twe

całopalenie.

Sela

⁵ Niech ci udzieli, czego pragnie twe serce,

i niech twój zamysł wypełni!

⁶ Będziemy się cieszyć twoim zbawieniem

i chlubić imieniem naszego Boga.

Niech PAN spełni wszystkie twoje prośby.

⁷ Teraz wiem,

że PAN ocala swego pomazańca;

odpowiada mu ze świątyni nieba

swymi zbawczymi czynami.

⁸ Jedni chlubią się rydwanami,

inni zaś końmi,

a my imieniem PANA, Boga naszego.

⁹ Tamci potknęli się i upadli,

a my stoimy i wytrwamy.

¹⁰ PANIE, ocal króla

i wysłuchaj nas w dniu,

gdy będziemy Cię wzywać!

PSALM 21

DZIĘKCZYNIENIE
ZA ZWYCIĘSTWO KRÓLA

¹ Dyrygentowi. Psalm Dawida.

² PANIE, król się cieszy z Twojej potęgi

i Twoim zbawieniem

bardzo się raduje.

³ Spełniłeś pragnienie jego serca,

nie odmówiłeś życzeniom warg jego.

Sela

⁴ Bo wyszedłeś mu naprzeciw

z błogosławieństwem swej dobroci,

drogocenną koronę włożyłeś mu na głowę.

⁵ Prosił Ciebie o życie,

a Ty mu je dałeś,

długie dni na wieki wieków.

⁶ Wielka jest jego chwała

dzięki Twemu zbawieniu.

Udzieliłeś mu majestatu i piękna.

⁷ Bo Ty go uczynisz

błogosławieństwem na wieki,

napełnisz go radością

przed swoim obliczem.

⁸ Gdyż król pokłada nadzieję w PANU,

nie zachwieje się

dzięki łasce Najwyższego.

⁹ Niech Twa ręka

dosięgnie wszystkich Twoich wrogów,

niech Twoja prawa ręka znajdzie tych,

co Cię nienawidzą.

¹⁰ Kiedy się objawisz,

znajdą się jakby w piecu ognistym.

PAN ich przerazi swym gniewem

i pożre ich ogień.

¹¹ Usuniesz z ziemi ich owoc,

a ich potomstwo spośród ludzi.

¹² Bo przeciw Tobie zło zamierzyli,

uknuli plan, lecz go nie spełnią.

¹³ Ty ich zmusisz do ucieczki,

gdy swój łuk skierujesz w ich stronę.

¹⁴ PANIE, powstań w swej potędze,

będziemy Ci śpiewać

i wysławiać Twe dzieła!

PSALM 22

CIERPIENIE I UFNOŚĆ SPRAWIEDLIWEGO

¹ Dyrygentowi:

na melodię „Ajjelet haszszahar”.

Psalm Dawida.

² Boże mój, Boże mój,

czemuś mnie opuścił?

Daleko jesteś, mój Wybawco,

chociaż jęczę w bólu.

³ Boże mój, wołam w ciągu dnia,

a nie odpowiadasz, i nocą,

a nie zaznaję spokoju!

⁴ A przecież Ty mieszkasz w świątyni,

Chwało Izraela!

⁵ Tobie ufali nasi przodkowie,

ufali, a Ty ich wyzwoliłeś.

⁶ Do Ciebie wołali i zostali wybawieni,

Tobie ufali i się nie zawiedli.

⁷ Ja zaś jestem robakiem,

a nie człowiekiem, wyszydzonym

przez ludzi i przez lud wzgardzonym.

⁸ Drwią ze mnie wszyscy,

którzy na mnie patrzą,

wykrzywiają usta i potrząsają głowami:

⁹ „Zaufał Panu, niechże go ocali,

niech go wybawi, jeśli go kocha!”.

¹⁰ To Ty wydobyłeś mnie z łona matki,

już przy jej piersi

napełniłeś mnie ufnością.

¹¹ Od urodzenia Tobie jestem powierzony,

od kolan matki Tyś jest moim Bogiem.

¹² Nie oddalaj się ode mnie,

bo blisko jest udręka, a nie mam nikogo,

kto by mnie wspomagał!

¹³ Otoczyło mnie mnóstwo cielców,

bawoły Baszanu mnie osaczyły.

¹⁴ Rozwarli na mnie swe paszcze,

rycząc jak lwy drapieżne.

¹⁵ Siły uszły ze mnie jak woda,

rozluźniły się wszystkie moje kości.

Jak wosk stało się me serce,

topnieje w moim wnętrzu.

¹⁶ Moje gardło wyschło jak skorupa,

język mi przywarł do podniebienia.

Obalasz mnie w proch śmierci.

¹⁷ Bo sfora psów mnie osaczyła,

obległa mnie zgraja złoczyńców.

Przebili moje ręce i nogi,

¹⁸ policzyć mogę wszystkie kości moje.

Oni zaś patrzą na mnie pogardliwie.

¹⁹ Dzielą między siebie moje ubranie,

a o moją szatę rzucają losy.

²⁰ Ty zaś, PANIE, nie stój w oddali!

Pomocy moja, spiesz mi na ratunek!

²¹ Ocal me życie od miecza

i od psich pazurów,

bo tylko ono mi pozostało.

²² Wybaw mnie z lwiej paszczy

i od rogów bawolich!

Ty mnie wysłuchałeś!

²³ Będę głosił Twoje imię moim braciom,

będę Cię chwalił pośród zgromadzenia!

²⁴ Wychwalajcie PANA, Jego czciciele,

niech Go sławi całe potomstwo Jakuba

i drży przed Nim potomstwo Izraela!

²⁵ Gdyż nie odwrócił się ze wzgardą

od nędzy ubogiego,

nie odwrócił od niego swego oblicza,

lecz wysłuchał jego wołania.

²⁶ Dzięki Tobie śpiewam pieśń chwały

w wielkim zgromadzeniu.

Wypełnię me śluby

wobec bojących się Boga!

²⁷ Niech ubodzy jedzą aż do nasycenia,

niech chwalą PANA ci,

którzy szukają Jego woli!

Niech wasze serca żyją na wieki!

²⁸ Niech przypomną sobie o PANU

i wrócą do Niego wszystkie krańce ziemi!

Niech kłaniają się przed Twoim obliczem

wszystkie rodziny narodów!

²⁹ Bo królowanie należy do PANA

i On panuje nad narodami.

³⁰ Oddadzą cześć i pokłonią się

wszyscy możnowładcy.

Upadną przed Jego obliczem wszyscy,

którzy zstępują do ziemi.

A będę żyć dla Niego,

³¹ potomstwo moje będzie Mu służyło,

przyszłemu pokoleniu opowie o PANU.

³² Będzie głosić Jego sprawiedliwość,

opowie ludowi, który się narodzi,

że PAN to uczynił.

PSALM 23

DOBRY PASTERZ

¹ Psalm Dawida.

PAN moim pasterzem,

nie brak mi niczego.

² Pozwala mi leżeć

na zielonych pastwiskach,

prowadzi mnie nad wody, bym odpoczął.

³ Ożywia mnie na nowo,

prowadzi mnie po właściwych ścieżkach

przez wzgląd na swoje imię.

⁴ Choćbym kroczył ciemną doliną,

zła się nie ulęknę, bo Ty jesteś ze mną!

Twój kij pasterski

i laska dodają mi otuchy.

⁵ Zastawiasz przede mną stół

wobec mych przeciwników.

Namaszczasz mi głowę olejkiem,

a mój kielich jest napełniony.

⁶ Dobroć i łaska niech idą za mną

przez wszystkie dni mego życia,

abym zamieszkał w domu PANA

po najdłuższe czasy.

PSALM 24

PAN WKRACZA DO ŚWIĄTYNI

¹ Psalm Dawida.

Do PANA należy ziemia

i wszystko, co ją napełnia,

cały świat i jego mieszkańcy.

² On sam osadził go nad morzami

i ponad rzekami utwierdził.

³ Kto wstąpi na górę PANA,

kto stanie na Jego świętym miejscu?

⁴ Człowiek rąk nieskalanych

i czystego serca,

który nie kłamie

i nie przysięga podstępnie.

⁵ On otrzyma błogosławieństwo od PANA

i sprawiedliwość od Boga, Zbawcy swego.

⁶ To spotka ludzi,

co się do Niego zwracają,

którzy pragną być

w obecności Boga Jakuba.

Sela

⁷ Bramy, podnieście swe głowy!

Powstańcie, wrota odwieczne!

Niech wejdzie Król chwały!

⁸ Kto jest tym Królem chwały?

Pan mocny i potężny, Pan potężny w boju!

⁹ Bramy, podnieście swe głowy! Powstańcie, wrota odwieczne!

Niech wejdzie Król chwały!

¹⁰ Kto jest tym Królem chwały?

PAN Zastępów –

On jest Królem chwały!

Sela

PSALM 25

MODLITWA O ODPUSZCZENIE
GRZECHÓW I OCALENIE

¹ Dawida.

Alef

Ku Tobie, PANIE, kieruję me pragnienia,

Bet

² Boże mój, Tobie ufam,

niech się nie zawiodę!

Niech nie szydzą ze mnie

moi wrogowie!

Gimel

³ Niech się nie zawiodą wszyscy,

którzy Cię oczekują, lecz tych,

którzy knują nieprawość,

niechaj spotka zawód!

Dalet

⁴ Ukaż mi drogi Twoje, PANIE,

naucz mnie chodzić ścieżkami,

które wskazujesz.

⁵ Prowadź mnie w Twojej wierności

i pouczaj, bo Ty jesteś Bogiem,

moim Zbawicielem.

Waw

Cały dzień wyczekuję Cię

z tęsknotą.

Zajin

⁶ Wspomnij na swe miłosierdzie,

PANIE, na swoją łaskę,

która trwa od wieków.

Chet

⁷ Nie pamiętaj grzechów moich

i win mej młodości,

lecz wspomnij mnie łaskawie

ze względu na swą dobroć, PANIE!

Tet

⁸ PAN jest dobry i prawy,

wskazuje drogę błądzącym.

Jod

⁹ Pokornych prowadzi

ku sprawiedliwości,

pokornym wskazuje drogę.

Kaf

¹⁰ Wszystkie ścieżki wskazane

przez PANA to łaska

i wierność dla tych,

co strzegą nakazów

Jego przymierza.

Lamed

¹¹ Ze względu na Twe imię, PANIE,

odpuść mi grzech,

który jest wielki!

Mem

¹² Człowieka, który boi się PANA,

On nauczy wybierać

właściwą drogę.

Nun

¹³ Człowiek ten

szczęśliwie odpocznie,

a jego potomstwo

posiądzie ziemię.

Samech

¹⁴ PAN jest podporą tych,

którzy się Go boją,

objawia im swoje przymierze.

Ajin

¹⁵ Moje oczy

zawsze zwracam ku PANU,

bo On uwolni moje nogi z sidła.

¹⁶ Zwróć się ku mnie

i zmiłuj się nade mną,

bo jestem samotny i ubogi!

Cade

¹⁷ Ulżyj udrękom mego serca,

uwolnij mnie od utrapień!

(Qof)

¹⁸ Spójrz na udrękę mej niedoli,

odpuść wszystkie grzechy moje!

Resz

¹⁹ Popatrz, jak wielu jest

mych wrogów

i jak niesłusznie mnie dręczą!

Szin

²⁰ Strzeż i mnie ocal.

Niech się nie zawiodę,

bo w Tobie złożyłem nadzieję!

Taw

²¹ Niech otacza mnie prawość

i niewinność,

bo ja oczekuję Ciebie!

²² Boże, wybaw Izraela

ze wszystkich jego ucisków!

PSALM 26

MODLITWA NIEWINNEGO

¹ Dawida.

Osądź mnie, PANIE, bo postępuję nienagannie.

Zaufałem PANU i się nie zachwieję!

² Sprawdź mnie, PANIE, i wypróbuj,

zbadaj moje sumienie i serce!

³ Bo mam przed oczami Twą łaskę

i postępuję, znając wierność Twoją.

⁴ Nie zasiadam pośród kłamców,

nie zadaję się z grzesznikami,

⁵ nienawidzę zgromadzenia złoczyńców

i nie zasiadam wśród bezbożnych.

⁶ Obmywam ręce na znak niewinności

i obchodzę Twój ołtarz, PANIE,

⁷ aby składać uwielbienie,

śpiewać pieśń dziękczynną

i opowiadać o wszystkich Twych cudach.

⁸ Miłuję, PANIE, dom, w którym mieszkasz,

i miejsce przebywania Twej chwały.

⁹ Nie łącz mego losu z grzesznikami

ani mego życia ze zbrodniarzami.

¹⁰ W ich ręku są nieprawości,

ich prawa ręka pełna jest przekupstwa.

¹¹ A ja postępuję nienagannie,

wyzwól mnie i zmiłuj się nade mną!

¹² Moja noga stoi na równej drodze,

w zgromadzeniach będę Cię wysławiał, PANIE!

PSALM 27

WSPÓLNOTA Z BOGIEM

¹ Dawida.

PAN moim światłem

i zbawieniem moim,

kogo więc mam się lękać?

PAN jest obrońcą mego życia,

przed kim więc mam odczuwać trwogę?

² Gdy napadli mnie złoczyńcy,

by pożreć moje ciało, to właśnie oni,

moi wrogowie i prześladowcy,

potknęli się i upadli.

³ Choćby rozbili przeciwko mnie obóz,

moje serce się nie ulęknie,

choćby wybuchła przeciwko mnie wojna,

nawet wtedy będę ufał!

⁴ O jedno proszę PANA i tylko tego pragnę:

abym przebywał w domu PANA

przez wszystkie dni mego życia.

Bym się wpatrywał we wspaniałość PANA

i mógł oglądać Jego świątynię.

⁵ Gdyż schroni mnie w swoim szałasie

w dniu mojej klęski, ukryje mnie

w głębi swego namiotu,

postawi mnie na skale.

⁶ A teraz podniosę głowę ponad

nieprzyjaciół, którzy mnie otaczają.

Z radością złożę w Jego namiocie ofiary,

będę śpiewać i wysławiać PANA.

⁷ Wołam: Usłysz mój głos, PANIE,

zmiłuj się nade mną i mnie wysłuchaj!

⁸ Rozważam Twoje słowo:

„Trwajcie przy Mnie”.

Pragnę być przy Tobie, PANIE.

⁹ Nie ukrywaj przede mną swojego oblicza,

nie odwracaj się w gniewie od swego sługi!

Bądź moją pomocą, nie zostawiaj mnie,

nie opuszczaj mnie, Boże, mój Zbawco!

¹⁰ Choćby ojciec i matka mnie opuścili,

PAN mnie przygarnie.

¹¹ PANIE, ukaż mi drogę, którą mam chodzić,

i na przekór mym prześladowcom

prowadź mnie prostą ścieżką.

¹² Nie wydawaj mnie na pastwę moich wrogów,

gdyż atakują mnie fałszywi świadkowie,

którzy dyszą nienawiścią.

¹³ Wierzę, że będę oglądał dobroć PANA

w krainie żyjących.

¹⁴ Wyczekuj PANA, bądź dzielny!

Nabierz odwagi i wyczekuj PANA!

PSALM 28

BŁAGANIE I DZIĘKCZYNIENIE

¹ Dawida.

Do Ciebie wołam,

PANIE, skało moja,

nie zatykaj uszu przede mną,

bym wskutek Twego milczenia

nie był podobny zstępującym do grobu.

² Usłysz głos mego błagania,

gdy wołam do Ciebie, gdy wznoszę ręce

ku Twemu miejscu najświętszemu.

³ Nie zabieraj mnie wraz z bezbożnymi

ani z tymi, co czynią nieprawość.

Mówią o pokoju do swoich bliźnich,

lecz zło jest w ich sercach.

⁴ Odpłać im według ich uczynków,

według zła ich postępków!

Odpłać im według ich czynów,

oddaj im, jak na to zasługują!

⁵ Skoro nie pojmują dzieł PANA

ani czynów rąk Jego,

niech ich zniszczy i nie odbuduje!

⁶ Uwielbiam PANA,

bo usłyszał głos mego błagania.

⁷ PAN moją mocą i tarczą,

Jemu zaufało me serce i doznałem pomocy.

Raduje się serce moje

i pieśnią Go wysławiam.

⁸ PAN jest mocą swego ludu,

warownią wybawienia

dla swego pomazańca.

⁹ Ocal swój lud

i błogosław swoje dziedzictwo,

bądź ich pasterzem

i nieś ich na wieki!

PSALM 29

POTĘGA BOGA

¹ Psalm Dawida.

Oddajcie PANU, synowie Boży,

oddajcie PANU chwałę i cześć!

² Oddajcie PANU chwałę należną

Jego imieniu,

adorujcie PANA

w Jego wspaniałej świątyni!

³ Głos PANA unosi się nad wodami,

zagrzmiał Bóg majestatu,

PAN ponad wielkimi wodami!

⁴ Głos PANA jest potężny,

głos PANA jest dostojny!

⁵ Głos PANA łamie cedry,

PAN łamie cedry Libanu.

⁶ Sprawia, że Liban tańczy jak cielec,

a Sirion jak młody bawół.

⁷ Głos PANA roznieca ogniste płomienie,

⁸ Głos PANA wstrząsa pustynią,

PAN wstrząsa pustynią Kadesz.

⁹ Głos PANA targa dęby i ogołaca lasy,

a w Jego świątyni wszystko woła: „Chwała!”.

¹⁰ PAN zasiada nad potopem!

PAN zasiada jako król na wieki!

¹¹ PAN udzieli mocy swojemu ludowi!

PAN pobłogosławi swój lud pokojem!

PSALM 30

PODZIĘKA ZA OCALENIE
OD ŚMIERCI

¹ Psalm. Pieśń na poświęcenie świątyni.

Dawida.

² PANIE, będę Cię wywyższać,

bo mnie wybawiłeś i nie uczyniłeś

ze mnie uciechy mym wrogom.

³ PANIE, mój Boże, wołałem do Ciebie,

a Ty mnie uzdrowiłeś.

⁴ PANIE, wyprowadziłeś mnie

z krainy umarłych

i przywróciłeś do życia

spośród schodzących do grobu.

⁵ Śpiewajcie PANU, Jego wierni,

sławcie Go, wspominając Jego świętość.

⁶ Bo gniew Jego szybko przemija,

a Jego łaskawość trwa przez całe życie.

Płacz nadchodzi wieczorem,

a rankiem okrzyk radości.

⁷ Mówiłem w czasie pomyślnym:

Nigdy nie upadnę!

⁸ Twoja życzliwość, PANIE,

czyni mnie górską twierdzą,

lecz gdy odwracasz oblicze,

ogarnia mnie trwoga.

⁹ Do Ciebie, PANIE, wołałem,

mego Boga błagałem o litość:

¹⁰ Jaki pożytek z mojego płaczu,

jeśli zejdę do grobu?

Czy proch będzie Cię wysławiał,

czy będzie głosił Twą wierność?

¹¹ Usłysz mnie, PANIE, i zlituj się nade mną,

PANIE, bądź moją pomocą!

¹² Zamieniłeś moją żałobę w taniec,

zdjąłeś ze mnie wór pokutny,

a przepasałeś radością.

¹³ Dlatego nieustannie będę Ci

śpiewał pieśń chwały,

PANIE, mój Boże, będę Cię sławił na wieki!

PSALM 31

MODLITWA W DOŚWIADCZENIU

¹ Dyrygentowi. Psalm Dawida.

² PANIE, do Ciebie się uciekam,

niech nie doznam zawodu na wieki!

Wybaw mnie, bo jesteś sprawiedliwy!

³ Nakłoń ku mnie ucha, pospiesz,

aby mnie ratować!

Bądź dla mnie skałą obronną,

twierdzą warowną,

aby mnie wybawić!

⁴ Bo Ty jesteś moją opoką i twierdzą,

strzeż mnie i prowadź

przez wzgląd na Twe imię.

⁵ Wyprowadź mnie z pułapki

zastawionej na mnie,

bo Ty jesteś moją obroną.

⁶ W Twoje ręce oddaję ducha mego.

Ty mnie wykupiłeś, PANIE, wierny Boże.

⁷ Nienawidzę tych, co czczą marne bożki.

Ja pokładam ufność w PANU.

⁸ Będę się cieszył i radował Twą łaską,

bo wejrzałeś na moją nędzę.

Wybawiłeś mnie z ucisku.

⁹ Nie wydałeś mnie w ręce wroga,

lecz postawiłeś w bezpiecznym miejscu.

¹⁰ Zmiłuj się nade mną, PANIE,

bo cierpię udrękę,

od zmartwień zaćmiły się oczy moje

i całe moje wnętrze.

¹¹ Gdyż w bólu upływa me życie,

a lata moje wśród jęków.

W nędzy osłabły moje siły

i kruszeją moje kości.

¹² Jestem pośmiewiskiem dla mych wrogów,

jeszcze bardziej dla moich sąsiadów,

i postrachem dla mych znajomych.

Kto mnie ujrzy na drodze,

ucieka przede mną.

¹³ Zapomniano o mnie jak o zmarłym,

stałem się jak stłuczone naczynie.

¹⁴ Słyszę zarzuty wielu. Trwoga mnie otacza.

Gdy zbierają się przeciwko mnie,

naradzają się, by odebrać mi życie.

¹⁵ Lecz ja zaufałem Tobie, PANIE, i mówię:

Ty jesteś moim Bogiem.

¹⁶ Mój los jest w Twoich rękach,

wyrwij mnie z rąk wrogów i prześladowców!

¹⁷ Rozjaśnij swe oblicze nad Twym sługą,

wybaw mnie w łaskawości swojej!

¹⁸ PANIE, niech się nie zawiodę,

gdy wołam do Ciebie.

To bezbożni niech się zawiodą

i zamilkną w krainie umarłych.

¹⁹ Niech zaniemówią usta kłamliwe,

z pychą i pogardą oskarżające prawego.

²⁰ O PANIE, jak wielka jest Twoja dobroć!

Zachowujesz ją dla Twoich czcicieli,

wyświadczasz ją wszystkim,

którzy uciekają się do Ciebie.

²¹ Ukryjesz ich w cieniu Twego oblicza

przed spiskiem ludzi.

Ustrzeżesz ich w Twoim namiocie

przed kłótliwymi językami.

²² Niech PAN będzie błogosławiony,

bo w mieście warownym

okazał swą cudowną łaskę!

²³ Gdy byłem przerażony, mówiłem:

Odrzuciłeś mnie sprzed oblicza swego.

Ty jednak wysłuchałeś

mej głośnej modlitwy,

gdy wołałem do Ciebie.

²⁴ Miłujcie PANA, wszyscy Jego święci,

bo PAN strzeże swych wiernych

i odpłaci tym, którzy postępują wyniośle!

²⁵ Bądźcie dzielni i nabierzcie odwagi

wszyscy ufający PANU!

PSALM 32

RADOŚĆ Z PRZEBACZENIA

¹ Pouczenie Dawida.

Szczęśliwy, komu odpuszczono

nieprawość, komu grzechy

zostały zmazane.

² Szczęśliwy człowiek,

któremu PAN nie wylicza grzechów

i w którego ustach nie ma zdrady.

³ Dopóki milczałem,

wysychały moje kości

wśród nieustannych moich jęków.

⁴ Bo dniem i nocą

ciążyła nade mną Twa ręka,

stałem się słaby

jak w czasie letnich upałów.

Sela

⁵ Wyznałem swój grzech

i nie kryłem swej winy.

Powiedziałem:

Wyznaję moją nieprawość PANU.

A Ty odpuściłeś winę mego grzechu.

Sela

⁶ Niech więc każdy wierny

modli się do Ciebie w ucisku.

Nawet w czasie powodzi

woda go nie dosięgnie.

⁷ Ty jesteś moim schronieniem,

kiedy doznaję ucisku.

Ty mnie napełniasz

radością ocalenia.

Sela

⁸ „Uczynię cię rozważnym

i wskażę ci drogę, którą pójdziesz,

będę twoim doradcą

i nie spuszczę cię z oczu.

⁹ Nie bądź jak koń czy muł

pozbawiony rozeznania:

jeśli nie ujarzmisz ich uzdą i wędzidłem,

nie podejdą do ciebie!”.

¹⁰ Bezbożnicy cierpią wiele udręk,

a ufających PANU otoczy łaska.

¹¹ Weselcie się PANEM

i radujcie, sprawiedliwi,

wyśpiewujcie wszyscy prawego serca!

PSALM 33

POTĘGA I DOBROĆ PANA

¹ Sprawiedliwi, radujcie się PANEM,

bo słuszne jest,

by prawi śpiewali pieśń chwały!

² Sławcie PANA na cytrze,

grajcie Mu na harfie

o dziesięciu strunach.

³ Śpiewajcie dla Niego pieśń nową,

grajcie Mu pięknie z radością.

⁴ Bo słowo PANA jest prawe,

a każdy Jego czyn niezawodny.

⁵ On miłuje prawo i sprawiedliwość,

ziemia jest pełna łaski PANA.

⁶ PAN stworzył niebo swym słowem,

tchnieniem ust swych

wszelką jego potęgę.

⁷ Morskie wody gromadzi

jak w skórzanym worku,

głębiny umieszcza w zbiornikach.

⁸ Niech cała ziemia lęka się PANA,

niech się Go boją wszyscy

mieszkańcy świata!

⁹ Bo On powiedział i stało się,

On rozkazał i wszystko powstało.

¹⁰ PAN rozprasza zamiary narodów

i udaremnia zamysły ludów.

¹¹ Zamiary PANA trwają na wieki,

zamysły Jego serca

z pokolenia na pokolenie.

¹² Szczęśliwy naród,

którego PAN jest Bogiem,

lud, który On wybrał

na swoje dziedzictwo.

¹³ PAN przygląda się z nieba,

patrzy na wszystkich ludzi.

¹⁴ Ze swojej niebiańskiej stolicy

patrzy na wszystkich mieszkańców ziemi.

¹⁵ On każdemu z nich ukształtował serce

i zna wszystkie ich czyny.

¹⁶ Liczne wojsko nie ocali króla

ani wielka siła nie wybawi wojownika.

¹⁷ Koń nie zdoła ocalić,

pomimo swej siły

nie zapewni ratunku.

¹⁸ Oko PANA nad tymi,

którzy cześć Mu oddają,

którzy ufają Jego łasce.

¹⁹ On ocali ich od śmierci

i nakarmi ich w czasie głodu.

²⁰ Będziemy trwali przy PANU,

gdyż On jest naszą pomocą i tarczą.

²¹ Tylko Nim rozraduje się nasze serce,

ufamy Jego świętemu imieniu.

²² Niech Twoja łaska, PANIE,

będzie z nami,

bo w Tobie pokładamy nadzieję!

PSALM 34

BÓG OCHRANIA POBOŻNYCH

¹Dawida, gdy udawał szalonego

przed Abimelekiem

i odszedł wypędzony.

Alef

² Będę wysławiał PANA

w każdym czasie,

będę Go zawsze chwalił

moimi ustami.

Bet

³ Chlubię się PANEM, niech słyszą

to uciśnieni i niech się weselą.

Gimel

⁴ Uwielbiajcie ze mną PANA,

wspólnie wywyższajmy

Jego imię.

Dalet

⁵ Zwróciłem się do PANA,

a On mnie wysłuchał

i uwolnił mnie

od wszelkiego lęku.

⁶ Spójrzcie na Niego,

a będziecie promienieć,

niech wasze oblicze

nie płonie wstydem.

Zajin

⁷ Oto ubogi zawołał,

a PAN go wysłuchał,

wybawił go

ze wszystkich utrapień.

Chet

⁸ Anioł PANA otacza

szańcem bogobojnych,

aby ich ocalić.

Tet

⁹ Skosztujcie i zobaczcie,

że PAN jest dobry,

szczęśliwy ten,

kto się do Niego ucieka.

Jod

¹⁰ Bójcie się PANA,

wszyscy Jego święci,

gdyż bogobojni

nie zaznają biedy.

Kaf

¹¹ Bogaci popadli w biedę

i zaznali głodu,

a szukającym woli PANA

niczego nie zabraknie.

Lamed

¹² Przyjdźcie i posłuchajcie mnie,

dzieci, nauczę was,

czym jest bojaźń PANA!

Mem

¹³ Czy jesteś człowiekiem,

który chce cieszyć się życiem?

Czy pragniesz doczekać dni szczęśliwych?

Nun

¹⁴ Powstrzymaj od zła swój język,

a wargi od obłudnej mowy!

Samech

¹⁵ Unikaj zła, a czyń dobro,

pragnij pokoju i dąż do niego!

Ajin

¹⁶ Oczy PANA zwrócone

ku sprawiedliwym,

a Jego uszy słyszą ich błaganie.

¹⁷ Od złoczyńców PAN się odwraca,

by nie zostało o nich wspomnienie na ziemi.

Cade

¹⁸ PAN słyszy wołających o pomoc

i uwolni ich ze wszystkich ucisków.

Qof

¹⁹ PAN jest blisko

cierpiących udrękę,

wybawi złamanych na duchu.

Resz

²⁰ Liczne są utrapienia

sprawiedliwych, lecz PAN

ze wszystkich ich wyzwoli.

Szin

²¹ On strzeże wszystkich ich kości

i żadna nie będzie złamana.

Taw

²² Zło sprowadza śmierć

na bezbożnego, wrogów

sprawiedliwego spotka kara.

²³ PAN wybawia swoje sługi,

nie upadną ci, którzy Mu ufają.

PSALM 35

MODLITWA NIESŁUSZNIE OSKARŻONEGO

¹ Dawida.

Osądź, PANIE, tych,

którzy mnie posądzają,

zwalcz walczących ze mną!

² Chwyć tarczę, osłoń mnie,

przyjdź mi z pomocą!

³ Dobądź włóczni i zastąp drogę

moim prześladowcom.

Upewnij mnie:

„Jestem twym zbawieniem!”.

⁴ Niech się zmieszają i zawstydzą ci,

którzy czyhają na me życie,

niech się cofną i zawstydzą ci,

którzy przeciw mnie zło knują.

⁵ Niech się staną jak proch na wietrze,

niech ich odpędzi anioł PANA.

⁶ Niech ich droga będzie ciemna i śliska,

niech ich ściga anioł PANA.

⁷ Bo bez powodu

zastawili na mnie zgubne sidła,

bez powodu szykują na mnie pułapkę.

⁸ Niech niespodziewanie

przyjdzie na nich zagłada,

niech wpadną w sidło, które zastawili,

niech zaplączą się we własne sieci.

⁹ A ja rozraduję się PANEM,

weselić się będę z Jego zbawienia.

¹⁰ Powiedzą wszystkie moje kości:

„PANIE, któż podobny do Ciebie?

Ty wyrywasz biedaka z ręki silniejszego,

a ubogiego i nędzarza

uwalniasz od grabieżcy”.

¹¹ Występują przeciwko mnie

fałszywi świadkowie,

oskarżają mnie o to,

czego nie zrobiłem.

¹² Odpłacają mi złem za dobro,

czyhają na moje życie.

¹³ Gdy oni chorowali,

ja wkładałem wór pokutny,

umartwiałem się postem,

lecz moja modlitwa była daremna.

¹⁴ Bolałem nad nimi jak nad przyjaciółmi

i braćmi, byłem zgnębiony

jak w żalu po matce.

¹⁵ Lecz gdy ja z sił opadłem,

ze śmiechem się zbiegli,

zgromadzili się przeciwko mnie,

bili mnie bez powodu, szarpali bez litości.

¹⁶ Szyderczo śmiali się ze mnie,

zgrzytali na mnie zębami.

¹⁷ PANIE, jak możesz na to patrzeć?

Ocal me życie od zagłady,

uchroń jedyne me życie przed lwami!

¹⁸ Będę Cię wysławiał w wielkim

zgromadzeniu, będę Cię wychwalał

wśród licznego ludu.

¹⁹ Niech nie wyśmiewają się ze mnie

kłamliwi wrogowie,

niech nie mrużą szyderczo oczu,

nienawidząc mnie bez powodu.

²⁰ Nie pragną oni pokoju,

lecz wymyślają oszustwa

przeciwko spokojnym mieszkańcom kraju.

²¹ Naśmiewają się ze mnie i mówią:

„Dobrze mu tak, dobrze!

Oto oglądamy jego klęskę!”.

²² Widziałeś to, PANIE, więc nie milcz!

PANIE, nie stój z daleka ode mnie!

²³ Przebudź się,

przyjdź mi z pomocą,

Boże mój i PANIE, broń mojej sprawy!

²⁴ Osądź mnie według Twej sprawiedliwości,

PANIE, Boże mój,

niechaj ze mnie nie szydzą!

²⁵ Niech nie myślą sobie:

„Ach, to się nam udało!”.

Niech nie mówią: „Pożarliśmy go”.

²⁶ Niech się zawiodą i zawstydzą ci,

którzy cieszą się z moich nieszczęść!

Niech się zmieszają i okryją wstydem ci,

którzy mówią o mnie złośliwie!

²⁷ Niech się cieszą i weselą ci,

którzy chcą dla mnie sprawiedliwości!

Niech zawsze wielbią PANA ci,

którzy dla Jego sługi pragną pokoju!

²⁸ A język mój niech głosi

Twą sprawiedliwość

i przez cały dzień Twoją chwałę.

PSALM 36

ZŁO GRZECHU I DOBROĆ BOGA

¹ Dyrygentowi. Dawida, sługi PANA.

² Bezbożny postanawia w sercu,

że będzie grzeszył,

nie kieruje się bojaźnią Bożą.

³ Bo jest zbyt pyszny,

aby zobaczyć swą nieprawość

i ją znienawidzić.

⁴ Ma w ustach tylko fałsz i nieprawość,

nie obchodzi go to, co dobre.

⁵ O nieprawości rozmyśla na swym łóżku,

uparcie trwa na złej drodze

i nie chce odrzucić grzechu.

⁶ PANIE, do nieba sięga Twoja łaska,

a wierność Twoja ponad obłoki.

⁷ Twoja sprawiedliwość jak wysokie góry,

a sądy Twoje jak głęboka przepaść.

Wybawiasz, PANIE, ludzi i zwierzęta.

⁸ Jak cenna jest, Boże, Twa łaska!

Ludzie chronią się

w cieniu Twych skrzydeł.

⁹ Sycą się obfitością Twego domu,

poisz ich z potoku Twoich rozkoszy.

¹⁰ Gdyż u Ciebie jest źródło życia,

w Twojej światłości oglądamy światło.

¹¹ Roztocz swą łaskę nad tymi,

którzy Cię znają,

a sprawiedliwość

nad ludźmi prawego serca.

¹² Niech mnie nie zdepcze stopa pyszałka,

a ręka bezbożnego nie czyni tułaczem.

¹³ Oto upadli dopuszczający się nieprawości,

zostali powaleni i nie mogą powstać.

PSALM 37

ZWIERCIADŁO OPATRZNOŚCI

¹ Dawida.

Alef

Nie pałaj zawiścią do

złoczyńców

ani nie zazdrość tym,

co się dopuszczają nieprawości,

² bo uschną szybko jak skoszona łąka i zwiędną jak zielona trawa.

Bet

³ Miej ufność w PANU i czyń dobro,

byś mógł bezpiecznie mieszkać

w swoim kraju.

⁴ Znajdź rozkosz w PANU,

a On spełni pragnienia

twego serca.

Gimel

⁵ Skieruj do PANA swe kroki, ufaj Mu,

a On będzie działał.

⁶ Uczyni twą sprawiedliwość jak

światło, a twoją prawość jak

jasność południa.

Dalet

⁷ Zatrzymaj się w ciszy przed

PANEM i Jemu zaufaj,

nie zazdrość temu,

komu się powodzi,

ani człowiekowi podstępnemu.

⁸ Przestań się gniewać

i porzuć oburzenie,

nie pałaj zawiścią,

byś źle nie postąpił.

⁹ Bo złoczyńcy będą wytępieni,

a ufający PANU posiądą ziemię.

Waw

¹⁰ Bo wkrótce znikną bezbożni,

daremnie będziesz ich szukał,

bo już ich nie będzie.

¹¹ Łagodni zaś posiądą ziemię

i będą się rozkoszować

pełnią pokoju.

Zajin

¹² Bezbożny prześladuje

sprawiedliwego,

zgrzyta na niego zębami,

¹³ lecz PAN śmieje się z niego,

widząc, że jego dzień nadchodzi.

Chet

¹⁴ Bezbożni dobywają miecza

i napinają łuki, aby przeszyć

ubogiego i nędzarza,

by wymordować ludzi prawych.

¹⁵ Lecz ich miecz przebije

ich własne serca,

a ich łuk będzie złamany.

Tet

¹⁶ Lepszy jest niedostatek sprawiedliwego

niż wielkie bogactwa bezbożnych.

¹⁷ Bo ramiona bezbożnych

będą złamane,

a sprawiedliwych PAN podtrzymuje.

Jod

¹⁸ PAN zna ścieżki nieskalanych,

ich dziedzictwo będzie

trwało wiecznie.

¹⁹ Nie zawiodą się

w czasie nieszczęścia,

w dniach głodu będą nasyceni.

Kaf

²⁰ Bezbożni natomiast wyginą,

wrogowie PANA

przeminą jak uroda łąki

i jak dym się rozwieją.

Lamed

²¹ Bezbożny pożycza,

ale nie zwraca,

a sprawiedliwy lituje się i daje.

²² Ci, których PAN błogosławi,

posiądą ziemię,

a których przeklnie,

zostaną wyniszczeni.

Mem

²³ PAN umacnia kroki człowieka,

kiedy podoba się Mu droga jego.

²⁴ Choćby się potknął,

nie upadnie,

bo PAN trzyma go za rękę.

Nun

²⁵ Byłem młodzieńcem

i już się zestarzałem,

lecz nie widziałem sprawiedliwego,

by był opuszczony,

ani jego potomstwa,

by o chleb żebrało.

²⁶ On w każdym czasie lituje się

i pożycza,

błogosławione będzie

jego potomstwo.

Samech

²⁷ Wystrzegaj się zła i czyń dobro,

a przetrwasz na wieki.

²⁸ Bo PAN miłuje prawość

i nie opuści swoich świętych,

będzie ich strzegł na wieki.

Ajin

Nieprawi zaś zostaną ukarani,

a potomstwo bezbożnych wyginie.

²⁹ Sprawiedliwi posiądą ziemię

i wiecznie będą na niej mieszkać.

³⁰ Usta sprawiedliwego

wypowiadają mądrość,

a jego język głosi

sprawiedliwe wyroki.

³¹ W sercu ma prawo Boże,

nie zachwieją się jego nogi.

Cade

³² Bezbożny czatuje

na sprawiedliwego

i usiłuje go zabić,

³³ lecz PAN nie zostawi go

w ręku tamtego,

i nie pozwoli skazać,

gdy będzie sądzony.

Qof

³⁴ Wyczekuj PANA

i idź drogą, którą wytyczył, a wywyższy cię,

abyś posiadł ziemię,

ujrzysz, jak giną bezbożni.

Resz

³⁵ Widziałem,

jak bezbożny się pysznił

i rozpierał jak cedr rozłożysty.

³⁶ Przechodziłem obok,

a już go nie było,

szukałem, lecz nie znalazłem

po nim śladu.

Szin

³⁷ Strzeż niewinności,

przestrzegaj prawości,

bo kto zaprowadza pokój,

zostawi potomstwo.

³⁸ Nieprawi zostaną

całkowicie wyniszczeni,

wyginie potomstwo bezbożnych.

Taw

³⁹ A sprawiedliwych

PAN obdarzy zbawieniem,

On jest ich obrońcą

w czasie utrapienia.

⁴⁰ Wspomaga ich PAN i wybawia,

wybawia od bezbożnych i uwalnia,

gdyż do Niego się uciekają.

PSALM 38

MODLITWA W UDRĘCE GRZECHU

¹ Psalm Dawida.

Ku przypomnieniu.

² Nie karć mnie, PANIE,

gdy jesteś wzburzony, nie karz mnie,

kiedy płoniesz gniewem!

³ Bo utkwiły we mnie Twe strzały

i przytłoczyła mnie ręka Twoja.

⁴ Z powodu Twego gniewu

nie ma nic zdrowego w moim ciele

i nic nietkniętego w mych kościach

z powodu grzechów moich.

⁵ Moje nieprawości sięgają mi nad głowę,

obciążyły mnie jak ciężkie brzemię.

⁶ Moje rany cuchną i ropieją

z powodu mej głupoty.

⁷ Jestem zgnębiony i całkowicie złamany,

cały dzień chodzę smutny.

⁸ Bo ogień pali wnętrze moje

i nie ma nic zdrowego w moim ciele.

⁹ Jestem osłabiony, skrajnie wyczerpany

i wyje z bólu me serce.

¹⁰ PANIE, Ty znasz wszystkie me pragnienia,

a mój jęk nie jest przed Tobą zakryty.

¹¹ Moje serce się trwoży,

siły mnie opuściły

i gaśnie światło oczu moich.

¹² Moi przyjaciele i bliscy

opuścili mnie w chorobie,

a moi najbliżsi stoją z daleka.

¹³ Ci, którzy czyhają na me życie,

zastawiają pułapkę,

ci, którzy źle mi życzą,

dążą do mej zguby

i cały dzień knują podstęp.

¹⁴ Ja zaś, jak głuchy, nie słucham,

jak niemowa ust nie otwieram.

¹⁵ Jestem jak człowiek, który nie słyszy

i nie ma w ustach odpowiedzi.

¹⁶ Lecz ja ufam Tobie, PANIE!

Ty mnie wysłuchasz, PANIE, mój Boże!

¹⁷ Mówię bowiem:

Niech się ze mnie nie śmieją,

niech mną nie gardzą,

gdy potknie się ma noga.

¹⁸ Jestem przecież bliski upadku

i ból nigdy mnie nie opuszcza.

¹⁹ Wyznaję więc nieprawość swoją,

boleję nad swoim grzechem.

²⁰ Moi wrogowie są silni i zdrowi, liczni są ci,

którzy nienawidzą mnie bez powodu.

²¹ Za dobro mi złem odpłacają

i sprzeciwiają się, bo dążę do dobra.

²² Nie opuszczaj mnie, PANIE!

Boże mój, nie bądź ode mnie daleko!

²³ Pospiesz mi na pomoc!

PANIE, zbawienie moje!

PSALM 39

KRUCHOŚĆ CZŁOWIEKA

¹ Dyrygentowi. Dla Jedutuna.

Psalm Dawida.

² Powiedziałem:

Będę strzegł dróg moich,

aby nie zgrzeszyć językiem.

Nałożę ustom wędzidło,

gdy przeciwko mnie stanie bezbożny.

³ Zamilkłem oniemiały,

pozbawiony szczęścia,

lecz ból mój stał się nieznośny.

⁴ Rozgorzało we mnie serce,

gdy rozważałem, zapłonął w nim ogień,

przemówił mój język:

⁵ „Pozwól mi poznać kres mój, PANIE,

i miarę dni moich, bym wiedział,

jak jestem znikomy.

⁶ Sprawiłeś, że wiek mój jest krótki,

nikłe jest moje trwanie przed Tobą”.

Doprawdy, marnością jest

każdy człowiek!

Sela

⁷ Jak cień przemija każdy człowiek,

na próżno czyni tyle zgiełku,

gromadzi, a nie wie, kto to weźmie.

⁸ A teraz, czego mam oczekiwać, o PANIE?

W Tobie jest moja nadzieja!

⁹ Wyrwij mnie ze wszystkich moich nieprawości

i nie czyń mnie pośmiewiskiem głupców.

¹⁰ Zamilkłem i nie otwieram ust moich,

bo Ty to sprawiłeś.

¹¹ Oddal ode mnie Twoje ciosy;

ginę od uderzeń Twej ręki.

¹² Karą chłoszczesz człowieka za winy,

niszczysz jak mól to, czego pożąda.

Doprawdy, marnością jest

każdy człowiek!

Sela

¹³ PANIE, wysłuchaj modlitwy mojej

i przyjmij moje błaganie;

nie bądź głuchy na mój lament,

bo gościem jestem u Ciebie,

pielgrzymem – jak moi przodkowie.

¹⁴ Pozwól mi spokojnie ochłonąć,

zanim odejdę i już mnie tu nie będzie.

PSALM 40

NADZIEJA W BOGU

¹ Dyrygentowi. Psalm Dawida.

² Z tęsknotą czekałem na PANA,

a On zwrócił

na mnie uwagę i wysłuchał mojej prośby.

³ Wyprowadził mnie z dołu zagłady

i z błotnego trzęsawiska.

Postawił me stopy na skale

i umocnił moje kroki.

⁴ Natchnął mnie do śpiewania pieśni nowej,

hymnu dla naszego Boga.

Wielu to ujrzy i lęk ich ogarnie,

i zaufają PANU.

⁵ Szczęśliwy człowiek,

który ufność złożył w PANU,

nie naśladuje pysznych

i omotanych kłamstwem.

⁶ PANIE, mój Boże, uczyniłeś wiele cudów,

w planach względem nas

nikt Ci nie dorówna!

Gdybym chciał je wyrazić i opowiedzieć,

są ponad miarę liczne.

⁷ Ofiar ani darów nie chciałeś,

lecz otworzyłeś mi uszy;

nie żądałeś całopaleń

ani ofiar przebłagalnych.

⁸ Wtedy powiedziałem: Oto przychodzę!

W zwoju księgi napisano o mnie:

⁹ Chcę wypełniać Twoją wolę, mój Boże,

a Twoje Prawo jest w mym wnętrzu.

¹⁰ Głoszę Twoją sprawiedliwość

w wielkim zgromadzeniu.

Nie powściągam warg moich,

Ty wiesz o tym, PANIE!

¹¹ Twojej sprawiedliwości

nie ukryłem w mym sercu,

głoszę Twoją zbawczą wierność,

nie taiłem Twej wiernej łaskawości

wobec wielkiego zgromadzenia.

¹² A Ty, PANIE, nie kryj przede mną

miłosierdzia Twego.

Twoja wierna łaskawość

niech zawsze mnie strzeże.

¹³ Bo osaczyły mnie nieszczęścia bez miary,

ogarnęły mnie moje winy,

których przejrzeć nie mogę;

liczniejsze są niż włosy

na mej głowie,

a serce me ustaje.

¹⁴ Racz mnie ocalić, o PANIE!

PANIE, pospiesz mi na pomoc!

¹⁵ Niech się zawstydzą i zarumienią

ci, co czyhają na me życie,

by mi je odebrać.

Niech się cofną zawstydzeni

ci, którzy pragną mego nieszczęścia.

¹⁶ Niech się okryją hańbą

ci, którzy mi mówią:

„Dobrze mu tak, dobrze!”.

¹⁷ Niech Tobą się radują i weselą wszyscy,

którzy Ciebie szukają!

Miłośnicy Twego zbawienia

niech zawsze mówią: „PAN jest wielki”.

¹⁸ Ja zaś jestem poniżony i biedny;

PAN będzie troszczył się o mnie.

Ty jesteś pomocą mą i ucieczką,

Boże mój, nie zwlekaj!

PSALM 41

WYZNANIE CHOREGO W OPUSZCZENIU

¹ Dyrygentowi. Psalm Dawida.

² Szczęśliwy, kto myśli o biednym,

PAN go wybawi w dniu nieszczęścia.

³ PAN go ustrzeże, zachowa przy życiu,

uczyni szczęśliwym na ziemi.

Nie odda go w ręce nieprzyjaciół.

⁴ PAN udzieli mu pomocy na łożu boleści,

w chorobie poprawi mu posłanie.

⁵ Wołałem: PANIE, zmiłuj się nade mną,

uzdrów mnie, bo zgrzeszyłem przeciw Tobie!

⁶ Moi wrogowie mówią o mnie złośliwie:

„Kiedy on umrze i zginie jego imię?”.

⁷ Ten, kto mnie odwiedza,

mówi puste słowa,

w swoim sercu złość gromadzi,

wychodzi na zewnątrz i rozpowiada!

⁸ Spiskują przeciw mnie wszyscy wrogowie

i zło przeciwko mnie knują:

⁹ „Niech spadnie na niego złośliwa zaraza,

a ten, który śpi,

niech już nie wstanie!”.

¹⁰ Nawet mój przyjaciel, któremu ufałem,

który mój chleb jadał,

uknuł przeciwko mnie podstęp.

¹¹ Ty jednak, PANIE, zmiłuj się nade mną,

podnieś mnie, abym im odpłacił!

¹² Tak się upewnię o Twej łaskawości,

gdy nie pokona mnie nieprzyjaciel.

¹³ Przygarnąłeś mnie,

bo jestem niewinny,

na zawsze mnie umocniłeś

przed Twym obliczem.

¹⁴ Błogosławiony PAN, Bóg Izraela!

Zawsze i na wieki. Amen!

Niech tak będzie!

KSIĘGA DRUGA

PSALM 42

TĘSKNOTA ZA BOGIEM

¹ Dyrygentowi.

Pouczenie synów Koracha.

² Jak łania pragnie źródlanej wody,

tak ja pragnę Ciebie, Boże.

³ Jestem spragniony Boga żywego!

Kiedyż dojdę i ujrzę Boże oblicze?

⁴ We dnie i w nocy karmię się łzami,

„Gdzie jest twój Bóg?”

– pytają mnie ciągle.

⁵ Rozmyślam nad tym i usycham z żalu,

gdy powoli kroczę w tłumie

do domu Bożego,

wśród głosów radości i dziękczynienia,

wśród świątecznego zgiełku.

⁶ Dlaczego się smucisz, duszo moja,

i czemu podnosisz lament?

Zaufaj Bogu,

bo jeszcze będę Go sławił,

mego Boga i Jego zbawcze oblicze!

⁷ Smutna jest moja dusza,

dlatego wspominam Ciebie

z ziemi Jordanu i Hermonu,

z góry Misar.

⁸ Przepaść wzywa przepaści

hukiem wodospadów;

wszystkie Twe burze

i fale zwaliły się na mnie.

⁹ We dnie zsyła PAN swoją łaskę,

a nocą ja śpiewam dla Niego,

modlę się do Boga mego życia.

¹⁰ Mówię Bogu: Ty jesteś moją skałą,

czemu zapomniałeś o mnie?

Dlaczego chodzę smutny,

gdy mój wróg mnie gnębi?

¹¹ Kiedy kruszą się moje kości,

wrogowie szydzą ze mnie,

„Gdzie jest twój Bóg?”

– pytają mnie ciągle.

¹² Dlaczego się smucisz, duszo moja,

i czemu podnosisz lament?

Zaufaj Bogu, bo jeszcze będę Go sławił,

mego Boga i Jego zbawcze oblicze!

PSALM 43

¹ Osądź mnie, Boże, i broń mojej sprawy

przeciw ludowi niewiernemu.

Wybaw mnie od człowieka podstępnego

i niegodziwego,

² bo Ty, Boże, jesteś moim obrońcą.

Czemu mnie odrzuciłeś

i czemu chodzę smutny,

gdy mój wróg mnie gnębi?

³ Ześlij światłość Twoją i wierność,

niech one mnie wiodą,

niech mnie przyprowadzą

na Twą świętą górę

i do Twojego mieszkania.

⁴ Wtedy przystąpię do Bożego ołtarza,

do Boga, który rozwesela moją młodość.

Będę Cię wysławiał przy wtórze liry,

Boże, mój Boże!

⁵ Dlaczego się smucisz, duszo moja,

i czemu podnosisz lament?

Zaufaj Bogu, bo jeszcze będę Go sławił,

mego Boga i Jego zbawcze oblicze!

PSALM 44

LUD BOŻY W UDRĘCE

¹ Dyrygentowi.

Pouczenie synów Koracha.

² Boże, słyszeliśmy na własne uszy,

opowiedzieli nam nasi ojcowie o dziele,

jakiego dokonałeś w ich czasach,

za dni starodawnych.

³ Swą ręką wyrwałeś ludy, a ich zasadziłeś;

pobiłeś i wyrzuciłeś narody.

⁴ Bo nie zdobyli tej ziemi mieczem

i nie własne ramię ich wybawiło,

lecz Twoja prawa ręka i ramię Twoje,

i jasność Twego oblicza,

boś ich umiłował.

⁵ Ty sam jesteś Królem moim i Bogiem,

daj rozkaz, a Jakub zwycięży.

⁶ Z Tobą pobijemy naszych wrogów,

w Twoje imię zdepczemy

naszych przeciwników.

⁷ Bo ja nie ufam mojemu łukowi

ani mój miecz mnie nie ocali.

⁸ To Ty nas ocalisz od gnębicieli,

zawstydzisz tych, co nas nienawidzą.

⁹ Stale chlubić się będziemy Bogiem,

wiecznie będziemy sławić

Twoje imię.

Sela

¹⁰ A teraz odrzuciłeś nas i zawstydziłeś,

i nie wychodzisz, Boże,

z naszymi wojskami.

¹¹ Kazałeś nam uciekać przed wrogiem,

a ci, co nas nienawidzą, zdobyli łupy.

¹² Na rzeź nas wydałeś jak owce,

rozproszyłeś nas wśród narodów.

¹³ Lud swój sprzedałeś za bezcen

i niewiele zyskałeś na tej sprzedaży!

¹⁴ Wystawiłeś nas na wzgardę sąsiadów,

na śmiech i urąganie otoczenia.

¹⁵ Uczyniłeś nas przysłowiem

wśród narodów,

głowami potrząsają nad nami ludy.

¹⁶ Cały dzień stoję pod pręgierzem,

wstyd mi twarz okrywa

¹⁷ na głos prześmiewcy i oszczercy,

wobec wroga i prześladowcy.

¹⁸ To wszystko nas spotkało,

choć nie zapomnieliśmy o Tobie,

nie zbezcześciliśmy Twego przymierza.

¹⁹ Nasze serce się nie cofnęło,

a stopy nie zboczyły z Twej drogi,

²⁰ gdy poniżyłeś nas na polu bitwy

i okryłeś nas cieniem śmierci.

²¹ Gdybyśmy zapomnieli imię

naszego Boga

i wyciągali ręce ku bogu obcemu,

²² czy Bóg by tego nie zauważył?

Ten, który zna tajniki serca?

²³ Z powodu Ciebie zabijają nas cały dzień,

uważają nas za owce

przeznaczone na rzeź.

²⁴ Zbudź się,

czemu śpisz, PANIE?

Powstań i nie odrzucaj nas na zawsze!

²⁵ Dlaczego odwracasz swe oblicze,

zapominasz o biedzie naszej i nędzy?

²⁶ Leżymy w proch powaleni,

nasze ciało do ziemi przylega.

²⁷ Przyjdź nam z pomocą

i wyzwól nas swoją łaską!

PSALM 45

NA ZAŚLUBINY MESJAŃSKIE

¹ Dyrygentowi:

na melodię „Szoszanim”.

Synów Koracha. Pouczenie.

Pieśń zakochanych.

² Moje serce wezbrało pięknym słowem,

poświęcam me dzieło królowi.

Język mój jak pióro biegłego pisarza.

³ Ty jesteś najpiękniejszy pośród ludzi,

wdzięk rozlał się na twych wargach,

dlatego Bóg zawsze cię błogosławi.

⁴ Mocarzu, przypasz swój miecz

do biodra

w blasku twej piękności!

⁵ Wstąp na rydwan

i walcz zwycięsko

w obronie wiary

i uciśnionej sprawiedliwości,

a twoja prawa ręka niech dokona

wspaniałych rzeczy!

⁶ Twoje strzały wymierzone

w serce wrogów króla;

przed tobą upadną narody.

⁷ Tron Twój, Boże, na wieczne czasy,

berłem sprawiedliwości

berło Twego królowania.

⁸ Miłujesz sprawiedliwość,

nienawidzisz nieprawości,

dlatego Bóg Twój, o Boże,

namaścił Cię olejkiem wesela bardziej

niż Twych towarzyszy.

⁹ Mirra, aloes i kasja

pachną na twych szatach,

w pałacach z kości słoniowej

cieszy cię dźwięk liry.

¹⁰ Córki królewskie

wychodzą ci na spotkanie.

Królowa stanęła

po twojej prawej stronie

złotem Ofiru zdobna.

¹¹ Posłuchaj, córko, spójrz i nakłoń ucha,

zapomnij o swym ludzie,

o domu ojca swego.

¹² Król pragnie twej piękności:

on jest panem twoim, oddaj Mu pokłon.

¹³ Córko Tyru! Najbogatsi z ludu

przynoszą dary, by zyskać twe względy.

¹⁴ Cała godność

we wnętrzu córki królewskiej,

okrytej płaszczem przetykanym złotem.

¹⁵ Za nią prowadzą do króla dziewice,

przedstawiają ci jej towarzyszki.

¹⁶ Wiodą je z weselem i radością,

wprowadzają do królewskiego pałacu.

¹⁷ Miejsce twoich ojców zajmą synowie,

ustanowisz ich książętami po całej ziemi.

¹⁸ Wspominać będą twe imię

przez wszystkie pokolenia;

narody będą cię sławić zawsze i na wieki.

PSALM 46

BÓG NASZĄ TWIERDZĄ

¹ Dyrygentowi. Synów Koracha.

Na melodię „Alamot”. Pieśń.

² Bóg jest dla nas schronieniem i mocą,

niezawodnym wsparciem w udrękach.

³ Dlatego nie będziemy się bać,

gdy zadrży ziemia,

kiedy pośród morza zachwieją się góry;

⁴ choćby huczały i kipiały jego wody, chociażby góry się trzęsły

podczas przypływu.

Sela

⁵ Nurty rzeki rozweselają miasto Boże,

Najwyższy uświęcił swoje mieszkanie.

⁶ Bóg w jego wnętrzu, by się nie zachwiało,

Bóg je wspomoże o świcie.

⁷ Trwożą się ludy, chwieją się królestwa.

On wydał swój głos, a ziemia zadrżała.

⁸ PAN Zastępów jest z nami,

Bóg Jakuba – naszą twierdzą.

Sela

⁹ Przyjdźcie, zobaczcie dzieła PANA,

cuda, jakich dokonał na ziemi.

¹⁰ On położy kres wojnom

aż po krańce ziemi,

złamie łuki i włócznie,

a tarcze spali w ogniu.

¹¹ Złóżcie broń, uznajcie,

że Ja jestem Bogiem,

Ja panuję nad narodami,

Ja rządzę na ziemi.

¹² PAN Zastępów jest z nami,

Bóg Jakuba – naszą twierdzą.

Sela

PSALM 47

BÓG WŁADCĄ NARODÓW

¹ Dyrygentowi.

Psalm synów Koracha.

² Wszystkie narody,

klaskajcie w dłonie,

radosnym głosem chwalcie Boga.

³ Gdyż PAN Najwyższy budzi grozę,

jest wielkim Królem całej ziemi.

⁴ On poddaje nam ludy,

narody rzuca pod nasze stopy.

⁵ Wybrał sobie chlubne dziedzictwo:

Jakuba, którego umiłował.

Sela

⁶ Bóg wstępuje wśród

radosnych okrzyków,

PAN – przy dźwiękach trąby.

⁷ Śpiewajcie Bogu naszemu, śpiewajcie!

Śpiewajcie Królowi naszemu, śpiewajcie!

⁸ Bóg jest Królem całej ziemi,

oznajmiajcie to śpiewem.

⁹ Bóg króluje nad narodami,

Bóg zasiada na swym świętym tronie.

¹⁰ Niech się zgromadzą książęta ludów

wokół ludu Boga Abrahama.

Bo władcy ziemi należą do Boga,

a On wszystkich przewyższa.

PSALM 48

MIASTO WIELKIEGO KRÓLA

¹ Pieśń. Psalm synów Koracha.

² Wielki jest PAN i godzien uwielbienia

w mieście naszego Boga,

na swej świętej górze.

³ Piękne to wzgórze

jest radością całej ziemi;

góra Syjon na krańcach północy

jest miastem wielkiego Króla.

⁴ Bóg w pałacach Syjonu

okazał się twierdzą.

⁵ Bo oto zebrali się królowie,

zeszli się i razem wyruszyli.

⁶ Zdumieli się na ten widok

i zadrżeli z przerażenia.

⁷ Strach ich tam ogarnął,

ból – jak rodzącą kobietę.

⁸ Jak wtedy, gdy wiatrem wschodnim

rozbijasz okręty Tarszisz.

⁹ To, co usłyszeliśmy, teraz widzimy

w mieście PANA Zastępów,

w mieście naszego Boga;

Bóg je umacnia na wieki.

Sela

¹⁰ Rozważamy Twą łaskawość,

Boże, we wnętrzu Twojej świątyni.

¹¹ Jak imię Twe, Boże,

tak i chwała Twoja

sięga po krańce ziemi,

Twoja prawa ręka

jest pełna sprawiedliwości.

¹² Niech się weseli góra Syjon,

niech się radują córki judzkie

z powodu Twoich wyroków.

¹³ Obejdźcie Syjon dokoła,

policzcie jego wieże.

¹⁴ Podziwiajcie jego warownie,

przyjrzyjcie się jego pałacom,

byście mogli przekazać

przyszłemu pokoleniu,

¹⁵ że On jest naszym Bogiem na wieki,

On zawsze nas będzie prowadził!

PSALM 49

ZŁUDNE SZCZĘŚCIE GRZESZNIKÓW

¹ Dyrygentowi.

Psalm synów Koracha.

² Słuchajcie tego wszystkie narody,

nakłońcie uszu wszyscy

mieszkańcy świata;

³ wy, z ziemi zrodzeni, synowie ludzcy,

i bogaty na równi z ubogim.

⁴ Moje usta głoszą mądrość,

a serce rozważa o roztropności.

⁵ Nakłonię mego ucha do przypowieści,

przy dźwięku liry wyjaśnię mą zagadkę.

⁶ Czyż mam się bać

w dniach nieszczęścia,

gdy mnie otaczają podli prześladowcy,

⁷ ci, co ufają własnej sile

i chełpią się swym wielkim bogactwem?

⁸ Nikt nie wykupi sam siebie,

nie wypłaci się wobec Boga.

⁹ Zbyt cenne jest życie jego

i nigdy mu na to nie starczy,

¹⁰ aby żyć wiecznie

i nie doznać zagłady!

¹¹ Widać, że umierają mędrcy,

tak samo jak giną prostacy i głupcy,

zostawiając innym swe bogactwo.

¹² Ich grobowce miały być

wiecznymi domami,

ich niezniszczalnym mieszkaniem;

nawet ziemiom nadawali swe imiona.

¹³ Człowiek żyjący w przepychu

traci swój rozsądek,

staje się podobny do rzeźnych bydląt!

¹⁴ Taka jest droga zadufanych w sobie

i przyszłość folgujących językowi:

Sela

¹⁵ owczym pędem biegną ku przepaści,

śmierć jest ich pasterzem.

O świcie prawi zapanują nad nimi.

Ich ciała pożre kraina umarłych

w swym mieszkaniu!

¹⁶ Lecz Bóg ocali me życie

z mocy krainy umarłych,

ponieważ mnie zabierze.

Sela

¹⁷ Nie lękaj się, gdy ktoś się wzbogaci,

gdy rośnie zamożność jego domu.

¹⁸ Bo umierając, nie zabierze niczego,

nie weźmie ze sobą swej władzy.

¹⁹ Choćby zyskał sławę za życia:

„Szanują cię, bo dobrze się urządziłeś!”,

²⁰ i tak pójdzie do grona swych przodków

i nigdy nie ujrzy światła.

²¹ Człowiek żyjący w przepychu

traci swój rozsądek,

staje się podobny do rzeźnych bydląt!

PSALM 50

PRAWDZIWY KULT

¹ Psalm Asafa.

PAN jest Bogiem nad bogami;

przemawia i wzywa ziemię

od wschodu aż po zachód słońca.

² Bóg jaśnieje z Syjonu

blaskiem swej piękności.

³ Nasz Bóg przychodzi i nie milczy.

Przed Nim płonie ogień,

a wokół Niego szaleje burza.

⁴ Z góry wzywa niebo i ziemię,

aby lud swój osądzić:

⁵ „Zgromadźcie Mi świętych moich,

co przez ofiarę

zawarli ze Mną przymierze”.

⁶ Niebiosa głoszą Jego sprawiedliwość,

gdyż Bóg sam jest Sędzią.

Sela

⁷ „Posłuchaj, mój ludu, gdyż będę mówić,

i świadczyć będę przeciwko Tobie:

Ja jestem Bogiem, twoim Bogiem!

⁸ Nie będę cię ganił za twe ofiary,

twoje całopalenia są zawsze przede Mną.

⁹ Nie przyjmę cielców z twego domu

ani kozłów ze stad twoich.

¹⁰ Bo moje są wszystkie leśne zwierzęta,

stada na górach i woły.

¹¹ Znam wszystkie ptaki powietrzne,

a polna zwierzyna jest moja.

¹² Gdybym był głodny,

nie mówiłbym ci o tym,

bo moim jest świat i to,

co go wypełnia.

¹³ Czyż będę jadł mięso wołów

albo pił krew kozłów?

¹⁴ Złóż Bogu ofiarę uwielbienia

i wypełnij śluby złożone Najwyższemu.

¹⁵ Wzywaj Mnie w dniu utrapienia.

Ja cię ocalę, a ty Mnie uwielbisz.

¹⁶ A do bezbożnego Bóg mówi:

„Czemu głosisz moje nakazy

i wymawiasz ustami moje przymierze,

¹⁷ skoro nienawidzisz karności

i lekceważysz moje słowa?

¹⁸ Widząc złodzieja,

razem z nim biegniesz

i zadajesz się z cudzołożnikami.

¹⁹ Pełne złośliwości twe usta,

a twój język knuje podstęp.

²⁰ Zasiadasz, by obmawiać brata swego,

zastawiasz pułapkę na syna twej matki.

²¹ Tak postępujesz,

a Ja mam milczeć?

Sądzisz, że jestem do ciebie podobny?

Rzucę ci w twarz oskarżenie!

²² Zrozumcie to wy, co zapominacie o Bogu:

kiedy On porwie, to nikt nie ocali.

²³ Kto składa ofiarę uwielbienia,

oddaje Mi chwałę

i na tej drodze

okażę mu Boże zbawienie”.

PSALM 51

BŁAGANIE POKUTNIKA

¹ Dyrygentowi. Psalm Dawida,

² gdy przyszedł do niego prorok Natan

po jego wejściu do Batszeby.

³ Zmiłuj się nade mną, Boże,

w łaskawości Twojej,

w ogromie Twojego miłosierdzia

zgładź nieprawość moją.

⁴ Obmyj mnie zupełnie z mojej winy

i oczyść mnie z grzechu mojego.

⁵ Uznaję bowiem moją nieprawość,

a grzech mój jest zawsze przede mną.

⁶ Przeciwko Tobie samemu zgrzeszyłem

i dopuściłem się tego, co za złe uznajesz,

ale Ty będziesz sprawiedliwy w swym

wyroku i bezstronny w swoim sądzeniu.

⁷ Bo urodziłem się jako grzesznik

i od poczęcia nieprawość ciąży na mnie.

⁸ Oto miłujesz prawdę ukrytą,

naucz mnie tajników mądrości!

⁹ Pokrop mnie hizopem,

abym stał się czysty,

obmyj mnie, bym nad śnieg był bielszy.

¹⁰ Daj mi usłyszeć radość i wesele,

a ożyją kości poniżone.

¹¹ Odwróć oblicze od grzechów moich

i zgładź wszystkie moje nieprawości.

¹² Stwórz we mnie czyste serce, Boże,

i ducha mocnego odnów

w moim wnętrzu.

¹³ Nie odrzucaj mnie od Twojego oblicza

i nie odbieraj mi Twego ducha świętego.

¹⁴ Daj mi się cieszyć Twoim zbawieniem

i umocnij mnie duchem ochoczym.

¹⁵ Pouczę nieprawych o Twoich drogach

i wrócą do Ciebie grzesznicy.

¹⁶ Wybaw mnie od krwi, o Boże,

Boże, mój Zbawco,

a język mój

wyśpiewa Twoją sprawiedliwość.

¹⁷ PANIE, otwórz wargi moje,

a usta moje będą głosić Twoją chwałę.

¹⁸ Bo nie pragniesz, bym Ci składał ofiary,

ani nie masz upodobania w całopaleniach.

¹⁹ Ofiarą dla Boga jest duch skruszony;

udręczonym i uniżonym sercem

Bóg nie pogardzi.

²⁰ W Twej dobroci okaż łaskę Syjonowi,

aby odbudowano mury Jeruzalem.

²¹ Wtedy przyjmiesz należne ofiary,

dary i całopalenia,

wtedy będą składać cielce

na Twoim ołtarzu.

PSALM 52

SĄD NAD OSZCZERCĄ

¹ Dyrygentowi. Pouczenie Dawida.

² Gdy Edomita Doeg przybył donieść

Saulowi: „Dawid wszedł

do domu Achimeleka”.

³ Czemu, mocarzu, chełpisz się złem

codziennie przeciw pobożnym?

⁴ Wyostrzoną brzytwą swego języka

zamierzyłeś nieprawość,

zgotowałeś podstęp.

⁵ Wolisz zło bardziej niż dobro,

kłamstwo bardziej niż słowa prawdy.

Sela

⁶ Umiłowałeś wszelkie szkodliwe słowa

i podstępną mowę!

⁷ Dlatego zniszczy cię Bóg na zawsze,

wyrwie cię i wyrzuci z namiotu,

wykorzeni z ziemi żyjących.

Sela

⁸ Sprawiedliwi to zobaczą i lęk ich ogarnie;

wyszydzą go i powiedzą:

⁹ „Oto człowiek, który nie uznał Boga

za swojego wspomożyciela,

lecz zaufał swemu wielkiemu bogactwu,

polega na sile swojego podstępu”.

¹⁰ Ja zaś, jak płodna oliwka w domu Boga,

zaufałem Bożej łasce na wieki i na zawsze.

¹¹ Będę Cię sławił zawsze za to,

czego dokonałeś,

będę ufał imieniu Twojemu,

bo jest dobre dla Twych wiernych.

PSALM 53

POWSZECHNE ZEPSUCIE

¹ Dyrygentowi: na melodię „Machalat”.

Pouczenie Dawida.

² Nierozumny myśli sobie:

„Nie ma Boga!”.

Zepsuci są,

stali się obrzydliwi

w nieprawościach.

Nie ma nikogo,

kto by czynił dobro,

nie ma ani jednego.

³ Bóg spojrzał z nieba na ludzi,

aby zobaczyć, czy jest ktoś rozumny,

kto uczy się z Bogiem.

⁴ Wszyscy razem zbłądzili,

stali się nikczemni,

nie ma nikogo, kto by czynił dobro,

nie ma ani jednego.

⁵ Czyż nie opamiętają się ci,

którzy popełniają nieprawość,

którzy lud mój pożerają,

jak gdyby chleb jedli,

a Boga nie wzywają?

⁶ Tam się trwożyli,

gdzie nie było powodu do trwogi,

gdyż Bóg rozproszył kości tych,

co cię oblegali.

Doznali wstydu, bo Bóg nimi wzgardził.

⁷ Kto ześle z Syjonu zbawienie Izraelowi?

Gdy Bóg wyzwoli swój lud z niewoli,

Jakub się rozweseli, Izrael rozraduje.

PSALM 54

BŁAGANIE O POMOC

¹ Dyrygentowi:

na instrumenty strunowe.

Pouczenie Dawida.

² Gdy mieszkańcy Zif

przyszli donieść Saulowi:

„Dawid ukrywa się u nas”.

³ Boże, Twoim imieniem mnie wybaw,

osądź mnie mocą Twoją.

⁴ Boże, wysłuchaj mojej modlitwy,

skłoń ucho ku słowom ust moich.

⁵ Gdyż obcy przeciw mnie powstali,

gwałtownicy nastają na me życie.

Nie liczą się wcale z Bogiem.

Sela

⁶ Lecz Bóg mnie wspomaga,

PAN troszczy się o mnie.

⁷ Przeciwdziałaj złu moich wrogów,

zniwecz je Twoją wiernością.

⁸ Chętnie Ci złożę ofiarę

i będę wysławiał Twoje imię, PANIE,

bo jesteś dobry!

⁹ Oto wyrwałeś mnie z wszelkiej udręki

i mogę z góry patrzeć

na mych wrogów.

PSALM 55

SKARGA NA FAŁSZYWEGO PRZYJACIELA

¹ Dyrygentowi:

na instrumenty strunowe.

Pouczenie Dawida.

² Wysłuchaj, Boże, mego błagania

i nie gardź modlitwą moją.

³ Słuchaj mnie uważnie i odpowiedz mi!

Smutny jestem w mej próbie i wzburzony

⁴ głosem wroga

i uciskiem ze strony bezbożnego.

Bo ugodzili mnie swoją nieprawością

i gniewnie oskarżają.

⁵ Serce kołacze się we mnie,

przytłoczył mnie lęk przed śmiercią.

⁶ Przenika mnie strach

i drżenie i okryła mnie zgroza.

⁷ Mówię: Kto mi da skrzydła gołębicy,

bym mógł odlecieć i spocząć?

⁸ Wtedy bym uciekł daleko

i zamieszkał na pustyni,

Sela

⁹ by znaleźć schronienie

przed wichrem i nawałnicą.

¹⁰ PANIE, pogrąż ich, pomieszaj ich języki,

bo widzę w mieście

nieprawość i przemoc.

¹¹ Jego mury dniem i nocą

są przez nie otoczone,

złość i bezprawie w jego wnętrzu.

¹² W jego wnętrzu – zagłada,

z jego ulic nie znika ucisk i podstęp.

¹³ Gdyby lżył mnie nieprzyjaciel,

zniósłbym to z pewnością.

Gdyby wróg wynosił się nade mnie,

ukryłbym się przed nim.

¹⁴ Ale to ty, człowiek ze mną zgodny,

powiernik mój i przyjaciel!

¹⁵ Łączyła nas słodka zażyłość,

zgodnie chodziliśmy do Bożego domu.

¹⁶ Niech śmierć spadnie na nich

i żywcem niech zejdą do krainy umarłych,

bo nieprawości są pośród nich,

w ich mieszkaniach.

¹⁷ A ja wołam do Boga, a PAN mnie wybawi.

¹⁸ Wieczorem, rano i w południe

skarżę się i wzdycham,

a On wysłucha mego wołania.

¹⁹ Zapewni mi pokój

i mnie wybawi od tych,

co na mnie nastają,

bo liczni są moi przeciwnicy.

²⁰ Wysłucha mnie Bóg, a ich upokorzy,

Ten, który włada nad wiekami.

Bo nie chcą się odmienić

i nie boją się Boga.

Sela

²¹ Podnieśli rękę na swoich przyjaciół

i złamali swoje przymierze.

²² Gładsze od masła są ich usta,

lecz wrogość kryją w sercu.

Łagodniejsze od oliwy są ich słowa,

lecz zadają głębokie rany.

²³ Zrzuć swój ciężar na PANA,

a On cię podźwignie,

nigdy nie pozwoli upaść prawemu.

²⁴ Ty, Boże, wtrącisz ich w dół zagłady.

Ludzie krwawi i podstępni

nie dożyją połowy dni swoich.

Ja zaś zaufałem Tobie!

PSALM 56

UFNOŚĆ W SŁOWIE BOŻYM

¹ Dyrygentowi:

na melodię „Jonat elem rechoqim”.

Poemat Dawida,

gdy Filistyni zatrzymali go w Gat.

² Zmiłuj się nade mną, Boże,

bo depczą mnie ludzie,

cały dzień gnębią mnie walką.

³ Cały dzień depczą mnie wrogowie

i wielu mnie zwalcza.

⁴ Ku Tobie wzbudzam mą ufność

ilekroć ogarnia mnie trwoga.

⁵ Bogu, którego słowo wielbię,

Bogu ufam, nie będę się lękał;

cóż może mi uczynić człowiek?

⁶ Cały dzień fałszują moje słowa,

przeciwko mnie wszelkie zło knują.

⁷ Podchodzą blisko i kryją się.

Czyhają na moją piętę,

a nawet nastają na moje życie.

⁸ Odpłać im tę niegodziwość,

Boże, powal w swym gniewie ludy!

⁹ Ty spisałeś moje tułaczki,

zebrałeś moje łzy jak w naczyniu –

czyż nie są zapisane jak w księdze?

¹⁰ Niech się cofną wrogowie,

gdy Cię wezwę;

po tym poznam, że Bóg jest ze mną!

¹¹ Bogu, którego słowo wielbię,

PANU, którego słowo wielbię,

¹² Bogu ufam, nie będę się lękał;

cóż może mi uczynić człowiek?

¹³ Jestem świadom ślubów,

które Ci złożyłem, Boże,

złożę Ci ofiary dziękczynne.

¹⁴ Bo ocaliłeś mnie od śmierci,

a moje nogi ustrzegłeś od upadku,

bym pod Twą opieką mieszkał

w krainie życia.

PSALM 57

PORANNA MODLITWA UDRĘCZONEGO

¹ Dyrygentowi: na melodię

„Al taszchet”.

Poemat Dawida,

gdy uciekł przed Saulem do jaskini.

² Zmiłuj się nade mną, Boże,

zmiłuj się nade mną,

bo do Ciebie się uciekam.

Chronię się w cieniu Twych skrzydeł,

póki nie minie nieszczęście.

³ Wołam do Boga Najwyższego,

do Boga, mego dobroczyńcy.

⁴ Niech ześle pomoc z nieba,

niechaj mnie wybawi;

niech wyda na hańbę

tych, co mnie deptali,

niech Bóg ześle z nieba

łaskę swą i wierność.

Sela

⁵ Ja bowiem wśród lwów przebywam,

co pożerają synów ludzkich.

Ich zęby to włócznie i strzały,

a język jak miecz ostry.

⁶ Wznieś się, Boże, ponad niebiosa,

nad całą ziemią Twoja chwała!

⁷ Zastawili sidła na moje nogi

i bardzo mnie udręczyli;

dół dla mnie wykopali,

lecz sami wpadli do niego.

Sela

⁸ Gotowe jest serce moje, Boże,

gotowe jest moje serce.

Chcę grać i śpiewać.

⁹ Obudź się, siło moja,

obudź się, liro i cytro,

a ja obudzę jutrzenkę.

¹⁰ Sławić Cię będę, PANIE, pośród ludów,

będę Ci grał wśród narodów.

¹¹ Bo łaska Twoja wielka aż do nieba,

a Twoja wierność sięga obłoków.

¹² Wznieś się, Boże, ponad niebiosa,

nad całą ziemią Twoja chwała!

PSALM 58

SĘDZIA ZIEMSKICH SĘDZIÓW

¹ Dyrygentowi: na melodię

„Al taszchet”.

Poemat Dawida.

² Czy rzeczywiście głosicie sprawiedliwość,

czy osądzacie słusznie, synowie ludzcy?

³ Oto w sercu knujecie przemoc,

własnymi rękami czynicie

nieprawość na ziemi.

⁴ Od łona matki

bezbożni zeszli na bezdroża,

błądzą od urodzenia,

głoszą kłamstwo.

⁵ Ich jad podobny do jadu węża!

Są jak głucha żmija, zatykają uszy,

⁶ by nie słyszeć głosu zaklinaczy

ani zaklęcia biegłego czarownika.

⁷ Boże, skrusz zęby w ich ustach,

PANIE, połam szczęki lwiątkom!

⁸ Niech znikną jak wsiąkająca woda;

niech będą zdeptani jak przydrożna trawa!

⁹ Niech się rozpłyną jak rozdeptany ślimak,

jak poroniony płód niech nie widzą słońca!

¹⁰ Nim młode krzaki staną się chrustem,

niech ich strawi ogień Twego gniewu.

¹¹ Ucieszy się sprawiedliwy,

gdy zobaczy pomstę,

stopy obmyje we krwi bezbożnego.

¹² A ludzie powiedzą: „Jest nagroda dla sprawiedliwego,

jest więc Bóg, który sądzi na ziemi!”.

PSALM 59

PAN UCIECZKĄ PRZED WROGAMI

¹ Dyrygentowi:

na melodię „Al taszchet”.

Poemat Dawida,

gdy Saul posłał ludzi

i pilnował jego domu,

aby go zabić.

² Od nieprzyjaciół moich

ocal mnie, mój Boże,

uchroń przed tymi,

co nastają na mnie!

³ Uwolnij mnie od przestępców,

wybaw mnie od zbrodniarzy!

⁴ Bo oto czyhają na me życie,

rzucili się na mnie możni.

A we mnie, PANIE,

nie ma winy ani grzechu.

⁵ Biegną bez powodu i mnie osaczają.

Obudź się, wyjdź mi naprzeciw i zobacz!

⁶ Ty, PANIE, Boże Zastępów, Boże Izraela,

obudź się,

by nawiedzić wszystkie narody!

Nie miej litości

nad żadnym złoczyńcą!

Sela

⁷ Każdego wieczoru przychodzą,

wyją jak psy i okrążają miasto.

⁸ Oto złorzeczą ustami swymi,

ranią swymi wargami jak mieczem;

któż tego może słuchać?

⁹ Lecz Ty, PANIE, z nich szydzisz;

drwisz sobie ze wszystkich pogan.

¹⁰ Mocy moja, Tobie będę śpiewał,

gdyż Bóg jest moją twierdzą.

¹¹ Bóg w swej łaskawości

wyjdzie mi naprzeciw;

Bóg mój ukaże mi klęskę oszczerców.

¹² Nie zabijaj ich,

by mój lud o nich nie zapomniał;

rozprosz ich Twoją mocą i powal,

PANIE, tarczo moja!

¹³ Niech będą wydani własnej pysze

za grzechy swych ust,

za słowa swych warg,

za przekleństwo i fałsz, które głoszą;

¹⁴ zgładź je w Twym gniewie,

by już ich nie było!

Niech oni się dowiedzą,

że Bóg Jakuba panuje

aż po krańce ziemi.

Sela

¹⁵ Każdego wieczoru przychodzą,

wyją jak psy i okrążają miasto.

¹⁶ Włóczą się, by coś pożreć,

wyją, dopóki są głodni.

¹⁷ Lecz ja będę opiewał Twą potęgę,

o świcie rozraduję się Twoją łaską.

Bo stałeś się dla mnie twierdzą,

miejscem schronienia

w dniu nieszczęścia.

¹⁸ Mocy moja, Tobie będę śpiewał,

gdyż Bóg jest moją twierdzą.

Bóg w swej łaskawości...

PSALM 60

MODLITWA PO KLĘSCE

¹ Dyrygentowi: na melodię „Szuszan edut”.

Poemat Dawida, celem pouczenia.

² Gdy walczył przeciw Aramejczykom

z Mezopotamii i Aramejczykom z Soby

i gdy Joab, wracając, pobił dwanaście tysięcy Edomitów

w Dolinie Soli.

³ Boże, odrzuciłeś nas i zniszczyłeś;

rozgniewałeś się,

lecz powróć do nas!

⁴ Wstrząsnąłeś ziemią i rozdarłeś.

Ulecz jej pęknięcia, bo się chwieje.

⁵ Twardo się obszedłeś z Twoim ludem,

napoiłeś nas winem odurzającym.

⁶ Dałeś znak bojącym się Ciebie,

aby mogli uciec przed łukiem.

Sela

⁷ Aby ocaleli Twoi umiłowani,

wysłuchaj mnie i zbaw swą prawą ręką!

⁸ Bóg przemówił w swej świątyni:

„Rozraduję się i rozdzielę Sychem,

a Dolinę Sukkot wymierzę!

⁹ Mój jest Galaad i mój Manasses,

Efraim hełmem moim, Juda moim berłem.

¹⁰ Moab jest moją misą do mycia,

na Edom rzucę mój sandał,

nad Filisteą wzniosę okrzyk radosny”.

¹¹ Kto wprowadzi mnie

do miasta warownego,

kto mnie zawiedzie aż do Edomu?

¹² Czyż Ty odrzuciłeś nas, Boże?

Czy już nie wyruszysz, Boże,

z naszymi wojskami?

¹³ Udziel nam pomocy w utrapieniu,

bo złudne jest ludzkie wsparcie.

¹⁴ Mocą Boga odniesiemy zwycięstwo.

On podepcze nieprzyjaciół naszych.

PSALM 61

MODLITWA WYGNAŃCA

¹ Dyrygentowi:

na instrumenty strunowe. Dawida.

² Wysłuchaj, Boże, mojego błagania,

przychyl się ku modlitwie mojej.

³ Z krańców ziemi wołam do Ciebie

w udręce mego serca.

Wprowadź mnie na niedostępną skałę.

⁴ Ty jesteś schronieniem moim,

wieżą warowną przeciwko wrogowi.

⁵ Obym mógł mieszkać na wieki

w Twoim namiocie,

chronić się w cieniu Twych skrzydeł.

Sela

⁶ Bo Ty, Boże, przyjąłeś moje śluby

i dasz dziedzictwo tym,

co lękają się Twego imienia.

⁷ Pomnażaj dni króla,

lata jego – na wiele pokoleń.

⁸ Niech zasiada wiecznie

przed obliczem Boga;

niech strzegą go łaska i wierność!

⁹ Wtedy będę stale śpiewał

Twemu imieniu, Boże,

by każdego dnia spełniać moje śluby.

PSALM 62

W BOGU JEDYNA NADZIEJA

¹ Dyrygentowi: na sposób Jedutuna.

Psalm Dawida.

² Tylko w Bogu znajdę ukojenie,

moje zbawienie pochodzi od Niego.

³ On jest moją skałą i zbawieniem;

On moją twierdzą, więc nigdy nie upadnę!

⁴ Jak długo będziecie napadać na człowieka,

napierać na niego jak na mur pochylony

i ścianę, która się rozpada?

⁵ Lecz oni knują zwodnicze podstępy,

mają upodobanie w kłamstwie.

Swymi ustami chwalą,

a złorzeczą w sercu.

Sela

⁶ Tylko w Bogu znajdę ukojenie,

bo moja nadzieja pochodzi od Niego.

⁷ On jest moją skałą i zbawieniem;

On moją twierdzą,

nie spotka mnie nic złego!

⁸ W Bogu moje zbawienie i chwała;

twierdza warowna i schronienie w Bogu!

⁹ Jemu zawsze ufaj, narodzie,

otwórzcie przed Nim swe serca:

Bóg jest naszym schronieniem!

Sela

¹⁰ Lecz synowie Adama są marnością,

synowie ludzcy – zawodni;

położeni na wadze są lżejsi niż tchnienie,

wszyscy razem są marnością.

¹¹ Nie pokładajcie ufności w wyzysku

i nie łudźcie się grabieżą,

do wzrostu bogactwa

nie przywiązujcie serca.

¹² Raz tylko Bóg przemówił,

a ja dwa razy to słyszałem,

że Bóg jest mocą.

¹³ U Ciebie, PANIE, jest łaska,

bo Ty oddasz każdemu

według jego czynów.

PSALM 63

TĘSKNOTA ZA BOGIEM

¹ Psalm Dawida, gdy przebywał

na Pustyni Judzkiej.

² Boże, mój Boże,

szukam Ciebie od świtu;

Ciebie pragnę całym sercem!

Do Ciebie tęskni moje ciało

jak pustynna, sucha

i pozbawiona wody ziemia!

³ Jakże pragnę Cię ujrzeć w świątyni,

zobaczyć Twą moc i chwałę.

⁴ Bo łaska Twa lepsza nad życie;

moje wargi wielbić Cię będą.

⁵ Oto będę Cię wysławiał swym życiem

i w Twoje imię będę wznosił me ręce.

⁶ Będę się cieszył

jak w wesołe święta,

radosnym uwielbieniem

napełnię me usta.

⁷ Wspominam Ciebie na moim posłaniu,

podczas nocnych czuwań

rozmyślam o Tobie;

⁸ bo stałeś się moją pomocą,

rozweselę się w cieniu Twych skrzydeł.

⁹ Sercem przylgnąłem do Ciebie,

Twoja prawa ręka mnie podtrzymuje.

¹⁰ Ci, co bez powodu czyhają na me życie,

zejdą do głębin ziemi.

¹¹ Będą wydani na pastwę miecza,

staną się łupem szakali.

¹² Lecz król będzie się radował Bogiem;

chlubić się może każdy,

kto na Niego przysięga,

bo zamkną się usta krzywoprzysięzcy.

PSALM 64

SKARGA NA OSZCZERCÓW

¹ Dyrygentowi. Psalm Dawida.

² Boże, słuchaj mojej głośnej skargi.

Uchroń mnie

od lęku przed wrogiem.

³ Ukryj mnie przed gromadą złoczyńców,

przed zgrają popełniających nieprawość.

⁴ Ostrzą swe języki jak miecze,

słowa gorzkie wyrzucają jak z łuku,

⁵ by w skrytości razić niewinnego,

by z zimną krwią ugodzić go znienacka.

⁶ Umacniają się w złym zamiarze,

rozważają, jak ukryć pułapki;

mówią: „Któż je dostrzeże?”.

⁷ Obmyślają nieprawość;

szykują tajemne plany.

Wnętrze i serce człowieka

jest niezbadane!

⁸ Lecz Bóg ugodzi ich swymi strzałami,

nagle odniosą rany,

⁹ zawiodą ich własne języki.

Zatrwożą się wszyscy, którzy to zobaczą,

¹⁰ i lęk ogarnie każdego człowieka.

Będą głosić dzieła Boże,

zrozumieją Jego czyny.

¹¹ Sprawiedliwy rozraduje się PANEM,

do Niego się ucieknie;

chlubić się będą wszyscy

prawego serca.

PSALM 65

PIEŚŃ WDZIĘCZNOŚCI ZA BOŻE DARY

¹ Dyrygentowi. Psalm Dawida. Pieśń.

² Boże, Ciebie godzi się

sławić hymnami na Syjonie

i wypełniać złożone Ci śluby.

³ Wysłuchaj mojej modlitwy;

do Ciebie przyjdzie każdy śmiertelnik.

⁴ Przytłaczają nas grzeszne czyny,

lecz Ty je przebaczysz.

⁵ Szczęśliwy, kogo wybierasz i przyjmujesz,

by przebywał w Twoich dziedzińcach.

Nasycimy się dobrami Twego domu,

Twojej świątyni.

⁶ Twoja sprawiedliwość jest cudowna!

Wysłuchaj nas, Boże, nasz Zbawco,

nadziejo wszystkich krańców ziemi

i mórz dalekich.

⁷ Przepasany potęgą,

swoją siłą umacniasz góry.

⁸ Uciszasz ryk morskich fal,

uspokajasz wrzenie narodów.

⁹ Na widok Twych znaków bojaźń

ogarnie mieszkańców ziem odległych;

Ty ucieszysz krainy Wschodu i Zachodu.

¹⁰ Nawiedziłeś i napoiłeś ziemię,

obficie ją wzbogaciłeś.

Boża rzeka jest pełna wody;

wszystkim przygotowałeś pokarm.

Oto jak przygotowujesz ziemię:

¹¹ spulchniasz jej bruzdy,

wyrównujesz skiby,

użyźniasz ją obfitym deszczem,

błogosławisz zasiewy, by rosły.

¹² Rok wieńczysz Twoimi plonami,

tam gdzie przejdziesz,

wzbudzasz świeżą zieleń.

¹³ Użyźniasz stepowe pastwiska,

a wzgórza przepasujesz weselem.

¹⁴ Łąki odziewają się stadami,

a doliny okrywają się zbożem.

Wybuchają radosnym śpiewem.

PSALM 66

LITURGIA DZIĘKCZYNNA

¹ Dyrygentowi. Pieśń. Psalm.

Radośnie sławcie Boga,

wszystkie ziemie!

² Wyśpiewujcie chwałę Jego imienia,

cześć Mu wspaniałą oddajcie!

³ Mówcie Bogu:

„Jak potężne są dzieła Twoje!

Ze względu na ogrom Twej potęgi

będą Ci schlebiać wrogowie.

⁴ Niech cała ziemia Cię wielbi

i niech Tobie śpiewa,

niech opiewa Twoje imię,

Najwyższy”.

Sela

⁵ Przyjdźcie,

zobaczcie dzieła Boga,

bojaźń budzi to, co uczynił ludziom.

⁶ On zamienił morze w suchą ziemię;

pieszo przeszli przez rzekę.

Dlatego Nim się radujmy!

⁷ On w swej potędze panuje na wieki.

Jego oczy strzegą narodów;

buntownicy nie będą się wywyższać.

Sela

⁸ Wysławiajcie, narody, naszego Boga,

rozgłaszajcie Jego chwałę.

⁹ On nas zachował przy życiu

i nie pozwolił,

by stało się nam coś złego.

¹⁰ Tak, wypróbowałeś nas, Boże,

poddałeś nas próbie ognia

jak się próbuje srebro.

¹¹ Dopuściłeś, byśmy wpadli w pułapkę,

na grzbiet włożyłeś nam utrapienia.

¹² Pozwoliłeś ludziom

deptać nam po głowach,

przeszliśmy przez ogień i wodę,

lecz przyprowadziłeś nas na ucztę.

¹³ Wejdę do Twego domu z ofiarą całopalną,

wypełnię, co ślubowałem,

¹⁴ co wyraziły me wargi,

co usta moje przyrzekły w ucisku.

¹⁵ Złożę Ci tłuste całopalenia

wraz z dymem tłuszczu baranów;

ofiaruję Ci woły i kozły.

Sela

¹⁶ Przyjdźcie i słuchajcie,

wszyscy bojący się Boga,

opowiem, co dla mnie uczynił.

¹⁷ Do Niego wołałem ustami moimi,

wielbiłem Go moim językiem.

¹⁸ Gdybym w mym sercu planował coś złego,

PAN by mnie nie wysłuchał.

¹⁹ A jednak Bóg mnie wysłuchał,

przychylił się do mej głośnej modlitwy.

²⁰ Niech będzie Bóg błogosławiony,

bo nie odtrącił mojej modlitwy

ani swej łaski mi nie odmówił!

PSALM 67

PIEŚŃ DOŻYNKOWA

¹ Dyrygentowi:

na instrumenty strunowe.

Psalm. Pieśń.

² Niech Bóg się zmiłuje nad nami

i nas błogosławi,

niech rozjaśni nad nami swe oblicze,

Sela

³ aby poznano na ziemi drogę

wskazaną przez Ciebie,

Twoje zbawienie

wśród wszystkich narodów.

⁴ Niech wysławiają Cię ludy, Boże,

niech wysławiają Cię wszystkie ludy!

⁵ Niech się narody cieszą i radują,

bo Ty sądzisz ludy sprawiedliwie

i kierujesz narodami na ziemi.

Sela

⁶ Niech wysławiają Cię ludy, Boże,

niech wysławiają Cię wszystkie ludy!

⁷ Ziemia wydała swój owoc.

Bóg, nasz Bóg nas błogosławi.

⁸ Niech nas Bóg błogosławi

i niech się Go boją

wszystkie krańce ziemi.

PSALM 68

BÓG ZWYCIĘSKIM WŁADCĄ

¹ Dyrygentowi. Psalm Dawida. Pieśń.

² Bóg powstaje,

a Jego wrogowie pierzchają,

uciekają przed Jego obliczem nieprzyjaciele.

³ Jak dym, który się rozwiewa na wietrze,

jak wosk, który się rozpływa w ogniu,

tak giną bezbożni przed Bogiem.

⁴ A sprawiedliwi cieszą się,

weselą przed Bogiem

i rozkoszują radością.

⁵ Śpiewajcie Bogu, grajcie Jego imieniu,

równajcie drogę Temu,

który przemierza stepy:

„PAN” to Jego imię!

Weselcie się w Jego obecności!

⁶ Ojcem dla sierot, dla wdów opiekunem

jest Bóg w swojej świętej siedzibie.

⁷ Bóg daje mieszkanie samotnym.

On uwięzionych prowadzi ku szczęściu,

lecz buntownicy zostaną na jałowej ziemi.

⁸ Boże, gdy wyruszałeś przed swym ludem,

gdy przechodziłeś przez pustynię,

Sela

⁹ ziemia drżała i niebiosa ociekały deszczem

przed obliczem Boga ze Synaju,

przed obliczem Boga Izraela.

¹⁰ Szczodrze deszczem obdarzyłeś, Boże,

i orzeźwiłeś

swoje znękane dziedzictwo.

¹¹ Twoje stworzenia będą tam mieszkać;

w swej dobroci

zatroszczyłeś się o ubogiego, Boże!

¹² PAN wypowiedział słowo

do licznego zastępu

głoszących dobrą nowinę.

¹³ Zbrojni królowie uciekają w popłochu,

a pani domu rozdziela łupy.

¹⁴ Czy chcecie zasnąć wśród zagród?

Skrzydła gołębie pokryte srebrem,

a wszystkie pióra mienią się złotem.

¹⁵ Gdy Wszechmocny

rozproszył tam królów,

jakby śnieg biały pokrył Góry Mroczne.

¹⁶ Góry Baszanu to góry potężne,

góry Baszanu mają wiele szczytów.

¹⁷ Czemu zazdrośnie patrzycie,

góry o wielu szczytach, na górę,

gdzie Bóg zechciał zamieszkać,

gdzie PAN mieszka na wieki?

¹⁸ Rydwanów Bożych niezliczone krocie,

oto PAN przybywa z Synaju do świątyni.

¹⁹ Wstąpiłeś na wysokości,

wziąłeś do niewoli jeńców,

przyjąłeś w darze ludzi.

Nawet buntownicy mogą tam mieszkać,

PANIE Boże.

²⁰ Każdego dnia

niech będzie PAN błogosławiony.

Niech nam Bóg udzieli zbawienia!

Sela

²¹ Bóg nasz jest Bogiem, który wyzwala;

do PANA

BOGA

należą bramy śmierci.

²² Bóg roztrzaska głowy swoich wrogów,

włochate czaszki tych,

co trwają w grzechu.

²³ Rzekł PAN: „Spędzę ich z Baszanu,

sprowadzę ku morskiej głębinie.

²⁴ Niech twoja stopa we krwi brodzi,

a twoje psy rozszarpią twych wrogów”.

²⁵ Oto widać Twoje wejście, Boże,

wejście mego Boga

i Króla do świątyni.

²⁶ Z przodu idą śpiewacy, a z tyłu grający,

w środku dziewczęta z bębenkami.

²⁷ Na zgromadzeniach wysławiajcie Boga,

PANA– gdzie zbiera się Izrael.

²⁸ Idzie przed nimi Beniamin, najmłodszy;

książęta Judy ze swymi hufcami;

książęta Zabulona, książęta Neftalego.

²⁹ Boże, okaż swą potęgę!

Umocnij, Boże, to,

czegoś dla nas dokonał!

³⁰ Ze względu na Twą świątynię

w Jeruzalem

niech królowie złożą Ci dary!

³¹ Skarć dzikie bestie w zaroślach,

stado byków z cielcami narodów.

Rozprosz ludy, które pragną wojen!

Z Patros przybędą

doświadczeni jak srebro,

³² z Egiptu przybędą posłowie,

Kusz wzniesie swe ręce ku Bogu.

³³ Królestwa ziemi, śpiewajcie Bogu,

grajcie PANU naszemu,

Sela

³⁴ Temu, który przemierza

odwieczne niebiosa!

Oto wydaje swój głos,

potężne wołanie:

³⁵ „Uznajcie potęgę Boga!”.

Jego wspaniałość nad Izraelem,

a Jego potęga sięga obłoków.

³⁶ Przedziwny jest Bóg w swej świątyni.

Bóg Izraela udziela mocy i siły ludowi.

Niech będzie Bóg błogosławiony!

PSALM 69

SKARGA NIEWINNEGO

¹ Dyrygentowi:

na melodię „Szoszannim”. Dawida.

² Ratuj mnie, Boże,

bo woda sięga mi aż po szyję.

³ Ugrzązłem w głębokim błocie

i nie mam oparcia.

Znalazłem się na głębinie

i prąd wody mnie porywa.

⁴ Zmęczyłem się krzykiem,

ochrypło me gardło,

oczy mi się zaćmiły

od czekania na mojego Boga.

⁵ Liczniejsi od włosów na mej głowie są ci,

co mnie nienawidzą bez powodu.

Umocnili się moi wrogowie,

którzy niesprawiedliwie mnie dręczą.

Czy mam zapłacić za to,

czego nie zabrałem?

⁶ Boże, Ty znasz moją głupotę,

a moje winy nie są ukryte przed Tobą.

⁷ Niech się nie wstydzą z mego powodu

ci, którzy ufają Tobie,

PANIE, BOŻE Zastępów!

Niech nie rumienią się z mego powodu

ci, którzy szukają Ciebie, Boże Izraela!

⁸ Bo ze względu na Ciebie

znoszę szyderstwa,

hańba twarz mi okrywa.

⁹ Stałem się obcy dla braci,

nie chcą mnie znać synowie mej matki.

¹⁰ Bo gorliwość o Twój dom mnie pochłania

i spadły na mnie zniewagi znieważających Ciebie.

¹¹ Płakałem i pościłem,

a spotkały mnie za to zniewagi.

¹² Założyłem wór pokutny jako ubranie

i stałem się dla nich pośmiewiskiem.

¹³ Szydzą ze mnie siedzący w bramie

i o mnie śpiewają pijacy.

¹⁴ A ja modlę się do Ciebie, PANIE,

w czasie zmiłowania, o Boże!

Wysłuchaj mnie

w ogromie swego miłosierdzia,

w Twej zbawczej wierności!

¹⁵ Wyciągnij mnie z błota, bym nie ugrzązł;

ocal mnie od tych, co mnie nienawidzą;

wydobądź z wód głębokich.

¹⁶ Niech mnie nie zatopią wzburzone wody

i nie pochłonie mnie głębina;

niech odmęt nie zamknie

nade mną swej paszczy!

¹⁷ Wysłuchaj mnie, PANIE,

bo słodka jest Twa łaska.

Spójrz na mnie

w ogromie Twego miłosierdzia.

¹⁸ Nie odwracaj oblicza od sługi swego,

prędko mnie wysłuchaj,

bo cierpię udrękę.

¹⁹ Zbliż się do mnie i wybaw,

ocal mnie na przekór mym wrogom.

²⁰ Ty znasz moją hańbę,

wstyd i poniżenie;

w Twojej mocy są wszyscy,

co mnie znieważają.

²¹ Jestem złamany na duchu

i z sił opadłem.

Czekałem na współczucie,

lecz bezskutecznie,

na pociechę, ale jej nie znalazłem.

²² Dodali żółci do mego pokarmu,

poili mnie octem, gdy byłem spragniony.

²³ Niech stół ich

stanie się dla nich zasadzką,

a uczta ofiarna pułapką.

²⁴ Niech zaćmią się ich oczy,

aby nie widzieli,

a grzbiet ich zawsze trzymaj pochylony.

²⁵ Wylej na nich swoje zagniewanie,

żar Twego gniewu niechaj ich dosięgnie!

²⁶ Niech ich dom opustoszeje,

by nie miał kto mieszkać w ich namiotach.

²⁷ Bo prześladują tego, którego uderzyłeś,

i naśmiewają się z tego, którego zraniłeś.

²⁸ Pozwól im mnożyć grzechy,

by nie weszli do Twej sprawiedliwości.

²⁹ Niech będą wymazani z księgi żyjących,

by nie byli zapisani razem z prawymi.

³⁰ Ja zaś jestem ubogi i zbolały,

niech mnie podźwignie, Boże,

Twoje zbawienie.

³¹ Będę chwalił pieśnią imię Boga,

wysławiał Go dziękczynieniem.

³² Gdyż to milsze jest PANU

od młodego cielca,

co ma już rogi i racice.

³³ Niech patrzą ubodzy i niech się radują!

Niech ożyją serca

chcących poznać wolę Boga!

³⁴ Gdyż PAN wysłuchał nędzarzy,

nie wzgardził swoimi, co byli w niewoli.

³⁵ Niech Go wielbią niebiosa i ziemia,

morze i wszystko, co w nich się porusza.

³⁶ Bo Bóg wybawi Syjon;

odbuduje miasta Judy.

Osiądą w nich i wezmą je w posiadanie;

³⁷ otrzymają je potomkowie sług Jego;

miłujący Jego imię znajdą tam mieszkanie.

PSALM 70

PROŚBA O POMOC BOŻĄ

¹ Dyrygentowi. Dawida.

Ku przypomnieniu.

² Boże, wejrzyj ku wspomożeniu memu!

PANIE, pospiesz ku ratunkowi memu!

³ Niech się zawstydzą i okryją hańbą

ci, co czyhają na moje życie.

Niech się odwrócą zawstydzeni

ci, co pragną mojej zguby!

⁴ Niech się cofną i wstydem okryją

ci, którzy mi mówią:

„Dobrze mu tak, dobrze!”.

⁵ Niechaj się cieszą i radują Tobą wszyscy,

co Ciebie szukają!

Niech zawsze mówią:

„Bóg jest wielki!”

ci, którzy pragną Twojej pomocy.

⁶ Ja zaś jestem ubogi i nędzny;

Boże, pospiesz mi z pomocą!

Ty jesteś moim wspomożycielem i wybawcą;

PANIE, nie zwlekaj!

PSALM 71

BÓG UCIECZKĄ W STAROŚCI

¹ PANIE, do Ciebie się uciekam,

niech nigdy nie doznam wstydu.

² W Twojej sprawiedliwości wyrwij mnie

i ocal, nakłoń ku mnie ucha i wybaw mnie!

³ Bądź dla mnie skałą schronienia,

domem ucieczki, abyś mnie wybawił!

Bo Ty jesteś moją opoką i twierdzą.

⁴ Boże mój, wyrwij mnie z mocy bezbożnego,

z ręki występnego i ciemiężyciela.

⁵ Gdyż Ty jesteś nadzieją moją,

PANIE, BOŻE, ucieczko moja od młodości.

⁶ Od łona matki opieram się na Tobie,

już w jej wnętrznościach

byłeś mym obrońcą.

Ciebie zawsze uwielbiam.

⁷ Dla wielu stałem się

jakby zadziwiającym znakiem,

lecz Ty jesteś moim bezpiecznym schronieniem.

⁸ Niechaj uwielbienie wypełni me usta,

abym codziennie opiewał Twą chwałę.

⁹ Nie opuszczaj mnie w czas starości,

gdy osłabnie ma siła,

Ty mnie nie porzucaj!

¹⁰ Bo zmówili się przeciw mnie wrogowie,

ci, co czyhają na me życie,

wspólnie się naradzali,

¹¹ mówiąc: „Bóg go opuścił,

ścigajcie go i schwyćcie,

bo nie ma dla niego wybawcy!”.

¹² Boże, nie oddalaj się ode mnie,

Boże mój, wejrzyj ku wspomożeniu memu!

¹³ Niech się zawstydzą i znikną

ci, co mnie oskarżają.

Niech się okryją hańbą i wstydem,

którzy pragną mej zguby!

¹⁴ Ale ja zawsze będę Ci ufał

i nie przestanę Ciebie uwielbiać!

¹⁵ Moje usta będą głosić Twą sprawiedliwość,

cały dzień Twoje zbawienie,

bo nawet nie znam jego miary!

¹⁶ Będę powracał

do wielkich dzieł PANA BOGA;

będę wspominał

tylko Twoją sprawiedliwość.

¹⁷ Boże, pouczałeś mnie od młodości

i dotąd głoszę Twoje cuda.

¹⁸ Lecz i w starości, w wieku sędziwym,

nie opuszczaj mnie, Boże,

bym mógł opowiadać o mocy Twojej,

całemu przyszłemu pokoleniu

o Twej potędze.

¹⁹ Tak wzniosła jest, Boże,

sprawiedliwość Twoja!

Ty dokonałeś wielkich rzeczy,

Boże, któż podobny do Ciebie?

²⁰ Wiele trudnych utrapień na mnie zesłałeś,

lecz zawsze przywracałeś mi życie,

więc z głębi ziemi

znowu mnie wydobędziesz.

²¹ Przymnóż mi szacunku

i znowu mnie pociesz.

²² A ja wielbić będę na lirze

Twoją wierność, Boże,

psalm Ci zagram na cytrze,

Święty Izraela!

²³ Zaśpiewam dla Ciebie

radosnymi wargami

i całym sobą, bo mnie odkupiłeś.

²⁴ Także i język mój

codziennie będzie głosił

Twoją sprawiedliwość,

gdyż się zawstydzą i doznają hańby,

którzy pragną mej zguby.

PSALM 72

KRÓLESTWO MESJASZA

¹ Dla Salomona.

Boże, przekaż Twą władzę królowi,

naucz go Twojej sprawiedliwości,

² aby sądził lud Twój sprawiedliwie

i godziwie Twoich ubogich.

³ Niech góry przyniosą Jego ludowi pokój,

a pagórki sprawiedliwość.

⁴ On obroni ubogich spośród ludu,

ocali synów nędzarzy,

a poniży ciemiężyciela.

⁵ Trwać będzie długo jak słońce,

dłużej niż księżyc –

z pokolenia na pokolenie.

⁶ Spadnie jak deszcz na murawę,

jak krople deszczu padające na ziemię.

⁷ Za dni Jego zakwitnie sprawiedliwość

i pełnia pokoju, póki nie braknie księżyca.

⁸ Będzie panował od morza do morza,

od rzeki aż po krańce ziemi.

⁹ Mieszkańcy pustyni przed nim upadną,

Jego wrogowie będą proch lizali.

¹⁰ Królowie Tarszisz i wysp złożą daninę,

królowie Szeby i Saby przyniosą dary.

¹¹ Będą mu bić pokłony wszyscy królowie,

wszystkie narody będą mu służyły.

¹² Bo on z rąk możnego wybawił biedaka

i nędzarza, który nie miał obrońcy.

¹³ On oszczędzi biednego i ubogiego,

ocali życie ubogim.

¹⁴ Obroni ich przed krzywdą i przemocą,

gdyż cenna jest krew ich dla niego.

¹⁵ Niechaj więc żyje

i otrzyma złoto ze Szeby;

niech się modlą za niego

i nieustannie go błogosławią:

¹⁶ „Niech zboże obrodzi na ziemi,

niech się rozplenia jak trawa na ziemi,

niech zaszumią kłosy na wzgórzach

jak lasy Libanu.

¹⁷ Niech jego imię trwa na wieki,

dłużej niż słońce niech trwa jego imię.

Jego błogosławieństwa niech życzą sobie

wszystkie ludy ziemi i wszystkie narody

niech go zwą szczęśliwym”.

¹⁸ Błogosławiony PAN Bóg, Bóg Izraela,

który sam czyni cuda.

¹⁹ Błogosławione na wieki Jego

chwalebne imię! Niech ziemia cała

będzie pełna Jego chwały!

Amen!

Niech tak będzie!

²⁰ Skończyły się hymny Dawida,

syna Jessego.

KSIĘGA TRZECIA

PSALM 73

ZŁUDNE SZCZĘŚCIE BEZBOŻNYCH

¹ Psalm Asafa.

Jak dobry jest Bóg dla prawych,

dla ludzi czystego serca!

² A moje nogi niemal się potknęły,

prawie że zachwiały się moje stopy.

³ Bo zazdrościłem pyszałkom,

widząc pomyślność bezbożnych.

⁴ Oni niczym się nie przejmują,

ich ciało jest zdrowe i jędrne.

⁵ Nie uczestniczą w ludzkich znojach,

nie cierpią razem z ludźmi.

⁶ Dlatego okryli się pychą,

odziali się przemocą jak szatą.

⁷ W ich tłuszczu lęgnie się nieprawość,

w ich sercach rodzą się złe myśli.

⁸ Myślą i mówią złośliwie,

wyniośle głoszą nieprawość.

⁹ Otwierają usta przeciw niebu,

kalają ziemię językiem.

¹⁰ Także lud Boży zwraca się do nich,

pijąc obficie ich wodę.

¹¹ Mówią: „Czy Bóg może to zauważyć?

Czy Najwyższy ma wiedzę?”.

¹² Przecież to bezbożni, a im się powodzi

i na tym świecie zdobyli bogactwo!

¹³ Czyż na darmo zachowałem czyste serce

i obmywałem ręce na znak niewinności?

¹⁴ Bo przecież w dzień cierpię katusze,

każdego rana jestem doświadczany.

¹⁵ Gdybym zamierzał postąpić podobnie,

zdradziłbym lud Twoich synów!

¹⁶ Próbowałem to pojąć,

lecz było to dla mnie zbyt trudne,

¹⁷ póki nie wszedłem do świątyni Bożej

i nie zrozumiałem, jaki jest ich koniec.

¹⁸ Doprawdy na śliskim gruncie

ich stawiasz

i spychasz ich ku zagładzie.

¹⁹ Jakże szybko obrócą się w nicość,

przepadną strawieni przerażeniem.

²⁰ Znikają jak sen po przebudzeniu,

bo Ty, PANIE, gardzisz ich widokiem.

²¹ Gdy gorycz miałem w sercu

i dręczyło mnie sumienie,

²² byłem głupi i nic nie rozumiałem,

byłem jak zwierzę przed Tobą.

²³ Lecz ja jestem zawsze przy Tobie;

Ty mnie ująłeś za rękę.

²⁴ Prowadzisz mnie zgodnie

z Twym zamysłem,

a w końcu przyjmiesz mnie do chwały.

²⁵ Kogo mam w niebie? Gdy jestem z Tobą,

nie cieszy mnie ziemia.

²⁶ Chociaż niszczeje ciało i serce,

Bóg jest skałą mego serca

i moim dziedzictwem na wieki.

²⁷ Bo zginą ci, którzy oddalają się od Ciebie,

wytracisz każdego, kto Cię zdradza!

²⁸ Moim dobrem jest być blisko Boga.

W PANU BOGU

uczyniłem sobie schronienie,

by opowiadać wszystkie dzieła Twoje.

PSALM 74

NA GRUZACH ŚWIĄTYNI

¹ Pouczenie Asafa.

Boże, dlaczego odrzuciłeś nas

na zawsze?

Czy gniewem płoniesz przeciw owcom

Twego pastwiska?

² Wspomnij o Twojej społeczności,

którą posiadłeś od początku;

o szczepie dziedzicznym, który nabyłeś,

o górze Syjon, na której zamieszkałeś.

³ Podnieś swą rękę przeciw ciągłym

zuchwalstwom,

jakich się dopuszcza wróg

w świątyni Twojej!

⁴ Zawyli Twoi wrogowie

pośrodku Twojej świątyni;

zatknęli tu swoje godła.

⁵ Widać, jak się podnoszą w górę siekiery

jak w leśnej gęstwinie.

⁶ Porąbali bramy świątyni,

zniszczyli je zupełnie toporem i łomem.

⁷ Ogniem spalili Twoje święte miejsce,

zuchwale zburzyli

mieszkanie Twojego imienia.

⁸ Mówili sobie: „Zniszczmy go od razu!

Spalmy całe to miejsce święte na ziemi!”.

⁹ Nie widzimy już znaków,

nie ma już proroka, który by pouczył.

¹⁰ Boże, dokądże wróg będzie urągał,

czy przeciwnik nie przestanie znieważać Twego imienia?

¹¹ Czemu cofasz swą rękę?

Jak długo będziesz trzymał nas w niepewności?

¹² Ty jednak, Boże,

jesteś moim Królem od wieków.

Okazujesz pomoc pośrodku tej ziemi.

¹³ Ty w swej potędze władasz morzem,

miażdżysz łby smoków na wodach.

¹⁴ Ty starłeś łby Lewiatana,

dałeś je na żer morskim potworom.

¹⁵ Ty otwarłeś drogę źródłom i potokom,

wysuszyłeś rzeki nieustannie płynące.

¹⁶ Twój jest dzień i noc jest Twoja,

Ty utwierdziłeś słońce i księżyc.

¹⁷ Ty wyznaczyłeś wszystkie granice krain,

lato i wiosnę Ty stworzyłeś.

¹⁸ Pamiętaj o tym: nieprzyjaciel znieważa

PANA, lud głupi lży Twoje imię!

¹⁹ Nie wydawaj bestiom

wyznawców Twoich,

nie zapominaj do końca

o życiu Twych ubogich!

²⁰ Zważ na Twoje przymierze,

bo kryjówki ziemi stały się

miejscem przemocy!

²¹ Niech udręczony nie wraca ze wstydem,

niech ubogi i nędzarz chwalą Twoje imię.

²² Powstań, Boże, rozsądź swoją sprawę!

Pamiętaj o zniewagach,

jakie stale wyrządza Ci głupiec!

²³ Nie zapominaj

krzyku Twych przeciwników

ani zgiełku tych,

co wciąż przeciw tobie powstają!

PSALM 75

OSTATECZNY SĄD BOŻY

¹ Dyrygentowi: na melodię

„Al taszchet”.

Psalm Asafa. Pieśń.

² Sławimy Cię, Boże,

sławimy Twe imię, bo jest bliskie!

Opowiemy o Twoich cudach.

³ „Gdy wyznaczę porę,

sam będę sądził sprawiedliwie!

⁴ Choćby zachwiała się ziemia

ze swymi mieszkańcami,

to jednak Ja umocnię jej kolumny.

Sela

⁵ Mówię do pyszałków: Nie bądźcie pyszni!

i do bezbożnych: Nie bądźcie pewni siebie!

⁶ Nie podnoście wyniośle swojego czoła,

nie mówcie bezczelnie i zarozumiale!”.

⁷ Bo sąd nie przychodzi ze wschodu

ani z zachodu, ani z gór, ani z pustyni,

⁸ lecz Bóg jest Sędzią: tego poniża,

tamtego wywyższa.

⁹ Gdyż w ręku PANA jest kielich

pełen mocnego wina;

On z niego nalewa – aż do dna go wypiją.

Będą pić wszyscy bezbożni na ziemi.

¹⁰ Ja natomiast zawsze będę się radował

i śpiewał psalmy Bogu Jakuba.

¹¹ „Pozbawię siły bezbożnych,

a siłę sprawiedliwego pomnożę!”.

PSALM 76

TRYUMF BOGA NAD WROGAMI

¹ Dyrygentowi: na instrumenty strunowe.

Psalm Asafa. Pieśń.

² Bóg objawia się w Judzie,

wielka jest Jego sława w Izraelu.

³ W Szalemie wznosi się Jego namiot,

na Syjonie jest Jego mieszkanie.

⁴ Tam złamał strzały łuków,

tarcze i miecze, i sprzęt wojenny.

Sela

⁵ Wspanialszy jesteś

i potężniejszy od gór odwiecznych.

⁶ Najdzielniejsi stali się łupem

i sen ich ogarnął, siły zawiodły wszystkich wojowników.

⁷ Od Twojej groźby, Boże Jakuba,

sen śmierci

spadł na wszystkich jeźdźców.

⁸ Napawasz lękiem i któż ujdzie

przed Twoim gniewem?

⁹ Z nieba ogłaszasz wyrok;

drży ziemia i milknie,

¹⁰ gdy Bóg na sąd powstaje,

by wybawić wszystkich łagodnych

na ziemi.

Sela

¹¹ Gdyż nawet gniew na ludzi

będzie Cię wychwalać,

a ci, którzy go unikną,

będą blisko Ciebie.

¹² Składajcie i wypełniajcie śluby

przed PANEM, Bogiem naszym.

Wszyscy, którzy Go otaczają,

niech składają dary.

¹³ Temu, który poskramia pychę książąt,

który lękiem napawa królów ziemi.

PSALM 77

MEDYTACJA NAD HISTORIĄ

¹ Dyrygentowi: na sposób Jedutuna.

Psalm Asafa.

² Głos mój wznoszę do Boga,

głos mój wznoszę do Boga,

aby mnie wysłuchał.

³ W dniu mego utrapienia

zwracam się do PANA;

ręce me nocą wyciągam

do Niego niestrudzenie,

lecz nie znajduję pociechy.

⁴ Wspominam Boga

i wzdycham, rozmyślam,

lecz mój duch słabnie.

Sela

⁵ Ty spędzasz sen z oczu moich,

niepokoję się i nie umiem mówić.

⁶ Rozważam odległe czasy,

wspominam minione lata.

⁷ Nocą rozmyślam w sercu

i roztrząsam w duchu.

⁸ Czyżby PAN odrzucił mnie na wieki

i już nie będzie życzliwy?

⁹ Czy Jego łaska skończyła się na zawsze

i zupełnie ustały Jego obietnice?

¹⁰ Czy Bóg może zapomnieć o litości

i w gniewie tłumi miłosierdzie swoje?

Sela

¹¹ Mówię:

To dla mnie bolesne,

że odmieniła się prawa ręka Najwyższego!

¹² Wspominam dzieła PANA;

chcę pamiętać o Twoich dawnych cudach.

¹³ Rozważam o wszystkich Twych dziełach,

roztrząsam czyny Twoje.

¹⁴ Boże, droga, którą wskazujesz,

jest święta!

Który bóg mógłby się równać

z naszym Bogiem?

¹⁵ Ty jesteś Bogiem, który czyni cuda;

dałeś poznać swą potęgę narodom.

¹⁶ Wykupiłeś własną ręką lud swój,

synów Jakuba i Józefa.

Sela

¹⁷ Widziały Cię wody, Boże,

zobaczyły Cię wody i zadrżały,

poruszyły się głębie.

¹⁸ Deszczem spłynęły chmury,

niebiosa swój głos wydały,

raziły strzałami Twoimi.

¹⁹ Huk Twego grzmotu wśród terkotu kół,

błyskawice świat rozświetliły,

poruszyła się i zachwiała ziemia.

²⁰ Droga Twoja wiodła przez morze,

Twoje ścieżki między ogromnymi wodami.

Nie można poznać Twych śladów.

²¹ Przeprowadziłeś swój lud

jak owce ręką Mojżesza i Aarona.

PSALM 78

DZIEJE NARODU SZKOŁĄ WIARY

¹ Pouczenie Asafa.

Ludu mój, słuchaj mojej nauki,

nakłoń ucha na słowa ust moich.

² Otworzę moje usta dla przypowieści,

wypowiem rzeczy zakryte od początku.

³ Tego, cośmy słyszeli i poznali,

co opowiedzieli nam ojcowie,

⁴ nie zataimy przed ich dziećmi,

lecz opowiemy przyszłemu potomstwu

o przesławnych czynach i potędze PANA

oraz o cudach, których On dokonał.

⁵ Ustanowił przykazania w Jakubie,

nadał prawo w Izraelu

i rozkazał naszym ojcom,

by je oznajmili swym dzieciom.

⁶ Aby je poznali dalsi potomkowie,

synowie, którzy się narodzą.

A ci z kolei, by przekazali

własnym dzieciom.

⁷ Niech w Bogu złożą nadzieję,

nie zapominają o Bożych dziełach,

lecz przestrzegają Jego przykazań.

⁸ Niechaj nie będą jak ich przodkowie,

pokolenie krnąbrne i zbuntowane,

pokolenie, które nie było prawe w sercu

i w duchu nie zawierzyło Bogu.

⁹ Synowie Efraima, dzielni łucznicy,

musieli się cofnąć w dniu bitwy.

¹⁰ Nie dochowali przymierza z Bogiem,

nie chcieli postępować zgodnie

z Jego prawem.

¹¹ Zapomnieli o Jego dobrodziejstwach

i o cudownych dziełach, których dokonał.

¹² O cudach, które uczynił wobec ich

przodków w ziemi egipskiej,

na równinie Soan.

¹³ Rozdzielił morze, by ich przeprowadzić,

i wody ustawił jak wały.

¹⁴ Prowadził ich za dnia w obłoku,

a nocą w blasku ognia.

¹⁵ Na pustyni rozłupał skałę

i napoił ich jakby z wielkiej otchłani.

¹⁶ Wydobył potoki ze skały

i wody wyprowadził jak rzeki.

¹⁷ Ale oni nadal grzeszyli przeciw Niemu,

Najwyższego pobudzili

do gniewu na pustyni.

¹⁸ Kusili Boga w sercach swoich,

domagając się strawy dla siebie.

¹⁹ Uwłaczali Bogu, mówiąc:

„Czy może Bóg zastawić stół na pustyni?

²⁰ Choć uderzył skałę, a wypłynęły wody

i wezbrały strumienie,

czy jednak może dać chleba

i przygotować mięso swemu ludowi?”.

²¹ Słysząc to, PAN wpadł w oburzenie,

rozpalił się ogień przeciwko Jakubowi

i gniew spadł na Izraela.

²² Bo nie zawierzyli Bogu

i nie zaufali Jego pomocy.

²³ Nakazał chmurom w górze

i bramy nieba otworzył.

²⁴ Spuścił na nich jak deszcz

mannę do jedzenia,

dając im chleb z nieba.

²⁵ Człowiek jadł chleb mocnych.

PAN zesłał mu pokarm w obfitości.

²⁶ Wzbudził na niebie wiatr ze wschodu

i sprowadził swą mocą wiatr południowy.

²⁷ Jak deszcz spuścił na nich mięso,

jak piasek morski – ptactwo skrzydlate.

²⁸ Spadło ono pośród obozu,

wokół ich namiotów.

²⁹ Jedli i dobrze się nasycili,

spełnił ich żądanie.

³⁰ Lecz oni,

mając jeszcze pokarm w ustach,

nie wyrzekli się swych pragnień.

³¹ Spadł więc na nich gniew Boży,

pozabijał ich przywódców

i powalił wodzów Izraela.

³² Ale nadal grzeszyli

i nie wierzyli Jego cudom.

³³ Ich dni przemijały w marności,

a lata ich – w pośpiechu.

³⁴ Gdy ich zabijał, zwracali się do Niego,

nawracali się i tęsknie wypatrywali.

³⁵ Przypomnieli sobie, że Bóg jest ich skałą,

że Bóg Najwyższy jest ich wybawcą.

³⁶ Zwodzili Go ustami swymi,

kłamali Mu swym językiem.

³⁷ Ich serca nie trwały przy Nim,

nie pozostali wierni Jego przymierzu.

³⁸ Ale On był miłosierny,

przebaczał grzechy i nie wytracał.

Wielokrotnie gniew swój powściągał

i nie dawał upustu swej zapalczywości.

³⁹ Pamiętał bowiem, że oni są ciałem,

tchnieniem, które ulatuje i nie wraca.

⁴⁰ Ileż razy drażnili Go na pustyni,

pobudzali Go do gniewu na pustkowiu.

⁴¹ Odwracali się i kusili Boga,

zasmucali Świętego Izraela.

⁴² Nie pamiętali o Jego ręce,

o dniu, gdy ich wyzwolił z rąk ciemięzcy.

⁴³ Okazał w Egipcie swe znaki,

swoje cuda na równinie Soan.

⁴⁴ Zamienił w krew ich rzeki i potoki,

aby pić nie mogli.

⁴⁵ Zesłał na nich robactwo,

aby ich kąsało, i żaby, by ich trapiły.

⁴⁶ Owoce ich wydał robactwu,

a plony ich szarańczy.

⁴⁷ Winnice wybił gradem,

szronem wyniszczył drzewa figowe.

⁴⁸ Bydło pobił gradem,

wystawił na pastwę ognia.

⁴⁹ Spuścił na nich swój gniew srogi:

oburzenie, zapalczywość i utrapienie –

zastęp zwiastunów nieszczęścia.

⁵⁰ Dał upust swemu gniewowi;

nie ocalił ich życia od śmierci

i zesłał pomór na bydło.

⁵¹ Poraził wszystko pierworodne w Egipcie,

pierwociny ich siły – w namiotach Chama.

⁵² I zgromadził swój lud jak stado,

wiódł ich po pustyni jak owce.

⁵³ Prowadził ich bezpiecznie,

tak że się nie bali,

a wrogów ich przykryło morze.

⁵⁴ I wprowadził ich do swej świętej krainy,

na górę, którą zdobył własną prawą ręką.

⁵⁵ Wypędził przed nimi narody,

sznurem wyznaczył im dziedzictwo,

w namiotach tamtych osadził

plemiona Izraela.

⁵⁶ Ale buntownicy kusili Boga Najwyższego,

nie zachowywali Jego pouczeń.

⁵⁷ Odwrócili się

i byli niewierni jak ich przodkowie;

zawiedli jak łuk zepsuty.

⁵⁸ Pobudzali Go do gniewu

swoim bałwochwalstwem

i posągami skłaniali Go do zazdrości.

⁵⁹ Bóg to usłyszał i wzgardził nimi,

zupełnie odrzucił Izraela.

⁶⁰ Porzucił mieszkanie w Szilo,

namiot, w którym mieszkał wśród ludzi.

⁶¹ Wydał swoją moc w niewolę,

a swój majestat w ręce wroga.

⁶² Wydał swój naród na pastwę miecza

i wzgardził swoim dziedzictwem.

⁶³ Młodzieńców pochłonął ogień,

a dziewic nie sławiły pieśni weselne.

⁶⁴ Jego kapłani wyginęli od miecza,

a wdowy ich nie mogły lamentować.

⁶⁵ PAN zbudził się jakby ze snu

jak wojownik upojony winem.

⁶⁶ Uderzył na tyły swych wrogów

i okrył ich wieczną hańbą.

⁶⁷ Odrzucił namiot Józefa

i nie wybrał plemienia Efraima,

⁶⁸ lecz wybrał plemię Judy,

górę Syjon, którą umiłował.

⁶⁹ Zbudował swą świątynię

na wysokościach

i jak ziemię utwierdził ją na zawsze.

⁷⁰ Wybrał Dawida, sługę swego,

powołał go z pasterskich zagród.

⁷¹ Sprowadził go od karmiących owiec,

by pasł Jakuba, lud Jego,

i Izraela, Jego dziedzictwo.

⁷² On pasł ich w czystości swego serca,

prowadził ich rozsądnie swymi rękoma.

PSALM 79

PŁACZ NAD JEROZOLIMĄ

¹ Psalm Asafa.

Boże, poganie wtargnęli

do Twego dziedzictwa,

zbezcześcili Twoją świątynię,

zamienili Jeruzalem w ruiny.

² Trupy sług Twoich

wydali na żer ptactwu powietrznemu,

dzikim zwierzętom – ciała Twych wiernych.

³ Krew ich rozlali jak wodę wokół Jeruzalem

i nie miał ich kto pogrzebać.

⁴ Jesteśmy w pogardzie u naszych sąsiadów,

szyderstwem i drwiną w otoczeniu.

⁵ Jak długo, PANIE,

czy będziesz się gniewał na wieki?

Czy Twoja zapalczywość będzie płonąć

jak ogień?

⁶ Wylej Twój gniew na narody,

które Cię nie znają,

na królestwa,

które nie wzywają Twego imienia.

⁷ Bo pożarły Jakuba, a jego siedzibę

spustoszyły.

⁸ Nie pamiętaj nam dawnej winy;

niech nas prędko spotka

Twoje miłosierdzie,

bo jesteśmy bardzo utrapieni.

⁹ Pomóż nam, Boże, nasz Zbawco!

Wyzwól nas dla chwały Twego imienia,

PANIE! Przebacz nam grzechy

przez wzgląd na imię Twoje!

¹⁰ Niech nie mówią poganie:

„Gdzie się ich Bóg znajduje?”.

Niech na naszych oczach poganie

otrzymają zapłatę

za przelaną krew sług Twoich!

¹¹ Niech dojdzie do Ciebie

jęk gnanych w niewolę;

potęgą Twego ramienia

ocal na śmierć skazanych.

¹² I odpłać naszym sąsiadom

siedmiokrotnie wszystkie szyderstwa,

którymi Cię znieważali, PANIE.

¹³ My zaś, lud Twój i owce Twego pastwiska

zawsze będziemy Cię sławić,

z pokolenia na pokolenie

będziemy głosić Twą chwałę!

PSALM 80

SPUSTOSZONA WINNICA PAŃSKA

¹ Dyrygentowi: na melodię

„Szosznnim edut”.

Świadectwo Asafa. Psalm.

² Pasterzu Izraela, wysłuchaj!

Ty, który prowadzisz ród Józefa jak owce,

co zasiadasz nad cherubami, ukaż się!

³ Wobec Efraima, Beniamina i Manassesa

wzbudź swą potęgę i przyjdź nas wybawić!

⁴ Odnów nas, Boże,

i rozjaśnij nad nami swoje oblicze,

abyśmy byli zbawieni.

⁵ PANIE, Boże Zastępów,

dokądże będziesz gniewny

wobec modlitwy swego sługi?

⁶ Czy będziesz nas karmił chlebem płaczu

i ponad miarę poił łzami?

⁷ Uczyniłeś nas przyczyną niezgody

dla sąsiadów,

nasi wrogowie z nas szydzą.

⁸ Odnów nas, Boże Zastępów,

i rozjaśnij nad nami swoje oblicze,

abyśmy byli zbawieni.

⁹ Przeniosłeś winny krzew z Egiptu,

wypędziłeś pogan, a jego zasadziłeś.

¹⁰ Przygotowałeś mu miejsce,

a on zapuścił korzenie i napełnił ziemię.

¹¹ Jego cień okrył góry, a jego gałęzie –

Boże cedry.

¹² Rozciągnąłeś jego pędy aż do Morza

i aż do Rzeki jego latorośle.

¹³ Czemu zniszczyłeś jego ogrodzenie,

a wszyscy przechodnie zrywają jego grona?

¹⁴ Spustoszył go dzik leśny,

zniszczyła go polna zwierzyna.

¹⁵ Odnów nas, Boże Zastępów,

spójrz z nieba i zobacz!

Nawiedź tę winnicę!

¹⁶ Utwierdź tę, którą zasadziła

Twoja prawa ręka,

syna, którego umocniłeś dla siebie.

¹⁷ Spalili ją ogniem i wykarczowali:

niech zginą od groźby Twego oblicza!

¹⁸ Niech się wzniesie Twa ręka

nad Twoim wybranym,

nad synem człowieczym,

którego umocniłeś dla siebie.

¹⁹ A my już nie odstąpimy od Ciebie;

pozwól nam żyć, a będziemy Cię chwalić.

²⁰ Odnów nas, Boże Zastępów,

i rozjaśnij nad nami swoje oblicze,

abyśmy byli zbawieni.

PSALM 81

ODNOWIENIE PRZYMIERZA

¹ Dyrygentowi: na melodię „Haggittit”.

Asafa.

² Wykrzykujcie radośnie Bogu,

naszej mocy, cieszcie się Bogiem Jakuba.

³ Zacznijcie śpiewać i uderzcie w bęben,

w lirę słodko dźwięczącą i cytrę.

⁴ Dmijcie w trąbę w czas nowiu

i w czas pełni, w nasze święta.

⁵ Bo taki jest zwyczaj w Izraelu,

nakaz Boga Jakuba.

⁶ On ustanowił przykazanie dla Józefa,

który wychodząc z ziemi egipskiej,

usłyszał język nieznany:

⁷ „Uwolniłem jego grzbiet od ciężarów,

jego ręce porzuciły kosze.

⁸ Wzywałeś mnie w ucisku, a Ja cię ocaliłem,

odpowiedziałem ci z grzmiącej chmury,

wypróbowałem cię

przy Wodach Sprzeciwu.

Sela

⁹ Słuchaj, mój ludu, bo cię chcę napomnieć,

Izraelu, obyś Mnie posłuchał!

¹⁰ Niech nie będzie u ciebie obcego boga,

nie będziesz się kłaniał cudzemu bogu.

¹¹ Ja jestem PANEM, Bogiem twoim.

Ja wyprowadziłem cię z ziemi niewoli!

Otwórz swe usta, a Ja je napełnię!”.

¹² Ale mój lud nie usłuchał głosu mego,

Izrael nie był Mi uległy.

¹³ Dlatego zostawiłem ich serca w zaślepieniu:

niech idą za swymi pragnieniami!

¹⁴ O, gdyby mój lud Mnie posłuchał,

gdyby Izrael kroczył drogami, które wskazałem,

¹⁵ wnet poniżyłbym jego nieprzyjaciół,

na jego prześladowców położyłbym

swą rękę.

¹⁶ Schlebialiby PANU

ci, którzy Go nienawidzą,

a pomyślność mego ludu

trwałaby na wieki!

¹⁷ Karmiłbym go obfitością zboża

i sycił miodem ze skały.

PSALM 82

SĄD NAD SĘDZIAMI

¹ Psalm Asafa.

Bóg staje w Bożym zgromadzeniu

i wśród bogów rozsądza.

Sela

² Dokądże będziecie orzekać bezprawie

i rozstrzygać na korzyść bezbożnych?

³ Brońcie biedaka i sierotę,

pokornemu i nieszczęsnemu

przyznajcie rację.

⁴ Uwolnijcie biedaka i uciśnionego,

wyrwijcie go z rąk bezbożników!

⁵ Lecz oni nic nie wiedzą ani nie rozumieją;

błąkają się w ciemnościach.

Zostaną poruszone wszystkie

fundamenty ziemi.

⁶ Ja mówię: Jesteście bogami

oraz synami Najwyższego,

⁷ ale pomrzecie jak ludzie.

Wszyscy razem upadniecie jak książęta!

⁸ Powstań, Boże, osądź ziemię,

bo dziedzictwem Twoim są wszystkie narody.

PSALM 83

O POMOC PRZECIWKO WROGOM

¹ Pieśń. Psalm Asafa.

² Boże, nie milcz!

Nie bądź głuchy i bezczynny, Boże!

³ Bo oto buntują się Twoi wrogowie,

ci, którzy Cię nienawidzą,

podnoszą głowę.

⁴ Przeciw Twemu ludowi knują podstęp

i naradzają się przeciw tym,

których chronisz.

⁵ Mówią: „Chodźcie, a wytępimy ich

spośród narodów, by nie wspominano

już imienia Izraela”.

⁶ Tak postanowili jednomyślnie,

przeciw Tobie zawarli przymierze.

⁷ Namioty Edomu i Izmaelici,

Moab i Hagaryci,

⁸ Gebal, Ammon i Amalek,

i Filistea z mieszkańcami Tyru,

⁹ nawet Assur podążał wraz z nimi,

przyszli z pomocą synom Lota.

Sela

¹⁰ Postąp z nimi jak z Madianitami,

jak z Siserą i Jabinem przy potoku Kiszon!

¹¹ Zostali oni wytępieni w Endor,

stali się jak nawóz dla ziemi.

¹² Z ich wodzami postąp jak z Orebem

i Zeebem, jak z Zebachem i Salmunną,

wszystkimi ich dowódcami.

¹³ Mówili oni: „Zagarnijmy siedzibę Boga!”.

¹⁴ Boże mój, jak pył ich rozpędź,

jak źdźbło na wietrze!

¹⁵ Jak ogień, który las pożera,

jak płomień, co wypala góry,

¹⁶ tak w zawierusze Twej

ścigać ich będziesz

i w Twoim gniewie ich porazisz.

¹⁷ Twarze ich okryj upokorzeniem,

aby szukali Twego imienia, PANIE!

¹⁸ Niech się zawstydzą i zatrwożą na wieki,

niech się okryją hańbą i zginą.

¹⁹ Niech poznają, że imię Twoje – PAN,

Tyś sam Najwyższy na całej ziemi!

PSALM 84

RADOŚĆ W ŚWIĄTYNI

¹ Dyrygentowi: na melodię „Haggittit”.

Psalm synów Koracha.

² Jakże miłe są mieszkania Twoje,

PANIE Zastępów!

³ Wzdycham i omdlewam z tęsknoty

do dziedzińców PANA;

serce moje i ciało wołają radośnie

do Boga żywego.

⁴ Nawet wróbel znajduje sobie dom,

a jaskółka gniazdo,

gdzie złoży swe pisklęta,

przy ołtarzach Twoich, PANIE

Zastępów,

Królu mój i Boże mój!

⁵ Szczęśliwi, którzy mieszkają

w Twoim domu,

nieustannie Cię wychwalają.

Sela

⁶ Szczęśliwi, którym sił dodajesz,

którzy w sercu zamierzyli pielgrzymkę.

⁷ Dolina płaczu zamieni się w oazę,

gdy pobłogosławi ją Prawodawca.

⁸ Idąc, wzrastają w siłę,

aż ujrzą Boga na Syjonie.

⁹ PANIE, Boże Zastępów,

wysłuchaj mojej modlitwy,

nakłoń ucha, Boże Jakuba!

Sela

¹⁰ Spójrz, o Boże, na naszą tarczę,

wejrzyj na oblicze Twego pomazańca!

¹¹ Lepszy jeden dzień

w Twoich dziedzińcach

niż innych tysiące!

Wolę stać w progu domu Boga mego,

niż mieszkać

w namiotach bezbożników!

¹² Doprawdy PAN jest słońcem i tarczą,

Bóg obdarza łaską i chwałą.

PAN nie odmawia dobrodziejstw tym,

co postępują nienagannie.

¹³ PANIE Zastępów, szczęśliwy człowiek,

który ufa Tobie!

PSALM 85

PROŚBA O PEŁNIĘ ZBAWIENIA

¹ Dyrygentowi.

Psalm synów Koracha.

² Byłeś łaskawy dla Twej ziemi,

PANIE, wyzwoliłeś Jakuba z niewoli.

³ Odpuściłeś nieprawość Twego ludu,

zmazałeś wszystkie jego grzechy.

Sela

⁴ Powściągnąłeś swoje zagniewanie,

zaniechałeś Twej zapalczywości.

⁵ Odnów nas, Boże, nasz Zbawco,

i odwróć od nas Twoje zagniewanie!

⁶ Czy wiecznie będziesz na nas oburzony

i gniew Twój rozciągniesz na pokolenia?

⁷ Boże, Ty nam przywrócisz życie,

a Twój lud Tobą się ucieszy.

⁸ Okaż nam, PANIE, łaskawość swoją

i daj nam swoje zbawienie.

⁹ Posłucham, co mówi PAN Bóg:

Oto ogłasza pokój swemu ludowi,

swoim wiernym i tym, którzy Mu ufają.

¹⁰ Doprawdy, Jego zbawienie

jest blisko tych, którzy się Go boją,

by w naszej ziemi

mogła zamieszkać chwała.

¹¹ Spotkają się Łaska i Wierność,

ucałują się Sprawiedliwość i Pokój.

¹² Wierność wyrośnie z ziemi,

a sprawiedliwość spojrzy z nieba.

¹³ Bo PAN użyczy łaski,

a ziemia nasza wyda owoc.

¹⁴ Przed Nim pójdzie Sprawiedliwość,

będzie wytyczać drogę Jego krokom.

PSALM 86

MODLITWA PODCZAS UDRĘKI

¹ Modlitwa Dawida.

Nakłoń, PANIE, Twego ucha

i wysłuchaj mnie,

bo jestem ubogi i biedny.

² Strzeż mnie, bo jestem Ci wierny.

Boże mój, wybaw swego sługę,

który ufa Tobie.

³ Zmiłuj się nade mną, PANIE,

gdyż do Ciebie wołam codziennie.

⁴ Uraduj swego sługę, bo do Ciebie, PANIE,

kieruję me pragnienia.

⁵ Gdyż Ty, PANIE, jesteś dobry

i przebaczający,

pełen łaski dla tych, którzy Cię wzywają.

⁶ PANIE, usłysz modlitwę moją,

pospiesz na głos mej prośby!

⁷ W dniu utrapienia wołam do Ciebie,

bo Ty mnie wysłuchasz.

⁸ PANIE, nie ma równego Tobie

pośród bogów ani dzieł takich jak Twoje!

⁹ Wszystkie narody, które stworzyłeś,

przyjdą i oddadzą Ci pokłon, PANIE,

i sławić będą Twe imię.

¹⁰ Bo Ty jesteś wielki i czynisz cuda,

tylko Ty jesteś Bogiem.

¹¹ PANIE, ukaż mi drogę, którą mam chodzić,

bym postępował znając wierność Twoją.

Nakłoń me serce do czci Twego imienia.

¹² Będę Cię sławił całym sercem, PANIE,

mój Boże, i wychwalał Twoje imię na wieki.

¹³ Bo łaska Twoja jest wielka nade mną,

wyrwałeś mnie z głębi krainy umarłych.

¹⁴ Boże, występni przeciw mnie powstali,

zgraja zuchwalców czyha na me życie,

nie liczą się oni z Tobą!

¹⁵ Ty jednak, PANIE, jesteś Bogiem

miłosiernym i litościwym,

cierpliwym, pełnym łaski i wierności.

¹⁶ Spójrz na mnie i zmiłuj się nade mną!

Udziel mocy swemu słudze

i ocal syna służebnicy Twojej!

¹⁷ Daj mi znak Twej życzliwości,

aby moi wrogowie ujrzeli ze wstydem,

że Ty, PANIE, wspomogłeś mnie i pocieszyłeś.

PSALM 87

SYJON – MATKA NARODÓW

¹ Psalm synów Koracha. Pieśń.

PAN miłuje to, co założył

na świętych górach:

² bramy Syjonu bardziej

niż wszystkie namioty Jakuba.

³ Zaszczytne słowa mówią o Tobie,

o Miasto Boże!

Sela

⁴ Wymienię Rahab i Babilon

wśród tych, co mnie znają.

Oto Filistyni i Tyr, i Kusz:

oni tam się urodzili.

⁵ O Syjonie mówić się będzie:

„Wszyscy co do jednego

w nim się urodzili,

a On, Najwyższy, utwierdzi go”.

⁶ PAN zapisze w księdze narodów:

„Oni się tam urodzili!”.

Sela

⁷ I będą śpiewać wśród tańców:

„Wszystkie moje źródła są w tobie!”.

PSALM 88

SKARGA W DUCHOWEJ CIEMNOŚCI

¹ Pieśń. Psalm synów Koracha.

Dyrygentowi:

na melodię „Machalat”.

Pouczenie Hemana Ezrachity.

² PANIE, Boże, mój Zbawco,

we dnie i w nocy wołam do Ciebie.

³ Niech dojdzie do Ciebie modlitwa moja,

skłoń Twe ucho ku mojej prośbie.

⁴ Bo dotknęły mnie liczne nieszczęścia,

moje życie zbliża się do krainy umarłych.

⁵ Zaliczono mnie do schodzących do

grobu, stałem się jak człowiek bezsilny,

leżący wśród umarłych.

⁶ Złożono ich w grobie, tak jak pobitych,

o których już nie pamiętasz

i którzy wypadli z Twej ręki.

⁷ I mnie złożono w głębokim dole,

w ciemności, w cieniu śmierci.

⁸ Zalały mnie jej fale,

gniew Twój nade mną zaciążył.

Sela

⁹ Oddaliłeś ode mnie znajomych;

czują do mnie odrazę.

Jestem uwięziony i nie mam wyjścia.

¹⁰ Osłabły mi oczy od cierpienia.

Wołam do Ciebie, PANIE, nieustannie,

wyciągam do Ciebie ręce.

¹¹ Czy dla umarłych czynisz cuda?

Czy wstaną cienie, by sławić Ciebie?

Sela

¹² Czy w grobie głosi się Twą łaskę,

a wierność Twoją wśród zagłady?

¹³ Czy pozna się Twe cuda w ciemnościach,

a sprawiedliwość

w ziemi zapomnienia?

¹⁴ A ja wołam do Ciebie, PANIE,

moja modlitwa uprzedza Cię rankiem!

¹⁵ Czemu odrzucasz mnie,

PANIE, odwracasz ode mnie swe oblicze?

¹⁶ Jestem udręczony i bliski śmierci

od mojej młodości,

dźwigałem Twoją grozę, aż osłabłem.

¹⁷ Spadła na mnie zapalczywość Twoja

i niszczą mnie Twoje groźby.

¹⁸ Ciągle ogarniają mnie jak woda,

zewsząd mnie otaczają.

¹⁹ Odsunąłeś ode mnie przyjaciela i bliskiego,

spośród moich znajomych

zostały mi ciemności!

PSALM 89

WYNIESIENIE I UPADEK DOMU DAWIDA

¹ Pouczenie Etana tubylca.

² O Twoich łaskach, PANIE,

wiecznie będę śpiewać

i głosić Twoją wierność

przez pokolenia.

³ Bo powiedziałeś:

„Na wieki ugruntowana jest łaska!”.

W niebiosach utrwaliłeś swą wierność.

⁴ Zawarłem przymierze z moim wybrańcem,

przysiągłem memu słudze Dawidowi:

⁵ Twoje potomstwo będzie trwać na wieki,

zbuduję ci tron

na wszystkie pokolenia.

Sela

⁶ Niebiosa sławią Twoje cuda, PANIE,

a wierność Twoją zgromadzenie świętych.

⁷ Bo któż na obłokach jest równy PANU,

kto z synów Bożych podobny do PANA?

⁸ Bóg wzbudza bojaźń w radzie świętych,

wielki i groźny dla wszystkich wokoło.

⁹ PANIE, Boże Zastępów,

któż podobny do Ciebie?

Potężny jesteś, PANIE,

i wierność Cię otacza.

¹⁰ Panujesz nad pychą morza,

poskramiasz jego nadęte fale.

¹¹ Podeptałeś Rahaba jak padlinę,

możnym ramieniem rozproszyłeś

swych wrogów.

¹² Twoje są niebiosa i ziemia jest Twoja.

Utwierdziłeś krąg ziemi i to, co go wypełnia.

¹³ Ty stworzyłeś północ i południe,

Tabor i Hermon cieszą się Twoim imieniem.

¹⁴ Twoje ramię jest potężne;

Twa ręka mocna, prawa ręka wzniesiona.

¹⁵ Sąd i sprawiedliwość

podstawą Twego tronu,

łaska i wierność Cię poprzedzają.

¹⁶ Szczęśliwy naród,

który umie wielbić PANA,

będzie kroczył w świetle Twego oblicza.

¹⁷ Twoim imieniem radują się nieustannie,

wywyższa ich sprawiedliwość Twoja.

¹⁸ Bo Ty jesteś źródłem ich siły,

z Twojej woli nasza moc się pomnoży.

¹⁹ Gdyż do PANA należy nasz Władca,

a nasz król do Świętego Izraela.

²⁰ Mówiłeś niegdyś w widzeniu

do swych wiernych:

„Udzieliłem pomocy Mocarzowi,

wywyższyłem Wybrańca z mego ludu.

²¹ Znalazłem sługę mego Dawida,

namaściłem go moim świętym olejem,

²² by moja ręka zawsze przy nim była

i wspomagało go ramię moje.

²³ Nie pokona go nieprzyjaciel,

a niegodziwiec nie zdoła mu zaszkodzić.

²⁴ Zgładzę przed nim jego wrogów

i przepędzę tych, którzy go nienawidzą.

²⁵ Moja prawda i miłosierdzie są przy nim,

mocą mojego imienia podniesie swe czoło.

²⁶ Ponad morzem położę jego rękę

i jego prawą rękę nad rzekami.

²⁷ Będzie Mnie wzywał:

«Jesteś moim ojcem,

moim Bogiem

i skałą ocalenia dla mnie».

²⁸ Ustanowię go pierworodnym,

najwyższym spośród królów ziemi.

²⁹ Na wieki zachowam swą łaskę dla niego

i trwałe będzie moje z nim przymierze.

³⁰ Na wieki umocnię jego potomstwo,

a jego tron – jak dni niebios.

³¹ Jeśli jego synowie porzucą moje prawo

i nie będą postępować

według mych wyroków,

³² jeśli zlekceważą moje nakazy

i nie będą strzegli przykazań moich –

³³ rózgą ich wychłostam za nieprawości

a biczami za zbrodnie.

³⁴ Jednak nie odbiorę mojej łaski,

nie zawiodę w mej wierności.

³⁵ Nie złamię też mego przymierza,

nie cofnę mojej obietnicy!

³⁶ Raz przysiągłem na moją świętość,

że nie zawiodę Dawida.

³⁷ Jego potomstwo będzie trwać na wieki,

a tron jego jak słońce przede mną,

³⁸ jak księżyc niewzruszony na wieki,

wierny świadek na niebie”.

Sela

³⁹ Lecz Ty odtrąciłeś ze wzgardą

Twego pomazańca,

rozgniewałeś się na niego!

⁴⁰ Pogardziłeś przymierzem

ze swym sługą,

w proch wrzuciłeś koronę jego.

⁴¹ Zburzyłeś wszystkie jego mury,

jego umocnienia zmieniłeś w gruzy.

⁴² Ograbili go wszyscy przechodnie,

stał się pośmiewiskiem

dla swoich sąsiadów.

⁴³ Wywyższyłeś prawą rękę

jego nieprzyjaciół,

ucieszyłeś wszystkich wrogów jego.

⁴⁴ Stępiłeś ostrze jego miecza

i nie pomogłeś mu w walce.

⁴⁵ Odarłeś go z jego blasku,

jego tron obaliłeś na ziemię.

⁴⁶ Skróciłeś czas jego młodości,

ściągnąłeś na niego hańbę!

Sela

⁴⁷ Jak długo, PANIE?

Czy na zawsze się odwróciłeś?

Czy gniew Twój ma płonąć jak ogień?

⁴⁸ Pamiętaj o tym,

jak krótkie jest moje życie;

czy na próżno stworzyłeś

wszystkich ludzi?

⁴⁹ Kto będzie żył i nie ujrzy śmierci,

i wyrwie swe życie z rąk krainy umarłych?

Sela

⁵⁰ Gdzie są, o PANIE, Twoje dawne łaski,

które na wierność Twoją

przysiągłeś Dawidowi?

⁵¹ Pamiętaj, PANIE,

o zniewadze sług Twoich,

jakiej doznają od licznych narodów.

⁵² Dopuszczają się jej Twoi wrogowie,

PANIE, znieważając Twego pomazańca!

⁵³ Błogosławiony PAN na wieki!

Amen! Niech tak będzie!

KSIĘGA CZWARTA

PSALM 90

WIEKUISTY BÓG OSTOJĄ CZŁOWIEKA

¹ Modlitwa Mojżesza, człowieka Bożego.

PANIE, Ty byłeś nam ucieczką

z pokolenia na pokolenie.

² Zanim zrodziły się góry,

nim powstał świat i ziemia,

od wieku po wiek Ty jesteś, Boże!

³ Zamieniasz w proch człowieka, mówiąc:

„Wracajcie, synowie ludzcy”.

⁴ Bo tysiąc lat w Twoich oczach

jest jak dzień wczorajszy, który minął,

i jak straż nocna.

⁵ Kładziesz kres ich życiu i zasypiają.

Jak trawa, która wyrasta rankiem,

⁶ o świcie kwitnie i rośnie,

wieczorem więdnie i usycha.

⁷ Tak i my giniemy od Twojego gniewu,

jesteśmy strwożeni Twoim oburzeniem.

⁸ Położyłeś przed sobą nasze nieprawości,

nasze skryte winy w świetle Twego oblicza.

⁹ Bo wszystkie dni nasze mijają

w Twoim gniewie,

a nasze lata nikną jak westchnienie.

¹⁰ Miarą naszego życia

jest lat siedemdziesiąt,

a jeśli mamy siły,

to lat osiemdziesiąt.

Lecz większość z nich to trud i cierpienie,

bo prędko odchodzą, a my giniemy.

¹¹ Kto może poznać siłę Twego gniewu

i kto znieść zdoła moc Twego oburzenia?

¹² Daj nam tak liczyć dni nasze,

byśmy nauczyli się żyć mądrze!

¹³ Powróć, PANIE! Jak długo jeszcze?

Ulituj się nad Twoimi sługami!

¹⁴ Niech nas o świcie napełni Twoja łaska,

byśmy się mogli cieszyć

przez wszystkie dni nasze!

¹⁵ Byśmy doznali pociechy w zamian

za dni udręki, za lata, w których

doświadczyliśmy nieszczęścia!

¹⁶ Niech się ukaże Twym sługom

Twoje dzieło,

a Twoja chwała nad ich synami!

¹⁷ Niech słodycz PANA, Boga naszego,

będzie nad nami!

Umocnij dzieło rąk naszych!

PSALM 91

OPATRZNOŚĆ BOŻA

¹ Kto mieszka pod opieką

Najwyższego,

będzie przebywał

pod osłoną Wszechmocnego.

² Niech mówi do PANA:

„Jesteś moim schronieniem i twierdzą!

Boże mój, Tobie zaufałem!”.

³ Bo On uwolni cię z sideł łowców

i wybawi od zgubnej zarazy.

⁴ Piórami swymi cię okryje

i pod Jego skrzydła się schronisz;

Jego wierność jest tarczą

i obronnym murem.

⁵ Nie ulękniesz się strachu nocnego

ani strzały za dnia lecącej,

⁶ ani zarazy nadchodzącej z ciemnością,

ani moru niszczącego w południe.

⁷ Choćby obok Ciebie padło tysiąc ludzi,

a dziesięć tysięcy po twej prawej stronie,

ciebie to nie spotka.

⁸ Gdy tylko otworzysz swe oczy,

ujrzysz zapłatę daną bezbożnym.

⁹ Gdyż PAN jest twoim schronieniem!

Najwyższego uczyń swoim mieszkaniem.

¹⁰ Nie dosięgnie cię nieszczęście

i plaga nie zbliży się do twego namiotu,

¹¹ bo swoim aniołom wydał polecenie,

żeby cię strzegli na wszystkich twych drogach.

¹² Na rękach będą cię nosić,

abyś nie uraził o kamień swej nogi.

¹³ Zmiażdżysz węże i żmije,

a lwa i smoka podepczesz.

¹⁴ Skoro Mi zaufał, to go wybawię,

ochronię go, bo poznał moje imię.

¹⁵ Będzie Mnie wzywał,

a Ja go wysłucham,

będę z nim w nieszczęściu.

Wyzwolę go i otoczę chwałą.

¹⁶ Nasycę go dniami długimi

i ukażę mu moje zbawienie.

PSALM 92

SPRAWIEDLIWE RZĄDY BOGA

¹ Psalm. Pieśń na dzień szabatu.

² Dobrze jest sławić PANA

i śpiewać Twemu imieniu, o Najwyższy!

³ Rano ogłaszać łaskę Twoją,

a Twoją wierność nocami

⁴ na lirze dziesięciostrunnej

i przy dźwięku cytry.

⁵ Bo rozradowałeś mnie, PANIE,

Twoimi czynami,

będę się cieszył dziełami rąk Twoich.

⁶ Jakże wspaniałe

są dzieła Twoje, PANIE,

jak bardzo głębokie są Twe myśli!

⁷ Człowiek nierozumny ich nie zna

i głupiec ich nie pojmuje!

⁸ Chociaż bezbożni plenią się jak trawa

i kwitną wszyscy dopuszczający się nieprawości –

i tak przepadną na zawsze!

⁹ A Ty, o PANIE, jesteś wywyższony na wieki!

¹⁰ Bo oto Twoi wrogowie,

PANIE, bo oto Twoi wrogowie wyginą

i rozproszeni będą wszyscy

dopuszczający się nieprawości.

¹¹ Dałeś mi siłę jak rogom bawolim

i namaściłeś mnie świeżym olejkiem.

¹² Moje oczy dostrzegą mych wrogów,

usłyszą me uszy o złośliwych napastnikach.

¹³ Sprawiedliwy rozkwitnie jak palma,

rozrośnie się jak cedr na Libanie.

¹⁴ Zasadzeni w domu PANA

zakwitną na dziedzińcach

naszego Boga.

¹⁵ Zaowocują jeszcze w starości,

żywotni i kwitnący,

¹⁶ aby świadczyć, że PAN jest prawy:

On jest moją skałą –

i nie ma w Nim nieprawości.

PSALM 93

PAN WŁADCĄ ŚWIATA

¹ PAN jest królem,

okrył się majestatem.

PAN przyodział się potęgą i przepasał;

tak umocnił świat, że się nie zachwieje.

² Twój tron stoi mocno;

Ty jesteś Przedwieczny.

³ Rzeki podnoszą, o PANIE,

rzeki szum podnoszą,

rzeki podnoszą swe fale.

⁴ Nad szum wód ogromnych,

nad gwałtowne przypływy morskie,

potężniejszy jest PAN na wysokościach!

⁵ Twoje świadectwa są godne wiary,

Twemu domowi, PANIE,

przystoi świętość

na wieczne czasy.

PSALM 94

BÓG OBROŃCĄ SPRAWIEDLIWOŚCI

¹ PANIE, Boże, Mścicielu!

Boże, Mścicielu, objaw się!

² Powstań Ty, który sądzisz ziemię,

wymierz karę pyszałkom!

³ Jak długo jeszcze bezbożni, o PANIE,

jak długo bezbożni będą tryumfować,

⁴ złościć się będą złośnicy,

chełpić się wszyscy

dopuszczający się nieprawości?

⁵ Twój lud gnębią, PANIE,

dręczą dziedzictwo Twoje.

⁶ Zabijają wdowy i cudzoziemców,

mordują sieroty.

⁷ Mówią: „PAN tego nie widzi,

Bóg Jakuba nie dostrzega!”.

⁸ Zrozumcie więc, niemądrzy wśród ludu!

Kiedy wy, głupcy, zmądrzejecie?

⁹ Czy Ten, który stworzył ucho, nie usłyszy?

Ten, który ukształtował oko, nie zobaczy?

¹⁰ Czy Ten, co karci narody, nie zgromi?

Ponieważ to On uczy człowieka wiedzy.

¹¹ PAN wie o zamysłach ludzi, że są próżne.

¹² Szczęśliwy człowiek, którego Ty, PANIE,

karcisz i wychowujesz swym prawem,

¹³ aby dać mu ulgę

po dniach nieszczęścia,

zanim wykopią grób bezbożnemu.

¹⁴ Wszak PAN nie odrzuci swego ludu

i dziedzictwa swego nie zostawi,

¹⁵ aż przywróci sprawiedliwe sądy

i pójdą za Nim wszyscy prawego serca.

¹⁶ Kto ujmie się za mną wobec złoczyńców?

Kto stanie za mną przeciw

dopuszczającym się nieprawości?

¹⁷ Gdyby mi PAN nie pomógł,

wkrótce bym się znalazł

w krainie milczenia.

¹⁸ A kiedy myślę: Moje nogi się chwieją –

wtedy mnie wspiera Twoja łaska, PANIE!

¹⁹ Kiedy mnie trapią liczne zgryzoty,

Twoja pociecha jest mi ukojeniem.

²⁰ Co ma wspólnego

z Tobą nieprawa władza,

ci, którzy krzywdzą pod pozorem prawa?

²¹ Czyhają na życie sprawiedliwego

i skazują na śmierć niewinnego.

²² Lecz PAN jest dla mnie twierdzą,

Bóg mój – skałą, na której się chronię!

²³ PAN odda im według ich uczynków.

Bóg nasz wytraci ich stosownie

do ich przewrotności.

PSALM 95

WEZWANIE DO ULEGŁOŚCI BOGU

¹ Chodźcie, śpiewajmy PANU,

wzywajmy radośnie

skałę naszego zbawienia.

² Zbliżmy się przed Jego oblicze

z dziękczynieniem,

radośnie śpiewajmy Mu psalmy.

³ Bo PAN jest wielkim Bogiem,

wielkim królem nad wszystkimi bogami.

⁴ W Jego ręku są krańce ziemi

i szczyty gór należą do Niego.

⁵ Jego jest morze, On sam je stworzył,

i suchy ląd ukształtowały Jego ręce.

⁶ Wejdźcie! Oddajmy pokłon,

padnijmy przed Nim,

klęknijmy przed PANEM,

który nas stworzył.

⁷ Bo On jest naszym Bogiem,

my ludem Jego pastwiska

i owcami rąk Jego.

Dzisiaj, jeśli głos Jego usłyszycie,

⁸ nie zatwardzajcie serc waszych

jak w Meriba na pustyni w dniu Massa,

⁹ gdy Mnie kusili wasi ojcowie,

doświadczali Mnie,

choć widzieli dzieła moje.

¹⁰ Przez czterdzieści lat

budziło we Mnie odrazę to pokolenie,

więc powiedziałem:

To lud, który błądzi w sercu

i moich dróg nie zna.

¹¹ Toteż przysiągłem zagniewany,

że nie wejdą do mego odpoczynku!

PSALM 96

NOWA PIEŚŃ CHWAŁY

¹ Śpiewajcie PANU pieśń nową,

śpiewaj PANU cała ziemio!

² Śpiewajcie PANU,

wysławiajcie Jego imię,

codziennie głoście Jego zbawienie.

³ Głoście Jego chwałę wśród pogan,

Jego cuda wśród wszystkich narodów.

⁴ Gdyż jest wielki PAN

i godzien wielkiej chwały,

On wzbudza lęk większy

niż wszyscy bogowie.

⁵ Bo wszyscy bogowie pogan są nicością,

PAN zaś stworzył niebiosa.

⁶ Majestat i piękno przed Jego obliczem,

potęga i wspaniałość w Jego świątyni.

⁷ Oddajcie PANU, rodziny narodów,

oddajcie PANU chwałę i potęgę.

⁸ Oddajcie PANU chwałę

należną Jego imieniu.

Weźcie ofiary

i przyjdźcie na Jego dziedzińce.

⁹ Adorujcie PANA

w Jego wspaniałej świątyni!

Zadrżyj przed Nim cała ziemio!

¹⁰ Mówcie wśród narodów,

że PAN jest królem.

On utwierdza świat,

tak że się nie poruszy,

będzie sądził narody według słuszności.

¹¹ Niech się cieszą niebiosa i weseli ziemia,

niech zadrży morze i to, co je wypełnia.

¹² Niech się radują pola

i wszystko, co na nich rośnie.

Niech wołają z radości

wszystkie drzewa w lasach

¹³ przed PANEM, który już się zbliża,

bo przychodzi, by osądzić ziemię.

Będzie rządził światem sprawiedliwie,

i narodami zgodnie ze swą prawdą.

PSALM 97

RADOŚĆ Z PANOWANIA BOGA

¹ PAN króluje, cieszy się ziemia,

radują się liczne wyspy.

² Chmury i ciemność wokół Niego,

sprawiedliwość i sąd podstawą Jego tronu.

³ Ogień idzie przed Nim

i pożera dokoła Jego nieprzyjaciół.

⁴ Błyskawice świat oświecają,

a ziemia drży na ten widok.

⁵ Góry topią się jak wosk

przed obliczem PANA,

przed obliczem Władcy całej ziemi.

⁶ Niebiosa głoszą Jego sprawiedliwość,

a wszystkie ludy widzą chwałę Jego.

⁷ Niech się zawstydzą wszyscy,

którzy czczą posągi,

którzy się chlubią swymi bożkami.

Oddajcie Mu hołd wszyscy bogowie.

⁸ Usłyszał o tym i cieszy się Syjon,

i weselą się córki judzkie

z powodu Twych wyroków, o PANIE!

⁹ Bo Ty, PANIE,

jesteś Najwyższy na całej ziemi

i górujesz nad wszystkimi bogami.

¹⁰ PAN miłuje tych, co zła nienawidzą,

On strzeże życia swoich wiernych,

wyrywa ich z rąk bezbożników.

¹¹ Światło wschodzi dla sprawiedliwego

i radość dla tych,

których serce jest prawe.

¹² Sprawiedliwi,

radujcie się PANEM,

i miejcie w pamięci świętość Jego!

PSALM 98

NOWA PIEŚŃ DLA WŁADCY
I SĘDZIEGO ŚWIATA

¹ Psalm.

Śpiewajcie PANU pieśń nową,

gdyż dokonał cudów.

Zbawienie sprawiła Jego ręka prawa

i Jego święte ramię.

² PAN ukazał swoje zbawienie,

wobec narodów

objawił swą sprawiedliwość.

³ Przypomniał swoją łaskę

i wierność dla domu Izraela.

Ujrzały wszystkie krańce ziemi

zbawienie naszego Boga.

⁴ Wzywaj radośnie PANA, cała ziemio,

śpiewajcie, cieszcie się i grajcie.

⁵ Grajcie PANU na cytrze,

na cytrze przy słowach psalmu.

⁶ Dźwiękami trąbek

i rogu chwalcie radośnie króla, PANA!

⁷ Niech zagrzmi morze i to, co je wypełnia,

krąg ziemi i jego mieszkańcy.

⁸ Niech rzeki klaszczą w dłonie,

niech się cieszą góry

⁹ przed PANEM, bo przychodzi,

by osądzić ziemię.

Będzie rządził światem

sprawiedliwie

i narodami zgodnie z prawością.

PSALM 99

WIELKI PAN NA SYJONIE

¹ PAN króluje, niech drżą narody,

siedzi na cherubach, chwieje się ziemia.

² Wielki jest PAN na Syjonie,

wywyższony ponad wszystkie ludy.

³ Niech sławią Twoje wielkie i groźne imię!

On jest święty!

⁴ Królu potężny, Ty prawo miłujesz:

ustanowiłeś porządek,

nadałeś prawo

i sprawiedliwość Jakubowi.

⁵ Wywyższajcie PANA, Boga naszego,

klęknijcie u podnóżka Jego stóp,

bo jest święty.

⁶ Mojżesz i Aaron

są wśród Jego kapłanów,

a Samuel między tymi,

co wzywają imienia Jego.

Wzywali PANA,

a On ich wysłuchał;

⁷ w słupie obłoku przemówił do nich.

Słuchali Jego poleceń i przykazań,

które im nadał.

⁸ PANIE, nasz Boże, Ty ich wysłuchałeś;

byłeś im życzliwy, nawet karząc występki.

⁹ Wywyższajcie PANA, naszego Boga,

pokłońcie się zwróceni

ku Jego świętej górze,

bo PAN, nasz Bóg, jest święty!

PSALM 100

RADOSNY HYMN DZIĘKCZYNNY

¹ Psalm na dziękczynienie.

Wołajcie radośnie na cześć PANA,

wszystkie ziemie,

² służcie PANU z weselem,

przyjdźcie i radujcie się

przed obliczem Jego.

³ Wiedzcie, że tylko PAN jest Bogiem;

On nas stworzył – do Niego należymy.

Jesteśmy Jego ludem i owcami Jego pastwiska.

⁴ Wchodźcie w Jego bramy z dziękczynieniem,

na Jego dziedzińce z hymnami.

Chwalcie Go, błogosławcie Jego imię,

⁵ bo dobry jest PAN: Jego łaska na wieki,

a Jego wierność z pokolenia na pokolenie.

PSALM 101

WZÓR DOBREGO WŁADCY

¹ Psalm Dawida.

Chcę wyśpiewać łaskę i prawość,

Tobie, o PANIE, będę śpiewać!

² Chcę postępować nieskalaną drogą;

kiedyż do mnie przyjdziesz?

Będę postępował w mym domu

w prawości serca.

³ Nie zwracam oczu ku niegodziwości,

nienawidzę czynów występnych,

nie przylgnie to do mnie.

⁴ Oddalę od siebie przewrotnych sercem,

tego, co złe, nawet znać nie chcę.

⁵ Uciszę tego, kto knuje przeciw bliźniemu.

Nie będę jadał z nadętymi pyszałkami.

⁶ Zwrócę oczy na wiernych tej ziemi,

by ze mną zasiadali;

będzie mi usługiwał ten,

kto postępuje drogą nieskalaną.

⁷ Pyszałek nie zamieszka w moim domu,

a kłamca nie ostoi się przed mymi oczyma.

⁸ Każdego ranka będę tępił

wszystkich bezbożnych kraju,

aby usunąć z miasta PANA wszystkich,

którzy dopuszczają się nieprawości.

PSALM 102

PROŚBA O WYBAWIENIE LUDU

¹ Modlitwa ubogiego,

gdy w udręce wylewa

swoją skargę przed PANEM.

² PANIE, wysłuchaj modlitwy mojej,

a wołanie moje niech do Ciebie przyjdzie!

³ Nie odwracaj ode mnie swego oblicza,

nakłoń ku mnie ucha w dniu mojej niedoli,

kiedy Cię wzywam,

szybko mnie wysłuchaj!

⁴ Bo moje dni jak dym się rozwiały,

a moje kości palą jak ogień.

⁵ Serce me więdnie i usycha jak trawa,

tak że zapominam o jedzeniu chleba.

⁶ Osłabłem od krzyku mojej głośnej skargi,

skóra przylgnęła mi do kości.

⁷ Jestem jak pelikan na pustyni,

jak puszczyk pośród rumowisk.

⁸ Nie śpię, lecz czuwam

jak samotny wróbel na dachu.

⁹ Codziennie lżą mnie wrogowie,

a moi przeciwnicy mi złorzeczą.

¹⁰ Popiół jem jak chleb,

a mój napój mieszam ze łzami.

¹¹ W swoim gniewie i oburzeniu

podniosłeś mnie i rzuciłeś.

¹² Dni moje jak cień przemijają,

a ja usycham jak trawa.

¹³ Lecz Ty, PANIE, trwasz na wieki

i Twoja pamięć przez pokolenia.

¹⁴ Zaczniesz działać

i zlitujesz się nad Syjonem.

Nadszedł czas zmiłowania,

nadeszła już pora!

¹⁵ Bo Twoi słudzy przejęci są jego ruinami

i z bólem patrzą na jego popioły.

¹⁶ Bojaźń ogarnie narody

przed Twoim imieniem, o PANIE,

a wszystkich królów ziemi –

bojaźń wobec Twej chwały,

¹⁷ gdy PAN odbuduje Syjon

i ukaże się w swej wspaniałości,

¹⁸ gdy spojrzy na modlitwę poniżonych

i nie pogardzi ich prośbą.

¹⁹ Niech to zapiszą dla przyszłych pokoleń,

a lud, który będzie stworzony,

niech wychwala PANA.

²⁰ Gdyż wejrzał z wysokości swej świątyni,

PAN spojrzał z nieba na ziemię,

²¹ by usłyszeć jęki zakutych w kajdany

i rozwiązać na śmierć skazanych,

²² by na Syjonie głosili imię PANA

i Jego wspaniałość w Jeruzalem,

²³ gdy się zgromadzą narody i królestwa,

żeby służyć PANU.

²⁴ Osłabił me siły w drodze,

zmniejszył liczbę dni moich!

²⁵ Mówię: Boże mój,

nie zabieraj mnie w połowie dni moich!

Twoje lata trwają przez pokolenia!

²⁶ Ty na początku umocniłeś ziemię,

a niebo jest dziełem rąk Twoich.

²⁷ Ono przeminie, ale Ty zostaniesz.

Zestarzeje się jak szata,

jak okrycie je zwiniesz i zniknie.

²⁸ Lecz Ty jesteś ten sam zawsze,

a Twoje lata się nie kończą.

²⁹ Synowie Twoi osiądą na stałe,

a ich potomstwo będzie trwać przed Tobą.

PSALM 103

OJCOWSKA DOBROĆ BOGA

¹ Dawida.

Uwielbiaj, duszo moja,

PANA, i całe moje wnętrze –

Jego święte imię.

² Uwielbiaj, duszo moja, PANA,

nie zapominaj o tym, co dobrego ci uczynił.

³ On przebacza wszystkie twoje winy,

leczy wszystkie twe słabości.

⁴ On ocala od zguby twe życie,

wieńczy Cię łaską i miłosierdziem.

⁵ On syci dobrami twe siły,

twa młodość odnowi się jak u orła.

⁶ Pan dokonuje czynów sprawiedliwych,

skrzywdzonych bierze w obronę.

⁷ Mojżeszowi dał poznać swe drogi,

Izraelitom swoje zamiary.

⁸ Miłosierny jest PAN i litościwy,

cierpliwy i pełen łaskawości.

⁹ Nie będzie się gniewał bez końca

ani nie będzie oburzony na wieki.

¹⁰ Nie postępuje z nami

według grzechów naszych,

nie odpłaca nam

według naszych nieprawości.

¹¹ Bo jak wysoko niebo

wznosi się nad ziemią,

tak wielka jest Jego łaska

dla bogobojnych.

¹² Jak daleko jest wschód od zachodu,

tak oddalił od nas nasze grzechy.

¹³ Jak ojciec lituje się nad dziećmi,

tak PAN lituje się nad swymi czcicielami.

¹⁴ Wie dobrze,

z czego zostaliśmy stworzeni,

pamięta, że jesteśmy prochem.

¹⁵ Dni człowieka są jak trawa,

przekwita jak kwiat na polu.

¹⁶ Gdy zamiera w nim oddech –

przemija i wszelki ślad po nim ginie.

¹⁷ Lecz łaska PANA przez wszystkie wieki

nad Jego czcicielami,

a sprawiedliwość Jego

nad ich potomstwem,

¹⁸ nad tymi,

co zachowują Jego przymierze

i przestrzegają Jego przykazań.

¹⁹ PAN ustanowił swój tron w niebie,

a Jego królowanie rozciąga się

nad wszystkim.

²⁰ Uwielbiajcie PANA,

wszyscy Jego aniołowie,

mocarze pełniący Jego nakazy,

posłuszni Jego słowom.

²¹ Uwielbiajcie PANA, wszystkie Jego zastępy,

słudzy, pełniący Jego wolę.

²² Uwielbiajcie PANA, wszystkie Jego dzieła,

w każdym miejscu Jego panowania.

Uwielbiaj, duszo moja, PANA!

PSALM 104

HYMN KU CZCI STWÓRCY

¹ Uwielbiaj, duszo moja, PANA! Panie, mój Boże,

jesteś nieskończenie wielki!

Odziałeś się w majestat i piękno,

² okryłeś się światłem jak płaszczem.

Rozciągnąłeś niebo jak namiot.

³ Wznosisz swe komnaty ponad wodami,

chmury są Twoim rydwanem,

poruszasz się na skrzydłach wiatrów.

⁴ Wichry czynisz swymi posłańcami,

a sługami swymi – płomienie ognia.

⁵ Umocniłeś ziemię w posadach

i nigdy się nie zachwieje.

⁶ Otchłanią morską okryłeś ją jak szatą;

nad górami wznoszą się wody.

⁷ Uciekają one przed Twoją groźbą,

drżą od głosu Twego gromu.

⁸ Wznoszą się ponad góry

i opadają w doliny na miejsce,

które im wyznaczyłeś.

⁹ Nie przekroczą granicy,

którą im wyznaczyłeś, nie powrócą,

aby zalać ziemię.

¹⁰ Ty każesz tryskać źródłom w dolinach,

a spomiędzy gór płyną wody.

¹¹ Piją wszystkie dzikie zwierzęta,

dzikie osły gaszą pragnienie.

¹² Nad nimi mieszkają ptaki powietrzne,

śpiewają wśród gałęzi.

¹³ Ty ze swych komnat zraszasz góry;

owocem Twoich dzieł syci się ziemia.

¹⁴ Ty sprawiasz, że rośnie trawa dla bydła

i zioła służące ludziom,

żeby mogli czerpać pokarm z ziemi

¹⁵ i wino, co rozwesela ludzkie serce,

żeby oliwa rozjaśniała twarze,

a chleb wmacniał ludzkie siły.

¹⁶ Wody pod dostatkiem mają drzewa PANA

i cedry Libanu, które On zasadził.

¹⁷ Tam ptaki się gnieżdżą,

a gniazda bocianie górują nad nimi.

¹⁸ Dla górskich kozłów – urwiska,

a skały – schronieniem góralków.

¹⁹ Ty uczyniłeś księżyc miarą czasu;

słońce zna porę swego zachodu.

²⁰ Zsyłasz ciemność i noc nastaje;

w niej poruszają się

wszelkie zwierzęta leśne.

²¹ Lwiątka o łup wołają,

domagają się pokarmu od Boga.

²² Gdy wzejdzie słońce, schodzą się razem

i kładą się w swoich legowiskach.

²³ Człowiek wychodzi do swych zajęć,

aby pracować aż do wieczora.

²⁴ Jakże liczne są Twe dzieła, PANIE!

Wszystko z mądrością uczyniłeś;

ziemia jest pełna Twoich stworzeń.

²⁵ Oto morze: wielkie i szerokie,

w nim poruszają się

niezliczone stworzenia małe i wielkie.

²⁶ Tamtędy pływają statki i Lewiatan,

którego stworzyłeś, by się nim bawić.

²⁷ Wszystko to czeka na Ciebie,

byś zesłał pokarm w stosownym czasie.

²⁸ Kiedy im dajesz, przyjmują,

gdy otwierasz swą rękę,

wszystko napełnia się dobrem.

²⁹ Lecz gdy odwracasz swe oblicze,

ogarnia je trwoga;

gdy zabierasz im ducha,

giną i w proch się obracają.

³⁰ Posyłasz swego ducha, a są stworzone,

i odnawiasz oblicze ziemi.

³¹ Niech na wieki trwa chwała PANA,

niech PAN się cieszy z dzieł swoich.

³² Gdy patrzy na ziemię, wprawia ją

w drżenie, gdy gór dotyka, one dymią.

³³ Będę śpiewał PANU, jak długo żyć będę,

będę grał memu Bogu, dopóki istnieję.

³⁴ Niech miła Mu będzie pieśń moja,

niech PAN będzie moją radością.

³⁵ Niech znikną grzesznicy z ziemi,

by już nie było bezbożnych.

Uwielbiaj, duszo moja, PANA!

Alleluja!

PSALM 105

HYMN KU CZCI ZBAWCY

¹ Sławcie PANA,

wzywajcie Jego imienia,

głoście Jego dzieła wśród narodów.

² Śpiewajcie i grajcie Mu psalmy,

opowiadajcie wszystkie Jego cuda.

³ Szczyćcie się Jego świętym imieniem;

niech się raduje serce szukających PANA.

⁴ Szukajcie woli PANA i Jego mocy,

zawsze pragnijcie być w Jego obecności.

⁵ Pamiętajcie o cudach, których dokonał,

o znakach i wyrokach ust Jego,

⁶ potomkowie Jego sługi, Abrahama,

synowie Jakuba, Jego wybrańcy.

⁷ On, PAN, jest Bogiem naszym,

On, który rządzi całym światem.

⁸ Pamięta na wieki o swoim przymierzu,

o obietnicy danej tysiącowi pokoleń.

⁹ Udzielił jej Abrahamowi

i potwierdził przysięgą Izaakowi.

¹⁰ Uczynił to prawem dla Jakuba,

wiecznym przymierzem dla Izraela,

¹¹ mówiąc: „Tobie dam ziemię Kanaan

jako waszą własność dziedziczną”,

¹² gdy było was niewielu,

gdy byliście nieliczni i obcy w tej ziemi.

¹³ Wędrowali od narodu do narodu,

z jednego królestwa do innego ludu,

¹⁴ a On nie pozwolił nikomu ich uciskać,

z ich przyczyny karcił królów:

¹⁵ „Nie dotykajcie tych, których

namaściłem, a moim prorokom

nie czyńcie krzywdy!”.

¹⁶ Potem przywołał głód na ziemię,

zniszczył zapasy chleba.

¹⁷ Posłał przed nimi człowieka,

Józefa, którego sprzedano w niewolę.

¹⁸ Kajdanami skuto mu nogi,

a szyję zakuto w żelazo,

¹⁹ aż spełniła się jego przepowiednia,

uniewinniło go słowo PANA.

²⁰ Król kazał go uwolnić,

wypuścił go władca ludów.

²¹ Ustanowił go panem swego domu

i władcą wszelkiej posiadłości swojej,

²² aby był wzorem dla jego książąt,

a starszyznę jego uczył roztropności.

²³ Wtedy udał się Izrael do Egiptu,

Jakub zagościł w krainie Chama.

²⁴ Bardzo swój lud Bóg rozmnożył

i uczynił go mocniejszym od wrogów.

²⁵ Odmienił ich serce,

by znienawidzili lud Jego

i zdradziecko postąpili z Jego sługami.

²⁶ Posłał Mojżesza, sługę swego, Aarona,

którego sobie wybrał.

²⁷ Przez nich dokonał swoich znaków

i cudów w krainie Chama.

²⁸ Zesłał mroki i nastała ciemność,

lecz buntowali się przeciw Jego słowom.

²⁹ Zamienił w krew ich wody

i pozabijał w nich ryby.

³⁰ Zaroiła się od żab ich ziemia,

były nawet w komnatach królewskich.

³¹ Rozkazał i pojawiło się robactwo,

komary wszędzie w ich granicach.

³² Grad zesłał im zamiast deszczu,

na ich kraj – ogniste błyskawice.

³³ Zniszczył ich winnice i sady figowe,

połamał wszystkie drzewa w ich ziemi.

³⁴ Rozkazał i pojawiła się szarańcza i larwy,

których było bez liku.

³⁵ Pożarły całą trawę w ich kraju

i zjadły wszelki owoc ich ziemi.

³⁶ Pobił wszystko pierworodne w ich kraju,

pierwociny wszelkiej ich siły.

³⁷ A swój lud wyprowadził ze złotem

i srebrem i nie było chorych

wśród ich plemion.

³⁸ Ucieszył się Egipt z ich odejścia,

bo ogarnął go strach przed nimi.

³⁹ Bóg rozpostarł obłok dla ich osłony i ogień,

by im noc oświecał.

⁴⁰ Na ich prośbę zesłał przepiórki,

nasycił ich chlebem z nieba.

⁴¹ Rozłupał skałę i wytrysnęły wody,

strumienie popłynęły po pustyni.

⁴² Bo pamiętał o świętej obietnicy swojej,

którą złożył swemu słudze Abrahamowi.

⁴³ I wyprowadził swój lud wśród wesela,

swoich wybranych z okrzykami radości.

⁴⁴ I oddał im ziemie narodów,

zawładnęli dorobkiem ludów,

⁴⁵ aby słuchali Jego nakazów

i zachowywali Jego prawa.

Alleluja!

PSALM 106

NIEWIERNOŚĆ LUDU WYBRANEGO

¹ Alleluja!

Sławcie PANA, bo jest dobry,

bo Jego łaska na wieki!

² Kto wypowie wielkie dzieła PANA,

kto rozgłosi całą Jego sławę?

³ Szczęśliwi, którzy przestrzegają prawa

i postępują sprawiedliwie w każdym czasie.

⁴ Wspomnij łaskawie na swój lud, PANIE,

nawiedź nas swoją pomocą,

⁵ byśmy oglądali szczęście

Twych wybranych

i cieszyli się radością ludu Twego.

⁶ Zgrzeszyliśmy wraz z naszymi przodkami,

zawiniliśmy i źle postępowaliśmy.

⁷ Przodkowie nasi w Egipcie

nie rozumieli Twoich cudów;

nie pamiętając ogromu Twej łaski,

zbuntowali się nad Morzem Czerwonym.

⁸ On jednak ocalił ich

przez wzgląd na swe imię,

aby okazać swoją potęgę.

⁹ Zgromił Morze Czerwone i wyschło,

przeprowadził ich przez głębiny

jak przez pustynię.

¹⁰ Wybawił ich z rąk nieprzyjaciół

i ocalił ich od wroga.

¹¹ Woda zalała ich prześladowców,

ani jeden z nich nie ocalał.

¹² Wtedy uwierzyli Jego słowom

i wielbili chwałę Jego.

¹³ Lecz szybko zapomnieli o Jego dziełach,

nie poszli za Jego radami.

¹⁴ Zapłonęli żądzą na pustyni i kusili Boga

w miejscu bezwodnym.

¹⁵ Wtedy dał im, czego żądali,

tak że aż chorowali z przesytu.

¹⁶ W obozie pobudzali do gniewu

Mojżesza i Aarona, poświęconego PANU.

¹⁷ Ziemia się otwarła, pochłonęła Datana

i przykryła zgraję Abirama.

¹⁸ Zapłonął ogień przeciw tej zgrai,

płomień spalił bezbożnych.

¹⁹ Sporządzili sobie cielca na Horebie

i kłaniali się posągowi.

²⁰ Zamienili swoją chwałę

na podobiznę cielca jedzącego trawę.

²¹ Zapomnieli o Bogu, który ich wybawił

i dokonał wielkich rzeczy w Egipcie,

²² cudownych dzieł w krainie Chama,

budzących grozę

nad Morzem Czerwonym.

²³ Nakazał ich wytracić,

ale Mojżesz, Jego wybraniec,

stanął przed Nim w wyłomie skały,

by gniew Jego odwrócić,

by ich nie wygubił.

²⁴ Wzgardzili upragnioną ziemią,

nie uwierzyli Jego słowom.

²⁵ Szemrali w swoich namiotach,

nie słuchali głosu PANA.

²⁶ Wówczas podniósł przeciw nim rękę,

aby ich pobić na pustyni,

²⁷ rozproszyć ich potomstwo

wśród narodów,

rozpędzić ich po obcych krajach.

²⁸ Oddali się na służbę Baala z Peor

i jedli ofiary składane zmarłym.

²⁹ Rozgniewali Go swymi postępkami,

toteż spadła na nich plaga.

³⁰ Lecz powstał Pinchas i przebłagał Go,

a wtedy skończyła się plaga.

³¹ I uznano mu to za sprawiedliwość

po wszystkie pokolenia, na wieki.

³² Rozgniewali Go przy wodach Meriba,

a z ich powodu ucierpiał Mojżesz,

³³ bo rozgoryczyli jego ducha,

toteż przemówił nierozważnie.

³⁴ Nie wyniszczyli narodów,

jak im to PAN nakazał.

³⁵ Zmieszali się z narodami,

nauczyli się ich postępków.

³⁶ Służyli ich bałwanom

i stało się to dla nich pułapką.

³⁷ Swoich synów i córki demonom

składali w ofierze.

³⁸ I przelewali krew niewinną,

krew swoich synów i córek.

Składali ich w ofierze bałwanom Kanaanu;

ich krwią splamili ziemię.

³⁹ Splugawili ją czynami swoimi,

cudzołożyli przez swe występki.

⁴⁰ Zawrzał gniewem PAN przeciw ludowi,

wzgardził swoim dziedzictwem.

⁴¹ Wydał ich w ręce narodów,

panowali nad nimi ich wrogowie.

⁴² Nieprzyjaciele ich uciskali,

upokarzając ich swymi rękami.

⁴³ Choć wielokrotnie ich uwalniał,

oni nadal trwali w swym buncie,

aż zostali upokorzeni

przez własne grzechy.

⁴⁴ I widział, jak byli udręczeni.

Wysłuchał, gdy wołali do Niego.

⁴⁵ Bo pamiętał o swoim przymierzu,

użalił się nad nimi w ogromie swej łaski.

⁴⁶ Okazał im miłosierdzie wobec tych,

którzy ich uprowadzili.

⁴⁷ Wybaw nas, PANIE, nasz Boże,

zgromadź nas spośród narodów,

byśmy sławili Twoje święte imię

i szczycili się Twoją chwałą.

⁴⁸ Błogosławiony PAN, Bóg Izraela,

od wieków i na wieki.

A cały lud niech mówi: Amen!

Alleluja!

KSIĘGA PIĄTA

PSALM 107

DZIĘKCZYNIENIE OCALONYCH
I WYROCZNIA BOŻA

¹ Sławcie PANA, bo jest dobry,

bo Jego łaska na wieki.

² Niech mówią o tym wykupieni przez PANA,

których wybawił z ręki wroga

³ i zgromadził z dalekich krain,

ze wschodu i zachodu, z północy i południa.

⁴ Jedni błądzili po bezwodnej pustyni,

nie znajdując drogi

do zamieszkałego miasta.

⁵ Byli głodni i spragnieni;

mdleli z osłabienia.

⁶ W swej udręce wołali do PANA,

a On ich wybawił z ucisku.

⁷ Poprowadził ich prostą drogą,

by doszli do zamieszkałego miasta.

⁸ Niech sławią PANA za Jego łaskę,

za cuda wobec synów ludzkich.

⁹ Bo nasycił zgłodniałych,

a łaknących napełnił dobrami.

¹⁰ Inni siedzieli w mroku i w cieniu śmierci,

skuci nędzą jak żelazem.

¹¹ Gdyż buntowali się przeciw słowom Boga,

a radami Najwyższego gardzili.

¹² Cierpieniem skruszył ich serca;

osłabli, a nikt im nie pomógł.

¹³ W swej udręce wołali do PANA,

a On ich wybawił z ucisku.

¹⁴ Wyprowadził ich z mroku i cienia

śmierci, a pęta ich rozerwał.

¹⁵ Niech sławią PANA za Jego łaskę,

za cuda wobec synów ludzkich.

¹⁶ Bo skruszył spiżowe bramy

i połamał żelazne zawiasy.

¹⁷ Jeszcze inni marnieli z powodu buntu,

za swe nieprawości zostali upokorzeni.

¹⁸ Sprzykrzył się im wszelki pokarm,

zbliżyli się do bram śmierci.

¹⁹ W swej udręce wołali do PANA,

a On ich wybawił z ucisku.

²⁰ Zesłał swoje słowo, aby ich uleczyć,

i ocalił ich od zagłady.

²¹ Niech sławią PANA za Jego łaskę,

za cuda wobec synów ludzkich.

²² Niechaj złożą ofiarę uwielbienia

i głoszą Jego dzieła z radością.

²³ Inni znowu wypłynęli statkami w morze,

żeglując po ogromnych wodach,

²⁴ sami widzieli dzieła PANA

i Jego cuda na głębiach.

²⁵ Na Jego rozkaz sztorm się zerwał

i podniosły się morskie bałwany.

²⁶ To wznosili się ku niebu, to spadali

w otchłanie; mdleli w śmiertelnej trwodze.

²⁷ Zataczali się i chwiali jak pijani,

a cała ich mądrość zniknęła.

²⁸ W swej udręce wołali do PANA,

a On ich wybawił z ucisku.

²⁹ Rozkazał sztormowi, a nastała cisza,

uspokoiły się fale morskie.

³⁰ A oni cieszyli się, że umilkły.

I doprowadził ich do upragnionego portu.

³¹ Niech sławią PANA za Jego łaskę,

za cuda wobec synów ludzkich.

³² Niech Go wywyższają

w zgromadzeniu ludu

i niech Go chwalą w radzie starszych.

³³ On zamienił rzeki w pustynię,

a źródła wód w krainę suszy,

³⁴ ziemię urodzajną w jałowy step,

z powodu niegodziwości jej mieszkańców.

³⁵ On zamienił pustynię w jeziora,

ziemię bezwodną w zielone oazy

³⁶ i tam osadził zgłodniałych.

Założyli miasto i w nim zamieszkali.

³⁷ Obsiali pola, zasadzili winnice,

a praca ich wydała owoc.

³⁸ Pobłogosławił ich

i bardzo się rozmnożyli,

bydła im nie brakowało.

³⁹ Potem znów zmalała ich liczba

i źle im się wiodło

z powodu nieszczęść i bólu.

⁴⁰ On wylewa wzgardę

na władców i sprawia,

że błądzą po bezdrożnym pustkowiu.

⁴¹ Lecz wspomaga nędzarza w ubóstwie

i pomnaża rodziny jak stada.

⁴² Widząc to, prawi będą się cieszyć,

a wszelka nieprawość zamknie usta.

⁴³ Kto mądry, niech to zrozumie,

aby pojął łaski PANA!

PSALM 108

BÓG NADZIEJĄ SWEGO LUDU

¹ Pieśń. Psalm Dawida.

² Gotowe jest serce moje, Boże.

Chcę grać i śpiewać z zapałem.

Obudź się, siło moja,

³ obudź się, liro i cytro,

a ja obudzę jutrzenkę.

⁴ Sławić Cię będę, PANIE, pośród ludów,

będę Ci grał wśród narodów.

⁵ Bo Twoja łaska wielka aż do nieba,

a wierność Twoja sięga obłoków.

⁶ Wznieś się, Boże, ponad niebiosa,

nad całą ziemią chwała Twoja!

⁷ Aby ocaleli Twoi umiłowani,

wysłuchaj mnie i zbaw swą prawą ręką!

⁸ Bóg przemówił w swej świątyni:

„Rozraduję się i rozdzielę Sychem,

a Dolinę Sukkot wymierzę!

⁹ Mój jest Gilead, mój Manasses,

Efraim – moim hełmem, Juda – moim berłem,

¹⁰ Moab – moją misą do mycia.

Na Edom rzucę mój sandał,

nad Filisteą wzniosę okrzyk radosny”.

¹¹ Kto wprowadzi mnie

do obwarowanego miasta,

kto mnie zawiedzie

aż do Edomu?

¹² Czyż odrzuciłeś nas, Boże?

Czy już nie wyruszysz,

Boże, z naszymi wojskami?

¹³ Udziel nam pomocy w utrapieniu,

bo złudne jest ludzkie wsparcie.

¹⁴ Mocą Boga odniesiemy zwycięstwo.

On podepcze naszych nieprzyjaciół.

PSALM 109

PROŚBA O UKARANIE WROGÓW

¹ Dyrygentowi. Psalm Dawida.

Boże, którego wielbię, nie milcz,

² bo rozwarli na mnie usta

podstępni bezbożnicy!

Oskarżają mnie kłamliwym językiem,

³ osaczają mnie słowami nienawiści

i bez przyczyny mnie prześladują.

⁴ Oczerniają mnie za miłość moją,

choć się za nich modliłem.

⁵ Oddają mi złem za dobro

i nienawiścią za miłość moją:

⁶ „Wyznacz przeciw niemu Złego,

a Oskarżyciel niech stanie

po jego prawej stronie.

⁷ Z sądu niech wyjdzie jako skazany,

a jego prośba niechaj go obciąży.

⁸ Niech zmniejszy się liczba dni jego,

a jego urząd niech obejmie kto inny!

⁹ Dzieci jego niech będą sierotami,

a jego żona – wdową.

¹⁰ Niech się tułają jego dzieci,

żebrząc o jałmużnę,

niech będą wygnane ze swych zrujnowanych domów.

¹¹ Niech lichwiarz zagarnie całe mienie jego,

obcy niech rozgrabią owoc jego pracy.

¹² Niechaj nie znajdzie obrońcy

i niech nikt się nie zlituje nad jego sierotami.

¹³ Jego potomstwo niech ulegnie zagładzie,

w krótkim czasie niech zginie jego imię.

¹⁴ Niech PAN pamięta

nieprawość jego ojców,

a grzech jego matki

niech nie będzie zgładzony.

¹⁵ Niech pamięć o nich zniknie z ziemi,

a ich grzechy niech zawsze będą

przed PANEM.

¹⁶ Za to, że nie pamiętał,

by pełnić czyny miłosierdzia,

że prześladował człowieka

potrzebującego i ubogiego,

a strapionego w sercu o śmierć przyprawił.

¹⁷ Ukochał przekleństwo

i ono spadnie na niego;

nie chciał błogosławieństwa,

więc się od niego oddali.

¹⁸ Okrył się przekleństwem jak szatą,

więc przeniknie ono jak woda

do wnętrza jego

i jak oliwa w jego kości.

¹⁹ Niech będzie dla niego jak ubranie,

które wkłada, jak pas, którym się opasuje”.

²⁰ Oto, jak PAN odpłaci tym,

co mnie oczerniają

i którzy źle mówią o mnie.

²¹ Ale Ty, BOŻE, Panie,

bądź ze mną przez wzgląd na Twe imię,

w swej dobroci wyzwól mnie łaskawie,

²² bo jestem ubogi i biedny,

a serce trwoży się we mnie.

²³ Jestem jak cień, który znika,

zostałem przepędzony jak szarańcza.

²⁴ Słabną mi kolana od postu,

a ciało niszczeje bez oliwy.

²⁵ Stałem się dla nich pośmiewiskiem;

patrzą na mnie i potrząsają głowami.

²⁶ Pomóż mi, PANIE, mój Boże,

wybaw mnie przez wzgląd

na swą łaskawość.

²⁷ Niech wiedzą,

że dokonała tego Twoja ręka,

że to Ty uczyniłeś, PANIE.

²⁸ Niech oni złorzeczą, ale Ty błogosław.

Niech atakują, ale na swą hańbę.

A Twój sługa niechaj się ucieszy.

²⁹ Niech się okryją wstydem moi oskarżyciele,

niech przyodzieją się hańbą jak szatą.

³⁰ A ja będę głośno sławił PANA

i wobec przywódców będę Go wychwalał,

³¹ bo stanął po prawej stronie nędzarza,

aby ocalić go od sądzących.

PSALM 110

MESJASZ KRÓLEM I KAPŁANEM

¹ Psalm Dawida.

PAN rzekł do mojego Pana:

„Usiądź po mojej prawej stronie,

aż położę twych wrogów

jako podnóżek pod twoje stopy”.

² Niech PAN rozciągnie z Syjonu moc

twego berła! „Panuj nad wrogami twymi!

³ Tobie dana jest władza

w dniu twej potęgi we wspaniałej

świątyni. Z łona przed jutrzenką

zrodziłem cię jak rosę!”.

⁴ PAN przysiągł i nie będzie żałował:

„Ty jesteś kapłanem na wieki

na wzór Melchizedeka”.

⁵ PAN po twojej prawej stronie

zetrze królów w dzień swego gniewu.

⁶ Będzie sądził narody, doliny wypełni

zwłokami, zetrze wiele głów na ziemi.

⁷ Ze strumienia będzie pił po drodze,

dlatego podniesie głowę.

PSALM 111

DOSKONAŁE DZIEŁA BOGA

¹ Alleluja!

Alef

Będę Cię sławił, PANIE,

z całego serca

Bet

w radzie prawych

i w zgromadzeniu.

Gimel

² Wielkie są dzieła PANA,

Dalet

upragnione rozważania

przez wszystkich,

którzy je miłują.

³ Majestat i piękno

są Jego dziełem,

Wawa

Jego sprawiedliwość

trwa na wieki.

Zajin

⁴ Upamiętnił swoje cuda.

Chet

PAN jest łaskawy i miłosierny.

Tet

⁵ Daje pokarm swoim czcicielom,

Jod

wiecznie pamięta

o przymierzu swoim.

Kaf

⁶ Obwieścił swemu ludowi

potęgę dzieł swoich,

Lamed

oddając mu

dziedzictwo narodów.

Mem

⁷ Dzieła rąk Jego są trwałe

i sprawiedliwe,

Nuna

wszystkie Jego nakazy

godne zaufania:

Samech

⁸ utwierdzone

po wszystkie wieki,

Ajin

oparte na prawdzie i prawości.

⁹ Zesłał odkupienie swemu ludowi,

Cade

na wieki ustanowił

swoje przymierze;

Qof

święte i groźne jest Jego imię!

Resz

¹⁰ Bojaźń PANA

początkiem mądrości.

Szin

Wszyscy, którzy w niej trwają,

rozumieją dobro.

Taw

Jego chwała trwa na wieki.

PSALM 112

SZCZĘŚCIE BOGOBOJNYCH

¹ Alleluja!

Alef

Szczęśliwy jest ten,

kto się boi PANA,

Bet

kto umiłował Jego przykazania.

Gimel

² Jego potomstwo będzie potężne na ziemi,

Dalet

ród prawych będzie błogosławiony.

³ Dostatek i bogactwo

w domu jego,

Wawa

jego sprawiedliwość

trwa na wieki.

Zajin

⁴ Wschodzi on w ciemności

jak światło dla prawych:

Chet

łaskawy, miłosierny i sprawiedliwy.

Tet

⁵ Szczęśliwy człowiek,

który się lituje i użycza,

Jod

zarządza uczciwie swymi sprawami.

Kaf

⁶ Sprawiedliwego nigdy zło

nie dotknie

Lamed

i pozostanie w wiecznej pamięci.

Mem

⁷ Nie ulęknie się złej wieści;

Nun

gotowe jest serce jego,

by zaufać PANU.

Samech

⁸ Umocnione jego serce

nie ulęknie się,

Ajin

aż spojrzy z góry

na swych nieprzyjaciół.

⁹ Rozdzielił dary,

obdarzył ubogich,

Cade

jego sprawiedliwość

trwa na wieki.

Qof

Z dumą podnosi swe czoło.

Resz

¹⁰ Widząc to,

bezbożny płonie gniewem,

Szin

zgrzyta zębami i marnieje.

Taw

Spełznie na niczym pragnienie

bezbożnych.

PSALM 113

WIELKOŚĆ I ŁASKAWOŚĆ BOGA

¹ Alleluja!

Słudzy, chwalcie PANA.

Chwalcie imię PANA!

² Niech imię PANA

będzie błogosławione,

teraz i na wieki.

³ Od wschodu słońca aż do zachodu,

niech będzie pochwalone imię PANA.

⁴ PAN wywyższony nad wszystkie narody,

ponad niebiosa Jego chwała.

⁵ Któż równy PANU,

naszemu Bogu?

On mieszka na wysokościach,

⁶ a zniża się, by ujrzeć to,

co na niebie i na ziemi.

⁷ Podnosi z prochu nędzarza,

z gnoju wydobywa ubogiego,

⁸ by go posadzić z książętami,

z dostojnikami swojego ludu.

⁹ Pozwala niepłodnej

zamieszkać w domu

jako matce cieszącej się dziećmi.

Alleluja!

PSALM 114

WYJŚCIE IZRAELA Z EGIPTU

¹ Kiedy Izrael wychodził z Egiptu,

dom Jakuba od obcego ludu,

² Juda stał się Jego świątynią,

Izrael Jego królestwem.

³ Morze to ujrzało i uciekło,

Jordan wstecz się odwrócił.

⁴ Góry skakały jak barany,

a pagórki jakby jagnięta ze stada.

⁵ Morze, cóż ci się stało,

żeś uciekło, i tobie,

Jordanie, że się cofnąłeś?

⁶ Góry, czemu skaczecie jak barany,

a pagórki jakby jagnięta ze stada?

⁷ Drżyj, ziemio, przed obliczem PANA,

przed obliczem Boga Jakuba.

⁸ On zamienia skałę w jezioro,

a najtwardszy kamień w źródło wody.

PSALM 115

JEDYNY PRAWDZIWY BÓG

¹ Nie nam, o PANIE, nie nam,

lecz Twemu imieniu daj chwałę

za Twoją łaskę i wierność.

² Aby nie mówiły narody:

„Gdzie się ich Bóg podziewa?”.

³ Nasz Bóg jest wysoko w niebie,

czyni wszystko, co zechce.

⁴ Ich bożki są srebrne i złote,

to tylko dzieło rąk ludzkich.

⁵ Usta mają, ale nie mówią,

mają oczy, ale nie widzą,

⁶ uszy mają, ale nie słyszą,

mają nozdrza, ale nie czują.

⁷ Mają ręce, ale nie dotykają,

nogi mają, ale nie chodzą,

a gardłem nie wydają głosu.

⁸ Niech będą do nich podobni

ci, którzy je wykonują,

i wszyscy, którzy im zaufali!

⁹ A dom Izraela zaufał PANU,

On ich pomocą i tarczą!

¹⁰ Dom Aarona zaufał PANU,

On ich pomocą i tarczą!

¹¹ Zaufali PANU

ci, którzy się Go boją,

On ich pomocą i tarczą!

¹² PAN o nas pamięta i nas błogosławi:

błogosławi dom Izraela,

błogosławi dom Aarona,

¹³ błogosławi wszystkich czcicieli PANA,

i małych, i wielkich.

¹⁴ Niech PAN was pomnoży,

was i dzieci wasze.

¹⁵ Bądźcie błogosławieni przez PANA,

który stworzył niebo i ziemię.

¹⁶ Do PANA należy niebo najwyższe,

a ziemię oddał synom ludzkim.

¹⁷ To nie umarli będą Cię chwalili, PANIE,

ani ci, którzy zstępują

do krainy milczenia,

¹⁸ lecz my, żyjący,

będziemy błogosławić PANA

teraz i na wieki!

Alleluja!

PSALM 116

WDZIĘCZNOŚĆ ZA OCALENIE ŻYCIA

¹ Miłuję PANA,

bo usłyszał mój głos błagalny,

² bo nakłonił ku mnie swego ucha

w dniu mego wołania.

³ Oplotły mnie więzy śmierci,

dosięgły mnie pęta krainy umarłych,

doznałem ucisku i bólu.

⁴ Ale wezwałem imienia PANA:

O PANIE, ratuj me życie!

⁵ Łaskawy jest PAN i sprawiedliwy,

Bóg nasz jest miłosierny.

⁶ PAN strzeże ludzi pełnych prostoty:

byłem w udręce,

a On mnie wybawił.

⁷ Uspokój się we mnie, moja duszo,

bo PAN okazał ci dobroć.

⁸ Ty wybawiłeś mą duszę od śmierci,

oczy moje od łez, a nogi od upadku.

⁹ Będę chodził przed PANEM

w krainie żyjących.

¹⁰ Ufałem nawet wtedy, gdy mówiłem:

Jestem w wielkim ucisku.

¹¹ Będąc przerażony, mówiłem:

Każdy człowiek jest kłamcą!

¹² Czym się PANU odwdzięczę za wszystko,

co mi wyświadczył?

¹³ Podniosę kielich zbawienia

i wezwę imienia PANA.

¹⁴ Moje śluby wypełnię przed PANEM

wobec całego Jego ludu.

¹⁵ Cenna jest dla PANA śmierć

Jego wiernych.

¹⁶ O PANIE, jestem sługą Twoim,

Twym sługą i synem Twej służebnicy;

Ty zerwałeś moje więzy.

¹⁷ Tobie złożę ofiarę uwielbienia

i wezwę imienia PANA!

¹⁸ Moje śluby wypełnię przed PANEM

wobec całego Jego ludu,

¹⁹ w dziedzińcach domu PANA, pośrodku

ciebie, Jeruzalem!

Alleluja!

PSALM 117

ZACHĘTA DO WIELBIENIA BOGA

¹ Sławcie PANA, wszystkie narody,

chwalcie Go, wszystkie ludy.

² Bo potężna nad nami Jego łaska,

a wierność PANA trwa na wieki!

Alleluja!

PSALM 118

LITURGICZNY HYMN DZIĘKCZYNNY

¹ Sławcie PANA, bo jest dobry,

bo Jego łaska na wieki.

² Niech mówi dom Izraela:

„Jego łaska na wieki”.

³ Niech mówi dom Aarona:

„Jego łaska na wieki”.

⁴ Niech mówią czciciele PANA:

„Jego łaska na wieki”.

⁵ W ucisku wzywałem PANA,

a On mnie wysłuchał i wyzwolił.

⁶ PAN jest ze mną,

więc się nie boję.

Cóż może uczynić mi człowiek?

⁷ PAN jest moim wspomożycielem,

z góry spojrzę na mych nieprzyjaciół.

⁸ Lepiej się schronić u PANA,

niż ufać człowiekowi.

⁹ Lepiej się schronić u PANA,

niż ufać możnowładcom.

¹⁰ Osaczyły mnie wszystkie narody,

lecz w imię PANA je starłem.

¹¹ Zewsząd mnie obległy,

lecz w imię PANA je starłem.

¹² Obległy mnie jak pszczoły,

paliły jak ogień pali ciernie,

lecz w imię PANA je starłem.

¹³ Pchnięto mnie silnie, bym upadł,

lecz PAN mnie podtrzymał.

¹⁴ Pan jest moją mocą i chlubą,

On stał się mym wybawieniem.

¹⁵ Głos radości z wybawienia

w namiotach sprawiedliwych:

„Prawa ręka PANA moc okazała,

¹⁶ prawa ręka PANA się wzniosła,

prawa ręka PANA

moc okazała”.

¹⁷ Nie umrę, ale żył będę

i opowiadał dzieła Pana.

¹⁸ Ciężko mnie PAN doświadczył,

ale nie wydał mnie śmierci.

¹⁹ Otwórzcie mi bramy sprawiedliwości:

wejdę w nie, aby sławić PANA.

²⁰ Oto brama PANA,

przez nią wejdą sprawiedliwi.

²¹ Będę Cię sławił, bo mnie wysłuchałeś

i stałeś się dla mnie wybawieniem.

²² Kamień, który odrzucili budujący,

stał się kamieniem węgielnym.

²³ PAN to sprawił i jest to cudem

w oczach naszych.

²⁴ Oto dzień, który PAN uczynił,

radujmy się nim i weselmy!

²⁵ O PANIE, wybaw! O PANIE,

daj pomyślność!

²⁶ Chwała temu,

który przychodzi w imię PANA!

Błogosławimy was z domu PANA.

²⁷ PAN jest Bogiem i nas oświeca!

Zarządźcie procesję z gałązkami

aż do rogów ołtarza.

²⁸ Ty jesteś moim Bogiem,

będę Ci dziękował!

Ty jesteś moim Bogiem,

będę Cię wysławiał!

²⁹ Sławcie PANA, bo jest dobry,

bo Jego łaska na wieki!

PSALM 119

DOSKONAŁOŚĆ BOŻEGO PRAWA

Alef

¹ Szczęśliwi, których droga

nieskalana, którzy postępują

zgodnie z Prawem PANA.

² Szczęśliwi, którzy słuchają

Jego pouczeń,

całym sercem szukają Jego woli.

³ Którzy nie dopuszczają się nieprawości, lecz chodzą drogami, które On wskazał.

⁴ Ty dałeś swoje przykazania,

aby przestrzegano ich pilnie.

⁵ Oby moje drogi prowadziły

do zachowywania Twoich ustaw!

⁶ Wtedy nie doznam wstydu,

gdy będę się wpatrywał

we wszystkie Twe nakazy.

⁷ Sławić Cię będę, PANIE,

szczerym sercem,

gdy się nauczę Twoich sprawiedliwych wyroków.

⁸ Będę przestrzegał

ustaw Twoich,

abyś mnie nigdy nie odrzucił.

Bet

⁹ W jaki sposób młodzieniec

prostuje swą drogę?

Zachowując Twoje słowa!

¹⁰ Całym sercem

szukam Twojej woli;

nie odtrącaj mnie

od nakazów Twoich!

¹¹ W mym sercu zachowuję Twoje słowa,

abym nie zgrzeszył

przeciw Tobie.

¹² Błogosławiony jesteś, PANIE,

naucz mnie Twoich ustaw.

¹³ Mymi wargami ogłaszam wszystkie wyroki ust Twoich.

¹⁴ Na drodze Twych pouczeń znajduję radość większą

niż z wielkiego bogactwa.

¹⁵ Rozmyślam o Twoich przykazaniach i rozważam

drogi Twoje.

¹⁶ Roztrząsam Twoje ustawy,

nie zapominam

o Twych słowach.

Gimel

¹⁷ Daj zapłatę Twemu słudze,

a będę żył i strzegł słów Twoich!

¹⁸ Usuń to, co zasłania mi oczy,

bym mógł rozważać

cuda Twego Prawa.

¹⁹ Jestem pielgrzymem na ziemi,

nie kryj przede mną

Twych nakazów.

²⁰ Omdlewam z nieustannej tęsknoty za Twoimi wyrokami.

²¹ Skarciłeś pyszałków; przeklęci,

którzy uchylają się

od Twych nakazów!

²² Oddal ode mnie hańbę i wzgardę,

bo szukam Twoich pouczeń.

²³ Oto władcy zasiedli,

żeby mnie oskarżać,

lecz sługa Twój

rozmyśla o Twoich ustawach.

²⁴ Gdyż Twoje pouczenia

są dla mnie rozkoszą,

są one moimi doradcami.

Dalet

²⁵ Leżę w proch powalony,

ożyw mnie

zgodnie z Twym słowem.

²⁶ Opisałem moje drogi,

a Ty mnie wysłuchałeś;

naucz mnie ustaw Twoich!

²⁷ Ukaż mi drogę Twych

przykazań, a będę rozważać

Twoje cuda.

²⁸ Zalewam się łzami ze smutku,

umocnij mnie Twymi słowami!

²⁹ Oddal ode mnie

drogę kłamstwa,

okaż mi łaskę

poprzez Twoje Prawo!

³⁰ Wybrałem drogę prawdy

i nie zapomniałem

wyroków Twoich.

³¹ Przylgnąłem

do Twoich pouczeń,

PANIE, nie daj mi

okryć się wstydem!

³² Biegnę drogą Twoich nakazów,

bo rozszerzyłeś me serce.

³³ PANIE, ukaż mi drogę Twych

ustaw, a zawsze będę jej szukał.

³⁴ Daj mi zrozumienie, bym mógł

badać Twe Prawo

i przestrzegać go całym sercem.

³⁵ Prowadź mnie ścieżką

Twoich nakazów,

ponieważ ją ukochałem.

³⁶ Nakłoń me serce

do Twoich pouczeń,

a nie do chciwości!

³⁷ Odwróć me oczy,

by nie oglądały marności,

ożyw mnie na Twej drodze.

³⁸ Połóż przed swoim sługą Twoje słowo,

aby czuł bojaźń przed Tobą.

³⁹ Usuń ode mnie hańbę,

której się boję,

bo wyroki Twoje

przynoszą radość.

⁴⁰ Oto pragnę Twoich przykazań,

w Twej sprawiedliwości obdarz

mnie życiem.

Waw

⁴¹ Niech zstąpi na mnie Twoja łaska,

PANIE, Twoje wybawienie,

zgodnie z obietnicą,

⁴² a dam odpowiedź tym,

co mi urągają,

bo zaufałem słowom Twoim.

⁴³ Nie odbieraj nigdy moim

ustom słowa prawdy, bo zaufałem

Twoim wyrokom.

⁴⁴ Będę zawsze przestrzegał

Twego Prawa,

teraz i po wszystkie czasy.

⁴⁵ Mogę kroczyć swobodnie,

bo kieruję się Twoimi przykazaniami.

⁴⁶ Będę głosił Twoje pouczenia

wobec królów

i nie będę się wstydził.

⁴⁷ Rozważam Twoje nakazy,

które gorąco ukochałem.

⁴⁸ Wyciągam ręce ku umiłowanym

nakazom Twoim i rozmyślam

o Twoich ustawach.

Zajin

⁴⁹ Wspomnij o Twojej obietnicy

danej słudze Twemu,

bo z nią wiążę moją nadzieję.

⁵⁰ Ona pokrzepia mnie w utrapieniu,

gdyż słowo Twoje daje mi życie.

⁵¹ Pyszni postępują niegodziwie,

ja jednak nie odstępuję

od Twego Prawa.

⁵² PANIE, pamiętam o odwiecznych

wyrokach Twoich

i są one dla mnie pociechą.

⁵³ Obrzydzenie mnie ogarnia

na widok bezbożnych,

porzucających Twoje Prawo.

⁵⁴ Ustawy Twoje stały się dla mnie

pieśnią w miejscu

mego wygnania.

⁵⁵ PANIE, nocą wspominam

imię Twoje

i przestrzegam Twego Prawa.

⁵⁶ Będzie to dla mnie pożyteczne,

bym zachowywał Twoje przykazania.

Chet

⁵⁷ PANIE, Ty jesteś moim udziałem;

przyrzekłem strzec słów Twoich.

⁵⁸ Błagam Cię z całego serca:

Zmiłuj się nade mną zgodnie

z Twoją obietnicą!

⁵⁹ Rozważam drogi Twoje

i kieruję kroki do Twoich pouczeń.

⁶⁰ Nie lękam się,

jestem gotów zachowywać

Twoje nakazy.

⁶¹ Oplotły mnie więzy bezbożnych,

lecz nie zapomniałem

Twego Prawa.

⁶² O północy wstaję,

by sławić Ciebie

za sprawiedliwe wyroki Twoje.

⁶³ Przyjaźnię się z tymi, co cześć Ci

oddają i przestrzegają przykazań Twoich.

⁶⁴ PANIE, ziemia jest

pełna Twej łaski;

naucz mnie ustaw Twoich.

Tet

⁶⁵ Okazałeś dobroć

Twemu słudze,

zgodnie z Twoją obietnicą, PANIE.

⁶⁶ Naucz mnie dobroci,

karności i wiedzy,

bo zawierzyłem

Twoim nakazom.

⁶⁷ Błądziłem, zanim doznałem

upokorzenia,

dlatego będę

strzec Twojego słowa.

⁶⁸ Jesteś dobry i czynisz dobrze,

naucz mnie Twoich ustaw.

⁶⁹ Pyszni zmyślają o mnie kłamstwa,

lecz ja całym sercem

przestrzegam Twych przykazań.

⁷⁰ Otępiało w tłuszczu ich serce,

a ja rozważam Prawo Twoje.

⁷¹ Dobre to dla mnie,

żeś mnie upokorzył,

bym się nauczył Twoich ustaw.

⁷² Lepsze jest dla mnie Prawo

wydane przez Ciebie niż wielkie

ilości złota i srebra.

Jod ⁷³ Twoje ręce uczyniły mnie

i ukształtowały;

daj mi zrozumienie,

bym się nauczył

Twoich nakazów.

⁷⁴ Czciciele Twoi cieszą się

na mój widok, ponieważ zaufałem Twoim słowom.

⁷⁵ Poznałem, PANIE, że wyroki Twe są sprawiedliwe

i słusznie mnie upokorzyłeś.

⁷⁶ Okaż mi swą łaskę,

aby mnie pocieszyć,

zgodnie z obietnicą

daną Twemu słudze.

⁷⁷ Niech zstąpi na mnie Twe

miłosierdzie, a żyć będę,

bo Prawo Twoje jest moją rozkoszą.

⁷⁸ Niech się zawstydzą pyszni,

co mnie niesłusznie znieważali,

a ja rozważam

przykazania Twoje.

⁷⁹ Niech się zwrócą do mnie

Twoi czciciele, którzy uznają

Twe pouczenia.

⁸⁰ Niech moje serce wytrwa bez

skazy przy ustawach Twoich,

abym nie został zawstydzony.

Kaf

⁸¹ Omdlewam z tęsknoty

za zbawieniem,

zaufałem Twojej obietnicy.

⁸² Moje oczy tęsknią

do Twojego słowa,

pytam, kiedy mnie pocieszysz.

⁸³ Chociaż jestem jak skórzany

worek w dymie,

ustaw Twoich nie zapominam.

⁸⁴ Ile dni zostało Twemu słudze?

Kiedy osądzisz moich prześladowców?

⁸⁵ Pyszni wykopali dół pode mną,

pogardzając Prawem Twoim!

⁸⁶ Wszystkie Twe nakazy

są prawdą;

pomóż mi,

bo nękają mnie kłamstwem!

⁸⁷ Omal nie zgładzili mnie z ziemi,

lecz ja nie porzuciłem

przykazań Twoich.

⁸⁸ Udziel mi życia według

Twej łaski, a będę słuchał Twoich pouczeń!

Lamed

⁸⁹ Na wieki, o PANIE, Twoje słowo

trwa w niebie.

⁹⁰ Z pokolenia na pokolenie wierność Twoja;

umocniłeś ziemię, by trwała.

⁹¹ Według wyroków Twoich

wszystko trwa do dzisiaj,

bo wszechświat jest

na Twojej służbie.

⁹² Gdybym nie rozważał

Prawa Twego,

zapewne zginąłbym upokorzony.

⁹³ Obym nigdy nie zapomniał

Twoich przykazań,

ponieważ przez nie

obdarzyłeś mnie życiem.

⁹⁴ Jestem Twój,

więc mnie wybaw,

bo kieruję się Twymi

przykazaniami.

⁹⁵ Czyhali na mnie bezbożnicy,

aby mnie zgubić; zrozumiałem

Twoje pouczenia.

⁹⁶ Widziałem kres wszelkich dokonań,

lecz Twój nakaz

nie ma kresu!

Mem

⁹⁷ Jakże miłuję Twoje Prawo,

cały dzień je rozważam.

⁹⁸ Czynisz mnie mądrzejszym

od mych wrogów,

bo nakaz Twój zawsze jest ze mną.

⁹⁹ Jestem rozumniejszy

od wszystkich

nauczycieli, gdyż rozważam

Twoje pouczenia.

¹⁰⁰ Jestem bardziej doświadczony

niż starcy,

bo przestrzegam

przykazań Twoich.

¹⁰¹ Unikałem wszelkich

ścieżek grzechu,

by dochować wierności

słowom Twoim.

¹⁰² Nie odstąpiłem

od Twoich wyroków,

gdyż Ty mnie pouczyłeś.

¹⁰³ Jak słodkie dla mego

podniebienia jest Twoje słowo,

słodsze niż miód dla ust moich.

¹⁰⁴ Dzięki Twoim przykazaniom

jestem rozumny, toteż

nienawidzę wszelkiej drogi kłamstwa.

Nun

¹⁰⁵ Twoje słowo jest pochodnią dla nóg moich i światłem

na mojej ścieżce.

¹⁰⁶ Przysiągłem i postanowiłem

przestrzegać

Twych sprawiedliwych wyroków.

¹⁰⁷ Upokorzono mnie bardzo;

PANIE, ożyw mnie zgodnie

z Twoją obietnicą.

¹⁰⁸ Niech będą Ci miłe, PANIE,

ofiary ust moich!

Naucz mnie Twoich wyroków!

¹⁰⁹ Moje życie jest wciąż

w niebezpieczeństwie,

ale nie zapominam o Twoim Prawie.

¹¹⁰ Bezbożni zastawili

na mnie sidła,

lecz nie odszedłem

od Twoich przykazań.

¹¹¹ Odziedziczyłem na wieki

pouczenia Twoje,

gdyż są radością mego serca.

¹¹² Skłoniłem serce moje,

by pełniło Twe ustawy

ze względu na wieczną zapłatę.

Samech

¹¹³ Znienawidziłem niegodziwość,

a umiłowałem Prawo Twoje.

¹¹⁴ Ty jesteś moją pomocą i tarczą,

więc ufam słowu Twojemu.

¹¹⁵ Odstąpcie ode mnie, złoczyńcy,

bym mógł rozważać nakazy mego Boga.

¹¹⁶ Przygarnij mnie zgodnie

z Twą obietnicą,

a żyć będę,

nie zawiedź mojego oczekiwania.

¹¹⁷ Wspomóż mnie,

a będę ocalony, bym stale rozważał Twoje ustawy.

¹¹⁸ Odrzucisz tych,

co porzucają ustawy Twoje,

bo ich zamysły są przewrotne.

¹¹⁹ Odrzucisz wszystkich

bezbożników ziemi jak śmieci,

a ja wciąż miłuję

Twoje pouczenia.

¹²⁰ Ponieważ lękam się

Twoich sądów,

drży z bojaźni przed Tobą

ciało moje.

Ajin

¹²¹ Wypełniałem prawo i sprawiedliwość,

nie wydaj mnie tym,

co mnie krzywdzą.

¹²² Zapewnij dobro Twemu słudze,

niech pyszni mnie nie dręczą.

¹²³ Oczy moje tęsknią za

Twoim zbawieniem i za Twym

sprawiedliwym słowem.

¹²⁴ Postąp z Twym sługą według łaski Twojej

i naucz mnie Twoich ustaw.

¹²⁵ Jestem Twoim sługą;

daj mi zrozumienie,

abym poznał pouczenia Twoje.

¹²⁶ Czas już, o PANIE,

byś przystąpił do dzieła,

bo pogwałcili Prawo Twoje.

¹²⁷ Toteż umiłowałem

Twoje nakazy

bardziej niż najczystsze złoto.

¹²⁸ Dlatego trzymam się wszystkich

przykazań Twoich,

a nienawidzę wszelkiej drogi kłamstwa.

¹²⁹ Godne podziwu są

Twe pouczenia,

dlatego je rozważam.

¹³⁰ Wyjaśnienie Twoich słów

rozjaśnia umysł i daje rozum

ludziom prostym.

¹³¹ Otworzyłem me usta

i głęboko wzdycham,

pragnąc nakazów Twoich.

¹³² Spójrz na mnie

i zmiłuj się nade mną,

jak zwykłeś postępować

z miłującymi Twe imię.

¹³³ Kieruj moimi krokami zgodnie

z obietnicą Twoją,

by nie opanowała

mnie żadna niegodziwość.

¹³⁴ Wybaw mnie

od ludzkich potwarzy,

a będę przestrzegał

przykazań Twoich.

¹³⁵ Rozjaśnij oblicze

nad swym sługą

i naucz mnie ustaw Twoich.

¹³⁶ Potoki łez płyną z moich oczu,

bo nie przestrzegano Prawa Twego.

Cade

¹³⁷ Sprawiedliwy jesteś, PANIE,

i słuszne są wyroki Twoje.

¹³⁸ Ty wydałeś postanowienia,

które są sprawiedliwe i niezawodne.

¹³⁹ Gorliwość mnie pożera,

bo moi wrogowie zapomnieli

o Twych słowach.

¹⁴⁰ Słowo Twoje jest pełne ognia,

więc miłuje je Twój sługa.

¹⁴¹ Jestem mały i wzgardzony,

lecz nie zapomniałem

przykazań Twoich.

¹⁴² Twoja sprawiedliwość

jest wieczna,

a Prawo Twoje jest prawdą.

¹⁴³ Dopadł mnie ucisk i strapienie,

lecz rozkoszuję się

Twymi nakazami.

¹⁴⁴ Pouczenia Twoje to wieczna

sprawiedliwość;

daj mi je pojąć, a żyć będę.

Qof

¹⁴⁵ Wołam z całego serca:

Wysłuchaj mnie, PANIE,

bo szukam ustaw Twoich!

¹⁴⁶ Wzywam Cię, abyś mnie ocalił,

chcę zachować Twoje pouczenie!

¹⁴⁷ Wstaję przed świtem i wołam;

w słowach Twoich

pokładam ufność.

¹⁴⁸ Do późnej nocy czuwam,

aby rozważać Twoje słowa.

¹⁴⁹ Słuchaj łaskawie mego głosu,

PANIE, spraw,

abym ożył zgodnie

z wyrokiem Twoim.

¹⁵⁰ Zbliżyli się niegodziwi

prześladowcy, są oni daleko

od Twojego Prawa.

¹⁵¹ Ty jesteś blisko, PANIE,

i wszystkie Twe nakazy są prawdą.

¹⁵² O Twych pouczeniach wiedziałem zawsze,

że ustaliłeś je na wieki.

Resz

¹⁵³ Ratuj mnie i spójrz na moje

uniżenie, bo nie zapomniałem

Twego Prawa.

¹⁵⁴ Rozsądź moją sprawę i mnie

wykup, ożyw mnie słowem Twoim.

¹⁵⁵ Bezbożni nie osiągną

zbawienia, bo nie zważają

na Twoje ustawy.

¹⁵⁶ Zawsze okazujesz miłosierdzie swoje, PANIE;

ożyw mnie zgodnie

z Twymi wyrokami.

¹⁵⁷ Choć liczni są

moi prześladowcy

i ciemiężyciele, nie odstępuję

od Twoich pouczeń.

¹⁵⁸ Widziałem odstępców

i bolałem nad tym,

że nie zachowują słów Twoich.

¹⁵⁹ Spójrz, jak miłuję przykazania

Twoje, PANIE,

ożyw mnie zgodnie z Twą łaską.

¹⁶⁰ Podstawą słów Twoich

jest prawda,

wieczne są wyroki

Twej sprawiedliwości.

Szin

¹⁶¹ Możni prześladują mnie

bez przyczyny,

lecz moje serce lęka się

tylko słów Twoich.

¹⁶² Będę się cieszył

z Twojej obietnicy jak ten,

co znalazł bogate łupy.

¹⁶³ Nienawidzę kłamstwa

i nim się brzydzę,

lecz Prawo Twoje miłuję.

¹⁶⁴ W ciągu dnia siedmiokrotnie

Cię wielbię za sprawiedliwe

wyroki Twoje.

¹⁶⁵ Wielki pokój dla miłujących

Twe Prawo,

tacy nie mogą się potknąć.

¹⁶⁶ Wyczekuję

Twego zbawienia, PANIE,

i miłuję nakazy Twoje.

¹⁶⁷ Zachowuję Twoje pouczenia

i bardzo je miłuję.

¹⁶⁸ Przestrzegam przykazań

i pouczeń Twoich,

bo wszystkie me drogi są Ci znane, PANIE.

Taw

¹⁶⁹ Niech modlitwa moja dotrze

przed Twe oblicze, PANIE,

zgodnie z Twym słowem

daj mi zrozumienie.

¹⁷⁰ Niech me błaganie dojdzie

do Ciebie,

ocal mnie zgodnie

z Twoją obietnicą!

¹⁷¹ Hymn pojawi się

na moich wargach,

gdy mnie nauczysz ustaw Twoich.

¹⁷² Mój język będzie głosił

Twoje słowo,

bo wszystkie Twe nakazy

są sprawiedliwe.

¹⁷³ Niech ocali mnie Twa ręka,

bo wybrałem przykazania Twoje.

¹⁷⁴ Od Ciebie, PANIE,

oczekuję zbawienia,

a Twoje Prawo

jest dla mnie rozkoszą.

¹⁷⁵ Pozwól mi żyć,

abym mógł Cię chwalić!

Niech Twoje wyroki będą

dla mnie pomocą.

¹⁷⁶ Błądziłem jak zagubiona owca,

szukaj Twego sługi,

bo nie zapominam nakazów Twoich!

PSALM 120

PRZECIWKO LUDZIOM FAŁSZYWYM

¹ Pieśń wstępowań.

Do PANA wołałem w ucisku,

a On mnie wysłuchał.

² PANIE, ocal mnie od głoszących

kłamstwo i od podstępnego języka.

³ Co zyskasz i co ci z tego przyjdzie,

podstępny języku?

⁴ Tylko ostre strzały wojownika

i rozżarzone węgle z janowca.

⁵ Biada mi, że przebywam w Meszek,

że mieszkam pośród namiotów Kedaru.

⁶ Zbyt długo przebywałem z tymi,

którzy nienawidzą pokoju.

⁷ Ja jestem za pokojem!

Lecz gdy do nich przemawiam,

oni dążą do wojny!

PSALM 121

STRAŻNIK IZRAELA

¹ Pieśń wstępowań.

Oczy swe wznoszę ku górom:

Skąd przyjdzie dla mnie pomoc?

² Pomoc przychodzi od PANA,

który stworzył niebo i ziemię!

³ On nie pozwoli potknąć się twej nodze

ani się nie zdrzemnie Ten,

który cię strzeże!

⁴ Nie zdrzemnie się nigdy

ani nie zaśnie Strażnik Izraela.

⁵ PAN jest strażnikiem twoim,

PAN twoją osłoną,

On jest po twojej prawej stronie.

⁶ We dnie nie porazi cię słońce

ani księżyc w nocy.

⁷ PAN cię ustrzeże od zła wszelkiego,

PAN ochroni twe życie.

⁸ PAN cię ustrzeże przy wyjściu i powrocie,

teraz i na wieki.

PSALM 122

POWITANIE JERUZALEM

¹ Pieśń wstępowań. Dawida.

Uradowałem się,

gdy mi powiedziano:

„Pójdziemy do domu PANA!”.

² Stanęły już nasze nogi na twoich

dziedzińcach, Jeruzalem!

³ Jeruzalem, zbudowane jak miasto,

gdzie wszyscy się jednoczą.

⁴ Bo tam wstępują plemiona,

plemiona PANA,

by zgodnie z prawem Izraela

sławić imię PANA.

⁵ Tam bowiem ustawiono

trony sędziowskie,

trony domu Dawida.

⁶ Jeruzalem, proś o to, co służy pokojowi,

i o pomyślność dla tych, co cię miłują.

⁷ Niech pokój będzie w murach twoich

i pomyślność w twoich pałacach!

⁸ Za względu na moich braci i bliźnich

będę głosił: Pokój tobie!

⁹ Ze względu na dom PANA, naszego Boga,

życzę ci szczęścia.

PSALM 123

UFNE SPOJRZENIE KU BOGU

¹ Pieśń wstępowań.

Do Ciebie wznoszę oczy,

który mieszkasz w niebie!

² Jak oczy sług zwracają się na ręce panów,

jak oczy służącej na ręce jej pani,

tak oczy nasze –

ku PANU, Bogu naszemu,

aby się zmiłował nad nami.

³ Zmiłuj się nad nami,

PANIE, zmiłuj się nad nami.

Bo do syta nakarmiono nas wzgardą.

⁴ Ponad miarę napełniły nas szyderstwa

wrogów i pogarda pysznych!

PSALM 124

DZIĘKCZYNIENIE IZRAELA ZA OCALENIE

¹ Pieśń wstępowań. Dawida.

Gdyby PAN nie był z nami –

niech Izrael powtórzy –

² gdyby PAN nie był z nami,

kiedy przeciw nam powstali ludzie,

³ wtedy żywcem by nas pożarli,

w zapale swej wściekłości,

⁴ wtedy pochłonęłaby nas woda

i potok by nas zalał,

⁵ wtedy by nas porwały kipiące topiele.

⁶ Błogosławionys PAN,

który nas nie wydał na pastwę ich zębów.

⁷ Jesteśmy jak ptak, który się wyrwał

z sidła ptaszników. Sidło się zerwało, a myśmy ocaleli.

⁸ Wspomożenie nasze w imieniu PANA,

który stworzył niebo i ziemię.

PSALM 125

BÓG OBROŃCĄ SWEGO LUDU

¹ Pieśń wstępowań. Ci, którzy ufają PANU,

są jak góra Syjon.

Ona się nigdy nie chwieje,

lecz trwa na wieki.

² Jak góry otaczają Jeruzalem,

tak PAN swój lud otacza teraz i na wieki.

³ Nie zaciąży berło bezbożnych

nad losem sprawiedliwych,

aby prawi nie wyciągali rąk ku nieprawości.

⁴ Czyń dobrze, PANIE, tym, co są dobrzy

i mają prawe serce!

⁵ A tych, co chodzą po krętych drogach,

niech PAN odrzuci z popełniającymi nieprawość.

Pokój Izraelowi!

PSALM 126

PŁACZ ZAMIENIONY W RADOŚĆ

¹ Pieśń wstępowań.

Gdy PAN odmienił los Syjonu,

byliśmy jak we śnie!

² Wtedy nasze usta napełniły się

radością, a nasz język weselem.

Wówczas mówiono między narodami:

„PAN uczynił im wielkie rzeczy”.

³ PAN uczynił nam wielkie rzeczy

i radość nas przepełnia.

⁴ Odmień nasz los, PANIE,

jak wyschłe strumienie w ziemi południowej!

⁵ Ci, którzy we łzach sieją,

będą zbierać z radością.

⁶ Idą z płaczem, niosąc ziarno,

lecz wracają z radością, niosąc snopy!

PSALM 127

BŁOGOSŁAWIEŃSTWO PRACY

¹ Pieśń wstępowań. Salomona.

Jeżeli PAN nie zbuduje domu,

daremnie się trudzą budujący.

Jeżeli PAN nie strzeże miasta,

na próżno czuwają straże.

² Daremnie wstajecie przed świtem

i skracacie swój odpoczynek;

jecie chleb zapracowany ciężko,

a PAN i we śnie darzy swych umiłowanych.

³ Oto dzieci są darem PANA,

a owoc łona zapłatą.

⁴ Jak strzały w ręku wojownika,

tak dzieci zrodzone za młodu.

⁵ Szczęśliwy ten,

kto nimi napełni swój kołczan!

Nie dozna wstydu,

gdy u bram miasta

dojdzie do rozprawy z wrogiem.

PSALM 128

SZCZĘŚCIE RODZINNE

¹ Pieśń wstępowań.

Szczęśliwy, kto oddaje cześć PANU,

kto kroczy drogami, które On wskazuje!

² Będziesz spożywał owoce twych trudów,

powiedzie ci się i będziesz szczęśliwy.

³ Twoja małżonka jak płodna winorośl

w zaciszu twego domostwa.

Twoje dzieci jak oliwne sadzonki

dokoła twojego stołu.

⁴ Tak oto błogosławiony jest człowiek,

który oddaje cześć PANU!

⁵ Niech cię PAN błogosławi z Syjonu,

byś oglądał pomyślność Jeruzalem

po wszystkie dni twego życia.

⁶ I abyś oglądał swych wnuków.

Pokój Izraelowi!

PSALM 129

BÓG NADZIEJĄ W UCISKU

¹ Pieśń wstępowań.

Ileż razy uciskali mnie od młodości –

niech powtórzy Izrael –

² ileż razy uciskali mnie od młodości,

ale mnie nie przemogli.

³ Mój grzbiet poorali bezbożni,

żłobiąc długie bruzdy.

⁴ Ale PAN sprawiedliwy

pozrywał więzy bezbożnych.

⁵ Niech się zawstydzą

i cofną wszyscy nienawidzący Syjonu!

⁶ Niech będą jak trawa na dachach,

która usycha, zanim rozkwitnie.

⁷ Kosiarz nie napełni nią swej ręki,

ani żniwiarz swego naręcza.

⁸ I nie powiedzą przechodnie:

„Błogosławieństwo PANA

niech będzie z wami,

błogosławimy was w imię PANA!”.

PSALM 130

UFNE WOŁANIE POKUTNIKA

¹ Pieśń wstępowań.

Z głębokości wołam do Ciebie, PANIE:

² PANIE, wysłuchaj głosu mego!

Nakłoń swoich uszu

na głos mojego błagania!

³ Jeśli będziesz zważał na me winy,

PANIE, PANIE, któż się ostoi?

⁴ Ale Ty przebaczasz grzechy,

aby Ci służono w bojaźni.

⁵ Oczekuję PANA, czekam na Niego,

pokładam nadzieję w Jego słowie.

⁶ Wyczekuję PANA

bardziej niż straże poranka.

Bardziej niż straże poranka

⁷ niech Izrael oczekuje PANA.

Bo u PANA

jest łaska

i obfite u Niego odkupienie.

⁸ To On odkupi Izraela ze wszystkich

jego przewinień.

PSALM 131

ODPOCZYNEK W BOGU

¹ Pieśń wstępowań. Dawida.

PANIE, moje serce się nie wynosi,

oczy moje nie patrzą z góry,

nie ubiegam się o rzeczy wielkie

ani o zbyt cudowne.

² I oto jestem spokojny.

Ucichłem jak niemowlę

nakarmione przez matkę.

Jestem jak nakarmione niemowlę.

³ Niech Izrael zaufa PANU

teraz i na wieki!

PSALM 132

WYBRANIE DAWIDA I SYJONU

¹ Pieśń wstępowań.

Pamiętaj, PANIE, o Dawidzie

i o wszystkich jego trudach.

² Złożył On PANU przysięgę,

ślubował potężnemu Bogu Jakuba:

³ „Dotąd nie wrócę do namiotu,

nie położę się na posłaniu,

⁴ nie dam zasnąć oczom moim

ani odpocząć powiekom,

⁵ póki nie znajdę miejsca dla PANA,

mieszkania dla potężnego Boga Jakuba!”.

⁶ Oto słyszeliśmy o arce w Efrata,

znaleźliśmy ją na polach Jaaru:

⁷ „Wejdziemy do Jego siedziby,

pokłonimy się przed podnóżkiem stóp Jego”.

⁸ Wyrusz, PANIE,

na miejsce Twego odpoczynku

wraz z arką Twojej potęgi!

⁹ Niech kapłani Twoi ubiorą się w sprawiedliwość,

a Twoi wierni niech wołają radośnie.

¹⁰ Ze względu na Twego sługę, Dawida,

nie odrzucaj swego pomazańca.

¹¹ A PAN złożył Dawidowi

nieodwołalną przysięgę

i od niej nie odstąpi:

„Potomka rodu twego

posadzę na twoim tronie!

¹² Jeśli twoi synowie

zachowają moje przymierze

i moje nakazy,

których ich nauczę,

to również ich synowie

na wieki będą zasiadać na twym tronie!”.

¹³ Naprawdę PAN wybrał Syjon,

zapragnął go na mieszkanie dla siebie:

¹⁴ „Tu jest mój spoczynek na wieki wieków,

tu zamieszkam,

zgodnie z mym pragnieniem!

¹⁵ Pobłogosławię hojnie jego żywność,

a jego ubogich nasycę chlebem.

¹⁶ Jego kapłanów odzieję zbawieniem,

a jego wierni będą wołać radośnie.

¹⁷ Tam sprawię,

że wyrośnie moc dla Dawida,

i przygotuję światło

memu pomazańcowi.

¹⁸ Jego nieprzyjaciół okryję wstydem,

a nad nim zabłyśnie korona!”.

PSALM 133

POCHWAŁA BRATERSKIEJ WSPÓLNOTY

¹ Pieśń wstępowań. Dawida.

Jaka radość i szczęście,

gdy bracia mieszkają wspólnie!

² Jest to jak olejek wylany na głowę,

który spływa na brodę, na brodę Aarona,

który spływa na skraj jego szaty.

³ Jest to jak rosa Hermonu,

która opada na Syjońskie wzgórza.

Tam właśnie PAN udziela błogosławieństwa

i życia na wieki.

PSALM 134

NOCNA MODLITWA W ŚWIĄTYNI

¹ Pieśń wstępowań.

Wysławiajcie PANA, wszyscy słudzy Jego,

którzy nocą przebywacie w domu PANA.

² Wyciągajcie ręce ku świątyni

i wysławiajcie PANA.

³ PAN, który stworzył niebo i ziemię,

niech cię błogosławi z Syjonu!

PSALM 135

CHWAŁA BOGA
W STWORZENIU I W DZIEJACH

¹ Alleluja!

Chwalcie imię PANA,

chwalcie, Jego słudzy,

² którzy stoicie w domu PANA,

w dziedzińcach domu naszego Boga.

³ Alleluja! Jak dobry jest PAN;

śpiewajcie Jego imieniu, bo jest miłe.

⁴ Gdyż PAN wybrał Jakuba dla siebie,

Izraela na swą wyłączną własność.

⁵ Wiem już, że PAN jest wielki,

że Bóg nasz jest ponad wszystkimi bogami.

⁶ Wszystko, cokolwiek PAN zechce,

czyni na niebie i na ziemi,

w morzu i we wszystkich głębinach.

⁷ Na Jego rozkaz chmury biegną z krańców ziemi,

a z błyskawicami deszcz przychodzi;

On wyprowadza wiatry ze swych komór.

⁸ On pobił pierworodnych Egiptu,

od człowieka aż do bydlęcia.

⁹ Zesłał znaki i cuda tobie, Egipcie,

na faraona i na wszystkie sługi jego.

¹⁰ Pokonał liczne narody

i zgładził potężnych królów:

¹¹ Sichona, króla Amorytów,

i Oga, króla Baszanu,

i wszystkich królów Kanaanu.

¹² Ziemię ich oddał w dziedzictwo,

w dziedzictwo swemu słudze, Izraelowi.

¹³ PANIE, Twe imię trwa na wieki,

PANIE, Twoja sława

na wszystkie pokolenia.

¹⁴ PAN sam lud swój osądzi

i da się przebłagać swoim sługom.

¹⁵ Bożki narodów, srebrne i złote,

to tylko dzieło rąk ludzkich.

¹⁶ Usta mają, ale nie mówią,

mają oczy, ale nie widzą,

¹⁷ uszy mają, ale nie słyszą,

i nie ma oddechu w ich ustach.

¹⁸ Niech będą do nich podobni

ci, którzy je wytwarzają,

i wszyscy, którzy im zaufali!

¹⁹ Domu Izraela, błogosławcie PANA,

domu Aarona, błogosławcie PANA!

²⁰ Domu Lewiego, błogosławcie PANA,

wy, czciciele PANA, błogosławcie PANA!

²¹ Z Syjonu niech będzie PAN błogosławiony,

który mieszka w Jeruzalem!

Alleluja!

PSALM 136

LITANIA O MIŁOSIERDZIU BOŻYM

¹ Sławcie PANA, bo jest dobry,

bo Jego łaska na wieki!

² Sławcie Boga nad bogami,

bo Jego łaska na wieki!

³ Sławcie Pana nad panami,

bo Jego łaska na wieki!

⁴ On sam dokonał wielkich cudów,

bo Jego łaska na wieki!

⁵ On swą mądrością stworzył niebiosa,

bo Jego łaska na wieki!

⁶ On utwierdził ziemię nad wodami,

bo Jego łaska na wieki!

⁷ On sam stworzył wielkie światła,

bo Jego łaska na wieki!

⁸ Słońce, by panowało we dnie,

bo Jego łaska na wieki!

⁹ Księżyc i gwiazdy, by rządziły nocą,

bo Jego łaska na wieki!

¹⁰ On pobił Egipt w jego pierworodnych,

bo Jego łaska na wieki!

¹¹ On wyprowadził stamtąd Izraela,

bo Jego łaska na wieki!

¹² Mocną ręką i wzniesionym ramieniem,

bo Jego łaska na wieki!

¹³ On rozdarł Morze Czerwone na części,

bo Jego łaska na wieki!

¹⁴ I przeprowadził Izraela

przez jego środek,

bo Jego łaska na wieki!

¹⁵ On rzucił faraona i jego wojsko

w Morze Czerwone,

bo Jego łaska na wieki!

¹⁶ On przeprowadził swój lud

przez pustynię,

bo Jego łaska na wieki!

¹⁷ On pobił wielkich królów,

bo Jego łaska na wieki!

¹⁸ On zgładził królów potężnych,

bo Jego łaska na wieki!

¹⁹ Sichona, króla Amorytów,

bo Jego łaska na wieki!

²⁰ I Oga, króla Baszanu,

bo Jego łaska na wieki!

²¹ A ich ziemię oddał w dziedzictwo,

bo Jego łaska na wieki!

²² W dziedzictwo słudze swemu,

Izraelowi,

bo Jego łaska na wieki!

²³ Pamiętał o nas w naszym poniżeniu,

bo Jego łaska na wieki!

²⁴ I wybawił nas od naszych wrogów,

bo Jego łaska na wieki!

²⁵ On daje pokarm wszelkiemu stworzeniu,

bo Jego łaska na wieki!

²⁶ Sławcie Boga niebios,

bo Jego łaska na wieki!

PSALM 137

TĘSKNOTA WYGNAŃCÓW

¹ Nad rzekami Babilonu siedzieliśmy

i płakali, wspominając Syjon.

² Na wierzbach tamtej krainy

zawiesiliśmy nasze liry,

³ bo żądali tam od nas pieśni

ci, którzy nas wzięli w niewolę,

i hymnów ci,

co nas uprowadzili:

„Zaśpiewajcie nam którąś

z pieśni Syjonu!”.

⁴ Jakże możemy śpiewać pieśń PANA

w obcej krainie?

⁵ Jeśli zapomnę o tobie, Jeruzalem,

niech mi uschnie prawa ręka!

⁶ Niech przyschnie mi język

do podniebienia,

gdybym o tobie nie pamiętał,

jeślibym nie uznał Jeruzalem

za moją największą radość!

⁷ Przypomnij, PANIE, synom Edomu dzień,

w którym mówili o Jerozolimie:

„Burzcie, burzcie ją do fundamentów!”.

⁸ Córko Babilonu, skazana na zburzenie,

szczęśliwy, kto ci odpłaci za to,

co uczyniłaś!

⁹ Szczęśliwy, kto pochwyci

i roztrzaska twe dzieci o skałę!

PSALM 138

WDZIĘCZNOŚĆ ZA BOŻĄ POMOC

¹ Dawida.

Będę Cię sławił z całego serca,

będę Ci śpiewał psalm

wobec mieszkańców niebios!

² Pokłonię się przed Twoją świątynią

i będę sławił Twe imię

za łaskę Twoją i wierność,

bo wywyższyłeś Twe słowo

i imię ponad wszystko!

³ Kiedy Cię wzywałem,

wysłuchałeś mnie,

pomnożyłeś moje siły!

⁴ Niech sławią Ciebie, PANIE,

wszyscy królowie ziemi,

kiedy usłyszą słowa ust Twoich.

⁵ Niech śpiewają

o drogach wskazanych przez PANA,

bo chwała PANA jest wielka!

⁶ PAN mieszka na wysokościach,

ale dostrzega poniżonych,

wyniosłych zaś poznaje z daleka.

⁷ Gdy borykam się z trudnościami,

Ty mi ocalasz życie,

pomimo złości mych wrogów.

Podnosisz swą rękę

i wybawiasz mnie swoją prawą ręką.

⁸ PAN za mnie tego dokona!

PANIE, Twa łaska trwa na wieki,

nie porzucaj dzieła rąk Twoich!

PSALM 139

BOŻA OPATRZNOŚĆ

¹ Dyrygentowi. Psalm Dawida.

Przenikasz i znasz mnie, PANIE.

² Wiesz, kiedy kładę się i wstaję,

i czytasz z daleka w moich myślach.

³ Czuwasz nad moją pracą i odpoczynkiem

i wiesz o wszystkich drogach moich.

⁴ Zanim się zjawi słowo na moim języku,

Ty, PANIE, znasz je w całości!

⁵ Ze wszystkich stron mnie ogarniasz

i kładziesz na mnie swą rękę.

⁶ Przedziwna jest Twoja wiedza o mnie;

przerasta mnie, nie mogę jej pojąć!

⁷ Dokąd odejdę od ducha Twojego

i gdzie ucieknę przed Twoim obliczem?

⁸ Jeśli wzniosę się do nieba, tam jesteś;

gdy zejdę do krainy umarłych,

i tu jesteś obecny!

⁹ Choćbym wziął skrzydła jutrzenki

i zamieszkał za najdalszym morzem,

¹⁰ nawet tam prowadzi mnie Twoja ręka

i Twoja prawa ręka mnie podtrzymuje!

¹¹ Gdybym powiedział:

Niech ciemność mnie ogarnie,

niech światło wokół mnie stanie się nocą –

¹² to nawet ciemność

nie będzie mrokiem dla Ciebie:

noc jak dzień zajaśnieje,

a ciemność będzie jak światło!

¹³ To Ty ukształtowałeś moje sumienie,

przygarnąłeś mnie już w łonie matki!

¹⁴ Będę Cię sławić,

bo dokonujesz potężnych cudów;

przedziwne są Twe dzieła

i dobrze je poznałem.

¹⁵ Nie była zakryta

żadna kość przed Tobą,

kiedy powstawałem w ukryciu,

tkany w głębinach ziemi!

¹⁶ Oczy twoje widziały,

gdy byłem jeszcze w zarodku;

w Twej księdze były zapisane

wszystkie dni przeznaczone dla mnie,

gdy jeszcze żaden z nich nie istniał!

¹⁷ Jakże są wspaniałe

Twoje myśli, Boże!

Jakże ogromna ich liczba!

¹⁸ Gdybym chciał je zliczyć,

więcej ich niż piasku;

kiedy się obudzę,

nadal będę z Tobą!

¹⁹ Boże, obyś raczył zgładzić bezbożnika,

a wy, ludzie krwawi, odstąpcie ode mnie!

²⁰ Twoi wrogowie wzywają Cię kłamliwie,

oni wzywają Ciebie przewrotnie.

²¹ Czy nie mam w nienawiści, PANIE,

tych, którzy Ciebie nienawidzą?

Czuję wstręt do Twych przeciwników!

²² Nienawidzę ich z całego serca,

stali się także wrogami moimi!

²³ Przeniknij i poznaj moje serce,

Boże, wypróbuj mnie

i rozeznaj moje ścieżki!

²⁴ Zobacz, czy idę drogą nieprawą,

poprowadź mnie drogą odwieczną!

PSALM 140

BÓG OBROŃCĄ UBOGICH

¹ Dyrygentowi. Psalm Dawida.

² Uwolnij mnie, PANIE,

od złego człowieka,

ocal mnie od okrutnika!

³ Od tych,

w których sercu nurtują złe myśli,

którzy cały dzień planują wojny.

⁴ Wyostrzyli swe języki jak węże,

żmijowy jad pod ich wargami.

Sela

⁵ PANIE, zachowaj mnie od rąk bezbożnego,

wyrwij mnie spomiędzy okrutników,

którzy starają się podciąć mi nogi.

⁶ Pyszni zastawili na mnie pułapki,

rozciągnęli sieci pod moje stopy,

przy drodze przygotowali

na mnie zasadzkę.

Sela

⁷ Mówię do PANA: Ty jesteś moim Bogiem!

PANIE, usłysz mój głos błagalny!

⁸ PANIE

Boże, Twoja moc mnie zbawia,

w dniu bitwy osłoniłeś mą głowę.

⁹ Nie spełniaj, PANIE,

pragnień bezbożnego,

nie wspomagaj jego zamysłów!

Sela

¹⁰ Niech na głowy tych,

którzy mnie osaczyli,

spadnie ich własny podstęp!

¹¹ Niech spadną na nich węgle ogniste;

rzuć ich w bezdenną przepaść,

by już nie powstali!

¹² Oszczerca nie ostoi się na ziemi,

okrutnik wpadnie w sidła własnych knowań.

¹³ Wiem, że PAN ujmie się za ubogim,

a nędzarzom okaże sprawiedliwość.

¹⁴ Toteż sprawiedliwi oddadzą

cześć imieniu Twemu,

prawi zamieszkają

przed Twoim obliczem.

PSALM 141

PROŚBA O ZACHOWANIE OD ZŁEGO

¹ Psalm Dawida.

PANIE, pospiesz mi na pomoc,

gdy wołam do Ciebie!

Usłysz głos mego błagania,

kiedy Ciebie wzywam!

² Niech wznosi się ku Tobie moja modlitwa

jak kadzidło,

me wyciągnięte ręce

jak ofiara wieczorna.

³ PANIE, postaw straż przy moich ustach,

strzeż bramy warg moich.

⁴ Zachowaj mnie,

bym nie skłonił się ku złemu.

Obym nie dołączył do ludzi

dopuszczających się nieprawości,

by popełniać niegodziwe czyny

i jadać ich przysmaki.

⁵ Łaską jest,

kiedy mnie pouczy sprawiedliwy,

a jego upominanie

to jakby wyborny olejek na moją głowę!

Nieprawościom bezbożnych

przeciwstawiam swą modlitwę.

⁶ Gdy ich sędziowie upadną na skałę,

zrozumieją, jak łagodne były moje słowa:

⁷ „Jak się rozorywa bruzdy ziemi,

tak nasze kości

rzucono w paszcze krainy umarłych”.

⁸ Ku Tobie, PANIE BOŻE,

zwracam moje oczy;

w Tobie ucieczka moja,

nie odbieraj mi życia!

⁹ Strzeż mnie od pułapki,

którą zastawili na mnie,

i od zasadzki dopuszczających

się nieprawości.

¹⁰ Niech bezbożni wpadną w sieci swoje,

podczas gdy ja ujdę cało.

PSALM 142

BÓG JEDYNĄ UCIECZKĄ

¹ Pouczenie Dawida,

gdy modlił się,

będąc w jaskini.

² Głośno wołam do PANA,

głośno PANA błagam.

³ Wylewam przed Nim prośbę swoją,

opowiadam Mu o swoim ucisku.

⁴ Gdy duch mój omdlewa we mnie,

Ty znasz moje ścieżki.

Na drodze, którą szedłem,

zastawili na mnie pułapkę.

⁵ Spojrzałem w prawo i widzę:

nikt mnie już nie poznaje,

nie ma dla mnie ucieczki,

bo nikt się nie troszczy o mnie!

⁶ Wołam do Ciebie, PANIE, mówię:

Ty jesteś moim schronieniem!

Moim udziałem w krainie żyjących!

⁷ Wysłuchaj modlitwy mojej,

bo jestem bardzo udręczony!

Wyzwól mnie od moich prześladowców,

bo są silniejsi ode mnie!

⁸ Wyprowadź mnie z więzienia,

abym sławił Twe imię!

Zgromadzą się wokół mnie sprawiedliwi,

gdyż wyświadczyłeś mi dobro!

PSALM 143

BŁAGANIE O RATUNEK

¹ Psalm Dawida.

PANIE, słuchaj modlitwy mojej,

w swej wierności

nakłoń ucha ku mojej prośbie!

Wysłuchaj mnie w swej sprawiedliwości!

² Nie wzywaj na sąd swego sługi,

bo nikt z żyjących

nie jest przed Tobą bez winy!

³ Nieprzyjaciel mnie doścignął,

postawił mi stopę na gardle;

wtrąca mnie w ciemności

jak dawno umarłych.

⁴ Wydaję ostatnie tchnienie,

trwoży się moje serce.

⁵ Przypominają mi się dawne czasy,

rozważam wszystkie Twe dzieła,

myślę o czynach rąk Twoich.

⁶ Wyciągam ręce ku Tobie;

jestem przed Tobą

jak wyschnięta ziemia!

Sela

⁷ Szybko wysłuchaj mnie,

PANIE, bo wydaję ostatnie tchnienie!

Nie odwracaj ode mnie swego oblicza,

bym nie był jak schodzący do grobu!

⁸ Daj mi usłyszeć rano o Twej łasce,

ku Tobie kieruję me pragnienia!

Ukaż mi drogę, którą mam kroczyć,

gdyż do Ciebie wznoszę duszę moją.

⁹ PANIE, wyrwij mnie spośród moich

wrogów, gdyż uciekam się do Ciebie!

¹⁰ Naucz mnie pełnić wolę Twoją,

bo Ty jesteś moim Bogiem.

Twój dobry duch niech mnie prowadzi

po równej ziemi.

¹¹ Ożywisz mnie, PANIE,

ze względu na Twe imię;

swą sprawiedliwością wyrwiesz

mnie z ucisku.

¹² Z Twej łaskawości zniszczysz moich

wrogów i wygubisz wszystkich,

którzy mnie dręczą,

bo jestem Twoim sługą!

PSALM 144

DZIĘKCZYNIENIE KRÓLA
I PROŚBA ZA NARÓD

¹ Dawida.

Błogosławiony PAN, moja skała!

On zaprawia me ręce do walki,

pięści moje do bitwy.

² On moim sprzymierzeńcem

i schronieniem, twierdzą moją

i wybawieniem,

tarczą moją, za którą się chronię!

On mi poddaje narody.

³ PANIE, kim jest człowiek,

że Ty zważasz na niego?

Kim syn człowieczy,

że Ty o nim myślisz?

⁴ Człowiek jest podobny do tchnienia,

jego dni jak cień przemijają.

⁵ Nachyl swe niebiosa i zstąp,

PANIE, gór dotknij, aby zadymiły!

⁶ Rozbłyśnij piorunem, by się rozproszyli,

wypuść swe strzały, niechaj się zatrwożą!

⁷ Wyciągnij swą rękę z wysoka,

aby mnie ocalić, aby mnie wydobyć

z wód ogromnych i z rąk cudzoziemców,

⁸ którzy głoszą kłamstwo ustami

i fałszywie wyciągają rękę.

⁹ Boże, będę Ci śpiewał pieśń nową,

zagram Tobie na dziesięciostrunnej lirze!

¹⁰ Ty dajesz królom zwycięstwo,

Ty ocaliłeś swego sługę, Dawida,

od okrutnego miecza.

¹¹ Ratuj mnie

i wybaw z rąk cudzoziemców,

którzy głoszą kłamstwo ustami

i fałszywie wyciągają rękę.

¹² Niech nasi synowie będą jak sadzonki,

które się szybko przyjęły;

nasze córki jak rzeźbione kolumny

na wzór filarów w pałacu.

¹³ Spichlerze nasze niechaj się napełnią

i obfitują we wszystko. Nasze płodne owce

niech mnożą się w zagrodach.

¹⁴ Woły nasze niech będą tłuste.

Niech nie będzie wyłomu w murach ani

ucieczki, ani narzekania na placach.

¹⁵ Szczęśliwy lud, któremu tak się wiedzie;

szczęśliwy lud, którego PAN jest Bogiem!

PSALM 145

WIELKOŚĆ I DOBROĆ BOGA

¹ Pieśń pochwalna Dawida.

Alef

Będę Cię wielbił,

Boże mój i Królu!

Będę wysławiał Twe imię

po wieczne czasy!

Bet

² Każdego dnia

będę Cię wysławiał

i wychwalał Twe imię

po wieczne czasy!

Gimel

³ Wielki jest PAN

i godny wielkiej chwały,

a Jego wielkość nie ma granic.

Dalet

⁴ Wszystkie pokolenia będą

głosiły dzieła Twoje

i opowiadały o Twojej potędze.

⁵ Będą głosiły wspaniałą chwałę

Twego majestatu,

a ja opowiem cuda Twoje.

Waw

⁶ Będą opowiadać o potędze

Twoich dzieł zdumiewających,

a ja będę wielbić

wielkość Twoją.

Zajin

⁷ Będą przypominać niezmierną

Twą dobroć i cieszyć się

Twą sprawiedliwością.

Chef

⁸ Miłosierny jest PAN i łaskawy,

cierpliwy i pełen litości.

Tet

⁹ Dobry jest PAN dla wszystkich,

okazuje miłosierdzie

wszystkim swoim dziełom.

Jod

¹⁰ Niech sławią Ciebie, PANIE,

wszystkie dzieła Twoje,

a Twoi wierni

niech Cię wychwalają.

Kaf

¹¹ Niech głoszą chwałę

Twego królestwa

i niech mówią o Twojej potędze.

Lamed

¹² Niech obwieszczają Twą

potęgę synom ludzkim

i wspaniałą chwałę

Twojego królestwa.

Mem

¹³ Królestwo Twoje trwa na wieki,

a panowanie przez wszystkie pokolenia.

Nun

Wierny jest Bóg

w swoich słowach

i święty we wszystkich

swoich dziełach.

Samech

¹⁴ PAN podtrzymuje tych,

którzy upadają,

i podnosi wszystkich poniżonych.

Ajin

¹⁵ Oczy wszystkich ku Tobie wznoszą się z nadzieją,

a Ty każdemu dajesz pokarm we właściwym czasie.

¹⁶ Otwierasz swoją rękę

i sycisz łaskawie wszystko,

co żyje.

Cade

¹⁷ Sprawiedliwy jest PAN

na wszystkich swych drogach

i wierny we wszystkich swych dziełach.

Qof

¹⁸ Bliski jest PAN wszystkim,

którzy Go wzywają,

wszystkim szczerze

wołającym do Niego.

Resz

¹⁹ Spełnia pragnienia bogobojnych,

wysłucha ich modłów

i przyjdzie im z pomocą.

Szin

²⁰ PAN strzeże wszystkich,

którzy Go miłują,

lecz wszelką

bezbożność wytraci.

Taw

²¹ Niech usta moje

głoszą chwałę PANA,

niech całe stworzenie

wysławia Jego święte imię,

teraz i na wieki!

PSALM 146

UWIELBIENIE STWÓRCY I ZBAWCY

¹ Alleluja!

Uwielbiaj, duszo moja, PANA!

² Będę wielbił PANA przez całe me życie,

będę grał memu Bogu, dopóki istnieję.

³ Nie polegajcie na władcach

ani na synach ludzkich, bo nie mogą ocalić.

⁴ Gdy duch ich opuści, powrócą do ziemi;

tego dnia przepadną wszystkie ich zamiary.

⁵ Szczęśliwy ten,

kogo wspomaga Bóg Jakuba,

kto pokłada nadzieję w PANU,

Bogu swoim.

⁶ On stworzył niebo i ziemię,

morze i wszystko, co w nich istnieje.

On dochowuje wierności na wieki.

⁷ Bierze w obronę skrzywdzonych,

daje pokarm zgłodniałym.

PAN uwalnia więźniów.

⁸ PAN otwiera oczy niewidomym,

PAN podnosi poniżonych,

PAN miłuje sprawiedliwych.

⁹ PAN strzeże przybyszów,

przygarnia sierotę i wdowę,

lecz pokrzyżuje plany bezbożnych.

¹⁰ PAN króluje na wieki,

twój Bóg, Syjonie,

z pokolenia na pokolenie.

Alleluja!

PSALM 147

UWIELBIENIE BOŻEJ OPATRZNOŚCI

¹ Alleluja!

Jak dobrze jest śpiewać naszemu Bogu,

jak miło i przyjemnie Go wychwalać!

² PAN odbudowuje Jeruzalem

i gromadzi wygnańców z Izraela.

³ Uzdrawia złamanych na duchu

i opatruje ich rany.

⁴ On bezmiar gwiazd przelicza,

nadaje im wszystkim imiona.

⁵ Wielki jest nasz PAN i pełen mocy,

a Jego mądrość niepojęta.

⁶ PAN podtrzymuje pokornych,

bezbożnych zaś poniża do ziemi.

⁷ Śpiewajcie PANU w podzięce,

grajcie na cytrze naszemu Bogu.

⁸ On niebo okrywa chmurami,

ziemi zsyła deszcze.

On każe rosnąć trawie na górach.

⁹ Bydłu daje pokarm i pisklętom kruków,

gdy do Niego wołają.

¹⁰ On nie ma upodobania w sile konia

ani się nie lubuje w ludzkiej mocy.

¹¹ PAN ma upodobanie w bogobojnych,

którzy ufają Jego łasce.

¹² Uwielbiaj, Jeruzalem, PANA,

sław twego Boga, Syjonie!

¹³ Bo umocnił zasuwy bram twoich,

pobłogosławił twoich synów w tobie.

¹⁴ On wprowadza pokój w twe granice,

syci cię obfitością zboża.

¹⁵ On posyła swe rozkazy na ziemię

i szybko biegnie Jego słowo.

¹⁶ On sypie śniegiem jak wełną,

a szron jak popiół rozrzuca.

¹⁷ On rzuca grad jak okruchy chleba,

a któż się ostoi wobec Jego mrozu?

¹⁸ Gdy pośle swoje słowo, lód topnieje,

gdy tchnie swym duchem,

wtedy płyną wody.

¹⁹ On oznajmił słowo swoje Jakubowi,

swoje nakazy i wyroki Izraelowi.

²⁰ Nie uczynił tak żadnemu narodowi,

nie objawił im wyroków swoich.

Alleluja!

PSALM 148

NIEBO I ZIEMIA SŁAWIĄ PANA

¹ Alleluja!

Chwalcie PANA z niebios,

chwalcie Go na wysokościach.

² Chwalcie Go, wszyscy aniołowie Jego,

chwalcie Go, wszystkie Jego moce.

³ Chwalcie Go, słońce i księżycu,

chwalcie Go, wszystkie świetliste gwiazdy.

⁴ Chwalcie Go, najwyższe niebiosa i wody,

które są nad niebem.

⁵ Niech chwalą imię PANA,

On rozkazał,

a zostały stworzone.

⁶ Ustanowił je na wszystkie czasy,

nadał prawo, które nie przeminie.

⁷ Chwalcie PANA z ziemi,

potwory morskie i wszystkie głębiny,

⁸ ogniu i gradzie, śniegu i szronie,

wichry, które spełniacie Jego rozkazy,

⁹ góry i wszelkie pagórki,

drzewa owocowe i wszystkie cedry,

¹⁰ dzikie zwierzęta i wszelkie bydło,

płazy i ptactwo skrzydlate,

¹¹ królowie ziemi i wszystkie ludy,

władcy i wszyscy rządzący na ziemi,

¹² młodzieńcy i dziewczęta,

starcy razem z dziećmi.

¹³ Niech wychwalają imię PANA,

bo tylko Jego imię jest wzniosłe,

Jego majestat na ziemi i w niebie.

¹⁴ On przymnaża mocy swemu ludowi.

Chwała wszystkim Jego wiernym,

Izraelitom – ludowi, który jest Mu bliski.

Alleluja!

PSALM 149

SĄD OSTATECZNY

¹ Alleluja!

Śpiewajcie PANU pieśń nową,

chwalcie Go

w zgromadzeniu wiernych.

² Niech cieszy się Izrael Stwórcą swoim,

a synowie Syjonu radują swym Królem.

³ Niech tańcem chwalą Jego imię,

niechaj Mu grają na bębnie i cytrze.

⁴ Bo PAN swój lud upodobał sobie,

pokornym daje zwycięstwo.

⁵ Niechaj się chlubią wierni chwałą Jego,

niech się radują na swych posłaniach.

⁶ Uwielbienie Boga niech gości w ich ustach,

a ich ręce niech dzierżą miecze obosieczne:

⁷ aby się pomścić na narodach i ukarać ludy;

⁸ aby zakuć ich królów w kajdany,

a dostojników w żelazne łańcuchy;

⁹ aby wykonać podpisany na nich wyrok:

to jest chluba wszystkich Jego wiernych.

Alleluja!

PSALM 150

LITURGIA NIEBIAŃSKA

¹ Alleluja!

Chwalcie Boga w Jego świątyni,

chwalcie Go

w Jego niebiańskiej twierdzy.

² Chwalcie Go za Jego potężne dzieła,

chwalcie za niezmierną Jego wielkość.

³ Chwalcie Go dźwiękiem rogu,

chwalcie lirą i cytrą.

⁴ Chwalcie Go bębnem i tańcem,

chwalcie na strunach i flecie.

⁵ Chwalcie Go na dźwięcznych cymbałach,

chwalcie na cymbałach brzęczących.

⁶ Wszystko co żyje, niech chwali PANA.

Alleluja!

^1,6 znać – Bóg zna drogę, czyli postępowanie (życie) sprawiedliwego. Użyta w oryginale forma czasownika określa przede wszystkim Boga, który kocha. Istotą radości człowieka pobożnego jest świadomość, że jest kochany przez Boga. Bezbożnik natomiast w chwili prawdy ujrzy, że jego życie było iluzją.

^{Ps 2,2} Śmiech Boga to antropomorfizm, czyli przypisywanie Bogu cech ludzkich; tu: jako wyraz ironii wobec bezrozumnej postawy człowieka.

^2,3 Gniew Boga to antropopatyzm, czyli przypisywanie Bogu ludzkich uczuć. Zarówno antropomorfizmy, jak i antropopatyzmy użyte w Biblii mają na celu przybliżenie człowiekowi tajemnicy Boga. Nigdy nie oddają one w pełni rzeczywistości Boga, gdyż przekracza ona możliwości poznawcze człowieka.

^2,6 namaszczenie – obrzęd znany na Bliskim Wschodzie jako poświęcenie Bogu osób, miejsc i rzeczy oraz nadanie godności królewskiej czy wprowadzenie w urząd kapłański lub prorocki.

^2,11 bojaźń – cnota religijna, wyraz szacunku i pełnej zaufania adoracji człowieka wierzącego względem Boga.

^3,3 Sela – słowo o nieustalonym do dziś pochodzeniu i znaczeniu, prawdopodobnie wskazówka dla wykonawców psalmu.

^3,5 święta góra – chodzi o Syjon, czyli wzniesienie w Jerozolimie, na którym zbudowano świątynię, gdzie znajdowała się Arka Przymierza, widzialny znak Bożej obecności (Ps 20,3). Najważniejsze, a z czasem jedyne miejsce publicznego kultu jedynego Boga. Nazwą tą określano także twierdzę zdobytą przez Dawida oraz najstarszą część Jerozolimy, zwaną Miastem Dawidowym.

^3,8 Bóg jako wojownik to częsty obraz w ST. Izraelici wierzyli, że Bóg broni swoich wyznawców przed wrogami i sam walczy za swój naród (np. Wj 14,14; Pwt 1,30; Joz 10,14). W Jego imię prowadzili wojny, uzależniając od przychylności Boga ich wynik. Wojny miały także znaczenie religijne, były obroną wiary w jedynego Boga przed wpływami wierzeń ludów pogańskich, wśród których Izraelici zamieszkiwali.

^5,3 Król – pierwszym i najważniejszym królem dla Izraela był Bóg, stąd długo trwały dyskusje, czy potrzeba narodowi jeszcze ludzkiego przywódcy. W końcu Bóg przychylił się do prośby swego narodu i pozwolił na namaszczenie Saula na pierwszego króla w historii Izraela (1Sm 8). Nawet wtedy przypominano jednak o pierwszeństwie Boga jako Króla. Król Dawid (według tradycji, autor większości psalmów) zwraca się tu do Boga: Królu mój i Boże mój.

^6,6 W ST nie ma jeszcze systematycznej nauki o życiu pozagrobowym. W kilku psalmach znajdujemy sugestię, że w miejscu przebywania zmarłych więź z Bogiem nie jest tak silna jak za życia. Umarli są tylko cieniami, odbiciami tych istot, którymi niegdyś byli (Koh 9,10), a egzystencję w krainie umarłych cechuje zapomnienie i bierność (Ps 88,12). Ps 139,8 wyraża przekonanie, że Bóg jest obecny w tej krainie, jednak uważano, że człowiek nie ma tam odpowiedniej znajomości Boga, a tym samym nie może Mu oddawać czci.

^7,15 Grzech nie jest sprawą przypadku ani chwili, lecz jest dłuższym procesem i konsekwencją konkretnych działań. Dlatego został tu porównany do ciąży kobiety.

^9,2 Alef, Bet, Gimel... – litery alfabetu hebrajskiego, od których w oryginale rozpoczynają się kolejne strofy psalmu. Utwory, w których zastosowano taki środek stylistyczny, nazywają się akrostychami, czyli utworami alfabetycznymi. Ps 9 – 10 jest jednym z psalmów alfabetycznych (Ps 25; 34; 37; 111; 112; 119; 145). Ten środek stylistyczny jest prawie niemożliwy do odtworzenia w przekładach na inne języki.

^9,13 Mściciel krwi – krzywdzenie niewinnych i przelewanie niewinnej krwi to grzechy wołające o pomstę do Boga (Rdz 4,10). W Izraelu znana była funkcja mściciela krwi, który miał śmiercią ukarać zabójcę (np. Rdz 9,6; Lb 35,12nn; Pwt 19,12). Psalmista w Bogu upatruje swojego Mściciela.

^11,7 oglądać Jego oblicze – synonim Bożej łaskawości i obraz bliskich więzi Boga z człowiekiem. Ujrzenie Boga wiązało się ze śmiercią (np. Wj 33,20; Sdz 13,22), tym bardziej więc zapowiedź widzenia oblicza Boga, które ma być nagrodą dla sprawiedliwego, świadczy o wielkiej łaskawości Boga, który dopuszcza człowieka do bliskości ze sobą.

^12,4 Złorzeczenia w modlitwie, czyli prośby o klęskę wrogów, występują w Psałterzu bardzo często. Oddają one sposób myślenia starożytnych. Walka z bezbożnymi polegała bowiem także na modlitwie o ich unicestwienie, a niewinnie krzywdzony człowiek często nie posiadał już innego środka, by dochodzić sprawiedliwości. Psalmista nie mścił się jednak na wrogach, lecz oddawał pomstę Bogu. Przykazanie miłości nieprzyjaciół przyniósł dopiero Jezus Chrystus (np. Mt 5,44). Występujące w psalmach złorzeczenia możemy interpretować na płaszczyźnie duchowej, jako modlitwę o zniszczenie wszelkiego zła i przyspieszenie ostatecznego zwycięstwa Boga.

^13,6 Twoje zbawienie – Izraelici pojmowali zbawienie głównie w kategoriach ziemskich, jako ocalenie przez Boga w sytuacji zagrożenia, ratunek w trudnej sytuacji, pomoc w nieszczęściu (Ps 52,9). Idea zbawienia wiecznego rozwijała się powoli i została ostatecznie objawiona w NT. Chrześcijanie w każdym tekście ST, w którym mowa jest o zbawieniu, mogą odnaleźć wiele odniesień do Jezusa Chrystusa.

^{Ps 15,1} namiot – mowa o Namiocie Spotkania (pierwsze przenośne sanktuarium – por. Wj 26), w którym przechowywano Arkę Przymierza (Świadectwa), albo o świątyni. W tym drugim przypadku poprzez to starożytne określenie autor podkreśla, że świątynia jest „przedłużeniem” sanktuarium z czasów wędrówki przez pustynię, lub pogłębia jej znaczenie, przedstawiając ją jako miejsce zamieszkania Boga.

^15,2 sprawiedliwość – w Biblii nie oznacza tylko umiejętności wydawania słusznych wyroków czy decyzji. Jest synonimem pobożności, wierności oraz prawego sposobu myślenia i postępowania. Ludzka sprawiedliwość ma swój niedościgniony wzór i źródło w nieskończonej sprawiedliwości Boga.

^{Ps 18,3} skała – częste w ST określenie Boga (np. Pwt 32,4; 2Sm 22,47; Ps 92,16). Tytuł ten podkreśla wierność Boga i Jego stałość w przymierzu, którym związał się z człowiekiem.

^18,11 Istoty niebieskie zwane cherubami utożsamiane z aniołami, przedstawiano z ludzką twarzą, tułowiem pół lwa i pół wołu oraz ze skrzydłami orła (Wj 25,18-20).

^22,30 Jeśli mowa tu o zmarłych, to jest to zaskakująca i zupełnie nowa myśl w ST. Inne psalmy (np. Ps 6,6; 88,11-13) przekazują ideę przeciwną – o braku świadomości Boga w krainie umarłych. Różnice w postrzeganiu życia pozagrobowego tłumaczy się brakiem jednolitych poglądów na ten temat w czasach powstawania Psałterza i nieobecną jeszcze nauką o zmartwychwstaniu ciał. Podstawy nauki o rzeczach ostatecznych (eschatologii) rozwinie i dopełni dopiero NT. Nowość idei zawartych w Psalmie 22 tłumaczy także mesjański charakter tego psalmu. Obraz powszechnego nawrócenia pogan do Boga Jedynego przypomina fragment Drugiej pieśni Sługi Pana (Iz 49,6n).

^28,4 Modlitwa o karę Bożą dla złoczyńcy oparta na klasycznej starotestamentowej zasadzie odpłaty (prawo odwetu): prześladowcę ma spotkać takie zło, jakiego sam się dopuszczał (Ps 140,10-12).

^28,9 bądź ich pasterzem – dosł. paś ich i noś; obraz Boga jako dobrego pasterza, który troskliwie opiekuje się swym ludem (Ps 23,4). Osobista modlitwa przeradza się w prośbę za naród i króla.

^32,5 Wyznałem swój grzech – praktyka znana w Izraelu (np. Ps 38,19; Prz 28,13; Syr 4,26), czasem wprost nakazana lub polecana przez Prawo (Kpł 5,1-5; 26,40-42). O wyznawaniu win w NT zob. np. Mk 1,5; Dz 19,18; Jk 5,16.

^{Ps 34,7} ubogi – częsty w Biblii synonim człowieka wierzącego; pozbawiony ludzkich zabezpieczeń jest bardziej otwarty na Boga, choć nie każdy ubogi odpowiada na wezwanie, które Bóg do niego kieruje. Inne określenia psalmu precyzują, jakie cechy powinni mieć wierzący: bogobojni (w. 8), święci (w. 10), szukający Pana (w. 11), sprawiedliwi (w. 16), słudzy Pana (w. 23).

^41,6 Imię było synonimem osoby i jej działalności (Ps 5,12). Można je było rozsławić tylko za życia. Złośliwą uwagę wrogów psalmisty należy rozumieć także jako życzenia, aby wyginął cały jego ród.

^44,3 Obraz Boga, który jak rolnik lub ogrodnik wyrywa chwasty, a sadzi i pielęgnuje rośliny szlachetne (np. Ps 80,16; Iz 5,1-3; Jr 2,21; Mt 21,33-46).

^46,8 Pan Zastępów – częste określenie w ST, wskazujące na Boga jako dowódcę armii ziemskiej (wojska ludu wybranego) i niebiańskiej (aniołowie).

^47,9 święty tron – tron Boga jest święty, tzn. inny niż ludzki, oddzielony od tego, co nieświęte. Bóg ma tron w niebie (np. 1Krl 22,19; Ps 103,19; Iz 66,1; Mt 5,34), a na ziemi była nim Arka Przymierza wraz z cherubami (np. 1Sm 4,4; Ps 80,2; Iz 37,16) oraz świątynia (Jr 17,12).

^51,9 Trąd był obrazem grzechu, stąd prośba o zgładzenie grzechu utrzymana w formie rytu oczyszczenia z trądu (np. 2Krl 5,10; zob. Mt 8,1-4).

^{Ps 63,2} dusza... ciało – oba słowa w ST oznaczają całego człowieka (jako jedność, a nie przeciwstawienie duszy ciału). Ciało w innym znaczeniu pojawi się dopiero w NT (np. 1Kor 7,34; 15,44; 1Tes 5,23).

^65,9 znaki – w języku biblijnym znakami są wszelkie przejawy Bożej obecności w świecie (np. „ślady” Boga w przyrodzie); w niektórych tekstach Biblii tak określa się cuda (np. Lb 14,22; J 6,2.26).

^69,29 Motyw księgi pojawia się w kilku psalmach. Symbolizowała ona wiedzę Boga na temat życia każdego człowieka, a zapisanie w niej gwarantowało wieczną nagrodę (Ps 139,16; por. Ap 3,5). W wersetach 23-29 psalmista wypowiada złorzeczenia pod adresem swoich wrogów i wylicza nieszczęścia, które mają ich spotkać.

^74,13 smoki – ślad starodawnych wierzeń w mityczne potwory żyjące w morzach. Być może były to istniejące zwierzęta, budzące trwogę ze względu na swój niepospolity wygląd i rozmiary.

^84,6 pielgrzymka – pobożność pielgrzymkowa była bardzo rozwinięta w Izraelu. Każdego roku wszyscy dorośli Izraelici (mężczyźni) musieli uczestniczyć przynajmniej w trzech najważniejszych świętach: Paschy, Tygodni i Namiotów (np. Wj 23,14-17).

^103,5 orzeł – ptak bardzo czczony przez starożytnych ze względu na swój wygląd i tajemniczość (gniazda położone w miejscach niedostępnych dla człowieka); był symbolem mocy i żywotności.

^106,28 ofiary składane zmarłym – może tu chodzić o ofiary składane jako pokarm dla zmarłych przodków (np. Pwt 26,14) albo o drwinę z martwych bóstw, którym Izraelici oddawali cześć w Peor.

^110,4 Melchizedek – starożytny król Szalemu (czyli Jeruzalem), który stał się wzorem i symbolem doskonałego kapłana (Rdz 14,18-20; Hbr 7).

^113,9 niepłodna – bezpłodność była powszechnie uważana za brak błogosławieństwa, a nawet karę Bożą (Pwt 7,14). Kobiety niepłodne były często wyszydzane (Rdz 30,22n; Hi 24,21; Iz 49,21).

^{Ps 127,3} Dzieci były szczególnym znakiem Bożego błogosławieństwa; nadzieją, że w przyszłości zagwarantują bezpieczeństwo i dobrobyt nie tylko swoim rodzicom, ale i całemu narodowi.

^{Ps 129,1} młodość – metafora okresu niewoli w Egipcie.

^{Ps 130,1} Z głębokości – dosł. chodzi o głębię morza (oceanu); metafora wszelkich ludzkich nieszczęść.

^{Ps 131,3} Indywidualne doświadczenie człowieka przeradza się w modlitwę zbiorową lub zachętę dla całej wspólnoty.

^{Ps 132,5} Wersety 2-5 nawiązują do wydarzeń z 2Sm 7.

^{Ps 134,2} Wersety 1-2 to słowa pielgrzymów kierowane do lewitów lub kapłanów.

^134,3 Być może odpowiedź kapłanów na wezwania pielgrzymów; nawiązanie do błogosławieństwa Aarona (Lb 6,24).

^{Ps 135,2} Wezwanie do lewitów lub kapłanów.

^135,4 Jakub – tu synonim całego narodu izraelskiego (Izraela).

^135,9 Wersety 8-9 nawiązują do wydarzeń z Wj 12,29-33.

^{Ps 136,26} Bóg niebios – jeden z tytułów Boga.

^{Ps 137,1} Syjon – psalmista nawiązuje do wygnania babilońskiego (2Krl 24,10 – 25,21; 1Krn 9,1).

^137,9 Wersety 7-9 to przykład złorzeczenia (Ps 12,4). Sprawiedliwości ma jednak dopełnić Bóg, nie człowiek.

^{Ps 138,2} Twoja świątynia – dosł. Twój święty pałac; może chodzić o miejsce święte w świątyni.

^{Ps 139,13} Bóg jest opiekunem człowieka od samego początku jego istnienia.

^139,15 Świadectwo mitycznych wyobrażeń na temat powstawania człowieka w „łonie” ziemi.

^139,16 Bóg wie wszystko o życiu każdego człowieka, ale Jego wiedza w żaden sposób nie determinuje nikogo (Ps 69,29).

^139,22 Wyrażone w wersetach 19-22 uczucie nienawiści do wrogów Boga i złorzeczenie im miało świadczyć o pobożności psalmisty (Ps 12,4).

^{Ps 140,12} Wersety 10-12 to przykład złorzeczenia (Ps 12,4). Zemstę psalmista pozostawia jednak Bogu.

^{Ps 141,2} Codzienne okadzenie (Wj 30,7n) i ofiara (Wj 29,39.42) były znakiem wierności Izraela i ufności w pomoc pochodzącą od Boga.

^{Ps 142,8} Pomoc okazana psalmiście przez Boga stanie się świadectwem dla innych.

^{Ps 144,15} W wersetach 12-15 psalmista zawarł obraz szczęścia, które w tradycyjnym ujęciu ST było owocem Bożego błogosławieństwa i realizowało się w ziemskiej pomyślności (np. Rdz 1,28; Pwt 28,2-12; Hi 42,12-17; Ps 128; Ez 34,26-31).

^{Ps 145,16} Otwierasz... rękę – otwarta (wyciągnięta) ręka była znakiem Bożego błogosławieństwa i obfitości.

^{Ps 146,4} duch – tchnienie, czyli życiodajny element, dany człowiekowi przez Boga (Rdz 2,7).

^146,9 W wersetach 7-9 Bóg został ukazany jako obrońca i opiekun ludzi najbardziej skrzywdzonych i potrzebujących pomocy (np. Jdt 9,11; Ps 68,6).

^{Ps 147,4} Obraz Wszechmocnego Stwórcy. Nadanie imienia oznaczało przejęcie nad kimś władzy (np. Rdz 2,19n).

KSIĘGA PRZYSŁÓW

WPROWADZENIE

OKOLICZNOŚCI POWSTANIA

Tytuł Przysłowia Salomona, syna Dawida, króla izraelskiego, umieszczony na początku Księgi Przysłów, wskazuje jej konkretnego autora i rodzaj literacki. Choć nie można wykluczyć prawdziwości tego sformułowania (tym bardziej że tekst 1Krl 5,12 informuje o trzech tysiącach przysłów wypowiedzianych przez tego wybitnego króla), to jednak zróżnicowane słownictwo, styl i tematyka, a także wielość gatunków literackich, świadczą o raczej długim procesie powstawania Księgi Przysłów, dokonującym się w bliżej nieznanych ośrodkach mądrościowych. Na jej ostateczny kształt złożyły się tradycje związane z mądrością zarówno Izraela, jak i krajów ościennych.

Proces redakcyjny rozpoczął się prawdopodobnie od zestawienia pierwszego zbioru przysłów Salomona (Prz 10,1 – 22,16), do którego wkrótce dołączono nauki anonimowych mędrców (Prz 22,17 – 24,22; 24,23-34). Z czasem powstał drugi zbiór przysłów Salomona (Prz 25 – 29), wzbogacony następnie dodatkami zawierającymi spuściznę literacką mędrców spoza Izraela (Prz 30,1-14; 30,15-33; 31,1-9). Proces redakcji zakończył się po powrocie z wygnania babilońskiego (V-IV w. przed Chr.), w okresie upowszechnionego kształcenia mądrościowego. Wtedy to dzieło otrzymało obszerne wprowadzenie złożone z nauk szkolnych (Prz 1 – 9) oraz zakończenie w formie poematu, który w sensie dosłownym ukazuje wzór kobiety, a w sensie alegorycznym odnosi się do mądrości jako doskonałej towarzyszki życia człowieka (Prz 31,10-31).

TREŚĆ I TEOLOGIA

Księga Przysłów stanowi zbiór różnorodnych tekstów, jednak można wyróżnić w niej pewne bloki tematyczne:

1. Tytuł i wprowadzenie (Prz 1,1-6).

2. Zbiór nauk szkolnych i utworów mądrościowych w formie pouczeń, przestróg, zachęt itp. Podkreślają one znaczenie mądrości w życiu człowieka, opisują program formacji mądrościowej, zwracają uwagę na związek mądrości z pobożnością i z postępowaniem człowieka (Prz 1,7 – 9,18). W tej części można wyróżnić dwie mowy uosobionej Mądrości Bożej (Prz 1,20-33; 8,1-36) oraz trzy krótkie zbiory sentencji i napomnień (Prz 3,27-35; 6,1-19; 9,7-12).

3. Pierwszy obszerny zbiór przysłów Salomona (Prz 10,1 – 22,16), zawierający 375 krótkich, przeważnie dwuczłonowych utworów, zwanych przysłowiami. Każde z nich składa się z dwóch paralelnych zdań, dotyczących najrozmaitszych przejawów ziemskiej rzeczywistości, w której żyje człowiek. Dostarczana przez przysłowia wiedza jest sprawdzona i pewna, ponieważ pochodzi z wnikliwej obserwacji świata i człowieka. Zwięzłość sformułowań ułatwia ich zapamiętanie i stosowanie w życiu.

4. Pierwszy zbiór nauk anonimowych mędrców (Prz 22,17 – 24,22), zawierający pouczenia, przestrogi, nakazy i zakazy adresowane do ludzi, których sytuacja życiowa wymagała formacji mądrościowej. Nauki te dotyczą przede wszystkim karności oraz ogólnej wiedzy o życiu. Choć niektóre z nich przywodzą na myśl bardzo podobne utwory egipskie i mezopotamskie (Nauki Ptah-Hotepa – ok. 2500 r. przed Chr., Pouczenia Ankszeszonki – ok. 200 r. przed Chr., Pouczenia Amenemope – ok. 1200 r. przed Chr.), to jednak zachowują swą oryginalność, gdyż są przepojone duchem religii monoteistycznej i mają na uwadze życie ludzi normowane prawem jedynego Boga. Pochodzą one prawdopodobnie z okresu wczesnej monarchii i powstały w środowisku dworskim.

5. Krótki drugi zbiór nauk anonimowych mędrców (Prz 24,23-34), ograniczający się zaledwie do kilku napomnień, które dotyczą różnych przejawów ówczesnego życia społecznego.

6. Drugi duży zbiór przysłów Salomona (Prz 25 – 29), zestawiony przez ludzi z dworu króla judzkiego Ezechiasza (ok. 725-697 r. przed Chr.; Prz 25,1), którzy prawdopodobnie zebrali i zabezpieczyli przysłowia z terenów północnych, jeszcze przed upadkiem Królestwa Północnego (Izraela), zajętego przez Asyrię (722 r. przed Chr.). Zbiór zawiera 137 przysłów, wśród których jest też sporo napomnień.

7. Zbiór wypowiedzi Agura (Prz 30,1-14), złożony z kilku jednostek literackich, różnych w formie, ale przypisywanych temu mędrcowi spoza Izraela.

8. Przysłowia liczbowe (Prz 30,15-33), oparte na schematycznych formułach, w których zestawia się pewne elementy natury ożywionej z przejawami życia człowieka.

9. Nauka dla Lemuela (Prz 31,1-9), zawierająca niewielki zbiór krótkich napomnień, przekazywanych przez matkę synowi, który jest królem mało znanej krainy Massa.

10. Poemat o mądrości (Prz 31,10-31), sławiący mądrość jako idealną towarzyszkę życia, na wzór najlepszej żony, matki i gospodyni.

Wskazania zawarte w Księdze Przysłów uczą przede wszystkim tego, jak zbudować życie, które będzie się podobać Bogu. Powinno ono opierać się na postępowaniu zgodnym z mądrością i dalekim od nieroztropności, sprowadzającej się do niemoralnego życia i braku wierności Bożym przykazaniom. Mądrość natomiast, utożsamiana w niektórych tekstach z samym Bogiem, prowadzi do życia uczciwego, sprawiedliwego, pracowitego, a zwłaszcza bogobojnego.

Księga Przysłów nie jest tylko zbiorem starożytnych aforyzmów, ale może przyczynić się także do duchowego rozwoju ludzi wszystkich czasów. Zbawcze znaczenie mądrości Bożej przekazanej w tej księdze zostało potwierdzone przez natchnione Duchem pisma Nowego Testamentu (Mt 25,1-13; 1Kor 1,24; 2Kor 2,1-26).

KSIĘGA PRZYSŁÓW

TYTUŁ I CEL

Rozdział 1

1 ¹ Przysłowia Salomona, syna Dawida, króla Izraela, ² służące do poznania mądrości i karności, do zrozumienia pouczeń o umiejętności, ³ do zdobycia obyczajów, sprawiedliwości, praworządności i uczciwości.

⁴ Dzięki nim niedoświadczeni nabierają rozwagi,

a młodzieńcy uzyskują wiedzę i zdolność rozeznania.

⁵ Niech słucha ich mądry i pomnaża swą wiedzę, a pojętny nabywa biegłości.

⁶ One pozwalają rozumieć język przysłów i przypowieści, wypowiedzi mędrców i ich zagadki.

⁷ Bojaźń PANA jest początkiem wiedzy,

ale głupcy gardzą mądrością i nauką.

UDZIAŁ MĄDROŚCI W ŻYCIU CZŁOWIEKA

POUCZENIE WPROWADZAJĄCE

⁸Słuchaj, mój synu, upomnień ojcowskich i nie lekceważ pouczeń swej matki,

⁹ bo są one wspaniałym wieńcem na twej głowie i ozdobnym łańcuchem na twojej szyi.

¹⁰Synu mój, kiedy cię kuszą grzesznicy,

nie ulegaj im!

¹¹Kiedy mówią: „Chodź z nami!

Urządźmy zasadzkę, aby przelać czyjąś krew!

Bez powodu zaczaimy się na niewinnych.

¹²Wchłoniemy ich jak kraina umarłych,

żywych i zdrowych zrównamy z tymi, którzy schodzą do grobu.

¹³Zagarniemy dla siebie cały ich dobytek,

zgromadzimy w domach mnóstwo łupu.

¹⁴Przyłącz się do nas!

Będziemy równo dzielić nasze zyski!”.

¹⁵ Synu mój, nie wybieraj się z nimi w drogę,

swą stopę trzymaj z dala od ich ścieżki!

¹⁶Bo do zła biegną ich nogi, pędzą, aby rozlać krew.

¹⁷Co z tego, że lecące ptaki widzą rozciągniętą sieć?

¹⁸Tak samo oni urządzają zasadzkę, by przelać własną krew.

Czają się na swe własne życie.

¹⁹Taki jest los każdego, kto goni za nieuczciwym zyskiem.

Swojemu właścicielowi taki zysk odbierze życie.

MOWA MĄDROŚCI

²⁰ Mądrość woła głośno na ulicach, podnosi głos na placach, ²¹przemawia w zatłoczonych miejscach, wygłasza mowę u wylotu bram miejskich: ²²„Jak długo jeszcze, niedoświadczeni, będziecie kochać brak doświadczenia, dokąd, szydercy, będziecie szydzić, a wy, nierozumni, nienawidzić wiedzy? ²³Przyjmijcie moje upomnienia!

Oto chcę wam przekazać mego ducha,

oznajmić moje słowa.

²⁴Bo gdy wołałam, odwracaliście się,

kiedy wyciągałam ręce, nikt na to nie zważał.

²⁵Lekceważyliście każdą moją radę

i nie przyjmowaliście mojego upomnienia.

²⁶Dlatego będę się naigrawać z waszego nieszczęścia, będę was wyśmiewać, gdy ogarnie was lęk,

²⁷gdy strach uderzy w was jak burza,

a nieszczęście porwie was jak huragan,

gdy przygniecie was ucisk i troska.

²⁸Wówczas będą mnie wzywać, ale nie odpowiem,

będą pilnie szukać, ale mnie nie znajdą,

²⁹bo znienawidzili wiedzę,

nie skłaniali się ku bojaźni PANA.

³⁰Nie postępowali według mojej rady,

gardzili każdym moim upomnieniem.

³¹ Będą więc jeść owoce swych uczynków,

dosyć będą mieli swych własnych rad!

³²Bo niedoświadczonych zgubi ich upór,

a głupców zniszczy beztroski spokój.

³³Ten zaś, kto mnie słucha,

będzie mieszkał bezpiecznie,

niezagrożony złem”.

NAUKI MĘDRCA

MĄDROŚĆ CHRONI PRZED ZAGROŻENIAMI

Rozdział 2

2 ¹Synu mój, jeżeli przyjmiesz moje słowa i przechowasz w sobie moje przykazania, ² jeżeli natężysz słuch na głos mądrości i zwrócisz swe serce do roztropności, ³ jeżeli będziesz przyzywał umiejętności i głos swój skierujesz do roztropności, ⁴ jeżeli będziesz ich poszukiwał jak srebra i starał się o nie jak o ukryty skarb – ⁵ wówczas zrozumiesz bojaźń PANA i osiągniesz wiedzę Boga.

⁶ Bo PAN daje mądrość, z Jego ust pochodzi wiedza i roztropność.

⁷ On udziela pomocy ludziom prawym, jest tarczą dla postępujących uczciwie, ⁸ czuwa nad ścieżkami praworządności, strzeże dróg swoich wiernych.

⁹ Wówczas zrozumiesz sprawiedliwość, praworządność i uczciwość – każde dobre postępowanie.

¹⁰ Bo mądrość napełni twoje serce, a wiedza będzie dla ciebie rozkoszą. ¹¹ Przezorność będzie cię strzegła, roztropność roztoczy nad tobą opiekę, ¹² aby cię ustrzec przed złą drogą, przed człowiekiem mówiącym obłudnie;

¹³ przed tymi, którzy opuszczają ścieżki prawości, schodząc na drogi ciemności;

¹⁴ przed ludźmi, którym sprawia radość czynienie zła i których cieszy obłuda i przewrotność;

¹⁵ którzy chodzą po krętych ścieżkach

i znieprawiają swe postępowanie;

¹⁶ aby cię ustrzec przed obcą kobietą,

przed cudzą żoną, mówiącą czułe słówka.

¹⁷ Porzuciła ona przyjaciela młodości,

zapomniała o przymierzu swego Boga.

¹⁸ Dlatego jej dom chyli się ku śmierci,

jej drogi prowadzą do krainy cieni.

¹⁹ Kto do niej wejdzie, nie wróci

i nie osiągnie ścieżek życia.

²⁰ Abyś mógł chodzić drogą dobrych i strzec ścieżek ludzi sprawiedliwych, ²¹ bo prawi zamieszkają ziemię i uczciwi na niej pozostaną.

²² Przewrotni zaś będą wyrwani z ziemi

i wiarołomni będą z niej wypędzeni.

KORZYŚCI Z ŻYCIA WEDŁUG MĄDROŚCI

Rozdział 3

3 ¹Synu mój, nie zapominaj o moim pouczeniu, miej zawsze w pamięci moje przykazania.

² Jeśli będziesz im posłuszny, będziesz żył długo i spokojnie.

³ Nie pozwól, byś zagubił miłość i wierność, zawieś je sobie na szyi, zapisz na tablicy swego serca.

⁴ Wtedy znajdziesz życzliwość i uznanie

w oczach Boga i ludzi.

⁵ Zaufaj PANU całym sercem, a nie polegaj na swej umiejętności.

⁶ W całym twoim postępowaniu staraj się Go rozpoznać, a On wyrówna twoje ścieżki.

⁷ Nie bądź taki mądry we własnych oczach,

trwaj w bojaźni PANA i wystrzegaj się zła.

⁸ To da moc twemu ciału i twardość twoim kościom.

⁹ Uczcij PANA swoim majątkiem i pierwocinami ze wszystkich twych plonów.

¹⁰ Wtedy twe spichlerze będą napełnione i twoje tłocznie będą ociekać moszczem.

¹¹ Nie gardź, mój synu, karceniem PANA

i nie zniechęcaj się Jego upomnieniem,

¹² bo kogo PAN kocha, tego karci,

jak ojciec syna, którego darzy życzliwością.

¹³ Szczęśliwy człowiek, który znalazł mądrość, i osiągnął roztropność!

¹⁴ Bo lepiej ją zdobyć niż pozyskać srebro, jej wartość przewyższa złoto.

¹⁵ Jest cenniejsza od rubinów i żaden z twych klejnotów jej nie dorówna.

¹⁶ W prawej ręce trzyma długie życie,

w lewej bogactwo i sławę.

¹⁷ Jej drogi to rozkosz, wszystkie jej ścieżki zapewniają pokój. ¹⁸ Ona jest drzewem życia dla tych, którzy ją osiągnęli, szczęśliwy ten, kto przylgnął do niej! ¹⁹ PAN w swej mądrości utwierdził ziemię, w swej roztropności umocnił niebiosa.

²⁰ Dzięki Jego wiedzy wytrysnęła woda spod ziemi, a obłoki spuściły rosę.

²¹ Synu mój, nie trać tych pouczeń sprzed oczu, zawsze staraj się być rozważny i przezorny,

²² a staną się one życiem twej duszy i ozdobą twojej szyi.

²³ Wtedy będziesz szedł pewnie swoją drogą, nie potknie się twoja noga.

²⁴ Kiedy się położysz, nic cię nie zatrwoży, zaśniesz, a sen sprawi ci przyjemność.

²⁵ Nie musisz się lękać nagłej trwogi ani burzy, która uderzy w bezbożnych, ²⁶ bo PAN ciebie wesprze, On twoją nogę uchroni przed sidłem.

ZBIÓR NAPOMNIEŃ I PRZYSŁÓW

²⁷ Nie odmawiaj proszącemu cię o wyświadczenie mu dobra, jeśli tylko możesz mu pomóc. ²⁸ Nie mów do bliźniego: „Odejdź! Przyjdź później,

dam ci jutro!” – gdy możesz to spełnić od razu.

²⁹ Nie knuj zła przeciw bliźniemu, gdy spokojnie mieszka obok ciebie.

³⁰ Nie spieraj się z żadnym człowiekiem bez powodu, gdy nie wyrządził ci krzywdy.

³¹ Nie zazdrość człowiekowi czyniącemu gwałt i nie bierz z niego przykładu,

³² bo wiarołomny wzbudza odrazę w PANU,

który darzy przyjaźnią tylko ludzi prawych.

³³ W domu bezbożnego mieszka przekleństwo PANA,

który błogosławi tylko domy sprawiedliwych.

³⁴ On szydzi z szyderców, łaskawością darzy tylko pokornych.

³⁵ Mędrcy osiągną sławę, głupcy pogrążą się w hańbie.

NAUKA O DRODZE MĄDROŚCI

ZDOBYWAJ MĄDROŚĆ

Rozdział 4

4 ¹ Słuchajcie, synowie, karcenia ojcowskiego, dołóżcie starań, by posiąść umiejętność.

² Podaję wam dobrą naukę,

moich rad nie porzucajcie.

³ Również ja żyłem kiedyś przy ojcu jako syn, byłem jedynym ulubieńcem matki.

⁴ Już wtedy on uczył mnie i mówił:

„Zachowaj w swym sercu moje słowa,

przestrzegaj moich przykazań, a żył będziesz!

⁵ Zdobywaj mądrość i umiejętność,

nie zwlekaj, nie odstępuj od moich rad!

⁶ Nie opuszczaj jej, strzeż siebie,

pokochaj ją, czuwaj nad sobą”.

⁷ Oto początek mądrości: Zdobywaj mądrość!

Za wszystko, co posiadasz, pozyskuj rozeznanie!

⁸ Szanuj ją, a ona cię wywyższy,

rozsławi cię, gdy ją posiądziesz.

⁹ Włoży ci na głowę ozdobny wieniec

i obdarzy cię zaszczytną koroną.

PRZESTROGA PRZED DROGĄ GRZESZNIKÓW

¹⁰ Słuchaj, mój synu, przyjmij moje słowa,

a dożyjesz sędziwej starości.

¹¹ Pouczę cię o drodze mądrości

i poprowadzę ścieżkami prawości.

¹² Kiedy będziesz szedł, nie potkniesz się,

a gdy pobiegniesz, nie upadniesz.

¹³ Trwaj w karności, nie odstępuj od niej,

postępuj mądrze, bo dzięki temu będziesz żył długo.

¹⁴ Nie wchodź na ścieżkę bezbożnych,

na drogę złych nie wkraczaj!

¹⁵ Omijaj ją, nie idź nią,

odwróć się od niej i oddal!

¹⁶ Bo oni nie zasną, zanim nie popełnią zła,

nie potrafią usnąć, dopóki nie sprowadzą nieszczęścia.

¹⁷ Ich chlebem – nieprawość,

a winem – przemoc.

¹⁸ Ścieżka sprawiedliwych jest jak światło poranne,

które staje się coraz jaśniejsze, aż dojdzie do dnia pełnego.

¹⁹ Droga przewrotnych jest jak ciemność,

nie wiedzą, o co się potkną.

²⁰ Synu mój, uważaj na me słowa,

nadstaw uszu na moje pouczenia.

²¹ Niech nie schodzą ci one sprzed oczu,

zachowaj je w głębi swego serca.

²² Bo ci, którzy je odkryli,

żyją i wzrastają w siłę.

²³ Strzeż pilnie swego serca,

bo z niego płynie życie.

²⁴ Przewrotność ust odsuń od siebie

i oddal złośliwość warg.

²⁵ Niech twoje oczy patrzą prosto,

kieruj wzrok przed siebie.

²⁶ Wyrównaj ścieżki, po których kroczysz,

a wszystkie twe drogi będą pewne.

²⁷ Nie zbaczaj ani w prawo, ani w lewo,

zawróć swe kroki od zła.

PRZESTROGA PRZED CUDZOŁOŻNĄ KOBIETĄ

Rozdział 5

5 ¹Synu mój, słuchaj uważnie tego, co mówię o mądrości, nakłoń ucha na to, co mówię o roztropności,

² abyś umiał postępować przezornie

i aby w twoich ustach znalazły się mądre słowa.

³ Bo usta cudzej żony ociekają miodem,

jej podniebienie jest gładsze od oliwy.

⁴ Lecz potem staje się gorzka jak piołun

i ostra jak miecz obosieczny.

⁵ Jej nogi schodzą do śmierci,

jej kroki zmierzają do krainy umarłych.

⁶ Nie widzi ona ścieżki życia,

nie wie, że jej drogi wiodą na manowce.

⁷ A zatem, słuchajcie mnie, synowie,

nie odstępujcie od rad moich!

⁸ Niech twoja noga omija ją z daleka,

nie zbliżaj się do drzwi jej domu,

⁹ abyś nie musiał oddać innemu swej siły,

a swoich lat człowiekowi okrutnemu;

¹⁰ żeby twoją pracą nie sycili się inni,

a owoc twego trudu nie znalazł się w cudzym domu.

¹¹ Bo w końcu będziesz jęczał,

gdy zwiotczeje twoje ciało i mięśnie,

¹² i powiesz: „Oto nienawidziłem karności,

moje serce wzgardziło upomnieniem.

¹³ Nie słuchałem głosu moich wychowawców,

nie skłaniałem ucha do słów nauczycieli.

¹⁴ Niewiele brakowało, abym wpadł w największe nieszczęście pośród zgromadzenia i rady”.

¹⁵ Pij wodę z własnego zbiornika,

ze strug wypływających z twojej studni.

¹⁶ Twoje źródła nie mogą się rozlewać na zewnątrz,

a twe strumienie, pełne wody, na otwarte place!

¹⁷ Powinny być tylko twoje, nie dziel ich z obcymi.

¹⁸ Niech twoje źródło będzie błogosławione!

Ciesz się żoną poślubioną w młodości.

¹⁹ Przemiła to łania, rozkoszna kozica,

jej piersi upoją cię w każdym czasie,

w jej miłości zawsze znajdziesz ukojenie.

²⁰ Po cóż więc, mój synu, szukasz przyjemności u cudzej i obejmujesz inną kobietę?

²¹ Wiedz, że PAN widzi każdą drogę człowieka i przenika wszystkie ludzkie ścieżki.

²² Bezbożny wikła się we własne winy,

jest skrępowany więzami swych grzechów.

²³ Umrze z braku karności,

pogrąży się w bezmiarze swej głupoty.

ZBIÓR RÓŻNYCH RAD I PRZESTRÓG

Rozdział 6

6 ¹Synu mój, jeżeli poręczyłeś za bliźniego i wziąłeś na siebie odpowiedzialność za długi innego człowieka;

² jeżeli związałeś się słowami ust twoich

i wypowiedziami swych warg się skrępowałeś,

³ to uczyń wszystko, mój synu, aby się uwolnić,

bo wpadłeś w ręce bliźniego.

Idź do niego pospiesznie i nalegaj.

⁴ Nie daj zasnąć oczom ani odpocząć powiekom.

⁵ Wyrywaj się z ręki jak gazela,

jak ptak z ręki ptasznika!

⁶ Idź, leniu, do mrówki, patrz na jej sposób postępowania i ucz się mądrości!

⁷ Nie ma ona ani zwierzchnika,

ani dozorcy, ani władcy.

⁸ W lecie przygotowuje sobie żywność,

w czasie żniw gromadzi pożywienie.

⁹ Jak długo, leniu, będziesz się wylegiwał?

Kiedy wreszcie wstaniesz ze snu?

¹⁰ Jeszcze chwilę pospać, jeszcze chwilę się zdrzemnąć, jeszcze chwilę rozluźnić ręce, aby wypoczęły,

¹¹ a oto zjawia się u ciebie ubóstwo jak włóczęga i nędza groźna jak uzbrojony mężczyzna.

¹² Człowiek nikczemny i niegodziwy

chodzi ze złością na ustach,

¹³ mruga oczyma, trąca nogami,

daje znaki palcami.

¹⁴ W sercu ukrywa podstęp, zło knuje w każdym czasie, podsyca spory.

¹⁵ Dlatego niespodziewanie spadnie na niego zagłada, od razu zostanie zdruzgotany ostatecznie!

RZECZY BUDZĄCE W BOGU ODRAZĘ

¹⁶ PAN nienawidzi sześciu rzeczy,

siedem budzi w Nim odrazę:

¹⁷ wyniosłe oczy, kłamliwy język,

ręce przelewające krew niewinną,

¹⁸ serce kryjące złe zamiary,

nogi, które biegną do złego,

¹⁹ fałszywy świadek ziejący kłamstwem

i ten, kto wznieca spory wśród braci.

SKUTKI CUDZOŁÓSTWA

²⁰ Zachowaj, mój synu, przykazania ojca i nie odrzucaj pouczeń matki.

²¹ Wypisuj je ciągle w swoim sercu,

zawieszaj sobie na szyi.

²² Kiedy będziesz chodził, niech one cię prowadzą,

gdy się położysz, niech cię strzegą.

Jak tylko się obudzisz, niech mówią do ciebie.

²³ Bo przykazanie jest lampą, pouczenie – światłem, a karcące upomnienie – drogą życia.

²⁴ Dzięki nim ustrzeżesz się przed złą kobietą,

przed gładkim językiem cudzej żony.

²⁵ Nie pożądaj w sercu jej piękności,

nie daj się uwieść jej rzęsom.

²⁶ Bo nierządnica zadowala się kawałkiem chleba, ale kobieta zamężna poluje na cenne życie.

²⁷ Czyż można nosić ogień pod ubraniem

i nie wypalić sobie w nim dziury?

²⁸ Gdy ktoś chodzi po rozżarzonych węglach, nóg sobie nie poparzy?

²⁹ Podobnie jest z tym, kto idzie do żony bliźniego.

Kto się do niej zbliży, nie ujdzie kary!

³⁰ Nie potępia się złodzieja, gdy kradnie dla zaspokojenia głodu, ³¹ ale pochwycony musi zwrócić siedem razy więcej – odda cały dobytek swego domu.

³² Kto więc cudzołoży, jest nierozumny,

kto tak czyni, sam niszczy swoje życie.

³³ Chłostę i wstyd ściąga na siebie,

a jego hańba nie będzie zmazana.

³⁴ Bo zazdrość podsyci gniew męża

i nie ulituje się on w dniu zemsty.

³⁵ Nie da się ułagodzić żadnym okupem,

nie ugnie się, choćbyś zasypywał go darami.

MŁODZIENIEC I ZŁA KOBIETA

Rozdział 7

7 ¹ Synu mój, pamiętaj moje słowa, przechowuj w pamięci me przykazania.

² Przestrzegaj moich przykazań, a żył będziesz, pilnuj mego pouczenia jak źrenicy oka.

³ Przywiąż je do palców,

wypisz na tablicy swego serca.

⁴ Mów do mądrości: „Jesteś moją siostrą!”.

Umiejętność nazwij przyjaciółką,

⁵ aby cię ustrzegła przed obcą kobietą,

przed cudzą żoną, której słowa są gładkie.

⁶ Bo kiedy spoglądałem zza kraty

przez okno mojego domu,

⁷ zobaczyłem ludzi niedoświadczonych i rozpoznałem wśród nich nierozumnego młodzieńca.

⁸ Przechodził ulicą obok narożnika,

kierując się w stronę jej domu,

⁹ w wieczornym mroku kończącego się dnia,

wśród ciemności zapadającej nocy.

¹⁰ I oto stanęła przed nim kobieta:

strój nierządnicy, w sercu przebiegłość.

¹¹ Jest podniecona i napastliwa,

jej nogi nie ustoją w domu.

¹² Krąży po ulicach i placach, czyha na każdym rogu.

¹³ Już pochwyciła go, całuje i mówi z zuchwałą miną:

¹⁴ „Złożyłam ofiary wspólnotowe,

dziś wypełniłam swój ślub.

¹⁵ Dlatego wyszłam ci naprzeciw,

aby cię odszukać, i oto znalazłam.

¹⁶ Okryłam swe łóżko pościelą,

rozłożyłam wzorzyste tkaniny z Egiptu.

¹⁷ Skropiłam swoje posłanie mirrą,

aloesem i cynamonem.

¹⁸ Chodź, upoimy się miłością aż do rana

i zatopimy się w rozkoszy.

¹⁹ Bo męża nie ma w domu,

udał się w daleką drogę.

²⁰ Zabrał ze sobą trzos złota,

do domu powróci w czas pełni księżyca”.

²¹ Zasypała go mnóstwem słów

i zręczną mową uwiodła.

²² Poszedł za nią natychmiast,

jak wół prowadzony na rzeź,

jak jeleń wiedziony na powrozie, ²³ do miejsca, gdzie strzała przebije mu wątrobę.

Jest jak ptak pędzący do sieci, który nie wie, że tam utraci życie.

²⁴ Dlatego słuchajcie mnie, moi synowie,

uważajcie na słowa ust moich.

²⁵ Niech twoje serce nie wyrywa się ku jej drogom,

nie błąka się po jej ścieżkach.

²⁶ Bo wielu poległo od zadanego przez nią ciosu,

wielka jest liczba tych, których zgładziła.

²⁷ Jej dom jest drogą do krainy umarłych,

prowadzi do komnat śmierci.

MĄDROŚĆ MÓWI O SOBIE

Rozdział 8

8 ¹ Oto przemawia Mądrość, głos podnosi Roztropność.

² Staje na szczytach pagórków,

przy drodze, wśród wydeptanych ścieżyn. ³ Woła donośnym głosem przy bramach, przy wejściu do miasta, w zatłoczonych przejściach: ⁴ „Do was, ludzie, przemawiam,

głos mój kieruję do synów ludzkich.

⁵ Niedoświadczeni! Uczcie się rozwagi!

Głupcy! Odmieńcie swoje serca!

⁶ Słuchajcie, bo przekazuję wzniosłe rzeczy, otwieram usta i uczę prawości. ⁷ Prawdę podaje mój język,

moje usta brzydzą się przewrotnością.

⁸ Wszystkie moje słowa są słuszne,

nie ma w nich podstępu ani fałszu.

⁹ Są one zrozumiałe dla pojętnych

i proste dla tych, którzy pragną wiedzy.

¹⁰ Zdobywajcie karność, a nie srebro,

i wiedzę zamiast najczystszego złota.

¹¹ Bo Mądrość cenniejsza jest od pereł,

nie dorównują jej żadne kosztowności.

¹² Ja, Mądrość, mam rozwagę,

posiadłam wiedzę wraz z przezornością.

¹³ Bojaźń PANA każe zła nienawidzić,

więc nienawidzę pychy i wyniosłości,

złego postępowania i ust obłudnych.

¹⁴ Do mnie należą rada i wsparcie,

jestem umiejętnością i siłą.

¹⁵ Ze mną rządzą królowie

i władcy wydają sprawiedliwe prawa.

¹⁶ Ze mną sprawują władzę książęta

i dostojnicy sądzą na całej ziemi.

¹⁷ Darzę miłością tych, którzy mnie kochają,

kto mnie szuka usilnie, ten znajdzie.

¹⁸ Przy mnie jest bogactwo i sława,

trwały dobrobyt i sprawiedliwość.

¹⁹ Owoc mój lepszy niż najczystsze złoto,

a zysk, który przynoszę, lepszy niż wyborne srebro.

²⁰ Chodzę drogą sprawiedliwości,

środkiem ścieżek praworządności,

²¹ aby tym, którzy mnie kochają, przydzielać bogactwo i napełniać ich skarbce.

²² PAN stworzył mnie u początku swej drogi

jako pierwsze ze swych dzieł w pradawnych czasach.

²³ Zostałam ustanowiona przed wiekami,

od początku, wraz z powstaniem ziemi.

²⁴ Zostałam zrodzona, gdy nie było jeszcze morskich głębin, kiedy jeszcze nie istniały źródła tryskające wodą.

²⁵ Zanim były osadzone góry, przed pagórkami zostałam zrodzona, ²⁶ gdy jeszcze nie uczynił ziemi ani pól, ani zalążków okręgu ziemi.

²⁷ Byłam tam, kiedy ustanawiał niebiosa,

gdy umacniał sklepienie nad otchłanią wód,

²⁸ kiedy w górze osadzał chmury

i wyznaczał źródła głębinom,

²⁹ gdy wytyczał granice morzu,

aby wody nie naruszyły Jego nakazu,

kiedy umacniał fundamenty ziemi.

³⁰ Trwałam wiernie u Jego boku,

byłam Jego rozkoszą każdego dnia,

cały czas tańcząc przed Nim,

³¹ pląsając na okręgu Jego ziemi.

A w mojej rozkoszy mogą mieć udział synowie ludzcy.

³² Teraz więc słuchajcie mnie, synowie!

Szczęśliwi, którzy idą drogami wytyczonymi przeze mnie!

³³ Słuchajcie karcenia, abyście się stali mądrzy, nie lekceważcie go!

³⁴ Szczęśliwy człowiek, który mnie słucha

i dzień w dzień u drzwi moich czuwa,

pilnując mej bramy!

³⁵ Bo kto mnie znalazł, ten znalazł życie,

a PAN darzy go swą życzliwością.

³⁶ Ale kto mnie obraża, ten niszczy swe życie.

Wszyscy, którzy mnie nienawidzą, śmierć kochają”.

DWIE UCZTY

Rozdział 9

9 ¹Mądrość zbudowała sobie dom, postawiła w nim siedem kolumn.

² Przygotowała mięso, zmieszała wino i zastawiła stół.

³ Rozesłała swoje służące i wołała z najwyższych pagórków miasta:

⁴ „Kto niedoświadczony, niech przyjdzie!”.

A do nierozumnych mówiła:

⁵ „Przyjdźcie, jedzcie mój pokarm,

pijcie wino, które przygotowałam.

⁶ Porzućcie brak doświadczenia, abyście żyć mogli,

wejdźcie na drogę umiejętności!”.

⁷ Kto upomina szydercę, zostanie upokorzony,

kto gani przewrotnego, naraża się na zniesławienie.

⁸ Nie dawaj przestróg szydercy, aby cię nie znienawidził,

upomnij mądrego, a zyskasz jego miłość.

⁹ Udziel nauk mądremu, a stanie się mądrzejszy,

poucz prawego, a pomnoży swą wiedzę.

¹⁰ Początkiem mądrości jest bojaźń PANA,

poznanie Świętego umiejętnością rozeznania.

¹¹ Dzięki mnie będziesz żył długo

i doczekasz sędziwej starości.

¹² Jeśli jesteś mądry, mądrość masz dla siebie,

gdy jesteś szydercą, odczujesz to na sobie.

¹³ Głupota – to kobieta niespokojna.

Jest bezmyślna i pozbawiona wszelkiej wiedzy.

¹⁴ Usiadła u drzwi swego domu, na podwyższeniu, wśród pagórków miasta, ¹⁵ aby wołać na przechodzących drogą, tych, którzy prosto idą swoimi ścieżkami:

¹⁶ „Kto niedoświadczony, niech przyjdzie!”.

A do nierozumnego mówiła:

¹⁷ „Kradziona woda jest słodka!

Chleb zjadany pokątnie jest smaczny!”.

¹⁸ A on nie wie, że u niej mieszkają cienie,

że zaproszeni przez nią zeszli w głąb krainy umarłych.

PIERWSZY ZBIÓR PRZYSŁÓW SALOMONA

PRZYSŁOWIA RÓŻNE

Rozdział 10

10 ¹ Przysłowia Salomona. Mądry syn jest radością ojca, ale głupi syn jest zgryzotą matki. ² Niegodziwie zgromadzone skarby nie przynoszą pożytku, ale sprawiedliwość ratuje od śmierci. ³ PAN nie dopuszcza, by prawy cierpiał głód, ale odrzuca żądzę bezbożnych.

⁴ Leniwa dłoń sprowadza ubóstwo,

natomiast ręka pracowitych wzbogaca.

⁵ Kto gromadzi w lecie, jest synem rozumnym,

lecz syn, który przesypia żniwa, wstyd przynosi.

⁶ Nad głową prawego jest błogosławieństwo,

a w ustach przewrotnego gwałt się kryje.

⁷ Błogosławiona jest pamięć o prawym,

ale ginie imię bezbożnego.

⁸ Kto jest mądry, przyjmuje przykazanie,

a wargi głupca prowadzą go do zguby.

⁹ Kto postępuje nienagannie, żyje bezpiecznie,

kto chodzi krętymi drogami, zostanie ujawniony.

¹⁰ Kto mruga oczyma, sprowadza nieszczęście,

a wargi głupca prowadzą go do zguby.

¹¹ Usta prawego są źródłem życia,

ale usta przewrotnych gwałt skrywają.

¹² Nienawiść wznieca spory,

a miłość przebacza grzechy.

¹³ Na wargach pojętnego jest mądrość,

a na grzbiecie nierozumnego – rózga.

¹⁴ Mądrzy ukrywają swą wiedzę,

natomiast usta głupca szerzą zagładę.

¹⁵ Majątek bogacza jest warownym miastem,

a ubóstwo biednych prowadzi do upadku.

¹⁶ Dorobek sprawiedliwego służy życiu,

lecz zysk bezbożnego – grzechowi.

¹⁷ Kto przestrzega karności, jest na ścieżce życia,

ale kto lekceważy upomnienie, zdąża na manowce.

¹⁸ Kto przechowuje w sobie nienawiść, ma w ustach kłamstwo, a kto rozgłasza oszczerstwa, jest głupcem.

¹⁹ Gadulstwo sprzyja grzechowi,

kto czuwa nad wargami, jest rozumny.

²⁰ Język prawego jest czystym srebrem,

a serce przewrotnych jest mało warte.

²¹ Usta prawego żywią wielu,

natomiast głupcy umierają z braku rozumu.

²² Błogosławieństwo od PANA wzbogaca,

ludzki trud niczego nie dodaje.

²³ Radością głupca jest czyn bezwstydny,

a roztropny czerpie zadowolenie z mądrości.

²⁴ Bezbożnego spotyka to, czego się boi,

prawym będzie dane to, czego pragną.

²⁵ Huragan uderza i bezbożny przepada,

zaś człowiek prawy ma wieczny fundament.

²⁶ Czym ocet dla zębów, a dym dla oczu,

tym leniwy dla ludzi, którzy go wysłali.

²⁷ Bojaźń PANA dni pomnaża,

a życie bezbożnych jest skracane.

²⁸ Oczekiwanie prawych znajduje dopełnienie w radości, ale nadzieja bezbożnych przepada.

²⁹ Droga PANA jest oparciem dla doskonałego,

lecz sprowadza zagładę na tego, kto dopuszcza się nieprawości.

³⁰ Sprawiedliwego zło nigdy nie dotknie,

bezbożni zaś nie będą mieszkać na ziemi.

³¹ Usta prawego głoszą mądrość,

a podstępny język zostanie wyrwany.

³² Wargi prawego tryskają życzliwością,

a usta bezbożnych – nieprawością.

Rozdział 11

11 ¹Fałszywa waga budzi odrazę w PANU, ale uczciwy ciężarek sprowadza Jego życzliwość.

² Gdy pojawia się pycha, zjawia się i pohańbienie,

a mądrość przebywa wśród pokornych.

³ Prawych ochrania ich doskonałość,

wiarołomnych gubi przewrotność.

⁴ W dzień gniewu bogactwo nic nie pomoże,

ale sprawiedliwość wybawia od śmierci.

⁵ Sprawiedliwość doskonałego wygładza jego drogę, a bezbożny potyka się o swą własną przewrotność.

⁶ Prawych osłania ich sprawiedliwość,

wiarołomni wpadają w sidła swej pożądliwości.

⁷ Ze śmiercią bezbożnego ginie i jego nadzieja,

znika także ufność oparta na sile.

⁸ Prawy bywa wydobywany z nieszczęścia,

a zamiast niego bezbożny w nie wpada.

⁹ Niegodziwiec niszczy bliźniego złym słowem, ale prawi znajdą ocalenie dzięki wiedzy.

¹⁰ Kiedy prawi żyją w dostatku, cieszy się miasto, radość panuje także, gdy giną bezbożni.

¹¹ Błogosławieństwo prawych wznosi miasto, lecz usta bezbożnych obracają je w ruinę.

¹² Tylko nierozumny drwi z bliźniego,

człowiek roztropny potrafi milczeć.

¹³ Kto lubi plotki, nie dochowa tajemnicy,

ale kto jest wierny, umie ją zachować.

¹⁴ Bez trafnych zarządzeń upada naród,

a zwycięstwo zależy od wielu doradców.

¹⁵ Źle postępuje, kto ręczy za obcego,

a kto unika poręczenia, żyje bezpiecznie.

¹⁶ Miła kobieta zyskuje uznanie,

a odważni zdobywają bogactwo.

¹⁷ Człowiek miłosierny dobrze się obchodzi z samym sobą,

natomiast okrutnik zadręcza własne ciało.

¹⁸ Przewrotny osiąga zysk pozorny, a kto sieje sprawiedliwość, plon ma zapewniony.

¹⁹ Tylko sprawiedliwość prowadzi do życia, kto zaś goni za złem, zmierza do śmierci.

²⁰ Odrazę budzą u PANA ludzie o przewrotnym sercu,

a Jego życzliwością cieszą się ci, którzy idą prostą drogą.

²¹ Zły na pewno nie uniknie kary,

a potomstwo prawych będzie ocalone.

²² Czym złoty kolczyk w ryju świni,

tym piękno kobiety nierozsądnej.

²³ Zamiary prawych przynoszą dobro,

pragnienia bezbożnych wywołują gniew.

²⁴ Kto hojnie rozdaje, temu ciągle przybywa,

a kto jest skąpy, ponosi straty.

²⁵ Kto chętnie wspomaga, otrzyma pomoc,

kto żywi innych, nie będzie głodny.

²⁶ Kto ukrywa zboże, temu ludność złorzeczy,

a kto je sprzedaje, sprowadza błogosławieństwo na swą głowę.

²⁷ Kto zabiega o dobro, zazna życzliwości,

zło zaś spotka tego, kto za nim goni.

²⁸ Kto ufność pokłada w bogactwie, upadnie,

prawi zaś rozwiną się jak liście.

²⁹ Kto zaniedbuje swój dom, wiatr odziedziczy, a głupiec będzie służył człowiekowi mądremu.

³⁰ Z owocu człowieka prawego wyrasta drzewo życia, mądry jest ten, kto kształtuje dusze.

³¹ Skoro prawy otrzymuje zapłatę na ziemi,

tym bardziej ją otrzyma bezbożny i grzesznik.

Rozdział 12

12 ¹ Kto kocha karność, kocha także wiedzę, kto nienawidzi upomnienia, jest bezrozumny.

² Człowiek dobry cieszy się życzliwością PANA, przebiegłego spotka potępienie.

³ Złudnym oparciem jest przewrotność,

ale korzeń sprawiedliwych się nie poruszy.

⁴ Dzielna kobieta jest koroną męża,

a bezwstydna – próchnicą jego kości.

⁵ Zamierzenia prawych są uczciwe,

a zamysły przewrotnych – podstępne.

⁶ Słowa przewrotnych na krew czyhają,

lecz usta prawych stanowią osłonę.

⁷ Bezbożni upadają i giną,

ale dom sprawiedliwych stoi pewnie.

⁸ Człowiek jest szanowany za swój rozsądek, nikczemne serce dozna hańby.

⁹ Lepiej być mało znanym, a mieć służącego, niż wywyższać się i chodzić za chlebem.

¹⁰ Prawy rozumie potrzeby swego bydła,

bezbożny zaś jest wobec niego okrutny.

¹¹ Kto uprawia rolę, ma chleba pod dostatkiem, a kto się ugania za marnością, jest nierozumny.

¹² Pożądliwość przewrotnego wpędza w sidła, a korzeń prawych wydaje owoc.

¹³ Grzeszne wargi usidlą złego,

lecz sprawiedliwy uwalnia się z nieszczęścia.

¹⁴ Człowiek karmi się dobrym owocem swych ust, a to, co uczynił, wraca do niego.

¹⁵ Droga głupca wydaje się słuszna jego oczom, mądry jest ten, kto słucha rady.

¹⁶ Głupiec od razu ujawnia swój gniew,

człowiek rozumny znosi zniewagę.

¹⁷ Kto kieruje się prawdą, zeznaje uczciwie, fałszywy świadek nie stroni od obłudy.

¹⁸ Bywa, że ktoś rani słowem jak mieczem,

lecz język mądrych uzdrawia.

¹⁹ Prawdomówne wargi znajdą uznanie zawsze, fałszywy język – tylko przez okamgnienie.

²⁰ Ci, którzy knują zło, mają w sercu podstęp, a którzy mówią o pokoju – radość.

²¹ Prawemu nie grozi żadne zmartwienie,

bezbożni zaś toną w nieszczęściu.

²² Kłamliwe usta budzą odrazę w PANU,

służący prawdzie cieszą się Jego życzliwością.

²³ Człowiek rozumny ukrywa wiedzę,

a serce głupców rozsiewa głupotę.

²⁴ Ręka pracowitych dojdzie do władzy,

leniwa – zakosztuje poddaństwa.

²⁵ Troska w sercu człowieka rodzi zniechęcenie, a dobre słowo rozwesela.

²⁶ Prawy jest ostrożny w swoich przyjaźniach,

a droga przewrotnych prowadzi na manowce.

²⁷ Opieszałość nie przyrządzi ci pieczeni,

bogactwem człowieka jest pracowitość.

²⁸ Na ścieżce sprawiedliwości jest życie,

droga przewrotności prowadzi do śmierci.

Rozdział 13

13 ¹ Syn jest mądry, gdy ojciec go karci, ale szyderca nie słucha upomnienia.

² Człowiek żywi się dobrem, którym owocują jego słowa, ale żądza wiarołomnych prowadzi do gwałtu.

³ Kto pilnuje swych warg, chroni życie,

a kto nieustannie je otwiera, zdąża do zguby.

⁴ Leniwy pożąda, ale nie zaspokaja swych pragnień, pracowici osiągają pełnię zadowolenia.

⁵ Prawy nienawidzi kłamliwego słowa,

a bezbożnik zajmuje się tym, co wstrętne i nikczemne.

⁶ Prawość czuwa nad drogą uczciwego, przewrotność zaś prowadzi grzesznika do zguby.

⁷ Bywa, że ktoś udaje bogacza, a nic nie posiada, inny zaś robi z siebie biedaka, choć żyje w dostatku.

⁸ Bogactwo zapewnia człowiekowi życie,

ale ubogi nie słyszy pogróżek.

⁹ Radośnie błyszczy światło prawych,

a lampa bezbożnych gaśnie.

¹⁰ Zarozumiałość zawsze rodzi spory,

mądrzy są ci, co przyjmują rady.

¹¹ Łatwo zdobyte bogactwo przepada,

lecz kto je zgromadził własną pracą, ten je jeszcze powiększy.

¹² Zbyt długie czekanie sprawia ból sercu,

spełnione pragnienie jest drzewem życia.

¹³ Kto gardzi słowem, poniesie szkodę,

a kto przyjmuje nakaz, otrzyma nagrodę.

¹⁴ Nauka mędrca jest źródłem życia,

oddala od sideł śmierci.

¹⁵ Rozsądek wzbudza życzliwość,

ale droga wiarołomnych jest wyboista.

¹⁶ Człowiek mądry działa z rozwagą,

a głupiec wszędzie szerzy głupotę.

¹⁷ Niegodziwy posłaniec sprowadza nieszczęście,

wierny wysłannik przynosi uzdrowienie.

¹⁸ Kto gardzi karceniem, wybiera nędzę i hańbę, kto słucha upomnienia, zyskuje szacunek.

¹⁹ Zaspokojone pragnienie napełnia duszę słodyczą, ale głupiec nie chce zła zaniechać.

²⁰ Kto przebywa z mądrymi, nabywa mądrości,

a kto szuka towarzystwa głupców, staje się gorszy.

²¹ Zło prześladuje grzeszników,

nagrodą dla prawych jest dobro.

²² Dobry przekazuje dziedzictwo wnukom,

a majątek grzesznika otrzyma prawy.

²³ Nawet ugór uprawiany przez ubogich daje wiele pożywienia, ale zdarza się, że człowiek ginie z braku praworządności.

²⁴ Kto oszczędza rózgi, nienawidzi syna,

a kto go kocha, wdraża go do karności.

²⁵ Sprawiedliwy je do syta,

żołądek przewrotnych ciągle głód cierpi.

Rozdział 14

14 ¹ Mądrość dom sobie buduje, głupota zaś własnymi rękami go burzy.

² Kto postępuje uczciwie, boi się PANA,

a kto chodzi krętymi drogami, ten Nim gardzi.

³ W ustach głupca jest rózga jego pychy,

a mądrych pilnują własne wargi.

⁴ Gdy nie ma wołów, żłób jest czysty,

ale obfitość plonu zależy od ich siły.

⁵ Prawdomówny świadek nie kłamie,

obłudny zaś zionie kłamstwem.

⁶ Szyderca szuka mądrości, ale bez skutku, natomiast pojętny z łatwością zdobywa wiedzę.

⁷ Odsuń się od głupiego człowieka,

nie znajdziesz u niego ust przekazujących wiedzę.

⁸ Mądrość rozważnego daje mu poznać jego drogę,

głupota nierozumnych jest łudzeniem siebie.

⁹ Głupców zadręcza wina, wśród prawych zaś panuje życzliwość.

¹⁰ Tylko serce zna własną gorycz, ale i w jego radości inni nie uczestniczą.

¹¹ Dom bezbożnego zostanie zburzony, a namiot prawych rozkwitnie.

¹² Niekiedy wydaje się człowiekowi, że droga jest prosta, lecz na końcu się okazuje, że wiedzie do śmierci.

¹³ Nawet podczas śmiechu serce może boleć, a radość może kończyć się smutkiem.

¹⁴ Serce odstępcy syci się owocami jego postępowania, a człowiek dobry – swoimi czynami.

¹⁵ Niedoświadczony wierzy każdemu słowu, ale rozważny czuwa nad swymi krokami.

¹⁶ Mądry kieruje się bojaźnią i unika złych czynów, głupiec zaś jest wyniosły i pewny siebie.

¹⁷ Człowiek zapalczywy kieruje się głupotą, a podstępny budzi nienawiść.

¹⁸ Głupota jest udziałem ludzi niedoświadczonych,

a rozważni osiągają wiedzę.

¹⁹ Źli muszą się korzyć przed dobrymi,

a przewrotni stać pod bramą prawego.

²⁰ Biednego nienawidzi nawet jego bliźni,

ale człowiek bogaty ma wielu przyjaciół.

²¹ Kto gardzi bliźnim, grzeszy,

a kto się lituje nad biednym, ten jest szczęśliwy.

²² Czyż ci, którzy obmyślają zło, nie błądzą?

Miłość i wierność są z tymi, którzy szukają dobra.

²³ Każdy trud przynosi zyski,

lecz puste słowo – tylko stratę.

²⁴ Koroną mądrych jest bogactwo,

niemądrych zaś przyozdabia głupota.

²⁵ Prawdomówny świadek ratuje życie,

a kto zionie kłamstwem, pogarsza sprawę.

²⁶ Niezłomna nadzieja opiera się na bojaźni PANA,

w niej znajdują schronienie Jego dzieci.

²⁷ Bojaźń PANA jest źródłem życia,

oddala od sideł śmierci.

²⁸ Liczny naród pomnaża znaczenie króla,

lecz władca upada, gdy mu zabraknie ludności.

²⁹ Kto panuje nad gniewem, jest bardzo roztropny,

człowiek zapalczywy szerzy głupotę.

³⁰ Spokój serca ożywia ciało,

a zawiść jest jak próchnica kości.

³¹ Kto krzywdzi ubogiego, obraża jego Stwórcę,

a cześć oddaje Mu ten, kto biednego wspomaga.

³² Przewrotny zostaje pokonany własną złością, a prawy ma ufność nawet na łożu śmierci.

³³ W sercu pojętnego przebywa mądrość,

wnętrze głupców może ją tylko udawać.

³⁴ Sprawiedliwość wywyższa ludy,

a grzech jest hańbą narodów.

³⁵ Rozumny sługa cieszy się życzliwością króla, a jego gniew spada na nikczemnika.

Rozdział 15

15 ¹Łagodna odpowiedź uśmierza zapalczywość, a obraźliwe słowo wzmaga gniew.

² Język mądrych czyni wiedzę atrakcyjną,

ale usta niemądrych tryskają głupotą.

³ Oczy PANA spoglądają na każde miejsce,

śledząc uważnie złych i dobrych.

⁴ Łagodny język jest źródłem życia,

natomiast złośliwy niszczy ducha.

⁵ Głupiec lekceważy karcenie swego ojca,

lecz ten, kto zważa na upomnienia, nabywa rozwagi.

⁶ W domu prawego jest wiele bogactw,

a w dobytku bezbożnika panuje nieład.

⁷ Wargi mądrych szerzą wiedzę,

natomiast serce głupich jest niestałe.

⁸ Ofiara złożona przez bezbożnych budzi odrazę w PANU, ale modlitwa prawych zyskuje Jego życzliwość.

⁹ Droga bezbożnego wzbudza odrazę w PANU,

lecz miłuje On tego, kto stara się postępować sprawiedliwie.

¹⁰ Kto zbacza ze ścieżki, poniesie surową karę, a kto nienawidzi upomnienia, ten umrze.

¹¹ Kraina umarłych i zagłada podlegają PANU,

tym bardziej ludzkie serca.

¹² Szyderca nie lubi, by go upominano,

nie szuka towarzystwa ludzi mądrych.

¹³ Radosne serce rozjaśnia twarz,

natomiast gorycz serca jest udręką ducha.

¹⁴ Rozumne serce szuka wiedzy,

a usta niemądrych pochłaniają głupotę.

¹⁵ Dla zmartwionego wszystkie dni są złe,

ale szczęśliwe serce wiecznie ucztuje.

¹⁶ Lepiej posiadać mało i mieć bojaźń PANA,

niż posiadać wielki skarb i niepokój.

¹⁷ Lepsza jest mała porcja jarzyn, a z nią miłość,

niż tłusty wół, a wraz z nim nienawiść.

¹⁸ Człowiek zapalczywy wszczyna kłótnie,

natomiast cierpliwy łagodzi spór.

¹⁹ Droga leniwego jest jak kolczasty płot,

a ścieżka prawych wyrównana.

²⁰ Mądry syn cieszy ojca,

natomiast człowiek głupi znieważa swą matkę.

²¹ Głupota sprawia radość nierozumnemu,

człowiek roztropny postępuje uczciwie.

²² Plany zawodzą, gdy nie ma porady,

z pomocą doradców będą wykonane.

²³ Człowiek znajduje radość w wypowiedziach ust swoich, jakże przyjemne jest słowo wypowiedziane w stosownym czasie.

²⁴ Ścieżka życia człowieka rozumnego prowadzi w górę, aby oddalił się od krainy umarłych, która jest w dole. ²⁵ PAN niszczy dom pyszałków, lecz zabezpiecza granice posiadłości wdowy.

²⁶ Złe zamierzenia budzą odrazę w PANU,

ale życzliwe słowa, według Niego, są czyste.

²⁷ Kto goni za zyskiem, burzy swój dom,

a kto nienawidzi łapówkarstwa, będzie żył.

²⁸ Serce prawego rozważa odpowiedź,

a usta przewrotnych tryskają złością.

²⁹ PAN jest daleko od bezbożnych,

ale wysłucha modlitwy prawych.

³⁰ Życzliwe spojrzenie cieszy serce,

a dobra nowina wzmacnia kości.

³¹ Kto chętnie słucha zbawiennych uwag,

stale przebywa wśród mędrców.

³² Kto odrzuca karcenie, gardzi samym sobą, a kto słucha upomnienia, kształtuje swe serce.

³³ Bojaźń PANA jest szkołą mądrości,

a chwałę poprzedza pokora.

Rozdział 16

16 ¹Człowiek w sercu podejmuje postanowienia, ale to, co powie, zależy od PANA.

² Wszystkie drogi człowieka jemu samemu wydają się czyste, ale PAN nawet duchy osądza.

³ Powierz PANU swoją sprawę, a spełnią się twoje zamierzenia.

⁴ PAN stworzył wszystko zgodnie z zamierzeniem,

także człowieka przewrotnego

na dzień nieszczęścia.

⁵ Kto ma pyszniące się serce, wzbudza odrazę w PANU,

można zaręczyć, że nie ujdzie kary.

⁶ Miłość i wierność gładzą winę,

a bojaźń PANA powstrzymuje od zła.

⁷ Gdy spodobają się PANU drogi człowieka,

sprawi On, że nawet jego wrogowie się z nim pogodzą.

⁸ Lepiej mieć mało i być prawym,

niż posiadać dużo, a być nieuczciwym.

⁹ Serce człowieka obmyśla drogę,

lecz PAN kieruje jego krokami.

¹⁰ Wyrok jest na wargach króla,

jego usta się nie mylą, gdy sprawuje sądy.

¹¹ Sprawiedliwa waga i szale podlegają PANU,

wszystkie ciężarki w worku są Jego dziełem.

¹² Złe postępowanie budzi odrazę w królach,

bo tron wspiera się na sprawiedliwości.

¹³ Sprawiedliwe wargi zyskują życzliwość króla, on kocha tego, którego słowa są słuszne.

¹⁴ Gniew króla jest zwiastunem śmierci,

ale człowiek mądry potrafi go uśmierzyć.

¹⁵ Za pogodną twarzą króla kryje się życie, a jego życzliwość jest jak chmura z wiosennym deszczem.

¹⁶ Lepiej nabywać mądrość niż złoto,

zdobyta umiejętność jest cenniejsza od srebra.

¹⁷ Droga prawych to unikanie złego,

kto czuwa nad swoją drogą, strzeże swego życia.

¹⁸ Przed upadkiem pojawia się pycha,

a przed potknięciem – duch wyniosłości.

¹⁹ Lepiej być pokornym wśród ubogich,

niż dzielić łupy z pyszałkami.

²⁰ Kto rozumie słowo, znajduje dobro,

a kto zaufał PANU, jest szczęśliwy.

²¹ Kto ma mądre serce, zyskuje imię pojętnego,

a życzliwość w mowie poszerza wiedzę.

²² Kto posiada rozsądek, ma życiodajne źródło, a głupca karci jego głupota.

²³ Mądre serce usprawnia język

i ustom przysparza wiedzy.

²⁴ Słowa życzliwe są plastrem miodu,

słodyczą duszy i zdrowiem kości.

²⁵ Niekiedy wydaje się człowiekowi, że droga jest prosta, lecz na końcu okazuje się, że wiedzie do śmierci.

²⁶ Głód robotnika działa na jego korzyść,

zgłodniałe usta skłaniają go do pracy.

²⁷ Człowiek nikczemny knuje zło,

na jego wargach jakby ogień płonął.

²⁸ Człowiek obłudny wznieca kłótnie,

a plotkarz rozdziela przyjaciół.

²⁹ Człowiek gwałtowny zwodzi bliźniego

i sprowadza go na niewłaściwą drogę.

³⁰ Kto mruga oczami, obmyśla podstęp,

a kto zaciska wargi, zmierza do zła.

³¹ Siwe włosy są zaszczytną koroną,

zdobywa się ją na drodze sprawiedliwości.

³² Więcej wart cierpliwy niż siłacz, ten, kto panuje nad sobą, wart więcej niż zdobywca miasta.

³³ Losy wyciąga się z kieszeni,

ale rozstrzygnięcie zależy od PANA.

Rozdział 17

17 ¹Lepszy jest kęs suchego chleba i beztroski spokój niż uczty z ofiarnych pokarmów połączone z kłótnią.

² Rozsądny sługa przewyższy wyrodnego syna i razem z jego braćmi obejmie dziedzictwo.

³ Srebro oczyszcza się w tyglu, złoto w piecu, a serce PAN poddaje próbie.

⁴ Złoczyńca chętnie słucha przewrotnych ust, a wiarołomny daje posłuch obłudnemu językowi.

⁵ Kto szydzi z ubogiego, obraża jego Stwórcę, a kto się cieszy z czyjegoś nieszczęścia, nie ujdzie kary.

⁶ Koroną starców są wnukowie,

natomiast chlubą synów są ich ojcowie.

⁷ Jak do głupca nie pasuje wyborna mowa, tak do dostojnika – kłamliwy język.

⁸ Łapówka jest jak czarodziejska różdżka dla tego, kto ją posiada, tak iż każdy, kto ją otrzymuje, staje się wyrozumiały.

⁹ Jeśli chcesz, żeby cię ludzie kochali, przebaczaj im winy, bo ten, kto jest pamiętliwy, traci przyjaciół.

¹⁰ Nagana mocniej uderza człowieka rozumnego, niż głupiego sto batów.

¹¹ Zły szuka okazji do buntu, lecz znajdzie go bezlitosny posłaniec.

¹² Lepiej spotkać niedźwiedzicę, której zabrano młode, niż głupca z jego głupotą.

¹³ Jeśli ktoś płaci złem za dobro,

zło nie opuści jego domu.

¹⁴ Zaczynać kłótnie – to jakby dać upust wodzie.

Wycofaj się, zanim spór wybuchnie!

¹⁵ I ten, co uniewinnia bezbożnego, i ten, co obwinia prawego, budzą w PANU odrazę.

¹⁶ Po co pieniądze w ręce głupiego?

Chciałby kupić mądrość, a przecież nie ma rozumu.

¹⁷ Przyjaciel kocha w każdym czasie,

a rodzony brat wspiera w przeciwnościach.

¹⁸ Człowiekiem bezrozumnym jest ten,

kto pochopnie ręczy za bliźniego.

¹⁹ Kto kocha grzech, lubuje się też w waśniach, a kto buduje wysokie progi, doprasza się połamanych kości.

²⁰ Kto ma przewrotne serce, nie zazna dobra, i kto ma zmienny język, w zło wpadnie.

²¹ Kto urodzi głupca, dozna udręki,

ojciec szaleńca nie będzie się cieszył.

²² Radosne serce wzmacnia zdrowie,

ale przygnębiony duch wysusza kości.

²³ Przewrotny przyjmuje łapówkę w skrytości,

by drogi praworządności wykrzywiać.

²⁴ Człowiek rozumny znajdzie mądrość tuż przed swymi oczami, a głupiec szuka jej na krańcach ziemi.

²⁵ Głupi syn jest zmartwieniem ojca

i goryczą tej, która go urodziła.

²⁶ Źle, kiedy sprawiedliwego karze się grzywną, ale bezprawiem jest chłosta wymierzona szlachetnemu.

²⁷ Kto panuje nad słowami, zdobywa wiedzę, a kto czuwa nad swym duchem, jest człowiekiem roztropnym.

²⁸ Nawet głupiec może uchodzić za mądrego, gdy milczy, lub za pojętnego, gdy ma zamknięte usta.

Rozdział 18

18 ¹ Samolub kieruje się własnymi zachciankami i odrzuca każdą radę.

² Głupiec nie ma upodobania w roztropności,

a tylko w pomysłach swojego serca.

³ Gdy zjawia się przewrotność, zjawia się też pogarda

i razem z niesławą przychodzi hańba.

⁴ Słowa z ust człowieka są głęboką wodą,

a źródło mądrości jest rwącym potokiem.

⁵ Źle, gdy przewrotny cieszy się względami,

a prawego oskarża się w sądzie.

⁶ Wargi głupca wzniecają spór,

a jego usta zasługują na razy.

⁷ Język głupca niszczy jego samego,

a swymi ustami zakłada on sidło na własne życie.

⁸ Słowa plotkarza są jak przysmaki,

docierają aż do głębi wnętrzności.

⁹ Kto pracuje opieszale, staje się bratem tego, który niszczy.

¹⁰ Imię PANA jest wieżą obronną,

prawy chroni się w niej i jest bezpieczny.

¹¹ Bogacz sądzi, że jego majątek

to miasto obronne i mur wysoki.

¹² Przed upadkiem serce człowieka staje się wyniosłe, a chwałę poprzedza pokora.

¹³ Kto odpowiada, zanim wysłucha,

ujawnia głupotę i ściąga na siebie hańbę.

¹⁴ Duch człowieka podtrzymuje go w chorobie, ale kto podniesie upadłego na duchu?

¹⁵ Serce pojętne osiąga roztropność,

a ucho mądrych przyciąga wiedzę.

¹⁶ Prezenty otwierają człowiekowi drogę

i dają mu dostęp do dostojników.

¹⁷ Kto pierwszy przedstawia swą sprawę, zdaje się mieć słuszność,

ale kiedy głos zabierze przeciwnik, zaczyna się spór.

¹⁸ Los rozstrzyga spory i rozdziela siłaczy.

¹⁹ Znieważony brat jest bardziej niedostępny niż warowne miasto, a spory są jak rygle w twierdzy.

²⁰ Owocem ust żywi się wnętrze człowieka,

syci się on plonem własnych warg.

²¹ Życie i śmierć zależą od języka,

każdy będzie spożywał owoce, jakie lubi.

²² Kto znalazł żonę, znalazł dobro i doznał łaski od PANA.

²³ Ubogi prosi pokornie, a bogaty szorstko odpowiada.

²⁴ Bywają przyjaciele, którzy prowadzą człowieka do ruiny, ale zdarza się, że przyjaciel jest bardziej oddany niż brat.

Rozdział 19

19 ¹Więcej wart ubogi, który postępuje uczciwie, niż ten, kto ma obłudne wargi i w dodatku jest głupcem.

² Nie jest dobra gorliwość bez wiedzy,

a kto przyspiesza kroku, pobłądzi.

³ To przez głupotę zrujnowane jest życie człowieka, a on w swoim sercu oburza się na PANA.

⁴ Bogactwo sprawia, że przyjaciele się mnożą, ubogiego zaś opuszcza nawet przyjaciel.

⁵ Fałszywy świadek nie uniknie kary,

nie uratuje się, kto rozgłasza kłamstwo.

⁶ Wielu schlebia dostojnikowi

i każdy chce być przyjacielem hojnego.

⁷ Ubogiego nienawidzą nawet bracia,

tym bardziej stronią od niego przyjaciele,

goni on za słowami, ale ich nie ma.

⁸ Kto kształtuje serce, kocha swe życie,

a kto strzeże roztropności, znajdzie dobro.

⁹ Fałszywy świadek nie uniknie kary,

kto rozsiewa kłamstwa – zginie.

¹⁰ Czy może głupiec żyć w przepychu?

Tym bardziej sługa nie może rządzić książętami.

¹¹ Rozsądek człowieka łagodzi jego gniew,

a darowanie uraz jest jego chwałą.

¹² Gniew króla jest jak ryk lwa,

natomiast jego życzliwość jest jak rosa na trawie.

¹³ Głupi syn jest zmartwieniem ojca,

a kłótliwa żona jest jak dach, który przecieka.

¹⁴ Dom i majątek są dziedzictwem po ojcach, ale roztropna żona jest darem PANA.

¹⁵ Lenistwo prowadzi do snu,

a głód cierpi dusza ospała.

¹⁶ Kto zachowuje przykazania, chroni życie,

kto nie troszczy się o swe postępowanie, umrze.

¹⁷ Kto się lituje nad biednym, udziela pożyczki PANU, a On mu za dobry uczynek odpłaci.

¹⁸ Karć swego syna, bo jeszcze jest nadzieja, ale uważaj, by nie zadać mu śmierci.

¹⁹ Człowiek gwałtowny winien ponieść karę, jeśli mu pobłażasz, to jakbyś go popierał.

²⁰ Słuchaj rady i przyjmij karcenie,

abyś w końcu stał się mądry.

²¹ W sercu człowieka jest wiele zamierzeń,

ale spełni się tylko zamysł PANA.

²² Człowiek pragnie okazywać miłosierdzie,

ale więcej wart ubogi niż obłudnik.

²³ Bojaźń PANA przynosi życie:

człowiek śpi syty i zła się nie lęka.

²⁴ Leniwy wkłada rękę do misy,

ale do ust już jej nie podnosi.

²⁵ Uderz szydercę, a niedoświadczony się zreflektuje, gdy upomnisz pojętnego, pogłębi swą wiedzę.

²⁶ Kto znieważa ojca i wypędza matkę,

jest synem bezwstydnym i nikczemnym.

²⁷ Jeśli przestaniesz, mój synu, słuchać upomnień,

oddalisz się od słów mądrości.

²⁸ Nikczemny świadek szydzi z praworządności,

a usta przewrotnych chłoną nieprawość.

²⁹ Dla szyderców przygotowane są kary,

a na grzbiet głupców – ciosy.

Rozdział 20

20 ¹ Szydercą jest wino, błaznem – sycera, nikt, kto je lubi, nie zmądrzeje.

² Strach przed królem jest jak lęk przed rykiem lwa, kto mu się narazi, utraci życie.

³ Sławę zyskuje człowiek, który przerywa spór, ale każdy głupiec lubi się kłócić.

⁴ Leniwy nie orze jesienią,

we żniwa szuka plonu, lecz nie znajduje.

⁵ Rada w sercu człowieka jest głęboką wodą, lecz człowiek roztropny potrafi z niej czerpać.

⁶ Wielu ludzi chwali się swym miłosierdziem,

ale któż znalazł człowieka wiernego?

⁷ Prawy kieruje się uczciwością,

szczęśliwi są synowie, których pozostawił!

⁸ Kiedy król siedzi na tronie jako sędzia,

każde zło przenika oczami.

⁹ Któż mógłby powiedzieć: „Mam czyste serce, jestem wolny od grzechu?”.

¹⁰ Podwójne ciężarki i podwójne miary:

wszelkie fałszerstwo budzi w PANU odrazę.

¹¹ Już młodzieńca można poznać po działaniu, gdy się zbada, czy jego czyny są czyste i prawe.

¹² Ucho, które słyszy i oko, które widzi –

tak jedno, jak i drugie uczynił PAN.

¹³ Nie rozkoszuj się spaniem, byś nie zubożał, miej oczy otwarte, a nasycisz się chlebem.

¹⁴ Gdy ktoś kupuje, mówi: „Marne, marne!”.

Lecz kiedy odejdzie, zaczyna się chwalić.

¹⁵ Istnieje złoto i liczne perły,

ale najcenniejsze są usta słynące z mądrości.

¹⁶ Od tego, kto poręczył za obcego, żądaj płaszcza, weź od niego zastaw za nieznajomego.

¹⁷ Człowiekowi smakuje kłamstwo,

lecz później jego usta napełniają się piaskiem.

¹⁸ Plany układaj w czasie narady,

a wojnę prowadź rozumnie.

¹⁹ Kto ugania się za plotkami, zdradzi tajemnice, nie wiąż się z człowiekiem gadatliwym.

²⁰ Temu, kto złorzeczy swemu ojcu i matce,

zgaśnie lampa wśród najgłębszych ciemności.

²¹ Dziedzictwo przejęte z pośpiechem

nie doczeka się błogosławieństwa.

²² Nie mów: „Odpłacę za wyrządzone zło!”.

Zaufaj PANU, a On cię wspomoże.

²³ Fałszywe ciężarki budzą w PANU odrazę, także oszukana waga jest złem.

²⁴ Kroki człowieka zależą od PANA,

czy ktoś może wiedzieć, dokąd zmierza?

²⁵ Sidłem dla człowieka jest pochopnie obiecać ofiarę i zastanowić się dopiero po złożeniu ślubów.

²⁶ Mądry król rozpędza przewrotnych

i stosuje wobec nich kary.

²⁷ Duch człowieka jest lampą PANA,

jej światło dociera do tajemnic wnętrza.

²⁸ Miłosierdzie i wierność strzegą króla,

a jego tron wspiera się na miłości.

²⁹ Dumą młodzieńców jest ich siła,

a ozdobą starców – siwe włosy.

³⁰ Krwawe pręgi oczyszczają złego człowieka, a zadane razy – zakamarki wnętrza.

Rozdział 21

21 ¹Serce króla jest w ręku PANA jak strumień wody, On je kieruje tam, dokąd sam zechce.

² Człowiekowi wydaje się, że każda jego droga jest prosta, ale PAN bada serce.

³ Postępowanie zgodne ze sprawiedliwością i prawem znaczy dla PANA więcej niż ofiara.

⁴ Wyniosłe oczy i dumne serce

są podatnym gruntem dla grzechu bezbożnych.

⁵ Zamierzenia pracowitego przynoszą zyski,

a zbytni pośpiech prowadzi do niedostatku.

⁶ Gromadzenie skarbów za pomocą kłamstwa

jest jak zanikający oddech u tego, kto szuka śmierci.

⁷ Przemoc bezbożnych przeciwko nim się obraca, bo uchylają się od przestrzegania praworządności.

⁸ Droga człowieka występnego jest kręta,

uczciwy zaś dba o prawość swego czynu.

⁹ Lepiej mieszkać w kącie na poddaszu,

niż mieć kłótliwą żonę i dzielić z nią pokoje.

¹⁰ Dusza bezbożnego pożąda zła,

bliźni nie znajdzie litości w jego oczach.

¹¹ Gdy się karci szydercę, niedoświadczony mądrzeje, gdy się poucza mądrego, zdobywa on wiedzę.

¹² Sprawiedliwy osądza dom przewrotnego,

na złoczyńcę sprowadza nieszczęście.

¹³ Kto zatyka uszy, słysząc krzyk biednego,

ten sam będzie wołał i nikt mu nie odpowie.

¹⁴ Dar ofiarowany po kryjomu łagodzi gniew,

a podarek wyjęty z kieszeni – gwałtowną zapalczywość.

¹⁵ Przestrzeganie prawa jest radością dla sprawiedliwego, ale udręką dla tych, którzy dopuszczają się nieprawości.

¹⁶ Człowiek, który schodzi z drogi roztropności,

odpocznie wśród zgromadzenia cieni.

¹⁷ W nędzę popada człowiek lubujący się w hulankach, nie wzbogaci się ten, kto kocha wino i oliwę.

¹⁸ Przewrotny jest okupem za sprawiedliwego,

a przestępca – za ludzi prawych.

¹⁹ Lepiej mieszkać w ziemi pustynnej,

niż mieć żonę kłótliwą i złośliwą.

²⁰ W domu mądrego jest i cenny skarb, i oliwa,

a człowiek głupi wszystko przejada.

²¹ Kto kieruje się sprawiedliwością i miłosierdziem, znajdzie życie, sprawiedliwość i sławę.

²² Mądry wkracza do miasta siłaczy

i burzy umocnienie, któremu ufali.

²³ Kto czuwa nad swoimi ustami i językiem,

ten strzeże swojego życia przed udrękami.

²⁴ Pyszny, zuchwały, zwany szydercą,

działa w zapalczywej zarozumiałości.

²⁵ Lenia uśmiercają własne zachcianki,

bo jego ręce stronią od pracy.

²⁶ Każdego dnia folguje on pożądliwości,

prawy zaś rozdaje bez ociągania.

²⁷ Ofiara przewrotnych budzi odrazę,

zwłaszcza jeśli jest składana w nieczystej intencji.

²⁸ Kłamliwy świadek przepadnie,

a słowa człowieka, który umie słuchać, odniosą skutek.

²⁹ Na twarzy przewrotnego widać upór,

a prawy umacnia swe drogi.

³⁰ Nie ma innej mądrości ani roztropności,

ani rady, jak tylko ta, która należy do PANA.

³¹ Gdy jest dzień bitwy, należy osiodłać konia,

ale zwycięstwo zależy od PANA.

Rozdział 22

22 ¹Dobre imię jest cenniejsze od wielkiego bogactwa, a szacunek – od srebra i złota.

² Bogaty i biedak są sobie bliscy,

PAN stworzył jednego i drugiego.

³ Rozważny dostrzega zło i chowa się przed nim, niedoświadczeni zaś idą przed siebie i ponoszą szkodę.

⁴ Owocem pokory jest bojaźń PANA,

bogactwo, chwała i życie.

⁵ Na drodze bezbożnego są ciernie i sidła,

kto czuwa nad swym życiem, omija je z daleka.

⁶ Ucz dziecko właściwego postępowania,

a nawet w starości nie zejdzie z dobrej drogi.

⁷ Bogaty rządzi ubogimi, dłużnik zaś jest niewolnikiem wierzyciela.

⁸ Kto sieje nieprawość, zbiera nieszczęścia

i rózga jego zapalczywości już więcej nie uderzy.

⁹ Człowiek patrzący życzliwie dozna błogosławieństwa, bo swój chleb dzieli z biednym.

¹⁰ Przepędź szydercę, a ustanie kłótnia, skończy się spór i rzucanie obelg.

¹¹ Kto kocha czystość serca, mówi słowa pełne wdzięku i staje się przyjacielem króla.

¹² Pan czuwa nad wiedzą,

ale też niweczy słowa wiarołomnego.

¹³ Leniwy mówi: „Lew jest na dworze,

mogę być zabity na środku ulicy”.

¹⁴ Usta cudzych żon są głębokim dołem,

wpadnie do niego ten, nad kim ciąży gniew PANA.

¹⁵ W sercu młodzieńca tkwi głupota,

ale rózga karności wypędzi ją stamtąd.

¹⁶ Kto krzywdzi biednego, ten go wzbogaca,

a kto daje bogatemu, czyni go ubogim.

NAUKI MĘDRCÓW

NAUKA WPROWADZAJĄCA

¹⁷ Nadstaw uszu i słuchaj słów mędrców, a swoje serce skłoń do mojej wiedzy.

¹⁸ Bo dobrze jest, kiedy strzeżesz jej w swym wnętrzu i masz ją na swoich wargach.

¹⁹ Chcę cię dziś pouczyć o drodze PANA,

abyś mógł pokładać w Nim nadzieję.

²⁰ Oto dla ciebie spisałem pouczenia,

zawierające rady i wiedzę,

²¹ aby ci przekazać wiernie słowa prawdy, żebyś powtórzył je temu, kto cię przysłał.

NIE DZIAŁAJ NA WŁASNĄ SZKODĘ

²² Nie krzywdź ubogiego dlatego, że jest ubogi, i nie występuj przeciwko niemu w sądzie,

²³ bo sam PAN rozsądzi jego sprawę

i pozbawi życia tych, którzy go dręczą. ²⁴ Nie przyłączaj się do człowieka gwałtownego i nie chodź z człowiekiem porywczym, ²⁵ abyś się nie przyzwyczaił do jego ścieżek

i w ten sposób nie zastawił sideł na własne życie.

²⁶ Nie przebywaj z tymi, którzy podają rękę,

poręczając za zaciągnięte długi,

²⁷ bo jeżeli nie masz czym zapłacić,

zabiorą łóżko spod ciebie.

²⁸ Nie przesuwaj starej granicy,

którą wyznaczyli ojcowie.

²⁹ Widzisz człowieka biegłego w swym zawodzie?

Taki dostanie się nawet przed królów,

nie będzie przebywał wśród prostaków.

PANUJ NAD SOBĄ

Rozdział 23

23 ¹Kiedy zasiadasz do uczty z dostojnikiem, roztropnie oceń, co leży przed tobą.

² Nóż sobie przyłóż do gardła,

jeśli jesteś łapczywy!

³ Nie pragnij jego przysmaków,

bo to zdradliwy pokarm.

⁴ Nie ubiegaj się zbytnio o bogactwo,

wyrzeknij się takiej zapobiegliwości.

⁵ Gonisz za nim oczyma, a jego już nie ma,

bo przyprawia sobie skrzydła

i jak orzeł wzbija się pod niebo.

⁶ Nie jedz chleba z człowiekiem nieżyczliwym i nie garnij się do jego przysmaków,

⁷ bo należy do tych, co sobie wszystko obliczają.

Mówi do ciebie: „Jedz i pij!”,

ale jego serce nie jest ci życzliwe.

⁸ Oddasz zjedzoną porcję

i na nic się nie przydadzą twe uprzejme słowa.

⁹ Nie mów do uszu głupca,

bo wzgardzi roztropnością twoich słów.

¹⁰ Nie przesuwaj starej granicy

i nie wchodź na pole sierot, ¹¹ bo potężny jest ich Obrońca, sam rozsądzi ich sprawę, stając przeciwko tobie.

WIELKA WARTOŚĆ KARNOŚCI

¹² Skłoń swe serce do karności,

a uszy nadstaw na słowa pouczenia.

¹³ Nie skąp chłopcu kary,

bo kiedy uderzysz go rózgą, nie umrze.

¹⁴ Zadasz mu ból, ale jego życie uchronisz od krainy umarłych.

¹⁵ Synu mój, jeżeli twoje serce jest mądre,

także moje serce się cieszy.

¹⁶ Radość mnie przenika, gdy twoje usta mówią o tym, co prawe.

¹⁷ Niech twoje serce nie zazdrości grzesznikom, ale każdego dnia pielęgnuj bojaźń przed PANEM.

¹⁸ Przyszłość bowiem istnieje naprawdę

i twoja nadzieja nie będzie zawiedziona.

¹⁹ Słuchaj, mój synu, bądź mądry, kieruj swoje serce na prostą drogę.

²⁰ Nie przebywaj z tymi, którzy piją wino

i obżerają się mięsem, ²¹ bo pijak i żarłok zubożeją,

a próżniactwo nałoży łachmany.

²² Słuchaj ojca, który dał ci życie, i nie gardź matką nawet w jej starości.

²³ Nabywaj prawdę i jej nie sprzedawaj, kupuj mądrość, karność i umiejętność!

²⁴ Ojciec prawego jest bardzo zadowolony:

dał życie mądremu, więc się nim cieszy.

²⁵ Niech się raduje twój ojciec i matka, niech się cieszy ta, która cię urodziła.

²⁶ Daj mi, synu, swe serce, niech twoje oczy chętnie patrzą na moją drogę, ²⁷ bo nierządnica jest głębokim dołem, a cudza żona jest wąską studnią.

²⁸ Czai się ona jak zabójca

i zwiększa liczbę wiarołomnych wśród ludzi.

PORTRET PIJAKA

²⁹ U kogo słychać: „Biada!”, u kogo: „Ach!”?

Kto kłóci się i krzyczy?

U kogo rany bez powodu i posępne oczy?

³⁰ U tych, którzy siedzą przy winie,

którzy przychodzą próbować przyprawiony napój.

³¹ Nie wpatruj się w wino, jak się czerwieni

i jak mieni się w kielichu!

Gładko się przelewa, ³² ale potem kąsa jak wąż,

zatruwa jadem jak żmija.

³³ Twoje oczy oglądają dziwne rzeczy,

a twoje serce wypowiada brednie.

³⁴ Zdaje ci się, że śpisz na pełnym morzu,

zasnąłeś na samym szczycie masztu.

³⁵ „Bili mnie, a nie czułem bólu,

zadawali ciosy – a ja nie wiedziałem!

Kiedy się wreszcie zbudzę?

Znowu chciałbym się napić!”.

ZDOBYWANIE MĄDROŚCI

Rozdział 24

24 ¹ Nie zazdrość złym ludziom i nie szukaj ich towarzystwa.

² Ich serce obmyśla gwałt, a usta mówią o przemocy.

³ Dom buduje się dzięki mądrości, a umacnia roztropnością, ⁴ rozsądek napełnia jego spiżarnie wszystkim, co cenne i piękne.

⁵ Mądry człowiek cieszy się mocą, a posiadający wiedzę przewyższa siłacza.

⁶ Bo wojnę możesz prowadzić tylko mądrymi zarządzeniami, a zwycięstwo zależy od licznych doradców.

⁷ Dla głupca mądrość jest zbyt wzniosła,

nie otworzy on swoich ust w miejskiej bramie.

⁸ Tego, który myśli tylko o czynieniu zła,

nazywają wichrzycielem.

⁹ Głupota wiedzie do grzechu,

szyderca budzi odrazę w ludziach.

¹⁰ Jeżeli w dniu nieszczęścia słabniesz,

to marna jest twoja siła.

¹¹ Weź w obronę tych, którzy są skazani na śmierć,

ratuj wiedzionych na zagładę.

¹² Mówisz: „Ależ, nie wiedzieliśmy o tym!”.

Czy Ten, który bada serca, nie wie wszystkiego?

On, który czuwa nad twoją duszą, zna ją

i odpłaci człowiekowi za jego czyny.

DZIAŁAĆ ROZTROPNIE

¹³ Jedz miód, mój synu, bo jest dobry,

słodki jest dla twego podniebienia miód z plastra.

¹⁴ Wiedz też, że taka jest mądrość dla twojej duszy, jeśli ją znalazłeś, masz przed sobą przyszłość,

a twoja nadzieja nie będzie zawiedziona.

¹⁵ Nie czyhaj, jak bezbożny, na dom człowieka prawego i nie niszcz jego mieszkania.

¹⁶ Prawy bowiem, choć upadnie siedem razy, to wstanie, bezbożni zaś pogrążą się w nieszczęściu.

¹⁷ Nie bądź zadowolony z upadku swego wroga, niech twoje serce nie cieszy się z jego klęski,

¹⁸ aby PAN tego nie dostrzegł,

nie uznał za zło według swego osądu

i nie przestał się na niego gniewać.

¹⁹ Nie oburzaj się z powodu złoczyńców

i nie unoś się wobec bezbożnych,

²⁰ bo zły człowiek nie ma przed sobą przyszłości i zgaśnie lampa bezbożnych.

²¹ Lękaj się, mój synu, PANA i króla,

nie łącz się z odstępcami,

²² bo zagłada spadnie na nich niespodziewanie

i któż może poznać rozmiary klęski, która nastąpi?

MAŁY ZBIÓR NAUK MĘDRCÓW

PRZYSŁOWIA MĘDRCÓW

²³ Te nauki także pochodzą od mędrców:

Niedobrze jest kierować się w sądzie ludzkimi względami.

²⁴ Tego, kto mówi przewrotnemu: „Jesteś sprawiedliwy!”, przeklinają ludy, złorzeczą mu narody.

²⁵ Tym, którzy wydają sprawiedliwy wyrok, dobrze się powodzi i towarzyszy im obfite błogosławieństwo.

²⁶ W usta całuje, kto daje jasną odpowiedź.

²⁷ Wykonaj swą pracę na zewnątrz, zajmij się uprawą roli, potem buduj sobie dom. ²⁸ Gdy nie znasz sprawy, nie występuj przeciw bliźniemu jako świadek. Po co masz zwodzić swoimi wargami? ²⁹ Nie mów: „Co on mi zrobił, to i ja mu uczynię, każdemu odpłacę za jego czyny!”. ³⁰ Przechodziłem obok pola leniwego człowieka, koło winnicy nierozumnego. ³¹ Wszystko zarosło chwastami, pole pokryły osty, rozpadł się mur kamienny.

³² Patrzyłem i rozważałem w sercu,

oglądałem i wysnułem przestrogę:

³³ Jeszcze chwilę pośpisz, jeszcze chwilę się zdrzemniesz, jeszcze chwilę rozluźnisz ręce, aby wypoczęły, ³⁴ i oto zjawia się u ciebie ubóstwo jak włóczęga i nędza groźna jak uzbrojony mężczyzna.

DRUGI ZBIÓR PRZYSŁÓW SALOMONA

RÓŻNE PRZYSŁOWIA I WSKAZÓWKI

Rozdział 25

25 ¹ To także są przysłowia Salomona, które zebrali ludzie Ezechiasza, króla Judy.

² Chwałą Boga jest rzecz ukrywać,

a chwałą królów – badać ją.

³Wysokość nieba, głębokość ziemi

i serca królów są niezgłębione.

⁴ Usuń zanieczyszczenia ze srebra,

a złotnik sporządzi udane naczynie.

⁵ Odsuń bezbożnego od króla,

a jego tron umocni się w sprawiedliwości.

⁶ Nie wywyższaj się przed królem

i nie zajmuj miejsca dostojników.

⁷ Lepiej, żeby ci powiedziano:

„Przesuń się na lepsze miejsce”,

niż żeby cię poniżono wobec dygnitarzy. Z tym, co zobaczyłeś, ⁸ nie idź pochopnie do sądu, bo cóż uczynisz na końcu, kiedy twój bliźni cię zawstydzi?

⁹ Prowadź swoją sporną sprawę z bliźnim, ale cudzej tajemnicy nie ujawniaj, ¹⁰ aby nie zganił cię ten, kto słucha, i nie wróciła do ciebie niesława.

¹¹ Złote jabłka zdobiące srebrne naczynia –

to słowa wypowiedziane w stosownym czasie.

¹² Złoty pierścień i naszyjnik ze szczerego złota – to upomnienie mędrca skierowane do uszu słuchającego.

¹³ Czym śnieżny chłód w czasie żniwa,

tym wierny posłaniec dla tego, kto go posłał: dodaje życia swemu panu.

¹⁴ Są chmury, jest wiatr, a nie ma deszczu –

tak jest z człowiekiem, który się chwali zmyślonym darem.

¹⁵ Cierpliwością można przekonać nawet zwierzchnika, a łagodny język miażdży kości.

¹⁶ Znalazłeś miód? Jedz z umiarem,

abyś się nie przejadł i nie musiał go zwrócić.

¹⁷ Nie chodź zbyt często do swego sąsiada,

bo się mu sprzykrzysz i cię znienawidzi.

¹⁸ Maczuga, miecz i ostra strzała – to człowiek, który świadczy fałszywie o bliźnim.

¹⁹ Zepsuty ząb i chwiejna noga – to nadzieja pokładana w dniu nieszczęścia w zdradliwym człowieku.

²⁰ Zdejmować okrycie w mroźny dzień, dolewać octu do sody – to śpiewać pieśni przy człowieku o zbolałym sercu.

²¹ Kiedy twój wróg jest głodny, nakarm go,

a gdy jest spragniony – daj mu pić.

²² Czyniąc tak, zgromadzisz nad jego głową rozżarzone węgle i PAN ci za to zapłaci.

²³ Północny wiatr sprowadza ulewę,

a plotkarski język – zaciętość na twarzy.

²⁴ Lepiej mieszkać w kącie na poddaszu,

niż mieć kłótliwą żonę i dzielić z nią pokoje.

²⁵ Jak chłodna woda dla spragnionego gardła, tak dobra wiadomość z dalekiej krainy.

²⁶ Jak zanieczyszczone źródło i zmącony strumień,

tak sprawiedliwy, nad którym triumfuje przewrotny.

²⁷ Niedobrze jest zjadać za dużo miodu

ani zdobywać sławę przez chwalenie innych.

²⁸ Jak zburzone miasto bez murów,

tak człowiek, który nie panuje nad swoim duchem.

Rozdział 26

26 ¹ Jak śnieg w lecie, a deszcz we żniwa, tak nie pasuje sława do głupca.

² Jak lecący wróbel i szybująca jaskółka,

tak niesłuszne przekleństwo odleci bez celu.

³ Na konia bicz, na osła powróz,

a na grzbiet głupców – rózga.

⁴ Nie odpowiadaj głupcowi według jego głupoty,

abyś się nie upodobnił do niego.

⁵ Odpowiedz głupcowi według jego głupoty, aby nie wydawało mu się, że jest mądry.

⁶ Nogi sobie ucina i dodaje zmartwień,

kto przesyła wiadomość przez głupca.

⁷ Jak bezwładne są nogi kaleki,

tak przysłowie na ustach głupców.

⁸ Oddawać cześć głupcowi

to przywiązywać kamień do procy.

⁹ Jak cierń wbija się w rękę pijaka,

tak przysłowie na ustach głupców.

¹⁰ Kto prowadzi spór, porusza wszystko,

najmuje głupca, angażuje każdego przechodnia.

¹¹ Jak pies powraca do swoich wymiocin,

tak głupiec wciąż powtarza swe głupstwa.

¹² Widzisz człowieka, który uważa się za mądrego?

Więcej nadziei może mieć głupiec niż on.

¹³ Leń mówi: „Lew jest na drodze, po ulicach krąży drapieżnik!”.

¹⁴ Drzwi się obracają na zawiasach, a leniuch w swoim łóżku.

¹⁵ Leniwy wkłada rękę do misy, ale do ust już jej nie podnosi.

¹⁶ Leniowi wydaje się, że jest mądrzejszy niż siedmiu takich, którzy dają rozsądne odpowiedzi.

¹⁷ Przechodzień, który wtrąca się do cudzego sporu, jest jak człowiek, który łapie za uszy biegnącego psa.

¹⁸ Jak człowiek szalony, który rozrzuca wkoło płonące drwa i strzałami zadaje śmierć,

¹⁹ tak ten, kto zdradza bliźniego,

a potem mówi: „Ja tylko żartowałem!”.

²⁰ Gdy brakuje drewna, gaśnie ogień,

gdy nie ma plotkarza, kończy się kłótnia.

²¹ Czym węgiel dla żaru, a drwa dla ognia,

tym człowiek kłótliwy dla wzniecania sporu.

²² Słowa plotkarza są jak przysmaki

i docierają aż do głębi wnętrzności.

²³ Jak srebrna powłoka na glinianym naczyniu, tak płomienna mowa, gdy złe jest serce.

²⁴ Ten, kto nienawidzi, nie mówi o tym głośno, ale w swoim wnętrzu knuje zdradę.

²⁵ Mówi głosem przyjaznym, lecz ty mu nie wierz, bo ma w swym sercu siedem obrzydliwości.

²⁶ Nienawiść można skryć przez udawanie, ale zło człowieka ujawni zgromadzenie.

²⁷ Kto kopie dół, sam wpadnie do niego,

kto toczy kamień, tego on przygniecie.

²⁸ Kłamliwy język nienawidzi tych, których niszczy, a gładkie słowa przygotowują zgubę.

Rozdział 27

27 ¹ Nie przechwalaj się tym, co będzie jutro, bo nie wiesz, co się zdarzy dzisiaj.

² Niech cię inni chwalą, a nie twoje usta,

ktoś obcy, a nie własne wargi.

³ Ciężki jest kamień i nie mniej waży piasek,

ale cięższy jest od nich gniew głupca.

⁴ Okrutna jest zapalczywość, straszliwy jest gniew,

a kto może ocaleć wobec zazdrości?

⁵ Lepsze jest jawne upomnienie

niż ukrywana miłość.

⁶ Rany zadane przez kochającego wynikają z wierności, ale pocałunki nienawidzącego oznaczają zdradę.

⁷ Syty depcze plaster miodu, ale dla głodnego i gorzki pokarm jest słodyczą.

⁸ Jak ptak opuszczający swe gniazdo,

tak człowiek porzucający swój kraj.

⁹ Olejek i kadzidło rozweselają serce,

a przyjaźń cieszy bardziej niż własne pomysły.

¹⁰ Nie porzucaj twojego przyjaciela ani przyjaciela twego ojca, a w dniu nieszczęścia nie będziesz musiał iść do swego brata.

Lepszy jest bliski sąsiad niż daleki brat.

¹¹ Bądź mądry, mój synu, rozwesel moje serce, abym dał odpowiedź temu, kto mi urąga.

¹² Rozważny dostrzega zło i chowa się przed nim, niedoświadczeni zaś idą przed siebie i ponoszą szkodę.

¹³ Od tego, kto poręczył za obcego, żądaj płaszcza, weź od niego zastaw za nieznajomego.

¹⁴ Kto rano głośno błogosławi bliźniego,

tego słowa zmienią się w złorzeczenie.

¹⁵ Dach przeciekający w dzień deszczowy

podobny jest do kłótliwej żony:

¹⁶ kto chce ją uspokoić,

ucisza wiatr, a oliwę zbiera w rękę.

¹⁷ Żelazo ostrzy się żelazem, a człowiek doskonali siebie przez kontakt ze swym bliźnim.

¹⁸ Kto dogląda drzewa figowego, spożywa jego owoce,

kto czuwa przy swoim panu, doznaje szacunku.

¹⁹ Jak w lustrze wody twarz jest blisko twarzy, tak serce przybliża osobę do osoby.

²⁰ Jak nienasycone są kraina umarłych i otchłań, tak niezaspokojone są oczy człowieka.

²¹ Srebro próbuje się w tyglu, złoto w piecu, a człowieka przez słowa uznania ze strony innych.

²² Choćbyś głupca zmiażdżył w moździerzu jak ziarno, nie przestanie być głupcem.

²³ Doglądaj pilnie swych owiec i z sercem podchodź do swojego stada, ²⁴ bo majętność nie trwa wiecznie ani diadem nie przechodzi z pokolenia na pokolenie.

²⁵ Wyrasta trawa, pojawia się zieleń,

ściele się gęsto górska roślinność.

²⁶ Owce więc dostarczą ci odzienia,

kozłami zapłacisz za pole.

²⁷ Masz pod dostatkiem koziego mleka,

aby wyżywić siebie, swój dom

i by mogły się nasycić twoje służące.

Rozdział 28

28 ¹ Przewrotny ucieka, choć go nikt nie goni, sprawiedliwy zaś czuje się pewnie jak lew.

² Bunt w kraju sprawia, że jest w nim wielu władców, ale człowiek pojętny potrafi zaprowadzić porządek.

³ Ubogi człowiek, który wyzyskuje biednych, jest jak niszcząca ulewa, po której nie ma chleba.

⁴ Odstępcy od prawa chwalą bezbożnego,

a potępiają go ci, którzy zachowują prawo.

⁵ Źli ludzie nie znają praworządności,

ale ci, którzy szukają PANA, pojmują wszystko.

⁶ Więcej wart ubogi postępujący uczciwie

niż bogaty, który chodzi po krętych drogach.

⁷ Kto zachowuje prawo, jest pojętnym synem, a kto przebywa z rozpustnikami, przynosi wstyd ojcu.

⁸ Kto powiększa bogactwo lichwą i odsetkami, gromadzi je dla tego, który lituje się nad biednym.

⁹ Kto odwraca swe ucho, by nie słuchać prawa, nawet gdy się modli, budzi odrazę.

¹⁰ Kto ludzi prawych sprowadza na złą drogę, ten wpadnie we własny dół;

uczciwi zaś osiągną dobro.

¹¹ Bogacz sam siebie uważa za mądrego,

ale pojętny biedak pozna się na nim.

¹² Gdy zwyciężają sprawiedliwi, panuje wielka radość, ale gdy przeważają bezbożni, każdy się chowa.

¹³ Nie powodzi się temu, kto swe grzechy ukrywa;

ten, kto je wyznaje i porzuca, korzysta z miłosierdzia.

¹⁴ Błogosławiony człowiek, który zawsze trwa w bojaźni, ten zaś, który trwa w uporze, popadnie w nieszczęście.

¹⁵ Jak ryczący lew i zgłodniały niedźwiedź,

tak bezbożny władca ubogiego ludu.

¹⁶ Rządca o nikłym rozsądku jest wielkim ciemięzcą.

Kto nienawidzi wyzysku, będzie żył długo.

¹⁷ Człowiek splamiony ludzką krwią będzie uciekał aż do grobu.

Nie trzeba go wstrzymywać!

¹⁸ Kto postępuje uczciwie, znajdzie ratunek, ale kto chodzi dwoma drogami, na jednej z nich upadnie.

¹⁹ Kto uprawia rolę, ma pod dostatkiem chleba, lecz kto żyje złudzeniami, syci się nędzą.

²⁰ Wierny człowiek obfituje w błogosławieństwa,

a kto chce się szybko wzbogacić, nie ujdzie kary.

²¹ Bycie stronniczym jest czymś obrzydliwym, lecz dla zarobku człowiek potrafi zostać przestępcą.

²² Człowiek zachłanny goni za bogactwem i nie zdaje sobie sprawy, że zyska tylko stratę.

²³ Kto upomina innych, w końcu dozna więcej wdzięczności niż ten, kto schlebia im swoim językiem.

²⁴ Kto ograbia ojca i matkę, mówiąc: „To nic złego”, jest taki sam jak morderca.

²⁵ Zachłanny człowiek wznieca spory,

a kto ufa PANU, będzie nasycony.

²⁶ Kto polega na własnym rozumie, jest głupcem, a kto się kieruje mądrością, znajdzie ocalenie.

²⁷ Kto daje biednemu, nie ubożeje,

a kto odwraca od niego swe oczy, słyszy wiele złorzeczeń.

²⁸ Kiedy bezbożni mają przewagę, każdy się ukrywa, ale gdy upadają, przybywa prawych.

Rozdział 29

29 ¹ Człowiek upominany, który trwa w uporze, zostanie zdruzgotany nagle i nieodwołalnie.

² Gdy przybywa prawych, ludzie się cieszą,

gdy rządzi bezbożny, lud jęczy.

³ Człowiek, który kocha mądrość, jest radością swego ojca, a ten, który przebywa z nierządnicami, trwoni majątek.

⁴ Król umacnia państwo praworządnością,

a niszczy je ten, kto podwyższa podatki.

⁵ Człowiek, który schlebia bliźniemu,

zakłada sidła na jego nogi.

⁶ Przestępstwo jest pułapką dla złego człowieka, a prawy jest pogodny i radosny.

⁷ Sprawiedliwy zna potrzeby ubogich,

natomiast bezbożny nie wie o niczym.

⁸ Szydercy podburzają miasto,

a mądrzy łagodzą gniew.

⁹ Kiedy człowiek mądry ma do czynienia z głupcem, ten raz się unosi, raz się śmieje – i nie ma zgody. ¹⁰ Zabójcy nienawidzą uczciwego,

ale prawi troszczą się o jego życie.

¹¹ Głupiec wybucha wielkim gniewem,

ale mądry w końcu go uspokaja.

¹² Kiedy władca daje posłuch kłamstwu,

wszyscy jego słudzy stają się nieprawi.

¹³ Gdy spotyka się ubogi i jego ciemięzca,

PAN oświeca oczy obydwu.

¹⁴ Kiedy król bezstronnie sądzi ubogich,

jego tron jest umocniony na zawsze.

¹⁵ Rózga i upomnienie udzielają mądrości,

a zuchwały młodzieniec przynosi wstyd matce.

¹⁶ Kiedy przybywa bezbożnych, wzmaga się zło, ale sprawiedliwi ujrzą ich upadek.

¹⁷ Karć swego syna, a będziesz się cieszył i twoja dusza odczuje zadowolenie.

¹⁸ Bez prorockich wizji ludzie się zaniedbują, ale szczęśliwy ten, kto zachowuje prawo.

¹⁹ Słowami nie zmieni się sługi, bo nawet jeśli je zrozumie, nie będzie się nimi przejmował.

²⁰ Widzisz człowieka, który miota słowa?

Głupiec może mieć więcej nadziei niż on.

²¹ Kto pobłaża młodemu słudze,

ten później spotka się z jego sprzeciwem.

²² Człowiek gwałtowny wznieca spory,

a gniewny pomnaża przestępstwa.

²³ Pycha człowieka upokarza go,

ale pokorny cieszy się szacunkiem.

²⁴ Kto pomaga złodziejowi, nienawidzi swego życia, jest wezwany, by świadczyć, lecz się nie przyznaje.

²⁵ Lęk przed ludźmi jest jak zastawione sidło, ale kto ufa PANU, jest bezpieczny.

²⁶ Wielu szuka względów władcy,

ale prawo człowieka pochodzi od PANA.

²⁷ Człowiek nieprawy wzbudza odrazę w sprawiedliwym, a kto postępuje słusznie, budzi wstręt w bezbożnym.

CZTERY DODATKI

WYPOWIEDZI AGURA

Rozdział 30

30 ¹ Słowa Agura, syna Jake, z Massa. Oto wyrocznia tego człowieka:

„Trudziłem się, Boże, trudziłem się, Boże, i zwyciężyłem.

² Tak, jestem głupszy od innych ludzi i nie jestem pojętny jak oni.

³ Nie osiągnąłem mądrości, a znam naukę Świętego.

⁴ Któż wstąpił do nieba i stamtąd powrócił?

Kto schwytał wiatr w swe dłonie?

Kto zgarnął wodę w swój płaszcz?

Kto umocnił wszystkie krańce ziemi?

Jakie jest jego imię? I imię jego syna?

Czy znasz je?

⁵ Każde słowo Boga jest pewne.

On jest tarczą tych, którzy u Niego szukają opieki.

⁶ Do Jego słów niczego nie dodawaj,

aby cię nie skarcił i nie uznał za kłamcę.

⁷ O dwie rzeczy Cię proszę,

nie odmawiaj mi ich, dopóki nie umrę:

⁸ Oddal ode mnie fałsz i kłamliwe słowo.

Nie dawaj mi ani ubóstwa, ani bogactwa,

ale pozwól, abym jadł niezbędny chleb.

⁹ I spraw, żebym, będąc syty, nie dopuścił się zdrady i nie mówił: «Kim jest PAN?».

Abym też nie zaczął kraść, cierpiąc nędzę,

i nie znieważał imienia mojego Boga.

¹⁰ Nie oczerniaj służącego przed panem,

by cię nie przeklął i żebyś nie żałował swego czynu.

¹¹ Istnieją ludzie, którzy złorzeczą ojcu

i nie błogosławią swej matce.

¹² Są tacy, którzy we własnym mniemaniu są czyści, choć nie zostali obmyci z brudu.

¹³ Bywają również ludzie o butnym spojrzeniu, którzy patrzą wyniośle.

¹⁴ I są także tacy, którzy mają zęby jak miecze, a szczęki jak noże, gotowi pożreć ubogich tej ziemi

i wygubić nędzarzy spośród żyjących”.

PRZYSŁOWIA LICZBOWE

¹⁵ Pijawka ma dwie córki, którym na imię: „Daj! Daj!”.

Trzy rzeczy są nienasycone, cztery nigdy nie mówią: „Dosyć!”:

¹⁶ kraina umarłych i niepłodna kobieta,

ziemia niesyta wody i ogień, który nigdy nie powie: „Dosyć!”.

¹⁷ Oko, które urąga ojcu i odmawia posłuszeństwa matce, zostanie wydziobane przez nadrzeczne kruki i pożrą je pisklęta orła.

¹⁸ Trzy rzeczy są dla mnie dziwne,

a cztery niepojęte:

¹⁹ droga orła pod niebem, droga węża na skale,

droga statku na pełnym morzu i droga mężczyzny do kobiety.

²⁰ Takie jest postępowanie kobiety cudzołożnej:

je, ociera usta i mówi: „Nic złego nie zrobiłam!”.

²¹ Są trzy osoby, pod którymi drży ziemia,

a czterech nie może udźwignąć:

²² służącego, gdy zostanie królem,

głupca, gdy ma chleba pod dostatkiem,

²³ wzgardzonej kobiety, jeśli zostanie żoną, i służącej, która zajmuje miejsce swej pani.

²⁴ Cztery istoty na ziemi są wprawdzie małe, ale najrozumniejsze z mądrych:

²⁵ mrówki – społeczność słabych istot,

lecz w lecie nazbierają żywności dla siebie;

²⁶ góralki – gromady słabych stworzeń,

a zakładają swe legowiska na skale;

²⁷ szarańcza – nie ma króla, a mimo to cała wyrusza w składnym szyku;

²⁸ jaszczurka – choć możesz ją schwytać rękami, też mieszka w królewskich pałacach.

²⁹ Trzy stworzenia poruszają się wspaniale i cztery kroczą dostojnie:

³⁰ lew – siłacz wśród zwierząt, przed niczym się nie cofnie;

³¹ kogut – bo ma mocne mięśnie, podobnie i kozioł;

w końcu król – z nim nikt nie może się równać.

³² Jeżeli z głupoty uniosłeś się dumą i jeśli się potem zastanowiłeś – połóż rękę na ustach, ³³ bo z ubijania mleka powstaje masło, podrażnienie nosa prowadzi do krwawienia, a podsycanie gniewu wywołuje spór.

NAUKA DLA LEMUELA

Rozdział 31

31 ¹ Słowa króla Lemuela. Pouczenie, które dała mu jego matka:

² „Synu mój, który wyszedłeś z mego łona!

Synu moich ślubów!

³ Nie oddawaj swej siły kobietom

i nie podążaj drogami, które gubią królów.

⁴ Nie przystoi królom, o Lemuelu,

nie przystoi królom pić wina

ani książętom pragnąć sycery,

⁵ aby pijąc, nie zapomnieli ustaw

i nie zaniedbali prawa żadnego z ubogich.

⁶ Sycerę podajcie raczej ginącemu,

a wino przygnębionym na duchu.

⁷ Niech piją i zapomną o swej nędzy,

niech już nie wspominają swego utrudzenia.

⁸ Ty otwórz usta w imieniu niemych,

w obronie wszystkich ludzi odepchniętych.

⁹ Otwórz swe usta, rozsądź sprawiedliwie,

broń prawa biednych i nieszczęśliwych”.

POEMAT O MĄDROŚCI

Alef

¹⁰ Kto znajdzie dzielną kobietę? Jej wartość przewyższa perły.

Bet

¹¹ Mąż jej ufa i majątku mu nie ubywa.

Gimel

¹² Ona przez wszystkie dni swego życia wyświadcza mu nie zło, lecz dobro.

Dalet

¹³ Troszczy się o len i wełnę, chętnie pracuje swoimi rękami.

¹⁴ Jest jak statek kupiecki, który z daleka sprowadza żywność.

Waw

¹⁵ Gdy jeszcze jest noc, ona już wstaje, rozdziela żywność swym domownikom i to, co się należy służącym.

Zajin

¹⁶ Dba o pole i nabywa ziemię, z zarobku własnych rąk zakłada winnicę.

Chet

¹⁷ Swe biodra opasuje siłą

i wzmacnia swoje ramiona.

Tet

¹⁸ Wie, że jej praca przynosi pożytek, jej lampa nie gaśnie nawet w nocy.

Jod

¹⁹ Wyciąga ręce po kądziel, dłonią chwyta wrzeciono.

Kaf

²⁰ Swoją dłoń wyciąga do ubogiego i biedakowi podaje rękę.

Lamed

²¹ Gdy pada śnieg, nie boi się o swych najbliższych, bo wszyscy domownicy mają podwójną odzież.

Mem

²² Wyrabia dla siebie dywany, ubiera się w bisior i purpurę.

Nun

²³ Jej mąż jest znany w bramach miasta, gdzie zasiada ze starszymi kraju.

Samech

²⁴ Ona wytwarza i sprzedaje płótno, dostarcza sprzedawcy pasy.

Ajin

²⁵ Siła i dostojność są jej okryciem, z uśmiechem spogląda w przyszłość.

²⁶ Otwiera usta, by głosić mądrość, a jej język wypowiada miłe pouczenia.

Cade

²⁷ Czuwa nad swym domem, nie jada chleba lenistwa.

Qof

²⁸ Chwalą ją jej synowie i sławi ją również jej mąż:

Resz

²⁹ „Wiele jest dzielnych kobiet, ale ty przewyższasz wszystkie!”.

Szin

³⁰ Wdzięk jest zawodny, piękność ulotna, chwalić należy kobietę, która boi się PANA.

Taw

³¹ Wysławiajcie ją za owoce jej rąk, niech jej dzieła sławią ją w miejskiej bramie!

^1,1 Przysłowia – w literaturze starożytnej były zazwyczaj budowane w formie przeciwstawnych członów paralelnych; Salomon – król Izraela (965-926 przed Chr.), który – według 1Krl 5,12 – jest autorem trzech tysięcy przysłów.

^1,5 mądry – określenie to odnosi się zarówno do człowieka mądrego, jak i do „nauczycieli mądrości”, którzy przekazywali mądrość starożytnych, udzielali rad w sprawach dyplomatycznych, politycznych oraz dotyczących etyki.

^1,6 przypowieści – w kulturze semickiej były szerszymi utworami opartymi na zasadzie przeciwieństwa i w formie narracyjnej opowiadały historię skłaniającą odbiorcę do znalezienia ukrytego jej znaczenia; zagadki – tak określano nie tylko zwykłe łamigłówki słowne, ale także ogólnie trudne problemy życiowe (np. 1Krl 10,1.3); były częstą formą zabawy umysłowej (Sdz 14,12-14).

^1,20 Mądrość – pierwszą mowę wygłasza uosobiona Mądrość Boża, ubrana w szaty proroka izraelskiego.

^6,16 Jest to pierwszy przykład charakterystycznego dla tej księgi przysłowia liczbowego (Prz 30,15-33), którego zdanie wprowadzające ma zwykle schemat „n+1” (sześć... siedem; trzy... cztery itd.). Ta technika literacka wykształciła się prawdopodobnie z zagadek i jest znana nie tylko w ST (np. Am 1,3-15; Iz 17,6; Mi 5,4), ale także w całej literaturze starożytnego Wschodu.

^10,8 przykazanie – w terminologii mądrościowej zwykle oznacza polecenie przekazane przez ojca (Prz 4,4; 6,20) lub nauczyciela (Prz 2,1; 3,1; 7,1).

^25,1 Król Ezechiasz panował pod koniec VIII w. przed Chr. i z tej właśnie epoki pochodzą najstarsze przysłowia, zebrane w rozdziałach 10 – 22 i 25 – 29.

^26,9 Mądrość nie polega na powtarzaniu mądrych wypowiedzi, ale na umiejętności zastosowania ich w odpowiedniej sytuacji. Przysłowia na ustach głupców mogą być niebezpieczne dla nich i dla innych.

^28,13 Wyznawanie grzechów było ważnym elementem modlitw błagalnych (Kpł 5,5; Lb 5,7; Ps 32,5; Oz 14,2-4).

^30,1 Agur, syn Jake, z Massa – postać, która nie występuje w żadnym innym miejscu w Biblii. Jest on z pewnością cudzoziemcem, gdyż Massa to nazwa szczepu wywodzącego się od Izmaela (Rdz 25,14) i zamieszkującego tereny północnej Arabii. Hebrajski wyraz massa może również oznaczać wypowiedź prorocką (np. Iz 13,1; 15,1; 17,1; Na 1,1). Tłumaczenie prawdopodobne, oparte na poprawce niejasnego tekstu hebrajskiego.

KSIĘGA KOHELETA

WPROWADZENIE

OKOLICZNOŚCI POWSTANIA

W Biblii hebrajskiej księga nosi redakcyjny tytuł: Słowa Koheleta, syna Dawida, króla w Jerozolimie (Koh 1,1). Tradycja chrześcijańska natomiast przez całe wieki nazywała ją Księgą Eklezjastesa, odwołując się do greckiego przekładu Septuaginty. Hebrajskie określenie kohelet pochodzi od słowa kahal ‘zebranie ludu’ (zwłaszcza liturgiczne) i oznacza kogoś związanego z tego rodzaju zgromadzeniem: ‘kaznodzieję’, ‘nauczyciela mądrości’ (Koh 12,9). Taki sam sens ma grecki termin Eklezjastes, pochodzący od ekklesia ‘zgromadzenie’. Nie da się jednak rozstrzygnąć, czy omawiany wyraz jest nazwą funkcji, czy imieniem własnym autora.

Użyte w tytule określenie syn Dawida, król w Jerozolimie, jak też pewne wzmianki w Koh 1,16 i 2,7-9 mogłyby wskazywać, że autorem księgi jest Salomon. Bez wątpienia jednak mamy tu do czynienia z czysto literackim zabiegiem, którego celem jest zapewnienie dziełu większej popularności poprzez odwołanie się do postaci króla cieszącego się wielkim autorytetem. Na podstawie języka i treści dzieła możemy jedynie stwierdzić, że autor żył w Jerozolimie, był człowiekiem zamożnym i wykształconym, a pod względem duchowości przypomina późniejszych saduceuszów. Ostatnie wersety (Koh 12,9-14) są dodatkiem umieszczonym przez starożytnego wydawcę księgi.

Dobór środków literackich oraz język Księgi Koheleta, z widocznymi wpływami aramejskimi, perskimi, fenickimi i greckimi, wskazują, że dzieło powstało w okresie późnego judaizmu powygnaniowego, kiedy w Palestynie mówiono już po aramejsku. Za najbardziej prawdopodobną datę napisania księgi uznaje się połowę III w. przed Chr., czyli środkowy okres hellenistyczny.

TREŚĆ I TEOLOGIA

Również pod względem treści i teologii księga wyraźnie wyróżnia się na tle ST, zwłaszcza pism mądrościowych. Pewne elementy łączą ją z utworami egipskimi i babilońskimi oraz z pracami późnych filozofów greckich, jednak autor księgi nigdy nie cytuje ich wprost ani nie odnosi się bezpośrednio do ich idei. Poruszane przez niego różnorodne problemy życia często pokrywają się z refleksjami tych myślicieli i nauczycieli mądrości.

Obecnie raczej nie podważa się jedności kompozycji, choć struktura całości nie jest oczywista. Sposób prowadzenia refleksji jest typowy dla ksiąg mądrościowych, zwłaszcza Księgi Przysłów, Księgi Hioba i Mądrości Syracha, gdzie nie ma ściśle określonego schematu, lecz jedna i ta sama myśl wielokrotnie powraca, poprawiana lub prezentowana z różnych perspektyw. Spotykamy tu konfrontację przeciwieństw, odwoływanie się do przysłów i sentencji, zestawianie tradycyjnych poglądów z surowymi realiami życia. Stąd interpretacja księgi wymagać będzie nie tyle zbadania poszczególnych słów czy zdań, ile raczej ujawnienia ukrytego sensu myśli, co w zamierzeniu autora jest intelektualnym wyzwaniem dla czytelnika.

Refleksja autora nad sensem ludzkiego życia dotyka najrozmaitszych sfer nauki i myśli ludzkiej: kosmologii, antropologii, socjologii, religii i etyki. Snując rozważania o ludzkiej mądrości, pracy, władzy czy przyjemności, dochodzi on do przekonania, że człowieczy duch w żadnej z tych dziedzin nie jest w stanie zaspokoić swojego dążenia do wartości ponadczasowych, dlatego wszystko uznaje za hebel ‘marność’. Ponadto nieunikniona śmierć kładzie się cieniem na życiu człowieka. Autor podkreśla jednak, że jej nieuchronność nie zwalnia od obowiązku zabiegania o mądrość i szlachetność. Życie postrzega on jako dar od Boga, dany po to, aby człowiek w trudzie szukał sensu swego istnienia, choć jego znalezienie wydaje się prawie niemożliwe. Autor zauważa więc, że ziemska mądrość, również będąca marnością, musi wznieść się na wyższy, duchowy poziom, i oprzeć na wierze w Stwórcę, który wszystko pięknie uczynił w swoim czasie (Koh 3,10), który ludzi stworzył prawymi i który ostatecznie będzie sądził człowieka za dobro i zło. Stąd najwyższą i prawdziwą mądrością człowieka okazuje się bojaźń Boża i ona też jest kluczem do całego dzieła. W ST człowieka religijnego nie określa się bowiem jako „wierzącego” czy „wyznawcę”, lecz jako „tego, który odczuwa bojaźń wobec Boga”.

Bóg Koheleta jest absolutnie suwerennym władcą kosmosu i człowieka, nikt i nic nie może wpłynąć na Jego postanowienia. Dla człowieka pozostaje On tajemniczy i niezgłębiony, ale jednocześnie daleki i niedostępny, tak że osobowy kontakt z Nim schodzi na dalszy plan. Autor stara się raczej sprowokować czytelnika do wytężonej pracy intelektualnej, do zadania sobie zasadniczych pytań o ludzką egzystencję. Nie można zadowolić się utartymi frazesami, trzeba potraktować życie jako dar ofiarowany nam przez Stwórcę. Słowa Koheleta są rzeczywiście jak ościenie (Koh 12,11) – burzą spokój ducha, mącą samozadowolenie nawet mędrca.

Księga nie jest łatwa w lekturze, jednak życzliwe i cierpliwe towarzyszenie autorowi w jego refleksjach nad najważniejszymi dla człowieka zagadnieniami z pewnością przyniesie trwałą korzyść każdemu czytelnikowi.

KSIĘGA KOHELETA

Rozdział 1

1 ¹ Słowa Koheleta, syna Dawida, króla w Jerozolimie.

WSZYSTKO JEST MARNOŚCIĄ, POWIEWEM WIATRU

² Marność nad marnościami, mówi Kohelet, marność nad marnościami! Wszystko marność!

³ Jaki pożytek odniesie człowiek z całego swego trudu, który znosi pod słońcem?

⁴Pokolenie odchodzi i pokolenie przychodzi,

a ziemia trwa nieporuszenie na wieki.

⁵Słońce wschodzi i słońce zachodzi,

spiesząc do miejsca, z którego znów zaświta.

⁶Wiatr wieje na południe, to znów zawraca ku północy, powracając zawsze do swego krążenia.

⁷Wszystkie rzeki wpływają do morza,

ale morze nigdy się nie przepełnia.

Bez przerwy rzeki płyną do tego miejsca,

gdzie znajdują swoje ujście.

⁸Mówienie zawsze jest wysiłkiem i niczego człowiek nie zdoła powiedzieć do końca.

Nie nasyci się oko patrzeniem ani ucho nie napełni się słuchaniem.

⁹To, co było, będzie znowu, czyn już dokonany znowu trzeba będzie podjąć, nic więc nowego nie ma pod słońcem.

¹⁰Zdarzy się, że ktoś o czymś powie: „Patrz, to jest rzecz nowa!”. Ale i to już się wydarzyło w dawnych czasach, które były przed nami.

¹¹Jak my nie pamiętamy o naszych przodkach, tak i o tych, którzy przyjdą po nas, nie będą pamiętać ci, którzy nastąpią po nich.

DOŚWIADCZENIE MĘDRCA

¹² Ja, Kohelet, byłem królem Izraela w Jerozolimie. ¹³ I postanowiłem sobie w duchu rozważać i zgłębiać z pomocą mądrości to wszystko, co się dokonuje pod słońcem.

Jest to uciążliwe zajęcie, które Bóg dał ludziom, by się nim trudzili.

¹⁴Rozważyłem wszelkie dzieła, jakich się dokonuje pod słońcem, i oto wszystko okazuje się marnością i pogonią za wiatrem.

¹⁵To, co zostało skrzywione, nie da się wyprostować, a to, czego nie ma, nie da się policzyć.

¹⁶Powiedziałem sobie w sercu: Oto nazbierałem i nagromadziłem mądrości więcej niż wszyscy, którzy panowali przede mną w Jerozolimie. Tak osiągnąłem wielką mądrość i wiedzę.

¹⁷I włożyłem dużo serca w poznawanie mądrości i wiedzy, a także szaleństwa i głupoty, ale przekonałem się, że również to wszystko jest pogonią za wiatrem.

¹⁸Bo gdzie wiele mądrości, tam wiele smutku, a gdzie więcej wiedzy, tam więcej cierpienia.

SZUKANIE PRZYJEMNOŚCI

Rozdział 2

2 ¹Powiedziałem sobie w sercu: „Dalej, człowieku, zażywaj radości i kosztuj przyjemności!”. Ale przekonałem się, że to także jest marnością.

²O śmiechu powiedziałem: „Głupota!”, a o radości: „Do czego ona służy?”.

³ Postanowiłem w sercu swoim krzepić moje ciało winem – choć moje serce miało się kierować mądrością – i oddać się szaleństwu, aż zobaczę, co dla ludzi jest naprawdę dobre spośród tego, co czynią oni pod niebem, jak długo trwa ich życie.

⁴Dlatego podjąłem się wielkich dzieł, zbudowałem sobie domy, posadziłem winnice.

⁵Założyłem sobie ogrody i parki, posadziłem w nich drzewa owocowe wszelkiego rodzaju.

⁶Wydrążyłem sobie cysterny na wodę,

by z nich nawadniać las młodych drzew.

⁷ Nakupiłem sobie niewolników i niewolnic,

nadto niewolnicy urodzili się w moim domu.

Wyhodowałem też ogromne stada wołów i owiec, przewyższające wszystko, co mieli moi poprzednicy w Jerozolimie.

⁸Nagromadziłem sobie srebra i złota, nadto skarby królów i krain.

Postarałem się o śpiewaków i śpiewaczki i zaznałem wszelkiej ludzkiej rozkoszy.

⁹Tak stałem się większym i możniejszym od wszystkich, którzy żyli przede mną w Jerozolimie. A przede wszystkim nadal mogłem używać swej mądrości.

¹⁰Niczego z rzeczy, których pragnęły moje oczy nie odmawiałem im, ani nie wzbraniałem memu sercu żadnej uciechy, lecz moje serce radowało się z owoców całego mego trudu. I to było zapłatą za cały ten trud.

¹¹I przyjrzałem się wszystkim dziełom, których dokonały moje ręce, i ogromnemu trudowi, który przy tym poniosłem. I oto zobaczyłem, że wszystko jest marnością i pogonią za wiatrem i że nie ma z tego żadnej korzyści pod słońcem.

REFLEKSJA NAD MĄDROŚCIĄ I GŁUPOTĄ

¹²Następnie postanowiłem przyjrzeć się mądrości, szaleństwu i głupocie. Bo co będzie czynił człowiek, który nastanie po mnie jako król? Będzie robił to samo, co już robili inni. ¹³I przekonałem się, że mądrość ma przewagę nad głupotą, jak przewagę ma światło nad ciemnością.

¹⁴Bo mędrzec ma oczy w swej głowie,

a głupiec porusza się w ciemności.

Ale ja wiem i to, że jeden i ten sam los dosięgnie ich obu. ¹⁵Wtedy pomyślałem sobie w sercu: Także mnie dotknie los, który jest udziałem głupiego. Po co więc zdobywałem tak wielką mądrość? I powiedziałem sobie w sercu, że i to jest marnością. ¹⁶W rzeczywistości bowiem pamięć o mędrcu ginie tak samo jak pamięć o głupcu – na zawsze, bo w niedalekiej przyszłości obaj zostaną jednakowo zapomniani. Więc i mędrzec umiera, tak jak umiera głupiec.

¹⁷Dlatego obrzydło mi życie, gdyż nie podoba mi się nic z tego, co ludzie robią pod słońcem.

Wszystko marność i pogoń za wiatrem.

REFLEKSJA NAD OWOCAMI PRACY

¹⁸ Obrzydło mi wszystko, co z takim trudem wypracowałem pod słońcem, gdyż muszę to zostawić człowiekowi, który zajmie moje miejsce. ¹⁹ A kto wie, czy będzie to człowiek mądry, czy głupi? A jednak do niego będzie należało wszystko, co wysiłkiem i mądrością wypracowałem pod słońcem. Także i to jest marność. ²⁰ Na myśl, że tyle i tak bardzo się trudziłem na świecie, rozpacz ogarnęła moje serce. ²¹ Człowiek się wysila i poświęca swą mądrość, naukę i pieniądze, a oto musi pozostawić swą własność komuś, kto się wcale nie napracował. To również jest marność i wielkie zło. ²² Co bowiem otrzyma człowiek za każdy wysiłek swego umysłu i za cały trud, w jakim pracuje pod słońcem? ²³ Tak, jego zajęcia nie przynoszą mu niczego, jak tylko ból i udrękę każdego dnia. Jego serce nie zaznaje spokoju nawet w nocy. Także i to jest marność.

²⁴Tak więc nie ma dla człowieka nic lepszego niż jeść i pić, i cieszyć się owocami swego trudu.

Stwierdziłem, że to wszystko pochodzi z ręki Bożej, ²⁵bo nikt nie może jeść ani doświadczyć przyjemności, jeśli Bóg mu tego nie użyczy. ²⁶Gdyż rzeczywiście On udziela mądrości, wiedzy i radości człowiekowi, który Mu się podoba. Na grzesznika natomiast nakłada trud zbierania i gromadzenia, aby potem oddał to wszystko temu, kto się Bogu podoba.

Także to jest marność i pogoń za wiatrem.

WSZYSTKO MA SWÓJ CZAS

Rozdział 3

3 ¹Jest pora na wszystko i czas na każdą sprawę pod niebem.

²Jest czas rodzenia i czas umierania,

czas sadzenia i czas wyrywania roślin;

³czas zabijania i czas gojenia ran,

czas burzenia i czas budowania.

⁴Jest czas na płacz i czas na śmiech,

czas na żałobę i czas na tańce.

⁵Jest czas rzucania kamieni i czas zbierania kamieni, czas pieszczoty i czas powstrzymania się od pieszczoty.

⁶Jest czas szukania i czas gubienia,

czas zachowania i czas wyrzucania;

⁷czas rozdzierania i czas zszywania,

czas milczenia i czas mówienia.

⁸Jest czas miłości i czas nienawiści,

czas wojny i czas pokoju.

⁹Jaką korzyść odniesie człowiek ze wszystkiego, co czyni z wielkim trudem?

¹⁰Przyjrzałem się zajęciom, jakie Bóg dał ludziom, aby się nimi trudzili. ¹¹On uczynił wszystko pięknie w swoim czasie, dał też naszym sercom pragnienie wieczności. Jednak człowiek nie może ogarnąć dzieła Bożego od początku do końca. ¹²Tak doszedłem do wniosku, że nie ma dla człowieka lepszej rzeczy, jak cieszyć się i korzystać z dobrobytu. ¹³Bo gdy człowiek je i pije i czerpie radość z owoców swego trudu, to także jest darem Boga. ¹⁴Pojąłem, że wszystko, co czyni Bóg, będzie trwać na wieki.

Nie ma tu nic do dodania ani też nic do odjęcia

i Bóg działa tak, aby się Go bano.

¹⁵To, co jest teraz, już było; co ma nastąpić, już jest.

Ale Bóg odszuka to, co zginęło.

NIESPRAWIEDLIWOŚCI I ANOMALIE W ŻYCIU SPOŁECZNYM

¹⁶Inną jeszcze rzecz widziałem pod słońcem:

w siedzibie sądu zagnieździła się nieprawość, w trybunale sprawiedliwości zamieszkała niegodziwość.

¹⁷Wtedy powiedziałem sobie w duchu: „Bóg będzie sądził tak sprawiedliwego, jak i bezbożnego, bo jest czas na każdą sprawę i na sąd za każdy uczynek”. ¹⁸Pomyślałem sobie w duchu, że gdy chodzi o ludzi, to Bóg wystawia ich w ten sposób na próbę, aby się przekonali, że sami z siebie nie są niczym więcej niż zwierzęta. ¹⁹Ponieważ rzeczywiście ten sam jest los człowieka, co los zwierzęcia: jedno umiera tak samo jak drugie i to samo tchnienie ożywia ludzi i zwierzęta. Człowiek więc nie przewyższa zwierzęcia, lecz wszystko jest marnością.

²⁰ Wszystko zmierza do tego samego miejsca:

wszystko powstało z prochu

i wszystko do prochu znów wraca.

²¹Skąd wiadomo, czy tchnienie istot ludzkich wznosi się do góry, a tchnienie zwierząt schodzi na dół, do ziemi? ²²W ten sposób zrozumiałem, że nie ma nic lepszego dla człowieka niż radość ze swoich dzieł. To jego cząstka, którą powinien się zadowolić. Bo któż go zaprowadzi tam, skąd mógłby zobaczyć, co będzie po nim?

Rozdział 4

4 ¹Potem przyjrzałem się wszelkim niesprawiedliwościom, jakie dzieją się pod słońcem. I oto zobaczyłem płacz skrzywdzonych, których nie miał kto pocieszyć. Ze strony gnębicieli tylko przemoc, a pociechy nie ma od nikogo. ²Wtedy pomyślałem, że ci, co już pomarli, są szczęśliwsi od tych, co jeszcze żyją. ³Ale od jednych i drugich szczęśliwszy ten, co się w ogóle nie urodził, gdyż nie będzie oglądał całej niesprawiedliwości, jaka dzieje się pod słońcem.

PRACA I LENISTWO

⁴Odkryłem też, że ludzie się trudzą i wkładają cały wysiłek w swoją pracę jedynie po to, aby wypaść lepiej od innych. Także to jest marnością i pogonią za wiatrem.

⁵Głupi splata swe dłonie i zjada swe własne ciało.

⁶ Lepsza jest jedna garść spokoju niż dwie garści mozołu i pogoń za wiatrem.

⁷Przemyślałem ponadto jeszcze inną marność pod słońcem. ⁸Jest człowiek, który nie ma nikogo bliskiego, ani syna, ani brata, i którego mordęga nie ma końca. Pragnie on nieustannie coraz więcej bogactw, choć nie pyta się, dla kogo tak się trudzi i pozbawia wszelkiego zadowolenia. Także i to jest marność i daremny trud.

LEPIEJ JEST DWOJGU

⁹Lepiej jest dwojgu niż człowiekowi samotnemu. We dwoje osiąga się lepszy zysk z pracy. ¹⁰Gdy bowiem jedno upadnie, drugie pomaga mu wstać. Przeciwnie – gdy samotny człowiek upadnie, nie ma nikogo, kto by go podniósł. ¹¹Nawet gdy dwoje śpi razem, jest im ciepło, podczas gdy śpiący w pojedynkę nie potrafi się rozgrzać. ¹²A w razie napadu kogoś mocniejszego – we dwoje mogą stawić mu czoła. Bo im więcej sznur ma włókien, tym więcej wytrzyma!

HISTORIA MŁODEGO KRÓLA

¹³Lepszy ubogi, lecz mądry młodzieniec niż stary, ale głupi król, który już nie umie korzystać ze swego umysłu.

¹⁴Bo i on wyszedł z więzienia, aby zostać królem, i mimo swej godności królewskiej urodził się biedny.

¹⁵Widziałem, jak wszyscy ludzie żyjący pod słońcem tłoczyli się wokół młodzieńca, który miał wstąpić na tron poprzednika. ¹⁶Niezliczony był tłum, który go otaczał. Jednak potomni nie będą go uwielbiać! To również jest marnością i pogonią za wiatrem.

NIE MNÓŻ SŁÓW PRZED BOGIEM

¹⁷Kiedy idziesz do domu Bożego, to uważaj, co czynisz! Idź tam z intencją słuchania, gdyż to znaczy więcej niż ofiary głupców, którzy nawet nie zdają sobie sprawy, że czynią źle.

Rozdział 5

5 ¹Nie otwieraj pochopnie ust i zapanuj nad swym sercem, zanim przemówisz do Boga! Bo Bóg jest w niebie, a ty na ziemi. Dlatego niech twoich słów będzie niewiele!

²Bo gdzie dużo trosk, tam przychodzą koszmarne sny;

gdy się mnoży słowa, mowa staje się głupia.

³Jeśli złożyłeś ślub Bogu, to nie zwlekaj z jego wykonaniem, gdyż nie lubi On niedbałych. Wypełnij ślub, który złożyłeś! ⁴Lepiej jest w ogóle nie ślubować, niż złożyć ślub i nie wywiązać się z niego.

⁵Unikaj słów, które by sprawiły, że stałbyś się winny i nie mów do Bożego wysłannika, że chodziło o obietnicę złożoną pochopnie. W przeciwnym razie Bóg rozgniewa się na twoje gadanie i zniszczy dzieło twoich rąk.

⁶Gdzie bowiem snów dużo, tam wiele marności i potoki słów.

Ty jednak bój się Boga!

NADUŻYCIA WŁADZY

⁷Kiedy widzisz, że w kraju jest krzywdzony biedak, a prawo i sprawiedliwość są deptane, nie dziw się! Kogoś, kto ma władzę, pilnuje wyższy od niego, a nad nimi jest ktoś jeszcze wyższy. ⁸Najlepiej dla kraju byłoby mieć króla, który dba o uprawę ziemi.

BOGACTWA NIE PRZYNOSZĄ POŻYTKU

⁹Kto się kocha w pieniądzach, nigdy się nie nasyci; a kto się przywiązuje do bogactw, nie będzie miał ich dosyć. Także to jest marność.

¹⁰Kiedy powiększa się majątek, mnożą się też ci, którzy go używają. I jaką korzyść ma z niego właściciel poza tym, że syci oko swoim bogactwem?

¹¹Robotnik śpi sobie słodko, niezależnie od tego, czy lekko, czy dobrze się najadł. Ale kto ma obfitość dóbr, nie zazna spokojnego snu.

¹²Zdarza się wielkie zło. Widziałem pod słońcem człowieka gromadzącego bogactwo, które spowodowało jego nieszczęście. ¹³W nieudanym przedsięwzięciu jego majątek przepadł i chociaż urodził mu się syn, nie miał mu nic do przekazania. ¹⁴Odejdzie z tej ziemi tak, jak na nią przyszedł, a więc nagi, jak wyszedł z łona swej matki. Niczego, co zdobył swym trudem, nie zabierze i nie uniesie ze sobą.

¹⁵I to jest nieszczęściem, że jaki kto przyszedł na ten świat, taki też musi z niego odejść. Jaką korzyść odniesie? Natrudził się i nic z tego nie ma. ¹⁶Co więcej, wszystkie jego dni zostały przyćmione niezliczonymi zmartwieniami, sprzeczkami i cierpieniami.

¹⁷Tak oto zrozumiałem, że dobre jest to, co piękne: jeść, pić i cieszyć się owocami całej swej pracy, którą człowiek się trudzi pod słońcem przez wszystkie dni życia, których mu Bóg użyczył. To jest cząstka, która mu się należy.

¹⁸Trzeba i to powiedzieć, że jeżeli jakiemuś człowiekowi Bóg pozwala być bogatym i cieszyć się dostatkiem, to niech się cieszy swoją cząstką i niech korzysta z owoców swego trudu, gdyż są darem Boga. ¹⁹W ten sposób człowiek nie będzie rozpamiętywał, jak krótkie jest jego życie, bo Bóg napełnia jego serce radością.

Rozdział 6

6 ¹Jest jeszcze inne zło na świecie, które ogromnie ciąży nad ludźmi. ²Bywa, że Bóg dał komuś bogactwa, skarby i poważanie, i nie brakuje mu niczego z rzeczy, których by zapragnęła jego dusza. Jednak Bóg nie pozwolił mu używać tego wszystkiego, lecz jakiś obcy człowiek korzysta z tego majątku. Jest to marność i doskwierające nieszczęście.

³Jakiś człowiek może mieć nawet stu synów i żyć przez długie lata. I co mu z tego, gdyby w tym bardzo długim życiu nie mógł używać swoich dóbr i nie miał nawet godnego pogrzebu? Moim zdaniem, szczęśliwszy od niego nieżywy płód. ⁴Bo marne było jego przyjście i odszedł w ciemność, w ciemności też ginie jego imię. ⁵Nawet nie ujrzał światła dziennego i nie zaznał, co to jest życie. Jest on szczęśliwszy od tego, który żył długo. ⁶Bo choćby żył dwa razy po tysiąc lat, a szczęścia nie zaznał żadnego, czyż nie zmierza ze wszystkimi do tego samego miejsca?

⁷Cała praca człowieka – dla jego ust, a jednak jego apetyt nie zostaje zaspokojony.

⁸Jakąż przewagę ma mędrzec nad głupcem i cóż z tego, że biedak nauczył się radzić sobie w życiu?

⁹Lepsze zadowolenie z życia niż oddawanie się marzeniom.

To też jest marnością i pogonią za wiatrem.

RADY MĄDROŚCI

¹⁰ Wszystko, co istnieje, jest znane od dawna i wiadomo, kim jest człowiek. Nie może on dochodzić swych praw wobec kogoś potężniejszego od siebie. ¹¹ I można przy tym wypowiedzieć potoki słów, wszystko na marne. Co człowiekowi z tego przyjdzie? ¹² Kto wie, co dla człowieka jest dobre w jego marnym życiu, którego dni są policzone i umykają jak cień? I nikt nie może powiedzieć, co się będzie działo pod słońcem po jego śmierci.

Rozdział 7

7 ¹ Dobre imię jest lepsze niż pachnący olejek, a dzień śmierci lepszy niż dzień urodzin.

²Lepiej pójść do domu żałoby,

niż iść do domu wesela.

Gdyż śmierć jest końcem każdego człowieka

i dobrze jest, gdy ktoś myśli o niej.

³Lepszy jest ból niż śmiech, bo zasmuca on twarz, lecz uszlachetnia serce.

⁴Serce mędrców jest w domu żałoby,

a serce głupców – w domu wesela.

⁵ Lepiej słuchać upomnień człowieka mądrego, niż wysłuchiwać pochlebstw głupiego.

⁶Bo śmiech głupiego jest podobny do trzasku cierni płonących pod kotłem.

Także i to jest marnością.

⁷Bo przemoc może zepsuć mądrego,

a podarunki mogą znieprawić serce.

⁸Lepiej jest zakończyć jakąś sprawę,

aniżeli ją zaczynać.

Lepsze usposobienie pogodne niż duch wyniosły.

⁹Nie pozwalaj, by twój duch rozpalał się gniewem, bo tylko głupcy noszą w sobie skłonność do gniewu. ¹⁰Nie pytaj się, dlaczego dawne czasy były lepsze od dzisiejszych, bo nie jest mądrą rzeczą stawiać takie pytanie.

¹¹ Dobrze jest posiadać mądrość i jakiś majątek i każdy człowiek może mieć z tego pożytek.

¹²Gdyż pod osłoną mądrości żyje się tak samo, jak pod osłoną pieniądza.

Jednakże cenniejsza jest wiedza, gdyż mądrość przedłuża życie tego, kto ją posiada.

¹³Staraj się zrozumieć dzieło Boga!

Nikt nie może wyprostować tego, co zostało skrzywione.

¹⁴Bądź radosny w dniu szczęśliwym, a w dniu nieszczęścia rozmyślaj!

Bóg zsyła szczęście i nieszczęście w taki sposób, że człowiek nigdy nie wie, co go spotka w przyszłości.

¹⁵ Wszystko widziałem w moim marnym życiu:

Ktoś prawy ginie pomimo swej prawości,

a złoczyńca długo żyje ze swą nieprawością.

¹⁶Nie bądź przesadnie sprawiedliwy i nie bądź mądry ponad miarę!

Dlaczego miałbyś się wystawić na zgubę?

¹⁷Ale też nie bądź zbyt nieprawy i nie bądź głupcem!

Dlaczego miałbyś umrzeć przed czasem?

¹⁸ Dobrze, jeżeli będziesz się trzymać jednego i od drugiego swej ręki nie odejmiesz. Bo kto boi się Boga, znajdzie powodzenie tak w jednym, jak i w drugim.

¹⁹Mądrość daje człowiekowi większą ochronę niż dziesięciu rządców może zapewnić miastu.

²⁰Jednak, nie ma na ziemi człowieka tak prawego, by zawsze dobrze postępował i nigdy nie popełnił grzechu.

²¹Zresztą nie przywiązuj wagi do każdego słowa, jakie ludzie mówią, byś nie posłyszał, jak twój sługa ci złorzeczy, ²²bo twoje serce poświadcza, że wiele razy i ty sam mówiłeś źle o swoich bliźnich.

MĘŻCZYŹNI I KOBIETY

²³Poddałem wszystko pod osąd według zasad mądrości. Powiedziałem sobie: „Chcę postępować jak człowiek mądry”. Ale ten cel okazał się dla mnie nieosiągalny. ²⁴Rzeczywistość jest niezmierzona i niezgłębiona. Któż może ją pojąć?

²⁵Wtedy oddałem się całym sercem zdobywaniu wiedzy. Usiłowałem zgłębić, czym jest mądrość i jaka jest racja bycia różnych rzeczy, chciałem poznać, co to jest bezbożność i głupota, brak rozumu i szaleństwo. ²⁶Doszedłem do stwierdzenia, że kobieta, która jest pułapką, zadaje więcej goryczy niż śmierć. Jej serce jest jak sieć, a jej ręce – jak więzy. Ten, kto jest miły Bogu, ominie jej zasadzki, ale grzesznik wpadnie w jej sidła.

²⁷Spójrz jednak, co odkryłem, gdy postanowiłem przyjrzeć się rzeczom jednej po drugiej – mówi Kohelet – i doszukać się racji wszystkiego, ²⁸mimo że wszystkiego nie zgłębiłem i wciąż dociekam:

Na tysiąc mężczyzn znalazłem jednego prawego, ale kobiety prawej nie znajduję ani jednej w całej ich liczbie.

²⁹Oto jedyna rzecz, którą zrozumiałem:

Bóg uczynił ludzi prawymi,

ale oni szukają licznych wykrętów.

Rozdział 8

8 ¹Kto jest naprawdę mądry? Kto potrafi wyjaśnić rzeczywistość?

Mądrość rozjaśnia twarz człowieka,

podczas gdy gniew ją zniekształca.

DOBRZE JEST SŁUCHAĆ KRÓLA

²Nakazom króla bądź posłuszny z powodu przysięgi złożonej przed Bogiem. ³Nie odchodź w pośpiechu sprzed jego oblicza i nie upieraj się w sprawie, która mu się nie podoba! Ostatecznie król zrobi tak, jak mu się spodoba. ⁴Bo słowo króla jest wszechwładne i nikt nie może go pytać: „Co robisz?”.

⁵Kto przestrzega prawa, nie narazi się na żadne nieszczęście. Serce mędrca wie, że w określonym czasie nastąpi sąd. ⁶Tak, każda sprawa w swoim czasie będzie osądzona, ponieważ nieprawość ludzi jest ogromna. ⁷Człowiek nie zna tego, co nastąpi, i nikt nie może mu oznajmić, co ma nadejść.

⁸ Żaden człowiek nie ma władzy nad swoim tchnieniem, by mógł przedłużyć swe życie, ani nie zależy od niego dzień jego śmierci. Gdy rozgorzeje bitwa, nie sposób jej uniknąć. Tym bardziej zło nie zbawi tego, co je popełnia.

REFLEKSJE NAD KONDYCJĄ CZŁOWIEKA

⁹Przyjrzałem się i uważnie rozważyłem wszystko, co dzieje się pod słońcem, gdzie człowiek panuje nad człowiekiem, aby go uczynić nieszczęśliwym. ¹⁰Ponadto widziałem, jak urządzano pogrzeby bezbożnym. Ludzie przychodzili i odchodzili z miejsca świętego i zapominano w mieście o tym, jak oni postępowali. I to również jest marność.

¹¹Ponieważ nie wydaje się natychmiast wyroku za złe czyny, ludzkie serce pozostaje bardzo skłonne do czynienia zła. ¹²Co więcej, choć grzesznik popełnia zło stokrotnie, cieszy się długim życiem. Jednakże wiem również i to: ci, którzy Boga się boją, będą szczęśliwi, dlatego że się Go boją. ¹³Bezbożny natomiast nie będzie szczęśliwy i jego życie przeminie jak cień, właśnie dlatego, że nie boi się Boga.

¹⁴Zdarza się na świecie jeszcze inna rzecz bezsensowna: są ludzie uczciwi, których spotyka to, co się należy przewrotnym, i są przewrotni, którym się powodzi tak, jak na to zasługują uczciwi. Stwierdzam, że i to jest marność.

¹⁵Ze swej strony sławię radość. Gdyż w rzeczywistości nie ma dla człowieka lepszej rzeczy pod słońcem, niż jeść, pić i cieszyć się. Oto, co powinno mu towarzyszyć w jego trudzie przez wszystkie dni jego życia, jakich mu Bóg użyczył pod słońcem.

¹⁶Oddałem się rozmyślaniom o tym, czym jest mądrość, i rozważaniu o pracy, którą się zajmują ludzie na świecie. Z jej to powodu nie znają odpoczynku ani we dnie, ani w nocy. ¹⁷Zastanawiałem się też nad wszelkim dziełem Bożym i doszedłem do wniosku, że człowiek nie zdoła pojąć sensu tego wszystkiego, co się dokonuje pod słońcem. Choćby nie wiem, jak się trudził, poszukując, nie zdoła tego dociec. Nawet gdyby mędrzec mówił, że wszystko wie, nie jest on w stanie tego zgłębić.

JEDNAKOWY LOS WSZYSTKICH

Rozdział 9

9 ¹Kiedy rozważyłem głęboko wszystko, co widziałem, doszedłem do wniosku, że tak sprawiedliwi, jak i mędrcy oraz ich dzieła są we władaniu Boga.

Człowiek nie zna ani miłości, ani nienawiści,

wszystko jest przed nim.

²Wszystkim pisany jest ten sam los:

prawemu i nieprawemu, dobremu i złemu,

czystemu i nieczystemu, składającemu ofiarę i temu, kto nie uznaje ofiar, dobremu i grzesznikowi, przysięgającemu i temu, kto boi się przysięgać.

³Jest jakieś zło we wszystkim, co dzieje się pod słońcem: taki sam los dotyka każdego. Jak długo ludzie żyją, ich serca pełne są złości i głupoty. A potem – do zmarłych!

⁴Jednak ten, kto zostaje wśród żyjących, może mieć nadzieję:

bo nawet żywy pies jest lepszy od martwego lwa.

⁵Żyjący przynajmniej wiedzą, że muszą umrzeć, podczas gdy umarli nie wiedzą już zupełnie niczego; oni nie mają już czego się spodziewać, gdyż wspomnienie o nich uległo zatarciu. ⁶Nawet ich miłość, ich nienawiść, ich ambicja – wszystko już przeminęło. I nigdy już nie będą mieli udziału w tym wszystkim, co dzieje się pod słońcem.

⁷Dalej! Jedz w radości swój chleb

i pij wino z ochotą w sercu,

bo Bóg już upodobał sobie twoje dzieła!

⁸Niech twoja odzież zawsze będzie biała

i niech nie zabraknie olejku na twoją głowę!

⁹Ciesz się życiem z żoną, którą kochasz,

dzień po dniu w ciągu twojego marnego życia,

które zostało ci dane pod słońcem.

¹⁰Wszelką pracę, na jaką natkną się twoje ręce, podejmij według swoich sił!

Bo nie będzie już ani pracy, ani myślenia,

ani wiedzy, ani mądrości w krainie umarłych, do której zmierzasz.

¹¹Odkryłem jeszcze wiele innych rzeczy pod słońcem.

Nie zawsze wygrywają bieg najszybsi i w bitwie nie zawsze zwyciężają najdzielniejsi.

Nie mędrcy zarabiają najłatwiej na chleb,

nie uczonym dostają się bogactwa

i nie są w poważaniu wykształceni.

Gdyż los wszystkich zależy od przypadku i okazji.

¹²A ponadto człowiek nie zna swego czasu.

Jak ryba zostaje złowiona w sieć złowrogą,

jak ptak zostaje schwytany w sidło,

tak człowiek niespodziewanie wpada w nieszczęście.

MĄDROŚĆ WIĘCEJ ZNACZY NIŻ SIŁA

¹³Doszedłem także do stwierdzenia, które uznałem za ważne w sprawie mądrości pod słońcem. ¹⁴Było sobie niewielkie miasto i mieszkało w nim niewielu ludzi. Nadciągnął przeciw niemu potężny król, obległ je i zbudował przeciw niemu wielkie machiny wojenne. ¹⁵Ale znalazł się w tym mieście pewien ubogi i mądry człowiek, który uratował miasto dzięki swej mądrości. Nikt jednak nie pamiętał o tym biednym człowieku.

¹⁶Wtedy stwierdziłem:

Mądrość warta jest więcej niż siła,

chociaż w pogardzie jest mądrość ubogiego

i nikt nie chce słuchać jego rad.

¹⁷A jednak lepiej jest posłuchać człowieka mądrego, który mówi spokojnie, niż wrzasku kogoś, kto dowodzi motłochem.

¹⁸ Mądrością więcej można osiągnąć niż bronią,

ale jedna pomyłka może popsuć największą sprawę.

PRZYSŁOWIA KOHELETA

Rozdział 10

10 ¹Zdechła mucha zupełnie zepsuje wyborne perfumy. Odrobina głupoty może przeważyć nad mądrością i chwałą.

² Mędrzec zwraca serce ku swej prawej stronie,

a serce głupca trzyma się strony lewej.

³Nawet wyszedłszy na drogę, głupiec zachowuje się nierozumnie i myśli, że wszyscy inni są głupi.

⁴ Jeśli władca zapłonie gniewem na ciebie, nie poruszaj się ze swego miejsca, gdyż nawet wielkie urazy można zaleczyć łagodnością.

⁵Jest i inne zło, które widziałem pod słońcem, a mianowicie, gdy rządzący popełnia błędy. ⁶Wtedy głupiec jest wynoszony do najwyższych godności, podczas gdy ludzie zasłużeni pozostają w tyle. ⁷Widziałem na świecie niewolników jeżdżących na koniach i książąt, którzy chodzili pieszo jak niewolnicy.

⁸Kto kopie dół, ten może wpaść do niego.

Kto rozwala mur, ten może zostać ukąszony przez żmiję.

⁹Kto ociosuje kamienie, może się przy tym skaleczyć.

Kto rąbie drwa, ten może się zranić.

¹⁰Jeśli nie naostrzy się siekiery, która się stępiła, trzeba pracować ze zdwojoną siłą. Tak więc mądrość zapewnia powodzenie.

¹¹Jaki pożytek ma ze sztuki zaklinania ten, kto pozwolił się ukąsić wężowi, zanim zaczął go zaklinać?

¹²Słowa, które wychodzą z ust mądrego,

zjednują mu przychylność.

Ale to, co wargi głupiego wymówią,

prowadzi do jego zguby.

¹³Jeśli na początku jego słów jest głupota,

to końcem jego mowy jest okropne szaleństwo.

¹⁴Głupiec nie może zapanować nad swoim gadaniem.

Człowiek jednak nie wie, co będzie, bo kto może mu powiedzieć, co będzie potem?

¹⁵Wysiłki głupiego tylko go wyczerpują,

gdyż nie potrafi nawet znaleźć drogi do miasta.

¹⁶ Biada ci, kraju, jeśli twym królem jest młodzieniec i jeśli twoi książęta już z rana ucztują.

¹⁷Szczęśliwy jesteś, kraju, jeżeli twym królem jest szlachetnie urodzony, a twoi książęta we właściwym czasie zasiadają do stołu, dla nabrania sił, a nie dla pijaństwa.

¹⁸Z powodu leniwych rąk wali się sufit,

a bezczynne ręce sprawiają, że przecieka dach.

¹⁹Bogaci wyprawiają uczty dla rozrywki,

wino rozwesela im życie, a pieniądz pozwala im wszystko osiągnąć.

²⁰Nawet w myśli nie złorzecz królowi, i nie przeklinaj dostojnika nawet we wnętrzu swej sypialni, bo ptaki rozniosą twój szept

i latające stworzenia rozgłoszą twe słowa.

Rozdział 11

11 ¹Rzuć twój chleb na powierzchnię wód, abyś po upływie długiego czasu go odnalazł.

² Rozdaj majątek między siedmiu czy nawet ośmiu, bo nie wiesz, co złego może się wydarzyć na ziemi.

³Kiedy chmury napełnią się wodą, zraszają ziemię deszczem.

Czy drzewo przewróci się na południe, czy na północ, będzie już leżeć tam, gdzie upadło.

⁴ Kto zważa na wiatr, ten nie zacznie siać, kto patrzy na chmury, nie przystąpi do żniwa.

⁵Nie wiesz, w jaki sposób duch ożywia płód w łonie matki. Tym bardziej nie zrozumiesz Bożego działania, które wszystko sprawia.

⁶Siej twoje ziarno od rana i nie dawaj wytchnienia twoim rękom aż do wieczora,

bo nie wiesz, które ziarno wyda plon:

może to, może tamto, a może oba okażą się dobre.

RADOŚĆ ŻYCIA I PRZEMIJANIE

⁷Miłe jest światło,

a oczy cieszą się słońcem.

⁸Jeśli jakiś człowiek żyje długie lata, niech się cieszy każdym rokiem.

Niech jednak pamięta, że wiele będzie chmurnych dni, i że wszystko, co ma nadejść, jest marnością.

⁹Ciesz się, chłopcze, swoją młodością i bądź szczęśliwy w dniach wiosny twego życia!

Idź tam, gdzie cię poprowadzi serce i poniosą oczy!

Wiedz jednak, że z tego wszystkiego osądzi cię Bóg!

¹⁰A zatem wyrzuć ze swego serca smutek i nie dopuszczaj do siebie kłopotów, bo młodość i rześkość są ulotne jak chwila.

Rozdział 12

12 ¹Pamiętaj o swym Stwórcy w czasie swej młodości, zanim nadejdą smutne dni i zanim nastaną lata, o których powiesz:

„Nie widzę w nich nic przyjemnego”.

²Wtedy słońce straci swój blask, przygaśnie światło księżyca i gwiazd, a chmury powrócą po deszczu.

³Wtedy będą się trząść stróżowie domu

i pochylą się ku ziemi silni mężczyźni;

kobiety mielące zakończą swą pracę,

dlatego że mało ich zostanie, a wyglądające przez okna – oślepną.

⁴Wtedy zostaną zaryglowane drzwi od ulicy, przycichnie terkot żaren, ustanie śpiew ptaków, osłabną wszystkie śpiewaczki. ⁵Człowiek będzie odczuwał lęk przed wzniesieniem i strach przed niebezpieczeństwami na drodze; wtedy zakwitnie drzewo migdałowe, szarańcza stanie się ociężała, a pączki kapara nie przywrócą smaku, bo człowiek pójdzie do swojego wiecznego domu w otoczeniu tych, co będą lamentować po drodze.

⁶Wtedy przerwie się srebrny sznur, stłucze się złota czara, dzban się rozbije u źródła, a kołowrót runie do studni.

⁷Wtedy proch wróci do ziemi, skąd został wzięty, a duch powróci do Boga, który go dał.

⁸Marność nad marnościami, mówi Kohelet, wszystko marność.

EPILOG

⁹Kohelet nie tylko był mędrcem, ale także nauczał ludzi mądrości. Słuchał, rozważał i ułożył wiele przysłów. ¹⁰Dokładał on starań, aby dobrać słowa piękne i godnie zapisać słowa prawdy.

¹¹Słowa mędrców są jak ościenie, a zbiory ich powiedzeń – jak dobrze wbite gwoździe. Jedne i drugie pochodzą od tego samego pasterza. ¹²Poza tym, co powiedziałem, mój synu, ostrzegam cię, że pisaniu licznych ksiąg nie ma końca, a dociekanie kosztuje człowieka wiele trudu.

¹³ A oto ostatnie słowo po wszystkim, czego wysłuchałeś: Boga się bój i przestrzegaj Jego przykazań, bo to jest cały człowiek. ¹⁴ Ponieważ wszystkie czyny Bóg przywoła na sąd, również i te ukryte: zarówno dobre, jak i złe.

^1,1 Kohelet – gr. Eklezjastes, oznacza przewodniczącego zgromadzenia, kaznodzieję, nauczyciela; król – fikcja literacka, która utożsamia autora z Salomonem, największym mędrcem w Izraelu (1Krl 5,9-14). Podobnie w Koh 1,12.16; 2,4-12.

^1,2 Marność – hebr. hebel oznacza ‘parę’, ‘dym’, ‘powiew wiatru’, a w sensie przenośnym ‘niestałość’, ‘ulotność’, ‘marność’. Wyrażenie marność nad marnościami odpowiada stopniu najwyższemu, który można oddać również przez ‘zupełna marność’.

^1,3 trud – słowo hebr. oznacza ciężką i wyniszczającą pracę, zwłaszcza niewolniczą (Pwt 26,7). To jeden z kluczowych dla Księgi Koheleta wyrazów (pojawia się w niej 33 razy); pod słońcem – czyli na ziemi. Zwrot ten występuje w wielu pozabiblijnych tekstach starożytnego Wschodu.

^2,3 pod niebem – synonim typowej dla Koheleta formuły pod słońcem (Koh 1,3).

^7,18 Bojaźń Boża jest stawiana wyżej niż sprawiedliwość i mądrość.

^8,8 życie – hebr. ruah może oznaczać ‘pierwiastek życia’ lub ‘wiatr’. Dlatego też możliwe jest tłumaczenie: Nikt nie ma władzy, by zatrzymać wiatr (Koh 1,14).

PIEŚŃ NAD PIEŚNIAMI

WPROWADZENIE

OKOLICZNOŚCI POWSTANIA

W całym Piśmie Świętym tylko Pieśń nad pieśniami (hebr. szir ha-szirim) ma tytuł w formie stopnia najwyższego. Wyrażenie to można również przetłumaczyć jako ‘pieśń najpiękniejsza spośród pieśni’. I rzeczywiście, poetyckie i literackie piękno pieśni jest niekwestionowane. Fakt, że dzieło to jest księgą natchnioną przez Boga i zaliczaną do kanonu ksiąg świętych, pociąga za sobą liczne pytania, a nawet przysparza problemów trudnych do rozwiązania.

Pieśń nad pieśniami nie zawiera bowiem imienia Bożego, jeżeli za takie nie uznamy wyrażenia idiomatycznego płomienie PANA (Jahwe) w Pnp 8,6. Brak w niej również wzmianek o wszelkich instytucjach sakralnych Izraela, jak przymierze, świątynia, prawo, kapłaństwo. Nigdzie też nie ma aluzji do zbawczej historii narodu wybranego. Treścią tego poetyckiego utworu jest natomiast miłość dwojga młodych bohaterów, miłość autentyczna, płomienna, połączona z zachwytem nad pięknem ukochanej osoby.

Tradycja hebrajska związała powstanie Pieśni nad pieśniami z Salomonem. Tezie tej sprzyja fakt, że oblubieniec został ukazany jako król i utwór zawiera kilka odniesień do Salomona (Pnp 3,7.9.11; 8,11n). Wynika to jednak z praktyki przedstawiania oblubieńców w poezji miłosnej jako pary królewskiej. Opinię o Salomonowym autorstwie da się wyjaśnić przez tzw. pseudonimię, czyli zwyczaj podpisywania różnych dzieł imieniem największego mędrca izraelskiego, jakim był Salomon. Rzeczywisty autor Pieśni nad pieśniami nie jest więc znany. Podobnie też nie można jednoznacznie określić czasu powstania utworu w jego aktualnej formie. Choć liczni egzegeci opowiadają się za epoką po przesiedleniu babilońskim (586-538 przed Chr.), to równie możliwy jest okres monarchii judzkiej (X-VI w. przed Chr.), a nawet czas panowania Salomona (965-926 przed Chr.). Dające się wyróżnić późniejsze retusze językowe nie mogą dziwić, gdyż poematy Pieśni nad pieśniami były nieustannie wykonywane podczas uroczystości zaślubin w starożytnym Izraelu. Temu zapewne zawdzięczają swą popularność i utrwalenie w formie pisemnej.

TREŚĆ I TEOLOGIA

Obecny kształt literacki Pieśni nad pieśniami jest wynikiem zamierzeń kompozycyjnych. Wszystko przemawia za tym, że jest ona zbudowana z całej serii oryginalnych, niezależnych od siebie poematów, opiewających miłość dwojga ludzi. Mniejsze, samodzielne utwory zostały połączone ze sobą tak, aby tworzyły dialog. Uczestnikami dialogu i bohaterami akcji jest dwoje zakochanych, którzy tęsknią za sobą, poszukują się, znajdują, doznają rozłąki, znowu się odnajdują i oddają się sobie całkowicie. Czasem w dialogu uczestniczą osoby trzecie: pasterze (drużbowie oblubieńca), dziewczęta (druhny oblubienicy), matka oblubienicy i jej bracia. Tekst oryginalny nie zawiera jednak wskazówek o osobach dramatu (znalazły się one dopiero w jednym z greckich rękopisów z IV w. po Chr.) i przyporządkowanie niektórych wypowiedzi poszczególnym uczestnikom dialogu jest tylko hipotetyczne.

Zasadą kompozycji Pieśni nad pieśniami nie jest chronologiczny rozwój akcji ani rytuał zawierania małżeństwa. Ważniejsze wydaje się charakterystyczne dla Hebrajczyków zamiłowanie do symetrii i równowagi. Autor zbudował konstrukcję utworu wokół punktu centralnego, którym jest opis wzajemnego oddania się małżonków zawarty w Pnp 5,1. Stąd wzięły się liczne powtórzenia pewnych motywów, formuł, zdań, wersetów, które niezbyt ściśle można nazwać refrenami. Te powtórki służą głównie intensyfikacji nastroju, spotęgowaniu emocji. Biorąc pod uwagę te kryteria, utwór można podzielić na siedem poematów: 1) Prolog: Dialog zakochanych (Pnp 1,2 – 2,7); 2) Wizyta ukochanego (Pnp 2,8-17); 3) Poszukiwanie ukochanego (Pnp 3,1 – 5,1); 4) Nocna wizyta ukochanego (Pnp 5,2 – 6,3); 5) Postać ukochanej (Pnp 6,4 – 7,11); 6) Szczęście bycia kochanym (Pnp 7,12 – 8,5a); 7) Epilog: Potęga miłości (Pnp 8,5b-14).

W Pieśni nad pieśniami kobieta i mężczyzna wyrażają swoje uczucia z niebywałą siłą i szczerością. Opisują wdzięki ukochanej osoby z zaskakującą prostotą, wolną od fałszywego wstydu, co niejednokrotnie może zadziwić czytelnika, a nawet wprawić go w zakłopotanie. Z tego też powodu od starożytności próbowano odczytywać ten utwór w sposób przenośny i alegoryczny. W takiej interpretacji Pieśń nad pieśniami opiewa miłość Boga-Oblubieńca do narodu wybranego jako oblubienicy. W teologii chrześcijańskiej oblubieńcem jest Chrystus, a oblubienicą Kościół, Maryja czy dusza ludzka. Łączące ich relacje właśnie słowami Pieśni nad pieśniami opisywali wielcy mistycy (np. św. Teresa z Ávila, św. Jan od Krzyża).

Autor natchniony, mówiąc w ten sposób o Bogu i Jego ludzie, podejmowałby język proroków (Ozeasza, Jeremiasza, Ezechiela), którzy posługiwali się obrazami opisującymi relacje łączące małżonków, aby przedstawić miłość Boga do Izraela. Ponieważ jednak w historii ten oblubieńczy związek, z winy Izraela-oblubienicy, był raczej historią niewierności i zdrad, trzeba by w księdze widzieć prorocką zapowiedź przyszłego, idealnego, mesjańskiego Izraela, który doskonale odpowie na zaproszenie Bożej miłości. Autor jednak nigdzie nie daje wskazówki, że tekst należy rozumieć jako przenośnię czy alegorię. Analogie z twórczością miłosną starożytnych sąsiadów Izraela każą te pieśni rozumieć raczej w ich podstawowym sensie.

Podczas gdy podobieństwa Pieśni nad pieśniami z tekstami prorockimi są nikłe, bardzo wyraźnie rysują się analogie z wypowiedziami mędrców o miłości mężczyzny i kobiety (np. Prz 5). Pieśń mieści się także w teologii Księgi Rodzaju.

Temat miłości oblubieńczej i zaślubin pojawia się również w Nowym Testamencie. Jan Chrzciciel nazywa objawiającego się Chrystusa panem młodym, a siebie określa mianem jego przyjaciela (J 3,29). Również sam Jezus mówi o sobie jak o panu młodym (Mt 9,15). Po raz pierwszy daje On poznać swoją moc i godność podczas wesela w Kanie Galilejskiej (J 2,1-11). Przy studni, która jest tradycyjnym miejscem spotkań zakochanych (np. Rdz 29,9; Wj 15,2-21), Jezus rozmawia z Samarytanką (J 4). Podczas uczty u faryzeusza przyjmuje namaszczenie wonnym olejkiem od grzesznej kobiety (Łk 7,36-47; por. Pnp 5,5), a jej gesty obmycia stóp, namaszczenia ich i ucałowania, interpretuje w kontekście miłości. Temat uczty weselnej pojawia się również w przypowieściach Jezusa (np. Mt 22,1-14; 25,1-13; Łk 14,16-24). Wreszcie Jego grób znajduje się w ogrodzie, gdzie po Zmartwychwstaniu spotyka się z Marią Magdaleną, której daje się poznać, wypowiadając jej imię (J 20,1.11-18; por. Pnp 3,1-4). Ogród, sad i winnica to częste miejsca spotkań kochających się osób w Pieśni nad pieśniami (np. Pnp 1,16n). Paweł Apostoł również korzysta z obrazów zaślubin, tłumacząc szczególną więź łączącą chrześcijan z Chrystusem (2Kor 11,2) oraz napominając mężów, aby kochali swoje żony jak Chrystus miłuje Kościół (Ef 5,25).

PIEŚŃ NAD PIEŚNIAMI

Rozdział 1

1 ¹Pieśń nad pieśniami Salomona.

PROLOG: DIALOG ZAKOCHANYCH

OBLUBIENICA

²Pocałuj mnie! Niech mnie całują twe usta,

bo twoje kochanie lepsze jest niż wino,

³lepsze niż zapach twoich perfum.

Twoje imię jest jak wyborny olejek,

oto dlaczego miłują cię dziewczęta.

⁴Weź mnie za rękę i pobiegnijmy razem!

Tyś moim królem, prowadź mnie do twych komnat!

CHÓR

Cieszmy się i radujmy tobą!

Wychwalajmy twoje kochanie nad wino!

Nic dziwnego, że cię miłują.

OBLUBIENICA

⁵Czarna jestem, lecz piękna, o córki jerozolimskie, jak namioty Kedaru, jak szałasy Szalma.

⁶Nie dziwcie się, że jestem czarna!

To słońce mnie tak opaliło.

Synowie mej matki pogniewali się na mnie

i kazali mi pilnować winnic,

a ja mojej własnej winnicy nie upilnowałam.

⁷Powiedz mi, ukochany mego serca,

gdzie pasiesz swe stada,

gdzie odpoczywasz w południe?

Dlaczego mam szukać przygód

między stadami twoich towarzyszy?

CHÓR

⁸Jeśli tego nie wiesz, najpiękniejsza z kobiet,

idź śladami owiec i paś twoje koźlęta w pobliżu szałasów pasterzy.

OBLUBIENIEC

⁹Do klaczy w powozie faraona

jesteś podobna, przyjaciółko moja! ¹⁰Śliczne są twoje policzki między kolczykami, twa szyja otoczona perłami. ¹¹Zrobimy ci kolczyki ze złota,

srebrem je ozdobimy.

OBLUBIENICA

¹²Kiedy król zasiadł do uczty,

mój nard rozlał swoją woń.

¹³ Woreczkiem mirry jest dla mnie mój ukochany, kiedy spoczywa między moimi piersiami.

¹⁴Gronem henny jest dla mnie mój ukochany

pośród winnic Engaddi.

OBLUBIENIEC

¹⁵ Jak piękna jesteś, moja przyjaciółko,

jak piękna!

Twoje oczy są jak gołąbki!

OBLUBIENICA

¹⁶Jaki piękny jesteś, mój ukochany, jaki uroczy!

Nasze posłanie tonie w zieleni,

¹⁷cedrowe są ściany naszego mieszkania,

cyprysowa powała nad nami.

OBLUBIENICA

Rozdział 2

2 ¹Jestem kwiatem na równinie Szaronu, lilią rozkwitłą w dolinie.

OBLUBIENIEC

²Jak lilia między cierniami,

tak moja przyjaciółka pośród dziewcząt.

OBLUBIENICA

³Jak jabłoń między leśnymi drzewami,

tak mój ukochany między młodzieńcami.

Miło mi spocząć w jego cieniu

i ucieszyć podniebienie jego słodkim owocem.

⁴Wprowadził mnie do domu wina

i jak sztandar rozwinął nade mną swą miłość.

⁵Posilcie mnie ciastem z rodzynkami,

wzmocnijcie mnie jabłkami,

bo jestem chora z miłości.

⁶Jego lewa ręka pod moją głową,

a ręka prawa mnie obejmuje.

⁷Zaklinam was, córki jerozolimskie,

na gazele i łanie na polach:

Nie budźcie miłości i nie wyrywajcie jej ze snu,

dopóki sama nie zapragnie!

WIZYTA UKOCHANEGO

OBLUBIENICA

⁸Jakiś głos! To mój ukochany!

Oto przychodzi, skacząc po górach,

przeskakując pagórki.

⁹Mój ukochany jest jak gazela albo jak młody jelonek.

A oto i on! Stoi za naszym murem,

zagląda przez okna,

wypatruje przez kraty.

¹⁰Mój ukochany odzywa się i mówi do mnie:

OBLUBIENIEC

„Wstań, moja przyjaciółko,

moja śliczna, i przyjdź!

¹¹Bo już minęła zima,

deszcze ustały i przeszły.

¹²Na ziemi pokazały się kwiaty,

nadszedł czas przycinania winnic,

w okolicy już słychać gruchanie synogarlicy.

¹³Już figowiec wypuścił pąki i swoją woń rozlał kwiat winorośli.

Wstań, moja przyjaciółko, moja śliczna, i przyjdź!

¹⁴Gołąbko moja, wtulona w skalną szczelinę,

schowana w górskich przepaściach!

Pozwól mi zobaczyć twoją twarz, daj mi usłyszeć twój głos!

Bo twój głos jest miły, a twoja twarz jest śliczna”.

CHÓR

¹⁵Schwytajcie nam lisy, małe lisy, które niszczą winnice, a nasze winnice właśnie kwitną.

OBLUBIENICA

¹⁶Mój ukochany jest mój,

a ja jestem jego.

Wśród lilii ma swoje pastwisko.

¹⁷Nim zaświta dzień i znikną cienie,

wróć, mój ukochany,

podobny do gazeli albo młodego jelonka,

na góry Beter!

POSZUKIWANIE UKOCHANEGO

OBLUBIENICA

Rozdział 3

3 ¹ Nocą na posłaniu szukam tego, którego kocha moje serce.

Szukam, ale nie znajduję.

²Pragnę więc wstać, obejść ulice i zaułki miasta, i szukać tego, którego kocha moje serce.

Szukam, ale nie znajduję.

³Natknęłam się na stróżów,

którzy obchodzili miasto:

„Czy widzieliście tego, którego kocha moje serce?”.

⁴Zaledwie odeszłam od nich,

znalazłam tego, którego kocha serce moje.

Chwyciłam go za rękę i nie wypuszczę,

aż zaprowadzę go do domu mej matki,

do sypialni tej, która mnie poczęła.

⁵Zaklinam was, córki jerozolimskie,

na gazele i łanie na polach:

Nie budźcie miłości, nie wyrywajcie jej ze snu,

dopóki sama nie zapragnie!

CHÓR

⁶Któż to wyłania się z pustyni

jakby kolumna dymu?

Kto rozsiewa woń mirry i kadzidła

i wszelkich wybornych perfum?

⁷Oto lektyka Salomona:

dokoła niej sześćdziesięciu wojowników

spośród wojowników Izraela.

⁸Wszyscy są zaprawieni w walkach,

władają mieczami.

Każdy ma miecz przy boku

na wypadek nocnej zasadzki.

⁹Król Salomon sporządził sobie baldachim

z drewna libańskiego:

¹⁰ kolumny zrobił ze srebra,

a oparcie ze złota;

siedzenie z purpury,

a środek jest wyścielony miłością.

Córki jerozolimskie, ¹¹wyjdźcie!

Popatrzcie, córki Syjonu!

Na króla Salomona ozdobionego koroną,

którą ukoronowała go jego matka

w dniu jego zaręczyn,

w dniu radości jego serca!

OBLUBIENIEC

Rozdział 4

4 ¹ Jakże piękna jesteś, moja przyjaciółko, jakże piękna!

Twe oczy są jak gołąbki za twoją zasłoną.

Twe włosy są jak stado kóz,

które spływają z gór Gileadu.

²Twoje zęby są jak stado strzyżonych owiec,

kiedy wychodzą z kąpieli.

Każda ma swą bliźniaczkę

i żadnej z nich nie brakuje.

³Twoje wargi jak wstążka purpury,

a usta są pełne rozkoszy.

Jak połówki granatu są twoje policzki

wyglądające spod zasłony.

⁴Twoja szyja jest jak baszta Dawida,

zbudowana warstwami.

Tysiąc tarcz na niej zawieszono,

wszystkie zbroje wojowników.

⁵Twe piersi są jak dwoje koźląt,

bliźniąt gazeli, które się pasą wśród lilii.

⁶Nim zaświta dzień i uciekną cienie,

wejdę na górę mirry i na wzgórze kadzidła.

⁷Cała jesteś piękna, moja przyjaciółko,

i nie ma w tobie żadnej skazy.

⁸Przyjdź z Libanu, oblubienico!

Przyjdź z Libanu, przybywaj!

Zejdź ze szczytu Amany,

ze szczytów Seniru i Hermonu;

z legowisk lwów, z gór lampartów!

⁹Oczarowałaś mnie, moja siostro, oblubienico,

oczarowałaś mnie jednym twym spojrzeniem,

jednym klejnotem twego naszyjnika.

¹⁰Jakże piękne jest twoje kochanie,

siostro ma, oblubienico!

Twoje kochanie lepsze niż wino!

Zapach twoich olejków przewyższa wszelkie wonności!

¹¹ Nektar spływa z twoich warg, oblubienico,

miód i mleko są pod twym językiem.

Twoje suknie pachną wonią Libanu.

¹²Jesteś zamkniętym ogrodem, moja siostro, oblubienico, ogrodem zamkniętym, źródłem zapieczętowanym!

¹³Twoje pędy są rajem granatów z najwyborniejszymi owocami:

henną i nardem, ¹⁴nardem i szafranem,

wonną trzciną i cynamonem,

i ze wszystkimi pachnącymi drzewami;

mirrą i aloesem, i ze wszystkimi wybornymi zapachami.

¹⁵O źródło, które zrasza ogrody, krynico źródlanych wód tryskających z Libanu!

¹⁶Powiej, wietrze północny, i przybądź, wietrze południa!

Wiej przez mój ogród, aby rozeszły się jego wonności!

OBLUBIENICA

Niech mój ukochany wejdzie do swego ogrodu i niech się nasyci jego wybornymi owocami.

OBLUBIENIEC

Rozdział 5

5 ¹Wszedłem do mego ogrodu, moja siostro, oblubienico, zebrałem moją mirrę i mój balsam,

nasyciłem się moim miodem z mego plastra, napiłem się mego wina i mojego mleka.

CHÓR

Jedzcie, przyjaciele, pijcie

i upajajcie się, o najmilsi!

NOCNA WIZYTA UKOCHANEGO

OBLUBIENICA

²Byłam śpiąca, ale moje serce pozostawało czujne.

Słyszę głos! To puka mój ukochany.

OBLUBIENIEC

Otwórz mi, moja siostro,

moja przyjaciółko, moja gołąbko, moja nieskalana!

Bo głowę mam zmoczoną rosą,

moje włosy – kroplami nocy.

OBLUBIENICA

³Zdjęłam już suknię,

czyż mam ją znowu wkładać?

Umyłam już nogi, czyż mam je znów ubrudzić?

⁴Mój ukochany wsunął rękę przez otwór,

a moje serce pobiegło ku niemu.

⁵Wtedy wstałam, aby otworzyć ukochanemu.

Moje ręce ociekały mirrą, mirra spływała mi z palców, kiedy ujęłam zasuwę zamka.

⁶Otworzyłam memu ukochanemu,

ale mój ukochany się odwrócił i poszedł sobie!

Życie mnie opuściło, bo się oddalił.

Zaczęłam go szukać, ale nie znalazłam.

Wołałam, ale mi nie odpowiedział.

⁷Spotkali mnie stróże, którzy obchodzili miasto,

pobili mnie i zranili.

Zdarli ze mnie moją zasłonę.

Zrobili to strażnicy murów.

⁸Zaklinam was, córki jerozolimskie:

Jeśli spotkacie mego ukochanego,

co mu powiecie?

Że jestem chora z miłości!

CHÓR

⁹Czym twój ukochany różni się od innych, o najpiękniejsza z kobiet?

Czym twój ukochany różni się od innych, że aż tak nas zaklinasz?

OBLUBIENICA

¹⁰Mój ukochany jest pełen blasku i rumieńców:

wyróżnia się wśród dziesięciu tysięcy.

¹¹Jego głowa to najczystsze złoto,

kędziory obfite jak palmowe gałązki

i czarne jak kruk.

¹²Jego oczy są jak gołąbki nad strumieniami wody.

Jego zęby wykąpane w mleku,

pięknie osadzone w swej oprawie.

¹³Policzki są jak grządki balsamu,

które rozkwitają pachnącym kwieciem.

Jego wargi są niby kwiaty lilii,

spływające wyborną mirrą.

¹⁴Jego ręce są jakby utoczone ze złota,

wysadzane perłami z Tarszisz.

Jego tors – jak wyrzeźbiony z kości słoniowej,

ozdobiony szafirami.

¹⁵Nogi są jak kolumny z alabastru,

postawione na złotych podstawach.

Jego postać jest jak Liban, wspaniała jak cedry.

¹⁶Jego usta to sama słodycz, a on cały jest rozkoszą.

Taki jest mój ukochany

i taki jest mój przyjaciel, o córki jerozolimskie!

CHÓR

Rozdział 6

6 ¹Dokąd poszedł twój ukochany, o najpiękniejsza z kobiet?

Dokąd zwrócił swe kroki twój ukochany, abyśmy szukały go z tobą?

OBLUBIENICA

²Mój ukochany zszedł do swego ogrodu,

na grządki balsamu,

aby się paść w ogrodach

i zrywać kwiaty lilii.

³Ja jestem mojego ukochanego,

a mój ukochany jest mój,

kiedy się pasie pośród kwiatów lilii.

POSTAĆ UKOCHANEJ

OBLUBIENIEC

⁴Piękna jesteś, moja przyjaciółko, jak Tirsa;

miła jak Jeruzalem,

groźna jak zastępy w szyku!

⁵Odwróć twoje oczy ode mnie,

bo wprawiają mnie w niepokój!

Twoje włosy są jak stado kóz,

które spływają z Gileadu.

⁶Zęby twe są jak stado owiec,

które wychodzą z kąpieli.

Każda ma swoją bliźniaczkę

i żadnej z nich nie brakuje.

⁷Jak połówki granatu są twe policzki

wyglądające spod zasłony.

⁸Sześćdziesiąt jest królowych

i osiemdziesiąt królewskich nałożnic,

a dziewcząt – liczba nieokreślona.

⁹A ona jest jedyna, moja gołąbka, moja nieskalana.

Jedyna jest u swej matki,

ulubienica tej, co ją urodziła.

Zobaczyły ją dziewczęta i nazwały szczęśliwą, nawet królowe i nałożnice ją wychwalały:

¹⁰„Kimże ona jest:

wschodzi jak zorza, piękna jak księżyc,

jaśniejąca jak słońce,

groźna jak zastępy w szyku?”.

¹¹Zstąpiłem do orzechowego sadu,

aby popatrzeć na młode pędy w dolinie,

aby zobaczyć, czy winorośl wypuściła swe pąki, czy rozkwitły granatowce.

¹²Nie wiem, jak się znalazłem

wśród rydwanów Ammi-Nadiba.

CHÓR

Rozdział 7

7 ¹ Tańcz, tańcz, Szulamitko, tańcz, tańcz, niech się na ciebie napatrzymy!

OBLUBIENIEC

Cóż takiego chcecie widzieć w Szulamitce?

CHÓR

Jak tańczy między dwoma obozami!

²Jak piękne są twe stopy w sandałach!

O córko książęcego rodu!

Linia bioder jest jak kolia,

jak dzieło rąk mistrza!

³ Twój pępek jak okrągła czasza;

niech nie zabraknie w niej korzennego wina!

Brzuch twój jest jak kopczyk pszenicy,

opasany kwiatami lilii.

⁴Dwie piersi jak dwoje koźląt, bliźniąt gazeli.

⁵Twa szyja jest jak baszta z kości słoniowej.

Oczy są jak sadzawki w Cheszbonie,

przy bramie Bat-Rabbim.

Twój nos jest jak baszta Libanu,

która spogląda ku Damaszkowi.

⁶Głowa wznosi się nad tobą jak Karmel,

włosy twej głowy są jak purpura,

król został związany ich splotami.

OBLUBIENIEC

⁷O, jak piękna jesteś i pełna wdzięku,

miłości najrozkoszniejsza.

⁸Twoja postać jest podobna do palmy,

a piersi do jej owoców.

⁹Powiedziałem sobie: Wejdę na palmę

i obejmę jej koronę.

Piersi twe niech będą dla mnie jak winne grona, a zapach oddechu – jak woń jabłek!

¹⁰Twoje usta upajają mnie niby wyborne wino...

OBLUBIENICA

...które oczywiście płynie dla mego ukochanego,

zwilżając mu wargi i zęby.

¹¹Ja jestem mego ukochanego

i do mnie się zwraca jego pożądanie.

SZCZĘŚCIE BYCIA KOCHANYM

OBLUBIENICA

¹²Chodź, mój ukochany, wyjdźmy w pola,

nocujmy po wioskach!

¹³Wyjdziemy rankiem do winnic, zobaczymy, czy winorośl wypuściła pąki, czy się rozwinęły kwiaty winnego krzewu, czy zakwitły granatowce.

Tam cię obdaruję moim kochaniem.

¹⁴Mandragory wydały swą woń! U naszych drzwi są wszelkie wyborne owoce, świeże i zeszłoroczne;

przechowuję je dla ciebie, mój ukochany.

Rozdział 8

8 ¹ O, gdybyś tak był moim bratem, który ssał piersi mej matki!

Gdybym cię spotkała na zewnątrz, całowałabym,

a mimo to nikt by mną nie wzgardził.

²Pociągnęłabym cię i zaprowadziła

do domu mej matki, która mnie wychowała.

Dałabym ci do picia przyprawione wino,

sok z owoców granatu.

³Jego lewa ręka pod moją głową,

a prawa ręka mnie obejmuje.

⁴Zaklinam was, córki jerozolimskie,

Nie budźcie miłości, nie wyrywajcie jej ze snu, dopóki sama nie zapragnie!

CHÓR

⁵Kim jest ta, która idzie z pustyni,

opierając się na swym ukochanym?

EPILOG: POTĘGA MIŁOŚCI

OBLUBIENICA

Zbudziłam cię pod jabłonią,

gdzie poczęła cię twoja matka,

gdzie poczęła cię ta, która cię urodziła.

⁶Połóż mnie jak pieczęć na twoim sercu,

jak pieczęć na twoim ramieniu.

Bo mocna jak śmierć jest miłość,

jej zazdrość gwałtowna jak kraina umarłych.

Żar jej jest żarem ognia,

jej płomienie to płomienie PANA.

⁷Wody głębokie nie potrafią ugasić miłości,

nie zatopią jej rzeki.

Gdyby ktoś chciał zdobyć miłość za całe swe bogactwo, wystawi się tylko na wzgardę.

BRACIA

⁸Nasza siostrzyczka jest mała

i jeszcze nie ma piersi.

Co zrobimy z naszą siostrzyczką,

w dniu, gdy zaczną ubiegać się o nią?

⁹Jeśli ona jest murem,

zbudujemy na niej srebrne blanki.

Jeśli ona jest bramą,

obłożymy ją cedrowymi deskami.

OBLUBIENICA

¹⁰ Tak, ja jestem murem,

a moje piersi są jak baszty!

Odtąd jestem w jego oczach,

jako ta, która znalazła pokój.

OBLUBIENIEC

¹¹Salomon miał winnicę

w Baal-Hamon

i powierzył winnicę stróżom.

Każdy miał przynieść za jej owoc

tysiąc sztuk srebra.

¹²Moja własna winnica tylko do mnie należy –

tysiąc sztuk dla ciebie, Salomonie,

i dwieście dla stróżów jej owocu.

¹³O ty, która mieszkasz w ogrodach,

przyjaciele czekają na twój głos:

Pozwól mi więc go usłyszeć!

OBLUBIENICA

¹⁴Biegnij szybko, mój ukochany,

podobny do gazeli albo młodego jelonka,

udaj się na góry balsamowe!

^1,13 mirra – popularne pachnidło na starożytnym Bliskim Wschodzie, wyrabiane z żywicy różnych krzewów balsamowych, sprowadzane z Arabii i Indii. Kobiety nosiły na szyi woreczek z pachnidłami; ukochany – jeden z kluczowych terminów księgi i zawsze występuje z zaimkiem dzierżawczym mój, co podkreśla wyłączność miłości oblubieńczej.

^1,15 oczy... jak gołąbki – gołąb symbolizuje prostotę i czystość. Porównanie opiera się na starożytnej ikonografii miłosnej, w której gołąb jest posłańcem wyznań miłosnych między kochającymi się osobami.

^3,10 purpura – nazwa czerwonego lub czarnego (fioletowego) barwnika, pozyskiwanego z pewnego gatunku ślimaków morskich oraz nazwa tkaniny zabarwionej tym pigmentem. Luksusowej tkaniny purpurowej używano w kulcie (np. Wj 26,1-4.31.36; Jr 10,9). Szaty z purpury były oznaką bogactwa lub piastowanej godności (np. 1Mch 11,58).

^4,11 miód i mleko – kwintesencja słodyczy, dobrobytu; oznaka szczęścia.

^7,3 pępek – poeta rysuje postać oblubienicy, wzorując się na sztuce egipskiej, która eksponowała tę część ciała kobiety (brzuch, talię) jako decydującą o jej urodzie.

^8,10 ta, która znalazła pokój – wyraz „pokój” (hebr. szalom) przywołuje imię Salomona i Szulamitki, czyli oblubienicy nazwanej tak w Pnp 7,1.

KSIĘGA MĄDROŚCI

WPROWADZENIE

OKOLICZNOŚCI POWSTANIA

Żydzi, a za nimi protestanci, nie zaliczyli Księgi Mądrości do kanonu ksiąg natchnionych przez Boga. Księga Mądrości została napisana po grecku i występuje jedynie w Septuagincie (LXX). Powstała w środowisku diaspory, w którym żydowski monoteizm spotykał się z greckim politeizmem, a myśl hebrajska z hellenistyczną. Występujące w księdze ślady tych kontaktów wskazują, że jej ojczyzną był Egipt, gdyż tam właśnie działała największa diaspora żydowska. Grecki tytuł Mądrość Salomona mógłby wskazywać, że dzieło zostało napisane przez słynącego z wielkiej mądrości króla Salomona, jednakże już w epoce ojców Kościoła zakwestionowano jego autorstwo. Dziś powszechnie przyjmuje się, że powstała ona w epoce hellenistycznej, mniej więcej w połowie I w. przed Chr., na co wskazuje jej tematyka oraz styl. Analiza treści potwierdza, że autor zna teksty Septuaginty, tłumaczone ok. 150 r. przed Chr. Tę datę uważa się zatem za górną granicę czasu powstania dzieła; za dolną granicę przyjmuje się zajęcie Egiptu przez Rzymian, czyli 30 r. przed Chr.

Autor, zhellenizowany Żyd, zgodnie ze starożytną metodą literacką, zwaną pseudoepigrafią, podszywa się pod Salomona (Mdr 7 – 9), króla słynącego z mądrości. Z szacunkiem odnosi się do religii żydowskiej i troszczy się o jej losy, miłuje naród izraelski, żywi cześć dla patriarchów, gardzi kultem bożków i jest przekonany o wyjątkowym posłannictwie Izraela, polegającym na wezwaniu do głoszenia prawa Bożego w całym świecie (Mdr 18,4). Anonimowy autor dobrze orientuje się również we współczesnej mu greckiej problematyce filozoficznej (Mdr 13,1-9), zna i wykorzystuje formy piśmiennictwa pogańskiego oraz dorobek filozofów przyrody.

TREŚĆ I TEOLOGIA

Księga Mądrości jest dziełem poetyckim, w którym autor wprawnie przenosi pewne hebrajskie schematy literackie do świata poezji greckiej. Używa przy tym charakterystycznych dla hellenizmu gatunków wypowiedzi moralizującej, takich jak zachęta lub synkrisis, czyli kontrastowe zestawienie dwóch typów ludzkich postaw. W przeciwieństwie do współczesnych mu pisarzy (Filon Aleksandryjski, Józef Flawiusz) nie używa języka dyskursywnego, lecz sięga po język poetycki, odbierany wówczas jako bardziej archaiczny i sakralny, aby w ten sposób wyrazić nieprzemijalny i uniwersalny charakter wiary w jedynego Boga. Podobnie jak psalmiści i prorocy, odczytuje na nowo dawną historię Izraela, zwłaszcza Wyjście z niewoli egipskiej i dzieje patriarchów. Z przeszłości czerpie wskazówki dla życia każdego prawego człowieka i wychwala postępowanie zgodne z mądrością, które sprowadza się do zachowywania przykazań Boga.

Autor akcentuje postawy wynikające z wiary i przeciwstawia je szerzącemu się wówczas pogańskiemu modelowi życia, nastawionemu na konsumpcję i wygodnictwo. Odwołuje się przy tym do własnej wizji dziejów, zawartej w dwóch syntezach historii. W pierwszej (Mdr 10,1-14) pokazuje zbawienne skutki przyjęcia mądrości Bożej, czyli kierowania się w życiu wiarą, przywołując losy protoplastów ludzkości oraz Izraela. Ta zbawcza moc wiary silnie kontrastuje z karą, jaka spotkała ludzi, którzy pogardzili Bożym darem. Druga synteza (Mdr 10,15 – 11,14 i 16,1 – 19,22) koncentruje się na Bożej pedagogii, nazwanej tu wyraźnie na sposób grecki opatrznością. Tłem dla tych rozważań jest siedem par przeciwstawnych wydarzeń z historii: plag i dobrodziejstw.

Całą Księgę Mądrości możemy podzielić na trzy tematycznie różne, ale literacko powiązane ze sobą części. W pierwszej (Mdr 1,1 – 6,21) autor ukazuje rozmaite paradoksy życia, podkreślając przy tym wielką wartość uczciwości i sprawiedliwości. Druga (Mdr 6,22 – 9,18) jest wspaniałą pochwałą mądrości, trzecia natomiast (Mdr 10,1 – 19,22) opowiada o opatrzności Bożej, która czuwa nad życiem wszystkich ludzi, aby ostatecznie doprowadzić ich do wiary.

Do interesujących wniosków prowadzi analiza słownictwa Księgi Mądrości. Autor konsekwentnie nie stosuje żadnych nazw geograficznych (poza Morzem Czerwonym w Mdr 10,18; 19,7 oraz Pentapolem w 10,6) ani imion własnych postaci, które jednak można bez trudu zidentyfikować, znając ST. Aż 335 słów (czyli jedna piąta całego utworu) występuje w Biblii tylko jeden raz. Większość z nich stanowi przejęte z obcych tradycji słownictwo religijne, filozoficzne, psychologiczne, między innymi cztery cnoty kardynalne (Mdr 8,7). Z kolei Boga autor określa aż dwunastoma imionami własnymi bądź wyrażeniami opisowymi, w większości istniejącymi również w języku kultury hellenistycznej. Wyraźna jest więc tendencja do szukania punktów stycznych ze światem pogańskim. Autor natchniony pragnie przede wszystkim uczynić zrozumiałą dla każdego prawdę o Bogu Stwórcy wszechświata, gdyż takie pojęcie było dotąd obce kulturze pogańskiej. W tym celu nawet wynajduje zupełnie nowe terminy (Stwórca początku, Stwórca piękna), które pozwalały mu przemówić do wyobraźni adresatów. Konsekwentnie natomiast unika charakterystycznych dla Biblii hebrajskiej określeń Boga o charakterze antropomorficznym, rażących dla dość wysublimowanego sposobu myślenia filozoficznego, jaki obowiązywał w tamtym czasie. Wprowadza obce mentalności semickiej rozumowanie przyczynowo-skutkowe, kiedy na przykład wskazując na piękno i harmonię istniejące w kosmosie, wnioskuje o ich przyczynie (Mdr 13,1nn). Korzystając z argumentacji zapożyczonej od myślicieli pogańskich, stara się wykazać, że obserwacja świata widzialnego powinna prowadzić do poznania jego Stwórcy. Nie przemilcza jednak faktu, że głoszenie i wyznawanie wiary w jedynego Boga jest życiowym powołaniem Izraelitów, którym dał On niegasnące światło Prawa (Mdr 18,4).

KSIĘGA MĄDROŚCI

SENS LUDZKIEGO ŻYCIA

PROLOG: DWA SPOSOBY ŻYCIA

Rozdział 1

1 ¹ Pokochajcie uczciwość, wy, którzy rządzicie światem, szlachetne myśli kierujcie do Pana,

szukajcie go szczerym sercem,

² gdyż pozwala się znaleźć tym, którzy nie wystawiają Go na próbę, objawia się tym, którzy w Niego nie wątpią.

³ Zawiłe domysły oddalają od Boga, a kto chce sprawdzić Jego potęgę, wykaże swoją głupotę.

⁴ Mądrość nie zagości w duszy, która knuje podstęp, nie zamieszka w ciele przez grzech zniewolonym.

DROGA PRAWDY I ŻYCIA

⁵ Święty duch, wychowawca, unika fałszu, ucieka przed kłamliwym

zamysłem, lecz gdy bezprawie oskarża, on staje w obronie.

⁶ Duch mądrości jest przyjazny ludziom,

ale nie daruje temu, kto bluźni ustami,

gdyż Bóg przenika jego wnętrze,

dokładnie zna jego serce

i słyszy każde słowo.

⁷ Duch Pański wypełnia wszechświat,

wszystko ogarnia i rozróżnia dźwięki.

⁸ Nie ukryje się przed nim człowiek, który głosi nieprawość,

nie oszczędzi go karząca sprawiedliwość.

⁹ Zamysły nieprawego wyjdą na jaw,

dźwięk jego słów dotrze do PANA

jako dowód winy, ¹⁰ gdyż Bóg słyszy wszystko zazdrosnym uchem, nie umkną Jego uwadze najskrytsze narzekania.

¹¹ Wystrzegajcie się niepotrzebnego narzekania,

powstrzymajcie język od oszczerstwa,

gdyż nawet szept nie pada w próżnię,

a usta kłamliwe odbierają życie.

¹² Nie ściągajcie na siebie śmierci, żyjąc w błędzie, nie szykujcie sobie zguby własnymi rękami,

¹³ gdyż Bóg nie jest sprawcą śmierci,

nie ma upodobania w zagładzie żyjących.

¹⁴ Uczynił wszystko, aby istniało,

wszystkie stworzenia na ziemi są potrzebne, nie ma w nich zabójczego jadu, a otchłań śmierci nie panuje nad światem.

¹⁵ Prawość jest nieśmiertelna!

DROGA GRZECHU I ŚMIERCI

¹⁶ Bezbożni przywołują śmierć czynem i słowem,

tęsknią za nią jak za przyjaciółką

i zawierają z nią przymierze.

Zasługują na to, by należeć do niej!

Rozdział 2

2 ¹Oto ich bezsensowne rozumowanie: „Nasze życie jest krótkie i pełne zmartwień, nic nie zdoła zapobiec śmierci człowieka i nie słyszano, aby ktoś powrócił z krainy umarłych.

² Przyszliśmy na świat przypadkiem,

a po jakimś czasie przeminiemy, jakby nas nigdy nie było, nasz oddech jak dym jest ulotny, a myśl – jak iskra wykrzesana biciem serca.

³ Gdy ono ustanie, ciało rozsypie się w popiół, a duch rozpłynie się na wietrze.

⁴ Nasze imię z czasem pójdzie w zapomnienie, nikt nie zachowa w pamięci naszych czynów.

Nasze życie zniknie jak ślad po chmurze,

rozwieje się jak mgiełka, gdy ją promienie dosięgną i żar słońca rozproszy.

⁵ Nasze życie jak cień przemija,

nie ma odwrotu, gdy kres nadchodzi:

nieodwołalnie przyłożono pieczęć.

⁶ Naprzód więc! Korzystajmy z doczesnych uciech,

ochoczo cieszmy się światem jak młodzi, ⁷ pławmy się w kosztownym winie i w wonnościach.

Niech nas nie ominie czas wiosennych kwiatów,

⁸ przystrójmy się pąkami róż, zanim zwiędną.

⁹ Niech nikt nie stroni od naszych zabaw,

każde miejsce naznaczmy uciechą,

gdyż tylko ona jest naszym bogactwem.

¹⁰ Zadepczmy uczciwego biedaka,

nie oszczędzajmy nawet wdowy!

Co nas obchodzi siwizna starca!

¹¹ Według naszych zasad liczy się silniejszy, a słabi są nam niepotrzebni.

¹² Podstępem pozbądźmy się uczciwego, bo nam przeszkadza, utrudnia nam życie, zarzuca niewierność względem Prawa, wypomina nam złe wychowanie.

¹³ Chwali się znajomością Boga,

twierdzi, że jest synem PANA,

¹⁴ a przy tym potępia nasze przekonania.

Już sam jego widok jest nieznośny,

¹⁵ bo zachowuje się nie tak jak inni,

dziwne są jego drogi.

¹⁶ Uważa nas za ludzi płytkich

i unika naszych dróg jak zarazy.

Śmierć ludzi uczciwych nazywa szczęśliwą i przechwala się, że Bóg jest jego ojcem.

¹⁷ Zobaczmy, czy ma rację, sprawdźmy, jak się zachowa wobec śmierci.

¹⁸ Jeśli człowiek uczciwy jest synem Boga – On go uratuje, ocali go od nieprzyjaciół.

¹⁹ Wypróbujmy go zniewagami i poddajmy torturom, by się przekonać o jego męstwie, wybadajmy jego cierpliwość.

²⁰ Skażmy go na śmierć haniebną,

bo jak sam zapewnia, będzie ocalony”.

²¹ Tak sobie myślą, lecz sami się zwodzą,

zaślepiła ich własna podłość.

²² Nie mają pojęcia o tajemnicach Boga,

nie spodziewają się nagrody za pobożność, nie obchodzi ich zapłata za nienaganne życie.

²³ Przecież Bóg uczynił człowieka nieśmiertelnym, stworzył go dokładnie na swój obraz,

²⁴ a śmierć wdarła się na świat przez zazdrość diabła, doświadczą jej ci, którzy stoją po jego stronie.

PARADOKSY ŻYCIA

PARADOKS CIERPIENIA

Rozdział 3

3 ¹Życie ludzi uczciwych jest w ręku Boga, nie dosięgnie ich udręka.

² Głupiec sądzi, że umarli, ich śmierć uważa za tragedię, ³ odejście z tego świata – za zupełną klęskę, a oni doświadczają pokoju.

⁴ Po ludzku sądząc, dosięgła ich kara,

lecz ich nadzieja dała im nieśmiertelność.

⁵ Po chwilowej udręce doznają wiecznego szczęścia.

Bóg wystawił ich na próbę

i uznał ich za godnych siebie.

⁶ Wypróbował ich jak złoto w piecu

i przyjął jak całopalną ofiarę.

⁷ Gdy przyjdzie czas, aby zdać sprawę, zajaśnieją blaskiem, jak iskry, co igrają pośród wyschłej trzciny.

⁸ Będą sądzić narody i rządzić państwami, a PAN będzie ich królem na zawsze.

⁹ Ci, którzy Mu ufają, pojmą prawdę,

a kto wytrwa w Jego miłości – będzie blisko Niego, gdyż On obdarza swoich wybranych łaską i miłosierdziem.

¹⁰ Bezbożni, przeciwnie, poniosą karę za swe knowania, bo odtrącili człowieka uczciwego i sprzeciwili się PANU.

¹¹ Godni politowania są ci, którzy gardzą wychowaniem do mądrości, ich nadzieja się nie spełni, wysiłki nie przyniosą owocu, a trudy pójdą na marne.

¹² Ich żony – głupie, dzieci – zepsute,

a całe potomstwo – przeklęte.

PARADOKS PŁODNOŚCI I BEZDZIETNOŚCI

¹³ Za to szczęśliwa będzie kobieta niepłodna, lecz uczciwa, która nie dopuściła się grzesznego współżycia:

w dniu sądu okaże się jej owoc.

¹⁴ Podobnie eunuch, który nie popełnił nic haniebnego i nie żywił grzesznych pragnień, przeciwnych PANU, za swoją wierność otrzyma szczególną nagrodę:

zaszczytne miejsce w świątyni PANA.

¹⁵ Trud czynienia dobra przynosi wspaniałe owoce, a roztropność zapuszcza trwałe korzenie.

¹⁶ Dzieci nierządu nie osiągną spełnienia,

przepadnie potomstwo poczęte w grzechu.

¹⁷ Choćby nawet długo żyli, za nic będą uważani,

a na starość doczekają się pogardy.

¹⁸ A jeśli umrą za młodu – odejdą bez nadziei, nie doznają pociechy w dniu sądu.

¹⁹ Tak czy inaczej, marny jest koniec ludzi nieuczciwych.

Rozdział 4

4 ¹Godna pochwały jest szlachetna bezdzietność, gdyż pamięć o niej jest nieśmiertelna.

Znajduje ona uznanie u Boga i u ludzi:

² gdy się objawi, zyska naśladowców,

gdy jej zabraknie, wszyscy za nią tęsknią.

Kroczy ona w chwale, uwieńczona tryumfem, gdyż uczciwie walcząc, odniosła zwycięstwo.

³ Liczne potomstwo bezbożnych nie odniesie sukcesu, sadzonki poczęte w nieprawości nie zapuszczą głębokich korzeni, nie oprą się na solidnym fundamencie.

⁴ Choćby nawet chwilowo zazieleniły się ich gałązki, słabo osadzone w ziemi zachwieją się na wietrze, a wichura wyrwie je z korzeniami.

⁵ Pędy, które ledwo zakiełkowały, zostaną zmiecione, wydadzą marny owoc, niezdatny do spożycia, nikomu niepotrzebny.

⁶ Dzieci poczęte z nierządu będą świadczyć o podłości swoich rodziców.

PARADOKS ŚMIERCI

⁷ Uczciwy znajdzie wytchnienie, choćby umarł wcześnie.

⁸ Starości nie ocenia się wiekiem i liczbą lat się jej nie mierzy.

⁹ Siwizna, która budzi szacunek – to roztropność.

Ten jest naprawdę sędziwy, kto żyje przykładnie.

¹⁰ Spodobał się on Bogu, a Bóg go umiłował, uczciwy żył wśród grzeszników, więc Bóg przeniósł go w inne miejsce.

¹¹ Zabrał go, by zło nie wypaczyło mu myśli i by nie zapragnął żyć w zakłamaniu.

¹² Urok próżności może zaciemnić to, co dobre, burza namiętności mąci nawet nienaganny umysł.

¹³ Uczciwy jednak osiągnął doskonałość i w krótkim czasie wiele doświadczył.

¹⁴ Jego dusza spodobała się PANU,

więc pospiesznie opuścił złe otoczenie.

Widzieli to ludzie, lecz nie rozumieli

i nie pojęli ukrytego w tym sensu.

¹⁵ Bóg swoich wybranych darzy łaską i miłosierdziem, troszczy się o tych, którzy są Mu oddani.

¹⁶ Śmierć uczciwego potępia żyjących bezbożnie, a doskonałość młodzieńca – nieprawość starców.

¹⁷ Wszyscy zobaczą, że umarł człowiek mądry, ale nie zrozumieją Bożych planów względem niego ani nie pojmą, dlaczego PAN przeniósł go w bezpieczne miejsce.

¹⁸ Wszyscy zobaczą to i zlekceważą, ale PAN ich wyśmieje.

¹⁹ Przyjdzie czas, że każdy z nich stanie się wstrętnym trupem, po śmierci Bóg wystawi

ich na wieczne pośmiewisko.

Bez słowa strąci ich w przepaść, potrząśnie nimi aż od podstaw, wytępi ich co do jednego, pogrąży w udręce, a pamięć o nich wymaże.

²⁰ Drżąc, staną przed sądem, gdy się ujawnią ich grzechy, a ich nieprawości będą ich oskarżać.

WOBEC SĄDU BOGA

WYZNANIE GRZESZNIKÓW

Rozdział 5

5 ¹Za to człowiek uczciwy stanie bez lęku wobec tych, którzy go dręczyli i chcieli podważyć sens jego trudu.

² Gdy go ujrzą, zatrzęsą się z trwogi,

oniemieją wobec nieoczekiwanego zbawienia.

³ Wtedy zmienią zdanie i pomyślą z żalem, ze ściśniętym sercem i pośród westchnień:

⁴ „Przecież to ten, z którego się naśmiewaliśmy.

Jakże byliśmy głupi, gdy drwiliśmy z niego.

Wydawało się nam, że żył w obłędzie i umarł w pogardzie.

⁵ Jak to się stało, że znalazł się wśród synów Bożych i ma udział w dziedzictwie świętych?

⁶ Niestety, to my zeszliśmy ze słusznej drogi na manowce, gdzie blask sprawiedliwości nie świecił nad nami, a słońce nie wschodziło o poranku.

⁷ Przeszliśmy wszystkie zwodnicze ścieżki bezprawia, przewędrowaliśmy pustynne bezdroża, nie chcieliśmy uznać drogi PANA.

⁸ I co nam przyniosła nasza pycha?

Co nam dały bogactwo i chełpliwość?

⁹ Wszystko jak cień przeminęło,

jak błaha wiadomość puszczona mimo uszu.

¹⁰ Jak statek, co płynął po wzburzonym morzu, a nie ma po nim żadnego śladu,

żadnej bruzdy na falach nie wyorał swym kilem;

¹¹ jak ptak, który fruwa po niebie,

a żaden trop nie znaczy jego lotu.

Choć smaga piórami zwiewne powietrze,

rozcina je gwałtownym trzepotem,

rozdziera uderzeniami skrzydeł,

to jednak nie ma po nim ani śladu.

¹² Jak strzała, która mknąc do celu,

tylko na chwilę przecina powietrze

i nie wiadomo, którędy leciała – ¹³ tak i my: ledwie narodziliśmy się, a już nadszedł nasz koniec,

nie widać po nas nawet śladu cnoty,

zmarnowaliśmy życie, żyjąc przewrotnie”.

¹⁴ Nadzieja bezbożnych jest jak plewa niesiona wiatrem, jak szron znikający przy łagodnym powiewie, jak dym rozproszony podmuchem,

jak wspomnienie o wędrowcu, który zatrzymał się na jeden nocleg.

ŚWIĘTA WOJNA CZASÓW OSTATECZNYCH

¹⁵ Uczciwi żyją wiecznie, ich nagroda jest w PANU,

Najwyższy troszczy się o nich.

¹⁶ Na ich skroniach wspaniała korona,

przepiękny diadem przyjmą z rąk PANA.

On odeprze ciosy swoją prawą ręką,

swym ramieniem osłoni ich jak tarczą.

¹⁷ Zazdrosną miłość przywdzieje jak zbroję, całe stworzenie przysposobi do boju, by ukarać wrogów.

¹⁸ Prawością okryje się jak pancerzem,

hełmem będzie mu sprawiedliwość.

¹⁹ Niezwyciężoną świętość uczyni swoją tarczą,

²⁰ nieubłagany gniew jak miecz wyostrzy.

U Jego boku cały kosmos wyruszy w bój przeciw głupocie.

²¹ Polecą celne strzały błyskawic,

z chmur jak z łuku pomkną prosto do celu.

²² Jak grad posypią się pociski Jego gniewu, wody morskie wzburzą się przeciwko nieprawym, rzeki zaleją ich nieubłaganie.

²³ Rozpęta się przeciwko nim nawałnica

i zmiecie ich jak huragan.

Nieprawość spustoszy całą powierzchnię ziemi, a zawistne czyny wywrócą trony władców.

MOWA DO WŁADCÓW

BÓG NAJWYŻSZYM WŁADCĄ I SĘDZIĄ

Rozdział 6

6 ¹ Słuchajcie więc, królowie, i zastanówcie się, przyjmijcie naukę, wy, których władza sięga krańców ziemi.

² Posłuchajcie z uwagą, władcy ludów,

którzy chlubicie się panowaniem nad narodami.

³ Władza została wam dana przez Boga,

wasze panowanie pochodzi od Najwyższego.

On osądzi wasze czyny i wybada wasze zamiary,

⁴ gdyż jako zarządcy w Jego królestwie nie władaliście uczciwie, nie przestrzegaliście prawa,

nie postępowaliście zgodnie z zamiarami Boga.

⁵ Nagle zażąda On, byście zdali sprawę,

bo dostojników sądzić się będzie nieubłaganie.

⁶ Prostego człowieka traktuje łagodnie,

lecz dostojników czeka surowsza kara.

⁷ Władca wszechświata nie korzy się przed dostojnym obliczem, nie cofa się z lękiem wobec majestatu.

On stworzył małych i wielkich, z jednakową troską zabiega o wszystkich, ⁸ lecz sprawujących władzę surowo osądzi.

ZACHĘTA DO OTWARCIA SIĘ NA DAR MĄDROŚCI

⁹ Właśnie do was, królowie, kieruję moje słowa, abyście się nauczyli mądrości i nie zginęli marnie. ¹⁰ Ci, którzy święcie strzegą świętości, zostaną uświęceni, a ci, którzy czerpią od nich naukę, zdołają się obronić. ¹¹ Otwórzcie się więc całym sercem na moje słowa, zatęsknijcie, by was wychowały do mądrości.

¹² Mądrość rozsiewa blask i nigdy nie traci świeżości.

Tym, którzy ją kochają, objawia swoje piękno, tym, którzy jej szukają, łatwo daje się znaleźć,

¹³ a do tych, którzy jej pragną,

przybywa, nim ją rozpoznają.

¹⁴ Nie znuży się, kto dla niej wcześnie wstaje, u swoich drzwi spotka ją siedzącą.

¹⁵ Rozmyślanie o niej – to szczyt roztropności, a kto dla niej czuwa do późna, wkrótce pozbędzie się zmartwień.

¹⁶ Ona sama krąży, szukając tych, którzy byliby jej godni, na drogach wdzięczy się do nich, wabi swym uśmiechem,

wszystkim ich myślom wychodzi naprzeciw.

¹⁷ Początkiem mądrości jest szczere pragnienie, by poddać się jej wychowaniu, jednak sens temu wychowaniu nadaje miłość, ¹⁸ a miłość polega na przestrzeganiu praw mądrości, wierność jej prawom daje pewność nieśmiertelności, ¹⁹ nieśmiertelność w końcu daje dostęp do Boga.

² ⁰Tak więc pragnienie mądrości prowadzi do prawdziwego królowania. ²¹ Skoro rozsmakowaliście się w tronach i berłach, wy, którzy rządzicie narodami, szanujcie mądrość, a będziecie królować wiecznie.

POCHWAŁA MĄDROŚCI

PROLOG

²² Teraz wyjaśnię, czym jest i skąd się wzięła mądrość, niczego przed wami nie zataję.

Prześledzę ją, sięgając do samych początków stworzenia, i tak wyłożę, byście mieli o niej jasne wyobrażenie.

Nawet na krok nie odstąpię od prawdy.

²³ Nie ulegnę niszczącej zazdrości,

gdyż nie ma ona nic wspólnego z mądrością.

²⁴ Liczni mędrcy to ratunek dla świata,

a roztropny król zapewnia dobrobyt poddanym.

²⁵ Niech moje słowa kształtują w was mądrość, a odniesiecie korzyść.

DROGA SALOMONA DO MĄDROŚCI

Rozdział 7

7 ¹ Jestem zwykłym śmiertelnikiem, jak wszyscy ludzie, potomkiem pierwszego człowieka

ulepionego z prochu ziemi, uformowanym z materii w łonie mojej matki.

² Zanurzony we krwi przez dziesięć miesięcy nabierałem kształtów,

poczęty z nasienia mężczyzny i rozkoszy łoża.

³ W chwili porodu zachłysnąłem się powietrzem, jak wszyscy, i na tę samą ziemię upadłem, a moim pierwszym głosem był płacz, jak u wszystkich.

⁴ Owinięto mnie w pieluszki i pielęgnowano troskliwie.

⁵ Żaden król przecież nie rozpoczął życia inaczej;

⁶ w ten sam sposób wszyscy przychodzą na świat i tak samo go opuszczają.

⁷ Dlatego modliłem się i otrzymałem w darze roztropność, błagałem żarliwie i wstąpił we mnie duch mądrości.

⁸ Uznałem ją za ważniejszą niż berła i trony, wobec niej wszelkie bogactwo jest niczym.

⁹ Nie ośmieliłem się nawet przyrównać jej do drogich kamieni, gdyż przy niej wszelkie złoto to garść piasku, a srebro tyle warte co błoto.

¹⁰ Ukochałem ją ponad zdrowie i urodę,

oddałbym za nią nawet światło oczu,

gdyż blask bijący od niej nigdy nie ustaje.

¹¹ Razem z nią przyszły do mnie wszelkie dobra, w swych dłoniach przyniosła niezliczone bogactwa.

¹² Wszystkie one sprawiały mi radość, gdyż przywiodła je mądrość, nie wiedziałem nawet, że ona jest ich matką.

¹³ Wiedzę zdobyłem uczciwie i dzielę się nią bez zazdrości, nie ukrywam dla siebie jej bogactw.

¹⁴ Przecież jest ona dla ludzi niewyczerpanym skarbem, a wszyscy, którzy z niego czerpią, przez dar wychowania w mądrości zyskują przyjaźń Boga.

¹⁵ Oby Bóg pozwolił mi wyrazić myśl właściwym słowem i godnie rozważać dary od Niego otrzymane, gdyż On jest przewodnikiem na ścieżkach mądrości i wyznacza drogę mędrcom.

¹⁶ Jesteśmy w Jego ręku – my sami, jak i nasze słowa, a także wszelka roztropność i sprawność w działaniu.

¹⁷ On udzielił mi nieomylnej wiedzy o wszystkim, co istnieje, dlatego poznałem strukturę świata, działanie jego żywiołów, ¹⁸ pierwszą zasadę, cel ostateczny i to, co między nimi podlega upływowi czasu, rytm przesileń i zmienność pór roku, ¹⁹ cykle rocznych przemian i położenie gwiazd,

²⁰ naturę istot żywych oraz instynkt dzikich zwierząt, potęgę duchów i sposób myślenia ludzi,

różnorodność roślin i właściwości korzeni.

²¹ Poznałem rzeczy jawne i tajemne, a mistrzynią była mi ta, która wszystko urządziła – mądrość.

HYMN POCHWALNY O MĄDROŚCI

²² Jest w niej duch rozumny, święty, niepowtarzalny, wieloraki, subtelny, zwinny, przenikliwy, nieskażony, jasny, niepodległy cierpieniu, kochający dobro, bystry, ²³ w pełni wolny, dobroczynny, przyjazny człowiekowi, trwały, niezachwiany, spokojny,

wszechpotężny, czuwający nad wszystkim, przenikający wszystkie inne duchy, choćby najrozumniejsze, czyste i subtelne.

²⁴ Nic nie dorówna sprawności, z jaką porusza się mądrość, jest tak czysta, że wszędzie wniknie i z każdego miejsca się wydostanie.

²⁵ Ona jest tchnieniem potęgi samego Boga,

przejrzystym strumieniem chwały Wszechmocnego, dlatego nic, co skażone, nie wedrze się do niej.

²⁶ Jest odbiciem blasku wiecznego światła, lśniącym lustrem Bożej mocy,

ikoną ukazującą Jego dobroć.

²⁷ Chociaż jest jedna, ma moc nieograniczoną.

Niezmienna sama w sobie – wszystko odnawia.

Przez pokolenia wnika do dusz świętych,

czyniąc z nich przyjaciół Boga i proroków.

²⁸ Bóg kocha tylko tych, którzy zamieszkują pod jednym dachem z mądrością.

²⁹ Jest ona piękniejsza od słońca,

przewyższa gwiazdozbiory.

Nawet światło jej nie dorównuje,

³⁰ gdyż cofa się ono wraz z nastaniem nocy, a mądrości nawet zło nie pokona.

Rozdział 8

8 ¹ Jej moc sięga krańców świata i wszystkim zarządza wspaniale.

MĄDROŚĆ TOWARZYSZKĄ ŻYCIA

² Zakochałem się w niej za młodu, zapragnąłem jej ponad wszystko, szukałem sposobu, aby ją poślubić,

gdyż zachwyciłem się jej pięknem.

³ Ona się chlubi szlachetnym pochodzeniem

i ma udział w życiu Boga,

a Władca wszechświata otacza ją miłością.

⁴ Bóg powierza jej tajemnice swojej wiedzy, a ona rozporządza Jego dziełami.

⁵ Jeśli bogactwo jest w życiu czymś upragnionym, kto jest bogatszy od mądrości, która wszystko sprawia?

⁶ Jeśli roztropność jest przyczyną skutecznego działania, kto lepiej od niej potrafi urządzić wszystko po mistrzowsku?

⁷ Jeśli ceni się prawość, to przecież owocem trudów mądrości są cnoty:

ona uczy umiarkowania i rozwagi, prawości i męstwa, a dla człowieka nie ma nic pożyteczniejszego od nich.

⁸ Jeśli ktoś pragnie zdobyć wszechstronne doświadczenie, to przecież ona zna przeszłość i potrafi przewidzieć przyszłość, umie układać przysłowia i rozwiązywać zagadki, potrafi odczytać znaczenie znaków i cudów, wie, dokąd zmierza każda chwila i epoka. ⁹ Postanowiłem więc wziąć ją za towarzyszkę życia w przekonaniu, że doradzi mi, jak osiągnąć szczęście i pocieszy w chwilach zgryzoty i smutku.

¹⁰ Dzięki niej stanę się ulubieńcem tłumów

i mimo młodego wieku zyskam szacunek u starszych.

¹¹ W sądzie zabłysnę swą przenikliwością, nawet władcy będą spoglądać na mnie z podziwem.

¹² Gdy zamilknę, będą czekać w napięciu,

gdy zabiorę głos, w słuch się zamienią,

jeśli zaś przedłużę swą mowę,

położą dłonie na swoich ustach.

¹³ Dzięki mądrości zyskam nieśmiertelność i pozostawię po sobie wieczną pamięć wśród potomnych.

¹⁴ Będę rządzić ludami, ujarzmię narody,

na wieść o mnie przerażą się okrutni tyrani.

¹⁵ Będę życzliwy dla poddanych i niezłomny w boju.

¹⁶ Przy niej znajdę ukojenie w domowym zaciszu, gdyż jej bliskość łagodzi wszelką gorycz, a przebywanie z nią uśmierza ból, niesie radość i pogodę ducha.

¹⁷ Tak sobie rozmyślałem i rozważałem w głębi serca:

zyskać nieśmiertelność to spokrewnić się z mądrością, ¹⁸ w przyjaźni z nią jest pełnia rozkoszy,

trud jej rąk jest niezgłębionym bogactwem,

podjęte z nią wysiłki uczą rozwagi,

a wspólny z nią język jest kluczem do sławy.

Zabiegałem więc usilnie, by ją zabrać do siebie.

MODLITWA O DAR MĄDROŚCI

¹⁹ Byłem dzieckiem dobrze urodzonym,

o szlachetnej duszy, ²⁰ a raczej: kimś szlachetnym, kto wstąpił w doskonałe ciało.

²¹ Gdy przekonałem się, że nie zdobędę potęgi, jeśli Bóg mi jej nie udzieli – a dzięki roztropności poznałem, że od Niego pochodzi ten dar łaski – zwróciłem się do PANA w modlitwie i prosiłem Go całym sercem:

Rozdział 9

9 ¹„Boże przodków i PANIE miłosierdzia, który wszystko sprawiłeś Twoim słowem,

² a w mądrości swojej tak ukształtowałeś człowieka, by panował nad stworzeniami, które Ty obdarzyłeś istnieniem, ³ aby rządził światem w sposób święty i sprawiedliwy, a sprawy sporne rozstrzygał bezstronnie ⁴ – daj mi mądrość, która przy Tobie zasiada na tronie, i nie wykluczaj mnie spośród Twoich dzieci.

⁵ Jestem przecież Twoim sługą i synem Twej służebnicy, słabym człowiekiem, którego dni są policzone, zbyt małym, by zrozumieć słuszne wyroki i prawa.

⁶ Jeśli ktoś jest doskonały, lecz nie ma Twojego daru mądrości, za nic będzie uznany.

⁷ Ty sam wybrałeś mnie na króla Twego ludu, na sędziego Twoich synów i córek,

⁸ poleciłeś mi zbudować świątynię na Twej świętej górze i ołtarz w mieście Twojego przebywania, na wzór świętego namiotu, który przygotowywałeś od dawna.

⁹ Z Tobą jest mądrość, która zna każde Twe dzieło,

była przy Tobie, kiedy świat stwarzałeś,

i wie dokładnie, co cieszy Twoje oko,

co jest zgodne z Twymi przykazaniami. ¹⁰ Spuść ją ze świętych niebios i ześlij z Twojego tronu chwały, by stała się towarzyszką moich trudów i dała mi poznać, w czym masz upodobanie.

¹¹ Ona zna i rozumie wszystko, więc pokieruje roztropnie moimi sprawami.

Jej powaga będzie mnie chroniła. ¹² Wówczas moje czyny spodobają się Tobie, a ja będę sprawiedliwie zarządzał Twym ludem i stanę się godny tronu mojego ojca”.

MĄDROŚĆ W HISTORII ZBAWIENIA

PROLOG: CZŁOWIEK ISTOTĄ SŁABĄ I NIEDOSKONAŁĄ

¹³ Kto potrafi rozeznać wolę Boga?

Kto zdoła przeniknąć zamiary PANA?

¹⁴ Zawodne są ludzkie myśli, nasze dociekania prowadzą na manowce.

¹⁵ Śmiertelne ciało jest ciężarem dla duszy, namiot ziemskiego zamieszkania krępuje lotność myśli.

¹⁶ Ledwie odczytujemy sens rzeczy doczesnych, z trudem docieramy do tego, co jest na wyciągnięcie ręki, któż więc zdoła zbadać tajniki nieba?

¹⁷ Kto rozezna Twoją wolę, jeśli nie obdarzysz go mądrością?

Jeśli nie ześlesz z wysoka Twego świętego ducha?

¹⁸ Oto jak prostujesz ścieżki wędrowców przez ziemię, jak ludzie poznają, co jest Tobie miłe, i jak ocala ich mądrość.

OD ADAMA DO MOJŻESZA

Rozdział 10

10 ¹ Mądrość strzegła pierwszego człowieka, ojca wszystkich, gdy był jeszcze samotnym stworzeniem.

Podniosła go z upadku, ² dała mu władzę, by panował nad wszystkim. ³ W gniewie odstąpił od niej niegodziwiec, w szaleńczej złości zamordował brata i to go zgubiło.

⁴ Przez niego potop ogarnął ziemię, lecz znów mądrość pospieszyła z wybawieniem, na marnym kawałku drewna stała się sternikiem dla sprawiedliwego.

⁵ Ona w tyglu narodów, połączonych żądzą grzechu, rozpoznała sprawiedliwego, zachowała go nienagannym wobec Boga i pozwoliła mu opanować nawet ojcowskie uczucia.

⁶ Ocaliła sprawiedliwego podczas zagłady bezbożnych, uchroniła go, gdy na pięć miast runął ogień.

⁷ Do dziś jeszcze, na świadectwo ich nieprawości, dym unosi się nad bezludną krainą, z drzew opadają niedojrzałe owoce, słup soli wznosi się jako pomnik niewiary.

⁸ Gdy porzucili drogę mądrości,

utracili zdolność poznania dobra,

potomnym zostawili pamiątkę swojej głupoty i nie zdołali zataić popełnionych grzechów.

⁹ Mądrość zaś ocaliła z nieszczęścia tych, którzy byli jej oddani.

¹⁰ Ona bezpieczną drogą wiodła sprawiedliwego, gdy uciekał przed gniewem swojego brata.

Pokazała mu królestwo Boga

i obdarzyła go wiedzą o rzeczach świętych.

Uwieńczyła powodzeniem jego starania

i owocnymi uczyniła jego trudy.

¹¹ Gdy chciwcy chcieli go wykorzystać, wiernie trwała przy nim i pomnożyła jego bogactwa.

¹² Broniła go przed wrogami, pośród zasadzek wiodła bezpiecznie.

W ciężkich zmaganiach obdarzyła zwycięstwem na dowód, że nad pobożność nie ma większej potęgi.

¹³ Nie opuściła sprawiedliwego, gdy go sprzedano w niewolę, co więcej, ocaliła go od grzechu.

¹⁴ Razem z nim wtrącona do lochu

nie odstąpiła, gdy zakuto go w kajdany,

aż wręczyła mu królewskie berło

i przekazała władzę nad tymi, którzy go gnębili.

Dowiodła kłamstwa szydercom, co go znieważali, a jego obdarzyła wieczną chwałą.

¹⁵ Ona wybawiła lud święty, najczystsze nasienie spod władzy narodu ciemięzców.

¹⁶ Wstąpiła do duszy człowieka oddanego PANU, a on wśród znaków i cudów stawił czoło władcom straszliwym. ¹⁷ Obdarzyła świętych nagrodą za ich trudy, poprowadziła ich cudowną drogą,

w skwarze dnia była dla nich cienistą osłoną i blaskiem gwiazd pośród nocy.

¹⁸ Przeprowadziła ich przez Morze Czerwone, powiodła przez głębokie wody.

¹⁹ Ich wrogów pogrążyła w morskich odmętach, a ich wydobyła z samego dna otchłani.

²⁰ Dlatego prawi złupili bezbożnych

i hymnem uwielbili, PANIE, Twoje święte imię, jednym głosem sławili zwycięską moc Twego ramienia.

²¹ Mądrość bowiem otworzyła usta niemym, a niemowlęta obdarzyła płynną wymową.

Rozdział 11

11 ¹ Pomyślnie ich wiodła pod wodzą świętego proroka. ² Przebyli bezludną pustynię,

rozbijali namioty w dzikiej okolicy,

³ stawili czoło armiom, odparli wrogów.

⁴ Gdy byli spragnieni, wzywali Twojej pomocy i dałeś im wodę z surowej skały,

napój gaszący pragnienie – z twardego głazu.

PARADOKSY I LOGIKA HISTORII ZBAWIENIA

IZRAEL A EGIPT

⁵ To, czym wrogowie Izraelitów zostali pokarani, dla nich samych w potrzebie stało się krzepiącym darem.

⁶ Jednym dałeś źródło niewysychającej rzeki, bryzgające krwią, ⁷ jako karę za skazanie niewinnych dzieci, drugim zaś – strumień wód, jakiego się nie spodziewali.

⁸ Przedtem cierpieli z pragnienia, a teraz ukazałeś im ogrom kary zesłanej na ich wrogów.

⁹ Gdy bowiem wystawiasz na próbę, wychowując miłosiernie, dajesz poznać, jak bardzo cierpią bezbożni osądzeni surowym gniewem.

¹⁰ Tych karcisz jak ojciec poprzez napomnienia, a tamtych jak srogi władca po przesłuchaniu skazujesz, ¹¹ czy zaocznie, czy w ich obecności

– karanie tak samo ich dosięga.

¹² Ból i udręka ścisnęły ich ze zdwojoną mocą, gdy wspomnieli minione czasy, ¹³ a gdy poznali, że wskutek ich cierpień tamci doznają pokrzepienia, przyznali rację Bogu.

¹⁴ Ten, którego najpierw odtrącili i otwarcie wykpili, gdy wszystko minęło, wprawił ich w zdumienie, bo dręczyło ich inne pragnienie niż prawych.

¹⁵ Gdy bezmierna głupota, płynąca z nieprawości,

zwiodła ich tak bardzo, że czcili bezrozumne płazy i pospolite bydło, słusznie im odpłaciłeś, zsyłając na nich mnóstwo bezrozumnych zwierząt,

¹⁶ by pojęli, że czym kto grzeszy, tym bywa karany.

¹⁷ Równie dobrze Twoja dłoń wszechmogąca, która stworzyła świat z bezkształtnej materii, mogła zesłać na nich stada niedźwiedzi albo lwy drapieżne, ¹⁸ a nawet stworzyć nowe złowrogie bestie, co zioną ogniem, z hukiem buchają kłębami dymu, oczyma miotają błyskawice.

¹⁹ Nie musiałyby nawet siać wokół zniszczenia, by ich wygubić, na sam ich widok padliby ze strachu.

²⁰ A i bez tego wszystkiego paść mogli od jednego podmuchu, mogło ich dopaść sprawiedliwe zrządzenie losu.

Twoje potężne tchnienie rozwiałoby ich jak plewy.

Ty jednak wszystko dokładnie określiłeś miarą, liczbą i wagą.

²¹ W swej potędze zawsze możesz okazać całkowitą przewagę.

Kto się sprzeciwi mocy Twojego ramienia?

²² Cały świat jest dla Ciebie jak maleńki ciężarek na wadze, jak kropla rosy, co spada rankiem na ziemię.

²³ Nad wszystkimi się litujesz,

bo dla Ciebie wszystko jest możliwe,

nie skupiasz wzroku na ich grzechach,

by dać im możliwość nawrócenia.

²⁴ Kochasz wszystko, co istnieje,

nie brzydzisz się żadnym swoim dziełem,

bo gdybyś miał nienawidzić któreś z nich, to byś go nie stworzył.

²⁵ Czy mogłoby coś trwać, gdybyś tego nie chciał?

Jakże coś by się ostało, gdybyś wciąż tego nie wzywał do istnienia?

²⁶ Troszczysz się o wszystko, gdyż wszystko należy do Ciebie, Władco, Przyjacielu życia!

Rozdział 12

12 ¹ Twój nieśmiertelny duch przenika wszystko. ²Dlatego łagodnie karzesz tych, co upadają, ostrzegasz wyrzutami sumienia, gdy grzeszą, by porzucili zło i uwierzyli w Ciebie, Panie.

BOŻY WYROK NA MIESZKAŃCÓW KANAANU

³ Dawnych mieszkańców Twojej świętej ziemi

⁴ znienawidziłeś za ich odrażające zwyczaje, za uprawianie magii i za obrzędy szargające świętość, ⁵ za okrutne mordowanie dzieci,

za uczty, na których pożerali ludzkie wnętrzności i pili krew, sprawując tajemne ryty.

⁶ Rodziców, którzy mordowali bezbronne istoty, postanowiłeś zgładzić rękami naszych przodków,

⁷ aby kraina, którą uznałeś za najwspanialszą, stała się godnym mieszkaniem dzieci Bożych.

⁸ Potraktowałeś ich jednak łagodnie, gdyż byli ludźmi:

na czele Twojej armii posłałeś szerszenie,

aby ich niszczyły stopniowo.

⁹ Mogłeś przecież w otwartej bitwie prawym wydać bezbożnych, mogłeś ich zniszczyć w okamgnieniu przez straszliwe potwory lub nieubłagane słowo.

¹⁰ Lecz Ty, powoli spełniając swój wyrok, dałeś im możność nawrócenia, choć dobrze wiedziałeś, że cała ich natura jest skażona, nieprawość przenika ich do szpiku kości, a ich myślenie nigdy nie ulegnie zmianie.

¹¹ Od początku byli przeklętym nasieniem,

a Twoja pobłażliwość wcale nie wynikała z lęku.

WNIOSKI PŁYNĄCE Z PRZYKŁADÓW EGIPCJAN I KANANEJCZYKÓW

¹² Któż może Ci powiedzieć: „Co takiego zrobiłeś?”.

Kto podważy Twój wyrok?

Kto Cię obwini za zagładę narodów, które sam stworzyłeś?

Kto stanie przeciw Tobie w sądzie jako obrońca nieprawych?

¹³ Prócz Ciebie nie ma boga troszczącego się o wszystkich.

Przed kim miałbyś zdać sprawę ze swoich wyroków?

¹⁴ Żaden król ani władca nie zdoła Ci się sprzeciwić, stając w obronie tych, których ukarałeś.

¹⁵ Jesteś sprawiedliwy, wszystkim zarządzasz sprawiedliwie, a skazanie niewinnego uważasz za niegodne Twej mocy.

¹⁶ Twoja potęga jest podstawą sprawiedliwości, a w swej wszechwładzy wszystkich traktujesz łagodnie.

¹⁷ Okazujesz potęgę, gdy ktoś wątpi w nieograniczoną moc Twoją, a jeśli ją uznaje, ostrzegasz go przed zuchwałością. ¹⁸ Jesteś wszechwładny, a sądzisz łagodnie i kierujesz nami wyrozumiale, bo możesz uczynić wszystko, co zechcesz. ¹⁹ W ten sposób nauczyłeś lud swój,

że człowiek prawy powinien kochać innych.

Dałeś swoim synom zbawienną nadzieję,

że gdy zgrzeszą, obdarzysz ich nawróceniem.

²⁰ Skoro nawet skazanym na śmierć wrogom Twych dzieci wymierzyłeś karę łagodnie i z umiarem,

dając im czas i sposobność, by żałowali za swoje winy, ²¹ to z jaką wyrozumiałością sądzisz swoich synów, których przodkom pod przysięgą obiecałeś wszelkie dobro!

²² Wychowałeś nas, chłoszcząc naszych nieprzyjaciół na różne sposoby, abyśmy w naszych sądach mieli przed oczyma Twoją dobroć i oczekiwali miłosierdzia, gdy spadnie na nas wyrok.

²³ Tak więc na bezbożnych, którzy żyli bezmyślnie, zesłałeś jako udrękę ich własne plugastwa.

²⁴ Zeszli oni na manowce, pobłądzili na drogach fałszu, a przyjmując za bóstwa obrzydliwe i nędzne stworzenia, zostali omamieni jak bezrozumne niemowlęta.

²⁵ Dlatego za karę wystawiłeś ich na pośmiewisko jak dzieci, którym brak rozsądku.

²⁶ Kogo zaś ośmieszenie niczego nie nauczyło, został przez Boga należycie ukarany.

²⁷ Szaleli ze złości, gdy istoty, które brali za bóstwa, stały się przyczyną ich cierpień.

Dręczeni przez nie ujrzeli Tego, którego wcześniej znać nie chcieli.

Uznali w Nim prawdziwego Boga

i pojęli, dlaczego ich spotkała najcięższa kara.

KRYTYKA KULTÓW POGAŃSKICH

KULT SIŁ PRZYRODY

Rozdział 13

13 ¹ Ci, którzy nie poznali Boga, to skończeni głupcy! Patrząc na widzialne dobra, nie rozpoznali Tego, który jest, a przyglądając się dziełom stworzonym, nie uznali ich Stwórcy.

² Ogień, wiatr lub przejrzyste powietrze,

orbity ciał niebieskich lub potęgę wód

albo gwiazdy na niebie wzięli za bogów, którzy rządzą światem.

³ Jeśli zachwyceni ich pięknem, uznali je za bogów, to niech pomyślą, jak wspaniały jest ich Władca, źródło wszelkiego piękna, Ten, który je stworzył.

⁴ Jeśli urzeka ich siła i sprawność w działaniu, niech przekonają się, jak potężny jest Ten, który je uczynił.

⁵ Gdyż na podstawie potęgi i piękna rzeczy stworzonych można przez podobieństwo dojść do kontemplacji Stwórcy.

⁶ Nie należy jednak zbytnio ganić tych, którzy tak myślą, gdyż oni – choć oczywiście błądzą –

szukają Boga i pragną Go znaleźć.

⁷ Kręcą się w kółko, roztrząsając Jego dzieła.

Wprowadzają ich w błąd pozory piękna.

⁸ To wszystko ich jednak nie usprawiedliwia:

⁹ skoro byli zdolni poznać tak wiele, że nawet przeniknęli myślą strukturę świata, to dlaczego nie odnaleźli Władcy wszystkich rzeczy?

BOŻKI WYKONANE PRZEZ CZŁOWIEKA A BOŻA OPATRZNOŚĆ

¹⁰ Wiodą nędzne życie, w martwych przedmiotach pokładają nadzieję ci, którzy nazwali bogami rzeczy wykonane przez ludzi:

dzieła sztuki ze złota i srebra,

figury przedstawiające zwierzęta

albo bezużyteczny kamień, czyjąś dłonią dawno temu rzeźbiony.

¹¹ Weźmy na przykład sprawnego stolarza: wyciął odpowiednie drzewo, starannie ociosał je z kory,

a następnie – biegły w swoim rzemiośle –

sporządził narzędzie przydatne do codziennego użytku.

¹² Na wiórach, które pozostały, gdy ukończył pracę, ugotował sobie posiłek i najadł się do syta.

¹³ Wziął jeden z odpadków nieprzydatny do niczego, kawałek drewna koślawy i sękaty, i z nudów zaczął sobie rzeźbić.

Z fantazją i talentem wydobywał kształty,

aż uzyskał podobiznę człowieka

¹⁴ albo coś na kształt zwierzęcia.

Położył czerwony podkład, z wierzchu pomalował jaskrawo i wszystkie usterki skrzętnie zakrył.

¹⁵ Przygotował zaszczytną niszę, postawił posąg w zagłębieniu ściany i przytwierdził żelazną obręczą, ¹⁶ by przypadkiem nie spadł.

Musiał zadbać o niego, gdyż wiedział, że on sam nie zatroszczy się o siebie.

Jest bowiem tylko figurką i potrzebuje opieki.

¹⁷ I oto modli się do niego o majątek, o żony, o potomstwo, nie wstydzi się mówić do przedmiotu,

nawet o zdrowie prosi tego, który jest całkiem bezsilny.

¹⁸ Martwego błaga o życie, do bezradnego woła o pomoc, o pomyślność w podróży prosi tego, który kroku nie postawi, ¹⁹ o udane interesy i przedsięwzięcia, o sprawne dłonie prosi tego, który nawet palcem kiwnąć nie potrafi.

Rozdział 14

14 ¹ Inny zaś, gdy wyrusza w rejs i musi stawić czoło rozhukanym falom, prosi o pomoc kawałek drewna bardziej kruchy niż statek, którym ma płynąć.

² Choć został on pomyślany dla celów handlowych i zbudowali go wprawni rzemieślnicy,

³ to jednak steruje nim Twoja Opatrzność, Ojcze, gdyż nawet przez morze wyznaczyłeś drogę

i bezpieczne ścieżki między falami. ⁴ Tak pokazujesz, że możesz wybawić z każdego nieszczęścia i nawet ten, co nie umie pływać, bez obaw może wejść na pokład.

⁵ Chcesz, aby dzieła Twojej mądrości służyły ludziom, dlatego powierzają swe życie lichemu drewnu i mimo sztormów szczęśliwie docierają do celu na swych łodziach.

⁶ Przecież dawno temu, gdy zagłada spadła na butnych olbrzymów, nadzieja świata schroniła się w arce i dzięki Twojej dłoni, która ster trzymała, przetrwało na ziemi nasienie życia.

⁷ Niech więc będzie błogosławione drewno, dzięki któremu sprawiedliwości staje się zadość!

⁸ A wyrzeźbione bóstwo niech będzie przeklęte wraz ze swoim twórcą.

On – za to, że je uczynił; ono – za to, że choć zniszczalne, zostało nazwane bogiem.

⁹ Bóg bowiem tak samo nienawidzi bezbożnego, jak i jego bezbożnych czynów.

¹⁰ Twórca poniesie karę razem ze swym dziełem.

¹¹ Nawet pogańskie bożki zostaną osądzone, gdyż wśród stworzeń Bożych stały się odrażające.

Są one przeszkodą, o którą rozbija się życie ludzi,

pułapką zastawioną na stopy głupców.

PRZYCZYNY I SKUTKI KULTÓW POGAŃSKICH

¹² Początkiem niewierności jest zamysł tworzenia bożków, a ich sporządzanie rujnuje życie.

¹³ Nie było ich na początku ani też nie będą trwały wiecznie. ¹⁴ Zaistniały z powodu ludzkiej bezmyślności, dlatego przesądzony jest ich rychły koniec. ¹⁵ Pewien ojciec, załamany z powodu niespodziewanej tragedii, sporządził podobiznę przedwcześnie zmarłego dziecka.

I oto teraz czci martwego człowieka jak boga, a dla poddanych ustanawia ceremonie i obrzędy.

¹⁶ Z czasem utrwala się bezbożny obyczaj, staje się obowiązującym prawem, ¹⁷ a władcy wydają dekrety nakazujące kult posągów.

Nawet z myślą o mieszkańcach odległych zakątków kraju, którzy nie mogą uczestniczyć w obrzędach, odtwarzają dokładnie w dalekich stronach wygląd postaci i czynią podobiznę króla, którego należy wielbić, aby nawet nieobecnego czczono tak, jakby był obecny.

¹⁸ Bałwochwalstwo rozkrzewiło się wśród prostego ludu podsycane również próżnością artysty,

¹⁹ który im bardziej chciał zdobyć uznanie władcy, tym zręczniej upiększał jego podobiznę.

²⁰ A tłum, zachwycony wspaniałością dzieła, uważa, że człowiek dotąd szanowany godzien jest czci boskiej.

²¹ W tym kryje się pułapka niebezpieczna dla każdego człowieka, że ludzie, zmuszeni okolicznościami lub wolą władcy, nadali kamiennym i drewnianym przedmiotom najwyższe imię.

²² Nie dość, że zbłądzili, dążąc do poznania Boga, to, co gorsza, w wielkim zamęcie niewiedzy zwracali się do tych obrzydliwych tworów z pozdrowieniem pokoju.

²³ Gdy mordowali dzieci podczas swoich rytów, gdy sprawowali tajemne misteria, gdy wierni zabobonnym obyczajom wyprawiali szalone orgie,

²⁴ wówczas nie szanowali czystości życia ani związków małżeńskich, jeden drugiego podstępnie zabijał lub zadawał cierpienie, współżyjąc z jego żoną.

²⁵ Jedno wielkie kłębowisko krwi, zbrodni, kradzieży i podstępu, zniszczenia, niewierności, zamętu i zdrady.

²⁶ Wrzawa się podnosi przeciwko dobrym ludziom, wdzięczność idzie w niepamięć, nic tylko lubieżne pożądanie, czyny homoseksualne, niewierność małżeńska, gwałty i bezwstydna swawola!

²⁷ To właśnie kult bezimiennych bożków jest początkiem, przyczyną i skutkiem wszelkiego zła.

²⁸ Ich czciciele szaleją w błazeńskiej uciesze, głoszą urojone wróżby, postępują bezkarnie i bezczelnie składają fałszywe przysięgi.

²⁹ Skoro zaufali martwym bożkom,

nie obawiają się kary za wiarołomne przysięgi.

³⁰ Lecz zostaną osądzeni sprawiedliwie:

za to, że w myślach wzgardzili Bogiem, a ufali bożkom, i że zlekceważyli świętość, gdy chytrze składali przewrotne przysięgi.

³¹ Nieprawych bowiem, którzy dopuszczają się przestępstw, nie dosięga moc tych, na których przysięgali, lecz sprawiedliwa kara przeznaczona dla grzeszników.

KULT JEDYNEGO BOGA A KULTY POGAŃSKIE

Rozdział 15

15 ¹Ty, Boże nasz, jesteś dobry i prawdziwy, kierujesz wszystkim cierpliwie i łaskawie.

² Choćbyśmy zgrzeszyli, należymy do Ciebie i uznajemy Twoją potęgę.

Wiedząc jednak, że uważasz nas za swoją własność, tym bardziej będziemy wystrzegać się grzechu.

³ Bo dopiero poznanie Ciebie daje doskonałą prawość, a uznanie Twojej potęgi jest źródłem nieśmiertelności.

⁴ Nie zwiódł nas ludzki pomysł, by sztuki użyć w złym celu, ani bezpłodne starania artystów,

jaskrawo barwione figury.

⁵ Ich widok wprawia głupców w uniesienie:

martwy obraz, bezmyślna figura pobudzają namiętność.

⁶ Skoro pokochali to, co złe, na taką zasługują nadzieję – zarówno ich twórcy, miłośnicy, jak i czciciele.

⁷ Garncarz z trudem ugniata miękką ziemię i lepi dla naszego użytku jedno naczynie po drugim.

Z tej samej gliny wyrabia naczynia służące wzniosłym celom i potrzebom dokładnie odwrotnym – wszystkie w ten sam sposób.

Garncarz decyduje o przeznaczeniu jednych i drugich.

⁸ Jego wysiłek służy też złej sprawie, gdy z tej samej gliny lepi zbędnego bożka.

Wprawdzie sam niedawno powstał z ziemi i lada chwila powróci tam, skąd wyszedł, gdy przyjdzie mu oddać życie jak dług do spłacenia.

⁹ Nie martwi go konieczność śmierci ani że życie jest tak krótkie.

Rywalizuje ze złotnikami i odlewnikami srebra, naśladuje brązowników, a nawet chlubi się tym, że lepi tandetne imitacje.

¹⁰ Serce jego jest jak popiół, jego nadzieja mniej warta niż pył ziemi, a życie bardziej godne pogardy niż glina.

¹¹ Bo nie poznał Tego, który go ulepił, tchnął w niego duszę, źródło mocy, i napełnił tchnieniem życia.

¹² Przeciwnie, traktuje życie jak zabawę,

jak jarmark, gdzie kwitnie handel i rozrywka.

„Wszystko na sprzedaż! – mówi.

– Nawet tandetny towar ma swoją cenę”.

¹³ Nikt nie jest bardziej świadomy tego, że grzeszy, niż garncarz, który z pyłu ziemi lepi nie tylko naczynia, ale i posągi bożków stworzycieli.

¹⁴ Zgraja skończonych głupców i żałosnych, bezmyślnych dzieciaków!

Tacy są wrogowie Twojego ludu i jego prześladowcy, ¹⁵ ponieważ uznali za bóstwa wszystkie pogańskie bożki, których oczy nie mogą nic dojrzeć,

nos nie potrafi zaczerpnąć powietrza, uszy nie słyszą, palce u rąk nie wyczuwają kształtów,

nogi nie są zdolne do podjęcia wędrówki.

¹⁶ A wszystko dlatego, że sporządził je człowiek, ukształtował je ktoś, komu tylko na chwilę użyczono ducha.

Nikt nie potrafi ulepić bożka, który przynajmniej byłby do niego podobny, ¹⁷ gdyż śmiertelnik grzesznymi dłońmi może zrobić tylko martwe przedmioty.

On sam jest przecież wspanialszy od bożków, którym cześć oddaje, ponieważ w nim jest życie, którego one nigdy nie zaznają.

¹⁸ Na domiar złego czci się najbardziej odrażające zwierzęta, które głupota czyni gorszymi od innych.

¹⁹ Nie ma w nich piękna, które czasem dostrzegamy u zwierząt.

Zapewne spłoszone uciekły i nie otrzymały od Boga pochwały ani błogosławieństwa.

BOŻA PEDAGOGIA WOBEC EGIPTU I IZRAELA

PLAGA DZIKICH ZWIERZĄT – DAR PRZEPIÓREK

Rozdział 16

16 ¹ Dlatego spadła na nich kara w postaci tych stworzeń, mnóstwo potwornych zwierząt stało się ich udręką.

² Lud Twój, przeciwnie, obdarzyłeś dobrocią zamiast karą, zaspokoiłeś jego głód cudownym pokarmem:

przyrządziłeś dla niego ucztę z przepiórek.

³ Podczas gdy jedni skręcali się z głodu, gdyż obrzydliwe stwory na nich zesłane odebrały im wszelki apetyt, drudzy, po chwilowym niedostatku,

dzielili między siebie cudowny pokarm.

⁴ Słusznie więc nieodwołalny wyrok spadł na gnębicieli, Izraelitów zaś spotkała tylko cząstka cierpień, które dotknęły ich wrogów.

MIEDZIANY WĄŻ – PLAGA SZARAŃCZY I MUCH

⁵ Gdy jednak złowrogie bestie rzuciły się również na nich i kiedy ginęli od ukąszeń wijących się węży, Twój gniew nie rozpalił się w pełni.

⁶ Jako przestrogę na przyszłość przeżyli chwilę strachu i aby nie zapomnieli o przykazaniach Twojego Prawa, otrzymali znak zbawienia.

⁷ Nie jego widok ratował tego, kto na niego spojrzał, ale Ty, który jesteś Zbawcą wszystkich ludzi.

⁸ W ten sposób d owiodłeś naszym wrogom, że tylko Ty wybawiasz z wszelkiego nieszczęścia.

⁹ Tamtych zabijały ukąszenia much i szarańczy, a nie było lekarstwa, które uratowałoby od śmierci,

gdyż zasłużyli na karę, jaka ich dosięgła.

¹⁰ Twoich synów natomiast nie pokonały zęby jadowitych gadów, gdyż uprzedziło je Twoje miłosierdzie, dając uzdrowienie.

¹¹ Ukąszenia służyły temu, by przypominali sobie Twoje słowa i natychmiast powracali do zdrowia,

oraz temu, by nie pogrążyli się w głębokim śnie zapomnienia i nie zamknęli się na dary Twojej dobroci.

¹² Nie uleczyły ich żadne zioła ani okłady,

lecz Twoje słowo, które uzdrawia każdego.

¹³ Ty sprawujesz władzę nad życiem i śmiercią, prowadzisz pod wrota krainy umarłych i pozwalasz zawrócić.

¹⁴ Człowiek może wprawdzie bez skrupułów zabić,

lecz nie przywróci tchnienia życia, które uszło, ani duszy raz zabranej nie przywoła z powrotem.

PLAGA GRADU I PIORUNÓW – MANNA Z NIEBA

¹⁵ Nie da się uciec przed Twoją dłonią.

¹⁶ Gdy w swoim sprzeciwie bezbożni nie chcieli znać Ciebie, spuściłeś na nich chłostę mocą Twojego ramienia, spadły na nich niespotykane deszcze, poraziły ich bez litości grad i nawałnica, w końcu pochłonął ich ogień.

¹⁷ Ku wielkiemu zaskoczeniu woda, która zwykle wszystko gasi, podsycała ogień, ponieważ przyroda staje wyłącznie w obronie ludzi prawych.

¹⁸ Płomień raz przygasał, aby nie spalić zwierząt posłanych przeciw bezbożnym, bo ich widok przypominał, że dosięga ich kara Boża, ¹⁹ to znowu buchał pośród wód, przewyższając zwykłą moc ognia, by unicestwić plony grzesznej krainy.

²⁰ W usta swego ludu włożyłeś natomiast pokarm aniołów, by nikt nie musiał się natrudzić, zesłałeś im gotowy chleb z nieba, który zawierał wszelką rozkosz i dogadzał każdemu podniebieniu.

²¹ Dając taką pomoc, doprawdy rozpieszczałeś swoje dzieci, gdyż zależnie od życzenia jedzących

pokarm stawał się tym, na co właśnie mieli ochotę.

²² Śnieg i lód nie topiły się pod wpływem ognia, by nikt nie wątpił, że tylko owoce pracy wrogów pożarł płomień, który bucha wśród gradobicia i miota błyskawice pośród ulewy.

²³ Ten sam ogień tracił potem moc niszczycielską, by prawi mogli spożyć posiłek.

²⁴ Całe stworzenie posłuszne Tobie jako swemu Stwórcy wytęża siły, aby ukarać nieprawych, po czym łagodnieje, by dobrze działo się ufającym Tobie.

²⁵ Podobnie wówczas, gdy całkowicie zmieniało swą naturę i służyło temu, by dary Twoje zaspokoiły wszelki głód tych, którzy prosili Ciebie w potrzebie.

²⁶ A to wszystko po to, aby Twoje umiłowane dzieci, PANIE, zrozumiały naukę, że nie z obfitości zebranych plonów żyje człowiek, ale Twoje słowo czuwa nad tymi, którzy wierzą Tobie.

²⁷ Czego ogień nie zdołał strawić, nikły promyk słońca roztapiał swym ciepłem, ²⁸ by dać poznać, że już przed wschodem słońca należy Tobie dziękować i modlić się do Ciebie, nim zaświta jutrzenka.

²⁹ Nadzieja niewdzięcznego człowieka roztopi się jak szron zimowy i spłynie jak woda, która do niczego się nie nadaje.

Rozdział 17

17 ¹Tak wspaniałe są Twoje wyroki, że nie da się ich wyrazić słowami, dlatego pobłądzili ci, którym brak wychowania w mądrości.

PLAGA CIEMNOŚCI – SŁUP OGNIA

² Nieprawi sądzili, że udało im się ujarzmić święty naród, tymczasem więziły ich ciemności i krępowały okowy nocy. Leżeli obezwładnieni w swoich domach krytych trzciną ci, którzy chcieli uciec przed wieczną Opatrznością. ³ Sądzili, że grzechy popełnione w ukryciu

przesłoni ciemny welon zapomnienia,

teraz jednak struchleli, strach ich ogarnął,

upiorne widma wprawiły ich w drżenie.

⁴ Nawet kryjówka nie uchroniła ich od przerażenia.

Zewsząd docierały do nich przerażające odgłosy, pojawiały się koszmarne widziadła o trupich twarzach.

⁵ Żaden płomień nie był na tyle silny, by dawać światło, nawet jasne promienie gwiazd nie zdołały przeniknąć blaskiem tej straszliwej nocy.

⁶ Przedarł się do nich jedynie

pełen grozy ogień, który płonie własną mocą.

Zdjęci przerażeniem na widok niepojętego zjawiska,

tym bardziej bali się tego, na co patrzyli.

⁷ Zawiodły magiczne sztuczki,

pozorna wiedza została zdemaskowana.

⁸ Tych, którzy usiłowali oczyścić chorą duszę z lęków i obaw,

jak na ironię przejmowała jeszcze większa trwoga.

⁹ Chociaż żadna groźba nie mogła ich przestraszyć, potworne widziadła i syk węży odebrały im wszelką odwagę,

padali martwi z przerażenia i nie chcieli widzieć niczego, co przecież jest niemożliwe.

¹⁰ Zło jest tchórzliwe, w ten sposób potępia się samo;

ciągle przysparza kłopotów, choć sumienie trzyma je w karbach.

¹¹ Lęk zaś rodzi się wówczas, gdy sposoby ratunku podpowiadane przez rozum okazują się zdradliwe.

¹² Im mniejsza nadzieja pomocy, płynąca z wnętrza człowieka, tym większych doznaje on cierpień, lecz na pytanie o ich przyczynę nie znajduje odpowiedzi.

¹³ Podczas tamtej nocy bezsilności, która wypełzła z najciemniejszego kąta wypełnionej bezsilnością krainy umarłych, gdy niegodziwi we śnie byli pogrążeni, ¹⁴ rzuciły się na nich upiorne zjawy,

dusze ich zamarły, zastygli w bezruchu,

zawładnął nimi strach nagły i niespodziewany.

¹⁵ Gdzie kto stał, tam padał na ziemię,

schwytany i bez kajdan wtrącony do więzienia.

¹⁶ Czy to rolnik, czy pasterz, czy robotnik, który gdzieś na pustkowiu się trudził, każdy musiał przyjąć to zjawisko jako nieuniknioną konieczność, gdyż spętani byli jednym łańcuchem ciemności.

¹⁷ Świst wiatru, melodyjny śpiew ptaków wśród rozłożystych konarów, szum fal, co rytmicznie się łamią, głuchy łoskot spadającej lawiny,

¹⁸ tętent galopujących zwierząt nieuchwytnych dla oka, dziki ryk drapieżników, echo grzmiące w górskich jaskiniach, to wszystko sprawiało, że zamierali w bezruchu z przerażenia.

¹⁹ Cały świat tonął w jasnym świetle,

bez przeszkód oddawał się codziennym sprawom,

²⁰ tylko oni byli przytłoczeni ciężarem tamtej nocy, obrazem mroków, które w przyszłości miały ich ogarnąć.

I sami dla siebie byli większym ciężarem niż ta ciemność.

Rozdział 18

18 ¹ Twoich świętych, przeciwnie, otaczał wspaniały blask.

Tamci więc – choć dźwięki do nich nie docierały ani kształtów nie mogli rozróżnić – uznali ich za szczęśliwych, ponieważ nie cierpieli jak oni sami.

² Dziękowali im za to, że nie mścili się za doznane krzywdy, i prosili, by łaskawie sobie poszli.

³ Zamiast tych wszystkich nieszczęść dałeś im słup ognia, by prowadził ich po nieznanych drogach i opromieniał łagodnie jak słońce w ich sławnym wędrowaniu.

⁴ Tamci zaś zasłużyli na to, by pozbawiono ich światła i wtrącono do więzienia ciemności, gdyż trzymali w niewoli Twoje dzieci, którymi Ty zechciałeś się posłużyć, by dać światu niegasnące światło Prawa.

ŚMIERĆ PIERWORODNYCH – WYZWOLENIE IZRAELA

⁵ Gdy postanowili wymordować niemowlęta świętych, – jedno tylko dziecko zostało porzucone i ocalało – za karę zabrałeś im wszystkich synów, bez różnicy, pogrążyłeś ich razem w wodnych topielach.

⁶ Z wyprzedzeniem ogłosiłeś naszym przodkom nadejście tej nocy, by radowali się niewzruszoną pewnością spełnienia obietnic, w które uwierzyli.

⁷ Twój lud przyjął z wdzięcznością zbawienie prawych i zagładę ich wrogów, ⁸ w ten sam bowiem sposób, w jaki ukarałeś nieprzyjaciół, nas powołałeś i okryłeś chwałą.

⁹ Święci synowie błogosławieństw potajemnie składali ofiary i jednomyślnie zawarli przymierze Boskiego Prawa, w myśl którego zarówno w szczęściu, jak i w niebezpieczeństwach święci będą solidarni.

Gdy tylko zaintonowali pieśni przodków, ¹⁰ jak echo odpowiedziały im pomieszane krzyki nieprzyjaciół, wokół podniósł się rozdzierający serca lament nad śmiercią synów.

¹¹ Ten sam los dotknął niewolnika i jego właściciela, jednakowo cierpiał król i poddany.

¹² Wszyscy, bez żadnej różnicy, wpadli w objęcia tej samej śmierci.

Trupów nie dało się nawet policzyć,

a żywych zabrakło, aby ich grzebać,

gdyż w jednej chwili poległ kwiat ich potomstwa.

¹³ Choć zwodzeni magią przestali już w cokolwiek wierzyć, jednak dotknięci śmiercią pierworodnych, uznali, że ten lud jest synem Boga.

¹⁴ Wszędzie zalegała niczym niezmącona cisza, a noc dosięgła połowy swej wędrówki,

¹⁵ gdy z niebios, sprzed królewskiego tronu, Twoje wszechpotężne słowo runęło na ziemię jak krwawy wojownik,

siejąc zagładę, a w jego dłoni ostry miecz

Twoich słusznych wyroków.

¹⁶ Zatrzymał się. Wszystko wokół napełnił śmiercią.

Głową sięgał niebios, pod stopami miał ziemię.

¹⁷ Wtedy nagle upiorne majaki przejęły ich trwogą, w okamgnieniu ogarnęło ich przerażenie.

¹⁸ Na wpół martwi ze strachu miotali się we wszystkie strony, ogłaszając wszem i wobec przyczynę swojej śmierci.

¹⁹ W tym celu bowiem nawiedziły ich koszmarne sny, aby nie ginęli nieświadomi powodów swej tragedii.

²⁰ Próba śmierci nie ominęła również prawych.

Na pustyni miała miejsce rzeź straszliwa,

lecz czas gniewu nie trwał długo.

²¹ Obrońca bez skazy rzucił się do boju,

chwycił za oręż powierzonej mu liturgii:

modlitwy i ofiary kadzielnej.

Wystąpił, by powstrzymać gniew i położyć kres nieszczęściu, tym samym udowodnił, że jest godny Twojej służby.

²² Pokonał gniew nie siłą mięśni ani z orężem w ręku, lecz słowem zmusił do odwrotu anioła zagłady, przypomniał mu obietnice

i przymierza zawarte z przodkami.

²³ Gdy wokół piętrzyły się stosy trupów,

stanął pośrodku, odbił cios i zastąpił mu drogę do tych, którzy jeszcze żyli.

²⁴ Na jego szacie sięgającej do stóp zawisł wówczas cały wszechświat, chwała przodków spoczęła na czterech rzędach rzeźbionych kamieni,

a Twój majestat na diademie na jego głowie.

²⁵ Na ten widok anioł śmierci cofnął się z lękiem.

Wystarczyła ta jedna próba gniewu.

ZAGŁADA WOJSKA FARAONA – PRZEJŚCIE PRZEZ MORZE CZERWONE

Rozdział 19

19 ¹ Bezbożnych, przeciwnie, do końca ścigał gniew niepowstrzymany,

gdyż Bóg dobrze wiedział, co się stanie:

² pozwolą odejść Izraelitom, nawet będą nalegać, by sobie poszli, a potem zmienią zdanie i rzucą się w pogoń za nimi.

³ I rzeczywiście, nim jeszcze minęła żałoba, pośród lamentów nad grobami zabitych powzięli kolejny niedorzeczny zamiar i ścigali jak zbiegów tych, których błagali o odejście.

⁴ Sprawiedliwa konieczność losu gnała ich ku ostatecznej klęsce i sprawiła, że zapomnieli o tym, co im się przydarzyło, aby dopełnić kary, której początkiem były plagi.

⁵ Gdy lud Twój wyruszał w przedziwną wędrówkę, zaskoczyła ich niespodziewana śmierć.

⁶ Znowu natura zmieniła swe prawa, którym podlega całe stworzenie, posłuszna Twoim rozkazom,

aby Twoje dzieci nie doznały szkody.

⁷ Obłok okrył swym cieniem obozowisko,

odwieczne wody cofnęły się, aby odsłonić suchą ziemię, szeroki gościniec przez Morze Czerwone,

huczące fale zmieniły się w zielone łąki.

⁸ Tamtędy przeszli w szyku bojowym pod Twoją opieką, na własne oczy widzieli cudowne zjawiska.

⁹ Jak konie, które pasą się na łące, jak baranki, które radośnie brykają, tak oni wielbili Ciebie, PANIE, swojego wybawcę.

¹⁰ Nieśli jeszcze w pamięci wspomnienie o kraju, który opuścili, o ziemi, która zamiast rozlicznych żyjątek wydała same komary, o rzece, która zaroiła się od żab zamiast rodzić zwierzęta wodne.

¹¹ Z czasem mieli poznać nowy sposób wylęgania się ptaków:

gdy zapragnęli smakowitych potraw i prosili o nie,

¹² z morza wyfrunęły przepiórki, by zaspokoić ich apetyt.

¹³ Na grzeszników natomiast spadła kara poprzedzona znakami w postaci grzmiących piorunów.

Słusznie cierpieli za zło, którego się dopuścili, i za czyny popełnione z nienawiści do cudzoziemców.

¹⁴ Bywa, że ktoś odmówi gościny nieznajomym wędrowcom,

oni jednak zmusili do pracy niewolniczej przybyszów, którzy świadczyli im dobro.

¹⁵ Co więcej, przypuśćmy, że jakaś kara spotka tych, którzy przyjmują obcych niechętnie,

¹⁶ oni jednak świętowali z powodu ich przybycia, a gdy Izraelici uzyskali te same prawa co oni, zmusili ich do nieludzkiej pracy.

¹⁷ Poraziła ich ślepota, podobnie jak tamtych, których dotknęła u drzwi człowieka prawego.

Ogarnięci całkowitą ciemnością dobijali się do własnych domów, po omacku szukając wejścia.

¹⁸ Żywioły świata pozmieniały swoje właściwości, jak dźwięki, które podczas gry na harfie układają się w melodię, lecz brzmią inaczej, gdy zmienia się tonacja,

mimo że pozostają wciąż tymi samymi dźwiękami.

Takie porównanie można wysnuć, gdy przyjrzymy się dokładnie temu, co się wydarzyło.

¹⁹ Zwierzęta lądowe zmieniały się w wodne, a te, które pływają, wypełzały na ziemię. ²⁰ Ogień pomnażał swoją siłę w wodzie, a woda zapomniała, że powinna gasić. ²¹ Małe zwierzątka chodziły wśród płomieni, które – wbrew swojej naturze – ich ciał nie pożerały. ²² Zawsze, PANIE, wywyższałeś swój lud i otaczałeś chwałą, i nie zapomniałeś, towarzysząc mu w każdym czasie i na każdym miejscu.

^1,1 uczciwość – dosł. sprawiedliwość. Chodzi o postępowanie zgodne z wolą Bożą, która ma swój wyraz w Prawie oraz nakazach sumienia.

^1,3 Jego potęga – chodzi o moc Boga działającą w świecie, określaną także jako „Duch” lub „Mądrość”.

^1,5 Święty duch – wyrażenie równoznaczne z Bożą Mądrością, uosobienie czynnej obecności Boga w świecie (Mdr 9,17).

^2,2 Przyszliśmy na świat przypadkiem – aluzja do materialistycznych poglądów niektórych filozofów starożytnych, którzy twierdzili, że o pochodzeniu każdego bytu decyduje przypadkowe połączenie żywiołów bądź atomów, a po śmierci następuje ich całkowite zniszczenie.

^3,16 dzieci nierządu – chodzi tu nie tylko o zakazane prawem związki małżeńskie, ale przede wszystkim o odstępstwo od wiary (Jr 3,2-9; 9,1).

^6,10 świętość – czyli święte prawa ustanowione przez Boga.

^8,8 przysłowia... i zagadki – sentencje moralne celowo wyrażone w niejasnych sformułowaniach (Sdz 14,12; Prz 1,6; Syr 39,2n).

^11,17 bezkształtna materia – wyrażenie przejęte z filozofii greckiej, świadczące o chęci nawiązania dialogu ze światem hellenistycznym. Autor jednak czyni aluzję przede wszystkim do pierwotnego chaosu, o którym wspomina Rdz 1,2.

^11,25 Bóg aktem swojej woli nieustannie stwarza wszystko i podtrzymuje w istnieniu, co teologia określa mianem creatio continua – ciągłego stwarzania.

^12,1 nieśmiertelny duch – czyli życiodajne tchnienie, którym Bóg obdarza każdą istotę żyjącą (Rdz 2,7; Ps 104,29n).

^12,5 mordowanie dzieci – w kultach kananejskich istniał zwyczaj składania dzieci w ofierze bożkom. Zwyczaj ten był zakazany przez Prawo Izraela (np. Kpł 18,21).

^16,20 pokarm aniołów – określenie manny podkreślające niezwykłość tego pokarmu (Ps 78,25). Autor dokonuje duchowej interpretacji tradycyjnych opisów biblijnych, gdzie manna miała smak placka z miodem (Wj 16,31) lub ciasta na oliwie (Lb 11,8).

^17,10 sumienie – gr. syneidesis, określenie zaczerpnięte z kultury hellenistycznej, w Piśmie Świętym pojawia się tu po raz pierwszy w znaczeniu moralnym sumienia. Oznacza wewnętrzną postawę będącą reakcją na popełnione zło i w tym sensie może być synonimem strachu.

^19,8 cudowne zjawiska – według tradycji rabinicznej podczas przejścia przez Morze Czerwone dokonało się dziesięć cudów. Na przykład w pewnym midraszu palestyńskim mówi się o obfitości trawy (Mdr 19,7) oraz o drzewach owocowych zdobiących drogę, którą szli Izraelici.

MĄDROŚĆ SYRACYDESA

WPROWADZENIE

OKOLICZNOŚCI POWSTANIA

Tytuł Mądrość Syracydesa pochodzi z greckiego przekładu księgi, której hebrajska nazwa brzmiała prawdopodobnie Ben Syrach, a w przekładzie łacińskim nazwano ją Ecclesiasticus (Księga Kościelna). Mądrość Syracydesa została napisana w języku hebrajskim ok. 180 r. przed Chr. przez autora, który w zakończeniu dzieła nazwany został Jezusem (hebr. Jeszua), synem Syracha (Syr 50,27). Jak wynika z prologu, szybko przełożono księgę na język grecki. Dokonał tego Syracydes, wnuk autora, w Egipcie, w 38 r. panowania Euergetesa II, czyli w 132 r. przed Chr. (Prolog w. 27). Hebrajska wersja księgi, pomimo dużej popularności, nie została włączona do Biblii hebrajskiej, dlatego uważano, że jej tekst zaginął. Dopiero pod koniec XIX w. (Kair) oraz w XX w. (Qumran, Masada) odkryto wiele hebrajskich fragmentów, które dziś stanowią prawie dwie trzecie objętości całej księgi. W chrześcijańskim kanonie ksiąg świętych Mądrość Syracydesa znalazła się za pośrednictwem Septuaginty (LXX) i zalicza się ją do grupy ksiąg deuterokanonicznych, czyli początkowo nieuznawanych za natchnione.

Mądrość Syracydesa, jak wynika z prologu, zawiera spuściznę literacką końcowego okresu twórczości jednego z wybitnych przedstawicieli izraelskiego nurtu mądrościowego. Syracydes mógł zgłębiać, interpretować i dokonywać syntezy mądrości przekazywanej przez pokolenia, gdyż miał możliwość korzystania ze źródeł pisanych. Sam wspomina w prologu o istniejących już zbiorach Prawa, Proroków i innych Pism (Prolog ww. 24n). W swoim dziele połączył mądrość objawioną przez Boga z ludzkim doświadczeniem. Czerpiąc z historii Izraela, rozwinął swoją naukę w licznych sentencjach. Jako zwierzchnik szkoły (Syr 51,23) aktywnie włączał się w interpretację i wyjaśnianie świętych pism. Korzystał przy tym nie tylko z dziedzictwa mądrości Izraela, ale również innych kręgów kulturowych (hellenistycznych). W zdobyciu tak cennego doświadczenia Syracydesowi pomogły liczne podróże (Syr 51,13), które prawdopodobnie miały charakter dyplomatyczny i wynikały z troski o losy własnego narodu.

Dostrzegając szereg zagrożeń, wynikających z szybkiego wnikania w świat żydowski elementów kultury greckiej, Syracydes jasno wskazuje fundamenty judaizmu, a niekiedy zdecydowanie opowiada się przeciwko hellenizmowi. Ostatecznie w swoim dziele połączył on w sposób niezwykle wyważony głębię tradycji Izraela z doświadczeniem kultury greckiej.

Niniejszego tłumaczenia księgi dokonano na podstawie krytycznego wydania LXX, opracowanego pod redakcją J. Zieglera (Septuaginta, Vetus Testamentum Graecum auctoritate Academiae Scientiarum Gottingensis editium vol. XII, 2, Sapientia Iesu Filii Sirach, red. J. Ziegler, Göttingen 1980). Zawiera ono bardziej znany, krótszy tekst grecki Mądrości Syracydesa oraz tekst dłuższy, który zawierają niektóre greckie rękopisy. Dlatego też w niniejszym wydaniu są fragmenty tekstu, których brak w innych polskich przekładach, co zostało zaznaczone w przypisach. W niektórych miejscach, w celu porównania, przytoczono również tłumaczenie odnalezionych hebrajskich fragmentów księgi.

TREŚĆ I TEOLOGIA

Mądrość Syracydesa stanowi zbiór mądrościowych sentencji, zróżnicowanych pod względem tematu i gatunku literackiego. Zasadniczo wyróżnia się trzy podstawowe części księgi: 1) Pochwała mądrości w przykazaniach i pouczenia o cnotach (Syr 1 – 23); 2) Pochwała mądrości i prezentacja jej pouczeń etycznych (Syr 24,1 – 42,14); 3) Przykłady cnót i wysławianie dzieł stworzenia (Syr 42,15 – 51,30). Księga zawiera jednostki literackie o bardzo zróżnicowanych formach i różnorodnej treści. Są wśród nich nauki mądrościowe, zbiory przysłów, wskazówki etyczne, refleksje teologiczne, wypowiedzi homiletyczne, modlitwy, hymny itp. Tworzą one obszerne dzieło bez wyraźnego planu kompozycyjnego.

Dzieło Syracydesa rozpoczyna opis mądrości Boga, od którego pochodzi każda mądrość (Syr 1,1-10). To oryginalne stwierdzenie stanowi wyjściową tezę całej księgi, w której jest dokładniej wyjaśniana, najpierw w opisach elementów kosmosu (Syr 18,1-7; 30,16-35) i w przymiotach dzieł stworzonego świata (Syr 42,15 – 43,33), a następnie w wypowiedzi samej Mądrości na temat jej udziału w historii narodu wybranego (Syr 24,1-22) i w dziejach sławnych ludzi (Syr 44 – 50). Bóg w Mądrości Syracydesa został ukazany jako Stwórca i Władca świata, narodów i człowieka. W stworzonym kosmosie i na ziemi panuje wzorowy porządek (Syr 16,24-30). Wszystkie dzieła Boże są doskonałe (Syr 18,1-14; 39,12-35) i wszędzie przejawia się Jego mądrość. Bóg zna wszystko, jest łaskawy i miłosierny (np. Syr 15,18-19; 18,13; 23,19-20; 39,19-20). Największym darem, jaki człowiek otrzymuje od Boga, jest mądrość. Syracydes ściśle łączy posiadanie mądrości z bojaźnią Bożą, co z kolei prowadzi człowieka do wypełniania przykazań. Mądrość Syracydesa ukazuje z jednej strony mądrość teoretyczną, która jest owocem osobistego wysiłku intelektualnego, doświadczeń, podróży i spotkań z mędrcami, a z drugiej strony mądrość praktyczną, która przejawia się w dyscyplinie, karności, a przez to w coraz większym doskonaleniu woli.

Syracydes wskazuje w swoich pouczeniach szereg konkretnych postaw i sytuacji, zarówno z osobistego, jak i społecznego życia ludzi. Rady odnoszą się do rolników i hodowców zwierząt domowych (Syr 7,15.22; 38,25), do sędziów i władców (Syr 9,17 – 10,5), do trudniących się handlem (Syr 26,29 – 27,3) i rzemiosłem (Syr 38,27-31). Do tej grupy rad należy dołączyć przestrogi przed nadużyciami w pożyczaniu i poręczaniu (Syr 29,1-20) oraz krytykę ludzi stroniących od pracy (Syr 10,26n). Niektóre pouczenia zawierają oceny bogactwa i ubóstwa (Syr 5,1-8; 11,10-19; 31,1-11), wskazują, jak należy dbać o zdrowie (Syr 30,14-25; 38,1-15), jak się zachować na uczcie (Syr 31,12 – 33,13; 37,27-31) i podczas żałoby (Syr 38,16-23). Inne nawiązują do życia rodzinnego, przypominając dzieciom i rodzicom o ich obowiązkach (Syr 3,1-16; 7,27-28; 22,3-5; 30,1-13; 33,20-24; 42,9-14). Jest w nich też mowa o relacjach, jakie zachodzą pomiędzy panem a niewolnikiem (Syr 7,20-21; 33,25-33) oraz pomiędzy ludźmi bogatymi i ubogimi (Syr 3,30 – 4,10; 7,32-35; 13,15-23; 18,15-18; 29,8-13). Księga zawiera również pouczenia dotyczące przyjaciół (Syr 6,5-17; 9,10; 22,16-26; 37,1-6) i wrogów (Syr 12,8-18), kobiet dobrych i złych (Syr 9,1-9; 25 – 26; 36,23-31). Ważne znaczenie wychowawcze mają wezwania do kształtowania własnej osobowości, zwłaszcza przez zdobywanie karności (np. Syr 1,22-24; 6,2-4; 18,30 – 19,4; 20,18-26; 22,27 – 23,27). Żeby osiągnąć mądrość, należy usuwać wady (Syr 3,26-29; 10,6-18; 22,27 – 23,6.16-27; 27,22 – 28,11) i pielęgnować cnoty (Syr 3,17-24; 4,20-31; 10,26-31). Sprawdzianem intelektualnego i duchowego poziomu każdego człowieka jest jego mowa, o czym wielokrotnie poucza Syracydes (np. Syr 5,9-6,1; 19,4-17; 20,1-8.18-31; 23,7-35; 27,4-7; 28,13-26).

MĄDROŚĆ SYRACYDESA

PROLOG

¹ Liczne i wielkie dzieła zostały nam przekazane przez Prawo, Proroków ² i tych, którzy po nich przyszli, ³ dzięki którym należy chwalić Izraela za naukę i mądrość. ⁴ Aby były znane nie tylko tym, którzy potrafią je czytać, ⁵ lecz dla wszystkich kochających naukę stały się użyteczne ⁶ w mówieniu i pisaniu, ⁷ dziadek mój Jezus, oddawszy się całkowicie poznaniu ⁸ Prawa, ⁹ Proroków ¹⁰ i innych Pism przodków, ¹¹ stał się ich biegłym znawcą. ¹² On sam został skłoniony do napisania czegoś pożytecznego z nauki i mądrości, ¹³ tak aby kochający naukę dostąpili poznania ¹⁴ i bardziej pogłębili swe życie zgodne z Prawem.

¹⁵ Proszę więc, ¹⁶ abyście z życzliwością i uwagą ¹⁷ czytali. ¹⁸ Bądźcie wyrozumiali ¹⁹ tam, gdzie jak się wydaje, ²⁰ mimo wielkiego wysiłku włożonego w tłumaczenie, ²¹ niektórych wyrażeń nie można było oddać. ²² Nie mają one tej samej siły wyrazu czytane po hebrajsku i przełożone na inny język. ²³ Nie tylko ta księga, ²⁴ ale i samo Prawo, Prorocy, ²⁵ jak i pozostałe Pisma ²⁶ niemało różnią się od oryginału.

²⁷ Kiedy w trzydziestym ósmym roku panowania króla Euergetesa ²⁸ przybyłem do Egiptu, ²⁹ znalazłem tam kopię dzieła o wielkim znaczeniu. ³⁰ Czułem się zmuszony poświęcić się i dołożyć starań oraz trudu, aby przetłumaczyć tę księgę. ³¹ Wiele bezsennych nocy i studiów poświęciłem ³² w tym czasie, ³³ aby dzieło doprowadzić do końca ³⁴ i wydać je dla tych, którzy pozostają na obczyźnie, ³⁵ a którzy chcą zdobywać naukę ³⁶ i dostosować swoje zwyczaje do wymogów Prawa.

POCHWAŁA MĄDROŚCI W PRZYKAZANIACH I POUCZENIA O CNOTACH

POCHODZENIE MĄDROŚCI

Rozdział 1

1 ¹ Wszelka mądrość pochodzi od PANA i pozostaje z Nim na wieki.

² Piasek mórz, krople deszczu,

i dni wieczności – kto może je policzyć?

³ Wysokość nieba, rozległość ziemi,

otchłań i mądrość – kto może zbadać?

⁴ Pierwsza ze wszystkiego została stworzona mądrość i zdolność zrozumienia istnieje od wieków.

⁵ Źródłem mądrości jest słowo PANA na wysokościach, a jej drogami – odwieczne przykazania.

⁶ Dla kogo został odkryty korzeń mądrości,

a jej najskrytsze zamiary – kto zdoła poznać?

⁷ Komu zostało objawione poznanie mądrości,

a różnorodność jej dróg – któż zrozumie?

⁸ Jeden tylko jest mądry, budzący trwogę,

Ten, który siedzi na swoim tronie.

⁹ PAN sam ją stworzył, ujrzał i policzył,

i wylał ją na wszystkie swoje dzieła,

¹⁰ na każde stworzenie, według swej hojności,

rozdzielił ją obficie tym, którzy Go miłują.

BOJAŹŃ WOBEC PANA PRAWDZIWĄ MĄDROŚCIĄ

¹¹ Bojaźń PANA jest chwałą i chlubą,

weselem i koroną radości.

¹² Bojaźń PANA rozwesela serce,

daje zadowolenie, radość i długowieczność.

Bojaźń PANA jest Jego darem,

wprowadza na ścieżki miłości.

¹³ Temu, kto boi się PANA, dobrze się powiedzie,

w dniu jego śmierci będą go chwalić.

¹⁴ Bać się PANA – to początek mądrości,

ona jest dana wiernym już w łonie matki.

¹⁵ Założyła odwieczne fundamenty wśród ludzi i będzie powierzona ich potomstwu.

¹⁶ Bać się PANA – to pełnia mądrości,

ona upaja ich swymi owocami.

¹⁷ Cały ich dom napełnia tym, czego pragną,

a spichlerze swoimi plonami.

¹⁸ Koroną mądrości jest bojaźń PANA,

ona przynosi pokój i uzdrowienie.

Obie są darem pokoju od Boga,

okrywają chlubą tych, którzy Go kochają.

¹⁹ On rozlał wiedzę i rozumne poznanie,

obdarzył chwałą tych, którzy posiadają mądrość.

²⁰ Bać się PANA – to korzeń mądrości,

a jej gałęzie – to długie życie.

²¹ Bojaźń Pańska oddala grzechy,

kto w niej trwa, nie doświadczy gniewu.

CIERPLIWOŚĆ I SZCZEROŚĆ

²² Nie da się usprawiedliwić niesłusznej złości,

wybuch gniewu staje się upadkiem.

²³ Cierpliwy znosi próbę do czasu,

potem doznaje radości.

²⁴ Do czasu powściąga on swój język.

Wargi wielu będą rozgłaszać jego roztropność.

²⁵ W skarbcach mądrości – rozumne przysłowia,

pobożność wzbudza odrazę w grzeszniku.

²⁶ Jeżeli pragniesz mądrości, zachowuj przykazania,

a PAN ci jej użyczy.

²⁷ Mądrość i wychowanie to bojaźń PANA,

On ma upodobanie w wierności i łagodności.

²⁸ Nie lekceważ bojaźni PANA,

nie podchodź do Niego nieszczerze.

²⁹ Niech ludzie nie uważają cię za obłudnika,

czuwaj nad swymi wargami.

³⁰ Nie wywyższaj się, abyś nie upadł

i nie sprowadził na siebie hańby.

PAN odkryje twoje tajemnice

i poniży cię pośród zgromadzenia,

gdyż nie przychodzisz z bojaźnią PANA,

a twoje serce jest pełne podstępu.

CIERPLIWOŚĆ I UFNOŚĆ W DOŚWIADCZENIU

Rozdział 2

2 ¹Synu mój, jeżeli podejmujesz się służyć PANU, przygotuj się na doświadczenie,

² przygotuj swe serce i bądź mężny,

zachowaj spokój w czasie przeciwności.

³ Przylgnij do PANA i się nie oddalaj,

abyś na końcu twych dni był wywyższony.

⁴ Przyjmij wszystko, co ci się przydarzy,

gdy cię upokarzają, bądź cierpliwy,

⁵ ponieważ złoto oczyszcza się w ogniu,

a ludzi wybranych – w piecu upokorzeń.

⁶ Zawierz PANU, a On cię podtrzyma,

wyprostuj swoje drogi i Jemu ufaj.

⁷ Wy, którzy boicie się PANA, oczekujcie Jego miłosierdzia, nie cofajcie się, abyście nie upadli.

⁸ Wy, którzy boicie się PANA, zawierzcie Jemu,

a nie przepadnie wasza zapłata.

⁹ Wy, którzy boicie się PANA, spodziewajcie się pomyślności, radości wiecznej i zmiłowania.

¹⁰ Popatrzcie na dawne pokolenia, a przekonacie się:

Czy ten, kto ufał PANU, doznał zawodu?

Czy ktoś, kto trwał w Jego bojaźni, zaznał opuszczenia?

Czy ktoś, kto Go wzywał, zaznał wzgardy?

¹¹ PAN bowiem jest łaskawy i miłosierny, odpuszcza grzechy i ratuje w czasie utrapienia.

¹² Biada lękliwym sercom i rękom znużonym,

i grzesznikowi chodzącemu po dwóch drogach.

¹³ Biada sercu słabemu, ponieważ nie wierzy,

i z tego powodu nie znajdzie obrony.

¹⁴ Biada wam, którzy straciliście wytrwałość,

co uczynicie, gdy was PAN nawiedzi?

¹⁵ Ci, którzy boją się PANA, słów Jego nie lekceważą,

którzy Go kochają, zachowują Jego drogi.

¹⁶ Ci, którzy boją się PANA, starają się Mu podobać,

którzy Go kochają, wypełniają Jego Prawo.

¹⁷ Ci, którzy boją się PANA, przygotowują swoje serce i przed Nim starają się być pokorni.

¹⁸ Wpadnijmy w ręce PANA, a nie w ręce ludzi,

gdyż jaka jest Jego wielkość, takie też Jego miłosierdzie.

CZCIJ OJCA I MATKĘ

Rozdział 3

3 ¹Synowie, słuchajcie swojego ojca, bo tak postępując, będziecie żyć szczęśliwie.

² Gdyż PAN wywyższył ojca względem dzieci i umocnił prawo matki nad synami.

³ Kto szanuje ojca, zadość czyni za grzechy,

⁴ kto czci swoją matkę, jakby skarby gromadził.

⁵ Kto szanuje ojca, będzie się cieszył dziećmi i w dniu modlitwy będzie wysłuchany.

⁶ Kto czci ojca, będzie żył długo,

kto szanuje matkę, otrzyma nagrodę od PANA.

⁷ Kto boi się PANA, szanuje swego ojca

i służy swoim rodzicom jak panom.

⁸ Synu, czynem i słowem okazuj szacunek ojcu,

abyś otrzymał jego błogosławieństwo.

⁹ Błogosławieństwo ojca umacnia dom synów, a przekleństwo matki rujnuje fundamenty.

¹⁰ Nie wywyższaj się, gdy twój ojciec jest w niesławie, bo hańba ojca nie przyniesie ci chwały.

¹¹ Sława człowieka płynie ze czci ojca,

hańbą dla synów jest wzgardzona matka.

¹² Synu, opiekuj się swym ojcem, gdy się zestarzeje, i nie zasmucaj go przez całe jego życie.

¹³ Chociażby stracił rozum, miej cierpliwość

i nie znieważaj go, gdy jesteś w pełni sił.

¹⁴ Miłosierdzie względem ojca nie pójdzie w zapomnienie i będzie postawione w miejsce twoich grzechów.

¹⁵ W dniu utrapienia ono zostanie ci przypomniane, jak szron w blasku słońca znikną twoje grzechy.

¹⁶ Kto porzuca ojca, jest jak bluźnierca,

kto znieważa swą matkę, obraża Boga.

ZACHĘTA DO POKORY

¹⁷ Synu, postępuj łagodnie we wszystkim, co czynisz, a przez prawych będziesz miłowany.

¹⁸ Im więcej znaczysz, tym bardziej się uniżaj,

a znajdziesz łaskę u PANA.

¹⁹ Wielu jest bowiem wyniosłych i pysznych,

lecz On pokornym odsłania swe tajemnice.

²⁰ Gdyż wielka jest potęga PANA,

lecz tylko pokorni oddają Mu chwałę.

²¹ Nie szukaj spraw ukrytych przed tobą

i nie badaj tego, co jest silniejsze od ciebie.

²² Rozmyślaj nad tym, co ci nakazano,

nie trzeba zajmować się sprawami ukrytymi.

²³ Nie trudź się niepotrzebnie tym, co cię przerasta, wyjaśniono ci więcej, niż może pojąć ludzki rozum.

²⁴ Wielu bowiem zgubiła zarozumiałość i na błędnych wyobrażeniach potknęły się ich umysły.

²⁵ Gdzie nie ma źrenicy, tam brakuje światła,

gdzie brakuje wiedzy, tam nie ma mądrości.

²⁶ Twarde serce będzie miało nieszczęśliwy koniec,

zginie ten, kto lubuje się w niebezpieczeństwach.

²⁷ Twarde serce obciążą cierpienia,

a grzesznik będzie dodawał grzech do grzechu.

²⁸ Nieszczęście pyszałka jest pewne i nieuleczalne, gdyż ziele zła zapuściło w nim korzenie.

²⁹ Roztropne serce rozważa przysłowia,

a uważne ucho ucieszy się mądrością.

³⁰ Jak woda gasi płonący ogień,

tak jałmużna gładzi grzechy.

³¹ Kto czyni dobro, znajdzie je na końcu,

a gdy się potknie, ono będzie mu podporą.

POMOC BIEDNYM

Rozdział 4

4 ¹Synu, nie pozbawiaj biednego rzeczy niezbędnych do życia, nie nadużywaj nadziei proszącego.

² Nie pogardzaj człowiekiem głodnym i nie pobudzaj do gniewu tego, kto cierpi niedostatek.

³ Nie jątrz wnętrzności rozgoryczonemu

ani ubogiemu nie odmawiaj pomocy.

⁴ Nie gardź prośbą nieszczęśliwego

i od potrzebującego się nie odwracaj.

⁵ Na prośbę biednego nie zamykaj oczu,

nie dawaj mu powodu, aby cię przeklinał.

⁶ Jeżeli cię przeklina z głębi swej rozpaczy,

Stwórca wysłucha jego błagania.

⁷ Staraj się być lubianym w zgromadzeniu,

a przed rządzącymi nisko schylaj głowę.

⁸ Bądź przychylny dla ubogiego

i odpowiadaj mu spokojnie, z łagodnością.

⁹ Uwolnij krzywdzonego z rąk wyzyskiwacza

i nie bądź lękliwy w wydawaniu sądów.

¹⁰ Dla sierot bądź jak ojciec,

jak mąż zapewnij opiekę wdowom.

Wtedy Bóg nazwie cię swoim synem,

będzie cię kochał bardziej niż twoja matka.

MĄDROŚĆ MISTRZYNIĄ ŻYCIA

¹¹ Mądrość wywyższa swoich synów,

troszczy się o wszystkich, którzy jej szukają.

¹² Ci, co kochają mądrość, ukochają życie, napełnią się radością, szukając jej od świtu.

¹³ Kto posiądzie mądrość, odziedziczy chwałę, dokądkolwiek pójdzie, PAN będzie mu błogosławił.

¹⁴ Ci którzy jej służą, służą Świętemu,

PAN miłuje tych, którzy ją kochają.

¹⁵ Kto słucha mądrości, będzie sądził sprawiedliwie,

a będąc posłuszny, zamieszka w jej domu.

¹⁶ Kto się jej powierzy, ten ją odziedziczy

i przekaże ją swemu potomstwu.

¹⁷ W początkach poprowadzi go krętymi ścieżkami, wzbudzając w nim lęk i trwogę.

Ćwiczyć go będzie, aż jej w pełni zawierzy, i próbować go będzie swymi nakazami.

¹⁸ Wówczas zwróci się do niego, aby go ucieszyć, i wyjawi mu swoje tajemnice.

¹⁹ Jeśliby jednak zbłądził, wtedy go opuści

i pozostawi na jego zgubę.

WSTYD

²⁰ Synu mój, zważając na okoliczności, wystrzegaj się zła i nie wstydź się samego siebie.

²¹ Gdyż jest wstyd, który sprowadza grzech, a także wstyd, który jest chwałą i łaską.

²² Nie wyróżniaj nikogo ze szkodą dla siebie, nie bądź nieśmiały, tak by siebie zgubić.

²³ Nie uchylaj się od zabrania głosu

i nie ukrywaj swojej mądrości.

²⁴ Bo mądrość objawia się w mowie,

a roztropność we właściwej odpowiedzi.

²⁵ Nie przeciwstawiaj się prawdzie,

ale wstydź się braku wychowania.

²⁶ Nie wstydź się wyznać swoje grzechy,

nie próbuj odwracać biegu rzeki.

²⁷ Nie płaszcz się przed głupim człowiekiem i nie kieruj się racją mocniejszego.

²⁸ Aż do śmierci tocz bój o prawdę,

a sam PAN Bóg będzie walczył za ciebie.

²⁹ Nie bądź odważny w słowach,

a opieszały i leniwy w czynach.

³⁰ Nie udawaj lwa w twoim domu,

podejrzewając domowników z urojonych przyczyn.

³¹ Nie wyciągaj ręki tylko do brania

i nie chowaj jej, gdy trzeba oddać.

BOGACTWO I PYCHA

Rozdział 5

5 ¹Nie ufaj swoim bogactwom i nie mów: „Sam sobie wystarczę”.

² Nie chodź za zachciankami serca i oczu, nie kieruj się żądzami.

³ Nie mów: „Któż może mi rozkazywać?”,

gdyż PAN z pewnością wymierzy ci sprawiedliwość.

⁴ Nie mów: „Zgrzeszyłem i co mi się stało?”, ponieważ PAN jest cierpliwy.

⁵ Nie licz tak bardzo na przebaczenie,

gdy będziesz pomnażał swe grzechy.

⁶ Nie mów: „Jego miłosierdzie jest wielkie,

On wybaczy wszystkie moje winy”,

gdyż Jego jest miłosierdzie i gniew,

a na grzeszników spadnie Jego kara.

⁷ Nie opóźniaj powrotu do PANA,

nie odkładaj go z dnia na dzień,

bo nagle może nadejść gniew PANA

i zginiesz w dniu pomsty.

⁸ Nie polegaj na nieuczciwie zdobytych bogactwach,

nie przydadzą ci się w dniu nieszczęścia.

ROZTROPNOŚĆ W JĘZYKU I PANOWANIE NAD SOBĄ

⁹ Nie przewiewaj zboża na każdym wietrze i nie zapuszczaj się w każdą ścieżkę;

tak czyni grzesznik o podwójnym języku.

¹⁰ Bądź stanowczy w tym, co zamierzasz,

a twoje wypowiedzi niech będą jednoznaczne.

¹¹ Zawsze chętnie słuchaj, lecz z odpowiedzią czekaj cierpliwie.

¹² Jeżeli możesz, odpowiedz twemu bliźniemu, jeżeli nie, rękę połóż na twoich ustach.

¹³ Dzięki mowie zyskuje się sławę lub pogardę, a język może doprowadzić człowieka do upadku.

¹⁴ Nie dawaj powodu, by nazwano cię oszczercą, swoją mową nie przygotowuj zasadzek.

Wstyd bowiem ciąży złodziejowi, a zła opinia człowiekowi o podwójnym języku.

¹⁵ Unikaj błędu w sprawach wielkich i małych i nie stawaj się wrogiem, zamiast być przyjacielem.

Rozdział 6

6 ¹Zły człowiek hańbę i wstyd odziedziczy, podobnie grzesznik o podwójnym języku.

² Nie oddawaj się na pastwę swojej żądzy,

by nie pozbawiła cię siły jak bawół:

³ pożre twoje liście, zniszczy twe owoce

i staniesz się jak uschłe drzewo.

⁴ Złe pragnienie zgubi tego, kto mu ulega,

uczyni go pośmiewiskiem dla wrogów.

ROZTROPNOŚĆ W PRZYJAŹNIACH

⁵ Miłe słowa przysparzają przyjaciół,

a uprzejmy język znajduje wzajemność.

⁶ Żyj w zgodzie z wieloma, lecz doradcą niech ci będzie jeden na tysiąc.

⁷ Pozyskałeś przyjaciela, poddaj go próbie, zbyt szybko mu nie ufaj.

⁸ Jeden jest przyjacielem w czasie dla niego stosownym, lecz zawodzi w dniu utrapienia.

⁹ Zdarza się przyjaciel, który zamienia się w nieprzyjaciela i na twoją hańbę wyjawia sporne sprawy.

¹⁰ Inny jest przyjacielem tylko na czas uczty, lecz zawodzi w dniu utrapienia.

¹¹ W czasie pomyślności będzie drugim tobą, będzie swobodnie rozkazywał twoim sługom.

¹² Gdy cię upokorzą, stanie przeciw tobie

albo przed tobą się ukryje.

¹³ Oddal się od twoich nieprzyjaciół i uważaj na twoich przyjaciół.

¹⁴ Wierny przyjaciel to trwałe schronienie,

kto go znajduje, jakby skarby znalazł.

¹⁵ Wierny przyjaciel ponad wszelką cenę,

nie ma miary korzyść, jaką przynosi.

¹⁶ Wierny przyjaciel lekarstwem w życiu,

znajdą go ci, co boją się PANA.

¹⁷ Kto się boi PANA, dobrze pokieruje swoją przyjaźnią, gdyż taki jak on stanie się jego bliźni.

SZKOŁA MĄDROŚCI

¹⁸ Synu, od młodości poddaj się wychowaniu, aż do starości będziesz znajdował mądrość.

¹⁹ Podchodź do niej jak oracz i siewca

i czekaj na dobre plony.

W pracy nad nią trochę się utrudzisz,

lecz szybko będziesz jadł owoce.

²⁰ Jakże trudna jest mądrość dla nieuków,

a głupi w niej nie wytrwa.

²¹ Będzie mu ciężarem ponad siły,

odrzuci mądrość niezwłocznie.

²² Ona bowiem ze swej natury

nie dla wszystkich jest dostrzegalna.

²³ Posłuchaj, synu, przyjmij mą naukę

i nie odrzucaj mojej rady.

²⁴ Włóż swoje stopy w jej dyby,

a na swą szyję załóż jej jarzmo.

²⁵ Nagnij swe plecy, aby ją dźwigać,

niech ci nie ciążą jej więzy.

²⁶ Przylgnij do niej całym sobą

i wytrwale idź jej drogami.

²⁷ Badaj i szukaj, a będzie ci dane ją poznać, gdy ją uchwycisz, już jej nie wypuszczaj.

²⁸ Na koniec znajdziesz miejsce jej spoczynku, a ona zamieni się dla ciebie w radość.

²⁹ Jej dyby będą dla ciebie silną obroną,

a jarzmo jej – szatą chwalebną.

³⁰ Ozdoba jest na niej ze złota,

a jej więzy z purpurowych nici.

³¹ Okryjesz się nią jak szatą ozdobną,

włożysz ją jak koronę radości.

³² Synu, jeżeli chcesz, będziesz pouczony i jeśli się przyłożysz, nabędziesz sprawności.

³³ Jeśli lubisz słuchać, zrozumiesz,

gdy nakłonisz ucha, staniesz się mądry.

³⁴ Przebywaj tam, gdzie jest wielu starszych, przylgnij do ich mądrości.

³⁵ Słuchaj chętnie każdej mowy pobożnej,

niech ci nie umkną przysłowia mądrości.

³⁶ Gdy widzisz mędrca, idź do niego o wczesnej porze, niech twoje stopy ścierają progi drzwi jego.

³⁷ Rozmyślaj nad przykazaniami PANA,

przede wszystkim zajmuj się Jego nakazami.

On umocni twe serce i da ci pragnienie mądrości.

RADY DOTYCZĄCE ŻYCIA MORALNEGO I SPOŁECZNEGO

Rozdział 7

7 ¹Nie czyń zła, aby cię zło nie pochłonęło. ²Stroń od niesprawiedliwości, a oddali się od ciebie.

³ Nie rozsiewaj w bruzdach nieprawości,

abyś nie zbierał jej siedmiokrotnych plonów.

⁴ Nie proś PANA o władzę

ani króla o wysokie stanowisko.

⁵ Nie usprawiedliwiaj się przed PANEM

i nie mędrkuj wobec króla.

⁶ Nie staraj się zostać sędzią, jeżeli nie umiesz wykorzenić nieprawości, byś nie uległ wpływowi mocniejszego i nie zniechęcał się brakiem uczciwości.

⁷ Nie występuj przeciwko zgromadzeniu miasta,

abyś nie był wydany tłumowi.

⁸ Nie popełniaj ponownie grzechu,

gdyż już jeden czyni cię winnym.

⁹ Nie mów: „Bóg wejrzy na obfitość moich darów,

Najwyższy przyjmie je, kiedy je przedstawię”.

¹⁰ Nie bądź małoduszny w modlitwie

i nie ociągaj się w spełnianiu dobrych uczynków.

¹¹ Nie naśmiewaj się z człowieka rozgoryczonego,

gdyż jest Ktoś, kto upokarza i wywyższa.

¹² Nie rozsiewaj pomówień na twego brata, ani przyjacielowi nie czyń czegoś podobnego.

¹³ Nie kłam w żadnej sytuacji,

takie przyzwyczajenie nie wychodzi na dobre.

¹⁴ Nie mów od rzeczy na zebraniu starszych i nie mnóż słów podczas twej modlitwy.

¹⁵ Nie pogardzaj ciężką pracą ani uprawą roli ustanowioną przez Najwyższego.

¹⁶ Unikaj zgromadzenia grzeszników, pamiętaj, że gniew Boży się nie spóźnia.

¹⁷ Staraj się być pokorny, gdyż ogień i robactwo będą zapłatą dla bezbożnych.

¹⁸ Nie wymieniaj przyjaciela za pieniądze

ani rodzonego brata za złoto z Ofiru.

¹⁹ Nie oddalaj mądrej i dobrej żony,

jej dobroć znaczy więcej niż złoto.

²⁰ Nie krzywdź wiernego i pracowitego sługi

ani najemnika, który w pełni jest ci oddany.

²¹ Kochaj roztropnego sługę i nie odmawiaj wypuszczenia go na wolność.

²² Doglądaj bydła, jeśli je posiadasz.

Jeżeli masz z tego korzyść, zatrzymaj je sobie.

²³ Masz synów? Troszcz się o ich wychowanie,

zginaj im karki od młodości.

²⁴ Masz córki? Czuwaj nad ich postępowaniem i nie bądź dla nich pobłażliwy.

²⁵ Wydaj córkę za mąż, a dopełnisz dzieła, lecz daj ją roztropnemu człowiekowi.

²⁶ Masz żonę, która ci się podoba? Nie oddalaj jej.

Nie zawierzaj jednak tej, której nie kochasz.

²⁷ Z całego serca czcij swojego ojca i nie zapominaj o tej, która w bólach cię zrodziła.

²⁸ Pamiętaj, że przez nich zostałeś zrodzony i cóż możesz dać im w zamian?

²⁹ Z całej duszy oddawaj cześć PANU i miej w poważaniu Jego kapłanów.

³⁰ Z całej siły kochaj swego Stwórcę, nie zapominaj o Jego sługach.

³¹ Miej lęk przed PANEM i szanuj kapłana, oddaj mu należną część ofiar, jak ci to zostało nakazane: należną część ofiary wynagradzającej, udziec ofiar wspólnotowych, część najświętszych ofiar i każdego daru.

³² Wyciągnij swą rękę do biednego,

aby dosięgło cię błogosławieństwo.

³³ Niech dostąpią darów wszyscy żyjący,

nie cofaj swej życzliwości przed zmarłymi.

³⁴ Nie odwracaj się od płaczących,

współczuj tym, którzy cierpią.

³⁵ Nie zwlekaj z odwiedzaniem chorych,

a będziesz przez nich kochany.

³⁶ We wszystkim, co czynisz, pamiętaj o końcu życia,

a nigdy nie zgrzeszysz.

CZEGO NALEŻY UNIKAĆ

Rozdział 8

8 ¹Nie sprzeciwiaj się mocniejszemu od siebie, abyś nie wpadł w jego ręce.

² Nie wchodź w układy z bogaczem,

aby nie przekupił cię pieniędzmi.

Wielu bowiem złoto doprowadziło do zguby, uwiodło ono nawet serca królów.

³ Nie sprzeciwiaj się gadatliwemu i nie dorzucaj drewna do jego ogniska.

⁴ Nie zadawaj się z prostakiem, aby nie znieważono twoich przodków.

⁵ Nie czyń wyrzutów nawracającemu się z grzechu, pamiętaj, że wszyscy zasługujemy na karę.

⁶ Nie znieważaj człowieka w podeszłym wieku,

gdyż wielu z nas dożyje starości.

⁷ Nie ciesz się z czyjejś śmierci, pamiętaj, że wszyscy umrzemy.

⁸ Nie lekceważ słów ludzi mądrych, lecz skłaniaj się do ich przysłów, bo od nich nauczysz się karności i zachowania wobec dostojników.

⁹ Nie odrzucaj opowiadań starców, bo przejęli je od swoich ojców.

Od nich nauczysz się myślenia,

by w razie potrzeby udzielić odpowiedzi.

¹⁰ Nie rozpalaj węgli grzesznika,

abyś się nie spalił w płomieniach jego ognia.

¹¹ Nie spuszczaj z oka pyszałka,

aby nie zastawił pułapki na twych ustach.

¹² Nie pożyczaj człowiekowi możniejszemu od ciebie, a jeśli już pożyczyłeś, uważaj to za stratę.

¹³ Nie poręczaj ponad twoje możliwości,

a jeśli już poręczyłeś, bądź gotowy do spłaty.

¹⁴ Nie procesuj się z sędzią, bo osądzi cię, wykorzystując swą przewagę.

¹⁵ Z poszukiwaczem przygód nie wybieraj się w drogę, abyś nie ściągnął na siebie jego przewrotności.

On pójdzie według swego upodobania,

a ty zginiesz przez jego głupotę.

¹⁶ Nie wdawaj się w walkę z człowiekiem porywczym i nie chodź z nim na miejsca odludne.

Krew dla niego jest niczym, napadnie na ciebie, gdy będziesz bezbronny.

¹⁷ Nie naradzaj się z głupim, bo nie potrafi dotrzymać słowa.

¹⁸ Nie powierzaj obcym sekretów, nie wiesz, co może z tego wyniknąć.

¹⁹ Nie zwierzaj się każdemu człowiekowi, bo nie przyniesie ci to korzyści.

OSTROŻNOŚĆ WOBEC KOBIET

Rozdział 9

9 ¹Nie bądź zazdrosny o swoją żonę, abyś nie nauczył jej niewłaściwego postępowania.

² Nie oddawaj się całkowicie kobiecie,

aby nie uzależniła cię od siebie.

³ Nie spotykaj się z nierządnicą,

abyś nie wpadł w jej sidła.

⁴ Nie zadawaj się ze śpiewaczką,

aby nie zgubiły cię jej zamiary.

⁵ Nie przypatruj się dziewicy,

abyś nie upadł i nie poniósł kary.

⁶ Nie oddawaj się nierządnicom,

abyś nie roztrwonił swojego dziedzictwa.

⁷ Nie rozglądaj się po zaułkach miasta,

nie zapuszczaj się w miejsca ustronne.

⁸ Odwracaj oko od zgrabnej kobiety,

nie wpatruj się w obcą piękność.

Wielu bowiem zgubiła uroda kobiety,

miłość do niej pali jak ogień.

⁹ Nie siadaj do stołu z kobietą zamężną,

nie ucztuj z nią, pijąc wino,

aby twe serce nie skłoniło się do niej,

byś przez namiętność nie ściągnął na siebie zguby.

OSTROŻNOŚĆ W RELACJACH Z RÓŻNYMI LUDŹMI

¹⁰ Nie porzucaj starego przyjaciela,

bo nowy mu nie dorówna.

Nowy przyjaciel jest jak młode wino,

gdy się zestarzeje, z radością je wypijesz.

¹¹ Nie zazdrość powodzenia grzesznikowi,

bo nie wiesz, jakie spadnie na niego nieszczęście.

¹² Nie miej udziału w szczęściu bezbożnych,

pamiętaj, że nie zostaną usprawiedliwieni nawet w krainie umarłych.

¹³ Trzymaj się z dala od tego, kto ma władzę zabijania, a nie zawładnie tobą lęk śmierci.

Jeżeli zbliżysz się do niego, nie popełnij błędu, aby nie odebrał ci życia.

Wiedz, że poruszasz się wśród sideł,

stąpasz po krawędzi murów miasta.

¹⁴ Na ile możesz, zabiegaj o bliźnich,

u mądrych szukaj porady.

¹⁵ Z rozumnymi prowadź rozmowy,

rozprawiaj zawsze o Prawie Najwyższego.

¹⁶ Siadaj do stołu z ludźmi sprawiedliwymi,

a bojaźń PANA niech będzie twoją chlubą.

¹⁷ W rękach rzemieślnika jest dzieło godne pochwały, a mądrość przywódcy ludu – w jego słowie.

¹⁸ Człowieka gadatliwego bać się będą w mieście, a porywczy w mowie zostanie znienawidzony.

WYSTRZEGANIE SIĘ PYCHY PRAWDZIWĄ WIELKOŚCIĄ

Rozdział 10

10 ¹Mądry sędzia wychowuje swój naród, a roztropne rządy wprowadzają ład.

² Jaki przywódca ludu, tacy i jego słudzy,

mieszkańcy są podobni do tego, kto nimi rządzi.

³ Król bez zasad rujnuje swój naród,

mądrość władców wpływa na rozwój miasta.

⁴ W ręku PANA zarządzanie światem, w swoim czasie wyznacza do tego odpowiednich ludzi.

⁵ W ręku PANA pomyślność człowieka,

On prawodawcy przysparza chwały.

⁶ Nie obrażaj się na bliźniego za każde przewinienie i nie czyń nic, co jest dziełem przemocy.

⁷ Pycha nie podoba się ani ludziom, ani Bogu,

wszyscy oni potępiają niesprawiedliwość.

⁸ Panowanie przechodzi z jednego narodu na drugi, a dzieje się to za sprawą niesprawiedliwości, pychy i chciwości.

⁹ Dlaczego pyszni się człowiek, proch ziemi i popiół, i jeszcze za życia wypluwa swe wnętrzności?

¹⁰ Lekka choroba, więc lekarz ją lekceważy, a kto jest dzisiaj królem, jutro już go nie ma.

¹¹ Taki jest los człowieka po śmierci:

jego dziedzictwem są płazy, bestie i robactwo.

¹² Początkiem pychy człowieka jest odstępstwo od PANA, odwrócenie serca od swego Stworzyciela.

¹³ Początkiem pychy jest grzech, kto się jej podda, brnie w obrzydliwościach.

Dlatego PAN wyznaczył odpowiednie kary i zatracił ich do końca. ¹⁴ PAN obala trony władców i na ich miejsce osadza pokornych. ¹⁵ PAN podcina korzenie narodów, by na ich miejsce posadzić pokornych.

¹⁶ PAN pustoszy ziemie narodów, niszczy je aż do fundamentów.

¹⁷ On uderza i niszczy niektórych ludzi, pamięć o nich usuwa z powierzchni ziemi.

¹⁸ Ludziom nie przystoi pycha ani porywczy gniew zrodzonym z kobiety.

KTO JEST GODZIEN CZCI

¹⁹ Czyje potomstwo jest godne czci? Potomstwo człowieka.

Czyje potomstwo jest godne czci? Bojących się PANA.

Czyje potomstwo zasługuje na wzgardę? Potomstwo człowieka.

Czyje potomstwo zasługuje na wzgardę? Łamiących przykazania.

²⁰ Wśród braci jest szanowany ich przywódca, a w oczach PANA ci, którzy się Go boją.

²¹ Podstawą wywyższenia jest bojaźń PANA, podstawą odrzucenia – zatwardziałość i wyniosłość.

²² Czy to bogaty, godzien sławy, czy biedny, jego dumą jest bojaźń PANA.

²³ Niedobrze jest gardzić biednym, ale mądrym, nie godzi się chwalić człowieka grzesznego.

²⁴ Władca, sędzia i możny zasługują na chwałę, lecz większy od nich jest ten, kto boi się PANA.

²⁵ Mądremu słudze wolni będą usługiwać

i rozumny człowiek nie będzie się sprzeciwiał.

²⁶ Nie mędrkuj, gdy masz coś do zrobienia,

i nie przechwalaj się w trudnym czasie.

²⁷ Lepiej pracować i mieć wszystko,

niż przechwalać się, a nie mieć chleba.

²⁸ Synu, z pokorą dbaj o siebie samego,

wymagaj szacunku według twej godności.

²⁹ Kto usprawiedliwi tego, który szkodzi sobie?

Kto uczci takiego, który nie szanuje siebie?

³⁰ Biedny będzie szanowany z powodu mądrości,

a bogaty zyskuje poważanie dzięki bogactwu.

³¹ Kogo szanują w biedzie, tym bardziej uczczą go w bogactwie, kim gardzą w bogactwie, tym bardziej poniżą go w biedzie.

POZORY MYLĄ

Rozdział 11

11 ¹Mądrość podnosi głowę biedaka i pozwala mu zasiadać wśród dostojników.

² Nie chwal nikogo z powodu jego piękna ani nie potępiaj go za wygląd.

³ Pszczoła jest maleńka wśród latających stworzeń,

lecz owoc jej pracy przewyższa słodyczą wszystko.

⁴ Nie wywyższaj się z powodu twego ubioru, nie przechwalaj się w dniu sukcesu.

Nieprzewidziane są poczynania PANA,

a Jego dzieła ukryte przed ludźmi.

⁵ Wielu tyranów upadło na ziemię,

a ten, o kim nie myślano, otrzymał koronę.

⁶ Wielu monarchów bardzo poniżono,

a ich chwała dostała się innym.

⁷ Nie oskarżaj, zanim zbadasz sprawę,

najpierw się zastanów, a potem osądzaj.

⁸ Nie odpowiadaj, zanim nie wysłuchasz,

nie przerywaj, gdy ktoś przemawia.

⁹ Nie mieszaj się do sprawy, która cię nie dotyczy, nie przyłączaj się do opinii grzeszników.

ZAUFANIE BOGU

¹⁰ Synu, nie zajmuj się wieloma sprawami, gdy masz ich wiele, nie unikniesz błędu.

Nawet biegając, nic nie osiągniesz,

nie będziesz mógł się wymigać, gdy zechcesz uciec.

¹¹ Ktoś taki pracuje, trudzi się i spieszy,

lecz tym bardziej pozostaje w tyle. ¹² Natomiast słaby, pozostający w potrzebie, opada z sił i pogrąża się w biedzie, lecz PAN dostrzeże go w swej dobroci i podźwignie z upokorzenia.

¹³ Wtedy podniesie swą głowę

i wielu, widząc go, dziwić się będzie.

¹⁴ Dobro i zło, życie i śmierć,

ubóstwo i bogactwo pochodzą od PANA.

¹⁵ Mądrość, wiedza i znajomość prawa pochodzą od PANA, od Niego też są miłość i spełnianie dobrych uczynków.

¹⁶ Błąd i ciemność zostały stworzone dla grzeszników, ci, którzy lubują się w nieprawości, takimi też umrą.

¹⁷ PAN stale obdarza bogobojnych, wieczną pomyślność przynosi tym, których sobie upodobał.

¹⁸ Kto bogaci się na skąpstwie i chciwości,

taką będzie miał nagrodę:

¹⁹ Powie sobie: „Mogę odpocząć i nasycić się moimi dobrami”, a nie będzie wiedział, że przyszedł czas, by pozostawić to innym i umrzeć.

²⁰ Trzymaj się swego zajęcia i przykładaj się do niego, pracuj aż do starości.

²¹ Nie podziwiaj dzieł grzesznika,

zawierz PANU i trwaj w twoim trudzie.

Dla PANA jest rzeczą łatwą szybko i niespodziewanie wzbogacić biednego.

²² Błogosławieństwo PANA jest nagrodą dla pobożnych, w jednej chwili przysporzy ono sukcesu.

²³ Nie mów: „Czego mi jeszcze brakuje,

o jakie dobra mam się teraz starać?”.

²⁴ Nie mów: „Mam to, czego mi potrzeba,

czy od tej pory może mi się stać coś złego?”.

²⁵ W dniach dobrobytu zapomina się złe chwile, a w dniu nieszczęścia nie pamięta się o dobrym.

²⁶ W dniu śmierci PAN z łatwością może odpłacić każdemu według jego postępowania.

²⁷ W chwilach nieszczęścia zapomina się o radościach i koniec życia człowieka ujawnia jego uczynki.

²⁸ Nie chwal nikogo przed jego śmiercią,

bo dopiero na końcu życia można poznać człowieka.

²⁹ Nie wprowadzaj wszystkich do twego domu, bo niegodziwy knuje liczne podstępy.

³⁰ Kuropatwa schwytana w pułapkę to serce pysznego, jak szpieg wypatruje twego potknięcia.

³¹ Spieszy, by dobro w zło zamienić i z wszystkich cnót się naśmiewa.

³² Jak ogień pochłania węgle od iskry,

tak pyszałek dąży do rozlewu krwi.

³³ Strzeż się złego, który knuje nieprawość,

bo może zniesławić cię na zawsze.

³⁴ Obcy wprowadzi zamieszanie w twoim domu,

poróżni cię z twoimi bliskimi.

ROZTROPNOŚĆ W CZYNIENIU DOBRA

Rozdział 12

12 ¹Czyniąc dobro, wiedz, komu je czynić, a otrzymasz należną odpłatę.

² Czyniąc dobro pobożnemu, otrzymasz nagrodę,

jeśli nie od niego, to od Najwyższego.

³ Nie ma pomocy dla tego, kto trwa w niegodziwości i nigdy nie udziela jałmużny.

⁴ Dawaj pobożnemu, nie przejmuj się grzesznikiem, ⁵ czyń dobro pokornemu, nie pomagaj bezbożnemu, odmów mu chleba i niczego mu nie dawaj, aby cię nie wykorzystał i nie zawładnął tobą.

Poniósłbyś wtedy podwójną szkodę,

za wszelkie dobro, które mu wyświadczyłeś.

⁶ Także Najwyższy brzydzi się grzesznikami i zsyła karę na bezbożnych.

⁷ Strzeż się ich w dniu kary, wspomagaj dobrego, a nie grzesznika.

PRZECIWKO FAŁSZYWEJ PRZYJAŹNI

⁸ Przyjaciela nie rozpoznaje się w dobrobycie, dopiero nieszczęście wyjawi wroga.

⁹ Z pomyślności człowieka smucą się nieprzyjaciele, nieszczęście oddali także przyjaciół.

¹⁰ Nigdy nie zwierzaj się swojemu wrogowi, bo jak brąz pokrywa się śniedzią, tak ujawni się jego niegodziwość.

¹¹ Nawet gdy pokornie chodzi z pochyloną głową, bądź uważny i wystrzegaj się go.

Obchodź się z nim jak z czyszczonym lustrem,

a poznasz, że nie do końca zaśniedziało.

¹² Nie pozwól mu stawać przy tobie,

aby nie zajął twego miejsca.

Nie każ mu siadać po twojej prawej stronie, aby nie starał się o twoją pozycję.

Na końcu przypomniałbyś sobie moje słowa i miałbyś wyrzuty, że nie usłuchałeś moich napomnień.

¹³ Kto się lituje nad zaklinaczem ukąszonym przez węża lub nad tymi, co się zbliżają do dzikich zwierząt?

¹⁴ Podobnie jest z tym, który idzie do grzesznika i staje się wspólnikiem jego grzechów.

¹⁵ Może wytrwać z tobą godzinę,

lecz gdy upadniesz, nie pozostanie.

¹⁶ Nieprzyjaciel ma słodkie słowa na swoich ustach, lecz w sercu zamierza wrzucić cię do dołu. Nieprzyjaciel uroni łzy z oczu, lecz gdy nadarzy się okazja, od krwi się nie powstrzyma.

¹⁷ Gdy upadniesz, znajdzie się przy tobie,

udając pomoc, podstawi ci nogę.

¹⁸ Kiwając głową, będzie zacierał ręce,

obmówi cię, kiedy się od ciebie odwróci.

OSTROŻNIE Z BOGATYMI

Rozdział 13

13 ¹Ubrudzi się ten, kto dotyka smoły, kto trzyma z pyszałkiem, upodabnia się do niego.

² Nie podnoś ciężaru ponad siły,

nie zadawaj się z bogatszym od siebie.

Jak można połączyć kocioł z garnkiem?

Pierwszy uderzy, drugi się rozpada.

³ Bogaty krzywdzi i jeszcze grozi, a skrzywdzony biedak musi prosić o przebaczenie.

⁴ Jeżeli bogaty cię potrzebuje, wykorzysta ciebie, a gdy ty będziesz w potrzebie, on cię zostawi.

⁵ Gdy coś posiadasz, pozostanie z tobą,

ograbi cię i wcale nie będzie żałował.

⁶ Gdy cię potrzebuje, będzie cię zwodził,

będzie się uśmiechał, obiecując wiele,

pytając grzecznie: „Może ci czegoś potrzeba?”.

⁷ Omami cię swoimi ucztami,

aż cię dwa lub trzy razy wyzyska,

a na końcu cię wyśmieje.

Po tym wszystkim będzie cię unikał,

kiwając głową nad tobą.

⁸ Zważaj na to, by nie dać się oszukać,

abyś nie został upokorzony z powodu swej lekkomyślności.

⁹ Gdy zaprasza cię jakiś możny, zachowaj dystans,

tym bardziej będzie nalegał.

¹⁰ Nie bądź zbyt porywczy, aby cię nie odtrącił, nie stój za daleko, aby cię nie zapomniał.

¹¹ Niech ci się nie zdarzy rozmawiać z nim jak z równym, nie ufaj jego wielu słowom.

Swoją rozmownością wystawi cię na próbę, a uśmiechając się, wybada.

¹² Nie ma litości i nie dotrzymuje słowa,

nie oszczędzi ci nieszczęść ani łańcuchów.

¹³ Strzeż się i bardzo uważaj,

gdyż zdążasz do swego upadku.

¹⁴ Słuchając tego, zbudź się ze snu i czuwaj, przez całe życie miłuj PANA i wzywaj Go, aby cię zbawił.

¹⁵ Każda żywa istota lgnie do podobnej sobie, a każdy człowiek do tego, który jest mu bliski.

¹⁶ Każde stworzenie łączy się według swego gatunku, także mężczyzna zostanie przyłączony do podobnego sobie.

¹⁷ Czyż wilk będzie mieszkał z jagnięciem

albo grzesznik z człowiekiem pobożnym?

¹⁸ Czy może być rozejm między hieną i psem albo pokój między biednym i bogatym?

¹⁹ Lwy pustynne polują na dzikie osły,

na biednych żerują bogaci.

²⁰ Pokora jest obrzydliwością dla zarozumiałego,

biedny napełnia wstrętem bogatego.

²¹ Gdy zachwieje się bogaty, znajduje wsparcie u przyjaciół, gdy upadnie biedny, przyjaciele go odtrącają.

²² Gdy myli się bogaty, wielu go broni,

mówi głupstwa, a jest usprawiedliwiany.

Gdy biedny się pomyli, zostaje potępiony,

mądrze mówi, a nikt go nie słucha.

²³ Bogacz przemówił, a wszyscy zamilkli,

jego słowa wynoszą pod obłoki.

Biedny przemówił, zapytano: „Kto to jest?”, jeżeli się potknie, całkiem go przewrócą.

²⁴ Dobre jest bogactwo, w którym nie ma grzechu, a ubóstwo jest złem w ustach bezbożnego.

²⁵ Serce człowieka zmienia jego wygląd,

czy to na dobre, czy na złe.

²⁶ Radosna twarz znakiem szczęśliwego serca,

samotność i zamyślenie oznaką trudności.

WŁAŚCIWE UŻYWANIE DÓBR ZIEMSKICH

Rozdział 14

14 ¹Szczęśliwy człowiek, który nie grzeszy językiem i nie jest trapiony żalem za grzechy.

² Szczęśliwy ten, który nie ma sobie nic do zarzucenia, kto nie stracił nadziei.

³ Dla człowieka skąpego bogactwo nie jest dobre, na cóż zazdrosnemu to, co posiada.

⁴ Kto zbiera przez wyrzeczenia, zbiera dla innych, obcy pożywią się jego zasobami.

⁵ Dla kogo będzie dobry ten, kto szkodzi sobie?

Nie będzie się on cieszył swymi dobrami.

⁶ Nie ma gorszego niż ten, kto jest skąpy dla samego siebie.

Taka będzie nagroda za jego przewrotność:

⁷ Jeżeli zrobi coś dobrego, to przez nieuwagę,

a na koniec objawi się jego przewrotność.

⁸ Zły jest człowiek o oku zazdrosnym,

odwraca twarz, by nie widzieć potrzebującego.

⁹ Oko chciwego nie zadowoli się swoją częścią, niegodziwa przewrotność wyniszcza duszę.

¹⁰ Oko skąpca zazdrości innym chleba,

dlatego są braki na jego stole.

¹¹ Synu, używaj tego, co posiadasz,

i składaj PANU godne ofiary.

¹² Pamiętaj, że śmierć się nie spóźnia, a przymierze krainy umarłych nie zostało ci ujawnione.

¹³ Zanim umrzesz, czyń dobrze przyjacielowi, wspomagaj go, bądź szczodry według swych możliwości.

¹⁴ Nie pozbawiaj siebie dni szczęśliwych,

niech ci nie umknie nic z dobrych pragnień.

¹⁵ Czy nie zostawisz obcym owocu twych trudów i jako dziedzictwo do podziału – twoich wysiłków?

¹⁶ Daj i bierz, i ciesz się życiem,

bo w krainie umarłych nie można szukać radości.

¹⁷ Każde ciało jak płaszcz się starzeje,

gdyż odwieczne jest prawo: „Musisz umrzeć”.

¹⁸ Jak zielone liście na bujnym drzewie:

jedne spadają, inne wyrastają,

tak pokolenia z ciała i krwi:

jedno umiera, inne się rodzi.

¹⁹ Przemija każde zniszczalne dzieło,

a razem z nim zginie ten, kto je uczynił.

POCHWAŁA MĄDROŚCI

²⁰ Szczęśliwy człowiek, który poświęca się mądrości i rozmyśla rozumnie.

²¹ Rozważa jej drogi w swym sercu i zagłębia się w jej tajniki.

²² Idzie za nią jak łowca, tam, gdzie ona przechodzi, przygotowuje zasadzkę.

²³ Śledzi ją przez okna i przy drzwiach się jej przysłuchuje.

²⁴ Mieszka blisko jej domu, wbijając kołek namiotu w jej ściany.

²⁵ Ustawia swój namiot obok niej, przebywa w mieszkaniu dobroci.

²⁶ Umieści swe dzieci pod jej dachem, pod jej gałęziami będzie przebywał.

²⁷ Znajdzie w niej ochronę przed upałem i zamieszka w jej chwale.

Rozdział 15

15 ¹Tak będzie postępował ten, kto się boi PANA, kto się trzyma Prawa, ten otrzyma mądrość.

² Jak matka wyjdzie mu na spotkanie,

przyjmie go jak dziewicza małżonka.

³ Będzie go karmić chlebem zrozumienia,

napoi go wodą mądrości.

⁴ Oprze się o nią i się nie zachwieje,

zaufa jej i nie dozna zawodu.

⁵ Ona go wywyższy wśród najbliższych,

przed zgromadzeniem otworzy mu usta.

⁶ On znajdzie wesołość i koronę radości,

odziedziczy nieprzemijające imię.

⁷ Nie posiądą jej ludzie nierozsądni,

grzesznicy jej nie zobaczą.

⁸ Jest ona daleka od pychy,

kłamcy o niej nie wspomną.

⁹ Nie przystoi hymn pochwalny ustom grzesznika, gdyż nie pochodzi od PANA.

¹⁰ Bo tylko mądrość wypowie pochwałę,

a PAN ją uczyni skuteczną.

WOLNOŚĆ I ODPOWIEDZIALNOŚĆ CZŁOWIEKA

¹¹ Nie mów: „Zgrzeszyłem przez PANA”,

bo On nie czyni tego, co Mu się nie podoba.

¹² Nie mów: „On mnie zwiódł”,

gdyż nie ma On pożytku z grzesznika.

¹³ PAN znienawidził wszelką obrzydliwość

i nie jest ona bliska tym, którzy się Go boją.

¹⁴ Na początku On tak stworzył człowieka,

że może wybierać między swymi skłonnościami.

¹⁵ Jeśli chcesz, będziesz zachowywał przykazania,

a wierność będzie owocem twej dobrej woli.

¹⁶ Postawił przed tobą ogień i wodę,

tam, gdzie zechcesz, wyciągniesz swą rękę.

¹⁷ Przed człowiekiem: życie albo śmierć,

co wybierze, to będzie mu dane.

¹⁸ Wielka jest mądrość PANA,

On jest potężny w swej mocy i widzi wszystko.

¹⁹ Jego oczy są zwrócone na tych, którzy się Go boją, On zna wszystkie czyny człowieka.

²⁰ Nikomu nie nakazał być bezbożnym

i nikomu na grzech nie zezwolił.

KARY DLA GRZESZNIKÓW

Rozdział 16

16 ¹Nie pragnij wielu nieużytecznych synów ani nie ciesz się z bezbożnych dzieci.

² Choćby było ich wiele, nie będziesz miał radości,

gdy nie ma w nich bojaźni PANA.

³ Nie licz na ich życie ani nie ufaj ich liczbie.

Więcej jest wart jeden niż tysiąc, lepiej umrzeć bezdzietnym, niż mieć bezbożne dzieci.

⁴ Jeden, jeśli mądry, wybuduje miasto,

a plemię nieprawych wyginie w całości.

⁵ Moje oko widziało wiele takich sytuacji,

a jeszcze więcej słyszało moje ucho.

⁶ Przeciw zgromadzeniu grzeszników zapala się ogień, a gniew wybucha nad nieposłusznym narodem.

⁷ On nie przebaczył starożytnym olbrzymom, którzy Mu się przeciwstawili swoją siłą.

⁸ Nie oszczędził współmieszkańców Lota,

których odrzucił z powodu ich pychy.

⁹ Nie zmiłował się nad narodami zatracenia,

które wyniszczył z powodu ich grzechów.

¹⁰ Podobnie postąpił z sześciuset tysiącami wędrujących, których połączyła zatwardziałość serca.

¹¹ Gdyby tylko jeden był o twardym karku,

byłoby dziwne, gdyby nie został ukarany.

Gdyż u PANA miłosierdzie i gniew, On jest potężny w przebaczaniu, lecz i gniew wylewa.

¹² Jak wielkie jest Jego miłosierdzie, taka też nagana, osądzi człowieka według jego czynów.

¹³ Grzesznik nie umknie ze swoim łupem ani nie zostanie zawiedziona cierpliwość pobożnego.

¹⁴ PAN przygotuje miejsce każdej jałmużnie,

każdy znajdzie zapłatę według swoich uczynków.

¹⁵ Bóg sprawił, że faraon zawziął się w uporze i Go nie rozpoznał, aby objawić swoje czyny pod niebem.

¹⁶ Objawił swe miłosierdzie dla każdego stworzenia, dla Adama oddzielił światło od ciemności.

¹⁷ Nie mów: „Ukryję się przed PANEM,

kto będzie tam, w górze, o mnie pamiętał?

W wielkim tłumie nie zostanę rozpoznany.

Cóż znaczę wobec niezmierzonego stworzenia?”.

¹⁸ Oto niebo i niebiosa niebios,

głębiny i ziemia drżą od Jego spojrzenia.

¹⁹ Także góry i fundamenty ziemi

poruszają się z drżeniem, gdy na nie patrzy.

²⁰ Czy nad tymi sprawami nie zastanowi się serce i nie będzie rozważać o Jego drogach?

²¹ Jak człowiek nie widzi huraganu,

tak liczne są dzieła PANA dokonane w skrytości.

²² „Któż opowie o dziełach sprawiedliwości?

Kto ich doczeka? Dalekie jest przymierze” –

²³ tak myśli człowiek małoduszny,

głupi, błądząc, obmyśla niedorzeczności.

OPATRZNOŚĆ STWÓRCY

²⁴ Posłuchaj mnie, synu, zdobądź doświadczenie,

do moich słów przyłóż swoje serce.

²⁵ Dokładnie wyłożę ci naukę, starannie wyjawię ci wiedzę.

²⁶ Na początku Bóg stwarzał swoje dzieła, a gdy je ukończył, postawił im granice.

²⁷ Dał swoim dziełom polecenia na zawsze, wyznaczył im obowiązki na pokolenia.

Nie głodują ani się nie męczą i nie opuszczają wyznaczonych im zadań.

²⁸ Żadne nie przeszkadza sąsiadującemu,

nigdy nie zbuntują się przeciw Jego słowu.

²⁹ Potem PAN obejrzał ziemię i wypełnił ją swoimi dobrami.

³⁰ Całą jej powierzchnię pokrył istotami żyjącymi, które do niej powrócą.

Rozdział 17

17 ¹Bóg stworzył człowieka z ziemi i sprawi, że on do niej powróci.

² Dał ludziom dni policzone i czas określony,

udzielił im władzy nad tym, co się na niej znajduje.

³ Tak jak siebie, przyoblekł ich siłą, uczynił ich na swój obraz.

⁴ W każdym stworzeniu zaszczepił bojaźń,

tak by mogli panować nad zwierzętami i ptactwem.

⁵ Otrzymali udział w pięciu władzach PANA,

jako szóstej udzielił im rozumu, a siódmą jest słowo wyjaśniające Jego działania.

⁶ Wolną wolę, język i oczy, uszy i serce dał im do myślenia.

⁷ Napełnił ich poznaniem mądrości,

wskazał im dobro i zło.

⁸ Złożył w ich sercach bojaźń Pańską,

aby ukazać im wielkość dzieł swoich.

I pozwolił na wieki chlubić się swoimi cudami,

⁹ aby rozgłaszać wielkość dzieł Jego.

¹⁰ Będą sławić Jego święte imię,

aby głosić wspaniałość dzieł Jego.

¹¹ Wyposażył ich w zdolność rozumienia

oraz dał im w dziedzictwo Prawo życia,

aby pojęli, że choć teraz żyją, są śmiertelni.

¹² Zawarł z nimi wieczne przymierze

oraz ukazał im swoje sprawiedliwe sądy.

¹³ Wielkość Jego chwały ujrzały ich oczy,

ich uszy słyszały potęgę Jego głosu.

¹⁴ Rzekł im: „Strzeżcie się wszelkiej nieprawości”.

Nakazał każdemu troskę o bliźniego.

¹⁵ Ich drogi są zawsze przed Nim,

nie ukryją się przed Jego oczami.

¹⁶ Jednak ich drogi już od młodości do zła ich prowadzą.

Nie chcą zmienić swych serc z kamiennych na cielesne.

¹⁷ Aby podzielić narody całej ziemi, nad każdym z nich ustanowił władcę.

Lecz Izrael jest szczególną własnością PANA.

¹⁸ Pierworodnego swego trzyma w karności i darząc go światłem miłości, wcale go nie oszczędza.

¹⁹ Wszystkie ich dzieła są przed Nim jak słońce,

Jego oczy nieustannie nad ich drogami.

²⁰ Nie ukryją się przed Nim ich niesprawiedliwości, wszystkie ich grzechy są dla Niego jawne. ²¹ A PAN, chcąc ich zbawić, ma względy dla swego stworzenia, więc ani ich zbytnio nie karze, ani nie przestaje ich ochraniać.

²² Jałmużna człowieka jest dla Niego jak pieczęć, On strzeże dobroci człowieka jak źrenicy oka, udzielając nawrócenia swoim synom i córkom.

²³ Po wszystkim powstanie, aby im odpłacić, a zapłatę odda każdemu z osobna.

²⁴ Jednak nawracającym się da możliwość powrotu, chwiejącym się udzieli siły wytrwania.

²⁵ Powróć do PANA i odrzuć grzechy!

Módl się przed Nim, a usuniesz przeszkody!

²⁶ Wróć do Najwyższego, odwróć się od nieprawości, gdyż On cię wyprowadzi z ciemności

do światła zdrowia!

Miej w wielkiej nienawiści obrzydliwość!

²⁷ Czy Najwyższego będzie wychwalał ktoś z krainy umarłych zamiast żyjących, którzy składają Mu dzięki?

²⁸ Zmarły, którego już nie ma, nie będzie dziękował, żywy i zdrowy będzie PANA wychwalał.

²⁹ Jakże wielkie jest miłosierdzie PANA

i przebaczenie dla tych, którzy się nawracają.

³⁰ Człowiek nie może mieć wszystkiego,

syn człowieczy nie jest nieśmiertelny.

³¹ Cóż jaśniejszego nad słońce? A ono także się zaciemnia.

Tym bardziej ciało i krew skłaniają się do złego.

³² On kontroluje potęgi wysokich niebios,

a wszyscy ludzie są ziemią i prochem.

HYMN O BOGU MIŁOSIERNYM

Rozdział 18

18 ¹Żyjący na wieki stworzył wszystko. ²Tylko PANA można uznać za sprawiedliwego,

nikt poza Nim doskonałości nie posiada.

³ On jednym ruchem ręki kieruje światem

i wszystko jest posłuszne Jego woli.

On przez swą moc jest królem wszystkiego i oddziela to, co święte, od tego, co pospolite.

⁴ Nikomu nie pozwolił, by obwieszczał Jego dzieła.

Któż bowiem pojmie Jego wielkość?

⁵ Kto zmierzy moc Jego majestatu i kto zdoła opowiedzieć o Jego litości?

⁶ Niczego nie można umniejszyć ani dodać, nie da się wyjaśnić cudów PANA.

⁷ Kiedy człowiek coś kończy, wtedy zaczyna, gdy się zatrzyma, wówczas ma wątpliwości.

⁸ Kim jest człowiek i jaki z niego pożytek?

Co jest dla niego dobre, a co złe?

⁹ Życie człowieka trwa najwyżej sto lat,

a śmierć każdego – poza zrozumieniem wszystkich.

¹⁰ Jak kropla w morzu czy ziarnko piasku,

tak znikome są jego lata wobec dnia wieczności.

¹¹ Dlatego PAN jest cierpliwy dla ludzi

i wylewa na nich swoje miłosierdzie.

¹² Widzi i wie, jak przykry jest ich koniec,

dlatego obfituje w przebaczenie.

¹³ Człowiek jest miłosierny dla swoich bliskich, miłosierdzie PANA – nad każdym stworzeniem.

Karci, koryguje i uczy, jak pasterz zawraca swoje stado.

¹⁴ Lituje się nad tymi, którzy przyjmują Jego pouczenie i podążają za Jego sprawiedliwymi sądami.

¹⁵ Synu, czyniąc dobro, nie udzielaj nagany, nie czyń wymówek przy żadnym podarunku.

¹⁶ Czy upału nie powstrzymuje rosa?

Tak też i słowo, które jest lepsze od podarunku.

¹⁷ Czyż jedno słowo nie jest więcej warte niż dobry podarunek, jedno i drugie pochodzi od człowieka pełnego łaski.

¹⁸ Głupi karci bez delikatności, a dar skąpego razi w oczy.

¹⁹ Zanim zaczniesz mówić, przygotuj się, zadbaj o zdrowie, zanim zachorujesz.

²⁰ Przed wydaniem sądu wybadaj siebie samego, a w dniu rozliczenia znajdziesz przebaczenie.

²¹ Bądź pokorny, zanim wpadniesz w chorobę, a gdy zgrzeszysz, pokaż, że się nawróciłeś.

²² Nie odwlekaj wypełnienia ślubu w odpowiednim czasie i nie czekaj aż do śmierci, by zostać usprawiedliwionym.

²³ Przygotuj się, zanim ślub złożysz,

nie bądź jak ten, który wystawia PANA na próbę.

²⁴ Pamiętaj o Jego gniewie, oczekującym w dniu śmierci, i o czasie rozliczenia, kiedy twarz swoją odwróci.

²⁵ W czasie obfitości pamiętaj o dniach głodu, o biedzie i niedostatku – w dniach dobrobytu.

²⁶ Czas upływa od rana aż do wieczora

i wszystko jest chwilą dla PANA.

²⁷ Człowiek mądry wszystkiego dopilnuje,

gdy inni grzeszą, ustrzeże się od błędu.

²⁸ Kto jest rozumny, pozna mądrość,

zyska uznanie, kto ją znajdzie.

²⁹ Rozważni w słowach staną się mądrzy,

jak deszcz rozsieją trafne przysłowia.

Lepsza ufność złożona w jedynym PANU,

niż przylgnięcie martwym sercem do martwego.

PANOWANIE NAD SOBĄ

³⁰ Nie kieruj się swymi żądzami,

powstrzymuj swoje pragnienia.

³¹ Jeśli się oddasz zaspokajaniu żądz,

uczynisz się pośmiewiskiem dla twych nieprzyjaciół.

³² Nie ciesz się z wielkiego przepychu,

byś się nie uwikłał w wydatki.

³³ Nie wpadaj w biedę przez uczty,

nie zadłużaj się, gdy nic nie masz w kieszeni, bo staniesz się kimś, kto knuje przeciw własnemu życiu.

Rozdział 19

19 ¹Robotnik, który się upija, nigdy się nie wzbogaci, kto lekceważy drobne straty, szybko upadnie.

² Wino i kobiety doprowadzą mądrych do upadku, a kto przestaje z nierządnicami, staje się rozwiązły.

³ Rozkład i robactwo to jego dziedzictwo,

człowiek rozwiązły zostanie unicestwiony.

⁴ Kto jest łatwowierny, staje się lekkoduszny, kto grzeszy, sobie krzywdę wyrządza.

⁵ Kto lubuje się w złu, zostanie potępiony,

a ten, kto opiera się przyjemnościom, zyska własne życie.

⁶ Kto panuje nad swoim językiem, będzie żył bez kłótni, kto nie lubi plotek, temu lekko na sercu.

⁷ Nigdy nie powtarzaj usłyszanych plotek,

a nikt cię nie poniży.

⁸ Nie powtarzaj ich ani przyjacielowi, ani wrogowi.

Gdy nie jest to dla ciebie grzechem, niczego nie wyjawiaj.

⁹ Usłyszą o tobie, będą się ciebie wystrzegać i znienawidzą cię w swoim czasie.

¹⁰ Usłyszałeś słowo? Niechaj umrze w tobie.

Odwagi, ono cię nie rozerwie!

¹¹ Głupi cierpi z powodu słowa,

tak jak ciężarna w momencie rodzenia.

¹² Jak strzała tkwiąca w mięśniach uda,

tak słowo we wnętrznościach głupiego.

¹³ Upomnij przyjaciela, aby wystrzegał się plotkarstwa, a jeśli to czyni, aby nie kontynuował.

¹⁴ Upomnij bliźniego, aby tak nie mówił,

jeśli już powiedział, aby nie powtarzał.

¹⁵ Upomnij przyjaciela, lecz ponieważ często rzuca się oszczerstwa, nie dowierzaj każdemu słowu.

¹⁶ Czasem zdarza się potknięcie, ale nieświadome, a któż nie grzeszy swoim językiem?

¹⁷ Upomnij przyjaciela, zanim będziesz mu groził, w ten sposób zrób miejsce Prawu Najwyższego.

¹⁸ Bojaźń Pańska jest początkiem uznania,

mądrość zdobywa u Niego miłość.

¹⁹ Poznawanie przykazań PANA jest nauką życia, pełniący Jego wolę skosztują z drzewa nieśmiertelności.

PRAWDZIWA I POZORNA MĄDROŚĆ

²⁰ Cała mądrość to bojaźń PANA, pełnią mądrości jest wypełnienie Prawa i poznanie Jego wszechmocy.

²¹ Sługa, który mówi do pana: „Nie spełnię twojej woli”, choćby ją potem spełnił, zagniewa swego żywiciela.

²² Poznanie zła nie jest mądrością

i nie jest roztropnością rada grzeszników.

²³ Istnieje taka rozwaga, która budzi odrazę i zdarza się głupiec poniżający mądrość.

²⁴ Lepiej być mniej zdolnym, ale bogobojnym, niż mieć sprawny umysł, ale wykraczać przeciwko Prawu.

²⁵ Ktoś może być wyjątkowo rozważny, lecz niesprawiedliwy, a inny będzie używał podstępu, aby wprowadzić sprawiedliwość.

²⁶ Ktoś może chodzić ugięty smutkiem,

a wewnątrz być pełny fałszu:

²⁷ zakrywa twarz i udaje głuchego, lecz gdy nie jest obserwowany, będzie ci szkodzić.

²⁸ Jeżeli brak siły przeszkodzi mu zgrzeszyć, gdy tylko znajdzie sposobność, będzie zło popełniał.

²⁹ Człowieka rozpoznaje się z wyglądu,

z wyrazu twarzy pozna się mądrego.

³⁰ Jego ubiór, szeroki uśmiech i sposób chodzenia mówią o nim wszystko.

WARTOŚĆ MILCZENIA

Rozdział 20

20 ¹Bywa nagana, ale nie w porę, wtedy milczy ten, kto jest mądry.

² Lepiej upomnieć, niż się gniewać.

³ Kto przyznaje się do winy, uchroni się od szkody.

⁴ Jak eunuch, który pragnie zgwałcić dziewicę, tak ten, kto siłą wprowadza sprawiedliwość.

⁵ Ten kto milczy, jest uznawany za mądrego, a kto dużo mówi, jest znienawidzony.

⁶ Jeden milczy, bo nie zna odpowiedzi,

inny milczy, gdyż czeka na stosowną chwilę.

⁷ Człowiek rozsądny milczy do pewnego czasu, gaduła i głupiec nie liczą się z czasem.

⁸ Kto mnoży słowa, wzbudzi odrazę, a zuchwalec zostanie znienawidzony.

⁹ Bywa, że pomyślność wynika z nieszczęścia człowieka, a rzecz znaleziona przynosi szkodę.

¹⁰ Czasem ofiarowujesz dar, lecz nie masz z tego korzyści, ale bywa podarunek, który ci się zwróci dwukrotnie.

¹¹ Czasem z powodu sławy doznaje się poniżenia, a bywa i tak, że po upokorzeniu ktoś podnosi głowę.

¹² Ktoś za niewiele kupuje dużo,

inny przepłaca siedmiokrotnie.

¹³ Mądry daje się lubić dzięki niewielkim rzeczom, lecz uprzejmości głupich będą odrzucone.

¹⁴ Dar nierozumnego nie przyniesie ci korzyści,

u wszystkich będzie wypatrywał odwzajemnienia daru.

¹⁵ Dając niewiele, robi mnóstwo wymówek,

otwiera swe usta jak herold.

Dzisiaj pożycza, a jutro domaga się zwrotu;

taki człowiek jest nienawidzony.

¹⁶ Głupi mówi: „Nie mam przyjaciela,

nie ma wdzięczności za moje podarunki,

a ci, którzy jedzą mój chleb, mają złośliwe języki”.

¹⁷ Jakże często naśmiewają się z niego, bo nie zatrzymuje tego, co słusznie mieć powinien, a nie jest mu obojętne to, czego mieć nie musi.

¹⁸ Lepiej potknąć się o coś leżącego na ziemi niż z powodu języka, dlatego upadek przewrotnych rychło nastąpi.

¹⁹ Wypowiedzi przykrego człowieka w niestosownym czasie będą ciągle na ustach ludzi niewychowanych.

²⁰ Przysłowie płynące z ust głupiego jest bez wartości, bo nie mówi go w odpowiednim czasie.

²¹ Bywa, że ktoś nie grzeszy, bo cierpi niedostatek,

i podczas odpoczynku nie ma wyrzutów.

²² Bywa, że z powodu wstydu doprowadza się do zguby, zatraca się na widok nierozumnego.

²³ Bywa taki, który ze wstydu obiecuje przyjacielowi i czyni go sobie wrogiem bez powodu.

²⁴ Przykrą skazą w człowieku jest kłamstwo, w ustach niewychowanych jest ono nieustannie.

²⁵ Lepszy złodziej niż ten, który kłamie bez przerwy, dziedzictwem obydwu jest zatracenie.

²⁶ Nawyk kłamstwa hańbi człowieka,

a wstyd zawsze z nim pozostanie.

PRZYSŁOWIA

²⁷ Mądremu powodzi się dzięki jego słowom, a roztropny człowiek podoba się władcom.

²⁸ Kto uprawia ziemię, wznosi kopiec z jej plonów, kto się podoba władcom,

znajduje usprawiedliwienie.

²⁹ Uczty i dary zaślepiają mędrca,

powstrzymują naganę jak kaganiec na ustach.

³⁰ Mądrość ukrywana i skarb schowany –

jaka korzyść z obydwu?

³¹ Więcej wart człowiek ukrywający swoją głupotę,

niż ten, który ukrywa mądrość.

³² Lepsza jest wytrwała cierpliwość w szukaniu Prawa, niż bezład i nieporządek w życiu.

UNIKANIE GRZECHU

Rozdział 21

21 ¹Synu, jeśli zgrzeszyłeś, nie czyń tego więcej, módl się za twoją przeszłość.

² Uciekaj od grzechu, jakbyś ujrzał węża,

ukąsi cię, gdy się zbliżysz.

Zęby grzechu jak zęby lwa niszczą życie ludzi.

³ Nieprawość jest jak miecz obosieczny,

a na ranę przez nią zadaną nie ma lekarstwa.

⁴ Przemoc i pycha niszczą bogactwo,

dlatego dom pyszałka obróci się w ruinę.

⁵ Modlitwa ubogiego dociera do uszu PANA i Jego sprawiedliwość nadchodzi bezzwłocznie.

⁶ Kto nienawidzi upomnień, idzie śladem grzesznika, bojący się PANA nawraca się w sercu.

⁷ Kto jest mocny w języku, daje się poznać z daleka, rozważny zna swoje potknięcia.

⁸ Kto buduje dom za cudze pieniądze,

ten jakby na swój grób składał kamienie.

⁹ Kłębkiem pakuł jest zebranie nieprawych,

na koniec spłoną oni w ogniu.

¹⁰ Droga grzeszników jest gładka, bez kamieni, lecz na jej końcu znajduje się przepaść krainy umarłych.

MĘDRZEC I GŁUPIEC

¹¹ Kto zachowuje Prawo, kontroluje swoje myśli,

skutkiem bojaźni PANA jest mądrość.

¹² Kto nie jest zdolny, nie osiągnie wykształcenia,

ale przebiegłość pomnaża przykrości.

¹³ Wiedza mędrca rozleje się jak powódź,

a jego rada będzie źródłem życia.

¹⁴ Wnętrze głupiego jak pęknięte naczynie,

nie utrzyma żadnej wiedzy.

¹⁵ Gdy doświadczony usłyszy mądre słowo, pochwali je i coś do niego doda;

a gdy słyszy je rozwiązły, nie podoba mu się i wyrzuca je za siebie.

¹⁶ Wyjaśnienia głupiego są jak ciężar w drodze, a na ustach mądrego można znaleźć wdzięk.

¹⁷ Usta roztropnego będą poszukiwane na zgromadzeniu, a jego słowa będą rozważane w sercu.

¹⁸ Mądrość głupiego jest jak dom zniszczony, a wiedza nieroztropnego to niezrozumiałe słowa.

¹⁹ Według głupca kształcenie to dyby na nogach i jakby kajdany na prawej ręce.

²⁰ Gdy cieszy się głupiec, głos swój podnosi, człowiek rozumny uśmiecha się spokojnie.

²¹ Kształcenie jest dla roztropnego jak ozdoba ze złota i jak bransoleta na prawym ramieniu.

²² Głupiec szybko wchodzi do czyjegoś domu, człowiek z ogładą zachowuje się powściągliwie.

²³ Głupi przez drzwi zagląda do domu,

człowiek dobrze wychowany pozostaje na zewnątrz.

²⁴ Brakiem wychowania jest podsłuchiwać za drzwiami, rozumnemu ciążyłoby to jako hańba.

²⁵ Wargi głupich rozpowiadają cudze sprawy, słowa mądrych są odważane na wadze.

²⁶ Serce głupców znajduje się na ich ustach, mądrzy mają usta w sercu.

²⁷ Gdy głupi przeklina swego przeciwnika,

przeklina samego siebie.

²⁸ Kto szemrze, bezcześci sam siebie,

będzie znienawidzony w swoim otoczeniu.

Rozdział 22

22 ¹Leń podobny jest do zbrukanego kamienia, wszyscy nim wzgardzą, bo jest bez wartości.

² Do krowiego nawozu porównuje się leniwego, każdy, kto go dotknie, otrząśnie rękę.

³ Niewychowane potomstwo przynosi wstyd ojcu, tym gorzej, gdy jest to córka.

⁴ Rozsądna córka dziedziczyć będzie po swym mężu, lecz bezwstydna zasmuci swego ojca.

⁵ Zuchwała kobieta przynosi wstyd ojcu i mężowi, obydwaj będą nią pogardzać.

⁶ Mowa w niewłaściwym czasie jest jak muzyka w żałobie, rózgi i karność zawsze są mądrością.

⁷ Synowie, którym nie brak niczego i żyją w dostatku, zapominają o niskim pochodzeniu swoich rodziców.

⁸ Synowie nadęci pychą i bezkarnością

plamią szlachetne pochodzenie swoich rodziców.

⁹ Kto uczy głupca, skleja rozbite skorupy

lub budzi pogrążonego w głębokim śnie.

¹⁰ Mówić do głupca to jak rozmawiać ze śpiącym, który na końcu spyta: „O co chodzi?”.

¹¹ Płacz nad zmarłym, bo stracił światło.

Płacz też nad głupcem, gdyż stracił rozum.

Lżej płakać nad zmarłym, ponieważ odpoczywa,

życie dla głupca jest gorsze od śmierci.

¹² Siedem dni trwa żałoba po zmarłym,

a po głupim i bezbożnym – przez całe życie.

¹³ Nie wdawaj się z nierozumnym w długie rozmowy i nie odwiedzaj pozbawionego rozumu.

Strzeż się go, byś nie miał przykrości,

abyś się nie ubrudził, gdy będzie się otrząsał.

Oddal się od niego, a znajdziesz spokój,

nie będziesz miał do czynienia z jego głupotą.

¹⁴ Czy jest coś cięższego niż ołów?

Jakie jest jego imię, jeżeli nie „głupiec”?

¹⁵ Piasek, sól i kawał żelaza

są lżejsze od człowieka nierozumnego.

¹⁶ Jak drewniana belka wiążąca budowlę,

przy drganiach ziemi się nie poluzuje,

tak serce umocnione przemyślaną decyzją w żadnym czasie nie traci pewności.

¹⁷ Serce wsparte na mądrym przemyśleniu jest jak ozdoba wyrzeźbiona na gładkim murze.

¹⁸ Ogrodzenie ustawione na szczycie góry

nie ostoi się przed wiatrem, podobnie serce uległe rozważaniom głupca nie oprze się jakiemukolwiek lękowi.

¹⁹ Kto drażni oko, wywołuje łzy,

kto uderza w serce, wyjawia uczucie.

²⁰ Kto rzuca kamieniami w ptaki, ten je płoszy, kto obraża przyjaciela, traci przyjaźń.

²¹ Jeślibyś wyciągnął miecz na przyjaciela, nie rozpaczaj, możliwy jest odwrót.

²² Jeżeli otworzyłeś usta, by mówić przeciwko przyjacielowi, nie bój się, możesz się z nim pojednać.

Ale obraza, pycha, wyjawienie sekretu i cios zdradliwy – to wszystko oddali każdego przyjaciela.

²³ Zdobądź zaufanie bliźniego, gdy jest w potrzebie, abyś się wzbogacił w jego dobrych chwilach.

Pozostań z nim w czasie nieszczęścia,

a będziesz miał udział w jego dziedzictwie.

²⁴ Jak para w piecu i dym zapowiadają pojawienie się ognia, tak obelgi poprzedzają rozlew krwi.

²⁵ Nie będę się wstydził bronić przyjaciela

i nie będę się przed nim ukrywał.

²⁶ Jeżeli spotka mnie strata z jego powodu, każdy, kto o tym usłyszy, będzie się go wystrzegał.

MODLITWA O CZYSTOŚĆ W SŁOWACH, MYŚLACH I CZYNACH

²⁷ Kto może postawić straż przy moich ustach i na moich wargach skuteczną pieczęć,

abym nie upadł z ich powodu,

by mnie mój język nie zgubił?

Rozdział 23

23 ¹PANIE, Ojcze i Władco mego życia, nie zdawaj mnie na ich wolę

i nie pozwól, abym upadł z ich powodu.

² Kto użyje rózgi wobec moich myśli

i mądrych kar wobec mego serca,

tak by nie pobłażały moim błędom

i nie przepuszczały moich występków?

³ W ten sposób moje występki nie będą liczne i moje grzechy nie będą się mnożyć, nie potknę się wobec moich przeciwników i mój nieprzyjaciel nie będzie się cieszył.

⁴ PANIE, Ojcze i Boże mego życia,

nie dawaj mi oczu wyniosłych,

⁵ oddal ode mnie namiętność.

⁶ Cielesne pragnienia i zmysłowe pożądanie niech nie zapanują nade mną, nie wydawaj mnie na pastwę pożądliwości.

KARNOŚĆ UST

⁷ Posłuchajcie synowie o karności ust:

kto ją zachowa, nie upadnie.

⁸ Przez własne usta grzesznik zostanie usidlony, przez nie upadną pyszałek i oszczerca.

⁹ Niech moje usta nie przyzwyczają się do przysięgania, niech nie przywykną do wzywania świętego imienia.

¹⁰ Tak jak niewolnik, zawsze pod kontrolą,

nie wyzbędzie się śladów bicia,

tak ten, który przysięga i wzywa często PANA, nie będzie wolny od grzechu.

¹¹ Kto często przysięga, pomnaża nieprawość, bicz nie oddali się od jego domu.

Gdy przysięga nierozważnie, poniesie skutki grzechu, gdy to lekceważy, grzeszy podwójnie.

Gdy przysięga fałszywie, nie będzie usprawiedliwiony, jego dom będzie pełen nieszczęść.

¹² Zdarza się mowa podobna do śmierci,

nie powinna ona mieć miejsca w dziedzictwie Jakuba.

Pobożni winni ją odrzucić, aby nie zostali wciągnięci przez grzech.

¹³ Do nieokiełznanej wulgarności nie przyzwyczajaj ust swoich, bo to są grzeszne słowa.

¹⁴ Pamiętaj o swoim ojcu i o swej matce,

gdy zasiadasz pośród możnych.

Nie zapominaj się w ich obecności,

abyś nie popełnił głupstwa.

Wówczas mógłbyś żałować, że się urodziłeś, i przeklinać dzień swoich narodzin.

¹⁵ Człowiek przywykły do słów obelżywych, nie poprawi się przez całe swe życie.

¹⁶ Są dwa rodzaje tych, którzy grzeszą bardzo, trzeci też wzbudza gniew:

¹⁷ ci, których namiętność pali jak płonący ogień, nie zgaśnie, aż się nie wypali;

człowiek kalający ciało nieczystością

nie zazna spokoju, póki ogień go nie strawi;

człowiek rozwiązły, dla którego każdy chleb przyjemny, nie spocznie, dopóki nie umrze.

¹⁸ Człowiek grzeszący na swoim łóżku,

mówi do siebie: „Kto mnie widzi?

Ciemność wokół mnie, mury mnie osłaniają, nikt mnie nie dostrzeże, czego mam się bać?

Najwyższy nie będzie pamiętał moich grzechów”.

¹⁹ Obawia się ludzkich oczu, a nie wie, że oczy PANA są tysiąc razy jaśniejsze niż słońce, obserwują wszystkie ludzkie drogi, śledzą najskrytsze zakamarki.

²⁰ Wszystko było Mu znane przed stworzeniem, a także po jego ukończeniu.

²¹ Grzesznik będzie ukarany na placach miasta, tam, gdzie się nie spodziewa, zostanie schwytany.

²² Tak samo kobieta, która zdradza męża

i przynosi mu cudzego potomka.

²³ Po pierwsze: nie była posłuszna Prawu Najwyższego, po drugie: zgrzeszyła przeciw swemu mężowi, po trzecie: popełniła cudzołóstwo nieczystością, wprowadziła do domu cudze dzieci.

²⁴ Zostanie poprowadzona przed zgromadzenie, odbędzie się rozprawa także nad jej dziećmi.

²⁵ Jej potomstwu nie będzie dane zapuścić korzeni i jej gałęzie nie wydadzą owoców.

²⁶ Pamięć o niej zostanie złączona z przekleństwem, a jej hańba nie będzie zmazana.

²⁷ Zobaczą potomni, że nic lepszego od bojaźni Pana i nic słodszego niż zachowywanie przykazań Pana.

²⁸ Wielką chwałą jest naśladowanie Boga,

a długie życie jest uznaniem danym ci przez Niego.

POCHWAŁA MĄDROŚCI I PREZENTACJA JEJ POUCZEŃ ETYCZNYCH

POCHWALNA WYPOWIEDŹ MĄDROŚCI

Rozdział 24

24 ¹Mądrość wychwala samą siebie, chlubi się pośród swego narodu, ² na zgromadzeniu Najwyższego otwiera swe usta, chlubi się wobec Jego potęgi:

³ „Wyszłam z ust Najwyższego,

jak mgła okryłam ziemię.

⁴ Zamieszkałam na wysokościach,

a mój tron jest w kolumnie obłoku.

⁵ Sama otoczyłam okrąg nieba,

przemierzyłam głębiny otchłani.

⁶ Zawładnęłam falami morza i całą ziemią,

każdym narodem i ludem. ⁷ Wśród nich wszystkich szukałam miejsca spoczynku, w czyim dziedzictwie mogłabym zamieszkać. ⁸ Wtedy nakazał mi Stwórca wszystkiego, Ten, który mnie stworzył, wyznaczył mi mieszkanie.

I rzekł: «W Jakubie rozbij swój namiot,

w Izraelu będzie twoje dziedzictwo».

⁹ Przed wiekami, na początku mnie stworzył

i już nigdy nie przestanę istnieć.

¹⁰ W świętym namiocie usługiwałam w Jego obecności i tak otrzymałam siedzibę na Syjonie.

¹¹ Osadził mnie w swoim umiłowanym mieście, w Jerozolimie umieścił moją władzę.

¹² Zapuściłam korzenie w szanowanym narodzie, w posiadłości PANA jest moje dziedzictwo.

¹³ Wyrosłam jak cedr na Libanie,

jak cyprys w górach Hermonu.

¹⁴ Wyrosłam jak palma w Engaddi,

jak plantacja róż w Jerychu,

jak dorodna oliwka na równinie,

wyrosłam jak drzewo platanu.

¹⁵ Jak cynamon i balsam pachnący,

jak mirra wyborna wydałam woń przyjemną;

jak galban, onyks i stakte,

jak zapach kadzidła w świętym mieszkaniu.

¹⁶ Jak terebint rozpostarłam swe gałęzie,

a są one pełne wdzięku i majestatu.

¹⁷ Jak krzew winny wybujałam z wdziękiem, moje kwiaty to chwała i bogactwo.

¹⁸ Ja jestem matką pięknej miłości, bojaźni, poznania i świętej nadziei.

Daję zaś istnienie wieczne wszystkim moim dzieciom, tym, które zostały nazwane przez Niego.

¹⁹ Przyjdźcie do mnie wszyscy, którzy mnie pragniecie, a zostaniecie nasyceni moimi owocami.

²⁰ Pamięć o mnie jest słodsza od miodu,

a moje dziedzictwo – od miodowego plastra.

²¹ Ci, którzy mnie spożywają, nadal będą mnie łaknąć, ci, którzy mnie piją, dalej będą pragnąć.

²² Ten, kto mnie słucha, nie będzie zawstydzony, ci, którzy współdziałają ze mną, nigdy nie zgrzeszą”.

MĄDROŚĆ I PRAWO MOJŻESZOWE

²³ Tym wszystkim jest księga przymierza Boga Najwyższego, Prawo, które przekazał nam Mojżesz, dziedzictwo świętych zgromadzeń Jakuba.

²⁴ Nie przestawajcie być mocni w PANU.

Przylgnijcie do Niego, aby wam dodał sił.

PAN Wszechmocny jest jedynym Bogiem.

Oprócz Niego nie ma innego Zbawiciela.

²⁵ Prawo to opływa w mądrość jak rzeka Piszon, jak Tygrys podczas dni wiosennych.

²⁶ Napełnia się zrozumieniem jak Eufrat wodą i jak Jordan w czasie żniwa.

²⁷ Jak wylewy Nilu są jej pouczenia,

jak wody Gichonu w dniach winobrania.

²⁸ Pierwszy człowiek nie zdążył poznać mądrości ani ostatni nie zdoła jej wybadać.

²⁹ Jej myśl jest szersza od morza,

a rada – głębsza niż przepaść.

KOMENTARZ SYRACYDESA

³⁰ Ja zaś jestem jak kanał doprowadzający wodę z rzeki, jak wodociąg prowadzący ją do ogrodu.

³¹ Powiedziałem sobie: „Dostarczę wodę do ogrodu, nawodnię moje tarasy”.

A oto mój kanał stał się rzeką,

a moja rzeka zamieniła się w morze.

³² Jeszcze jak zorza rozjaśnię pouczenie,

wyjawię je jak najdalej.

³³ Jeszcze nauczanie jak proroctwo wyleję, przekażę je przyszłym pokoleniom.

³⁴ Zobaczcie, że nie trudziłem się tylko dla siebie, lecz dla wszystkich, którzy szukają mądrości.

PRZYSŁOWIA LICZBOWE

Rozdział 25

25 ¹Bardzo lubię trzy rzeczy, a one podobają się PANU i ludziom:

zgoda braci, miłość bliźnich,

żona i mąż złączeni w jedno.

² Nie znoszę trzech rodzajów ludzi,

ich sposób życia razi mnie niezmiernie.

Są to: chełpiący się biedak, bogaty oszust, rozwiązły starzec bez rozumu.

³ Jeżeli nie nazbierałeś w młodości,

w jaki sposób chciałbyś coś znaleźć na starość?

⁴ Jak siwowłosym przystoi osąd,

tak udzielanie rad – najstarszym.

⁵ Jak starcom przystoi mądrość,

tak rozwaga i rada – szanowanym.

⁶ Koroną starości jest bogate doświadczenie, jej chlubą – bojaźń PANA.

⁷ Dziewięciu uważam w sercu za szczęśliwych, dziesiąty nasuwa mi się na język:

szczęśliwy człowiek mający radość z dzieci i ten, który za życia ogląda upadek nieprzyjaciół;

⁸ szczęśliwy mający rozumną żonę,

ten, który nie zgrzeszył językiem,

i kto nie służył niższemu od siebie.

⁹ Szczęśliwy, kto uzyskał roztropność i kto przemawia do tych, którzy chętnie go słuchają.

¹⁰ Jakże wielki jest ten, który znalazł mądrość, a jeszcze większy ten, kto się boi PANA.

¹¹ Bojaźń PANA przewyższa wszystko,

któż dorówna temu, który ją posiada?

¹² Bojaźń PANA jest początkiem Jego miłości, ale początkiem łączności z Nim jest wiara.

ZŁA I DOBRA KOBIETA

¹³ Każda rana, byle nie rana serca,

każde zło, byle nie pochodziło od kobiety.

¹⁴ Każde nieszczęście, byle nie to z zawiści, każda zemsta, byle nie zemsta nieprzyjaciół.

¹⁵ Nie ma silniejszej trucizny od jadu węża

ani gorszej złości od złości kobiety.

¹⁶ Wolałbym mieszkać z lwem i smokiem,

niż żyć ze złą kobietą.

¹⁷ Złość kobiety zmienia jej wygląd,

czyni jej twarz ciemną jak u niedźwiedzicy.

¹⁸ Mąż jej zasiada wśród bliskich,

a mimo to bardzo cierpi.

¹⁹ Nie ma nic gorszego niż złość kobiety,

oby taka dostała się grzesznemu.

²⁰ Jak dla starca wspinaczka po piaszczystej drodze, tak gadatliwa kobieta dla spokojnego człowieka.

²¹ Nie zachwycaj się pięknością kobiet

i żadnej nie pożądaj.

²² Gniew, hańba i wielki wstyd,

jeśli kobieta utrzymuje swego męża.

²³ Serce upokorzone, twarz smutna

i rana w sercu to perfidna żona.

Ręce niewładne i kolana sparaliżowane

– taka, która nie uszczęśliwia swojego męża.

²⁴ Od kobiety bierze się początek grzechu

i wszyscy umieramy z jej powodu.

²⁵ Nie dawaj wodzie ujścia

ani przewrotnej kobiecie wolności.

²⁶ Jeżeli nie jest ci całkowicie posłuszna,

oddal ją od siebie.

Rozdział 26

26 ¹Szczęśliwy mąż dobrej żony, a liczba jego dni będzie podwójna.

² Dzielna kobieta rozwesela swego męża,

dożywa on swych lat w pokoju.

³ Dobra żona to los szczęśliwy,

przypadnie tym, którzy się boją PANA.

⁴ Bogaty czy biedny, jego serce szczęśliwe, w każdym czasie ma twarz pogodną.

⁵ Trzech rzeczy obawia się moje serce,

czwartą lękam się spotkać:

oszczerstwa w mieście, zbiegowiska tłumu, pomówienia; to wszystko gorsze od śmierci.

⁶ Ból serca i cierpienie to kobieta zazdrosna o kobietę, uderzenia jej języka dosięgną wszystkich.

⁷ Zła żona jest jak niewygodne jarzmo dla wołów, kto ją weźmie, jakby chwycił skorpiona.

⁸ Kobieta pijaczka wzbudza wielką pogardę, jej poniżenia nie da się ukryć.

⁹ Lubieżność kobiety widać w jej podniesionych oczach, daje się rozpoznać po jej powiekach.

¹⁰ Wzmocnij straż nad córką upartą,

aby czując swobodę, nie skorzystała z okazji.

¹¹ Uważaj bardzo na jej bezwstydne oczy

i nie dziw się, gdy cię oszukuje.

¹² Jak spragniony podróżnik ona otwiera swe usta i pije z każdego źródła, siada naprzeciw każdego pala, dla strzał otwiera kołczan.

¹³ Wdzięk żony cieszy jej męża,

a jej doświadczenie ożywia jego kości.

¹⁴ Darem PANA jest spokojna żona,

nic nie zastąpi dobrego wychowania.

¹⁵ Najwyższym szczęściem jest skromna małżonka, nic nie jest tak cenne jak jej powściągliwość.

¹⁶ Jak słońce wschodzące na wysokościach PANA,

tak piękno dobrej żony wśród ozdób jej domu.

¹⁷ Jak światło jaśniejące na świętym świeczniku,

tak piękna twarz przy zgrabnej figurze.

¹⁸ Jak złote kolumny na srebrnych podstawach, tak kształtne nogi na mocnych stopach.

¹⁹ Synu, przechowaj nieskażony kwiat twojej młodości i nie oddawaj swej siły obcym.

²⁰ Postaraj się wyszukać żyzne pole na równinie i zasiej na nim swoje ziarno, aby wyrósł z niego ród szlachetny.

²¹ Wtedy latorośle, które po tobie zostaną, będą rosły wspaniale, szczycąc się swoim rodem.

²² Kobietę sprzedajną można przyrównać do plwociny.

Jeśli jest zamężna, będzie jak wieża śmierci dla swego kochanka.

²³ Kobieta przewrotna przypadnie przewrotnemu, pobożną otrzyma ten, kto się boi PANA.

²⁴ Kobieta bezwstydna wyżywa się w hańbie, kobieta wstydliwa jest skromna nawet wobec męża.

²⁵ Kobietę zepsutą można przyrównać do psa;

wstydliwa boi się PANA.

²⁶ Żona szanująca męża przez wszystkich jest uznana za mądrą, ta zaś, która w swej pysze nim pogardza, przez wszystkich zostaje uznana za przewrotną. Szczęśliwy mąż żony doskonałej, bo liczba jego lat wzrośnie dwukrotnie.

²⁷ Żona krzykliwa i gadatliwa jest jak trąba wojenna, wzywająca do odwrotu, w takich warunkach każdy żyje jak w zgiełku wojennym.

REFLEKSJE, PRZESTROGI, RADY

²⁸ Dwie rzeczy zasmucają moje serce,

a trzecia wzbudza gniew:

wojownik pozbawiony utrzymania,

ludzie roztropni doznający pogardy,

ten, kto od prawości przechodzi do grzechu, PAN go prowadzi pod miecz.

²⁹ Kupiec z trudnością chroni się od winy,

a sprzedawca broni się przed grzechem.

Rozdział 27

27 ¹Wielu zgrzeszyło przez chęć zysku, kto się stara wzbogacić, odwraca oczy.

² Jak pomiędzy spojone kamienie wbija się klin, tak między kupno a sprzedaż wciska się grzech.

³ Jeżeli ktoś nie trzyma się bojaźni PANA,

nagle i niespodzianie jego dom obróci się w ruinę.

⁴ Jak w potrząsanym sicie pozostają śmieci, tak ułomność człowieka w jego mowie.

⁵ Jak naczynia gliniane wypala się w ogniu, tak człowiek się sprawdza poprzez myślenie.

⁶ Troskę o drzewo poznaje się po jego owocach, a po mądrym rozumowaniu – serce człowieka.

⁷ Nie chwal człowieka, zanim się wypowie, bo sprawdzianem ludzi jest ich mowa.

⁸ Jeżeli podążasz za sprawiedliwością, to ją osiągniesz, przyodziejesz się nią jak piękną szatą.

⁹ Ptaki przebywają wśród podobnych sobie i prawda pozostaje z tymi, którzy dla niej się trudzą.

¹⁰ Lew czyha na zwierzynę,

a grzech na czyniących nieprawość.

¹¹ Rozmowy pobożnych zawsze dotyczą mądrości,

głupiec zmienia się jak księżyc.

¹² Nie trać czasu z nierozumnymi,

przebywaj wśród mądrych ludzi.

¹³ Rozmowy głupich są obrzydliwością,

znajdują oni radość w swawoli grzechu.

¹⁴ Włosy się jeżą na głowie, gdy ktoś często przysięga, a ciągłe kłótnie ranią uszy.

¹⁵ Kłótnia pyszałków jest jak przelewanie krwi, ich wzajemne obelgi są przykre dla ucha.

¹⁶ Kto wyjawia tajemnicę, traci zaufanie

i nie znajdzie sobie przyjaciela.

¹⁷ Kochaj przyjaciela i bądź mu wierny,

lecz jeśli wyjawiłeś jego tajemnice, już za nim nie biegnij.

¹⁸ Gdyż jak człowiek stracił tego, kto mu umarł, tak straciłeś przyjaźń bliźniego.

¹⁹ I jak ptak uwolnił się z rąk twoich,

tak porzuciłeś bliźniego i już go nie uchwycisz.

²⁰ Nie idź za nim, ponieważ odszedł daleko i uciekł jak gazela z sideł.

²¹ Ranę bowiem można opatrzyć, a obelgę darować, ten zaś, kto wyjawił tajemnicę, nie ma już nadziei.

²² Kto daje znaki okiem, knuje zło, kto to zauważy, oddala się od niego.

²³ W twojej obecności mówi miłe słowa i wychwala twoje przemówienia, a później zmienia zdanie i próbuje cię chwycić za słowo.

²⁴ Wielu rzeczy nie lubię, ale nie tak bardzo, jak jego, PAN także nim gardzi.

²⁵ Kto rzuca kamień w górę, rzuca go sobie na głowę, tak cios zdradliwy zadaje rany.

²⁶ Kto kopie dół, sam w niego wpada,

i kto zakłada sidło, będzie w nie pochwycony.

²⁷ Kto popełnia zło, sam się w nie zaplącze i nie będzie wiedział, skąd się ono wzięło.

²⁸ Pośmiewisko i hańba dla pyszałka,

jak lew dopadnie go pomsta.

²⁹ Wpadną w sidło ci, którzy cieszą się z upadku pobożnego, strawi ich cierpienie, zanim umrą.

³⁰ Zawiść i złość to ohydne uczucia,

zawładną one grzesznikiem.

ZAWIŚĆ I PRZEBACZENIE

Rozdział 28

28 ¹Kto się mści, dozna zemsty od PANA, On grzechy dostrzega wyraźnie.

² Przebacz zło twemu bliźniemu,

a wtedy, gdy będziesz prosił, Bóg tobie przebaczy.

³ Czy ktoś, kto żywi gniew przeciw bliźniemu, może szukać uzdrowienia u PANA?

⁴ Jeśli nie ma miłosierdzia dla podobnego sobie, jak może wznosić błaganie za swoje grzechy?

⁵ Sam jest cielesny, a trwa w nienawiści,

któż więc zgładzi jego grzechy?

⁶ Miej na uwadze koniec swego życia: rozkład ciała i śmierć, przestań nienawidzić i zachowuj przykazania.

⁷ Pamiętaj o przykazaniach i o przymierzu Najwyższego, nie żyw nienawiści do bliźniego i przebacz urazy.

GRZECHY JĘZYKA

⁸ Trzymaj się z dala od kłótni i unikaj grzechów, człowiek pobudliwy wznieca kłótnie.

⁹ Grzesznik powoduje zamieszanie wśród przyjaciół, doprowadza do podziałów wśród ludzi żyjących w pokoju.

¹⁰ Jak na drewnie rozprzestrzenia się ogień, tak wzmacnia się zaciekła kłótnia.

Według siły człowieka narasta jego złość,

w zależności od bogactwa potęguje się jego gniew.

¹¹ Gwałtowna sprzeczka rozpala ogień,

a burzliwa kłótnia prowadzi do rozlewu krwi.

¹² Dmuchasz na iskrę, to się rozpali, spluniesz, a zgaśnie – z ust twoich wychodzi jedno i drugie.

¹³ Przeklinajcie oszczercę i kłamcę,

zniszczyli oni wielu spokojnych ludzi.

¹⁴ Obmowy zaszkodziły wielu ludziom,

zmusiły ich do błąkania się wśród narodów, zniszczyły miasta warowne,

zrujnowały domy wielkich.

¹⁵ Obmowy rozbiły wiele małżeństw,

pozbawiły żony owocu ich trudów.

¹⁶ Kto słucha obmów, nie znajdzie wytchnienia, nie będzie mógł mieszkać w spokoju.

¹⁷ Uderzenie rózgi zadaje rany,

a uderzenie języka łamie kości.

¹⁸ Wielu poległo od ostrza miecza,

lecz nie tylu, ilu zginęło przez język.

¹⁹ Szczęśliwy, kto się go ustrzegł, kto nie zaznał jego jadu, kto nie dźwigał jego jarzma i nie został zakuty w jego łańcuchy.

²⁰ Jego jarzmo jest jarzmem żelaznym,

a jego łańcuchy – łańcuchami z brązu.

²¹ Przykra jest śmierć z jego powodu,

lepszy od niej pobyt w krainie umarłych.

²² Nie ma on władzy nad pobożnymi,

nie spłoną od jego płomieni.

²³ W jego sidła wpadną ci, którzy porzucili PANA, rozpali się wśród nich i nie zgaśnie,

napadnie na nich jak lew,

jak lampart ich rozszarpie.

²⁴ Każ ogrodzić twoją posiadłość cierniami, zamknij twe złoto i srebro,

²⁵ twoim słowom sporządź odważniki i wagę, swe usta zamknij za drzwiami z zasuwą.

²⁶ Uważaj, byś nie potknął się z powodu języka i nie upadł przed tym, który knuje zasadzki.

POŻYCZKI I POMOC INNYM

Rozdział 29

29 ¹Kto jest miłosierny, pożycza bliźniemu, kto go wspomaga swą ręką, zachowuje przykazania.

² Pożyczaj bliźniemu, gdy jest w potrzebie, a ty ze swej strony oddaj mu w ustalonym czasie.

³ Dotrzymuj słowa i bądź mu wierny,

a w każdym czasie znajdziesz to, co jest ci potrzebne.

⁴ Wielu uważa za swoje to, co pożyczyli od kogoś, dodają trudu tym, którzy im pomogli.

⁵ Zanim otrzyma, całuje po rękach,

o dobrach bliźniego mówi pokornym głosem, a gdy trzeba oddać, wydłuża termin, mnoży wymówki, skarży się na czas niedogodny.

⁶ Jeśli może, z trudem wypłaca połowę

i każe uważać to za rzecz znalezioną.

Jeżeli długu nie odda, pozbawia go własności, a nadto czyni go swym nieprzyjacielem;

obrzuca go przekleństwami i obelgami

i zamiast podziękowania, odpłaca pogardą.

⁷ Wielu odmawia pożyczki nie przez złośliwość, lecz z lęku przed utratą własności.

⁸ Mimo wszystko miej cierpliwość dla biednego, nie zwlekaj z udzieleniem mu pomocy.

⁹ Zgodnie z przykazaniem wspomagaj ubogiego, stosownie do potrzeby nie oddalaj go z niczym.

¹⁰ Dla brata i przyjaciela wydawaj pieniądze, niech ich nie niszczy rdza pod kamieniem.

¹¹ Ulokuj swój skarb według przykazań Najwyższego, przyniesie ci większą korzyść niż złoto.

¹² Zamykaj jałmużnę w twoich magazynach, a ona uwolni cię od zła wszelkiego.

¹³ Bardziej niż mocna tarcza, niż ciężka włócznia będzie walczyć za ciebie z nieprzyjacielem.

¹⁴ Dobry człowiek poręcza za bliźniego,

a bezwstydny go opuszcza.

¹⁵ Dobroci poręczyciela nie zapominaj,

gdyż oddał swoje życie za ciebie.

¹⁶ Grzesznik roztrwoni dobra poręczyciela,

niewdzięcznik celowo opuszcza tego, kto go wybawił.

¹⁷ Poręczanie zrujnowało wielu żyjących dostatnio, zachwiało nimi jak falami morza;

¹⁸ ludzi możnych pozbawiło domu,

zostali oni rozproszeni wśród obcych narodów.

¹⁹ Grzesznik, który spieszy z poręczeniem, szuka zysku i podpada pod sąd.

²⁰ Wspomagaj biednego według swych możliwości, ale strzeż się, byś się nie zrujnował.

²¹ Podstawą życia jest woda, chleb i okrycie oraz dom, by chronić prywatność.

²² Lepsze życie ubogiego pod własnym dachem niż wspaniałe uczty u obcych.

²³ Mało masz czy dużo, bądź zadowolony,

a nie usłyszysz obelg od otoczenia.

²⁴ Przykro się tułać od domu do domu

i będąc obcym, ust nie móc otworzyć.

²⁵ Przyjmiesz gości, dasz pić, lecz nie otrzymasz podzięki i do tego usłyszysz jeszcze przykrości.

²⁶ „Proszę, gościu, zastaw stół,

jeśli coś masz w ręku, nakarm mnie”.

²⁷ „Odejdź gościu, jest ktoś ważniejszy,

przybył do mnie brat, potrzebny mi dom”.

²⁸ Dla człowieka rozumnego są to ciężkie sprawy:

pogardzanie gościnnością i obelgi wierzyciela.

O DZIECIACH

Rozdział 30

30 ¹Kto kocha swego syna, wytrwale karci go rózgami, po to, by się nim cieszyć na końcu.

² Kto wychowa swego syna, będzie z niego zadowolony i wśród znajomych będzie się nim chlubił.

³ Kto kształci swego syna, wzbudza zazdrość wroga, przed przyjaciółmi będzie się nim cieszył.

⁴ Skonał ojciec, a tak jakby nie umarł,

bo podobnego po sobie zostawił.

⁵ Za życia swego oglądał go i nim się cieszył, umierając, nie będzie się smucił.

⁶ Nieprzyjaciołom zostawił mściciela,

a dla przyjaciół – dobroczyńcę.

⁷ Kto rozpieszcza syna, będzie opatrywał rany, na każdy jego krzyk będą mu drżeć wnętrzności.

⁸ Koń nieujeżdżony staje się narowisty,

swawolny syn staje się zuchwały.

⁹ Troszcz się o syna, a wprawi cię w zdumienie,

baw się z nim, a ciebie zasmuci.

¹⁰ Nie śmiej się z nim, abyś nie musiał z nim płakać

i byś na koniec nie zgrzytał zębami.

¹¹ Nie dawaj mu władzy w młodości

i nie lekceważ jego błędów.

¹² Zginaj kark jego już w młodości,

okładaj razami jego boki, gdy jest dzieckiem, aby się nie stał uparty i nieposłuszny tobie, abyś nie musiał cierpieć z jego powodu.

¹³ Wychowuj swego syna i pracuj nad nim, żebyś nie został zaskoczony jego bezczelnością.

ZDROWIE I SPOKOJNE ŻYCIE

¹⁴ Lepszy biedak zdrowy i w pełni sił,

niż bogacz doświadczany na swym ciele.

¹⁵ Zdrowie i siła są lepsze od wszelkiego złota,

zdrowy duch – niezmierzonym błogosławieństwem.

O POSIŁKACH

¹⁶ Nie ma większego bogactwa nad zdrowie ciała i nie ma większej radości nad radość serca.

¹⁷ Lepsza śmierć niż przykre życie,

wieczny odpoczynek niż nieuleczalna choroba.

¹⁸ Jak smakołyki położone na zamkniętych ustach,

tak stosy jedzenia składane na grobie.

¹⁹ Na cóż bożkowi ofiara z owoców?

Nie może jej zjeść ani powąchać.

²⁰ Ten, kto jest prześladowany przez PANA,

patrzy i wzdycha jak eunuch obejmujący dziewicę.

²¹ Nie poddawaj się smutkowi

ani się nie zadręczaj myślami.

²² Radość serca to życie człowieka,

a pogodne usposobienie przedłuża życie.

²³ Znajdź powód, by pocieszyć swe serce,

smutek oddal od siebie.

Wielu bowiem zgubił smutek,

nie ma z niego żadnej korzyści.

²⁴ Zazdrość i gniew skracają dni życia,

a troski sprowadzają przedwczesną starość.

²⁵ Pogodne serce zapewnia apetyt,

zatroszczy się o swoje przysmaki.

BOGACTWO

Rozdział 31

31 ¹Czuwanie nad bogactwem wyniszcza ciało, niepokój o nie oddala sen.

² Niepokój bezsenności zakłóca odpoczynek,

odpędza sen jak ciężka choroba.

³ Bogacz się trudzi, aby gromadzić dobra,

odpoczywa, by się nasycić przyjemnościami.

⁴ Biedak się trudzi, żyjąc w niedostatku,

odpoczywając, popada w nędzę.

⁵ Kto kocha złoto, nie będzie usprawiedliwiony, zgubią go pieniądze, za którymi gonił.

⁶ Złoto doprowadziło wielu do ruiny,

stali się oni świadkami własnego bankructwa.

⁷ Złoto jest zasadzką dla tych, którzy się nim zachwycają, przez nie ginie każdy nierozumny.

⁸ Szczęśliwy człowiek, który jest bez winy

i który się nie uganiał za złotem.

⁹ Kim on jest, byśmy mogli go pochwalić?

Dokonał wielkiej rzeczy w swoim narodzie.

¹⁰ Kto przeszedł taką próbę i został uznany za doskonałego, ten ma się czym pochwalić.

Bo mógł zgrzeszyć, ale nie upadł,

mógł popełnić zło, ale tego nie uczynił.

¹¹ Przez to utrwalił swoje dobra, a zgromadzenie będzie wychwalać jego dobre czyny.

POUCZENIE O JEDZENIU I PICIU

¹² Gdy siadasz przy suto zastawionym stole, nie otwieraj nad nim swojego gardła, nie mów też: „Jak dużo jest na nim!”.

¹³ Pamiętaj, że złe jest oko zachłanne.

Czy zostało stworzone coś gorszego niż oko?

Ono bowiem musi płakać nad wszystkim.

¹⁴ Nie wyciągaj ręki tam, gdzie ono spojrzy, i opanuj się nad półmiskiem.

¹⁵ Staraj się poznać pragnienia bliźniego

i zastanawiaj się nad każdą czynnością.

¹⁶ Jedz jak człowiek to, co zostało ci podane, nie bądź żarłoczny, a nie będziesz znienawidzony.

¹⁷ Zakończ jeść pierwszy, będzie to znak ogłady, nie bądź łakomy, abyś się nie potknął.

¹⁸ Gdy jesteś wśród biesiadników,

nie wyciągaj pierwszy ręki.

¹⁹ Człowiekowi wychowanemu wystarczy niewiele i przy stole nie wzdycha.

²⁰ Ma zdrowy sen, jeśli się nie przejadł,

wstaje wcześnie i jest pełen życia.

Kolki, bezsenność i mdłości,

bóle wnętrzności są utrapieniem żarłoka.

²¹ Jeśli jesteś przymuszony do jedzenia,

idź zwymiotować, a odczujesz ulgę.

²² Posłuchaj mnie, synu, i mnie nie lekceważ, na końcu docenisz moje słowa:

Bądź przezorny w całym swym postępowaniu, a nie spotka cię żadna choroba.

²³ Chwali się tego, kto urządza wystawne uczty, a świadectwo jego hojności jest prawdziwe.

²⁴ Miasto szemrze o tym, kto skąpi chleba,

i wierne jest świadectwo jego skąpstwa.

²⁵ Nie udawaj bohatera przy piciu wina,

bo wino zgubiło wielu.

²⁶ Piec sprawdza metal podczas hartowania, a wino – serca pyszałków podczas kłótni.

²⁷ Wino jest pożyteczne dla ludzi,

jeżeli pije się je w sposób umiarkowany.

Cóż to za życie, gdy brakuje wina,

od początku zostało ono stworzone dla radości.

²⁸ Radość serca i wesołość

daje picie wina w czasie odpowiednim.

²⁹ Po nadużyciu wina duch gorzknieje,

człowiek staje się agresywny i kłótliwy.

³⁰ Pijaństwo pomnaża złość głupca aż do upadku, pomniejsza siły i ran mu przysparza.

³¹ Nie karć bliźniego, gdy z nim pijesz,

nie znieważaj go, gdy jest wesoły,

nie zwracaj się do niego obelżywym słowem, nie zasmucaj go w obecności innych.

Rozdział 32

32 ¹Nie pysznij się, gdy przewodzisz uczcie, bądź jako jeden ze współbiesiadników; usłuż innym, a potem zasiądź do stołu.

² Dopiero gdy wykonasz swoje zadanie,

spocznij, by cieszyć się z nimi

i otrzymać uznanie za gościnność.

³ Przemawiaj, jeśli jesteś starszy,

ale z mądrością, i nie zakłócaj muzyki.

⁴ Nie wylewaj słów podczas przedstawienia, nie mędrkuj w czasie nieodpowiednim.

⁵ Jak pieczęć z rubinu w złotej oprawie,

tak muzyka, która towarzyszy uczcie.

⁶ Szmaragd wprawiony w sygnet ze złota

to dźwięki muzyki przy dobrym winie.

⁷ Przemawiaj młodzieńcze, jeśli to konieczne, jednak nie więcej niż dwa razy i tylko gdy jesteś zapytany.

⁸ Mów zwięźle, wyrażaj dużo w niewielu słowach, zachowuj się jak ten, kto dużo wie, a milczy.

⁹ Wśród wielkich nie czyń się ważnym

i wobec starszych nie bądź gadatliwy.

¹⁰ Błyskawica zawsze spieszy przed grzmotem, tak samo dobroć biegnie przed skromnym człowiekiem.

¹¹ O ustalonej godzinie powstań i się nie opóźniaj, spiesz do domu bez ociągania.

¹² Tam się baw i rób to, czego pragniesz,

tylko nie grzesz wyniosłym słowem.

¹³ Nade wszystko chwal Tego, który cię stworzył i upaja cię swoimi dobrami.

BOJAŹŃ BOŻA I SZACUNEK DLA PRAWA

¹⁴ Kto się boi PANA, przyjmie pouczenie,

znajdą Jego upodobanie ci, którzy rano wstają.

¹⁵ Kto szuka Prawa, zostanie nim napełniony, dla obłudnika będzie ono przyczyną upadku. ¹⁶ Ci, którzy się PANA boją, potrafią poznać, co jest sprawiedliwe, przez swe postępowanie zajaśnieją jak światło.

¹⁷ Człowiek grzeszny odrzuca upomnienie

i według swej woli znajdzie wytłumaczenie.

¹⁸ Człowiek rozważny nie lekceważy namysłu, bezbożny i pyszny nie przyjmie pouczenia.

¹⁹ Nie czyń niczego bez porady,

a podczas działania nie zmieniaj zdania.

²⁰ Nie wchodź na wyboistą drogę,

a nie potkniesz się o kamienie.

²¹ Nie ufaj niezbadanej ścieżce.

²² Strzeż się własnych dzieci.

²³ We wszystkim, co czynisz, ufaj sobie samemu, to też jest zachowywaniem przykazań.

²⁴ Kto wierzy Prawu, zachowa przykazania, a kto jest posłuszny PANU, nie zostanie poniżony.

Rozdział 33

33 ¹Bojącemu się PANA nie przydarzy się nic złego, a w doświadczeniu tym bardziej dozna wybawienia.

² Mądry człowiek nie będzie nienawidził Prawa, kto je omija, jest jak okręt w czasie burzy.

³ Człowiek roztropny wierzy Prawu,

dla niego Prawo jest wiarygodne jak wyrocznia.

⁴ Przygotuj mowę, jeśli chcesz być słuchany, zbierz swą wiedzę i odpowiadaj.

⁵ Wnętrze głupiego jest jak koło u wozu,

obracająca się oś – to jego myślenie.

⁶ Jak narowisty ogier, tak przyjaciel szyderca rży pod każdym, kto go dosiada.

ZASADA PRZECIWIEŃSTW

⁷ Dlaczego jeden dzień jest ważniejszy od drugiego, chociaż każdy z nich jest rozświetlony przez to samo słońce?

⁸ Z zamysłu PANA zostały zróżnicowane,

On wyodrębnił czasy i święta.

⁹ Niektóre z nich wyniósł i uświęcił,

inne umieścił w rzędzie dni zwykłych.

¹⁰ Wszyscy ludzie są z prochu,

z ziemi został uformowany Adam. ¹¹ Z wielką mądrością PAN sprawił, że są oni różni i wyznaczył im inne drogi. ¹² Niektórych pobłogosławił i wywyższył,

innych uświęcił i zbliżył do siebie,

jeszcze innych przeklął i upokorzył

i zrzucił ich ze stanowisk.

¹³ Jak glina w ręku garncarza,

którą formuje według swego upodobania,

tak ludzie w ręku Tego, który ich stworzył –

On im oddaje według swych postanowień.

¹⁴ Przeciwieństwem zła jest dobro,

przeciwieństwem śmierci – życie, podobnie grzesznik jest przeciwieństwem pobożnych.

¹⁵ Tak patrz na wszystkie dzieła Najwyższego, w każdym rodzaju istnieją parami.

¹⁶ A ja przybyłem jako ostatni

i zbieram resztki po winobraniu.

¹⁷ Powiodło mi się dzięki błogosławieństwu PANA,

napełniłem tłocznię jak ten, kto zbiera winne grona.

¹⁸ Rozważcie, że trudziłem się nie tylko dla siebie, lecz dla wszystkich, którzy szukają wiedzy.

¹⁹ Posłuchajcie mnie, wielcy ludu,

miejcie to na uwadze, kierujący zgromadzeniem.

²⁰ Synowi, żonie, bratu i przyjacielowi

nie dawaj władzy nad sobą, dopóki żyjesz.

Twoich dóbr nie oddawaj obcemu,

abyś nie musiał o nie prosić, gdy zmienisz zdanie.

²¹ Dopóki żyjesz i oddychasz,

nikomu nie oddawaj władzy nad sobą.

²² Lepiej jest, gdy dzieci ciebie proszą, niż ty miałbyś się wpatrywać w ręce swoich synów. ²³ We wszystkich swoich dziełach utrzymaj swą władzę, nie wystawiaj na pośmiewisko twojej godności. ²⁴ Kiedy skończą się dni twojego życia,

w chwili śmierci rozdziel dziedzictwo.

²⁵ Pasza, kij i ładunek są dla osła,

dla sługi – chleb, karność i praca.

²⁶ Zastosuj karność, a znajdziesz spokój,

oszczędzaj jego ręce, a będzie szukał wolności.

²⁷ Jarzmo i rzemienie zginają kark,

tortury i cierpienia – występnego sługę.

²⁸ Wyślij go do pracy, a nie będzie leniuchował.

Próżniactwo nauczyło wiele złego.

²⁹ Każ mu pracować, tak jak przystało,

jeśli nie słucha, załóż mu kajdany.

³⁰ Nie przesadzaj jednak względem nikogo, nie czyń niczego bezprawnie.

³¹ Masz sługę, traktuj go jak samego siebie, kupiłeś go za cenę swojej krwi.

³² Masz sługę, uczyń go swoim bratem,

będziesz go potrzebował jak samego siebie.

³³ Jeśli go skrzywdzisz, ucieknie i cię porzuci, na której drodze będziesz go szukał?

SNY

Rozdział 34

34 ¹Próżne i zwodnicze nadzieje u nierozumnego człowieka, a sny głupim dodają skrzydeł.

² Jakby cień chwytał lub pędził za wiatrem jest ten, kto snom wierzy.

³ Senna wizja jest podobna jedna do drugiej, twarz podobna jest do twarzy.

⁴ Co może być oczyszczone z nieczystości?

A z kłamstwa jak wyjdzie prawda?

⁵ Wróżby, czary i sny są ułudą,

jak majaki rodzącej.

⁶ Nie przywiązuj do nich wagi,

chyba że nawiedza cię przez nie Najwyższy.

⁷ Wielu bowiem zwiodły urojenia,

upadli, pokładając w nich nadzieje.

⁸ Prawo nie musi korzystać z usług kłamstwa, mądrość z ust wiarygodnych jest niezawodna.

PODRÓŻE

⁹ Człowiek, który podróżował, poznał wiele, a doświadczony przemawia ze zrozumieniem.

¹⁰ Kto nie był doświadczony, poznał niewiele, kto podróżował, zwiększył swe umiejętności.

¹¹ Wiele widziałem podczas mych podróży, więcej niż mogą objąć moje słowa.

¹² Często popadałem w niebezpieczeństwa śmierci, lecz dzięki doświadczeniu zostałem wybawiony.

¹³ Duch bojących się PANA żyć będzie,

a ich nadzieja w Tym, który wybawia.

¹⁴ Kto się boi PANA, lękać się nie będzie,

nie zatrwoży się, bo On sam jest jego nadzieją.

¹⁵ Szczęśliwy, kto się boi PANA:

Komu zaufał i kto jest jego podporą?

¹⁶ Oczy PANA zwrócone na tych, którzy Go kochają;

On jest potężną tarczą i silnym wsparciem, schronieniem przed upałem i cieniem w południe, ochroną przed niebezpieczeństwem i pomocą w upadku.

¹⁷ Wywyższa duszę i olśniewa oczy,

daje zdrowie, życie i błogosławieństwo.

SKŁADANIE OFIAR I SPRAWIEDLIWOŚĆ

¹⁸ Ofiara z owoców grzechu to dar niegodziwy, dary nieprawych nie znajdą upodobania.

¹⁹ Najwyższy nie ma upodobania w ofiarach ludzi bezbożnych ani nie przebacza grzechów ze względu na liczne ofiary.

²⁰ Zabija syna w obecności jego ojca,

kto składa ofiary z dóbr biednych ludzi.

²¹ Chleb wyżebrany to życie dla biednych,

kto im go zabiera, jest mordercą.

²² Zabija bliźniego, kto mu odbiera utrzymanie, przelewa krew ten, kto wstrzymuje zapłatę najemnika.

²³ Jeden buduje, drugi burzy, jaką mają korzyść, jeśli nie sam trud?

²⁴ Jeden błogosławi, drugi przeklina,

czyjego głosu ma usłuchać władca?

²⁵ Oczyścił się od zmarłego, znów go dotyka, jaki pożytek z jego oczyszczenia?

²⁶ Tak samo jest z człowiekiem, który pości za swoje grzechy i znowu powraca, aby je popełniać.

Kto wysłucha jego modlitwy

i jaka korzyść z jego upokorzenia?

Rozdział 35

35 ¹Kto zachowuje Prawo, jakby składał liczne dary, składa ofiarę wspólnotową, kto dba o przykazania.

² Kto okazuje wdzięczność, składa ofiarę pokarmową, a ofiarę uwielbienia ten, kto daje jałmużnę.

³ Cieszy PANA odwrócenie się od zła,

a ofiarą przebłagalną jest porzucenie nieprawości.

⁴ Nie zjawiaj się przed PANEM bez niczego,

wszystko to nakazane jest przykazaniem.

⁵ Ofiara sprawiedliwa namaszcza ołtarz,

jej woń unosi się aż przed Najwyższego.

⁶ Ofiara człowieka sprawiedliwego zostanie przyjęta i pamięć o niej nie zaginie.

⁷ Uwielbiaj PANA z hojnością i nie skąp ofiar, które Mu składasz.

⁸ Niech twoja twarz zawsze będzie pogodna, z radością składaj dziesięcinę.

⁹ Ofiaruj Najwyższemu według daru, którego On ci udzielił, oddaj Mu hojnie, stosownie do swych możliwości.

¹⁰ PAN bowiem jest tym, który wynagradza,

zwróci tobie siedmiokrotnie.

SPRAWIEDLIWOŚĆ MIŁOSIERNEGO BOGA

¹¹ Nie staraj się Go przekupić, nie przyjmie daru, nie pokładaj nadziei w niesprawiedliwej ofierze,

¹² bo PAN jest jedynym sędzią i nie ma On względu na osobę.

¹³ Nie odwraca twarzy od ubogiego, ale wysłuchuje wołania uciśnionych.

¹⁴ Nie gardzi prośbą sieroty ani błaganiem wdowy.

¹⁵ Jeśli łzy wdowy spływają jej po policzku, to jej krzyk zwraca się przeciw temu, kto je wywołuje.

¹⁶ Kto służy, zostanie przyjęty z upodobaniem, a jego modlitwa do chmur się wzniesie.

¹⁷ Modlitwa pokornego przenika chmury,

nim ona nie dotrze, nie dozna on pocieszenia.

¹⁸ Nie zaprzestanie, aż wejrzy na niego Najwyższy i wyda wyrok, sądząc sprawiedliwie.

¹⁹ PAN nie będzie zwlekał, nie będzie czekał cierpliwie, ²⁰ aż złamie karki niemiłosiernych

i wyda pomstę narodom,

²¹ aż wykorzeni tłum pyszałków

i złamie berło niesprawiedliwych,

²² aż osądzi człowieka za jego czyny

i dzieła ludzi według ich zamiarów,

²³ aż wyda na swój lud sprawiedliwy wyrok i rozweseli go swoim miłosierdziem.

²⁴ Wspaniałe jest miłosierdzie w czasie nieszczęścia, jak deszczowa chmura w czasie suszy.

MODLITWA O WYBAWIENIE

Rozdział 36

36 ¹Zmiłuj się nad nami, PANIE i Boże wszechrzeczy, i ześlij bojaźń przed Tobą na wszystkie narody.

² Wznieś swą rękę nad obce narody,

niech ujrzą Twoją potęgę.

³ Jak wobec nich ukazałeś nam swoją świętość, tak wobec nas pokaż im swoją potęgę.

⁴ Niech Cię poznają, tak jak my poznaliśmy, że nie ma Boga prócz Ciebie, PANIE.

⁵ Odnów znaki i ukaż cuda, uczyń sławną Twoją rękę i Twe prawe ramię.

⁶ Wzbudź trwogę i zapłoń gniewem, zniszcz przeciwnika i poraź nieprzyjaciela.

⁷ Przyspiesz czas i wspomnij przysięgę,

niech rozpowiada się o Twoich wielkich czynach.

⁸ Niech płomień gniewu pochłonie tego, kogo oszczędzono, zło czyniący Twemu ludowi niech zostaną straceni.

⁹ Zetrzyj głowy wodzom nieprzyjaciół,

którzy mówią: „Prócz nas nie ma nikogo!”.

¹⁰ Zgromadź wszystkie plemiona Jakuba,

weź je w dziedzictwo, jak było na początku.

¹¹ Oszczędź, PANIE, naród nazwany Twoim imieniem, Izrael, którego nazwałeś pierworodnym.

¹² Miej miłosierdzie nad miastem Twojej świętości, nad Jeruzalem, miejscem Twego zamieszkania.

¹³ Wypełnij Syjon hymnami pochwalnymi

i świątynię Twoją chwałą.

¹⁴ Daj świadectwo o swoich pierwszych dziełach, wzbudź proroctwa głoszone w Twoje imię.

¹⁵ Daj nagrodę tym, którzy są Tobie posłuszni, i Twoi prorocy niech będą wiarygodni.

¹⁶ Wysłuchaj PANIE, modlitwy sług Twoich,

przez życzliwość dla Twego narodu.

¹⁷ Niech poznają wszyscy na tej ziemi,

że Ty jesteś PANEM i Bogiem na wieki.

UMIEJĘTNOŚĆ WŁAŚCIWEGO ROZEZNAWANIA

¹⁸ Żołądek przyjmie każde pożywienie,

lecz bywa potrawa smaczniejsza od innej.

¹⁹ Podniebienie czuje potrawę z dziczyzny, tak też serce rozpozna fałszywe słowa.

²⁰ Przewrotne serce przysparza smutku,

doświadczony człowiek potrafi je odmienić.

²¹ Kobieta wyjdzie za każdego mężczyznę, lecz jedna córka lepsza od drugiej.

²² Piękna kobieta rozwesela oblicze,

przewyższa każde pragnienie mężczyzny.

²³ Jeżeli w mowie jest uprzejma i łagodna,

jej mąż nie ma równych sobie wśród ludzi.

²⁴ Kto pojął żonę, zrobił dobry nabytek:

zyskał pomoc podobną do niego i wspierającą kolumnę.

²⁵ Tam, gdzie nie ma ogrodzenia, posiadłość jest ograbiana, tam, gdzie nie ma żony, słychać wzdychanie zagubionego.

²⁶ Kto zaufa uzbrojonej bandzie, która włóczy się od miasta do miasta?

²⁷ Tak samo człowiekowi, który nie ma gniazda i nocuje tam, gdzie go noc zastanie.

WYBÓR PRZYJACIÓŁ I DORADCÓW

Rozdział 37

37 ¹Każdy przyjaciel mówi: „Jestem przyjacielem”, ale zdarza się przyjaciel tylko z nazwy.

² Czyż nie jest śmiertelnym cierpieniem,

gdy towarzysz lub przyjaciel zmienia się w nieprzyjaciela?

³ O, przewrotna żądzo, skąd się wzięłaś,

aby przykryć oszustwem powierzchnię ziemi?

⁴ Bywa towarzysz, który cieszy się z pomyślności przyjaciela, lecz w czasie nieszczęścia staje po przeciwnej stronie.

⁵ Bywa przyjaciel, który trudzi się wspólnie, ale dla żołądka, lecz w chwili walki chwyci za tarczę.

⁶ Nie zapominaj o serdecznym przyjacielu,

nie zaniedbuj go, żyjąc w dostatku.

⁷ Każdy doradca chwali swoją radę,

lecz bywają ci, którzy doradzają na swoją korzyść.

⁸ Strzeż się doradcy, dowiedz się wcześniej, czego mu potrzeba.

On może dawać rady z myślą o sobie

i nie rzuci losów na twoją korzyść.

⁹ Będzie ci mówił: „Obrałeś dobrą drogę”

i stanie z daleka, aby patrzeć, co ci się przydarzy.

¹⁰ Nie radź się u tego, kto cię podejrzewa,

i ukryj twój zamiar przed zazdrośnikami.

¹¹ Nie prowadź rozmów z kobietą o jej rywalce, z tchórzliwym o wojnie, z kupcem o wymianie towaru, z handlarzem o sprzedaży, ze skąpcem o wdzięczności, z samolubnym o dobroczynności,

z leniwym o jakiejkolwiek pracy,

z pracownikiem sezonowym o przyszłorocznych siewach, z leniwym sługą o ciężkiej pracy, nie szukaj u nich żadnej rady.

¹² Trwaj natomiast przy człowieku pobożnym, o którym wiesz, że zachowuje przykazania, który jest do ciebie podobny i który będzie ci współczuł, jeśli upadniesz.

¹³ Trzymaj się rady swego serca,

gdyż nie masz nikogo bardziej wiernego.

¹⁴ Wnętrze człowieka może lepiej go przestrzec, niż siedmiu strażników siedzących na wieży.

¹⁵ A ponad wszystko proś Najwyższego,

aby utwierdził w prawdzie twoją drogę.

OZNAKI PRAWDZIWEJ MĄDROŚCI

¹⁶ Początkiem każdego czynu jest słowo, a przed wszelkim działaniem jest namysł.

¹⁷ W sercu znajdują się ścieżki decyzji;

ma ono cztery możliwości:

¹⁸ dobro i zło, życie i śmierć,

ale nad wszystkimi panuje język.

¹⁹ Może być człowiek zdolny, pouczający wielu, a wobec siebie samego bezsilny.

²⁰ Bywa mędrkujący i nienawidzony za swoje słowa, skończy on z braku pożywienia.

²¹ Nie została mu dana łaska od PANA

i zostanie pozbawiony wszelkiej mądrości.

²² Bywa ktoś mądry wobec siebie samego, a owoce mądrości są dobre dla jego ciała.

²³ Człowiek mądry będzie nauczał własny naród, a owoce jego mądrości będą wiarygodne.

²⁴ Człowiek mądry przysparza błogosławieństw, będą go błogosławić wszyscy, którzy na niego patrzą.

²⁵ Życie człowieka to liczba dni jego,

a dni Izraela są nieprzeliczone.

²⁶ Mędrzec odziedziczy szacunek w swoim narodzie, a jego imię będzie żywe na wieki.

²⁷ Synu, doświadczaj w życiu samego siebie, nie dopuść do niczego, co mogłoby ci zaszkodzić.

²⁸ Nie wszystko bowiem przystoi każdemu

i nie każdy we wszystkim ma upodobanie.

²⁹ Nie pożądaj każdej przyjemności

i nie oddawaj się obżarstwu.

³⁰ Nadmiar jedzenia prowadzi do choroby,

a żarłoczność prowadzi do wymiotów.

³¹ Przez obżarstwo umarło wielu,

kto się ma na baczności, wydłuża swe życie.

CHOROBA I ŚMIERĆ

Rozdział 38

38 ¹Szanuj lekarza za jego usługi, również jego PAN stworzył.

² Uzdrowienie pochodzi od Najwyższego

i lekarz otrzymuje dary od króla.

³ Doświadczenie lekarza wznosi mu głowę, jest podziwiany wobec dostojników.

⁴ PAN stworzył lekarstwa pochodzące z ziemi i roztropny człowiek nie będzie ich odrzucał.

⁵ Czyż to nie od drewna woda stała się słodka, tak aby poznano moc PANA?

⁶ On dał ludziom wiedzę, aby mogli Go chwalić z powodu Jego cudów.

⁷ Przez nie lekarz uzdrawia i łagodzi ból,

a aptekarz przygotowuje miksturę.

⁸ Nie kończą się na tym Jego dzieła,

Jego pokój nad całą powierzchnią ziemi.

⁹ Synu, w twoich słabościach nie lekceważ tego, módl się do PANA, a On cię uzdrowi.

¹⁰ Oddal błędy i wyprostuj ręce,

oczyść serce z każdego grzechu.

¹¹ Ofiaruj kadzidło i dar z przedniej mąki,

złóż hojną ofiarę według swych możliwości.

¹² Zwróć się do lekarza, gdyż to PAN go stworzył, niech cię nie opuszcza, on też jest potrzebny.

¹³ Jest czas, że poprawa stanu znajduje się w ich rękach, ¹⁴ oni także się modlą do PANA, aby dał im rozeznanie w celu leczenia i przywracania do życia.

¹⁵ Kto grzeszy wobec Tego, który go stworzył, niech wpadnie w ręce lekarza.

¹⁶ Synu, wylewaj łzy nad zmarłym,

z wielkim bólem podnoś lament.

Owiń jego ciało, jak to jest w zwyczaju,

nie zaniedbuj pochowania.

¹⁷ Płacz gorzko i wznoś lament,

uczyń żałobę stosowną do jego godności, na jeden dzień lub dwa, unikając oskarżeń, i daj się pocieszyć z powodu smutku.

¹⁸ Ból bowiem prowadzi do śmierci,

a smutek serca odbiera siły.

¹⁹ Nieszczęście pozostawia smutek,

ubogi przeklina w sercu swe życie.

²⁰ Nie pozwól, aby smutek zapanował nad tobą.

Uwolnij się od niego, pamiętając o końcu swego życia.

²¹ Nie zapominaj, że nie ma powrotu,

zmarłemu nie pomożesz, a sobie zaszkodzisz.

²² Wspomnij na jego los, bo taki będzie i twój:

„Wczoraj ja, a ty dzisiaj”. ²³ Z odpoczynkiem zmarłego niech spocznie jego pamięć, nie zamartwiaj się, skoro już duch go opuścił.

PRACA UMYSŁOWA I FIZYCZNA

²⁴ Mądrość nauczyciela Pisma rodzi się w chwilach refleksji, kto jest wolny od pracy fizycznej, ten posiądzie mądrość.

²⁵ Jak może postąpić w mądrości ten, kto trzyma się pługa i chlubi się ostrym lemieszem, kto pogania woły i zajmuje się ich pracą, a jego rozmowy dotyczą pogłowia krów.

²⁶ Swoje serce oddał pracy na roli,

nie śpi, aby nakarmić bydło.

²⁷ Tak każdy rzemieślnik i budowniczy

pracuje zarówno we dnie, jak i w nocy.

Ten, który rzeźbi wizerunki na pieczęciach, w swojej wytrwałości zmienia kształty, serce swe wkłada w wykonanie obrazu, nie śpi, aby ukończyć dzieło.

²⁸ Podobnie kowal siedzący blisko kowadła, obmyśla wyroby z żelaza.

Dym ognia praży jego ciało, a on się zmaga z żarem paleniska.

Głos młota męczy jego uszy, a jego oczy są utkwione we wzorzec.

Serce przykłada do prac, by je ukończyć,

i nie śpi, aby im nadać doskonałość.

²⁹ Tak samo garncarz siedzący przy swojej pracy, obraca nogami garncarskie koło.

Całą troskę przykłada do swych dzieł,

bo w ich liczbie wyraża się jego praca.

³⁰ Swoją ręką formuje glinę, stopami pokonuje jej opór, swe serce wkłada w doskonalenie połysku i nie śpi, aby piec wyczyścić.

³¹ Wszyscy oni liczą na swe ręce

i każdy z nich jest biegły w swojej pracy.

³² Bez nich nie można by zbudować miasta ani zamieszkać lub podróżować.

³³ Oni jednak nie są wybierani do rady ludu i nie wyróżniają się na zgromadzeniu.

Nie zajmują miejsc przeznaczonych dla sędziów, nie potrafią wydać sprawiedliwego sądu,

nie można u nich znaleźć słów mądrości.

³⁴ Lecz oni umacniają stworzony świat,

a ich modlitwą jest praca zawodowa.

POCHWAŁA NAUCZYCIELA PISMA

Rozdział 39

39 ¹Inaczej jest z tym, który się poświęca, aby rozmyślać nad Prawem Najwyższego.

Poszukuje on wszelkiej starożytnej mądrości i zajmuje się proroctwami.

² Zachowuje wypowiedzi sławnych ludzi

i wgłębia się w sedno przypowieści.

³ Rozważa ukryty sens przysłów

i objaśnia zagadkowe wypowiedzi.

⁴ Będzie usługiwał pośród wielkich,

pokaże się wśród rządzących,

odwiedzi inne narody,

aby zaznać dobra i zła wśród ludzi.

⁵ Wczesnym rankiem zwróci swe serce

do PANA, który go stworzył.

Będzie się modlił w obecności Najwyższego, otworzy swe usta do modlitwy i będzie przepraszał za swoje grzechy.

⁶ Jeżeli PAN Najwyższy zechce,

napełni go duchem roztropności,

on zaś wypowie słowa mądrości,

w modlitwie dziękując PANU.

⁷ Sam pokieruje się radą i wiedzą,

będzie rozważał ukryte tajemnice.

⁸ Wyjawi on swoje wykształcenie i wychowanie, będzie się chlubił Prawem przymierza PANA.

⁹ Jego mądrość wielu będzie wychwalać,

nie zostanie zapomniany na wieki.

Pamięć o nim nie zginie, a jego imię będzie żywe po wszystkie pokolenia.

¹⁰ Jego mądrość będą sławiły narody

i będą go chwalić na zgromadzeniu.

¹¹ Jeśli żyje długo, jest po tysiąckroć szczęśliwy, a gdy umrze, pozostaje po nim jego imię.

HYMN NA CZEŚĆ PANA I JEGO DZIEŁ

¹² Chcę dalej wyłożyć moje rozważania,

gdyż jestem nimi wypełniony jak księżyc w pełni.

¹³ Posłuchajcie mnie, święci synowie, a rozwiniecie się jak róża zasadzona nad strumieniem wody.

¹⁴ Jak Liban wydacie woń przyjemną

i rozwiniecie się jak kwiat lilii.

Podnieście głos i śpiewajcie razem,

wychwalajcie PANA we wszystkich dziełach!

¹⁵ Głoście wielkość Jego imienia,

dziękujcie Mu w godny sposób przy dźwiękach harfy i cytry i tak wyśpiewujcie dziękczynienie:

¹⁶ Wszystkie dzieła PANA są bardzo dobre, i każdy Jego rozkaz spełnia się we właściwym czasie.

Nie można powiedzieć: „Co to jest i po co?”.

Wszystko ma zastosowanie w swoim czasie.

¹⁷ Na Jego słowo spiętrzyły się wody,

na rozkaz ust Jego utworzyły się zbiorniki wodne.

¹⁸ Na Jego rozkaz spełnia się każde życzenie i nikt nie pomniejszy Jego zbawczej siły.

¹⁹ Jemu są wiadome czyny wszystkich stworzeń i nic nie ukryje się przed Jego oczami.

²⁰ Obejmuje wzrokiem początek i koniec czasów i nie ma dla Niego nic nadzwyczajnego.

²¹ Nie można powiedzieć: „Co to jest i po co?”.

Wszystko zostało stworzone dla Jego pożytku.

²² Swoje błogosławieństwo wylał jak rzekę, jak potop nawadniający suchą ziemię.

²³ Tak też narody odziedziczą gniew Jego,

jakby wodę, co się w sól zamienia.

²⁴ Jego drogi są proste dla świętych,

a dla przestępców pełne przeszkód.

²⁵ Od początku dobro dla dobrych zostało stworzone, zło natomiast dla grzeszników.

²⁶ Podstawowe potrzeby życiowe człowieka zaspokajają: woda, ogień, żelazo i sól, mąka zbożowa, mleko i miód, sok z winogron, oliwa i odzienie.

²⁷ To wszystko pobożnym wychodzi na dobre, w zło się obraca dla grzeszników.

²⁸ Są wichry stworzone dla karania, w swojej złości wzmacniają uderzenia, na koniec swą moc wyrzucają i uśmierzają gniew Tego, który je stworzył.

²⁹ Ogień i grad, głód i śmierć –

wszystko to zostało stworzone dla zemsty.

³⁰ Zęby bestii, skorpiony i węże – to miecz pomsty dla zniszczenia bezbożnych.

³¹ Cieszą się one z Jego rozkazu, w razie potrzeby gotowe są działać na ziemi, w swoim czasie nie zaniedbają polecenia.

³² Byłem o tym przekonany od początku,

przemyślałem to i spisałem.

³³ Wszystkie dzieła PANA są dobre,

zaradzi wszystkim ich potrzebom w odpowiednim czasie.

³⁴ Nie można powiedzieć: „To gorsze od tamtego”,

ponieważ z czasem wszystko znajdzie uznanie.

³⁵ Teraz więc całym sercem i ustami wychwalajcie i błogosławcie imię PANA.

TRUD ŻYCIA CZŁOWIEKA

Rozdział 40

40 ¹ Wielkim trudem został obarczony każdy człowiek, ciężkim jarzmem – synowie Adama, od dnia wyjścia z łona matki, aż do dnia powrotu do matki wszystkich.

² Ich myśli i drżenie serca, cel oczekiwania – to dzień śmierci, ³ od zasiadającego na wywyższonym tronie, aż do upokorzonego w ziemi i popiele, ⁴ od tego, który wkłada purpurę i koronę,

aż do tego, który okrywa się zwykłym płótnem.

Złość i zazdrość, strach i drżenie, bojaźń śmierci i nienawiść oraz kłótnia.

⁵ W czasie odpoczynku na łóżku nocny sen zakłócają myśli.

⁶ Odpoczywa niewiele, prawie wcale, męczy się we śnie tak jak za dnia,

wystraszony widzeniami swego serca,

jak ktoś uciekający przed wojną.

⁷ Budzi się w swoim czasie,

zdziwiony, że próżny był jego strach.

⁸ Tak jest z każdym stworzeniem, od człowieka do zwierzęcia, a z grzesznikami siedem razy gorzej.

⁹ Śmierć, krew, kłótnie i miecz,

klęski, głód, zniszczenie i plagi.

¹⁰ Wszystko to zostało stworzone dla niegodziwców i przez nich nastał potop.

¹¹ Wszystko, co jest na ziemi, do ziemi powraca, a to co jest z wody, wpada do morza.

¹² Wszelki dar niegodziwy zostanie wymazany, lecz wierność pozostanie na wieki.

¹³ Dobra nieprawych wyschną jak potok,

jak wielki grzmot rozproszą się na deszczu.

¹⁴ Cieszą się, gdy On otwiera ręce,

lecz grzesznicy na koniec znikną.

¹⁵ Potomstwo bezbożnych nie ma licznych gałęzi, jak korzenie nieczyste na urwistej skale.

¹⁶ Trzcina nad każdą wodą i ujściem rzeki

rozwija się prędzej niż inne rośliny.

¹⁷ Dobroć jest jak rajskie błogosławieństwo, a jałmużna pozostaje na wieki.

¹⁸ Życie sytego i pracującego jest słodkie,

lecz ponad nimi jest ten, kto skarb znalazł.

¹⁹ Synowie i założenie miasta uwieczniają imię, lecz lepsza od nich jest żona bez zarzutu.

²⁰ Wino i muzyka rozweselają serce,

lecz ponad nimi jest umiłowanie mądrości.

²¹ Flet i harfa czynią śpiew przyjemnym,

lecz ponad nimi jest przyjemna mowa.

²² Oko pragnie oglądać wdzięk i piękno,

lecz ponad nimi jest zieleń zasiewu.

²³ Przyjaciel i towarzysz wychodzą sobie naprzeciw, lecz bardziej niż oni dwaj – żona i mąż.

²⁴ Bracia i pomocnicy są wsparciem w czasie nieszczęścia, lecz bardziej niż oni – jałmużna, która wyzwala.

²⁵ Złoto i srebro podtrzymują stopy,

lecz bardziej od nich ceniona jest rada.

²⁶ Bogactwa i siła unoszą serce,

lecz bardziej niż one – bojaźń PANA.

Nie ma w bojaźni PANA niedostatku,

nie trzeba szukać żadnej pomocy.

²⁷ Bojaźń PANA jest jak raj przeobfity,

ona okrywa bardziej niż wszelka chwała.

²⁸ Synu, nie prowadź żebraczego życia,

lepiej jest umrzeć niż chodzić po prośbie.

²⁹ Dla człowieka spoglądającego na stół obcych, jego istnienie nie może zwać się życiem;

splami swą duszę jedząc u obcych.

Człowiek roztropny i wychowany tego się ustrzeże.

³⁰ Ustom bezwstydnego smakuje żebractwo,

lecz we wnętrznościach pali go ogień.

ŚMIERĆ, DOBRE IMIĘ, PRAWDZIWY I FAŁSZYWY WSTYD

Rozdział 41

41 ¹O, śmierci, jakże gorzka jest myśl o tobie, dla człowieka spokojnego wśród dóbr swoich, dla beztroskiego i opływającego we wszystko, i jeszcze na tyle silnego, by oddawać się przyjemnościom.

² O, śmierci, jakże dobre jest twoje przyjście dla człowieka biednego i bezsilnego, podeszłego w latach i przejmującego się wszystkim, zbuntowanego i tracącego cierpliwość.

³ Nie bój się śmierci!

Pomyśl, że taki jest los tych, którzy byli, i tych, co nadejdą.

⁴ PAN ustanowił takie prawo dla każdego stworzenia.

Dlaczego więc sprzeciwiać się woli Najwyższego?

W krainie umarłych nikt nie żali się na to,

czy jego życie trwało dziesięć, sto czy tysiąc lat.

⁵ Potomstwem podłym stają się dzieci grzeszników, którzy odwiedzają domy bezbożnych.

⁶ Rozpadnie się dziedzictwo synów grzesznika, a ich potomstwu będzie towarzyszyć hańba.

⁷ Bezbożnego ojca oskarżą synowie,

bo przez niego zostali pohańbieni.

⁸ Biada wam, ludzie bezbożni,

którzy porzuciliście Prawo Najwyższego.

⁹ Już przy zrodzeniu staniecie się przekleństwem, a gdy pomrzecie, odziedziczycie przekleństwo.

¹⁰ Wszystko, co jest z ziemi, do ziemi powróci;

tak też bezbożni: od przekleństwa idą na zatracenie.

¹¹ Ludzka żałoba dotyczy tylko ciał,

ale złej sławy grzeszników nie da się zmazać.

¹² Zatroszcz się o imię: ono ci posłuży bardziej niż tysiąc wielkich brył złota.

¹³ Dni szczęśliwego życia są policzone,

dobre imię pozostanie na wieki.

¹⁴ Dzieci, w pokoju strzeżcie pouczenia:

Mądrość ukrywana i skarb schowany –

jaka korzyść z obydwu?

¹⁵ Lepszy jest człowiek, który ukrywa swą głupotę, niż ten, kto ukrywa swą mądrość.

¹⁶ Dlatego zastosujcie się do moich wskazań, bo nie jest dobrze wstydzić się wszystkiego, gdyż nie wszystko wszyscy wiernie oceniają.

¹⁷ Wstydźcie się nierządu przed ojcem i matką, kłamstwa wobec rządzącego i możnego,

¹⁸ pomyłki wobec sędziego i władcy,

nieprawości wobec zgromadzenia ludu,

¹⁹ niesprawiedliwości wobec towarzysza i przyjaciela, kradzieży wobec współmieszkańców.

²⁰ Zawstydź się wobec prawdy Boga i przymierza, wstydź się opierania łokci na stole,

²¹ nieuprzejmości przy dawaniu i braniu,

milczenia wobec tych, którzy pozdrawiają,

²² wpatrywania się w nierządnicę, unikania spotkań z krewnym, ²³ zagarnięcia części darowanej,

obserwowania cudzej żony, ²⁴ zadawania się ze służącą – nie zbliżaj się do jej łoża.

²⁵ Wstydź się przed przyjaciółmi słów obelżywych, a skoro coś dajesz, nie czyń wyrzutów.

²⁶ Nie powtarzaj słowa, które usłyszałeś,

nie wyjawiaj słowa powiedzianego w sekrecie.

²⁷ W ten sposób będziesz prawdziwie wstydliwy, znajdziesz poważanie u wszystkich ludzi.

Rozdział 42

42 ¹Natomiast tych rzeczy nie trzeba się wstydzić, by nie mieć sposobności do grzechu:

² Prawa Najwyższego i przymierza ani sądu wymierzającego sprawiedliwość bezbożnemu; ³ rozliczenia z towarzyszem i podróżnym ani też dzielenia się z innymi dziedzictwem;

⁴ dokładności ciężarków i wag przy zakupach wielkich czy małych;

⁵ zarobku, kiedy trudnisz się handlem,

lub częstego karcenia dzieci

i chłostania boków niegodziwemu słudze;

⁶ użycia pieczęci, aby złą żonę zatrzymać w domu, i klucza, tam gdzie jest zbyt wiele rąk.

⁷ Jeżeli coś wydajesz, policz i zważ, zapisz wszystko, przychody i rozchody.

⁸ Nie wstydź się karcić nierozumnego i głupiego, i starca skazanego za nierząd.

W ten sposób okażesz prawdziwe wychowanie i znajdziesz poważanie u wszystkich żyjących.

TROSKA OJCA O CÓRKI

⁹ Córka to dla ojca skryta bezsenność,

a troska o nią sen oddala.

Gdy jest młoda, aby nie pozostała samotna, gdy jest zamężna, by nie została znienawidzona;

¹⁰ gdy jest dziewicą, żeby nie została zhańbiona,

stając się brzemienną w domu ojca;

gdy ma męża, aby nie odeszła,

a gdy zamieszkają razem, by nie była bezpłodna.

¹¹ Nad nieposłuszną córką wzmocnij czuwanie,

aby nie uczyniła cię pośmiewiskiem dla nieprzyjaciół, przyczyną plotek w mieście i zbiegowiska ludu, i nie przyniosła ci wstydu wśród wielkiego tłumu.

¹² Niech nie pokazuje swej piękności każdemu mężczyźnie, niech nie przestaje zbyt dużo z kobietami.

¹³ Tak jak z płaszcza wychodzą mole,

tak zło przechodzi z kobiety na kobietę.

¹⁴ Lepsza jest złość mężczyzny niż dobroć kobiety.

Hańbą jest kobieta bezwstydna.

PRZYKŁADY CNÓT I WYSŁAWIANIE DZIEŁ STWORZENIA

MĄDROŚĆ BOGA W DZIEŁACH NATURY

¹⁵ Chcę przypomnieć dzieła PANA

i opowiedzieć to, co widziałem.

Przez słowa PANA powstały Jego dzieła

i Jego zamysł spełnił się według Jego woli.

¹⁶ Jaśniejące słońce nad wszystkim, co widzi, dzieło PANA jest pełne Jego chwały.

¹⁷ Niemożliwe, by święci PANA

zdołali opowiedzieć wszystkie cuda,

które uczynił PAN Wszechmogący,

utrwalający wszystko swoją chwałą.

¹⁸ On zbadał głębiny i serce człowieka

i przenika wszystkie ich tajemnice.

Najwyższy posiada wszelką wiedzę

i objawia znaki wieczności.

¹⁹ Oznajmia rzeczy minione i przyszłe

i wyjawia ślady spraw ukrytych.

²⁰ Żadna myśl Mu nie umknie

i nie ukryje się przed Nim ani jedno słowo.

²¹ Uporządkował wielkie dzieła swojej mądrości, On jeden był przed czasem i będzie na wieki.

Niczego nie można Mu dodać ani o nic Go umniejszyć i nikt nie może rad Mu udzielać.

²² Wszystkie Jego dzieła są godne pożądania, choć można oglądać jedynie ich iskrę.

²³ Wszystkie żyją i trwają na wieki,

wszystkie są konieczne i wszystkie posłuszne.

²⁴ Wszystkie idą parami, jedno odpowiada drugiemu.

Nie uczynił niczego, co miałoby braki.

²⁵ Jedno umacnia dobro drugiego

i kto się nasyci oglądaniem Jego chwały?

Rozdział 43

43 ¹Jakże wspaniała jest wysokość czystego sklepienia, jakże cudowne jest niebo, gdy je oglądamy.

² Gdy się pojawia słońce, oznajmia przy wschodzie rzecz przedziwną, dzieło Najwyższego.

³ Gdy jest w zenicie, wysusza ziemię,

i któż wytrwa wśród jego żaru?

⁴ Rozdmuchuje się piec do wypalania,

trzy razy mocniej słońce rozpala góry;

wydziela ogniowe opary i świecącymi promieniami oślepia oczy.

⁵ Wielki jest PAN, który je uczynił

i na Jego słowo ono bieg swój przyspiesza.

⁶ Także księżyc ma czas określony,

by wskazywać daty i wyznaczać pory.

⁷ Przy pomocy księżyca ustala się święta,

jego blask się przyciemnia pod koniec obiegu.

⁸ Miesiąc od niego wziął swą nazwę,

rośnie on nadzwyczajnie przy swoich zmianach, jest lampą umieszczoną na wysokościach,

świeci na firmamencie nieba.

⁹ Wspaniałość gwiazd zdobi niebo niczym świetliste klejnoty na wysokościach Najwyższego.

¹⁰ Słowo Świętego wyznaczyło im miejsce

i nie opuszczają swoich posterunków.

¹¹ Spójrz na tęczę i błogosław Tego, który ją stworzył, jest bardzo piękna w swojej wspaniałości.

¹² Opasuje niebo kręgiem chwały,

rozciągnęły go ręce Najwyższego.

¹³ On swoim rozkazem rzuca błyskawice,

wysyła pioruny swoim wyrokiem.

¹⁴ Przez to otwierają się magazyny,

a chmury wylatują jak ptaki.

¹⁵ On swoją potęgą umacnia chmury

i kruszy bryły gradowe.

¹⁶ Głos Jego grzmotu upomina ziemię,

na Jego widok drżą góry.

¹⁷ Z woli PANA wieje wiatr południowy,

wicher północny i trąba powietrzna.

¹⁸ On śnieg rozrzuca, podobny do lądujących ptaków i do szarańczy, która osiada.

Piękno jego bieli zadziwia oczy,

a kiedy pada, zachwyca się serce.

¹⁹ On rozsiewa szron jak sól na ziemi,

który, gdy marznie, staje się jak ostrza kolców.

²⁰ PAN sprawia, że wieje mroźny wiatr północny i twardnieje kryształ na wodzie,

zamyka się każdy zbiornik wodny

i jakby w pancerz przyodziewa się woda.

²¹ Wiatr ten pożera góry, wysusza pustynię i spala zieleń jak ogniem.

²² Wszystko to uzdrawia nadchodząca mgła, rosa spadająca po upale przynosi radość.

²³ Według swej myśli PAN powstrzymał odmęty i zasadził w nich wyspy.

²⁴ Pływający po morzu opisują jego niebezpieczeństwa, a nasze uszy zdumiewają się, słuchając.

²⁵ Są tam przedziwne stworzenia,

zwierzęta wszelkiego rodzaju i morskie potwory.

²⁶ Dla Niego posłaniec przemierza drogę

i Jego słowo utrzymuje wszystko razem.

²⁷ Moglibyśmy wiele powiedzieć, lecz nie zdołamy.

Zwieńczeniem przemowy niech będzie: „On jest wszystkim”.

²⁸ Gdzież znajdziemy siły, aby Go wychwalać?

On jest większy od wszystkich dzieł swoich.

²⁹ PAN budzi grozę i jest bardzo wielki,

przedziwna jest Jego potęga.

³⁰ Gdy chwalicie PANA, wywyższajcie Go,

ile tylko możecie, i tak wyższy pozostanie.

Zbierzcie swe siły, aby Go wywyższać,

nie ustawajcie, i tak nie osiągniecie celu.

³¹ Czy ktoś Go kiedykolwiek ujrzał, aby Go opisać?

Kto może Go wychwalać takiego, jakim jest?

³² Jest wiele tajemnic większych niż te,

bo widzimy niektóre z dzieł Jego.

³³ Wszystko uczynił PAN,

a pobożnym udzielił mądrości.

POCHWAŁA PRZODKÓW

Rozdział 44

44 ¹Wychwalajmy sławnych ludzi i naszych przodków w kolejności ich pokoleń.

² PAN ukazał w nich wielką chwałę

i swoją wielkość od początku dziejów.

³ Ci, którzy panowali w swoich królestwach,

są ludźmi słynącymi z potęgi;

inni byli doradcami dzięki swej mądrości,

przepowiadali w prorockich wyroczniach.

⁴ Prowadzili naród dzięki swym decyzjom,

byli nauczycielami ludu ze względu na mądrość, pouczali mądrymi słowami.

⁵ Układali melodyjne utwory,

pisali poetyckie opowiadania.

⁶ Ludzie bogaci, obdarzeni siłą,

spokojnie żyli w swoich domach.

⁷ Wszyscy oni, wychwalani w swych pokoleniach,

okryli sławą swoje czasy.

⁸ Po wielu z nich pozostało imię,

tak aby śpiewano im pochwały.

⁹ Są i tacy, o których nie ma wspomnienia,

zginęli, jakby nie istnieli, stali się jak ci, co nie byli zrodzeni, a razem z nimi ich potomstwo.

¹⁰ Inaczej stało się z ludźmi miłosiernymi,

których sprawiedliwe dzieła nie zostały zapomniane.

¹¹ Z ich potomstwem pozostaje

dobre dziedzictwo dla ich wnuków.

¹² Ich potomstwo jest wierne przymierzom

i dzięki niemu także ich dzieci.

¹³ Potomstwo to przetrwa na wieki

i jego chwała nie zostanie wymazana.

¹⁴ Ciała takich zostały pochowane w pokoju, a ich imiona ciągle są żywe przez pokolenia.

¹⁵ Ich mądrość opowiadają narody,

zgromadzenie głosi ich chwałę.

PATRIARCHOWIE

¹⁶ Henoch spodobał się PANU i został uniesiony,

przykład nawrócenia dla pokoleń.

¹⁷ Noe został uznany za doskonałego i sprawiedliwego, w czasie gniewu stał się pojednaniem,

dzięki niemu reszta pozostała na ziemi,

gdy nastał potop.

¹⁸ Wieczne przymierze zostało z nim ustanowione, aby w potopie nie zginęło żadne stworzenie.

¹⁹ Abraham, potężny ojciec wielu narodów, nie splamił nigdy swojej chwały.

²⁰ On zachował Prawo Najwyższego

i wszedł z Nim w przymierze.

Zaznaczył je na swoim ciele

i podczas próby okazał się wierny.

²¹ Dlatego złożył mu Bóg przysięgę,

że pobłogosławi narody w jego potomstwie,

rozmnoży go jak piasek ziemi,

jego potomstwo wyniesie jak gwiazdy,

aby dziedzictwo jego sięgało od morza do morza, od rzeki aż po krańce ziemi.

²² Dla Izaaka postanowił to samo,

co dla Abrahama, jego ojca.

²³ Błogosławieństwo dla wszystkich ludzi i przymierze złożył na głowę Jakuba.

Dał mu poznać swoje błogosławieństwa

i przekazał mu je w dziedzictwo,

które podzielił na części

i rozdał dwunastu plemionom.

MOJŻESZ

Rozdział 45

45 ¹Z niego wyprowadził człowieka miłosiernego, który znalazł uznanie wśród wszystkich stworzeń, umiłowanego przez Boga i ludzi,

Mojżesza, o którym pamięć jest błogosławiona.

² Obdarzył go chwałą dorównującą świętym i uczynił go wielkim postrachem dla nieprzyjaciół.

³ Sprawił, że przez jego słowo ustało działanie znaków, uczynił go sławnym wobec królów, jemu dał przykazania dotyczące ludu i ukazał mu swoją chwałę.

⁴ Uświęcił go w wierności i uległości,

wybierając go spośród wszystkich stworzeń.

⁵ Dał mu usłyszeć swój głos,

wprowadził go do ciemnej chmury

i osobiście wręczył mu przykazania, Prawo życia i mądrość, aby Jakuba uczył przymierza

i swoich sprawiedliwych sądów – Izraela.

AARON

⁶ Podobnie wywyższył Aarona,

jego świętego brata z plemienia Lewiego.

⁷ Zawarł z nim wieczne przymierze,

powierzając mu kapłaństwo wśród ludu.

Uszczęśliwił go pięknym strojem,

okrył go szatą chwały.

⁸ Ozdobił go wspaniałym majestatem,

ukoronował go, dając znaki potęgi,

spodnie, tunikę i efod.

⁹ Opasał go ozdobą z jabłek granatu

i z wieloma złotymi dzwoneczkami wokoło, aby dzwoniły podczas chodzenia, by ich dźwięk rozlegał się w świątyni jako pamiątka dla synów jego narodu.

¹⁰ Jego święta szata ze złota, fioletowej purpury i purpury czerwonej – to dzieło hafciarza, pektorał sądów, wyrocznia prawdy, utkane szkarłatną nicią – to dzieło artysty.

¹¹ Drogocenne kamienie jako pieczęcie

w złotej oprawie są dziełem snycerza,

wygrawerowane dla upamiętnienia na piśmie, według liczby plemion Izraela.

¹² Zawój na głowie, a na nim złota korona

z wyrzeźbioną pieczęcią poświęcenia,

jest oznaką czci i dziełem wspaniałym,

ozdobą, którą rozkoszują się oczy.

¹³ Tak pięknych rzeczy przedtem nie było,

nigdy ktoś obcy nie będzie mógł ich ubierać, wyjątkiem są tylko synowie Aarona i jego potomkowie na zawsze.

¹⁴ On składa ofiary całopalne,

dwie każdego dnia, bez przerwy.

¹⁵ Mojżesz napełnił jego ręce,

namaścił go świętym olejem.

Stało się to dla niego wiecznym przymierzem, a także dla jego potomstwa – jak długo będzie istnieć niebo, aby pełnił służbę, aby był kapłanem i by błogosławił swój naród w imię PANA.

¹⁶ Wybrał go spośród wszystkich żyjących, aby składał pierwociny dla PANA, kadzidło i miłą woń na znak pamięci, aby wyjednywał odpuszczenie grzechów dla narodu.

¹⁷ Przez swe przykazania i przymierza

powierzył mu władzę i sprawiedliwe sądy,

by przekazywał Jakubowi pouczenie

i oświecał Izraela Prawem Najwyższego.

¹⁸ Przeciw niemu wystąpili obcy i zazdrościli mu na pustyni, ludzie, którzy byli z Datanem i Abiramem, zgraja Koracha, pełna złości i gniewu.

¹⁹ PAN to zobaczył i Mu się nie podobało,

zniszczył ich w zapalczywym gniewie,

dokonał przeciwko nim cudów,

strawił ich w płomieniach swego ognia.

²⁰ Pomnożył chwałę Aarona, dał mu dziedzictwo, przydzielił pierwociny owoców, przede wszystkim zapewnił mu chleb w obfitości.

²¹ Dlatego też spożywają ofiary PANA,

te, które zostały dane jemu i jego potomstwu.

²² Lecz nie otrzymał dziedzictwa ziemi

ani też żadnej jej części pośród ludu.

Bóg sam jest jego częścią i dziedzictwem.

PINCHAS

²³ Pinchas, syn Eleazara, trzeci spośród sławnych,

ze względu na swą gorliwość i bojaźń PANA wystąpił pośród sprzeniewierzenia się ludu i dzięki swej dobroci i odwadze ducha dokonał przebłagania za naród.

²⁴ Dlatego zostało mu powierzone przymierze pokoju, aby prowadził świętych swojego narodu.

A jemu i jego potomstwu dano najwyższe kapłaństwo na wieki.

²⁵ Przymierze Dawida, syna Jessego z plemienia Judy, było dziedzictwem królewskim tylko dla jednego syna, natomiast dziedzictwo Aarona otrzymało całe potomstwo.

²⁶ Niech PAN obdarzy mądrością wasze serce, abyście sprawiedliwie sądzili Jego naród, niech nie zniszczeją dobra przodków oraz ich chwała przez pokolenia.

JOZUE I KALEB

Rozdział 46

46 ¹Dzielny na wojnie Jozue, syn Nuna, następca Mojżesza na urzędzie prorockim,

który stał się, jak głosi jego imię,

wielkim ratunkiem dla narodu wybranego,

pomścił się na zbuntowanych wrogach

i tak pozyskał dziedzictwo dla Izraela.

² Jakże był wspaniały, gdy wznosił swoje ręce,

wyciągając miecz do boju.

³ Kto przed nim był mu podobny?

Przecież to on prowadził wojny PANA.

⁴ Czy nie jego ręka wstrzymała słońce

i jeden dzień stał się podwójnie długi?

⁵ Wezwał potęgę Najwyższego,

gdy otoczony przez wrogów był w niebezpieczeństwie;

wysłuchał go PAN potężny, zsyłając kamienie gradowe o wielkiej mocy.

⁶ W boju rozgromił naród, w dolinie wyniszczył odstępców, aby naród nieprzyjacielski poznał jego oręż i to, że walczy przeciw PANU,

Jozue zaś idzie za Tym, który jest potężny.

⁷ W dniach Mojżesza dokonał czynu miłosierdzia,

on i Kaleb, syn Jefunnego.

Powstali przeciw zgromadzeniu i powstrzymali naród od grzechu oraz ukrócili niecne szemranie.

⁸ Tylko oni dwaj zostali wybawieni

spośród sześciuset tysięcy pieszych

i mogli wejść do dziedzictwa,

do ziemi miodem i mlekiem płynącej.

⁹ PAN dał Kalebowi siłę,

która przetrwała w nim aż do starości.

Wzniósł się on na wyżyny ziemi,

a jego potomstwo objęło dziedzictwo.

¹⁰ W ten sposób wszyscy Izraelici zobaczyli, że dobrze jest kroczyć za PANEM.

SĘDZIOWIE

¹¹ Także sędziowie – każdy według swego imienia,

serce ich nie skłoniło się do złego

i nie odwrócili się od PANA.

Niech pamięć o nich będzie błogosławiona!

¹² Niechaj ich kości z miejsca swego spoczynku powrócą do życia, a ich imiona niech będą otoczone chwałą w ich synach.

SAMUEL

¹³ Umiłowany przez PANA Samuel

jako prorok Pański ustanowił królestwo i namaścił wodzów swojego narodu.

¹⁴ Zgodnie z Prawem PANA sądził zgromadzenie, a PAN nawiedził Jakuba.

¹⁵ Dzięki swej wierności został uznany za proroka, przez swoje słowo okazał się prawdziwym widzącym.

¹⁶ Gdy był w niebezpieczeństwie, okrążony przez nieprzyjaciół, wzywał wszechmocnego PANA,

składając ofiarę z baranka jeszcze ssącego.

¹⁷ Wtedy PAN zagrzmiał z nieba, dał słyszeć swój głos z wielkim echem, ¹⁸ zmiażdżył władców z Tyru

i wszystkich przywódców filistyńskich.

¹⁹ Nim Samuel zasnął na wieki, zaświadczał wobec PANA i Jego pomazańca:

„Bogactw ani nawet sandałów

nie wziąłem od nikogo z żyjących”.

I nie oskarżył go żaden człowiek.

²⁰ Po swoim zaśnięciu nadal prorokował

i przepowiedział królowi jego koniec,

z ziemi wydobył się głos jego,

aby proroctwem zetrzeć nieprawość ludu.

NATAN I DAWID

Rozdział 47

47 ¹Po nim powstał Natan i prorokował w dniach Dawida.

² Jak tłuszcz oddziela się od żertwy ofiary wspólnotowej, tak Dawid od synów Izraela.

³ Z lwami bawił się jak z koziołkami,

z niedźwiedziami jak z jagniętami.

⁴ Czyż w młodości nie zabił olbrzyma,

usuwając hańbę z ludu, kiedy podniósł rękę z kamieniem do procy i obalił pychę Goliata?

⁵ Wezwał PANA Najwyższego, który dał siłę jego prawej ręce, by mógł zwalczyć silnych w boju,

umacniając potęgę swego ludu.

⁶ Dał mu także sławę pośród tysięcy;

wychwalali go, błogosławiąc PANA,

i przynieśli mu diadem chwały.

⁷ Wokoło wyniszczył nieprzyjaciół,

obrócił w nicość wrogich Filistynów,

aż do dziś ich moc jest zniszczona.

⁸ W każdym swoim dziele sławił PANA,

wznosząc chwałę Najwyższego Świętego, wychwalał Go całym swym sercem, kochał Tego, który go stworzył.

⁹ Ustanowił grających przed ołtarzem,

aby miłymi dźwiękami towarzyszyli pieśni.

¹⁰ Dodał świętom dostojnego blasku

i doskonale upiększył czasy święte,

aby wychwalano święte imię PANA,

od rana napełniając świątynię dźwiękiem.

¹¹ PAN przebaczył mu grzechy

i jego moc wywyższył na wieki.

Zawarł z nim królewskie przymierze

i dał mu tron chwały w Izraelu.

SALOMON

¹² Po nim nastał syn pełen mądrości,

który dzięki niemu żył bezpiecznie.

¹³ Salomon rządził w dniach pokoju.

Dla niego PAN uciszył wszystko wokoło,

aby zbudował dom dla Jego imienia

i przygotował świątynię na wieki.

¹⁴ Jakże byłeś rozumny w młodości,

wypełniony mądrością jak potok!

¹⁵ Ziemię okryłeś swoim duchem, wypełniając ją zagadkowymi powiedzeniami.

¹⁶ Twoje imię dotarło do wysp najdalszych, kochano cię za twój pokój.

¹⁷ Z powodu twych pieśni, przysłów, przypowieści i objaśnień byłeś podziwiany przez inne krainy.

¹⁸ W imię PANA Boga, zwanego Bogiem Izraela, nagromadziłeś złota jak cyny,

jak ołowiu nazbierałeś srebra.

¹⁹ Lecz oddałeś swoje biodra kobietom,

które zawładnęły twym ciałem.

²⁰ Splamiłeś swoją chwałę, zhańbiłeś potomstwo, sprowadziłeś gniew na swoje dzieci,

kazałeś im cierpieć z powodu twej głupoty.

²¹ Władza została podzielona i z Efraima powstało nieposłuszne królestwo.

²² Lecz PAN nie cofnął swego miłosierdzia i swoich słów nie odwołał, nie wymazał potomstwa swego wybrańca i nie zniszczył nasienia tego, którego umiłował.

Jakubowi pozostawił Resztę i z niej – Odrośl dla Dawida.

²³ Salomon spoczął wśród swoich przodków i pozostawił po sobie potomka,

najgłupszego z ludu i ubogiego w mądrość, Roboama, który swoją decyzją podzielił naród.

²⁴ Wtedy Jeroboam, syn Nebata, zwiódł Izraela, wprowadził Efraima na ścieżkę grzechu.

Rozmnożyły się bardzo ich grzechy,

tak że zostali wydaleni ze swej ziemi.

²⁵ Popełniali wszelkie zło, aż przyszła na nich zemsta.

ELIASZ I ELIZEUSZ

Rozdział 48

48 ¹I powstał Eliasz, prorok podobny do ognia, a jego słowo paliło jak płomień.

² On sprowadził na nich klęskę głodu

i w swoim zapale zmniejszył ich liczbę.

³ Słowem PANA zamknął niebo i trzy razy sprowadził ogień na ziemię.

⁴ Jakże sławny jesteś, Eliaszu, ze swych cudów, któż może się chlubić na równi z tobą?

⁵ Podniosłeś umarłego z grobu, z krainy umarłych – słowem Najwyższego.

⁶ Doprowadziłeś królów do zatracenia,

sławnych ludzi strąciłeś z łoża.

⁷ Wysłuchałeś napomnienia na Synaju,

a na Horebie – skazującego wyroku.

⁸ Namaściłeś królów, by dokonali zemsty,

i proroków, następców po tobie.

⁹ Zostałeś wzniesiony w wirującym ogniu,

w zaprzęgu koni ognistych.

¹⁰ Tak jak jest zapisane, zawsze byłeś gotów złość i gniew powstrzymać,

skłonić serca ojców do synów

i umocnić na nowo plemiona Jakuba.

¹¹ Szczęśliwi, którzy cię będą oglądać,

będą umierać, mając w sobie miłość;

z pewnością także i my żyć będziemy.

¹² Gdy Eliasz został zakryty przez wiry,

Elizeusz został napełniony jego duchem.

Za swoich dni nie zachwiał się przed rządzącymi, nie podporządkował się nikomu.

¹³ Żadna sprawa nie była dla niego za trudna, także po śmierci prorokował swoim ciałem.

¹⁴ Za życia dokonał cudów

i po śmierci jego dzieła były niezwykłe.

¹⁵ Pomimo tego wszystkiego naród się nie nawrócił i nie odstąpił od swoich grzechów, aż został uprowadzony ze swojej ziemi i rozproszony po całym świecie.

¹⁶ Pozostała tylko mała Reszta

i książę z domu Dawida.

Niektórzy czynili coś dobrego,

inni zaś mnożyli swoje grzechy.

EZECHIASZ I IZAJASZ

¹⁷ Ezechiasz umocnił swoje miasto

i doprowadził do niego wodę,

drążył skałę ostrym żelazem

i wykuł zbiorniki na wodę.

¹⁸ Za jego dni panował Sennacheryb,

który wysłał Rabsaka, a ten podniósł swą rękę przeciw Syjonowi i unosił się w swojej pysze.

¹⁹ Zadrżały więc serca i ręce ludu,

cierpieli jak rodzące kobiety.

²⁰ Wtedy wzywali PANA miłosiernego,

wyciągając do Niego ręce.

Święty z nieba zaraz ich wysłuchał

i wybawił ich ręką Izajasza.

²¹ Uderzył na obóz Asyryjczyków

i Jego anioł ich wyniszczył.

²² Ezechiasz czynił to, co podobało się PANU, umocnił się w drogach Dawida, swego ojca, tak jak mu nakazał prorok Izajasz, który był wielki i wiarygodny w swoich wizjach.

²³ Za dni jego zatrzymało się słońce

i przez to przedłużył życie królowi.

²⁴ Dzięki wielkości ducha ujrzał wydarzenia przyszłe i pocieszał płaczących na Syjonie.

²⁵ Ukazał to, co będzie na wieki,

oraz sprawy ukryte, zanim się jeszcze wydarzyły.

JOZJASZ, OSTATNI KRÓLOWIE JUDY I JEREMIASZ

Rozdział 49

49 ¹ Wspomnienie Jozjasza jak zmieszane kadzidło, przygotowane staraniem zielarza, na każdych ustach jak miód jest słodkie, jak muzyka na uczcie z winem.

² Szedł on prostą drogą, nawracając lud,

i usunął hańbę bezprawia.

³ Kierował do PANA swoje serce, w dniach bezprawia umacniał pobożność.

⁴ Z wyjątkiem Dawida, Ezechiasza i Jozjasza wszyscy mnożyli grzechy,

porzucili Prawo Najwyższego;

wyginęli królowie Judy.

⁵ Ich siłę Bóg oddał innym,

a ich chwałę obcemu narodowi.

⁶ Podpalili miasto wybrane i święte,

uczynili pustymi jego ulice.

⁷ Wtedy Jeremiasz, którego skrzywdzili,

mimo że w łonie matki był już poświęconym prorokiem, otrzymał moc, by wyrywać, burzyć i niszczyć, a także budować i sadzić.

EZECHIEL I PROROCY MNIEJSI

⁸ Ezechiel w widzeniu ujrzał chwałę,

która mu się objawiła na rydwanie cherubów.

⁹ Wspomniał nieprzyjaciół podczas burzy,

lecz był dobry dla idących drogą prawą.

¹⁰ Potem było dwunastu proroków.

Niech ich kości z miejsca swego odpoczynku powrócą do życia!

Pocieszali oni Jakuba,

wspierali go wiarygodną nadzieją.

ZOROBABEL, JOZUE I NEHEMIASZ

¹¹ Jakże mamy wychwalać Zorobabela,

który jest jak sygnet na prawej ręce?

¹² Podobnie Jozuego, syna Josadaka,

którzy za dni swoich odbudowali święte mieszkanie, wznieśli PANU świątynię

przygotowaną na wieczną chwałę.

¹³ Także o Nehemiaszu pamięć jest wielka,

on podniósł nasze zniszczone mury,

ustawił bramy z ryglami,

na nowo odbudował nasze domy.

WSPOMNIENIE PATRIARCHÓW

¹⁴ Nikt spośród stworzonych na ziemi nie był taki jak Henoch i tylko on został zabrany z ziemi.

¹⁵ Nie urodził się nikt taki jak Józef,

przewodnik braci i podpora narodu,

a jego kości otoczono szczególną troską.

¹⁶ Sem i Set zostali uczczeni wśród ludzi,

lecz ponad wszystkimi istotami żyjącymi jest chwała Adama.

NAJWYŻSZY KAPŁAN SZYMON

Rozdział 50

50 ¹ Szymon, syn Oniasza, najwyższy kapłan, który za życia swego naprawił dom, za dni swoich umocnił świątynię.

² On to założył podwójne fundamenty,

potężne podwaliny dla ogrodzenia świątyni.

³ Za jego dni wykuto zbiornik na wodę,

sadzawkę wielką jak morze.

⁴ On troszczył się o swój naród, aby nie upadł, umocnił miasto podczas oblężenia.

⁵ Jakże był wspaniały, kiedy udawał się do świątyni i kiedy wychodził zza zasłony.

⁶ Był jak gwiazda poranna pośród chmur,

jak pełnia księżyca w dniach święta,

⁷ jak słońce rozświetlające świątynię Najwyższego, jak tęcza świecąca na wspaniałych chmurach, ⁸ jak kwiat róży w dniach pierwocin,

jak lilia przy ujściu wodnym,

jak roślinność Libanu podczas lata,

⁹ jak ogień i kadzidło na palenisku,

jak szczerozłote naczynie

ozdobione drogocennymi kamieniami,

¹⁰ jak drzewo oliwne przynoszące owoce,

jak cyprys do chmur wyniesiony.

¹¹ Kiedy ubierał się we wspaniałą szatę,

okrywał go wdzięk doskonały;

kiedy przystępował do świętego ołtarza,

chwałą świętości wypełniał święte mieszkanie.

¹² Kiedy otrzymywał część z rąk kapłanów, stojąc obok paleniska ołtarza, otoczony wieńcem braci, jak odrośl cedru z Libanu w swojej chwale,

otaczali go jak drzewa palmowe. ¹³ Wtedy wszyscy synowie Aarona we wspaniałych szatach trzymali w rękach ofiary dla PANA wobec całego zgromadzenia Izraela.

¹⁴ Aby wypełnić obrzędy na ołtarzu

i uświetnić ofiarę dla Najwyższego Stworzyciela,

¹⁵ wyciągał swe ręce nad kielichem,

składał ofiarę z soku winogron, oblewał nim fundamenty ołtarza jako woń przyjemną Najwyższemu Królowi wszystkiego. ¹⁶ Wtedy głos wznosili synowie Aarona,

grając na blaszanych trąbach,

wydobywając głos potężny,

jako przypomnienie przed PANEM.

¹⁷ A cały naród zgodnie i szybko upadał twarzą do ziemi, aby wielbić swego PANA,

Stwórcę wszystkiego, Boga Najwyższego.

¹⁸ A śpiewacy intonowali hymny,

brzmiące wspaniale, umilone muzyką.

¹⁹ Naród modlił się do PANA Najwyższego,

zanosił błagania przed Miłosiernego,

aż dopełnił się kult oddawany PANU

i liturgia się zakończyła.

²⁰ Wtedy on, schodząc, unosił swe ręce

nad całym zgromadzeniem Izraela,

aby swoimi wargami

przekazać błogosławieństwo PANA,

radując się w Jego imię.

²¹ Wtedy po raz drugi naród padał na ziemię, aby otrzymać błogosławieństwo Najwyższego.

ZACHĘTA DO MODLITWY UWIELBIENIA

²² Teraz więc wychwalajcie Boga wszechrzeczy,

który wszędzie wielkich dzieł dokonuje

i uświetnia dni nasze już od łona matki

oraz postępuje z nami według swego miłosierdzia.

²³ Niech nam użyczy radości serca,

aby zapanował pokój za dni naszych w Izraelu – po dni wieczności.

²⁴ Niech ześle nam swoje miłosierdzie

i wybawi nas za dni naszych.

²⁵ Do dwóch narodów żywię odrazę,

a trzeci nie jest nawet narodem:

²⁶ mieszkańcy gór Seiru i Filistyni,

i głupi naród zamieszkujący Sychem.

ZAKOŃCZENIE KSIĘGI

²⁷ Nauczanie mądrości i wiedzy zapisał w tej księdze Jezus, syn Syracha, syna Eleazara z Jerozolimy, który przelał w nią mądrość swego serca.

²⁸ Szczęśliwy, kto ją wprowadzi w życie,

przykładając do niej serce, stanie się mądry.

²⁹ Kto tak będzie czynił, stanie się mocny we wszystkim, jego drogą będzie bojaźń Pańska.

MODLITWA JEZUSA, SYNA SYRACHA

Rozdział 51

51 ¹Będę Ci składał dzięki, PANIE i Królu, sławić Cię będę, Boże, zbawienie moje,

będę dziękował Twojemu imieniu!

² Gdyż stałeś się dla mnie schronieniem i pomocą, i wybawiłeś moje ciało od zatracenia, od zasadzek oszczerczego języka, od warg mówiących kłamliwie.

A wobec nieprzyjaciół byłeś mi pomocą i mnie wybawiłeś ³ przez Twe wielkie miłosierdzie i przez Twoje imię od ukąszeń tych, którzy gotowi mnie pożreć, od rąk czatujących na moje życie,

od wielu nieszczęść, których doznałem,

⁴ od uduszenia w ogniu, który mnie ogarnia, spośród płomieni, których nie rozniecałem,

⁵ z głębokości wnętrza krainy umarłych,

od języka nieczystego i słów kłamliwych,

od strzały języka nieprawego.

⁶ Byłem bliski śmierci, życie moje chyliło się do krainy umarłych, ⁷ zewsząd mnie okrążono i nie miałem ratunku.

Wypatrywałem pomocy od ludzi, ale na próżno.

⁸ Wspomniałem wtedy Twoje miłosierdzie, PANIE, i Twoje dobrodziejstwa od wieków,

ponieważ podnosisz tych, którzy trwają przy Tobie, i wybawiasz ich z rąk nieprzyjaciół.

⁹ Wzniosłem ponad ziemię moją prośbę

i błagałem o wybawienie od śmierci.

¹⁰ Wzywałem PANA, ojca mojego, by mnie nie opuszczał w dniach nieszczęścia, w czasie, gdy wobec pysznych zostałem bez pomocy.

Będę więc sławił Twe imię nieustannie

i wychwalał je, składając dziękczynienia,

¹¹ gdyż wysłuchałeś mojej prośby.

Wybawiłeś mnie od zatracenia,

uratowałeś mnie w trudnym momencie,

¹² dlatego będę Ci dziękował i Tobie śpiewał,

i błogosławił imię PANA.

PASJA SZUKANIA MĄDROŚCI

¹³ Gdy jeszcze byłem młody, zanim udałem się w podróż, otwarcie szukałem mądrości w modlitwie.

¹⁴ Przed świątynią o nią błagałem

i aż do końca będę jej szukał.

¹⁵ Rozkwitła jak dojrzałe winogrona

i ucieszyło się nią moje serce.

Moje nogi weszły na prostą drogę,

postępuję za nią od mojej młodości.

¹⁶ Tylko trochę nakłoniłem me ucho, a już otrzymałem, dla siebie samego znalazłem wielką naukę.

¹⁷ Uczyniłem w niej postępy,

będę chwalił Tego, kto dał mi mądrość.

¹⁸ Postanowiłem ją wypełniać,

szukałem dobra i nie zostałem zawstydzony.

¹⁹ Z całych sił walczyłem o nią,

byłem dokładny w wypełnianiu Prawa.

Ręce moje wznosiłem ku wysokościom

i płakałem nad moją niewiedzą.

²⁰ Skłoniłem się ku mądrości

i w czystości ją odnalazłem.

Od początku zdobyłem przy niej rozsądek i z tego powodu nie zostanę opuszczony.

²¹ Podczas szukania jej poruszyło się me wnętrze, dlatego zyskałem dobry nabytek.

²² W nagrodę PAN dał mi język,

którym będę Go chwalił.

²³ Zbliżcie się do mnie, niewykształceni,

zamieszkajcie w domu nauki.

²⁴ Dlaczego brak wam jej jeszcze,

skoro tak bardzo jej pragniecie?

²⁵ Otworzyłem me usta i przemówiłem:

Nabywajcie ją bez pieniędzy!

²⁶ Poddajcie wasz kark pod jarzmo,

a otrzymacie naukę!

Łatwo można ją znaleźć.

²⁷ Przekonacie się naocznie, że mało się trudziłem,

a znalazłem dla siebie dużo wytchnienia.

²⁸ Nie szczędźcie srebra na wykształcenie,

ono przyniesie wam wiele złota.

²⁹ Ucieszcie się z miłosierdzia PANA

i nie wstydźcie się Go chwalić.

³⁰ Wykonajcie wasze dzieło przed terminem, a PAN da wam nagrodę w odpowiednim czasie.

^Prolog,8-10 Prawo, Prorocy... Pisma – te trzy zbiory tworzyły żydowski kanon ksiąg świętych; w Biblii hebrajskiej było ich 24. Prawo (Tora) obejmowało Pięcioksiąg, czyli Rdz, Wj, Kpł, Lb, Pwt; do zbioru Proroków zaliczano księgi: od Joz do 2Krl oraz od Iz do Ml, wyłączając księgi: Rt, Dn, Ba i Lm; Pisma to księgi wyłączone z Proroków (z wyjątkiem Ba) oraz: Ps, Prz, Hi, Pnp, Koh, Ezd, Ne, 1-2Krn.

^Prolog,20 tłumaczenie – Syracydes napisał swoje dzieło po hebrajsku, a jego wnuk przełożył je na język grecki.

^1,1 Określenie Pan występuje w księdze często; jest ono przekładem hebrajskiego imienia Boga, którego nie należało wymawiać. Ponieważ niniejszego tłumaczenia księgi dokonano zasadniczo z języka greckiego, także wtedy, gdy słowo „Pan” oznacza imię Boże, zostało ono zapisane normalną czcionką, inaczej niż w księgach tłumaczonych z języka hebrajskiego, gdzie oddano je wielkimi literami (Pan).

^1,11 Bojaźń Pana – to prawdziwa pobożność, która prowadzi do mądrości. Razem z mądrością stanowi podstawowy temat w teologii Syracydesa.

^2,6 drogi – oznaczają one sposób postępowania.

^4,14 Święty – czyli Bóg (np. Iz 30,15; 40,25).

^7,19 Rozwody były dopuszczalne w Izraelu na podstawie dokumentu rozwodu, na który zezwolił Mojżesz (Pwt 24,1nn). Powód wystarczający do oddalenia żony brzmiał bardzo ogólnie: coś odrażającego u żony. Rabini interpretowali go w różnorodny sposób.

^16,7 olbrzymy – nawiązanie do kary wymierzonej zuchwałym olbrzymom, którzy zgodnie z mitycznym przekazem, zostali zrodzeni ze związków aniołów z kobietami (Rdz 6,1-8).

^18,21 Zgodnie z poglądami sobie współczesnych, Syracydes rozumie chorobę jako skutek grzechu i karę zesłaną przez Boga. Dlatego w powrocie do zdrowia nawrócenie odgrywa zasadniczą rolę.

^33,27 Jarzmo – drewniana uprząż służąca do zaprzęgania zwierząt pociągowych; zakładano ją zwierzęciu na kark, czoło lub rogi.

^40,1 matka wszystkich – czyli ziemia (Rdz 3,19; Ps 139,15); powrót do niej to poetycki obraz śmierci.

^40,24 jałmużna... wyzwala – dzieła miłosierdzia zaskarbiają sobie pomoc Boga w stosownej chwili.

^45,7 kapłaństwo wśród ludu – kapłan miał pośredniczyć między Bogiem a ludem i to dla dobra ludu; w sposób szczególny realizował to zadanie przez przebłaganie za grzechy ludu.

^46,15 widzący – określenie proroków (np. 1Sm 9,9; 2Sm 24,11; Am 7,12) oraz osób, które otrzymały od Boga specjalne orędzie, np. we śnie lub w jakiejś nadprzyrodzonej wizji. Osoby takie pojawiały się w całej historii Izraela. Często związane były z dworem królewskim (np. 1Krn 25,5; 2Krn 16,7).

WPROWADZENIE DO KSIĄG PROROCKICH

KSIĘGI PROROCKIE W STARYM TESTAMENCIE

Księgi napisane przez proroków stanowią zbiór umieszczony na samym końcu ST, po księgach mądrościowych. Taki układ ksiąg Pisma Świętego oparty jest na greckim przekładzie ST, czyli na Septuagincie (LXX). Proponowana przez nią kolejność ksiąg, nieco tylko skorygowana przez łacińską Wulgatę, jest do dzisiaj stosowana w większości chrześcijańskich wydań Pisma Świętego. W tradycji żydowskiej grupa ksiąg prorockich znajduje się bezpośrednio po Pięcioksięgu. Do tej grupy Żydzi zaliczają także sześć ksiąg nazywanych przez nas historycznymi (Joz, Sdz, 1-2Sm, 1-2Krl), natomiast ksiąg Daniela i Lamentacji nie uznają za prorockie. Żydowski układ ksiąg odpowiada idei proroctwa obecnej w samym Piśmie Świętym. Według niej prorocy to ludzie, którzy w świetle Bożego objawienia interpretują dokonujące się wokół nich wydarzenia i wskazują ludowi Bożemu drogę postępowania. Układ Septuaginty odpowiada natomiast bardziej rozumieniu misji proroka jako tego, który zapowiada przyszłe wydarzenia. Księgi prorockie kończą ST jako bezpośrednie przygotowanie do NT, który wypełnia zapowiedzi proroków (Dz 3,24; 7,52; Hbr 1,1n).

PROROCY W IZRAELU

Księgi prorockie stanowią tylko pewien wycinek starotestamentowej działalności prorockiej. Tytuł proroka odnoszony jest bowiem w ST przede wszystkim do Mojżesza, któremu Bóg bardziej niż komukolwiek innemu dał poznać siebie i przez którego prowadził swój lud z niewoli ku Ziemi Obiecanej (Pwt 34,10-12). Późniejsi prorocy kontynuują misję Mojżesza, wsłuchując się w słowo Boga i prowadząc lud według Bożych wskazań.

Ruch prorocki nie był czymś spotykanym wyłącznie w Izraelu. Najstarsi prorocy Izraela pod wieloma względami przypominają proroków pogańskich, o których wiele informacji znajdujemy także w Piśmie Świętym. Określa się ich zresztą tymi samymi nazwami. Prorocy ci związani byli z sanktuariami lub z dworem władców. Udzielali odpowiedzi na zadawane im pytania, zajmowali się działalnością medyczną, czasami pełnili funkcje kapłańskie albo rolę oficjalnych doradców królewskich. W imieniu króla lub poszczególnych osób zanosili modlitwy do Boga. Oprócz proroków działających indywidualnie Pismo Święte wspomina też grupy czy szkoły prorockie. Bycie prorokiem związane było z konkretnym statusem społecznym, a działalność prorocka była też zazwyczaj dla proroków źródłem ich utrzymania. Księgi prorockie przekazują nam wypowiedzi proroków, których autorytet został powszechnie uznany i potwierdzony przez wspólnotę Izraela. Często następowało to jednak dopiero wiele lat po ich śmierci. Na kartach Pisma Świętego wielokrotnie czytamy o problemie rozpoznania prawdziwości natchnienia prorockiego. Prorokom, których wypowiedzi przekazuje Pismo Święte, zawsze bowiem towarzyszyła działalność innych proroków, którzy zaprzeczali ich przesłaniu (np. 1Krl 22,8n; Jr 23; 28; Ez 13). Prorok Amos przeciwstawia wręcz swoje powołanie temu, co jego współcześni uważali za działalność prorocką, i twierdzi, że nie jest prorokiem (Am 7,14). Autentycznych proroków, których wypowiedzi i pisma przekazane zostały w Piśmie Świętym, charakteryzuje świadomość powołania przez Boga do pełnienia tej misji. Opisy powołania, a także osobiste zwierzenia proroków (np. Jr 20,7-9), podkreślają przy tym, że Boże słowo przyjmowane jest przez proroka jako wezwanie do trudnego zadania, wymagającego od niego porzucenia dotychczasowego sposobu życia i myślenia. Prorok zdradza swoją misję, kiedy ulega pokusie posługiwania się swoim powołaniem do osiągnięcia własnych celów. Księga Jonasza plastycznie opisuje trud misji proroka i pokusę ucieczki od tej odpowiedzialności.

OKRESY POWSTAWANIA KSIĄG PROROCKICH

Okres przed wygnaniem babilońskim (VIII w. – 586 r. przed Chr.). Pismo Święte zachowuje z tego okresu wypowiedzi proroków Amosa i Ozeasza, którzy działali w Królestwie Północnym (Izrael), oraz proroków Izajasza, Micheasza, Nachuma, Habakuka, Sofoniasza i Jeremiasza, którzy działali w Królestwie Południowym (Juda); ponadto słowa Ezechiela, który obserwuje i komentuje ostanie lata niepodległości królestwa Judy z Babilonii, do której został uprowadzony w 597 r. przed Chr. Przesłanie tych proroków opiera się na ich przekonaniu, że Izraelici, którzy od Boga otrzymali ziemię, wolność i przykazania, wezwani są do odpowiedzi na te dary, czyli do pełnego zawierzenia Bogu i przyjęcia Jego woli. Prorocy poddają ostrej krytyce postawy przeczące zasadom solidarności całego ludu: nadmierne rozwarstwienie majątkowe, wyzysk ubogich, niesprawiedliwość i przemoc. Piętnują także postawy religijne oddzielające sferę kultu od moralności i zachowań społecznych. Bóg jest dla tych proroków wyzwolicielem i obrońcą Izraela, ale jednocześnie jest On sędzią, który nie toleruje niesprawiedliwości.

Prorocy tego okresu występują przeciwko kultom pogańskim i z mocą podkreślają, że uciekanie się do jakichkolwiek potęg duchowych czy ziemskich zamiast do Boga jest bałwochwalstwem i zdradą przymierza. Zamknięcie na głos Boga samo w sobie jest już karą, a trwanie w nim prowadzi do zupełnej ruiny (Iz 30,8-14). Tradycyjnemu przekonaniu, o tym, że Bóg zawsze zapewni swojemu ludowi zbawienie, prorocy przeciwstawiają zapowiedź utraty wszelkich dóbr posiadanych przez Izrael. Podczas gdy Izraelici oczekiwali nadejścia Dnia Pana, który miał być dniem ostatecznego zbawienia i tryumfu Izraela, prorocy głoszą, że będzie to dzień odpłaty (Iz 34,8), zagłady (Jr 17,16), klęski (Jr 46,12) i kary (Am 5,18-20; Mi 7,4). Wobec tego wzywają naród do nawrócenia. Prorocy doświadczyli w swoim życiu mocy Bożego słowa, która pozwoliła im przezwyciężyć trudności i zwątpienia, i są przekonani, że to doświadczenie jest dostępne dla każdego, kto otworzy się na Bożą wolę (Jr 31,31-34). Jeremiasz i Ezechiel nie mają jednak wątpliwości, że grzech narodu wybranego jest zbyt głęboko zakorzeniony, aby mógł zostać przezwyciężony bez doświadczenia radykalnej klęski (np. Jr 6,28-30; Ez 14,12-21; 22,18-22).

Okres wygnania do Babilonii (586-538 przed Chr.). Z tego czasu pochodzą liczne wypowiedzi proroka Ezechiela oraz druga część Księgi Izajasza (Iz 40 – 55), w której nieznany prorok, zwany umownie Deuteroizajaszem albo Drugim Izajaszem, rozwinął i uaktualnił przesłanie proroka z VIII w. przed Chr. Wśród tych, którzy pozostali w Judzie, działał prorok Abdiasz. Prawdopodobnie niedługo po upadku Jerozolimy powstała Księga Lamentacji, która zasadniczo nie należy do ksiąg prorockich, ale która w chrześcijańskich wydaniach Pisma Świętego umieszczana jest zazwyczaj po Księdze Jeremiasza, ze względu na starożytną tradycję przypisującą jej autorstwo temu prorokowi.

Po utracie przez Judę niezależnego bytu państwowego oraz w sytuacji rozproszenia izraelskich elit na terytorium pogańskim, prorocy podkreślają, że kara nie jest ostatnim słowem Boga. On wciąż pragnie obdarzać swój lud zbawieniem, dlatego nieszczęście, będące skutkiem grzechu, uczyni początkiem nowego życia. Nadziei na przyszłość Izraelici nie powinni jednak upatrywać w jakichkolwiek działaniach politycznych. Dla narodu wybranego zakończył się czas działalności militarnej (Iz 40,2), a rozpoczął się okres nowej misji, w którym mają nieść wszystkim narodom światło Bożej sprawiedliwości (Iz 42,6; 51,4). Na wygnaniu prorocy rozwijają swoje nauczanie na temat wszechmocy i jedyności Boga, osobistej odpowiedzialności człowieka za swoje czyny oraz zbawienia, które nie musi wcale polegać na ziemskim powodzeniu sprawiedliwych.

Czas powrotu i odbudowy (538 – ok. 450 przed Chr.). W tym czasie działalność podejmują prorocy: Aggeusz, Zachariasz, Malachiasz i Joel. Z tego okresu pochodzi również Księga Jonasza oraz trzecia część Księgi Izajasza (Iz 56 – 66). Po powrocie z wygnania prorocy byli orędownikami materialnej odbudowy kraju oraz postulowali duchowe odrodzenie narodu. Wiele troski poświęcili szczególnie odnowie kultu w świątyni jerozolimskiej, podkreślając jednocześnie potrzebę kształtowania wszystkich wymiarów życia narodu wybranego według wskazań prawa Bożego.

Okres panowania greckiego (II-I w. przed Chr.). Z tego czasu pochodzą dwie księgi zaliczane w greckiej Seputagincie do ksiąg prorockich: Księga Daniela i Księga Barucha. Księga Daniela nie jest uznawana przez Żydów za księgę prorocką, ale za część zbioru Pism. Nawiązując do znanej z tradycji postaci mędrca i proroka Daniela, przedstawia ona w sposób narracyjny nauczanie moralne i zachętę do wierności Bożemu prawu pomimo różnorodnych pokus i zagrożeń. Jej przesłanie nawiązuje do sytuacji Żydów w okresie panowania Seleucydów, starających się narzucić swoim poddanym zwyczaje i kulturę grecką. Tekst hebrajski uzupełniony został o pieśń Azariasza (Dn 3,24-90), opowiadanie o Zuzannie (Dn 13) i satyry przeciwko bałwochwalstwu (Dn 14), zgodnie z greckim tekstem Septuaginty.

Do chrześcijańskiego zbioru pism świętych należy również Księga Barucha, która została napisana w języku greckim. Księga ta pochodzi z I w. przed Chr. i posiada charakter mądrościowy. Do zbioru ksiąg prorockich zaliczana jest ze względu na proroka Jeremiasza i jego sekretarza Barucha. Zostali oni wymienieni w księdze jako jej autorzy, zgodnie z typowym dla tamtego czasu zwyczajem przypisywania pism o charakterze edukacyjnym wielkim mistrzom z przeszłości.

ORĘDZIE PROROCKIE

Słowo Boże kierowane jest do proroka na różne sposoby. Czasami dociera ono w sposób niezwykły: przez wizję, sen, wewnętrzne objawienie. Częściej jednak Bóg przemawia do proroków przez codzienne wydarzenia. Odkrywają oni słowo Boże w słowach człowieka i w dokonujących się wydarzeniach, które oceniają według miary otrzymanego od Boga objawienia. Tak było np. z rękami garncarza, który rozbija nieużyteczny dzban, z gałązką migdałowca, z koszem dojrzałych owoców, z okrzykami asyryjskich żołnierzy, z widokiem przemocy i oszustwa czy faktem licytowania dziecka za długi jego rodziców.

Przesłanie proroków dotyczy przede wszystkim ich teraźniejszości i skierowane jest do konkretnych osób. Dlatego proroctwa bardzo często zostają poprzedzone informacją o czasie i miejscu ich wygłoszenia oraz o ich adresatach. Słowa proroków są bardzo jasne i nie pozwalają na ich dowolną interpretację. Mówiąc o teraźniejszości, prorocy przewidują jednak reakcje słuchaczy i często zapowiadają przyszłe wydarzenia, które mają potwierdzić prawdziwość wygłoszonych mów. Wypowiedzi proroków komunikują ponadto ich wiarę i objawiają ponadczasowe plany Boga.

Autorzy NT wskazują, że wiele z tych wypowiedzi realizuje się w osobie i życiu Jezusa Chrystusa i założonego przez Niego Kościoła. Inne proroctwa pozostają wciąż otwarte na swoje dopełnienie w dniu ostatecznego sądu Boga nad światem.

Prorocy wygłaszali swoje przesłanie najczęściej poetyckim językiem. Nie gardzili również innymi formami, jeśli mogły okazać się skutecznym nośnikiem treści proroctwa: zadawali pytania, opowiadali przypowieści, śpiewali pieśni żałobne, opowiadali bajki, parodiowali śpiewy liturgiczne itd. Ponadto prorocy przekazywali swoje przesłanie poprzez różnorodne czynności symboliczne (np. Jr 13,1-14; 19,1-13; 27,1-11; 32,1nn). Swoimi słowami i czynami często starali się zadziwić tych, do których kierowali orędzie, zaszokować ich, pobudzić do myślenia i zmusić do zajęcia stanowiska. Klęską proroka było nie tylko otwarte odrzucenie jego słowa, ale jeszcze bardziej słuchanie jego przesłania jako pewnej ciekawostki, której nie traktuje się poważnie (Ez 30,30-33).

Najstarszym prorokiem, którego słowa i czyny zostały utrwalone na piśmie i zachowane dla przyszłych pokoleń, jest prorok Amos działający w VIII w. przed Chr. Zapis jego wypowiedzi stanowił swoistą odpowiedź na zakaz kontynuowania działalności w granicach Izraela (Am 7,12-13). Podobny motyw spisania mów proroka podany został w Księdze Jeremiasza (Jr 36), która opowiada o utrwaleniu na piśmie i publicznym odczytaniu słów proroka, kiedy on sam z powodu wrogości króla nie mógł udać się do świątyni jerozolimskiej. Słowa proroka zostają także zapisane, aby przekazać je do odległych miejsc (Jr 29) oraz ze względu na ich znaczenie dla potomnych (Jr 30). Księgi prorockie zbierają wypowiedzi wygłoszone przy różnych okazjach, uzupełnione często przez uczniów proroków o adnotacje biograficzne, a także aktualizowane w odpowiedzi na zmieniające się potrzeby i okoliczności, które stawiały przed Izraelem nowe wyzwania. Proroctwa były bowiem przez wiele wieków od ich wypowiedzenia traktowane jako słowo żywe, które domaga się twórczego uzupełniania, tak aby słowo proroka dawało konkretne wskazania wspólnocie, która je czyta.

Chociaż pisma prorockie są zazwyczaj datowane, łatwo zauważyć, że ich porządek w kanonie Pisma Świętego nie odpowiada chronologii ich powstania. Układ kanoniczny oparty jest na starożytnej tradycji żydowskiej, która wyróżniała cztery wielkie księgi prorockie: Izajasza, Jeremiasza, Ezechiela i Dwunastu Proroków (Oz – Ml). Starożytni redaktorzy Pisma Świętego zestawili całość literatury prorockiej w sposób, który łączy w każdej księdze słowa zapowiadające karę i potępienie ze słowami głoszącymi przebaczenie i wezwanie do nowego życia. Te dwa aspekty nie mogą więc być rozdzielane przez przypisywanie ich prorokom należącym do różnych okresów historycznych. Prorocy łączą karę i obietnicę, niewolę i wyzwolenie, wygnanie i powrót do świętego miasta. Wzywają w ten sposób każdego wierzącego do wejścia na drogę powrotu do Boga, na której On obdarza zbawieniem. Prorocy są bowiem przekonani, że Bóg jest jedynym źródłem życia (Iz 42,8), ale wierzą też, że Jego zbawcze działanie towarzyszy wysiłkowi podjętemu przez człowieka. Wierzący wezwany jest do podjęcia wysiłku szukania Boga (Iz 55,6; Jr 3,21-25) i do aktywnej troski o sprawiedliwość (Iz 58,5-7). Doświadczenie grzechu i jego skutków staje się m.in. drogą, na której człowiek odkrywa potrzebę Boga i uczy się pełnić Jego wolę.

KSIĘGA IZAJASZA

WPROWADZENIE

OKOLICZNOŚCI POWSTANIA

Imię „Izajasz”, w hebrajskim oryginale Jesza‘jahu lub w skrócie Jesza‘ja, znaczy ‘Zbawieniem jest Jahwe [PAN]’ i w znacznej mierze odzwierciedla program działania tego proroka. Swoje posłannictwo pełnił on w burzliwym czasie wojen spowodowanych wzrostem militarnej potęgi Asyrii. Izajasz rozpoczął działalność ok. 740 r. przed Chr. (Iz 6,1) i kontynuował ją co najmniej do 701 r. przed Chr., kiedy Jerozolima została w zaskakujący sposób uratowana od zniszczenia (Iz 37). Według starożytnej tradycji żydowskiej Izajasz poniósł męczeńską śmierć przez przepiłowanie w czasie panowania króla Manassesa (696-642 przed Chr.). Do tej tradycji zdaje się nawiązywać List do Hebrajczyków (Hbr 11,37).

Chociaż wydarzenia wielokrotnie potwierdzały słuszność przewidywań i rad Izajasza, to za życia proroka jego nauczanie nie zostało powszechnie przyjęte (np. Iz 6,9-11; 30,8-11). Proroctwa Izajasza były przechowywane jedynie przez małe grupy jego uczniów (Iz 8,16-20). Dopiero dwieście lat później, podczas wygnania do Babilonii (586 r. przed Chr.), jego przesłanie zostało na nowo odkryte, ponieważ przekonująco objaśniało historię Izraelitów, a zarazem ożywiało nadzieje na przyszłość. Zbiory mów Izajasza, które mogły być częściowo zredagowane jeszcze za jego życia (Iz 8,16; 30,8), zostały wówczas zebrane i uzupełnione o dodatek historyczny (Iz 36 – 39), przekazujący informacje o proroku zawarte w Drugiej Księdze Królewskiej (2Krl 18 – 19). Ponadto do nauczania Izajasza dodano wypowiedzi nieznanych nam z imienia proroków, którzy kontynuowali jego misję w czasie wygnania do Babilonii oraz bezpośrednio po powrocie do Jerozolimy (538 r. przed Chr.).

TREŚĆ I TEOLOGIA

Księga Izajasza składa się zasadniczo z trzech części: 1) Księga sądu nad Judą i Izraelem, zawierająca mowy samego Izajasza oraz dodatek historyczny (Iz 1 – 39); 2) Księga Pocieszenia, napisana w czasie wygnania babilońskiego (Iz 40 – 55); 3) Księga Tryumfu, zbierająca inne wypowiedzi prorockie w okresie od wygnania babilońskiego aż do momentu definitywnego zredagowania całości (Iz 56 – 66). Redaktorzy Księgi Izajasza zebrali istniejące wypowiedzi prorockie i połączyli je w całość.

Księgę można odczytywać jako medytację nad Bożą wiernością i sprawiedliwością objawioną w historii Izraela. Treść księgi stanowi także wezwanie do przemiany własnego życia i postępowania zgodnego z wolą Bożą, aby osiągnąć obiecane zbawienie.

Pierwsza część księgi (Iz 1 – 39), zwana czasami księgą Protoizajasza (z gr. ‘pierwszego Izajasza’), zawiera przede wszystkim wypowiedzi samego Izajasza, skierowane do mieszkańców królestwa Judy. U podstaw nauczania proroka znajdowało się doświadczenie świętości Boga, rozumianej nie tylko jako Jego absolutna wyższość ponad wszelką inną rzeczywistość, lecz także jako doskonałość moralna, która nie toleruje grzechu i zła. Izajasz okazał się również gotów do działania na rzecz zbliżenia Izraelitów do Boga i uznania Jego obecności wśród nich. Najstarsze nauczanie proroka poświęcone było przede wszystkim problemom sprawiedliwości społecznej. Izajasz poddawał krytyce nadmierne bogacenie się wąskiej grupy społeczeństwa; podkreślał, że braku solidarności nie można pogodzić z wiarą Izraela (Iz 1,10-17.21-23; 5,8-25). Sprawiedliwość, której domaga się Bóg, wymaga bowiem poszanowania praw ludzi ubogich i takiego organizowania życia społecznego, aby najsłabsi zostali otoczeni niezbędną troską (Iz 10,1n). Wojna syro-efraimska (734-732 przed Chr.) i coraz mocniejszy napór zaborczej Asyrii przesunął potem punkt ciężkości nauczania Izajasza na kwestie polityczne. Wobec różnorodnych zagrożeń Izajasz przypominał Boże obietnice dane Dawidowi i Jerozolimie.

W kompozycji Protoizajasza na uwagę zasługuje tzw. Księga Emmanuela (Iz 6 – 12). Jej wstęp stanowi opowiadanie o powołaniu Izajasza (Iz 6), zakończenie zaś poetycka pieśń zbawionych (Iz 12). Trzonem zbioru są trzy zapowiedzi królewskiego Mesjasza, który nosi imię Emmanuel (Iz 7; 8; 11). Te ważne proroctwa są dość symetrycznie rozłożone na przestrzeni zbioru, w którym dominującą treścią jest sąd i karcenie narodu z powodu jego grzechów. Radosne zapowiedzi Emmanuela podtrzymują nadzieję i pozwalają wierzyć, że ostatnim słowem Boga do Izraela i ludzkości będzie zbawienie.

Część druga księgi (Iz 40 – 55), zwana Księgą Pocieszenia, napisana została w połowie VI w. przed Chr., podczas wygnania babilońskiego. Jej autorem jest nieznany prorok, umownie nazywany Deuteroizajaszem (z gr. ‘drugim Izajaszem’). W swoim nauczaniu wyciągał on wnioski z wiary, że jest tylko jeden Bóg i że On sam stworzył całą rzeczywistość świata. Według tego proroka, doświadczenie Izraela, który utracił swoją niezależność państwową i został wygnany do Babilonii, należy zrozumieć w świetle objawienia przekazanego w poprzednich wiekach przez proroków oraz w perspektywie pragnienia Boga, aby obdarzyć świat zbawieniem i sprawiedliwością. Prorok interpretował więc najpierw aktualne wydarzenia, ukazując perskiego władcę Cyrusa jako sługę Boga niosącego wybawienie (Iz 41,1-5; 45,1-8; 48,12-15), aby następnie przedstawić obraz idealnego sługi Pana, który obdarzy świat wiecznym zbawieniem przez ofiarę z własnego życia (Iz 45,17; 51,6-8; 53,8-10).

W drugiej części Księgi Izajasza ważne miejsce zajmują cztery utwory liryczne, które stanowią swoistą jedność, zwane Pieśniami o słudze Pana: Iz 42,1-4 (5-9); 49,1-4.5c (5ab.6.8.9a); 50,4-9 (10n); 52,13 – 53,12. Z literackiego punktu widzenia tworzą one rodzaj dramatu, osiągającego punkt kulminacyjny w śmierci i uwielbieniu sługi. Jezus Chrystus i autorzy NT często odwoływali się do tych proroctw, wskazując na ich wypełnienie w misji i odkupieńczej śmierci Jezusa.

Trzecia część (Iz 56 – 66), zwana Księgą Tryumfu, jest określana jako księga Tritoizajasza (z gr. ‘trzeciego Izajasza’). Zebrano w niej wypowiedzi różnych proroków z czasu po powrocie z wygnania. Prorocy ci wyjaśniają i aktualizują przesłanie swoich poprzedników. Rozwijają ich nauczanie na temat miłości Boga i Jego pragnienia, aby zbawić cały świat, oraz podkreślają potrzebę przestrzegania prawa i sprawiedliwości (Iz 56,1).

Księga Izajasza jest niezwykle często cytowana w NT, gdzie niektóre jej wypowiedzi zostały odniesione bezpośrednio do osoby Jezusa Chrystusa (np. Mt 12,17-21; J 1,29). Także samo pojęcie Ewangelii jako dobrej nowiny o zbawieniu ma źródło w tej właśnie księdze (Iz 40,9; 52,7). W Księdze Izajasza pojawia się też wiele innych tematów, które zostały rozwinięte w NT, jak na przykład obraz Boga jako Ojca pełnego miłości, rola Bożego ducha, odnowienie ludu Bożego i poszerzenie go o przedstawicieli wszystkich narodów. Dlatego prorok Izajasz nazywany jest „Ewangelistą Starego Testamentu”.

KSIĘGA IZAJASZA

CZĘŚĆ PIERWSZA: KSIĘGA SĄDU NAD JUDĄ I IZRAELEM

TYTUŁ

Rozdział 1

1 ¹ Widzenie Izajasza, syna Amosa, które miał za dni królów judzkich: Ozjasza, Jotama, Achaza i Ezechiasza, o Judzie i Jerozolimie.

MOWA WSTĘPNA – SĄD NAD NIEWIERNYM NARODEM

BÓG SKARŻY SIĘ NA SWÓJ LUD

² Posłuchaj, niebo!

Nakłoń uszu, ziemio,

bo PAN przemawia!

„Wychowałem synów i wyniosłem wysoko,

a oni Mnie zdradzili!

³ Wół zna swego gospodarza

i osioł – żłób swego pana,

a Izrael Mnie nie poznaje,

mój lud niczego nie rozumie”.

⁴ Biada narodowi grzesznemu,

ludowi obciążonemu winą,

potomstwu złoczyńców

i synom wyrodnym!

Opuścili PANA, wzgardzili Świętym Izraela,

odwrócili się od Niego.

⁵ Gdzie was jeszcze chłostać?

Mnożycie przestępstwa!

Cała głowa już chora,

całe serce osłabłe!

⁶ Od stóp do głowy

nie ma zdrowego miejsca.

Same blizny i sińce,

a świeże rany – nieprzewiązane,

nieopatrzone i niezwilżone oliwą.

⁷ Wasza ziemia jest pustynią,

wasze miasta – spalone w ogniu!

Plony pól waszych

zjadają obcy na waszych oczach.

Spustoszenie jak po zniszczeniu Sodomy.

⁸ Opuszczona więc córka Syjonu

jak szałas w winnicy,

jak altanka w ogrodzie warzywnym,

jak oblężone miasto!

⁹ Gdyby PAN Zastępów

nie pozostawił nam reszty,

stalibyśmy się jak Sodoma,

bylibyśmy podobni do Gomory.

BÓG WZYWA DO SZCZEREGO NAWRÓCENIA

¹⁰ Słuchajcie słów PANA, przywódcy Sodomy! Otwórz się na naukę naszego Boga, o, ludu Gomory! ¹¹ „Po cóż Mi wasze niezliczone ofiary? – mówi PAN.

Dość mam całopaleń z baranów

i tłuszczu tuczonych cielców!

Nie mam już upodobania

we krwi wołów, jagniąt i kozłów.

¹² Gdy przychodzicie przed moje oblicze,

czy ktoś od was wymaga,

żebyście wydeptywali moje dziedzińce?

¹³ Nie przynoście Mi więcej ofiar nieszczerych.

Wstręt budzi we Mnie wasze kadzidło,

nie znoszę świąt nowiu, szabatu, zwoływania zgromadzeń, uroczystych obrzędów naznaczonych grzechem.

¹⁴ Dni nowiu i świąt waszych

na wskroś już nie cierpię,

stały Mi się ciężarem,

już nie mogę ich znieść.

¹⁵ Gdy wyciągniecie do Mnie swe ręce,

zasłonię przed wami moje oczy,

choćbyście mnożyli modły,

Ja ich nie wysłucham.

Ręce wasze są pełne krwi!

¹⁶ Obmyjcie się! Oczyśćcie!

Usuńcie sprzed mojego oblicza

zło waszych niecnych czynów.

Przestańcie czynić źle!

¹⁷ Uczcie się czynić dobrze!

Szukajcie tego, co prawe!

Poskramiajcie ciemięzcę,

brońcie prawa sieroty,

stawajcie w obronie wdowy!

¹⁸ Chodźcie, rozsądźmy – mówi PAN.

Choćby wasze grzechy były jak szkarłat –

nad śnieg wybieleją.

Choćby były czerwone jak purpura –

staną się białe jak wełna.

¹⁹ Jeżeli naprawdę posłuchacie,

będziecie zażywali dóbr ziemi.

²⁰ Lecz jeśli będziecie trwać w uporze –

miecz was wytępi”.

Tak orzekły usta PANA!

LAMENT NAD NIEWIERNĄ JEROZOLIMĄ

²¹ Ach, jakąż nierządnicą stał się

Gród Wierności!

Syjon był pełen prawości, siedzibą sprawiedliwości, a teraz są w nim mordercy.

²² Twoje srebro zamieniło się w żużel,

twoje wino zmieszane z wodą.

²³ Przywódcy twoi to buntownicy

i wspólnicy złodziei!

Każdemu miłe przekupstwo

i pogoń za podarkami.

Nie bronią prawa sieroty,

głusi są na skargi wdowy.

²⁴ Dlatego tak mówi PAN, BÓG Zastępów,

Mocarz Izraela:

„Biada moim wrogom! Dokonam na nich pomsty, odpłacę moim nieprzyjaciołom.

²⁵ I zwrócę moją rękę przeciwko tobie,

wytopię w tyglu twój żużel

i usunę wszelki ołów!

²⁶ Przywrócę twoich sędziów jak dawniej,

i twoich doradców – jak na początku.

Znowu cię nazwą Miastem Sprawiedliwości,

Grodem Wierności”.

²⁷ Syjon będzie odkupiony dzięki prawości,

a ci, którzy się w nim nawrócą – przez sprawiedliwość!

²⁸ Odstępcy zostaną zgładzeni wraz z grzesznymi,

zginą ci, którzy opuszczają PANA.

ŻAŁOSNE SKUTKI BAŁWOCHWALSTWA

²⁹ Będziecie się wstydzili terebintów,

którymi się rozkoszujecie.

Zarumienicie się z powodu gajów,

które sobie upodobaliście.

³⁰ Bo sami staniecie się jak terebint,

którego liście więdną,

i jak gaj bez wody.

³¹ Siłacz stanie się jak paździerz,

a jego dzieło jak iskra.

Spłoną razem i nikt nie zdoła ich zagasić.

PRZYSZŁA CHWAŁA JEROZOLIMY I SĄD NAD GRZECHAMI NARODU

TYTUŁ

Rozdział 2

2 ¹Widzenie Izajasza, syna Amosa, o Judzie i Jeruzalem.

PIELGRZYMKA NARODÓW DO ŚWIĄTYNI PANA

² Tak będzie przy końcu czasów:

Góra świątyni PANA będzie utwierdzona

jako pierwsza między górami

i wyniesiona ponad wzgórza.

Popłyną do niej wszystkie narody,

³ wiele ludów przyjdzie i powie:

„Chodźcie, wejdźmy na górę PANA,

do świątyni Boga Jakuba!

On nas nauczy dróg swoich,

abyśmy chodzili Jego ścieżkami!”.

Bo z Syjonu wyjdzie nauka

i słowo PANA z Jeruzalem.

⁴ On będzie sędzią narodów

i rozjemcą wielu ludów.

Wtedy przekują swoje miecze na lemiesze,

a swoje włócznie na sierpy.

Naród przeciw narodowi nie podniesie miecza i nie będą się już uczyć sztuki wojennej.

⁵ Domu Jakuba! Chodźcie!

Postępujmy w światłości PANA!

BÓG PONIŻY PYCHĘ NARODÓW

⁶ Lecz odrzuciłeś swój lud, dom Jakuba,

gdyż pełno jest w nim wróżbitów

i wieszczków – jak u Filistynów,

i wchodzi w układy z obcymi.

⁷ Jego kraj jest pełen srebra i złota,

nieprzebrane są jego skarby,

szczyci się liczną konnicą

i niezliczoną ilością rydwanów.

⁸ W kraju tym pełno bożków,

kłaniają się dziełom rąk własnych,

temu, co wykonały ich palce.

⁹ Człowiek tak się poniżył, śmiertelnik upadł tak nisko, że im nie wybaczysz.

¹⁰ Wejdź między skały, ukrywaj się w prochu

z lęku przed PANEM i przed blaskiem Jego majestatu, gdy powstanie, aby przerazić ziemię.

¹¹ On upokorzy oczy pyszałków,

poniży pychę człowieka.

W tym dniu tylko PAN się wywyższy!

¹² Bo jest to Dzień PANA Zastępów

przeciw wszystkiemu, co pyszne, wyniosłe,

przeciwko wszystkiemu, co harde –

aby zostało ugięte;

¹³ i przeciw wszystkim cedrom Libanu

wybujałym i wyniosłym,

przeciwko wszystkim dębom Baszanu;

¹⁴ i przeciw wszystkim górom wysokim

i wszystkim wzgórzom wyniosłym;

¹⁵ przeciwko każdej wysokiej wieży

i wszystkim murom warownym;

¹⁶ i przeciw wszystkim okrętom z Tarszisz

i wszelkim statkom pełnym przepychu!

¹⁷ Pycha człowieka zostanie złamana,

a duma ludzka – poniżona.

W tym dniu tylko PAN się wywyższy.

¹⁸ Bożki zaś znikną zupełnie.

¹⁹ Wejdą do jaskiń skalnych i do jam podziemnych z lęku przed PANEM i przed blaskiem Jego majestatu, gdy powstanie, aby przerazić ziemię.

²⁰ W tym dniu człowiek wyrzuci dla kretów i nietoperzy swoje bożki ze srebra i złota,

które uczynił, aby im się kłaniać.

²¹ Wtedy wejdzie w szczeliny skalne

z lęku przed PANEM i blaskiem Jego majestatu, gdy powstanie, aby przerazić ziemię.

²² „Przestańcie polegać na ludziach!

Nie mają nic oprócz tchnienia w nozdrzach –

jakże więc można na nich liczyć?”.

SĄD NAD JUDĄ I JEROZOLIMĄ

Rozdział 3

3 ¹ Oto Pan, Bóg Zastępów, pozbawi Jeruzalem i Judę wszelkiego wsparcia,

wszelkich zasobów pokarmu i wody,

² silnego mężczyzny i wojownika,

sędziego i proroka, wróżbiarza i starszego,

³ dowódcę oddziałów i dostojnika,

doradcę, wprawnego w rzemiośle

i tego, co zna się na czarach.

⁴ „Władcami nad nimi ustanowię młokosów,

małoletni będą panować nad nimi”.

⁵ Będą się gnębić wzajemnie,

młokos powstanie przeciwko starcowi,

prostak przeciw dostojnikowi.

⁶ Człowiek uchwyci się krewnego

w domu rodzinnym i powie:

„Masz płaszcz, więc panuj nad nami,

weź w swoje ręce całą tę ruinę!”.

⁷ Ale on wtedy zawoła:

„Nie jestem lekarzem!

W domu moim nie ma chleba ani płaszcza,

nie czyńcie mnie władcą ludu!”.

⁸ Bo Jeruzalem drży w posadach i Juda upada, ich mowa i postępowanie są przeciwko PANU, aby Jego chwale urągać.

⁹ Wyraz ich twarzy przeciwko nim świadczy,

jak Sodomici chełpią się swoimi grzechami,

nie kryją się z nimi.

Biada im, bo szykują sobie nieszczęście!

¹⁰ Szczęśliwy sprawiedliwy, bo pozyska dobro, będzie żył z owoców swoich czynów.

¹¹ Biada złoczyńcy, bo zło odbierze,

według jego czynów będzie mu oddane.

¹² Młokos sprawuje władzę nad moim ludem

i rządzą nim bankierzy.

„Zwodzą cię twoi władcy, mój ludu,

prowadzą cię na bezdroża”.

¹³ PAN powstaje na rozprawę,

stoi, aby sądzić ludy.

¹⁴ PAN przybywa, aby sąd przeprowadzić

nad starszymi i wodzami swojego ludu:

„To wy zrujnowaliście winnicę,

przywłaszczyliście sobie mienie biedaków.

¹⁵ Dlaczego mój lud gnębicie

i uciskacie ubogich?”

– wyrocznia PANA, BOGA Zastępów.

UPOKORZENIE WYNIOSŁYCH

¹⁶ Tak mówi PAN:

„Ponieważ wynoszą się córki Syjonu

i chodzą z dumnie wyciągniętą szyją,

rzucają uwodzicielskie spojrzenia

i chodząc tanecznym krokiem,

sprzączkami u nóg podzwaniają,

¹⁷ dlatego Pan ogoli głowy córek Syjonu

i PAN obnaży ich nagość”.

¹⁸ W tym dniu Pan usunie ozdobne klamry sandałów, przepaski na czoła, gwiazdki i księżyce,

¹⁹ kolczyki, bransolety, welony, ²⁰ diademy, łańcuszki i wstążki, flakoniki perfum i amulety,

²¹ sygnety i kółka do nosa,

²² szaty zbytkowne, powiewne tuniki, szale i torebki, ²³ świecidełka, koszulki, turbany i narzutki.

²⁴ I wtedy tak będzie:

zamiast wonności – zaduch zgnilizny,

zamiast ozdobnych pasów – powrozy,

zamiast upiętych włosów – ogolona głowa,

zamiast szat wytwornych – ciasny wór na biodra, zamiast piękna – piętno!

²⁵ Twoi mężczyźni poginą od miecza,

a twoja dzielna młodzież – na wojnie!

²⁶ Bramy jękną, okryją się żałobą,

a spustoszona – usiądzie na ziemi.

Rozdział 4

4 ¹ W tym dniu siedem kobiet uczepi się jednego mężczyzny, mówiąc:

„Będziemy jadły własny chleb

i ubierały się we własne szaty,

tylko niech zwiemy się twoim nazwiskiem.

Połóż kres naszej hańbie!”.

CHWAŁA ODNOWIONEJ JEROZOLIMY

² W tym dniu odrośl PANA będzie ozdobą i chwałą, a owoc ziemi – blaskiem i koroną dla ocalałych spośród Izraela.

³ Wtedy ci, którzy przetrwają na Syjonie i pozostaną w Jeruzalem, zostaną nazwani świętymi.

Wszyscy oni zostaną zapisani w Jeruzalem, aby żyć.

⁴ Kiedy PAN duchem sądu i duchem ognia obmyje obrzydliwy brud córek Syjonu i z wnętrza Jerozolimy wypłucze przelaną krew, ⁵ PAN stworzy nad całym mieszkaniem góry Syjon i nad miejscem jej zgromadzeń obłok za dnia, a nocą dym i olśniewający płomień ognia.

Nad całą chwałą rozciągnie się baldachim ⁶ jak namiot, by osłaniać przed skwarem, dawać schronienie i ucieczkę podczas burz i ulewy.

PIEŚŃ O WINNICY

Rozdział 5

5 ¹ Chciałbym mojemu umiłowanemu zaśpiewać pieśń mego ukochanego o jego winnicy.

Mój umiłowany miał winnicę

na żyznym zboczu pagórka.

² Okopał ją, oczyścił z kamieni,

zasadził winorośl szlachetną.

Pośrodku zbudował strażniczą wieżę

i nawet w niej tłocznię sporządził.

I oczekiwał, że wyda mu dobre winogrona,

lecz ona zrodziła cierpkie jagody.

³ „Teraz więc, mieszkańcy Jeruzalem

i wszyscy Judejczycy,

rozsądźcie między Mną a moją winnicą!

⁴ Co jeszcze mógłbym uczynić dla mojej winnicy, czego nie uczyniłem?

Dlaczego, gdy czekałem, by wydała dobre winogrona, ona zrodziła cierpkie jagody?

⁵ Oto wam teraz oznajmię,

co zamierzam uczynić mojej winnicy:

usunę jej ogrodzenie, aby stała się pastwą ognia;

mur jej rozwalę, aby ją stratowano.

⁶ Uczynię z niej pustkowie!

Nie będzie przycinana ani okopywana,

zarosną ją ciernie i osty.

Chmurom nakażę, aby nie zraszały jej deszczem!”.

⁷ Otóż winnicą PANA Zastępów

jest dom Izraela, a mieszkańcy Judy –

szczepem, o który troszczy się z miłością.

Oczekiwał On od nich prawości,

a oto bezprawie, sprawiedliwości, a oto krzyk grozy.

LAMENT NAD LOSEM GRZESZNIKÓW

⁸ Biada tym, którzy zagarniają dom za domem i przyłączają sobie pole do pola,

aż nie będzie już wolnego miejsca

i sami będziecie mieszkać w kraju.

⁹ W moich uszach brzmi wyrok PANA Zastępów:

„O tak, wiele domów legnie w ruinach.

Są wielkie i wygodne, a będą bez mieszkańców!

¹⁰ Bo dziesięć morgów winnicy da baryłkę wina, a dziesięć miar ziarna wyda tylko jedną”.

¹¹ Biada tym, którzy od wczesnego rana

biegają za trunkami i przesiadują do nocy upojeni winem.

¹² Lira, harfa, bębny, flet i wino – oto ich zabawy, a sprawy PANA nic ich nie obchodzą

ani dzieł Jego rąk nie widzą.

¹³ Dlatego mój lud pójdzie w niewolę

z powodu własnej głupoty.

A ci, co byli jego chlubą, wyginą z głodu

i ludność pomrze z pragnienia.

¹⁴ Oto kraina umarłych rozszerzy swą gardziel, otworzy szeroko swą paszczę i wpadnie w nią mnóstwo ludu, jego przepych, jego zgiełk i wesele.

¹⁵ Ugną się ludzie, ukorzy się człowiek,

wyniośli doznają poniżenia.

¹⁶ PAN Zastępów przez swój sąd się wywyższy, Święty Bóg w sprawiedliwości objawi swoją świętość.

¹⁷ Owce będą się pasły jak na swoich pastwiskach, a na opuszczonych polach bogaczy pożywią się obcy przechodnie.

¹⁸ Biada tym, co trudzą się, ciągnąc winę sznurami fałszu, a grzech – jakby powrozami zaprzęgu;

¹⁹ tym, którzy mówią: „Niech Bóg się pospieszy

i prędko dzieła dokona, abyśmy mogli je zobaczyć.

Niech Święty Izraela szybko wypełni swój zamysł, abyśmy mogli poznać Jego dzieła!”.

²⁰ Biada tym, którzy zło nazywają dobrem,

a dobro – złem;

którzy ciemność mają za światłość,

a światłość – za ciemność;

którzy gorycz uważają za słodycz,

a słodycz – za gorycz.

²¹ Biada tym, którzy we własnych oczach

uchodzą za mądrych

i uważają siebie za rozsądnych.

²² Biada tym, którzy mocni są w piciu wina

i dzielni w sporządzaniu trunków,

²³ którzy przekupstwem uniewinnią złoczyńcę, a słusznych praw odmawiają sprawiedliwemu!

²⁴ Dlatego, jak języki ognia pochłaniają słomę

i jak w płomieniu ginie sucha trawa,

tak ich korzenie staną się próchnem,

a ich kwiat niby pył uleci,

bo odrzucili naukę PANA Zastępów,

wzgardzili słowem Świętego Izraela!

²⁵ Dlatego rozpalił się gniew PANA nad Jego ludem;

wzniósł swoją rękę i cios mu wymierzył,

aż góry zadrżały, a trupy ich jak padlina

zaścieliły ulice.

Mimo to Jego gniew nie ustaje

i nadal wzniesiona jest Jego ręka.

SĄD BOŻY

²⁶ On uczyni znak dla dalekiego narodu, przywoła go z krańców ziemi,

a ten spiesznie przybędzie.

²⁷ Nie będzie w nim słabego ani zmęczonego,

nikt się nie zdrzemnie ani nie zaśnie,

nie odepnie pasa od swoich bioder,

nie zerwie się rzemień u jego sandałów.

²⁸ Strzały jego wyostrzone

i wszystkie łuki napięte.

Kopyta jego koni – jak krzemień,

koła jego rydwanów – jak huragan.

²⁹ Ryk jego jakby ryk lwicy,

ryczy jak dorosłe lwy, a wśród pomruków porywa zdobycz, umyka, a nikt mu jej nie wyrwie.

³⁰ W tym dniu wrzawa przeciwko niemu się wzniesie niby szum morza.

Gdy spojrzeć na ziemię, oto straszna ciemność, światłość w ciemne chmury spowita.

KSIĘGA EMMANUELA

POWOŁANIE IZAJASZA NA PROROKA

Rozdział 6

6 ¹W roku śmierci króla Ozjasza ujrzałem mojego PANA siedzącego na wysokim i wyniosłym tronie. Kraj Jego szaty wypełniał świątynię.

² Nad Nim unosiły się serafiny.

Każdy miał po sześć skrzydeł:

dwoma zasłaniał sobie twarz,

dwoma zasłaniał swoje nogi,

a dwoma unosił się w górze.

³ I wołał jeden do drugiego:

„Święty, Święty, Święty

PAN, Bóg Zastępów!

Cała ziemia jest pełna Jego chwały!”.

⁴ Fundamenty zadrżały od głosu wołającego,

a świątynia napełniła się dymem.

⁵ Wtedy rzekłem: Biada mi! Jestem zgubiony,

bo jestem człowiekiem o nieczystych wargach i mieszkam wśród ludu o nieczystych wargach, a Króla, PANA Zastępów, widziały moje oczy.

⁶ Wówczas przyleciał do mnie jeden z serafinów, trzymał on w ręku rozżarzony węgiel, który wziął szczypcami z ołtarza

⁷ i dotknął moich ust, mówiąc:

„Oto dotknęło to warg twoich

i zmazana jest twoja wina,

twój grzech odpuszczony”.

⁸ I usłyszałem głos mojego PANA:

„Kogo mam posłać i kto Nam pójdzie?”.

Odpowiedziałem: Oto jestem!

Poślij mnie!

⁹ I rzekł: „Idź i mów do tego ludu:

«Słuchajcie uważnie, ale nie rozumiejcie!

Patrzcie bacznie, ale nie poznawajcie!».

¹⁰ Uczyń zatwardziałym serce tego ludu,

spraw, by jego uszy były głuche,

a oczy ślepe, aby swymi oczami nie widział,

uszami nie słyszał, i aby jego serce nie pojęło, żeby się nie nawrócił i nie doznał uzdrowienia”.

¹¹ Zapytałem: „Jak długo, o PANIE?”.

I odrzekł: „Aż zostaną spustoszone miasta

i pozbawione mieszkańców,

aż domy staną się bezludne,

a opuszczone pola – pustkowiem”.

¹² PAN wygna mieszkańców daleko,

a w kraju będzie wielkie spustoszenie.

¹³ Tylko dziesiąta część w nim zostanie,

a nawet i ona stanie się pastwą ognia.

Stanie się jak dąb czy terebint,

których pień się ostaje, gdy są ścinane.

Ten pień będzie świętym nasieniem.

IZAJASZ WZYWA ACHAZA DO ZAWIERZENIA BOGU

Rozdział 7

7 ¹ Działo się to w czasach króla Judy Achaza, syna Jotama, a wnuka Ozjasza, gdy król Aramu Resin wraz z królem Izraela Pekachem, synem Remaliasza, wyruszyli przeciw Jerozolimie, żeby ją podbić, ale nie zdołali jej zdobyć.

² Otóż, gdy doniesiono wtedy domowi Dawida, że Aramejczycy sprzymierzyli się z Efraimem, zadrżało jego serce i serce jego ludu, jak drżą od wichru drzewa w lesie. ³ A PAN powiedział do Izajasza: „Idź razem ze swoim synem Szear-Jaszubem do wylotu kanału przy Górnej Sadzawce, aby spotkać się z Achazem na drodze przy Polu Folusznika. ⁴ Powiesz mu: «Bądź czujny i zachowaj spokój! Nie trwóż się! Niech się nie lęka twoje serce z powodu tych dwóch niedopałków dymiących głowni, z powodu płomienia gniewu Resina, Aramejczyków i syna Remaliasza. ⁵ Aramejczycy wraz z Efraimem, synem Remaliasza, spiskują przeciw tobie. ⁶ Mówią: «Wyruszmy przeciw Judzie, najedźmy ją i podbijmy. Potem powierzymy nad nią władzę królewską synowi Tabeela».

⁷ Z tego właśnie powodu tak mówi PAN BÓG:

Nie stanie się to i tak nie będzie!

⁸ Bo stolicą Aramu jest Damaszek, a głową Damaszku – Resin, ale jeszcze sześćdziesiąt pięć lat

i zniszczony Efraim zniknie jako naród.

⁹ Stolicą Efraima jest Samaria,

a głową Samarii syn Remaliasza.

Jeśli nie będziecie wierzyć,

nie zdołacie się ostać!»”.

ZNAK EMMANUELA

¹⁰ I dalej tak mówił PAN do Achaza: ¹¹ „Proś PANA, twego Boga, o znak dla siebie, czy to z głębin krainy umarłych, czy z wyżyn przestworzy”. ¹² Achaz jednak odpowiedział: „Nie będę prosił, nie będę wystawiał PANA na próbę”. ¹³ Wtedy Izajasz rzekł: „Słuchajcie więc, domu Dawida! Nie wystarcza wam uważać ludzi za bezsilnych, że tak samo traktujecie mojego Boga? ¹⁴ Dlatego PAN sam da wam znak: Oto panna pocznie i porodzi syna, i nada mu imię Emmanuel! ¹⁵ Będzie on karmił się twarogiem i miodem, aż nauczy się odrzucać zło, a wybierać dobro. ¹⁶ Bo zanim chłopiec nauczy się odrzucać zło i wybierać dobro, spustoszona będzie kraina, której dwóch królów ty się lękasz. ¹⁷ Za sprawą króla Asyrii PAN sprowadzi na ciebie, na lud twój i na dom twego ojca dni, jakich nie było od dnia odpadnięcia Efraima od Judy.

DOŚWIADCZENIE KLĘSKI WEZWANIEM DO NAWRÓCENIA

¹⁸ W tym dniu PAN zagwiżdże na muchy nad rzekami Egiptu i na pszczoły w kraju Asyrii.

¹⁹ Nadlecą one i wszystkie obsiądą

urwiste parowy i rozpadliny skalne,

wszelkie krzaki i wszystkie pastwiska.

²⁰ W tym dniu brzytwą pożyczoną znad brzegów Eufratu u króla Asyrii zgoli Pan owłosienie głów i nóg, a nawet brody obetnie.

²¹ W tym dniu każdy będzie hodował jedną krowę i dwie owce. ²² Będą one dawać bardzo dużo mleka, tak że będzie można żywić się twarogiem. Bo wszyscy, którzy pozostaną w kraju, będą jedli twaróg i miód.

²³ W tym dniu zarośnie cierniem i ostem każde miejsce, gdzie mogłoby rosnąć tysiąc szczepów winorośli wartych tysiąc syklów. ²⁴ Będzie się tam chodzić ze strzałami i z łukiem, bo cały kraj porosną ciernie i osty. ²⁵ A na pola górskie, które uprawiano motyką, nikt się nie zapuści z obawy przed cierniem i ostem. Będzie to pole na wypas dla wołów i ugór deptany przez bydło”.

ZNAK SYNA PROROKA

Rozdział 8

8 ¹PAN powiedział do mnie: „Weź sobie dużą tabliczkę i wypisz na niej zwyczajnym rylcem: «Maher-szalal-chasz-baz». ²Potem przywołaj Mi wiarygodnych świadków: kapłana Uriasza i Zachariasza, syna Jeberekiasza”. ³ Potem współżyłem z prorokinią, a ona poczęła i porodziła syna. Pan powiedział do mnie: „Nadaj mu imię Maher-szalal-chasz-baz. ⁴Bo zanim chłopiec nauczy się mówić: «tata» i «mama», wywiozą bogactwa z Damaszku i łupy z Samarii dla króla Asyrii”.

WODY SILOE I WODY EUFRATU

⁵ PAN ponownie przemówił do mnie:

⁶ „Ponieważ lud ten wzgardził wodami Siloe, które płyną łagodnie, a drży przed Resinem i synem Remaliasza, ⁷ dlatego PAN sprowadzi na nich wody Eufratu, gwałtowne i rwące –

króla Asyrii i całą jego potęgę.

Zaleje on wszystkie wąwozy

i wystąpi z wszelkich brzegów.

⁸ Wtargnie do Judy niczym nagła powódź,

zatopi, dosięgnie do szyi.

Swoimi rozpiętymi skrzydłami

okryje cały twój kraj, Emmanuelu!”.

RATUNEK W EMMANUELU

⁹ Wiedzcie, narody, że dosięgnie was klęska!

Słuchajcie, wszystkie krańce ziemi!

Przypaszcie broń, a dosięgnie was klęska.

¹⁰ Obmyślajcie plan, a będzie udaremniony.

Podejmijcie decyzję, a nie dojdzie do skutku, ponieważ Bóg jest z nami!

¹¹ Bo PAN tak do mnie przemówił,

gdy za dłoń mocno mnie ujął

i przestrzegł, bym nie chodził drogą tego ludu:

¹² „Nie nazywajcie spiskiem wszystkiego,

co ten lud nazywa spiskiem,

i nie bójcie się tego, czego on się boi,

ani nie dajcie się zastraszyć!

¹³ PANA Zastępów czcijcie jako świętego!

On waszą bojaźnią, On waszym lękiem.

¹⁴ On będzie dla was świętością,

lecz i kamieniem, o który się potkną,

i skałą, przez którą upadną obydwa domy Izraela, pułapką i siecią dla mieszkańców Jeruzalem.

¹⁵ Wielu z nich się potknie, upadnie i rozbije, będą pojmani i wzięci w niewolę”.

OCZEKIWANIE NA GODZINĘ PANA

¹⁶ Zabezpieczam przesłanie,

zapieczętuję naukę pośród moich uczniów.

¹⁷ Wytrwale oczekuję PANA,

który zakrywa swoje oblicze

przed domem Jakuba.

Będę pokładał w Nim ufność!

¹⁸ Oto ja i dzieci, które dał mi PAN,

jesteśmy znakami i przepowiedniami w Izraelu od PANA Zastępów,

który mieszka na górze Syjon.

¹⁹ A jeśli będą wam mówić:

„Radźcie się zmarłych i duchów,

którzy kwilą i wydają westchnienia.

Czyż lud nie powinien radzić się swoich bogów, pytać umarłych o los żyjących,

²⁰ dopytywać się o naukę i przesłanie?”.

Kto będzie mówił w ten sposób,

na pewno nie ujrzy światła jutrzenki!

MROKI UDRĘKI

²¹ Tułać się będzie po ziemi, uciśniony i głodny.

Cierpiąc głód, będzie się złościć, i złorzecząc swemu królowi i swojemu Bogu, zwróci twarz ku górze.

²² A gdy spojrzy na ziemię,

wszędzie tylko udręka i ciemność,

utrapienia i mrok nieprzenikniony.

²³ Lecz mrok zaniknie tam, gdzie panowała trwoga.

KSIĄŻĘ POKOJU NA TRONIE DAWIDA

Jak kiedyś Bóg upokorzył ziemię Zabulona i ziemię Neftalego, tak w przyszłości okryje chwałą

drogę nadmorską, kraj za Jordanem, Galileę pogan.

Rozdział 9

9 ¹Lud chodzący w ciemności ujrzał wielkie światło, a tym, którzy przebywali w mrocznej krainie śmierci, zajaśniało światło.

² Powiększyłeś radość, pomnożyłeś wesele! Rozradowali się przed Tobą jak radośni są we żniwa, jak się radują przy podziale łupów.

³ Bo złamałeś jego ciężkie jarzmo, rózgę, co jego plecy smagała, kij jego ciemięzcy, jak w dzień Madianu. ⁴ Bo każdy but żołnierza z hałasem tratujący ziemię i wszelki płaszcz krwią zbroczony pójdą na spalenie, staną się pastwą ognia. ⁵ Bo dziecko się nam narodziło,

syn został nam dany!

Na jego barkach spoczęła władza!

I nazwano go imieniem:

Przedziwny Radca, Bóg Mocny,

Ojciec na wieki, Książę Pokoju.

⁶ Wielka będzie jego władza, w pokoju bez granic,

na tronie Dawida i w jego królestwie.

On je utwierdzi i umocni przez prawo i sprawiedliwość, odtąd i na wieki.

Zazdrość PANA Zastępów to sprawi.

WYROK BOGA NA IZRAELA

⁷ PAN wydał wyrok na Jakuba i spadł on na Izraela.

⁸ Pozna go cały naród, Efraim i mieszkańcy Samarii, którzy mówią w pysze i wyniosłości serca:

⁹ „Rozsypały się cegły, więc zbudujemy z kamienia!

Zostały wycięte sykomory, więc posadzimy cedry!”.

¹⁰ PAN wzbudził przeciw niemu wrogów

i uzbroił jego nieprzyjaciół.

¹¹ Aram od wschodu, a Filistyni z zachodu

pożerali chciwie Izraela.

Mimo to Jego gniew nie ustaje

i nadal wzniesiona jest Jego ręka.

¹² Lud nie nawrócił się do Tego, który go chłostał, nie szukał PANA Zastępów.

¹³ Więc odciął PAN Izraelowi głowę i ogon,

palmową gałązkę i trzcinę tego samego dnia.

¹⁴ Starszy i dostojnik – to głowa,

a fałszywy prorok – to ogon.

¹⁵ Zwodzicielami stali się przywódcy tego ludu, ci, których prowadzą, idą ku zgubie.

¹⁶ Dlatego PAN nie oszczędzi jego młodzieży,

nie okaże litości jego sierotom i wdowom,

bo wszyscy okazali się niecni, przewrotni,

i usta wszystkich mówią niegodziwie.

Mimo to Jego gniew nie ustaje

i nadal wzniesiona jest Jego ręka.

¹⁷ Nieprawość bowiem płonie jak ogień,

co trawi ciernie i osty, wypala leśne gęstwiny, tak że słup dymu się kłębi.

¹⁸ Od gniewu PANA Zastępów rozżarzy się ziemia i lud stanie się pastwą ognia,

nikt nie oszczędzi swojego brata.

Jedni drugich pożerają,

¹⁹ odgryzają z prawa, lecz nadal są głodni,

odgryzają z lewa, lecz wciąż nie są syci.

Każdy pożera swoje własne ramię.

²⁰ Manasses – Efraima, Efraim – Manassesa,

a obaj staną przeciw Judzie.

Mimo to Jego gniew nie ustaje

i nadal wzniesiona jest Jego ręka.

BIADA NIEGODZIWYM PRZYWÓDCOM

Rozdział 10

10 ¹Biada tym, którzy wydają niegodziwe ustawy i podpisują krzywdzące przepisy,

² aby nie bronić uciśnionych

i pozbawiać praw ubogich mojego ludu,

aby bogacić się kosztem wdów

i zagarniać mienie sierotom!

³ Cóż wy zrobicie w dzień nawiedzenia,

kiedy z daleka przyjdzie na was zagłada?

Kogo będziecie prosić o pomoc

i gdzie zostawicie wasze bogactwa?

⁴ Pośród jeńców kark przyjdzie wam ugiąć

i zginąć wśród pokonanych!

Mimo to Jego gniew nie ustaje

i nadal wzniesiona jest Jego ręka.

UKARANIE PYCHY ASYRII

⁵ Biada Asyrii, która jest rózgą mego gniewu!

W jej rękach znajduje się laska mej zapalczywości.

⁶ Posyłam ją przeciw bezbożnemu plemieniu, kieruję na lud, który gniew mój wzbudza, aby zebrała łupy i grabiła, aby rzuciła go na zdeptanie, jak uliczne błoto.

⁷ Lecz ona tak nie myśli, nie takie zamiary żywi w swoim sercu.

Pragnieniem jej serca jest niszczyć, w pień wyciąć wiele narodów.

⁸ Bo mówi sobie:

„Czyż moi wodzowie nie są równi królom?

⁹ Czyż Kalno nie jest jak Karkemisz,

Chamat podobne do Arpadu,

a Samaria do Damaszku?

¹⁰ Jak moja ręka dosięgła bałwochwalczych królestw, choć miały więcej bożków niż Jeruzalem i Samaria, ¹¹ i jak postąpiłam z Samarią i jej bóstwami, tak uczynię z Jerozolimą i jej posągami”.

¹² Lecz gdy PAN dopełni swego dzieła nad górą Syjon i Jerozolimą, osądzi króla Asyrii za jego niezmierną pychę i zuchwałą wyniosłość.

¹³ Mówił bowiem:

„Dokonałem tego mocą mojej ręki

i swoją mądrością, gdyż jestem rozumny!

Przesunąłem granice narodów i zagarnąłem ich skarby, a mieszkańców powaliłem jak mocarz.

¹⁴ Wyciągnąłem rękę po bogactwa narodów,

jak gdybym dłonią sięgał do gniazda.

I jak się zbiera zostawione jajka,

tak ja całą ziemię wziąłem w posiadanie

i nikt nawet nie zatrzepotał skrzydłem,

nikt nie otworzył dzioba, aby zakwilić”.

¹⁵ Czyż chełpi się siekiera wobec drwala?

Czyż się wynosi piła nad tracza?

Jak gdyby kij chciał bić tego, który go podnosi, a drewniana rózga wywyższać się nad człowieka.

¹⁶ Dlatego PAN, PAN Zastępów, cherlakami uczyni grabieżców, a pod ich pulchnym ciałem

jak żar ognia zapłonie gorączka.

¹⁷ Światłość Izraela stanie się ogniem, a jego Święty – płomieniem, który jednego dnia spali i strawi jego osty i ciernie!

¹⁸ Bujność jego lasów i gajów zniweczy doszczętnie.

I będzie jak chory, ciężką niemocą złożony.

¹⁹ Pozostałych drzew lasu będzie tak niewiele, że chłopiec będzie mógł je zliczyć.

NAWRÓCENIE RESZTY IZRAELA

²⁰ W tym dniu Reszta Izraela i ocaleni z domu Jakuba nie będą już więcej polegać na tym, który ich chłoszcze, lecz oprą się wiernie na PANU, Świętym Izraela.

²¹ Reszta powróci, Reszta Jakuba nawróci się do Boga mocnego!

²² Choćby twój lud, Izraelu, był tak liczny jak piasek morski, jedynie reszta z niego powróci.

Zagłada jest postanowiona,

sprawiedliwość nadchodzi jak powódź.

²³ Tak! Postanowionej zagłady

PAN, Bóg Zastępów, dokona w całym kraju.

WEZWANIE DO UFNOŚCI

²⁴ Dlatego tak mówi PAN, BÓG Zastępów:

„Ludu mój, który mieszkasz

na Syjonie, nie bój się Asyrii, która rózgą cię chłoszcze

i bicz swój na ciebie podnosi

w swoim marszu do Egiptu.

²⁵ Bo już niedługo mój gniew się uśmierzy

i moja zapalczywość zgubę im zgotuje.

²⁶ Wówczas PAN Zastępów wzniesie bicz nad nimi jak wtedy, gdy poraził Madianitów przy skale Oreba.

I swoją laskę podniesie przeciwko morzu,

jak niegdyś nad Egiptem.

²⁷ W tym dniu jego brzemię będzie zdjęte z twoich ramion i jarzmo zrzucone z twojego karku.

NAJAZD WROGA I BOŻA INTERWENCJA

Wróg nadciąga od strony Samarii,

²⁸ dociera do Ajjat, przechodzi przez Migron, w Mikmas zostawia swój tabor.

²⁹ Przekracza wąwóz, rozbija obóz w Geba.

Drży Rama, pierzcha Gibea Saula.

³⁰ Wołaj na cały głos, Bat-Gallim!

Nadsłuchuj Laiszo!

Odpowiedz jej ty, Anatot!

³¹ Umyka w zamęcie Madmena,

uciekają mieszkańcy Gebim!

³² Jeszcze dziś jej noga w Nob stanie!

Ręką swoją grozi górze córki Syjonu,

wzgórzu Jeruzalem.

³³ Lecz oto PAN, BÓG Zastępów,

odcina gwałtownie korony drzew!

Wysokie wierzchołki już ścięte,

wyniosłe – już powalone!

³⁴ Gęstwiny lasów trzebi toporem,

pada Liban w całej swojej krasie.

MESJAŃSKI KRÓL I JEGO KRÓLESTWO

Rozdział 11

11 ¹Wyrośnie gałązka z pnia Jessego, wypuści się pęd z jego korzenia.

² Spocznie na nim duch PANA, duch mądrości i rozumu, duch rady i męstwa, duch znajomości i bojaźni PANA.

³ Upodoba sobie bojaźń PANA.

Nie będzie sądził z pozorów

ani wyrokował według pogłosek,

⁴ lecz sprawiedliwie będzie bronił biednych

i według słuszności rozstrzygnie sprawy ubogich. Rózgą swoich ust porazi ziemię,

a tchnieniem warg swoich uśmierci złoczyńców.

⁵ Sprawiedliwość będzie pasem na jego biodrach, a wierność pasem na jego lędźwiach!

⁶ Wtedy wilk będzie przebywał z owieczką,

pantera ułoży się obok koźlęcia,

cielę z lwem razem paść się będą,

a mały chłopiec będzie je prowadził.

⁷ Krowa z niedźwiedzicą żyć będą w przyjaźni, ich młode razem będą leżały,

a lew, jak wół, jadać będzie słomę.

⁸ Niemowlę bawić się będzie na norze kobry,

dziecko włoży swą rękę do kryjówki żmii.

⁹ Nie będą wyrządzać zła ani krzywdy

na całej mojej świętej górze.

Bo znajomość PANA napełni ziemię

jak wody wypełniają morze.

ZJEDNOCZENIE ZWAŚNIONYCH I POWRÓT Z WYGNANIA

¹⁰ W tym dniu korzeń Jessego

stać będzie jako znak dla ludów!

Do niego narody się zwrócą o radę,

a miejsce jego odpoczynku będzie pełne chwały.

¹¹ W tym dniu ponownie PAN podniesie rękę,

aby wykupić resztę swojego ludu ocalałą z Asyrii, z Egiptu, z Patros, z Kusz i Elamu, z Szinear, z Chamat i z wysp morskich.

¹² Postawi znak dla narodów, zgromadzi wygnańców z Izraela i rozproszonych z Judy zbierze razem z czterech stron świata.

¹³ Ustanie wrogość Efraima,

ciemięzcy Judy zostaną zgładzeni.

Efraim nie będzie więcej zazdrościł Judzie,

a Juda nie będzie już nękać Efraima.

¹⁴ Napadną na tyły Filistynów, ku morzu,

wspólnie ograbią synów Wschodu.

Edom i Moab dostaną się w ich ręce,

Ammonici będą im poddani.

¹⁵ PAN sprawi, że wyschnie zatoka Morza Egipskiego.

Aż nad Eufrat wyciągnie swą rękę, siłą swojego tchnienia rozdzieli go na siedem potoków i będzie można go przejść w sandałach.

¹⁶ Tak powstanie droga

dla reszty Jego ludu, która ocalała w Asyrii,

jak powstała dla Izraela

w dniu jego Wyjścia z Egiptu.

PIEŚŃ ZBAWIONYCH

Rozdział 12

12 ¹ W tym dniu tak mówić będziesz: „Będę Cię sławił, PANIE, bo choć rozgniewałeś się na mnie, to gniew Twój się uśmierzył

i znów mnie pocieszyłeś.

² Oto Bóg jest moim wybawieniem!

Jemu ufam i nie będę się lękał,

bo PAN jest moją mocą i chlubą,

On stał się moim wybawieniem.

³ Będziecie więc z radością czerpać wodę

ze zdrojów wybawienia!”.

⁴ W tym dniu tak będziecie mówili:

„Sławcie PANA, wzywajcie Jego imienia,

głoście Jego dzieła wśród narodów.

Rozgłaszajcie, że Jego imię jest wzniosłe!

⁵ Śpiewajcie PANU, gdyż wielkich rzeczy dokonał, niech będzie to wiadome po całej ziemi!”.

⁶ Wołaj radośnie i wesel się, mieszkanko Syjonu, gdyż wielki jest pośród ciebie Święty Izraela!

MOWY O NARODACH

MOWA PRZECIWKO BABILONOWI

Rozdział 13

13 ¹Wypowiedź prorocka o Babilonie, która została przekazana w widzeniu Izajaszowi, synowi Amosa.

² Na nagim wzgórzu postawcie znak,

wznieście okrzyki!

Machajcie rękami, aby weszli w bramy książąt.

³ Ja wydałem rozkaz moim poświęconym hufcom, pobudzony do gniewu wzywam też moich bohaterów, aby cieszyli się z mojego tryumfu.

⁴ Odgłosy wrzawy na górach jakby licznego ludu, odgłosy zgiełku, jaki wzniecają królestwa, związane sojuszem narodów.

PAN Zastępów dokonuje przeglądu

zastępów wojennych.

⁵ Przybywają z dalekiej ziemi, z krańców horyzontu:

PAN i narzędzia Jego oburzenia,

aby spustoszyć całą ziemię.

⁶ Rozpaczajcie, bo bliski jest Dzień PANA,

który nadchodzi jako klęska z rąk Wszechmocnego.

⁷ Dlatego opadają wszystkie ręce,

a każde ludzkie serce truchleje.

⁸ Wszystkich ogarnia przerażenie.

Nachodzą ich spazmy i boleści,

wiją się z bólu jak rodząca,

ze zgrozą patrzy jeden na drugiego;

ich twarze – to twarze z płomieni!

⁹ Oto nadchodzi Dzień PANA.

A będzie to dzień straszliwy,

pełen zapalczywości, płonący żarem gniewu, aby ziemię zamienić w pustkowie

i zmieść z jej powierzchni grzeszników.

¹⁰ Gwiazdy nieba i ich konstelacje

nie będą już jaśnieć swym światłem.

Słońce się zaćmi, gdy tylko wzejdzie,

a księżyc straci blask.

¹¹ Obarczę świat jego nikczemnością,

złoczyńców ich przewinieniami.

Położę kres pysze zuchwalców

i upokorzę wyniosłość tyranów.

¹² Człowieka rzadziej się spotka niż złoto,

ludzi mniej będzie niż złota Ofiru.

¹³ Oto sprawię, że zatrzęsie się niebo

i ziemia zadrży w posadach

z powodu gniewu PANA Zastępów,

w dniu, gdy gniew Jego zapłonie.

¹⁴ Wtedy, jak zgubiona gazela,

jak trzoda, o którą nikt nie dba,

każdy się zwróci do swego ludu

i każdy ucieknie do swojego kraju.

¹⁵ Zabiją każdego, kogo tam znajdą;

każdy schwytany polegnie od miecza.

¹⁶ Na ich oczach roztrzaskają ich niemowlęta, splądrują ich domy i zgwałcą ich żony.

¹⁷ Ja pobudzę przeciwko nim Medów,

którzy nie myślą o srebrze ani nie dbają o złoto.

¹⁸ Swoimi łukami przeszyją młodzieńców

i nie ulitują się nad noworodkami,

i nie zmiłują się nad dziećmi!

¹⁹ Babilon – perła wszystkich królestw,

duma i chluba Chaldejczyków,

stanie się jak Sodoma i Gomora,

gdy Bóg dokona jego zagłady.

²⁰ Na wieki będzie bezludny

i niezamieszkany przez pokolenia.

Arab nie rozbije tam namiotu,

pasterze nie powiodą tam trzód swoich.

²¹ Dzikie zwierzęta będą tam miały swe legowiska,

a jego domy napełnią się sowami.

Zamieszkają tam strusie

i upiory będą wyprawiały swoje harce.

²² W pałacach jego będą wyły hieny,

we wspaniałych zamkach – szakale.

Czas jego jest bliski,

jego dni nie będą przedłużone.

POWRÓT Z WYGNANIA

Rozdział 14

14 ¹Tak, PAN zmiłuje się nad Jakubem i ponownie obierze sobie Izraela, osadzi ich we własnej ziemi. Także obcy się do nich przyłączą, zjednoczą się z domem Jakuba. ²Narody ich zgromadzą i zaprowadzą do ich ojczyzny, a dom Izraela przyjmie cudzoziemców jako swoje dziedzictwo na ziemi PANA, jako sługi i służebnice. W poddaństwie będą mieli tych, którzy narzucili im niewolę, będą panowali nad tymi, którzy ich ciemiężyli.

SATYRA NA WŁADCĘ-TYRANA

³ W dniu, gdy PAN da ci odpocząć po twojej udręce, po znoju i srogiej niewoli, w jaką popadłeś, ⁴ wygłosisz tę satyrę na władcę Babilonu:

„Oto nadszedł koniec ciemięzcy!

Nastał kres zuchwalstwa.

⁵ PAN złamał rózgę złoczyńców,

zmiażdżył berło tyranów.

⁶ Smagał ludy z wściekłością nieustannymi ciosami, tratował w gniewie narody, deptał je bezlitośnie.

⁷ Odetchnęła, odpoczęła wreszcie cała ziemia, krzyknęła z radości.

⁸ Z twego losu cieszą się nawet cyprysy

i cedry Libanu:

«Odkąd upadłeś, nikt tu nie wstępuje,

aby nas wycinać».

⁹ W krainie umarłych zapanowało poruszenie

na wieść o twoim przybyciu.

Ze względu na ciebie budzą się uśpione duchy wszystkich możnowładców ziemi.

Wszyscy władcy narodów wstają ze swoich tronów.

¹⁰ Wszyscy oni się odezwą i przemówią do ciebie:

«Więc i ty także – jak my – padłeś bezsilny,

stałeś się do nas podobny?

¹¹ Do krainy umarłych strącono twój przepych

i muzykę harf twoich.

Twym posłaniem – robactwo,

a larwy – twoim przykryciem.

¹² Jakże runąłeś aż z nieba,

jaśniejąca gwiazdo, synu jutrzenki?

Na ziemię cię powalono,

zdobywco tylu narodów!

¹³ Przecież mówiłeś w swym sercu:

„Do nieba się wzbiję, ponad gwiazdy Boga

wzniosę swój tron!

Zasiądę na górze zgromadzeń,

na samych krańcach północy!

¹⁴ Wstąpię na szczyty obłoków,

podobny do Najwyższego!”.

¹⁵ Lecz strącony zostałeś do krainy umarłych,

na samo dno otchłani!».

¹⁶ Ci, którzy cię ujrzą, wzrok utkwią w tobie

i zastanowią się nad tobą:

«Czyż to nie ten, który trząsł ziemią

i burzył królestwa?

¹⁷ Który świat zamieniał w pustynię

i niszczył jego miasta,

a jeńcom nie pozwalał wrócić do domów?».

¹⁸ Wszyscy królowie narodów,

wszyscy oni spoczęli chwalebnie,

każdy w swoim grobowcu.

¹⁹ A ciebie wyrzucono z twojego grobu

jak zeschłą latorośl.

Przywalono cię pobitymi, przeszytymi mieczem, spadającymi w skalne czeluście

jak obrzydliwa padlina.

²⁰ Nie będziesz miał – jak oni – pogrzebu,

bo kraj swój przywiodłeś do zguby,

wymordowałeś swój naród.

Niech na wieki nie będzie wspomniane

potomstwo złoczyńców!

²¹ Zgotujcie rzeź jego synom

z powodu winy ich ojca,

by nie powstali, nie podbili ziemi

i nie zapełnili świata miastami”.

ZAGŁADA BABILONU

²² Powstanę przeciwko nim

– wyrocznia PANA Zastępów –

i wyniszczę imię Babilonu i resztę,

ród i potomstwo!

– wyrocznia PANA.

²³ Zamienię go w siedlisko jeży

i w wodne trzęsawisko.

Wymiotę go miotłą zagłady

– wyrocznia PANA Zastępów.

UPADEK ASYRII

²⁴ PAN Zastępów poprzysiągł:

„Jak pomyślałem, tak się też dzieje,

i jak postanowiłem, tak się też stanie.

²⁵ Zniszczę Asyrię na mojej ziemi

i zmiażdżę ją na moich górach!

Spadnie z nich jej jarzmo

i zsunie się z ramion jej brzemię”.

²⁶ Taki plan został powzięty co do całej ziemi i już wzniesiona jest ręka nad wszystkie narody.

²⁷ Skoro PAN Zastępów tak postanowił,

któż to udaremni?

Jeżeli Jego ręka jest wzniesiona, to któż ją cofnie?

SĄD NAD FILISTYNAMI

²⁸ W roku śmierci króla Achaza została wygłoszona taka wypowiedź prorocka:

²⁹ „Nie ciesz się, cała Filisteo,

że złamana jest rózga, która cię smagała.

Bo z zarodka węża wypełznie żmija,

a jej owocem będzie smok skrzydlaty.

³⁰ Na moich łąkach paść się będą ubodzy,

bezpiecznie odpoczną biedacy.

Lecz głodem wytępię twój korzeń,

Twą resztę wybiję doszczętnie”.

³¹ Zawyj z bólu, bramo! Krzycz, miasto!

Drżyj, cała Filisteo!

Bo dym nadciąga z północy.

Nikt się nie odłącza od jego oddziałów.

³² I cóż odpowiedzieć posłom obcego narodu?

To, że PAN ugruntował Syjon

i w nim chronią się uciśnieni z Jego ludu!

KLĘSKA MOABU

Rozdział 15

15 ¹Wypowiedź prorocka o Moabie. Tak! W ciągu nocy padł Ar-Moab i został zniszczony.

Tak! W ciągu nocy padł Kir-Moab i został zniszczony!

² Ludność Dibonu weszła do świątyni

i na wyżyny, aby płakać.

Nad Nebo i nad Medebą

rozlega się lament Moabu.

Wszystkie głowy są ogolone,

a każda broda obcięta.

³ Na jego ulicach przepasują się worem,

na jego dachach i placach

wszyscy lamentują

i zalewają się łzami.

⁴ Cheszbon i Eleale napełnione krzykiem,

aż w Jahas słychać ich głosy.

Dlatego dygoczą wnętrzności Moabu,

ze strachu drży całe jego ciało.

⁵ Moje serce jęczy nad Moabem.

Jego uchodźcy docierają do Soaru,

do Eglat-Szeliszija.

Przybywają do Luchit,

zanosząc się od płaczu.

Na drodze do Choronaim

krzyk przeraźliwy podnoszą,

⁶ bo wody Nimrim stają się pustynią;

bo usycha trawa, więdnie świeża zieleń,

zniknęła murawa.

⁷ Dlatego swój dorobek

i wszystko, co zgromadzili,

przenoszą nad Potok Wierzbowy.

⁸ Tak! Krzyk obiega granice Moabu.

Po Eglaim słychać jego lament,

aż po Beer-Elim jego zawodzenie.

⁹ Wody Dimonu są pełne krwi,

gdyż dalsze klęski sprowadzam na Dimon,

lwa na uchodźców z Moabu

i na ocalałych w kraju.

Rozdział 16

16 ¹ Poślijcie baranki jako dar dla władcy krainy!

Poślijcie je z Sela na skraju pustyni

na górę córki Syjonu.

² Jak wędrowne ptaki,

wypłoszone z gniazda,

znajdą się córki Moabu

u brodów Arnonu.

³ „Udziel im rady,

ofiaruj pomoc!

W słoneczne upalne południe

ogarnij ich cieniem jak nocą!

Ukryj uchodźców,

nie zdradzaj zbiegów!

⁴ Pozwól zostać u siebie

wygnańcom Moabu!

Bądź dla nich schronieniem

przed grabieżcą!”.

Bo już koniec udręki!

Ustało pustoszenie,

zniknęli ciemięzcy.

⁵ Dzięki miłosierdziu ustanowiony będzie tron

w namiocie Dawida

i dzięki wierności zasiądzie na nim

władca strzegący prawa

i dbający o sprawiedliwość.

⁶ „Słyszeliśmy o pysze Moabu,

o wielkiej zarozumiałości,

o jego dumie, hardości,

o bezgranicznym zuchwalstwie”.

⁷ Dlatego lament trwać będzie w Moabie,

wszyscy będą nad nim zawodzili.

Żałując ciast rodzynkowych z Kir-Chareset,

będą wzdychać strapieni.

⁸ Marnieją bowiem niwy Cheszbonu,

winne szczepy w Sibma.

Władcy narodów stratowali ich winorośle.

Sięgały aż po Jazer, gubiły się w pustyni,

daleko puszczały swe pędy, dochodząc aż do morza.

⁹ Dlatego zapłaczę nad winnicami Sibmy

jak płakałem nad Jazer.

Zroszę cię swoimi łzami, Cheszbonie i Eleale,

bo najeźdźca wznosi tryumfalne okrzyki

nad twoim plonem i twym winobraniem.

¹⁰ Znikły radość i wesele

z pól urodzajnych,

w winnicach nie ma radości ani wesela.

Nie wytłacza się wina w kadziach,

umilkły okrzyki przy winobraniach.

¹¹ Dlatego moje wnętrzności drżą

jak cytra nad Moabem

i moje wnętrze – nad Kir-Cheres.

¹² Może się Moab pokazywać,

trudzić się może na wyżynach ofiar,

do swojej świątyni chodzić na modlitwę –

niczego nie osiągnie.

¹³ Takie jest słowo, które PAN wypowiedział niegdyś o Moabie.

¹⁴ Teraz zaś tak PAN mówi: „W ciągu trzech lat, liczonych jak lata najemnika, runie chwała Moabu z jego licznym ludem i pozostanie tylko nikła reszta, pozbawiona znaczenia”.

UPADEK DAMASZKU I SAMARII

Rozdział 17

17 ¹Wypowiedź prorocka o Damaszku. Oto Damaszek przestanie być miastem, i stanie się rumowiskiem.

² Opuszczone miasta Aroeru

staną się pastwiskiem dla trzód;

tam się pokładą i nikt ich nie spłoszy.

³ Przestanie istnieć twierdza Efraima

i królowanie w Damaszku.

A z resztą Aramu będzie jak z chwałą Izraelitów – wyrocznia PANA Zastępów.

⁴ W tym dniu zmaleje chwała Jakuba,

zniknie otyłość jego ciała.

⁵ I będzie tak, jak w czasie zgarniania łodyg przez żniwiarza, gdy jego ramię odcina kłosy

w dolinie Refaim.

⁶ Pozostaną tylko nieliczni,

tak jak po otrząśnięciu drzewa oliwnego

zostają tylko dwa lub trzy owoce na samym wierzchołku, cztery lub pięć wśród gałązek drzewa

– wyrocznia PANA, Boga Izraela.

⁷ W tym dniu człowiek spojrzy ku swojemu Stwórcy i zwróci oczy ku Świętemu Izraela.

⁸ Nie spojrzy więcej na ołtarze bożków –

dzieła rąk swoich, nie popatrzy na wytwór swoich palców, na aszery i bałwochwalcze ołtarze!

UPOMNIENIE JEROZOLIMY

⁹ W tym dniu warowne miasta Izraelitów staną się jak te, które ze względu na nich

opuścili Chiwwici i Amoryci;

będą one pustkowiem!

¹⁰ Bo zapomniałaś o Bogu twojego zbawienia, nie pamiętałaś o opoce twej mocy!

Dlatego – choć sadzisz drzewka rozkoszne

i zasiewasz wyszukane rośliny, ¹¹ w dniu zasiewu je ogradzasz, pielęgnujesz od rana, by mogły rozkwitnąć – zginie ich plon w dniu zagłady i nieuleczalnego bólu.

UPADEK WROGIEJ POTĘGI

¹² Biada! Zgiełk wielu ludów!

Burzą się jak rozhukane żywioły morza.

Szum narodów jak gdyby szalał

szum wód wezbranych!

¹³ To szumią narody jak wielkie wody.

Lecz gdy PAN je poskromi, pierzchną daleko,

miotane przez wicher jak plewy na wzgórzach, jak tuman kurzu przez huragan.

¹⁴ Wieczór przynosi przerażenie,

lecz nim nadejdzie poranek, wszystko mija.

Taki los tych, którzy nas pustoszyli,

taki los tych, którzy nas ograbiali.

PRZEPOWIEDNIA O KRAJU KUSZ

Rozdział 18

18 ¹ Biada krainie łodzi żaglowych, co nad rzekami Kusz się rozciąga!

² Wysyła ona posłów przez morze

w trzcinowych czółnach po wód powierzchni:

„Udajcie się szybko, wysłańcy,

do ludu rosłego, o skórze brązowej,

do szczepu, co budzi grozę daleko, szeroko,

do ludu o wielkiej i miażdżącej sile,

którego ziemię przecinają rzeki!”. ³ Wszyscy mieszkańcy świata, wy, co zaludniacie ziemię, zobaczcie znaki na górach, kiedy je uczynią, a kiedy zadmą w trąby, usłyszcie!

⁴ Bo tak PAN do mnie powiedział:

„Patrzę niewzruszony z miejsca, gdzie przebywam, jak żar promienny słonecznego światła,

jak obłok rosy w upalne żniwa”.

⁵ Bo przed żniwami, kiedy kwiat opadnie,

gdy grona zaczynają dojrzewać, On nożycami przycina pędy, usuwa płonne odrośle.

⁶ Porzuci je wszystkie w górach dla sępów

i dla dzikich zwierząt.

Przez całe lato jeść je będą sępy,

a wszystkie dzikie zwierzęta żerować na nich będą przez zimę.

⁷ W owym czasie składać będzie dary PANU Zastępów lud rosły, o skórze brązowej, szczep, który budzi grozę daleko, szeroko, lud o wielkiej i miażdżącej sile, którego ziemię przecinają rzeki – w miejscu imienia PANA Zastępów, na górze Syjon.

ZAMĘT W KRAJU EGIPSKIM

Rozdział 19

19 ¹Wypowiedź prorocka o Egipcie. Oto PAN dosiada lekkiego obłoku i przybywa do Egiptu.

Drżą przed Nim bożki Egiptu,

a serca Egipcjan truchleją w ich wnętrzu.

² Dopuszczę, że Egipcjanie zwalczać się będą wzajemnie i walczyć będzie brat z bratem, każdy ze swoim bliźnim, miasto przeciw miastu, księstwo przeciw księstwu.

³ Osłabnie duch Egipcjan w samym ich wnętrzu.

Udaremnię ich plan, choć szukać będą rady u bożków i u czarowników, u wywołujących duchy i u astrologów.

⁴ Potem wydam Egipt w moc surowych panów i srogi władca będzie nimi rządził

– to wyrok Pana, BOGA Zastępów.

⁵ Znikną wody z morza, rzeka opadnie i wyschnie.

⁶ Cuchnąć będą kanały, odnogi Nilu opadną i wyschną, trzcina i sitowie powiędną.

⁷ Pustkowie będzie wzdłuż Nilu i przy jego ujściu.

Uschnie cały zasiew nadrzeczny, zniknie zawiany piaskiem.

⁸ Rybacy będą się skarżyć i narzekać,

wszyscy, którzy w rzece zarzucają wędki

lub zapuszczają w wodzie sieci, będą zrozpaczeni.

⁹ Zawiedzeni będą ci, którzy uprawiają len,

gręplarki i tkacze delikatnych płócien.

¹⁰ Ci, którzy przędą, będą przygnębieni,

wszyscy najemnicy pogrążą się w smutku.

¹¹ Jak nierozumni jesteście, książęta Soanu!

Najmądrzejsi z doradców faraona,

dajecie mu głupie rady.

Jakże możecie mówić do faraona:

„Jestem synem mędrców, dziedzicem starożytnych królów”.

¹² Gdzież są twoi mędrcy? Niech więc powiedzą ci i objawią, co PAN Zastępów postanowił w sprawie Egiptu. ¹³ Zgłupieli książęta Soanu, łudzą się władcy Nof; zwodzą Egipt zwierzchnicy jego plemion.

¹⁴ PAN wlał w ich wnętrze ducha zamieszania.

Na manowce prowadzą Egipcjan we wszystkich ich poczynaniach.

Podobnie jak wymiotujący pijak schodzi ze swej drogi, ¹⁵ tak i Egipt niczego nie zdziała,

ani jego głowa, ani ogon,

ani palmowa gałązka, ani trzcina.

EGIPT I ASYRIA W PRZYMIERZU Z LUDEM BOŻYM

¹⁶ Tego dnia Egipcjanie staną się zniewieściali, będą lękać się i drżeć wobec grożącej ręki PANA Zastępów, którą przeciwko nim podniesie. ¹⁷ A kraj Judy będzie postrachem dla Egiptu. Ilekroć mu się ją przypomni, przerazi go zamysł PANA Zastępów, jaki powziął względem niego.

¹⁸ Tego dnia będzie w Egipcie pięć miast, które mówią językiem Kanaanu i przysięgają na PANA Zastępów. Jedno będzie zwane Miastem Słońca.

¹⁹ Tego dnia pośród krainy Egiptu stanie ołtarz dla PANA i stela ku czci PANA opodal jej granicy. ²⁰ Będzie to znak i świadectwo o PANU Zastępów w krainie Egiptu. Kiedy wśród klęsk wołać będą do PANA, pośle im wybawcę; będzie ich bronił i ratował. ²¹ PAN znany będzie w Egipcie. Egipcjanie tego dnia poznają PANA i będą Go czcić, będą zanosili ofiary krwawe i pokarmowe, będą składali PANU śluby i je wypełniali. ²² PAN dotknie Egipt plagą, ale i uleczy. I nawrócą się do PANA. Da się im ubłagać i ich uzdrowi. ²³ Tego dnia z Egiptu do Asyrii będzie prowadzić szeroka droga; Asyryjczycy przybywać będą do Egiptu, a Egipcjanie do Asyrii. Egipt z Asyrią służyć będą PANU.

²⁴ Tego dnia Izrael jako trzeci, wraz z Egiptem i Asyrią, będzie błogosławieństwem pośrodku ziemi.

²⁵ PAN Zastępów pobłogosławi im, mówiąc:

„Błogosławiony mój lud Egiptu

i Asyria, dzieło rąk moich,

oraz Izrael, moje dziedzictwo!”.

LOS ASZDODU, EGIPCJAN I KUSZYTÓW

Rozdział 20

20 ¹Zdarzyło się to w roku, w którym naczelny dowódca wojsk asyryjskich przybył na polecenie króla Asyrii Sargona do Aszdodu. Obległ on wtedy to miasto i zdobył je. ²W tym czasie PAN powiedział przez Izajasza, syna Amosa: „Idź, zdejmij wór ze swoich bioder i obuwie z twoich nóg”. I uczynił tak, chodząc nago i boso. ³Potem PAN powiedział: „To jest znak i zapowiedź dla Egiptu i kraju Kusz. Jak mój sługa, Izajasz, chodził nago i boso przez trzy lata, ⁴tak król Asyrii uprowadzi jeńców Egiptu i wygnańców Kusz, młodych i starych, nago i boso, z gołymi pośladkami, na pohańbienie Egiptu. ⁵Ci, którzy pokładali nadzieję w kraju Kusz i chlubili się Egiptem, będą się trwożyć i wstydzić. ⁶Mieszkańcy nadmorskiego kraju będą mówić w tym dniu: «Oto taki los spotkał tych, w których pokładaliśmy nadzieję i do których uciekaliśmy się o pomoc, aby nas ratowali przed królem Asyrii! Jak więc my sami ujdziemy cało?»”.

UPADEK BABILONII

Rozdział 21

21 ¹Wypowiedź prorocka o nadmorskiej pustyni. Jak wichura szalejąca w Negebie,

nadciąga on od pustyni,

z krainy pełnej grozy.

² Złowieszcze widzenie

jest mi objawione:

Zdrajca zdradza,

grabieżca ograbia.

„Przybywaj, Elamie!

Oblegaj, Medio!

Jej wszelkim jękom

położę kres”.

³ Dreszcz więc przeniknął moje lędźwie,

ścisnęły mnie skurcze

jak bóle rodzącej.

Wstrząśnięty jestem tym, co słyszę,

przerażony tym, co oglądam.

⁴ Struchlało moje serce,

ogarnął mnie przestrach!

Zmierzch, którego pragnąłem,

zamienił się w grozę.

⁵ Nakrywa się stoły,

rozciąga dywany,

ucztuje się i pije.

„Powstańcie, wodzowie!

Namaśćcie tarcze!”.

⁶ Bo PAN mój tak do mnie powiedział:

„Idź, postaw strażnika!

Niech mówi, co widzi.

⁷ Gdy zobaczy oddział jazdy,

pary jeźdźców na koniach,

karawanę jucznych zwierząt,

kroczące wielbłądy,

niech pilnie się przysłuchuje,

z wielką uwagą!”.

⁸ I krzyknął widzący:

„Na straży, PANIE, ja stoję

w ciągu dnia nieustannie

i trwam na warcie każdej nocy,

⁹ a oto jazda nadciąga,

jeźdźcy zbliżający się parami!

I mówi ktoś, i woła:

«Runęła, runęła Babilonia!

Wszystkie posągi jej bóstw fałszywych

strzaskane leżą na ziemi!»”.

¹⁰ O, mój uciśniony ludu, miażdżony na klepisku!

Co usłyszałem

od PANA Zastępów, Boga Izraela,

to ci oznajmiłem.

OCZEKIWANIE EDOMU

¹¹ Wypowiedź prorocka o Edomie.

Z Seiru ktoś do mnie woła:

„Stróżu, jak długo noc potrwa?

Stróżu, która to godzina nocy?”.

¹² Stróż mówi:

„Nadszedł poranek,

ale także i noc.

Jeśli chcecie pytać, pytajcie.

Nawróćcie się! Przyjdźcie!”.

SĄD NAD ARABIĄ

¹³ Wypowiedź prorocka o Arabii.

Nocujcie w oazie Arabii,

karawany Dedanitów!

¹⁴ Naprzeciw spragnionym

wychodźcie z wodą,

mieszkańcy krainy Tema!

Zanoście chleb uchodźcom!

¹⁵ Bo uciekli przed rzezią,

przed dobytym mieczem,

przed łukiem napiętym

i przed wirem walki.

¹⁶ Bo tak Pan powiedział do mnie:

„Za rok, liczony jak lata najemnika,

przepadnie cała potęga Kedaru.

¹⁷ Reszta zaś z pocztu łuczników,

dzielnych synów Kedaru,

będzie nieliczna.

Tak orzekł PAN, Bóg Izraela”.

PRZESTROGA DLA JEROZOLIMY

Rozdział 22

22 ¹ Wypowiedź prorocka o Dolinie Widzenia. Co ci się zdarzyło,

że cały twój tłum

wyległ na tarasy dachów?

² Miasto pełne zgiełku,

grodzie hałaśliwy,

miasto rozbawione!

Twoi zabici nie padli od miecza

i nie zginęli na wojnie.

³ Wszyscy twoi dowódcy razem uciekli,

wzięci do niewoli bez użycia łuku.

Wszyscy twoi wojownicy razem zostali schwytani, choć uciekli daleko.

⁴ Dlatego powiadam:

„Odwróćcie wzrok ode mnie,

a gorzko zapłaczę.

Nie próbujcie mnie pocieszać

po spustoszeniu córki mego ludu”.

⁵ Bo to dzień popłochu, zamętu i zagłady,

zrządzony przez PANA, BOGA Zastępów.

Mur rozwala się w Dolinie Widzenia

i wołanie o pomoc wzbija się ku górze.

⁶ Elam chwyta za kołczan,

Aram dosiada koni,

a Kir odsłania tarczę.

⁷ Twoje urocze doliny

pełne są rydwanów i jeźdźców.

Zajmują pozycje przy bramie,

⁸ zdejmują z Judy jej osłonę.

W tym dniu spoglądaliście ku zbrojowni Domu Lasu ⁹ i widzieliście, że liczne są wyłomy

w Mieście Dawida.

Gromadziliście więc wody Dolnej Sadzawki,

¹⁰ liczyliście domy Jerozolimy,

burzyliście budynki, aby wzmocnić mury.

¹¹ Między dwoma murami zrobiliście zbiornik

na wodę Starej Sadzawki, ale nie spoglądaliście ku jej Twórcy i nie widzieliście Tego, który kształtował ją przez wieki.

¹² W tym dniu PAN, BÓG Zastępów wzywał do płaczu i do żałoby,

do ogolenia głowy i przepasania się worem.

¹³ A zamiast tego – wesele i radość,

zabijanie wołów, zarzynanie owiec,

objadanie się mięsem i picie wina:

„Jedzmy i pijmy, bo jutro pomrzemy!”.

¹⁴ Lecz PAN Zastępów

przekazał mi w objawieniu:

„Ta wina nie będzie wam darowana,

aż do śmierci” –

mówi PAN, BÓG Zastępów.

SZEBNA I ELIAKIM

¹⁵ Tak mówi PAN, BÓG Zastępów:

„Idź, udaj się do owego urzędnika, Szebny, zarządcy pałacu.

¹⁶ «Co ty tu posiadasz i kogo masz tutaj,

że wykuwasz sobie grobowiec?

Jesteś tym, który kuje sobie grobowiec wysoko i w skale drąży mieszkanie dla siebie,

¹⁷ a oto PAN odrzuci cię potężnym ciosem.

Pochwyci cię, skręci,

¹⁸ zwinie cię w kłębek,

rzucając jak piłką po przestronnej ziemi!

Tam umrzesz i tam też pójdą

twoje wspaniałe rydwany,

bo przynosisz hańbę swojemu panu!

¹⁹ Z twojego stanowiska cię strącę

i zrzucę cię z twojego urzędu.

²⁰ W tym dniu

powołam sługę mego, Eliakima, syna Chilkiasza.

²¹ Ubiorę go w twój strój urzędowy

i twoją szarfą go przepaszę.

W jego ręce oddam twoją władzę.

On stanie się ojcem

dla mieszkańców Jeruzalem

i dla domu Judy.

²² Klucz domu Dawida

położę na jego ramieniu.

Gdy on otworzy, nikt nie zamknie,

gdy on zamknie, nikt nie otworzy!

²³ Wbiję go jak gwóźdź w miejscu pewnym

i stanie się on tronem chwały

dla domu swego ojca.

²⁴ Lecz jeśli na nim zawieszą

całą chlubę domu jego ojca –

młode pędy i odrośle,

wszystkie drobne naczynia

od kubków po wszelakie dzbany,

²⁵ w tym dniu –

wyrocznia PANA Zastępów –

gwóźdź, choć wbity w miejscu pewnym,

złamie się i wypadnie,

a ciężar, który na nim wisiał,

ulegnie zniszczeniu”

– tak powiedział PAN.

WYROK NA TYR I SYDON

Rozdział 23

23 ¹Wypowiedź prorocka o Tyrze. Podnieście lament, okręty Tarszisz,

bo zniszczona wasza warownia!

Kiedy płynęły z krainy Kittim,

przybyła do nich wiadomość.

² Pogrążcie się w ciszy,

mieszkańcy wybrzeża,

kupcy Sydonu,

którzy przepływaliście morza!

Jego kupcy

³ przemierzali bezmierne wody,

sprowadzali zasiewy Szichoru.

Zbiory znad Nilu przynosiły mu dochód.

Był rynkiem narodów!

⁴ „Wstydź się, Sydonie!”

– tak woła morze,

woła twierdza nadmorska.

„Nie wiłam się z bólu ani nie rodziłam,

nie karmiłam młodzieńców

i dziewcząt nie wychowałam”.

⁵ Gdy Egipt o tym usłyszy,

zadrży, jak na wieść o Tyrze.

⁶ Przeprawcie się do Tarszisz,

biadajcie, mieszkańcy wybrzeża!

⁷ Czy to jest wasze miasto wesołe,

którego początki sięgają prawieków?

Czyż nogi nie niosły go daleko,

żeby zakładać osady wśród obcych?

⁸ Któż tak postanowił o Tyrze,

który rozdawał korony,

którego kupcy byli książętami,

handlarze byli poważani w świecie?

⁹ PAN Zastępów to postanowił,

by upokorzyć pychę

i zohydzić przepych

wszystkich najmożniejszych świata.

¹⁰ Uprawiaj swą ziemię jak nad Nilem,

córko Tarszisz!

Portu już nie ma!

¹¹ Wzniósł rękę nad morze,

wstrząsnął królestwami.

PAN rozkazał zburzyć

warownie Kanaanu.

¹² Powiedział: „Już nie będziesz się weselić,

córko Sydonu, dziewico zhańbiona!

Wstań! Przepraw się za morza,

lecz i tam nie znajdziesz spokoju!”.

¹³ Oto kraj Chaldejczyków

– tego ludu już nie ma –

Asyria przeznaczyła go dla dzikiej zwierzyny.

Ustawili wieże oblężnicze,

zrównali z ziemią jego pałace,

obrócili go w ruinę.

¹⁴ Podnieście lament, okręty Tarszisz,

bo wasza warownia zniszczona!

¹⁵ W tym dniu Tyr pójdzie w zapomnienie na siedemdziesiąt lat, jak na okres panowania jednego króla. Po upływie siedemdziesięciu lat Tyr będzie jak nierządnica ze znanej pieśni:

¹⁶ „Weź lirę, obejdź miasto,

zapomniana kurtyzano!

Graj ładnie, mnóż pieśni,

niech sobie ciebie przypomną”.

¹⁷ Bo po upływie siedemdziesięciu lat PAN dokona sądu nad Tyrem i będzie on mógł powrócić do swoich sposobów bogacenia się, i znów będzie uprawiał nierząd ze wszystkimi królestwami świata. ¹⁸ Lecz jego dochody i zyski będą poświęcone PANU. Nie będzie się ich gromadzić ani przechowywać, lecz jego zysk przeznaczony zostanie dla tych, którzy przebywają przed obliczem PANA, aby mieli pod dostatkiem jedzenia i należyte odzienie.

SĄD NAD ŚWIATEM. WIELKA APOKALIPSA IZAJASZA

POWSZECHNE SPUSTOSZENIE

Rozdział 24

24 ¹ Oto PAN spustoszy ziemię, zniszczy ją, odmieni jej oblicze,

rozproszy jej mieszkańców.

² Ten sam los spotka lud i kapłana,

sługę i jego pana, służącą i jej panią,

nabywcę i sprzedawcę,

pożyczającego i biorącego pożyczkę,

dłużnika i wierzyciela.

³ Ziemia będzie doszczętnie spustoszona i splądrowana, bo PAN wyrzekł to słowo.

⁴ Ziemia, obumierając, okrywa się żałobą,

świat traci żywotność, marnieje,

niebo wraz z ziemią tracą moc.

⁵ Ziemia jest zbezczeszczona

przez swoich mieszkańców,

bo przekraczali pouczenia,

deptali prawo,

złamali wieczyste przymierze!

⁶ Dlatego przekleństwo zżera ziemię

i jej mieszkańcy muszą pokutować.

Dlatego wyludnia się ziemia

i pozostanie niewielka liczba ludzi.

SMUTEK POTĘPIONYCH I RADOŚĆ OCALONYCH

⁷ Moszcz wysycha,

szczep winorośli więdnie,

wszyscy, którzy lubią świętować, wzdychają.

⁸ Radosny dźwięk bębnów milknie,

wrzawa weselących się ustaje,

ucichły radosne harfy.

⁹ Nie będą już pić wina wśród śpiewów,

zbrzydnie trunek pijącym.

¹⁰ W gruzach legło miasto bezładu.

Zamknięte są wejścia do każdego domu.

¹¹ Na ulicach żałośnie wołają o wino.

Znikła wszelka radość,

wygnano wesele z tej ziemi.

¹² W mieście zostały ruiny,

brama rozpadła się w gruzy.

¹³ To, co dokona się wśród narodów

w środku na ziemi,

będzie przypominać otrząsanie oliwek

i zbieranie ostatnich gron

przy końcu winobrania.

¹⁴ A tamci podniosą głosy radości,

weseląc się majestatem PANA.

Na zachodzie wznieście okrzyki

¹⁵ i na wschodzie uwielbiajcie PANA!

Na wyspach morskich głoście imię PANA, Boga Izraela!

¹⁶ Z krańców ziemi słyszymy śpiew:

„Chwała Sprawiedliwemu!”.

KRÓLOWANIE PANA ZASTĘPÓW

Ale ja zawołałem:

Dosyć! Już dosyć!

Biada mi!

Przewrotni działają zdradliwie.

Wiarołomni oszukują obłudnie!

¹⁷ Groza, zasadzka i sidła

nad tobą, mieszkańcu tej ziemi!

¹⁸ Kto umknie przed widmem grozy,

ten wpadnie w zasadzkę,

a kto się z niej wydostanie,

da się złowić w sidła.

Bo otworzą się zawory nieba

i zadrżą fundamenty ziemi.

¹⁹ Pęka i rozstępuje się ziemia,

kruszy się i rozpada,

trzęsie się i chwieje,

²⁰ słania się jak pijany

i chwieje się niby lepianka.

Przygniatają ją jej przestępstwa.

Upadnie i już nigdy się nie podniesie.

²¹ W tym dniu PAN osądzi

zarówno zastępy niebieskie w niebie,

jak i władców ziemskich na ziemi.

²² Stłoczeni będą w gromadę,

pojmani w lochu,

zamknięci w więzieniu

i po dłuższym czasie będą osądzeni.

²³ Zarumieni się księżyc

i wstydem okryje się słońce.

Bo PAN Zastępów okaże się królem

na górze Syjon i w Jerozolimie,

i wobec swych starszych objawi swoją chwałę!

DZIĘKCZYNNY HYMN ZWYCIĘSTWA

Rozdział 25

25 ¹PANIE, Ty jesteś moim Bogiem! Uwielbiam Cię i wysławiam Twoje imię!

Ponieważ wypełniłeś Twoje przedziwne plany, zamierzone od dawna, wiarygodne i wierne.

² Obróciłeś miasto w rumowisko,

a warowny gród w ruinę!

Twierdza bezbożnych przestała być miastem i nigdy nie będzie już odbudowana.

³ Dlatego lud mężny Cię sławi,

grody możnych narodów lękają się Ciebie.

⁴ Bo byłeś ucieczką dla biednego,

ucieczką dla ubogiego w jego biedzie.

Ty jesteś schronieniem przed nawałnicą

i cieniem w czasie upału.

A furia tyranów

jest jak zimna nawałnica

⁵ i jak upał na wysuszonej ziemi.

Ty tłumisz wrzawę bezbożnych

i jak cień chmury, który łagodzi upał,

uciszasz śpiew tyranów.

UCZTA WSZYSTKICH NARODÓW

⁶ Na tej górze PAN Zastępów

przygotuje wszystkim narodom

ucztę obfitującą w mięso

i wyśmienite wina,

ucztę z najprzedniejszych mięs

i z najwyborniejszych win.

⁷ I zerwie na tej górze zasłonę

rozpostartą nad wszystkimi ludami

i całun, który spowijał wszystkie narody.

⁸ Pochłonie On śmierć na wieki!

PAN BÓG otrze łzę z każdego oblicza.

Zdejmie też hańbę ze swego ludu

na całej ziemi – tak PAN powiedział.

⁹ W tym dniu będą mówić:

„Oto nasz Bóg.

Jemu zaufaliśmy

i On nas wybawi.

To jest PAN!

W Nim pokładamy nadzieję.

Radujmy się i weselmy z Jego zbawienia.

¹⁰ Bo ręka PANA spocznie na tej górze”.

Moab zaś będzie zdeptany w swojej siedzibie, jak depcze się słomę na gnojowisku.

¹¹ Wyciągnie przed siebie ręce,

jak czyni to pływak, aby pływać,

lecz PAN poniży jego pychę.

Na nic wysiłki rąk jego.

¹² Zburzy wyniosłe wały jego murów

i ciśnie o ziemię, w proch je zetrze!

PIEŚŃ O MIEŚCIE BOŻYM

Rozdział 26

26 ¹W tym dniu taką pieśń będą śpiewać w ziemi judzkiej:

„Mamy miasto potężne!

Ono zapewni ocalenie

dzięki swoim murom i przedmurzom.

² Otwórzcie bramy!

Niech wejdzie lud sprawiedliwy,

który dochowuje wierności,

³ który ma stateczne usposobienie!

Ty zapewniasz mu pokój,

pokój, bo Tobie zaufał.

⁴ Zaufajcie PANU na wieki,

bo PAN jest wieczną skałą!

⁵ Ponieważ tych upokorzył,

którzy byli wysoko.

Powalił miasto wyniosłe,

do samej ziemi poniżył,

w proch je obrócił.

⁶ I będą deptać je nogi,

nogi ubogich, stopy biedaków”.

SPRAWIEDLIWE RZĄDY BOGA

⁷ Ścieżka sprawiedliwego jest prosta.

Ty wyrównujesz drogę sprawiedliwego.

⁸ Ze ścieżką Twoich prawych sądów

wiążemy nasze nadzieje, o PANIE!

Imię Twoje i pamięć o Tobie

są naszym pragnieniem.

⁹ Całym sobą wyglądam Ciebie w nocy, całym duchem, który mnie wypełnia, szukam Ciebie.

Bo skoro nadałeś ziemi swoje prawa, niech mieszkańcy świata uczą się praworządności.

¹⁰ Jeśli łaski doświadczy bezbożny,

nie nauczy się sprawiedliwości.

W krainie prawości będzie dopuszczał się bezprawia i nie będzie odczuwał bojaźni przed majestatem PANA.

¹¹ PANIE, Twoja ręka jest uniesiona wysoko,

lecz oni tego nie widzą.

Niech więc zobaczą Twoją gorliwość o naród i doznają wstydu.

Niech ogień pochłonie Twoich wrogów!

¹² PANIE, zapewnij nam pokój,

bo także to, czego dokonaliśmy, jest Twoim dziełem.

¹³ PANIE, nasz Boże,

rządzili nami panowie inni niż Ty,

lecz my tylko Ciebie będziemy wzywać,

tylko Twoje imię.

¹⁴ Oni są martwi i nie ożyją,

to tylko cienie, które nie powstaną.

Bo Ty ich osądziłeś i zgładziłeś,

zatarłeś wszelką pamięć o nich.

¹⁵ Rozmnożyłeś naród, o PANIE,

rozmnożyłeś naród, okryłeś się chwałą.

Poszerzyłeś wszystkie granice kraju.

¹⁶ PANIE, gdy w ucisku doświadczali sądu,

szukali Ciebie,

wołali w niedoli, kiedy ich chłostałeś.

¹⁷ Jak brzemienna, kiedy zbliża się poród,

odczuwa bóle i krzyczy w boleściach –

takimi byliśmy przed Tobą, PANIE.

¹⁸ Brzemienni wiliśmy się z bólu,

lecz zrodziliśmy tylko wiatr.

Nie wybawiliśmy ziemi

i nie przybyło światu mieszkańców.

¹⁹ Twoi umarli ożyją!

Ich martwe ciała powstaną!

Niech się przebudzą i rozradują

ci, którzy w prochu spoczęli,

bo Twoja rosa jest rosą światłości

i ziemia wyda umarłych.

BOŻY SĄD NAD ZŁEM

²⁰ Idź, mój ludu, wejdź do swoich domów

i zamknij drzwi za sobą.

Skryj się na bardzo krótką chwilę,

aż gniew przeminie.

²¹ Bo oto PAN wyjdzie ze swojej siedziby,

aby osądzić winy mieszkańców ziemi.

Ziemia ujawni rozlewaną na niej krew

i nie będzie dłużej kryć pomordowanych.

Rozdział 27

27 ¹W tym dniu PAN osądzi swoim mieczem srogim, wielkim i potężnym Lewiatana – węża zwinnego,

Lewiatana – węża, który się wije.

Zabije morskiego potwora.

NOWA PIEŚŃ O WINNICY

² W tym dniu powiedzą:

„Rozkoszna winnica.

Śpiewajcie więc o niej!

³ Ja, PAN, jestem jej stróżem.

Co chwilę ją zraszam, dniem i nocą jej strzegę, aby nie spotkało ją coś złego.

⁴ Nie ma już we Mnie gniewu,

lecz jeśli pojawią się tam ciernie i osty,

wyruszę przeciwko nim na wojnę

i spalę je doszczętnie,

⁵ chyba że szukać będą mojej opieki

i będą chcieli zawrzeć ze Mną pokój.

Niech zawrą ze Mną pokój!

⁶ W przyszłości Jakub się rozrośnie,

Izrael rozkrzewi się, rozkwitnie,

i cały świat napełni plonem”.

POKUTA LUDU BOŻEGO

⁷ Czyż Bóg chłostał go tak,

jak smagał jego oprawców?

Czy go zabił, jak zabił jego zabójców?

⁸ Ukarał go wygnaniem,

przegnał go swym gwałtownym tchnieniem,

jak słomę w dniu wschodniego wichru.

⁹ W ten sposób Jakub odpokutuje swoją winę i zostaną usunięte owoce jego grzechu:

wszystkie kamienne ołtarze bożków

rozbiją jak głazy ścierane na wapno

i nie będą już wznosić aszer ani stel poświęconych słońcu.

¹⁰ Miasto warowne opustoszeje, stanie się miejscem bezludnym, opuszczonym jak pustynia.

Tam będzie pasło się bydło,

tam będzie odpoczywało i obgryzało gałązki.

¹¹ Gdy uschną jego konary,

będą się odłamywać, przyjdą kobiety

i zużyją je na opał.

Jest to bowiem lud nierozumny.

Dlatego jego Stwórca nie zlituje się nad nim

i jego Stworzyciel nie okaże mu łaski.

POWRÓT ROZPROSZONEGO LUDU

¹² W tym dniu PAN wymłóci kłosy

od Eufratu po rzekę Egiptu

i was, Izraelitów,

zbierać się będzie po jednym,

każdego z osobna.

¹³ W tym dniu zabrzmi potężna trąba

i przyjdą zagubieni w krainie Asyrii

i rozproszeni po ziemi egipskiej.

Złożą hołd PANU

na górze świętej w Jerozolimie.

BÓG JEDYNYM ZBAWICIELEM

UPADEK SAMARII

Rozdział 28

28 ¹ Biada pysznej koronie pijaków Efraima, której wspaniałe piękno

to tylko więdnące kwiaty

na szczycie wśród żyznej doliny!

Biada odurzonym winem!

² Oto ktoś silny i potężny

przybywa z dopuszczenia PANA

jak burza gradowa, jak niszczący huragan,

jak kaskada wód rwących, gwałtownych,

i rzuci ich z mocą na ziemię.

³ Nogami będzie zdeptana

pyszna korona pijaków Efraima.

⁴ A z więdnącymi kwiatami

jej wspaniałego piękna

na szczycie wśród żyznej doliny

stanie się tak, jak z wczesną figą przed zbiorem:

kto ją zobaczy, zrywa

i ledwie weźmie w swe dłonie, połyka.

⁵ W tym dniu PAN Zastępów

będzie wspaniałą koroną

i ozdobnym diademem

dla reszty swojego ludu;

⁶ natchnieniem sądów sprawiedliwych

dla zasiadającego na trybunale

i mocą dla odpierających natarcie na bramę.

PRZECIWKO PRZYWÓDCOM JUDY

⁷ Nawet kapłan i prorok słaniają się od wina i zataczają się pod wpływem sycery.

Chwieją się oni od sycery,

chodzą upojeni winem,

zataczają się od sycery,

słaniają się w czasie prorokowania,

potykają się, gdy podejmują decyzje.

⁸ Bo wszystkie stoły

są pełne plugawych wymiotów

i nie ma już czystego miejsca.

⁹ Mówią: „Komu on chce przekazywać wiedzę?

Komu mógłby wyjaśnić przesłanie?

Chyba tylko dzieciom, które przestały ssać mleko, które dopiero co odstawiono od piersi!

¹⁰ Bo nakaz za nakazem,

przepis za przepisem,

trochę tu, trochę tam”.

¹¹ Oto wargami bełkoczących

i obcym językiem

będzie przemawiał do tego ludu.

¹² Bo mówił do nich:

„Tu znajdziecie odpoczynek,

dajcie więc odetchnąć strudzonemu.

Tu jest miejsce wytchnienia”,

ale nie chcieli słuchać.

¹³ PAN więc do nich przemówi:

„Nakaz za nakazem,

przepis za przepisem;

trochę tu, trochę tam”,

aby szli i upadli na wznak,

potłukli się, wpadli w matnię i zostali pojmani.

¹⁴ Dlatego słuchajcie słów PANA,

szydercy, rządzący ludem,

który jest w Jerozolimie!

¹⁵ Ponieważ mówiliście:

„Zawarliśmy przymierze ze śmiercią,

weszliśmy w układ z krainą umarłych.

Gdy bicz smagający nadciągnie –

nas nie dosięgnie.

Bo kłamstwo uczyniliśmy naszym schronem,

ukryliśmy się w fałszu”.

¹⁶ Dlatego PAN BÓG tak mówi:

„Oto kładę na Syjonie kamień,

kamień wypróbowany,

kamień węgielny drogocenny, mocno ugruntowany.

Kto wierzy, ten się nie zawiedzie.

¹⁷ Prawo uczynię miarą,

a sprawiedliwość – pionem”.

Grad zniszczy schron budowany na fałszu,

wody zaleją kryjówkę.

¹⁸ Wasze przymierze ze śmiercią będzie zerwane.

Wasz układ z krainą umarłych nie ostoi się.

Oto zbliża się bicz smagający

i srodze was wychłoszcze.

¹⁹ Ilekroć nadciągnie, dopadnie was.

A będzie przechodził co rano,

podczas dnia i w nocy.

I już tylko trwoga wyjaśni wam przesłanie.

²⁰ Bo zbyt krótkie będzie łoże,

aby się na nim wyciągnąć,

zbyt wąskie przykrycie,

aby się nim przykryć.

²¹ PAN bowiem powstanie jak przy górze Perasim,

pojawi się jak w dolinie Gabaonu,

aby dokonać swego dzieła – dzieła niezwykłego, aby wykonać swoją pracę – pracę niezwykłą.

²² Teraz więc nie drwijcie,

aby wasze pęta nie zacisnęły się mocniej,

gdyż od PANA, BOGA Zastępów słyszałem,

że postanowiona jest zagłada całego kraju.

PRZYPOWIEŚĆ O ROLNIKU

²³ Nadstawcie uszu i posłuchajcie mojego głosu.

Uważajcie pilnie i słuchajcie mojej mowy.

²⁴ Czy oracz stale orze pod zasiew,

bez ustanku spulchnia i bronuje swą ziemię?

²⁵ Przecież gdy zrówna jej powierzchnię,

zasiewa czarnuszkę, wysiewa kminek,

obsiewa pszenicą, prosem i jęczmieniem,

a po brzegach orkiszem.

²⁶ Bóg poucza go, jak działać właściwie,

udziela mu wskazówek.

²⁷ Bo nie młóci się czarnuszki walcami,

nie przetacza kół wozu po kminku,

ale czarnuszkę młóci się cepem,

a kminek odpowiednim kijem.

²⁸ Ziarna na chleb nie młóci się bez końca,

by nie zostało zmiażdżone.

Młocarz toczy po nim koła wozu,

lecz go nie rozgniata.

²⁹ Także ta nauka pochodzi od PANA Zastępów.

On jest przedziwny w swej radzie

i niezmierzony w mądrości.

BIADA JEROZOLIMIE

Rozdział 29

29 ¹ Biada, Arielu, Arielu, miasto, przeciw któremu Dawid stał obozem.

Dodawajcie rok do roku,

niech święta biegną swym cyklem.

² A ja ześlę ucisk na Ariela,

nastanie smutek i narzekanie.

I będzie dla mnie jak Ariel.

³ Rozbiję obóz przeciwko tobie,

zamknę cię wokoło wałem,

szańcami cię otoczę.

⁴ I powalony z ziemi przemówisz,

z prochu będą dochodziły twoje stłumione słowa, a twój głos, jakby upiora, dobędzie się z ziemi i twoja mowa z prochu jak kwilenie.

⁵ Jak drobny pył będzie mnóstwo twych wrogów, zgraja tyranów jak rozwiane plewy.

Stanie się to nagle, w mgnieniu oka.

⁶ To PAN Zastępów cię nawiedzi

wśród gromów, wstrząsu i wielkiego huku,

w zawierusze, burzy,

w trawiących płomieniach ognia.

⁷ Horda wszystkich narodów

wiodących zastępy na Ariela,

zgraja walczących z nim i oblegających

oraz jego ciemiężycieli,

stanie się jakby snem, nocnym widzeniem.

⁸ Będzie więc tak, jakby głodny śnił, że się posila, ale się budzi z pustym żołądkiem

i jakby spragniony śnił, że pije,

ale się budzi zmęczony, z wyschniętym gardłem.

Tak będzie z hordą wszystkich narodów

walczących przeciwko górze Syjon.

ZAŚLEPIENIE NARODU

⁹ Stoicie osłupiali i pełni zdumienia.

Jesteście zaślepieni i tacy pozostaniecie.

Upajacie się, ale nie winem,

słaniacie się, ale nie od trunku.

¹⁰ Bo PAN wylał na was

odurzającego ducha

i zamknął wasze oczy, prorocy,

zasłonił wasze głowy, widzący.

¹¹ Całe to widzenie jest dla was

jak słowa zapieczętowanej księgi.

Jeśli da się ją temu, który umie czytać,

i powie mu się, aby czytał, odpowie: „Nie mogę, bo jest zapieczętowana”.

¹² Jeśli zaś da się księgę temu, który nie umie czytać, i powie mu się, aby czytał,

odpowie: „Nie znam pisma”.

¹³ A PAN mówi:

„Ponieważ ten lud zbliża się do Mnie tylko ustami i czci Mnie tylko wargami,

lecz jego serce jest daleko ode Mnie i jego cześć dla Mnie

to tylko ludzkie nakazy i pouczenia,

¹⁴ dlatego nadal w przedziwny sposób

będę postępował z tym ludem.

Będę mnożył rzeczy przedziwne

tak, że na nic nie przyda się mądrość jego mędrców, a roztropność jego roztropnych okaże się daremna”.

¹⁵ Biada tym, którzy kryją się przed PANEM

i tają przed nim swoje zamysły.

Planują w ciemności swoje czyny

i mówią: „Któż nas widzi? Kto się o nas dowie?”.

¹⁶ O, jak jesteście przewrotni!

Czyż glina może się równać z garncarzem?

Czy może jakaś rzecz powiedzieć temu, kto ją wykonał:

„On mnie nie uczynił”?

Czy garnek może powiedzieć garncarzowi:

„Jesteś pozbawiony rozsądku”?

TRYUMF UBOGICH, PONIŻENIE PYSZNYCH

¹⁷ Bo oto już wkrótce, niebawem,

Liban zmieni się w ogród,

a ogród za las będzie uznany.

¹⁸ W tym dniu

głusi będą słyszeć słowa księgi,

a oczy niewidomych przejrzą,

wolne od mroku i ciemności!

¹⁹ Ubodzy znów rozradują się w PANU,

a ludzie biedni weselić się będą

Świętym Izraela.

²⁰ Bo koniec z ciemięzcą!

Zniknie szyderca!

Zagłada spotka złoczyńców,

²¹ tych, którzy słowem przywodzą ludzi do grzechu, knują przeciwko tym, którzy dochodzą swoich praw w bramie,

i z niczym odprawiają sprawiedliwego.

²² Dlatego tak mówi domowi Jakuba PAN, który wybawił Abrahama:

„Odtąd Jakub nie zazna już wstydu,

nie będzie już więcej się rumienić.

²³ Bo gdy jego dzieci ujrzą pośród siebie

dzieło rąk moich,

uczczą świętość mojego imienia,

będą czcić Świętego Boga Jakuba,

w bojaźni szanować Boga Izraela.

² ⁴Błądzący duchem nabiorą rozsądku,

oporni przyjmą pouczenie”.

MOWY PRZECIWKO POSELSTWU DO EGIPTU

Rozdział 30

30 ¹ Wyrocznia PANA: Biada upartym synom,

którzy wykonują zamysł przeciwny mojemu!

Zawierają sojusz,

który nie jest w moim duchu,

i dodają błąd do błędu.

² Udają się w drogę do Egiptu,

nie pytając Mnie o radę,

aby schronić się pod opiekę faraona

i skryć się w cieniu Egiptu.

³ Lecz opieka faraona

narazi was na wstyd,

a ucieczka w cień Egiptu – na poniżenie.

⁴ Choć jego książęta byli w Soanie,

a wysłannicy dotarli do Chanes,

⁵ wszyscy się zawiodą

na ludzie bezużytecznym,

który nie wesprze ani nie pomoże,

lecz wstyd przyniesie i hańbę.

⁶ Wypowiedź prorocka o zwierzętach Negebu.

Przez krainę ucisku i strapienia,

lwicy i lwa ryczącego,

żmii i skrzydlatego smoka,

wiozą bogactwa na grzbietach osłów,

na garbach wielbłądów – swoje skarby

do ludu bezużytecznego.

⁷ Lecz pomoc Egiptu jest zwodnicza i daremna;

dlatego nazwałem go: „Gnuśny Rahab”.

PRZECIWKO BUNTOWNICZEMU LUDOWI

⁸ Teraz idź, napisz to przy nich

na tablicy i utrwal to w księdze,

aby służyło na przyszłość

jako świadectwo na wieki:

⁹ Jesteście ludem przewrotnym,

synami wiarołomnymi,

synami, którzy nie chcą słuchać

nauki PANA.

¹⁰ Mówicie do widzących:

„Nie miejcie widzeń!”,

a do proroków:

„Nie prorokujcie nam prawdy!

Mówcie nam rzeczy miłe,

prorokujcie ułudy!

¹¹ Zejdźcie z drogi,

zboczcie ze ścieżki!

Przestańcie nam przypominać

Świętego Izraela!”.

¹² Dlatego tak mówi Święty Izraela:

„Ponieważ gardzicie tą przestrogą,

a pokładacie ufność w przemocy i oszustwie

i na nich polegacie,

¹³ dlatego wina ta stanie się dla was

jak pęknięcie, które prowadzi do ruiny.

Pojawia się ono na wysokim murze,

który potem nagle, w okamgnieniu się rozsypuje.

¹⁴ Jego upadek będzie podobny

do rozbicia glinianego dzbana,

stłuczonego tak bezlitośnie,

że nie znajdzie się wśród jego odłamków

skorupki, aby nabrać ognia z ogniska

lub zaczerpnąć wody z sadzawki”.

¹⁵ Tak bowiem mówi PAN BÓG,

Święty Izraela:

„W nawróceniu i zachowaniu spokoju

jest wasze zbawienie!

W wyciszeniu i ufności

będzie wasza moc!

Ale wy tego nie chcecie.

¹⁶ Mówicie: «Nie!

Umkniemy na koniach».

Dlatego będziecie uciekać!

«Na szybkich rumakach popędzimy cwałem».

Szybciej popędzą więc ci, którzy będą was ścigali!

¹⁷ Tysiące was zadrży przed groźbą jednego,

przed groźbą pięciu pierzchniecie,

aż zostanie z was resztka,

jak żerdź na wierzchołku góry,

jak znak na wzgórzu!”.

¹⁸ PAN jednak czeka, aby okazać wam łaskę.

On jednak wstaje, aby się nad wami zmiłować.

Bo PAN jest Bogiem sprawiedliwym.

Szczęśliwi wszyscy, którzy Mu ufają.

BÓG GOTÓW PRZEBACZYĆ

¹⁹ Tak, ludu na Syjonie,

który mieszkasz w Jeruzalem.

Nie będziesz już gorzko płakać,

bo okaże ci obfitą łaskę

na głos twego wołania.

Gdy tylko cię usłyszy, odpowie.

²⁰ Mój PAN was nakarmił

chlebem niedoli i napoił wodą ucisku,

lecz twój Nauczyciel

nie będzie się więcej ukrywał.

Twoje oczy ujrzą twego Nauczyciela,

²¹ a jeśli odejdziecie w prawo lub w lewo,

twoje uszy usłyszą

głos wołającego za tobą:

„To jest właściwa droga, nią idźcie!”.

²² Uznasz za nieczyste

rzeźbione bożki pokryte srebrem

i twoje złote posągi.

Wyrzucisz je jako nieczyste

i powiesz do nich: „Idźcie precz!”.

²³ On ześle deszcz na twój zasiew,

którym obsiejesz swą ziemię,

a pokarm z plonów roli

będzie pożywny i zdrowy.

W tym dniu twoja trzoda

będzie się pasła na rozległych łąkach.

²⁴ Bydło i osły uprawiające rolę

będą się karmić mieszanką zbożową,

przewianą widłami i szuflą.

²⁵ Na każdej wielkiej górze

i na każdym wysokim pagórku

pojawią się strumienie i potoki wody

w dniu wielkiej rzezi,

gdy runą warowne wieże.

²⁶ Blask księżyca będzie jak światło słońca,

a światło słońca – siedmiokroć silniejsze,

równe światłu siedmiu dni,

w dniu, gdy PAN opatrzy

stłuczenia swojego ludu

i uleczy zadane mu rany.

OBJAWIENIE SIĘ BOGA I KRES JEGO WROGÓW

²⁷ Oto imię PANA przychodzi z daleka.

Gniew Jego płonie,

Jego brzemię przytłacza,

Jego wargi są pełne wzburzenia,

a Jego język jest jak trawiący ogień.

²⁸ Jego tchnienie porywa jak wezbrany potok, który sięga po szyję.

Przesieje narody sitem zagłady,

na szczęki ludów nałoży wędzidło.

²⁹ Wtedy zabrzmi wasza pieśń

jak w noc świętowania,

a serca ogarnie radość

jak pielgrzyma, co wśród dźwięków fletu

podąża na górę PANA, do skały Izraela.

³⁰ PAN zagrzmi swym potężnym głosem,

da odczuć cios swojego ramienia,

wśród żaru gniewu, trawiących płomieni ognia, zawieruchy, burzy i gradu kamieni.

³¹ Bo na głos PANA zadrży Asyria,

kiedy wychłoszcze ją rózgą.

³² Każde uderzenie będzie dla niej karą

wymierzoną przez PANA

przy wtórze cytr i bębnów.

W srogich bitwach walczyć z nią będzie.

³³ Od dawna gotowy jest stos pogrzebowy,

przeznaczony również dla króla,

pogłębiony i poszerzony.

Jest stos, ogień, wielka ilość drewna.

Zapali go tchnienie PANA

jak strumień siarki.

PRÓŻNA NADZIEJA W EGIPCIE

Rozdział 31

31 ¹Biada szukającym pomocy w Egipcie! Widzą oni swój ratunek w koniach,

pokładają ufność w mnóstwie rydwanów

i w wielkiej sile jeźdźców.

Nie zawierzają Świętemu Izraela

i nie szukają PANA,

² a przecież On jest mądry.

Sprowadził nieszczęście i nie cofa słów swoich.

Wystąpi więc przeciwko domowi nikczemnych,

przeciwko pomocy złoczyńców.

³ Egipcjanie są ludźmi, nie Bogiem,

ich konie są ciałem, nie duchem.

Gdy PAN wzniesie swą rękę,

runie ten, który miał pomóc,

upadnie ten, który liczył na pomoc,

i wszyscy razem zginą!

⁴ Oto, co PAN powiedział do mnie:

„Podobnie jak lew, potężny drapieżnik,

ryczy nad swoim łupem

i nie trwoży się krzykiem

ani nie przeraża się wrzawą

licznych pasterzy,

którzy zwołują się przeciwko niemu,

tak zstąpi PAN Zastępów,

by stoczyć bój na górze Syjon,

na swoim wzgórzu”.

⁵ Jak latające ptaki, tak PAN osłoni Jeruzalem,

osłoni i ocali, ominie i uratuje.

⁶ Izraelici, powróćcie do Tego,

od którego dzieli was wielkie odstępstwo.

⁷ Bo w tym dniu wszyscy porzucicie

swoje bożki ze srebra i złota,

które sporządziły wasze grzeszne ręce.

⁸ Asyria upadnie, ale nie od ludzkiego miecza.

Nie zgubi jej miecz człowieka.

Będzie uciekać przed mieczem,

a jej młodzież pójdzie w niewolę.

⁹ Jej opoki skruszeją od trwogi,

jej wodzowie przerażą się znaków.

Wyrocznia PANA,

którego światło lśni na Syjonie,

Jego piec płonie w Jerozolimie.

PAŃSTWO DOSKONAŁE

Rozdział 32

32 ¹Oto król będzie rządził sprawiedliwie, a książęta będą się kierować prawem.

² Wtedy każdy z nich będzie jak osłona przed wichrem i schronienie przed burzą,

jak potoki wód na suchym stepie,

jak cień masywnej skały na ziemi spalonej żarem.

³ Oczy tych, którzy patrzą, będą widzieć,

uszy tych, którzy słuchają, będą słyszeć,

⁴ serca nierozważnych będą rozumieć,

języki tych, którzy się jąkają, będą mówić płynnie.

⁵ Wtedy głupca nie nazwie się już szlachetnym ani o nikczemniku nie powie się, że zacny.

⁶ Bo głupiec mówi głupstwa,

a jego serce knuje niegodziwość.

Dopuszcza się zła,

mówi przewrotnie o PANU.

Głodnego pozbawia pokarmu,

a spragnionemu odmawia napoju.

⁷ Nikczemnik postępuje podle, knuje intrygi,

aby kłamliwą mową rujnować ubogich,

chociażby biedak dowiódł swego prawa.

⁸ Szlachetny zaś ma uczciwe zamiary

i niewzruszenie trwa przy tym, co szlachetne.

DO BEZTROSKICH KOBIET

⁹ Beztroskie kobiety, powstańcie,

słuchajcie mojego głosu!

Córki, które czujecie się bezpieczne,

usłyszcie moje słowa!

¹⁰ Za rok i kilka dni

stracicie poczucie bezpieczeństwa.

Bo winobranie zniszczone,

nie będzie już zbioru owoców.

¹¹ Zatrwóżcie się, beztroskie,

nie czujcie się bezpiecznie!

Rozbierzcie się i obnażcie,

przepaszcie sobie biodra.

¹² Podnieście żałobny lament

nad losem rozkosznych łanów,

nad urodzajną winnicą,

¹³ nad ziemią ludu mojego,

którą porastają ciernie i osty,

nad wszystkimi domami wesela

rozbawionego miasta.

¹⁴ Bo pałac opustoszeje,

wrzawa grodu ucichnie,

wzgórze zamkowe i baszty

na zawsze staną się odludziem,

siedliskiem dzikich osłów,

pastwiskiem dla stad.

PRZYSZŁE KRÓLESTWO SPRAWIEDLIWOŚCI

¹⁵ Tak będzie do czasu, gdy zostanie wylany na nas duch z wysoka.

Wtedy pustynia zmieni się w ogród,

a ogród za las będzie uznany.

¹⁶ Prawo zamieszka na pustyni,

a sprawiedliwość osiądzie w ogrodzie.

¹⁷ Dziełem sprawiedliwości będzie pokój,

a owocem sprawiedliwości – spokój i bezpieczeństwo na wieki.

¹⁸ Mój lud zamieszka w oazie pokoju,

w bezpiecznych siedzibach, w zacisznych, beztroskich miejscach.

¹⁹ Las padnie od gradu,

a miasto dozna poniżenia.

²⁰ Szczęśliwi, którzy sieją przy wodach,

bydło i osły puszczają swobodnie.

MODLITWA W UCISKU

Rozdział 33

33 ¹Biada tobie, grabieżco, choć ciebie jeszcze nie ograbiono, i tobie, zdrajco,

choć jeszcze nie jesteś zdradzony!

Gdy dokończysz grabieży,

sam będziesz ograbiony.

Gdy dopełnisz swej zdrady,

sam zostaniesz zdradzony.

² Zmiłuj się, PANIE, nad nami!

Tobie ufamy.

Bądź naszą mocą każdego dnia,

i naszym zbawieniem w czasie ucisku.

³ Na odgłos gromu lęk przejmuje narody,

gdy się podnosisz, uciekają ludy.

⁴ Zdobywają na was łupy jak robactwo pustoszące plony, rzucają się na nie jak chmara szarańczy.

⁵ A PAN jest ponad wszystkim i mieszka na wysokości.

On napełnia Syjon prawem i sprawiedliwością,

⁶ wierność będzie jego ozdobą.

Pełnia zbawienia, mądrości, poznania

i bojaźni PANA to jego skarby.

BÓG OBROŃCĄ SPRAWIEDLIWOŚCI

⁷ Oto wysłannicy wołają zza murów,

posłańcy pokoju gorzko płaczą.

⁸ Opustoszały drogi, nikt już nie podróżuje.

Układ złamano. Sponiewierano świadków.

Nie liczono się z nikim.

⁹ Kraj w żałobie, traci siły.

Liban wstydem okryty – usycha.

Szaron – niby step suchy,

Baszan i Karmel – ogołocone.

¹⁰ PAN mówi: „Teraz powstanę!

Teraz pokażę swoją wielkość,

teraz się podniosę!

¹¹ Byliście brzemienni w słomę

i rodziliście ciernie.

Moje tchnienie będzie ogniem,

który was strawi.

¹² Narody będą doszczętnie spalone,

płonąć będą w ogniu jak wycięte ciernie.

¹³ Słuchajcie, dalecy, czego dokonałem.

Poznajcie, bliscy, moją siłę!”.

¹⁴ Grzesznicy drżą na Syjonie,

bezbożni przejęci są trwogą:

„Kto może mieszkać przy trawiącym ogniu?

Kto zamieszka przy wiecznym palenisku?”.

¹⁵ Ten, kto postępuje sprawiedliwie,

i mówi to, co prawe;

kto gardzi dochodem z wyzysku,

odrzuca przekupstwo i nie przyjmuje podarków;

kto zatyka uszy, by nie zgadzać się na zbrodnię,

zasłania oczy, by zła nie pochwalać,

¹⁶ on właśnie będzie mieszkał na wysokościach,

twierdze na skałach będą jego ucieczką;

będzie miał chleba pod dostatkiem i wody w obfitości.

PRZYSZŁOŚĆ PEŁNA CHWAŁY

¹⁷ Twoje oczy ujrzą króla w jego pięknie,

zobaczą rozległą krainę.

¹⁸ Twoje serce wspomni czas przerażenia:

„Gdzie jest ten, który liczył?

Gdzie ten, który ważył?

Gdzie ten, który liczył wieże?”.

¹⁹ Już nie zobaczysz ludu zuchwałego,

ludu o zawiłej mowie,

bełkoczącego niezrozumiałym językiem.

²⁰ Patrz na Syjon, miasto naszych świątecznych zgromadzeń!

Oczy twe ujrzą Jeruzalem, oazę spokoju,

namiot, którego się nie przenosi,

którego kołki nigdy nie będą wyrwane,

żaden z jego sznurów nie będzie zerwany.

²¹ Naprawdę! Tam chwalebny PAN jest dla nas

jak region rzek i rozległych strumieni,

do którego nie dotrą wojenne okręty

ani nie wpłyną tam olbrzymie statki.

²² Bo PAN naszym sędzią!

PAN naszym prawodawcą!

PAN naszym królem!

On nas wybawi!

²³ Liny okrętu obwisną, nie utrzymają prosto jego masztu, a jego żagiel nie będzie rozwinięty.

Wtedy będzie rozdzielony łup obfity.

Nawet kulawi zagarną zdobycz.

²⁴ I nikt z mieszkańców nie powie: „Jestem chory”.

Ludowi, który tam mieszka,

odpuszczone zostaną grzechy.

SĄD NAD NARODAMI. MAŁA APOKALIPSA IZAJASZA

ZAGŁADA WROGÓW BOGA

Rozdział 34

34 ¹ Zbliżcie się, narody, aby słuchać, ludy, słuchajcie uważnie!

Niech słucha ziemia i to, co ją napełnia,

świat i wszystko, co on wydał!

² Gdyż PAN rozgniewał się na wszystkie narody i oburzył się na wszystkie ich wojska.

Obłożył je klątwą i na rzeź je wydał.

³ Ich zabici będą leżeć porzuceni,

cuchnąć będą ich trupy,

góry nasiąkną ich krwią.

⁴ Stopnieją wszystkie zastępy nieba.

Niebo zostanie zwinięte jak zwój

i wszystkie gwiazdy spadną,

jak opadają liście krzewu winnego,

jak spadają zwiędłe owoce figowca.

⁵ Prawdziwie miecz PANA nasyci się potęgami nieba i spadnie na Edom,

na lud klątwą dotknięty,

aby dokonać sądu.

⁶ Miecz PANA krwią spływa,

pokryty jest tłuszczem,

krwią wołów i kozłów,

tłuszczem nerek baranów.

Bo krwawa ofiara dla PANA trwa w Bosra

i wielka rzeź w krainie Edomu.

⁷ Plemiona padają jak bawoły,

lud mocarzy – jak woły ofiarne.

Krwią nasiąka ich ziemia,

tłuszczem nasyca się gleba.

⁸ Bo to jest dzień odpłaty PANA,

rok zapłaty obrońcy Syjonu.

SPUSTOSZENIE KRAJU WROGIEGO BOGU

⁹ Rzeki tego kraju zamienią się w smołę, a proch ziemi w siarkę.

I stanie się on smołą płonącą,

¹⁰ która ani w nocy, ani w dzień nie zagaśnie,

jej dym nieustannie będzie się unosił.

Przez wszystkie pokolenia będzie jak pustynia, przez całe wieki nikt tamtędy nie będzie przechodził.

¹¹ Pelikany i jeże wezmą go w posiadanie,

sowy i kruki w nim się zadomowią.

Stwórca rozciągnie nad nim sznur bezładu

i poziomicę pustki.

¹² Upiory szaleć tam będą,

zabraknie dostojników,

nie obwołają tam królestwa,

nastąpi kres wszystkich jego książąt.

¹³ W jego pałacach wyrosną ciernie,

pokrzywy i osty w jego warowniach.

Będzie to nora szakali

i siedziba dla strusiów.

¹⁴ Stepowe psy spotkają się tam z hienami,

nawoływać się będą kosmate upiory.

Tylko widmo nocne założy tam siedzibę

i znajdzie dla siebie odpoczynek.

¹⁵ Wąż się tam zagnieździ,

by znosić jaja, wylęgać młode

i chronić je w swoim cieniu.

Sępy będą się tam zlatywać,

jeden tuż za drugim.

ODWOŁANIE SIĘ DO PROROCTWA

¹⁶ Szukajcie w księdze PANA! Czytajcie!

Nie brak tam niczego,

co usta PANA wyrzekły.

Jego duch zgromadził je

¹⁷ i On sam rzucił losy dla nich,

a Jego ręka wydzieliła im część.

Posiadać ją będą na wieki,

będą w niej mieszkać przez wszystkie pokolenia.

CHWAŁA KRAJU CZCICIELI BOGA

Rozdział 35

35 ¹ Niech się raduje pustynia i ziemia wyschnięta!

Niech step się weseli i rozkwita jak krokus!

² Niech bujnym okryje się kwieciem!

Niech się cieszy, raduje i weseli!

Dana jej będzie chwała Libanu,

wspaniałość Karmelu i Szaronu.

Zobaczą chwałę PANA,

wspaniałość Boga naszego.

³ Pokrzepcie omdlałe ręce!

Wzmocnijcie osłabione kolana!

⁴ Mówcie małodusznym:

„Bądźcie mężni! Nie bójcie się!

Oto wasz Bóg!

Nadchodzi odpłata, Boża nagroda.

On sam przybędzie i was wybawi”.

⁵ Wtedy przejrzą oczy niewidomych,

otworzą się uszy głuchych.

⁶ Wtedy kulawy wyskoczy jak jeleń,

a język niemych przemówi radośnie.

Wody wytrysną na pustyni

i strumienie na suchym stepie.

⁷ Wyschnięta ziemia stanie się jeziorem,

kraina spragniona – zdrojem wód.

Legowiska szakali

porosną trzciną i papirusem.

POWRÓT NA SYJON

⁸ Będzie tam usypana droga

i nazwą ją „Drogą świętą”.

Nie będzie nią chodził nieczysty.

Będzie ona dla tych, którzy kroczą drogą.

Nierozumni nie będą tam krążyć.

⁹ Lwa tam już nie będzie, żaden drapieżnik nie znajdzie się na tej drodze, lecz pójdą nią wyzwoleni.

¹⁰ Odkupieni przez PANA powrócą

i przyjdą na Syjon z weselem.

Wieczna radość zagości na ich twarzach.

Ogarnie ich szczęście i radość,

a udręka i smutek ulecą daleko.

DODATEK HISTORYCZNY

NAJAZD SENNACHERYBA NA JUDĘ

Rozdział 36

36 ¹W czternastym roku panowania króla Ezechiasza król asyryjski Sennacheryb najechał na wszystkie miasta warowne Judy i zdobył je. ²Wtedy król Asyrii wysłał z Lakisz przełożonego dworu królewskiego wraz z potężnym wojskiem do Jerozolimy, do króla Ezechiasza. Zajął on pozycję przy kanale Górnej Sadzawki, na drodze wiodącej na Pole Folusznika. ³Wtedy wyszedł do nich zarządca pałacu Eliakim, syn Chilkiasza, z Szebną, pisarzem, i kanclerzem Joachem, synem Asafa. ⁴ Przełożony dworu króla Asyrii oświadczył im:

„Powiedzcie Ezechiaszowi: «Tak mówi wielki król, władca Asyrii: Na czym opierasz swoją ufność? ⁵ Czy myślisz, że same słowa zastąpią plany i uzbrojenie potrzebne do walki? Komu to zaufałeś, że zbuntowałeś się przeciw mnie? ⁶ Zaufałeś Egiptowi – tej nadłamanej trzcinie, która każdemu, kto się na niej oprze, wbija się w dłoń i przebija ją. Takim jest faraon, władca Egiptu, dla wszystkich, którzy na nim polegają.

⁷ A jeśli mi powiecie: Polegamy na PANU, naszym Bogu, to czyż On nie jest tym, którego ołtarze na wzniesieniach kultowych usunął Ezechiasz, nakazując mieszkańcom Judy i Jerozolimy: Tylko przed tym ołtarzem macie oddawać Mu cześć? ⁸ A teraz zrób zakład z moim panem, królem Asyrii! Dam ci dwa tysiące koni, jeśli znajdziesz dla nich jeźdźców. ⁹ Czy zmusisz do odwrotu choćby jednego dowódcę spośród najmniejszych sług mego pana? Lecz ty zaufałeś Egiptowi, licząc na jego rydwany oraz jeźdźców! ¹⁰ A poza tym – czy wbrew woli PANA wyruszyłem przeciwko tej krainie, aby ją zniszczyć? To właśnie PAN mi rozkazał: Wyrusz przeciwko tej krainie i zniszcz ją!»”.

¹¹ Eliakim, Szebna i Joach prosili przełożonego dworu króla Asyrii: „Mów do nas, twoich sług, raczej w języku aramejskim, gdyż go rozumiemy, a nie mów do nas po hebrajsku w obecności tego ludu, który słucha na murach”. ¹² Lecz przełożony dworu króla Asyrii odparł: „Czy mój pan posłał mnie tylko do twojego pana i do ciebie, abym powiedział te słowa? Czy raczej do ludzi przebywających na murach, skazanych na to, aby razem z wami jeść swój kał i pić swój mocz?”.

¹³ Stanął więc przełożony dworu króla Asyrii i głośno zawołał po hebrajsku: „Słuchajcie słów wielkiego króla, władcy Asyrii! ¹⁴ Tak mówi król: «Niech was nie zwodzi Ezechiasz, gdyż nie zdoła was ocalić! ¹⁵ Nie dajcie się przekonać Ezechiaszowi, kiedy wzywa was do zaufania PANU, zapewniając: PAN z pewnością nas wybawi, nie wyda tego miasta w ręce króla Asyrii. ¹⁶ Nie słuchajcie Ezechiasza! Tak bowiem mówi król Asyrii: Zawrzyjcie ze mną układ i poddajcie się, a każdy z was będzie jadł owoce ze swojej winnicy i ze swoich drzew figowych i każdy będzie pił wodę z własnej studni ¹⁷ aż do czasu, gdy przyjdę i zabiorę was do kraju takiego jak wasz, do ziemi zboża i moszczu, do ziemi chleba i winnic! ¹⁸ Niech was nie zwodzi Ezechiasz, mówiąc: PAN nas wybawi. Czy jakiś bóg któregoś z tych narodów wybawił swój kraj z mocy króla Asyrii? ¹⁹ Gdzie są bogowie Chamatu i Arpadu, gdzie bogowie Sefarwaim? Gdzie są bogowie Samarii? Czy wybawili Samarię z mojej mocy? ²⁰ Który z bogów wszystkich tych krajów uratował swój kraj z mojej ręki? Czy zatem PAN ocali Jerozolimę?»”. ²¹ Lecz oni milczeli i nie odpowiedzieli mu ani jednym słowem. Taki był bowiem rozkaz króla: „Nie odpowiadajcie mu!”. ²² Zarządca pałacu Eliakim, syn Chilkiasza, wraz z Szebną, pisarzem, i kanclerzem Joachem, synem Asafa, wrócili do Ezechiasza z rozdartymi szatami, przekazując mu to, co powiedział przełożony dworu króla Asyrii.

WYSŁANNICY EZECHIASZA U IZAJASZA

Rozdział 37

37 ¹Gdy król Ezechiasz to usłyszał, rozdarł swoje szaty, nałożył ubiór pokutny i poszedł do domu PANA. ²Natomiast Eliakima, zarządcę pałacu, pisarza Szebnę i zasłużonych kapłanów wysłał, ubranych w szaty pokutne, do proroka Izajasza, syna Amosa.

³ Powiedzieli mu: „Tak mówi Ezechiasz: «Ten dzień jest dniem nieszczęścia, kary i hańby. Oto nadszedł czas porodu dzieci, a nie ma siły, aby je urodzić. ⁴ Może PAN, twój Bóg, usłyszy słowa przełożonego dworu króla Asyrii, z którymi jego pan przysłał go, aby znieważać Boga żyjącego, i ześle karę za słowa, które słyszał PAN, twój Bóg. Módl się więc za tę resztę, która jeszcze pozostała!»”.

⁵ Gdy przyszli do Izajasza słudzy króla Ezechiasza, ⁶ Izajasz oświadczył: „Powiedzcie swojemu panu: «Tak mówi PAN: Nie lękaj się słów, które słyszałeś, gdy pachołkowie króla Asyrii znieważali Mnie! ⁷ Oto Ja natchnę go takim duchem, że gdy usłyszy pewną wiadomość, wróci do swojego kraju. Sprawię też, że tam, w swoim kraju, zginie od miecza»”.

PONOWNE POSELSTWO SENNACHERYBA DO EZECHIASZA

⁸ Przełożony dworu zarządził odwrót i dołączył do króla Asyrii, atakującego Libnę. Otrzymał bowiem wiadomość, że król wycofał się spod Lakisz, ⁹ gdyż dotarła do niego wieść o królu Kusz, Tirhace, o którym mu powiedziano: „Wyruszył, aby walczyć z tobą”. Kiedy się o tym dowiedział, wysłał posłów do Ezechiasza z poleceniem: ¹⁰ „Tak oznajmicie królowi Judy, Ezechiaszowi: «Niech twój Bóg, na którym polegasz, nie zwodzi cię zapewnieniem: Jerozolima nie zostanie wydana w ręce króla Asyrii! ¹¹ Przecież na pewno słyszałeś, jak postąpili królowie Asyrii z wszystkimi krajami, dokonując ich całkowitej zagłady, a ty miałbyś ocaleć? ¹² Czy bogowie uratowali narody zniszczone przez moich przodków: Gozan i Charan, Resef i Edenitów zamieszkujących Telassar? ¹³ Gdzież są królowie Chamatu i Arpadu, Lair i Sefarwaim, Heny i Iwwy?»”.

MODLITWA EZECHIASZA

¹⁴ Ezechiasz odebrał list od posłów i przeczytał go. Potem poszedł do świątyni PANA i rozwinął go przed PANEM. ¹⁵ Ezechiasz tak się wtedy modlił do PANA: ¹⁶ „PANIE Zastępów, Boże Izraela, który zasiadasz na cherubach! Tylko Ty jeden jesteś Bogiem wszystkich królestw ziemi! Ty uczyniłeś niebo i ziemię! ¹⁷ Nadstaw ucha, PANIE, i słuchaj! Otwórz oczy, PANIE, i spójrz! Słuchaj wszystkich słów Sennacheryba, które przesłał, aby znieważać Boga żyjącego! ¹⁸ To prawda, PANIE, że królowie Asyrii wyniszczyli te wszystkie narody oraz ich ziemie, ¹⁹ a ich bogów powrzucali do ognia, gdyż nie byli to bogowie, lecz wytwór ludzkich rąk, zwykłe drewno i kamień – dlatego ich zniszczyli. ²⁰ Teraz więc, PANIE, nasz Boże, wybaw nas z jego mocy! Niech wszystkie królestwa ziemi przekonają się, że tylko Ty jesteś PANEM!”.

ODPOWIEDŹ IZAJASZA – SATYRA NA SENNACHERYBA

²¹ Wtedy Izajasz, syn Amosa, przesłał Ezechiaszowi wiadomość: „Tak mówi PAN, Bóg Izraela: «Ponieważ modliłeś się do Mnie w sprawie Sennacheryba, króla Asyrii, ²² takie słowo PAN o nim wypowiada:

Gardzi tobą, drwi z ciebie

dziewica, córka Syjonu.

Potrząsa głową nad tobą

córka Jeruzalem.

²³ Komu urągałeś i bluźniłeś?

Przeciw komu głos podnosiłeś,

spoglądając wyniośle?

Przeciwko Świętemu Izraela!

²⁴ Urągałeś Panu przez swoje sługi.

Mówiłeś: Z mnóstwem moich rydwanów

wdarłem się na wierzchołki gór,

na wyniosłe szczyty Libanu.

Wyciąłem jego najwyższe cedry,

najpiękniejsze z jego cyprysów.

Dotarłem na jego najdalsze szczyty,

do lasów wspaniałych i gęstych.

²⁵ To ja wykopałem studnie i piłem wodę.

Stopami moich nóg osuszyłem

wszystkie kanały Egiptu.

²⁶ A przecież dobrze wiedziałeś,

że od dawna to zamierzyłem,

od dni najdawniejszych to przygotowałem,

a teraz wypełniam,

gdy obwarowane miasta

zamieniasz w stosy gruzów.

²⁷ Ich mieszkańców pobawionych mocy

ogarnął lęk i bezradność.

Stali się podobni do trawy na polu,

do młodych pędów ziół,

do zielska w szczelinach dachu,

spalonego upalnym wiatrem.

²⁸ Znam miejsce twego pobytu,

twoje wyjścia i powroty,

i twoją wrogość do Mnie.

²⁹ A ponieważ tak bardzo się na Mnie zawziąłeś i twoje zuchwalstwo doszło do mych uszu, włożę ci do nosa metalowe kółko,

a w twoje usta wędzidło i zmuszę cię do odwrotu tą drogą, którą przybyłeś!».

ZNAK DLA KRÓLA EZECHIASZA

³⁰ A to będzie znakiem dla ciebie:

W tym roku będziecie jeść ziarno, które zostało po zbiorach,

w następnym – co samo urośnie,

lecz w trzecim będziecie siać i zbierać,

zakładać winnice i spożywać ich owoce.

³¹ Ocalała reszta z domu Judy

na nowo zapuści głęboko korzenie,

wyrośnie i wyda owoce.

³² Bo z Jeruzalem wyjdzie reszta

i z góry Syjon – ocaleni.

Zazdrość PANA Zastępów to sprawi.

ZAPOWIEDŹ UPADKU NAJEŹDŹCY

³³ Dlatego tak mówi PAN o królu Asyrii:

«Nie wejdzie on do tego miasta

ani żadnej strzały tam nie wypuści,

nie wyruszy przeciwko niemu uzbrojony w tarcze ani nie zrobi nasypu, aby je oblegać.

³⁴ Powróci tą drogą, którą przybył,

lecz do tego miasta nie wejdzie!

– wyrocznia PANA.

³⁵ Stanę w obronie tego miasta, aby je ocalić

ze względu na Mnie i mojego sługę Dawida»”.

ODWRÓT I TRAGICZNY KONIEC SENNACHERYBA

³⁶ Wtedy wyszedł anioł PANA i pobił w obozie Asyryjczyków sto osiemdziesiąt pięć tysięcy. Następnego dnia rano wszędzie leżały ciała zmarłych. ³⁷ Król Asyrii Sennacheryb wycofał się więc i wrócił do Niniwy. ³⁸ A gdy w świątyni oddawał pokłon swojemu bogu Nisrokowi, jego synowie Adramelek i Sereser zabili go mieczem, sami zaś uciekli do kraju Ararat. Władzę po nim objął jego syn Asarhaddon.

CHOROBA I UZDROWIENIE KRÓLA EZECHIASZA

Rozdział 38

38 ¹ W tym czasie Ezechiasz śmiertelnie zachorował.

Wtedy przyszedł do niego prorok Izajasz, syn Amosa, i powiedział mu: „Tak mówi PAN: «Wydaj ostatnie polecenia dla swojego domu. Jesteś bowiem umierający i już nie wyzdrowiejesz»”. ²Ezechiasz odwrócił się twarzą do ściany i zaczął modlić się do PANA: ³„O PANIE, proszę Cię, wspomnij, że byłem wierny i szczery wobec Ciebie i czyniłem to, co się Tobie podobało”. I wybuchnął Ezechiasz rzewnym płaczem.

⁴ Wtedy PAN przemówił do Izajasza: ⁵ „Idź i powiedz Ezechiaszowi: «Tak mówi PAN, Bóg twojego ojca Dawida: Słyszałem twoją modlitwę, widziałem twoje łzy. Oto dodam ci piętnaście lat życia. ⁶ Wybawię ciebie i to miasto z ręki króla asyryjskiego i otoczę opieką to miasto»”.

²¹ Izajasz polecił: „Weźcie placek z fig i połóżcie mu na wrzód, a wyzdrowieje”. ²² Ezechiasz zaś zapytał: „Jaki znak potwierdzi, że pójdę jeszcze do domu PANA?”.

⁷ Izajasz powiedział: „Taki znak otrzymasz od PANA, że PAN wypełni to, co obiecał: ⁸ Oto Ja cofnę cień na zegarze słonecznym Achaza”. I cofnął się cień słońca o dziesięć stopni od miejsca, do którego już doszedł.

PIEŚŃ EZECHIASZA

⁹ Poemat Ezechiasza, króla Judy, kiedy chorował i został uzdrowiony:

¹⁰ „Mówiłem: W połowie dni moich

mam przekroczyć bramy krainy umarłych, pozbawiony reszty moich lat.

¹¹ Myślałem: Nie ujrzę już PANA

na ziemi żyjących.

Już nie zobaczę nikogo

spośród mieszkańców świata.

¹² Mój obóz został złożony,

zwinięty jak namiot pasterski.

Ty jak tkacz zwijasz moje życie,

odcinasz mnie od przędzy,

z każdym dniem

do kresu życia mnie zbliżasz.

¹³ Cierpię męki do rana,

jak gdyby lew miażdżył

wszystkie moje kości.

Z każdym dniem do kresu życia mnie zbliżasz.

¹⁴ Kwilę jak jerzyk lub jaskółka,

wydaję westchnienia jak gołąb.

Słabną moje oczy zwrócone ku górze.

PANIE! Jestem w udręce!

Przyjdź mi z pomocą!

¹⁵ Cóż mam powiedzieć?

On przemówił do mnie

i On sam to sprawił.

Minęła gorycz mojej duszy,

wielbić Cię więc będę przez wszystkie me lata.

¹⁶ Ci, nad którymi PAN czuwa, będą żyli,

wśród nich i mój duch żył będzie.

Ty mnie uzdrowiłeś i przywróciłeś życiu.

¹⁷ Moja gorycz zmieniła się w szczęście.

Ty zachowałeś moje życie,

uchroniłeś mnie od zniszczenia w grobie,

gdyż rzuciłeś za siebie

wszystkie moje grzechy.

¹⁸ Bo to nie kraina umarłych oddaje Ci chwałę i nie śmierć Ciebie wysławia.

Nie czekają na Twoją wierność

ci, którzy schodzą do grobu!

¹⁹ Tylko żyjący oddaje Ci chwałę,

tak jak ja dzisiaj.

O Twojej wierności

ojciec opowiada synom.

²⁰ PAN zechciał mnie uratować.

Będziemy więc śpiewać i grać

przez wszystkie dni naszego życia

w świątyni PANA”.

POSELSTWO KRÓLA BABILOŃSKIEGO

Rozdział 39

39 ¹W tym czasie król Babilonii, Merodak-Baladan, syn Baladana, przesłał Ezechiaszowi listy i dar. Słyszał bowiem, że chorował, a potem wyzdrowiał. ²Ezechiasz ucieszył się tym i pokazał posłom swój skarbiec, srebro i złoto, wonności i wyborne olejki, całą zbrojownię, a także wszystko, co znajdowało się w jego składach. Nie było takiej rzeczy w pałacu Ezechiasza i w całym państwie, której by im nie pokazał.

³ Wtedy prorok Izajasz przyszedł do króla Ezechiasza i zapytał go: „Co mówili ci ludzie i skąd przybyli do ciebie?”. Ezechiasz odpowiedział: „Przybyli do mnie z dalekiego kraju, z Babilonii”. ⁴ „A co widzieli w twoim pałacu?” – dopytywał się. „Widzieli wszystko, co znajduje się w moim pałacu” – odparł Ezechiasz. – „Nie było takiej rzeczy w moich składach, której bym im nie pokazał”. ⁵ Wtedy Izajasz rzekł do Ezechiasza: „Słuchaj słowa PANA Zastępów! ⁶ Nadchodzi czas – mówi PAN – kiedy wszystko, co znajduje się w twoim pałacu i co zgromadzili twoi przodkowie aż do dnia dzisiejszego, zostanie zabrane do Babilonii. Nic nie pozostanie. ⁷ Również twoi synowie, którzy będą od ciebie pochodzić i którym dasz życie, zostaną zabrani i będą eunuchami na dworze króla Babilonii”. ⁸ Ezechiasz powiedział do Izajasza: „Dobre jest słowo PANA, które wypowiedziałeś”. Pomyślał bowiem: „Przynajmniej za mojego życia będzie pokój i bezpieczeństwo”.

CZĘŚĆ DRUGA: KSIĘGA POCIESZENIA BÓG REALIZUJE W DZIEJACH PLAN ZBAWCZY

BLISKOŚĆ WYZWOLENIA

Rozdział 40

40 ¹ Pocieszajcie mój lud, pocieszajcie! – mówi wasz Bóg.

² Przemawiajcie serdecznie do Jerozolimy,

bo jej służba dobiegła końca,

bo jej wina została odpokutowana,

bo z ręki PANA odebrała podwójną zapłatę za wszystkie swoje grzechy.

DROGA NA PUSTYNI

³ Głos, który woła:

„Na pustyni przygotujcie drogę PANA!

Budujcie na stepie prosty trakt dla naszego Boga!

⁴ Każda dolina niech się podniesie,

a wszystkie góry i pagórki obniżą!

To, co kręte, niech się wyprostuje,

a co wyboiste, niech stanie się równiną!

⁵ Wtedy objawi się chwała PANA

i ujrzy ją każde stworzenie.

Tak orzekły usta PANA!”.

SŁOWO BOŻE ŹRÓDŁEM NADZIEI

⁶ Głos, który mówi: „Wołaj!”.

Odrzekłem: „Cóż mam wołać?”.

„Każde stworzenie jest jak trawa

i cały jego wdzięk jak kwiat polny.

⁷ Trawa usycha, kwiat opada,

gdy dotknie go tchnienie PANA.

Prawdziwie trawą jest ten lud.

⁸ Trawa usycha, kwiat opada,

lecz słowo naszego Boga trwa wiecznie”.

BÓG PASTERZEM SWOJEGO LUDU

⁹ Wyjdź na górę wysoką,

zwiastunko dobrej nowiny, Syjonie!

Niech zabrzmi donośnie twój głos,

zwiastunko dobrej nowiny, Jerozolimo!

Niech zabrzmi, nie bój się!

Mów miastom Judy:

„Oto wasz Bóg!”.

¹⁰ Oto PAN BÓG nadchodzi z mocą,

a Jego ramię ustanawia swą władzę.

Oto z Nim idzie Jego nagroda,

a przed Nim Jego zapłata.

¹¹ Jak pasterz pasie On swą trzodę,

swoim ramieniem gromadzi jagnięta,

nosi je na swej piersi,

owce karmiące prowadzi ostrożnie.

NIEOGARNIONA WIELKOŚĆ BOGA

¹² Kto zmierzył wody mórz swą garścią i swoją dłonią utwierdził niebo?

Kto miarą przesypał proch ziemi,

góry odważył na wadze,

a wzgórza na szalach?

¹³ Kto zgłębił ducha PANA

albo kto stał się Jego doradcą,

który mógłby Go pouczać?

¹⁴ Kogo się radził, aby nabyć mądrości

lub nauczyć się ścieżki sprawiedliwości?

Kto Go nauczał umiejętności

lub dał Mu poznać drogę rozsądku?

¹⁵ Narody są jak kropla wody w wiadrze

i znaczą tyle, co pyłek na wadze.

Wyspy ważą tyle, co ziarenko prochu.

¹⁶ Nie wystarczy Libanu na ogień ofiarny

ani jego zwierzyny na całopalenie.

¹⁷ Przed Nim wszystkie narody są niczym,

są dla Niego jak nicość i pustka.

BÓG PONAD WSZYSTKIM

¹⁸ Do kogo możecie porównać Boga

i czy znajdziecie Mu jakąś podobiznę?

¹⁹ Rzemieślnik odlewa posąg bożka,

a złotnik powleka go złotem

i wykuwa srebrne łańcuszki.

²⁰ Ten, kto chce ofiarować taki dar,

wybiera drewno, które nie próchnieje;

wyszukuje sobie zręcznego rzemieślnika,

aby zrobił mu posąg bożka, który się nie chwieje.

²¹ Czy nie wiecie, nie słyszeliście?

Nie mówiono wam tego od początku?

I nie pojmujecie, jak powstała ziemia?

²² On zasiada nad okręgiem ziemi

i jej mieszkańcy są przed Nim jak szarańcza,

rozpostarł niebo jak tkaną zasłonę

i rozpiął je jak namiot mieszkalny.

²³ On rządzących obraca w nicość,

unicestwia panujących na ziemi.

²⁴ Ledwie ich wszczepiono, ledwie ich posiano,

ledwie ich szczep zapuścił w ziemi korzenie,

On tchnął na nich i pousychali,

a wicher porwał ich jak słomę.

BÓG ŹRÓDŁEM SIŁY I UFNOŚCI

²⁵ „Do kogo Mnie porównacie,

do kogo mogę być przyrównany?”

– pyta Święty.

²⁶ Podnieście w górę swoje oczy i patrzcie!

Kto to stworzył?

Ten, co zastępy gwiazd w szykach prowadzi

i wszystkie nazywa po imieniu.

Przed taką potęgą i wszechmocną siłą

nikt się nie uchyli!

²⁷ Dlaczego mówisz, Jakubie,

i twierdzisz, Izraelu:

„Zakryta jest moja droga przed PANEM,

moja skarga nie dociera do mojego Boga”.

²⁸ Czy nie wiesz i nie słyszałeś?

PAN jest Bogiem Wiecznym,

Stwórcą całego świata.

Nie męczy się i nie nuży,

niezgłębiona jest Jego mądrość.

²⁹ On daje moc strudzonemu

i przymnaża sił bezsilnemu.

³⁰ Młodzieńcy męczą się i ustają,

młodzi słaniają się i upadają,

³¹ lecz ci, którzy ufają PANU, odzyskają siłę,

tak jak orłom odrastają utracone pióra.

Biegną, lecz się nie męczą, idą, ale nie słabną.

KRES LUDZKICH POTĘG

Rozdział 41

41 ¹ Słuchajcie Mnie, wyspy, w milczeniu, stańcie w oczekiwaniu, narody!

Niech się zbliżą i przedstawią swe racje,

razem zacznijmy dysputę!

² Kto wzbudził na wschodzie

tego, którego kroki znaczą wyzwolenie,

i wezwał go do swej służby?

Kto oddał mu narody

i królów poddał jego mocy?

Jego miecz w proch ich ściera,

jego łuk rozprasza ich jak plewy.

³ Ściga, sam wychodząc cało,

jakby stopami nie dotykał drogi.

⁴ Kto to sprawił, kto tego dokonał?

Ten, który od początku wzywa ludy.

Ja, PAN, jestem pierwszy,

Ja będę też z ostatnimi!

⁵ Ujrzały to wyspy i bardzo się przeraziły,

zadrżał świat cały.

Wszyscy zbliżyli się i nadeszli.

⁶ Jeden pomaga drugiemu

i mówią do siebie nawzajem: „Odwagi!”.

⁷ Rzeźbiarz zachęca złotnika,

a ten, co młotem wygładza – tego, który kuje.

O spojeniu mówi: „Jest dobre!” –

i przytwierdza gwoźdźmi, aby się nie chwiało.

IZRAEL SŁUGĄ PANA

⁸ Lecz ty, Izraelu, jesteś moim sługą.

Jakubie, którego wybrałem,

potomku Abrahama, którego obdarzyłem miłością, ⁹ ciebie wziąłem z krańców ziemi,

z jej zakątków cię wezwałem

i powiedziałem ci: Jesteś moim sługą!

Wybrałem cię i nie odrzuciłem.

¹⁰ Nie bój się, bo Ja jestem z tobą!

Nie lękaj się, bo Ja jestem twoim Bogiem!

Umocnię cię i będę pomagał tobie.

Tak! Będę cię wspierał

mą prawą ręką niosącą wyzwolenie!

RADOŚĆ LUDU BOŻEGO

¹¹ Oto zawstydzeni będą i pohańbieni

wszyscy, którzy przeciwko tobie się srożą.

Będą zgładzeni i zginą

ci, którzy cię zwalczają.

¹² Szukać będziesz tych, którzy walczą z tobą, lecz już ich nie znajdziesz.

Ulegną zagładzie i unicestwieniu

ci, którzy z tobą walczą.

¹³ Ponieważ Ja, PAN, jestem twoim Bogiem,

tym, który mocno ujął cię za prawą rękę,

który ci mówi: Nie bój się!

Ja pomagam tobie!

¹⁴ Nie bój się, robaku, Jakubie,

nieboraku, Izraelu!

Ja jestem twoją pomocą! – wyrocznia PANA.

Jestem twoim odkupicielem – Święty Izraela!

¹⁵ Oto zamieniłem cię w sanie młockarskie,

nowe, uzbrojone w zęby.

Będziesz młócił i kruszył góry,

a wzgórza zetrzesz jak plewy.

¹⁶ Przewiejesz je, a wiatr je uniesie

i rozmiecie je gwałtowny wicher.

A ty rozradujesz się w PANU,

będziesz się chlubił Świętym Izraela.

PRZEMIANA PUSTYNI

¹⁷ Ubodzy i biedni

poszukują wody, ale jej nie ma;

ich język wysechł z pragnienia.

Ja, PAN, im odpowiem.

Ja, Bóg Izraela, ich nie opuszczę.

¹⁸ Na bezdrzewnych wzgórzach każę wytrysnąć strumieniom,

a pośród dolin krynicom.

Pustynię zamienię w jeziora,

a bezwodną ziemię w zielone oazy.

¹⁹ Na pustyni posadzę cedry,

akacje, mirty i drzewa oliwne.

Zadrzewię step cyprysami,

wiązami i bukszpanami,

²⁰ żeby zobaczyli i poznali,

wzięli sobie do serca i zrozumieli wszyscy,

że ręka PANA tego dokonała

i stworzył to Święty Izraela.

BÓG WŁADCĄ PRZYSZŁOŚCI

²¹ Przedstawcie swoją sprawę – mówi PAN.

Podajcie swoje dowody –

mówi Król Jakuba.

²² Niech się zbliżą i nam oznajmią to, co nastąpi.

Powiedzcie, jaka była przeszłość,

a weźmiemy to sobie do serca.

Przepowiedzcie to, co ma nadejść,

abyśmy sprawdzili, czy będzie tak potem.

²³ Ogłoście, co stanie się później,

a przekonamy się, czy jesteście bogami.

Zróbcie cokolwiek dobrego lub złego,

byśmy patrzyli na to przejęci lękiem.

²⁴ Otóż jesteście nicością

i wasze dzieła są niczym;

wybierać was jest rzeczą ohydną!

²⁵ Wzbudziłem go na północy i przybył.

Na wschodzie wezwie moje imię.

Rozdeptał władców jak błoto,

jak garncarz, który rozgniata glinę.

²⁶ Kto zapowiedział to od początku,

abyśmy o tym wiedzieli?

Kto z wyprzedzeniem to ogłosił,

abyśmy mogli stwierdzić, że miał rację?

Nikt nie ogłosił!

Nikt nie obwieścił!

Nikt nie słyszał, że o tym mówiliście!

²⁷ O tych wydarzeniach usłyszał wcześniej Syjon.

Zobaczcie, to właśnie się dokonuje!

Jerozolimie daję zwiastuna dobrej nowiny!

²⁸ Rozglądam się, lecz nie ma nikogo,

żaden z nich nie potrafi doradzić,

jeśli chcę zadać pytanie, nikt nie odpowiada.

²⁹ Otóż oni wszyscy są nicością

i niczym są także ich dzieła;

wiatrem i pustką – posągi ich bożków.

PIERWSZA PIEŚŃ O SŁUDZE PANA

Rozdział 42

42 ¹ Oto mój sługa, którego wspieram, mój wybrany, którego sobie upodobałem.

Zesłałem na niego mojego ducha,

a on zaniesie narodom sprawiedliwość.

² Nie będzie krzyczał ani podnosił głosu,

i nikt go nie usłyszy na placach.

³ Trzciny nadłamanej nie złamie

i tlącego się knota nie dogasi.

On wiernie wprowadzi sprawiedliwość.

⁴ Nie zawaha się i nie załamie,

aż utrwali na ziemi sprawiedliwość.

W jego nauce wyspy będą pokładać nadzieję.

⁵ Tak mówi PAN Bóg,

który stworzył niebo i je rozpostarł,

utwierdził ziemię wraz z jej zasobami,

ludziom dał na niej tchnienie

i ducha tym, którzy po niej chodzą.

⁶ „Ja, PAN, wezwałem cię, abyś wyzwalał,

i ująłem cię za rękę.

Ukształtowałem cię i ustanowiłem przymierzem dla ludu, światłością narodów,

⁷ abyś otworzył oczy niewidomym,

abyś więźniów wyprowadził z zamknięcia

i uwolnił z lochu pogrążonych w ciemności.

⁸ Ja jestem PANEM – to jest moje imię.

Chwały mojej nie oddam innemu

ani czci mojej bożkom!

⁹ Oto już dokonało się, co wcześniej powiedziałem, a teraz Ja ogłaszam rzeczy nowe!

Zanim nastąpią, pozwalam wam o nich słyszeć”.

NOWA PIEŚŃ ZWYCIĘSTWA

¹⁰ Śpiewajcie PANU pieśń nową,

na całej ziemi głoście Jego chwałę!

Niech wielbi Go morze i to, co je wypełnia, wyspy i ich mieszkańcy!

¹¹ Niech się weseli pustynia z miastami,

zamieszkałe osiedla Kedaru!

Niech się radują mieszkańcy Sela,

niech ze szczytów gór brzmią śpiewy radości!

¹² Niech oddają chwałę PANU

i Jego wspaniałość głoszą na wyspach!

WYGNANIE SKUTKIEM ŚLEPOTY IZRAELA

¹³ PAN wyrusza jak wojownik,

jak żołnierz rozbudza swój zapał.

Wznosi okrzyk, woła,

z mocą uderza na swych wrogów.

¹⁴ „Długo milczałem, pełen spokoju i opanowania,

lecz teraz podniosę krzyk jak rodząca,

rozpalę się srogim gniewem.

¹⁵ Spustoszę góry i wzgórza,

sprawię, że uschnie cała ich zieleń.

Rzeki zamienię w suchą ziemię,

a stawy osuszę.

¹⁶ Niewidomych powiodę drogą, której nie znali, poprowadzę ich nieznanymi ścieżkami.

Ciemność przed nimi zamienię w światłość,

a tereny wyboiste w równinę.

To są rzeczy, które czyniłem i których nie zaniecham”.

¹⁷ Precz ustąpią i wstydem się okryją

ci, którzy ufność pokładają w bożkach,

którzy mówią do swoich posągów:

„Wy jesteście naszymi bogami!”.

¹⁸ Głusi, słuchajcie!

Niewidomi, przejrzyjcie, aby widzieć!

¹⁹ Kto jest niewidomy, jeśli nie mój sługa,

albo głuchy, jeśli nie mój wysłannik, którego posyłam?

Kto jest niewidomy, jeśli nie mój wybrany,

albo głuchy, jeśli nie sługa PANA?

²⁰ Widząc liczne rzeczy, nie zwracał uwagi.

Miał otwarte uszy, ale nie chciał słuchać.

²¹ PAN pragnie, ze względu na swą sprawiedliwość, objawiać wielkość i wspaniałość swojej nauki.

²² A jednak ten lud został złupiony i obrabowany.

Spętano ich w lochach i zamknięto w więzieniach.

Plądrują ich, a nie ma nikogo, kto by ich ratował.

Ograbiają ich, a nikt nie mówi: „Oddaj!”.

²³ Gdybyście tylko chcieli słuchać!

Gdybyście uważali i usłyszeli, jaka ma być przyszłość!

²⁴ Kto wydał Jakuba na grabież, a Izraela łupieżcom?

Czy to nie PAN, przeciwko któremu grzeszyliśmy?

Nie chcieli chodzić Jego drogami ani słuchać Jego nauki.

²⁵ Dlatego wylał na Jakuba żar gniewu i grozę wojny.

Rozszalała się wokół niego pożoga, lecz się nie opamiętał;

strawiła go ogniem, lecz nie wziął sobie tego do serca.

WYBAWIENIE DZIEŁEM BOGA

Rozdział 43

43 ¹A teraz tak mówi PAN, który cię stworzył, Jakubie, i ukształtował cię, Izraelu:

„Nie bój się, gdyż cię odkupiłem!

Wezwałem cię po imieniu, jesteś mój!

² Choćbyś przechodził przez wodę, Ja będę z tobą, nie zatopią cię rzeki.

Choćbyś szedł przez ogień, nie spłoniesz i płomień cię nie spali.

³ Bo Ja jestem PANEM, twoim Bogiem,

Świętym Izraela, twoim Zbawcą!

Oddam Egipt na okup za ciebie,

Kusz i Sebę zamienię na ciebie.

⁴ Jesteś dla mnie cenny,

otoczyłem cię chwałą i obdarzyłem miłością,

dlatego ziemie zamienię na ciebie

i ludy oddam za twoje życie.

⁵ Nie bój się, bo Ja jestem z tobą!

Ze wschodu sprowadzę twoje potomstwo

i z zachodu cię zgromadzę.

⁶ Powiem północy: «Oddaj!».

i południu: «Nie zatrzymuj!

Sprowadź mych synów z daleka

i moje córki z krańców ziemi;

⁷ wszystkich nazwanych moim imieniem,

których stworzyłem na moją chwałę,

ukształtowałem i uczyniłem!».

IZRAEL ŚWIADCZY O BOGU

⁸ Wyprowadź lud niewidomy, chociaż ma oczy, i głuchy, chociaż ma uszy.

⁹ Niech wszystkie narody zbiorą się razem

i niech się ludy zgromadzą!

Który z nich potrafił to oznajmić

i zapowiedział nam przeszłe wydarzenia?

Niech postawią świadków

i niech wykażą swą sprawiedliwość,

aby wszyscy słyszeli i przyznali im rację.

¹⁰ Wy jesteście moimi świadkami

– wyrocznia PANA –

i moimi sługami, których Ja wybrałem,

abyście Mnie znali i Mi wierzyli,

i zrozumieli, że to Ja jestem!

Przede Mną żaden bóg nie istniał

i później innego nie będzie!

¹¹ Ja, właśnie Ja jestem PANEM,

poza Mną nie ma zbawcy!

¹² Ja ogłaszałem, wybawiałem

i przemawiałem.

I nie było wśród was żadnego innego boga!

Wy jesteście moimi świadkami

– wyrocznia PANA – Ja jestem Bogiem.

¹³ Od wieczności Nim jestem,

i nikt się nie wyrwie z mojej ręki.

Co Ja zdziałam – któż to zmieni?”.

NOWE WYJŚCIE Z ZIEMI NIEWOLI

¹⁴ Tak mówi PAN, wasz odkupiciel,

Święty Izraela:

„Ze względu na was wysyłam zwycięzcę do Babilonu i zrywam wszystkie rygle więzienne, a Chaldejczycy będą lamentować.

¹⁵ Ja jestem PANEM, waszym Świętym,

Stwórcą Izraela, waszym królem!”.

¹⁶ Tak mówi PAN,

który wytycza drogę przez morze

i szlak przez wzburzone wody,

¹⁷ który wyprowadza do boju rydwany i konie,

i wszystkie potężne armie.

Padli i już nie powstaną.

Zostali zdmuchnięci jak gasi się knot.

¹⁸ „Nie wspominajcie rzeczy minionych

nie rozważajcie tego, co dawno minęło!

¹⁹ Oto Ja dokonuję nowej rzeczy,

teraz się zaczyna.

Czy tego nie pojmujecie?

Tak! Toruję drogę na pustyni,

ścieżki na pustkowiu.

²⁰ Chwałę Mi oddadzą zwierzęta polne,

szakale i strusie,

bo dostarczyłem wody na pustyni,

kazałem płynąć rzekom na pustkowiu,

żeby napoić mój lud wybrany.

²¹ Lud, który dla siebie ukształtowałem,

będzie głosił moją chwałę!

²² Ale ty, Jakubie, Mnie nie wzywałeś,

męczyłeś się Mną, Izraelu.

²³ Nie przynosiłeś mi owiec

na ofiarę całopalną,

nie czciłeś Mnie ofiarami.

Nie obciążałem cię ofiarami pokarmowymi

i nie męczyłem ofiarą kadzielną.

²⁴ Nie kupowałeś Mi za srebro wonnych korzeni i nie syciłeś Mnie tłuszczem swoich ofiar.

Raczej obciążałeś Mnie swoimi grzechami,

męczyłeś Mnie występkami.

²⁵ Lecz Ja, właśnie Ja, ze względu na siebie

przekreślam twoje przestępstwa

i nie chcę pamiętać twych grzechów.

²⁶ Przypomnij mi,

rozsądźmy wspólnie,

ty mów, wykaż swą sprawiedliwość.

²⁷ Zgrzeszył już twój praojciec

i zdradzili Mnie twoi pośrednicy.

²⁸ Dlatego zhańbiłem zarządców świętości,

wydałem Jakuba na zagładę,

a Izraela wystawiłem na zniewagi”.

ZESŁANIE DUCHA BOŻEGO

Rozdział 44

44 ¹ Teraz więc słuchaj, Jakubie, mój sługo, Izraelu, którego wybrałem!

² Tak mówi PAN, twój Stwórca,

który cię ukształtował

i od łona matki cię wspiera:

„Nie bój się, Jakubie, mój sługo,

Jeszurunie, którego wybrałem!

³ Bo wyleję wody na spieczoną ziemię

i strumienie na ląd wyschnięty.

Ducha mojego wyleję na twe potomstwo

i moje błogosławieństwo na twoje dzieci.

⁴ Wtedy się rozkrzewią jak drzewa nad wodą,

jak wierzby nad potokami.

⁵ Jeden powie: «Należę do PANA»,

drugi się nazwie imieniem Jakuba,

inny na swej ręce wypisze: «Własność PANA», i określi się imieniem Izraela”.

PAN – BOGIEM WIECZNYM I JEDYNYM

⁶ Tak mówi PAN, król Izraela

i jego odkupiciel, PAN Zastępów:

„Ja jestem pierwszy i Ja ostatni,

a poza Mną nie ma bogów!

⁷ Jeśli ktoś jest jak Ja,

niech stanie i powie,

niech udowodni i tego dowiedzie!

Czy ktoś od prawieków przepowiedział przyszłość?

Niech więc opowie o tym, co nastąpi!

⁸ Nie dajcie się przerazić i nie bójcie się!

Przecież od dawna wam to przepowiedziałem.

Wy jesteście moimi świadkami!

Czy jest bóg oprócz Mnie jednego?

Nie, nie ma innej skały!

Nie znam żadnej innej”.

NIEDORZECZNOŚĆ BAŁWOCHWALSTWA

⁹ Wszyscy wytwórcy bożków są niczym. Wytwory, którymi się rozkoszują, są bezużyteczne: niczego nie widzą ani nie wiedzą. Oni sami mogą sobie o tym zaświadczyć, dlatego powinni się wstydzić. ¹⁰ Kim jest ten, kto utworzył bożka i odlał posąg, z którego nie ma pożytku? ¹¹ Naprawdę, wszyscy, którzy go czczą, powinni się wstydzić, bo jego wytwórcy są tylko ludźmi. Niech zbiorą się wszyscy i staną razem. Niech się przerażą i wstydzą! ¹² Rzemieślnik kuje żelazo, obrabia je w żarze paleniska, młotami kształt mu nadaje, obrabia je siłą swych mięśni. Lecz gdy nie je, traci siły, gdy nie pije wody, omdlewa. ¹³ Rzemieślnik rozciąga miarę na drewnie, kreśli rylcem zarys, wycina go dłutami, robi znaki cyrklem. Nadaje mu kształt człowieka, odtwarza ludzkie piękno, aby potem ustawić w świątyni. ¹⁴ Ścina w tym celu drzewa cedrowe, używa cyprysu lub dębu, przebiera pośród leśnych drzew albo sadzi jesion, a deszcz pozwala mu wzrastać. ¹⁵ Te rzeczy służą człowiekowi na opał. Bierze je, aby się ogrzać, i roznieca ogień, aby upiec chleb. Z nich też robi sobie bożka i składa mu hołdy, tworzy sobie posąg i cześć mu oddaje. ¹⁶ Części używa do rozpalenia ognia, na części piecze mięso. Najada się pieczenią do syta, ogrzewa się i mówi: „Ach, jak mi ciepło, ogień daje mi światło”. ¹⁷ A z reszty robi bożka, tworzy sobie posąg, oddaje mu cześć i składa mu hołdy. Modli się do niego i mówi: „Ratuj mnie, gdyż jesteś moim bogiem”.

¹⁸ Nie rozumieją i nie pojmują, bo zaślepione są ich oczy i nie widzą, ich sercom brakuje rozsądku. ¹⁹ Nie zastanowią się w swoim sercu, brak im poznania i zrozumienia, by stwierdzić: „Części użyłem do rozpalenia ognia. Na jego żarze wypiekłem chleb i upiekłem mięso, a potem się najadłem. Czy powinienem z reszty robić ohydnego bożka? Czy mam oddawać cześć klocowi drewna?”.

²⁰ Karmi się popiołem, zwiodło go zbłąkane serce. Nie potrafi ocalić swojego życia i nie umie przyznać: „Fałszem jest to, co trzymam w prawej ręce”.

ODKUPIENIE IZRAELA

²¹ „Pamiętaj o tym, Jakubie,

bo jesteś moim sługą, Izraelu.

Ja cię ukształtowałem. Jesteś moim sługą!

Izraelu, nie jesteś przeze Mnie zapomniany.

²² Usunąłem jak obłok twoje występki

i jak chmurę twoje grzechy.

Nawróć się do Mnie, bo cię odkupiłem.

²³ Raduj się, niebo, bo PAN działa.

Weselcie się, głębiny ziemi.

Góry, wykrzykujcie z radości,

lasy ze wszystkimi swoimi drzewami!”.

Bo PAN odkupił Jakuba,

objawił swą chwałę w Izraelu.

BÓG W DZIEJACH REALIZUJE SWÓJ ZAMYSŁ ZBAWIENIA

²⁴ Tak mówi PAN, twój odkupiciel,

Ten, który ukształtował cię w łonie matki:

„Ja, PAN, stworzyłem wszystko.

Ja sam rozpiąłem niebiosa

i własną mocą utwierdziłem ziemię.

²⁵ Unieważniam znaki wróżbitów

i wykazuję głupotę czarodziejów.

Odprawiam mędrców z niczym

i ujawniam zawodność ich wiedzy.

²⁶ Potwierdzam słowo sług moich

i urzeczywistniam plan moich posłańców.

Mówię o Jerozolimie: Będzie zamieszkana

i o miastach Judy: Będą odbudowane, podźwignę je z ruin.

²⁷ Ja, który rozkazuję głębinie: Wysychaj!

Osuszam twoje odmęty,

²⁸ o Cyrusie mówię: On jest moim pasterzem.

On wypełni wszystkie me zamiary.

Powie o Jerozolimie: Ma być odbudowana

i o świątyni: Zostanie wzniesiona”.

POSŁANNICTWO CYRUSA

Rozdział 45

45 ¹Tak mówi PAN do swojego pomazańca, Cyrusa, którego prawą rękę mocno ujął, aby przed nim ukorzyć narody i broń odebrać królom, aby drzwi przed nim otworzyć,

aby bramy przed nim nie były zamknięte:

² „Ja pójdę przed tobą,

wyrównam wyboiste drogi.

Połamię spiżowe wrota,

pokruszę żelazne zasuwy.

³ Wydam tobie tajemne skarby

i kosztowności ukryte,

abyś poznał, że Ja jestem PANEM,

że wzywam cię po imieniu,

że jestem Bogiem Izraela.

⁴ Ze względu na mojego sługę Jakuba

i mego wybrańca Izraela,

wzywam cię po imieniu,

nadaję ci zaszczytny tytuł, chociaż Mnie nie znasz.

⁵ Ja jestem PANEM i nie ma innego,

oprócz Mnie nie ma boga!

Przepasuję cię do walki, chociaż Mnie nie znasz,

⁶ aby poznano od wschodu aż po zachód,

że oprócz Mnie nie ma nikogo!

Ja jestem PANEM i nie ma innego.

⁷ Ja stwarzam światłość i tworzę ciemność,

obdarzam szczęściem i zsyłam niedolę.

Ja, PAN, sprawiam to wszystko.

⁸ Niebiosa, wysączcie z góry rosę!

Obłoki, wylejcie z deszczem sprawiedliwość!

Niech się otworzy ziemia i wytryśnie zbawienie!

I niech zakwitnie sprawiedliwość!

– Ja, PAN, to stworzyłem”.

SUWERENNA WŁADZA BOGA NAD ŚWIATEM

⁹ Biada temu, kto się spiera ze swoim twórcą,

skorupie glinianej pośród skorup ziemi!

Czy glina mówi do garncarza: „Co robisz?”,

lub dzieło do rzemieślnika: „Brakuje ci kunsztu”?

¹⁰ Biada temu, kto mówi do ojca: „Co ty spłodziłeś?”, a do kobiety: „Co ty urodziłaś?”.

¹¹ Tak mówi PAN, Święty Izraela i jego Stwórca:

„Czy możecie stawiać Mi żądania co do moich dzieci i rozkazywać Mi odnośnie do mojego dzieła?

¹² Ja uczyniłem ziemię i stworzyłem na niej człowieka.

Moje ręce rozpięły niebiosa

i wszystkim ich zastępom wydaję rozkazy.

¹³ Ja wzbudziłem go, aby wyzwalał,

i prostuję wszystkie jego drogi.

On odbuduje moje miasto i uwolni moich wygnańców za darmo i bez okupu” – mówi PAN Zastępów.

NAWRÓCENIE POGAN

¹⁴ Tak mówi PAN:

„Robotnicy Egiptu i kupcy Kusz

oraz postawni Sebejczycy

przejdą do ciebie i będą twoi.

Pójdą za tobą w kajdanach.

Tobie będą składać hołdy

i modlić się będą do ciebie:

«Tylko u ciebie jest Bóg i nigdzie indziej!

Nie ma żadnego innego boga»”.

¹⁵ Naprawdę, Ty jesteś Bogiem, który się ukrywa, Boże Izraela, który zbawiasz.

¹⁶ Będą się wstydzić i doznają hańby,

razem odejdą w niesławie wszyscy wytwórcy bożków.

¹⁷ Izrael będzie zbawiony przez PANA

zbawieniem wiecznym.

Nie będziecie się wstydzić ani nie doznacie hańby po wszystkie wieki.

ORĘDZIE BOGA DO NARODÓW

¹⁸ Bo tak mówi PAN, Stwórca nieba,

który jest jedynym Bogiem; który ziemię ukształtował, uczynił i umocnił; nie stworzył jej po to, aby była pustkowiem, lecz przygotował ją do zamieszkania:

„Ja jestem PANEM i nie ma innego!

¹⁹ Nie przemawiałem w ukryciu,

w jakimś ciemnym zakątku ziemi.

Nie mówiłem potomstwu Jakuba:

«Szukajcie Mnie na pustkowiu!».

Ja jestem PANEM, który mówi to, co sprawiedliwe, i ogłasza to, co słuszne.

²⁰ Gromadźcie się i przychodźcie,

zbliżcie się razem, ocaleni spośród narodów!

Nierozumni są ci, którzy noszą swoje drewniane bożki i modlą się do boga, który nie może zbawić.

²¹ Ogłoście i przedstawcie dowody,

nawet naradźcie się wspólnie:

Kto dawno wszystko to przepowiedział

i już wcześniej ogłosił?

Czyż nie Ja, PAN?

Poza Mną nie ma żadnego boga!

Bóg sprawiedliwy i Zbawca oprócz Mnie nie istnieje!

²² Zwróćcie się do Mnie, aby się zbawić, wszystkie krańce ziemi,

bo Ja jestem Bogiem i nie ma innego!

²³ Przysięgam na siebie,

moje usta wypowiadają sprawiedliwość

i jest to nieodwołalne słowo.

Przede Mną zegnie się wszelkie kolano

i na Mnie przysięgać będzie wszelki język!”.

²⁴ „Jedynie w PANU – mówić będą o Mnie –

jest bezmiar sprawiedliwości i mocy”.

Do Niego przyjdą wstydem okryci wszyscy, którzy na Niego się złoszczą.

²⁵ W PANU wszyscy potomkowie Izraela

zostaną wyzwoleni i będą się chlubić».

PRZECIWKO BOGOM BABILONII

Rozdział 46

46 ¹ Bel został położony, Nebo został opakowany. Ich posągi stały się brzemieniem dla zwierząt, ciężarem dla bydła jucznego.

Noszone przez was w procesjach,

teraz stanowią brzemię dla zmęczonych zwierząt.

² Zostały opakowane i razem położone.

Nie potrafiły ocalić od brzemienia

i same też poszły w niewolę.

³ „Słuchajcie Mnie, domu Jakuba

i cała reszto domu Izraela!

Byliście dźwigani od waszych narodzin

i noszeni od czasu, gdy byliście w łonie,

⁴ lecz aż do waszej starości Ja jestem taki sam i będę was dźwigał aż do lat sędziwych.

Ja stworzyłem i Ja noszę,

Ja dźwigam i Ja ocalam!

⁵ Do kogo Mnie porównacie,

do kogo możecie Mnie przyrównać?

Z kim możecie Mnie zestawić,

abyśmy mogli być porównywani?

⁶ Wysypują złoto z sakwy

i odważają srebro na szali,

najmują złotnika,

aby z tego zrobił bożka,

by potem mu się kłaniać i oddawać hołdy.

⁷ Biorą go na ramiona i dźwigają,

stawiają na jego podstawie.

I stoi, nie rusza się ze swego miejsca.

Choćby krzyczeli do niego, nie odpowie.

Nikogo nie wybawi z jego udręki.

BÓG URZECZYWISTNIA SWOJE PLANY

⁸ Pamiętajcie o tym i nabierzcie odwagi,

weźcie to sobie do serca, buntownicy!

⁹ Wspomnijcie odległą przeszłość!

To Ja jestem Bogiem

i oprócz Mnie nie ma innego!

Nie ma nikogo podobnego do Mnie.

¹⁰ Ja od początku zapowiadałem przyszłość

i z dawien dawna to, czego jeszcze nie było.

Mówię, a plan mój się urzeczywistnia

i całkowicie moją wolę wypełniam.

¹¹ Przywołuję ze wschodu drapieżnego ptaka, z daleka wzywam tego, który plan mój spełnia.

Jeśli coś powiedziałem, tak się stanie.

Jeśli coś postanowiłem, tak będzie uczynione.

¹² Słuchajcie Mnie, ludzie zatwardziałego serca, dalecy od sprawiedliwości!

¹³ Ja sprowadzam moją sprawiedliwość,

jest już niedaleko

i nie opóźni się moje zbawienie.

Syjonowi udzielę zbawienia,

Izraelowi mojej chwały!”.

WŁADCZYNI ŚWIATA – NIEWOLNICĄ

Rozdział 47

47 ¹Zejdź w dół i usiądź w prochu, dziewico, córko Babilonu!

Usiądź na ziemi, bez tronu,

córko chaldejska!

Bo już cię nie będą nazywali

delikatną i wykwintną.

² Weź żarna i miel zboże,

zrzuć swą zasłonę!

Unieś suknię, obnaż uda,

brnij przez strumienie!

³ Twa nagość będzie odkryta

i twoja hańba widoczna.

Wezmę odwet i nie oszczędzę nikogo.

⁴ – Naszym odkupicielem

jest Święty Izraela,

na imię Mu PAN Zastępów. –

⁵ Usiądź w milczeniu

i odejdź w ciemność,

córko chaldejska!

Bo już cię nie będą nazywać

władczynią królestw!

⁶ Uniosłem się gniewem na mój lud,

zhańbiłem moje dziedzictwo

i wydałem je w twoje ręce.

Nie miałaś dla nich miłosierdzia

i nawet starców obciążyłaś

niezwykle ciężkim jarzmem.

⁷ Mówiłaś: „Będę trwać wiecznie,

będę na zawsze władczynią”.

Nie brałaś sobie tych spraw do serca,

nie myślałaś o tym, jaki będzie koniec.

⁸ Więc teraz słuchaj, wykwintna,

co siedzisz tak pewnie

i myślisz sobie:

„Nikt mi nie dorówna!

Nie zostanę wdową,

nie doświadczę utraty swych dzieci”.

⁹ Lecz spadnie na ciebie i jedno, i drugie,

w jednym dniu, niespodziewanie.

Stracisz swe dzieci i owdowiejesz.

Doświadczysz tych nieszczęść w całej ich pełni, pomimo mnogości twych czarów

i chociaż potężne są twoje liczne zaklęcia.

BEZRADNOŚĆ MĘDRCÓW BABILONII

¹⁰ Czułaś się bezpieczna w swej niegodziwości;

mówiłaś sobie: „Nikt mnie nie widzi”.

Zwiodły cię twoja mądrość i wiedza;

myślałaś: „Nikt mi nie dorówna!”.

¹¹ Dlatego przyjdzie na ciebie nieszczęście,

którego nie zdołasz uniknąć.

Spadnie na ciebie klęska,

której nie zdołasz zapobiec.

Przyjdzie na ciebie nagła zagłada,

której nie przeczuwasz.

¹² Obstawaj sobie przy swoich zaklęciach

i przy mnogości twych czarów,

którymi trudziłaś się od młodości.

Może będzie to dla ciebie pożyteczne.

Może zdołasz wzbudzić przerażenie!

¹³ Jesteś bezsilna, choć licznych masz doradców.

Niechaj się stawią!

Niech cię uratują badacze nieba i znawcy gwiazd, którzy z faz księżyca ogłaszają,

jakich wydarzeń powinnaś się spodziewać.

¹⁴ Lecz oni stali się jak plewy

i pali ich ogień!

Nie potrafią uratować swojego życia

z mocy płomieni.

Nie jest to żar, który by rozgrzewał,

ani światło, przy którym można usiąść.

¹⁵ Tym stali się dla ciebie ci handlarze,

z którymi od młodości robiłaś interesy.

Każdy poszedł w swoją stronę.

Nie ma nikogo, kto by cię wybawił.

IZRAEL NIEWIERNY I BUNTOWNICZY

Rozdział 48

48 ¹ Słuchajcie tego, domu Jakuba, którzy zostaliście nazwani imieniem Izraela

i wypływacie z wody Judy,

którzy przysięgacie na imię PANA

i wzywacie Boga Izraela,

ale wbrew prawdzie i sprawiedliwości.

² Powołujecie się na Miasto Święte

i liczycie na wsparcie Boga Izraela,

na imię Mu PAN Zastępów.

³ Dużo wcześniej zapowiedziałem to, co już się stało.

Wyszło to z moich ust i pozwoliłem, by o tym usłyszano.

Zadziałałem nagle i nastąpiło.

⁴ Wiedziałem, że jesteś uparty

i że twój kark jest sztabą żelaza,

a twoje czoło ze spiżu,

⁵ dlatego dużo wcześniej ci zapowiedziałem

i pozwoliłem ci o tym usłyszeć, zanim to nastąpiło, abyś nie powiedział: „Mój bożek to sprawił,

moje rzeźbione i odlewane posągi to zrządziły”.

⁶ Słyszałeś, więc spójrz na to wszystko!

Czy możesz temu zaprzeczyć?

Odtąd jednak pozwalam ci słyszeć rzeczy nowe, tajemne, o których wcześniej nie wiedziałeś.

⁷ One teraz się stają, a nie kiedyś,

i wcześniej o nich nie słyszałeś,

byś nie mógł mówić: „Wiedziałem, że tak będzie”.

⁸ Ani nie słyszałeś, ani nie wiedziałeś

i wcześniej nie dotarło to do twoich uszu.

Bo wiem, jak bardzo jesteś niewierny

i że buntownikiem zwą cię od zarania.

⁹ Przez wzgląd na moje imię gniew swój powściągam i przez wzgląd na moją chwałę wstrzymam się, aby cię nie wytępić.

¹⁰ Oto cię oczyszczam, choć nie jako srebro,

próbuję cię w tyglu niedoli. ¹¹ Ze względu na Mnie, ze względu na Mnie samego tak czynię, aby moje imię nie było znieważane.

Chwały mojej nie oddam innemu!

MISJA CYRUSA

¹² Słuchaj Mnie, Jakubie,

Izraelu, którego wezwałem!

To Ja jestem! Ja jestem pierwszy,

Ja również jestem ostatni!

¹³ To moja ręka kładła podwaliny ziemi

i moja prawica rozpięła niebiosa!

Gdy Ja je wzywam, stawiają się od razu.

¹⁴ Zgromadźcie się wszyscy i słuchajcie!

Któż spośród was to przewidywał?

PAN obdarzył go miłością i on spełni Jego wolę co do Babilonu i plemion Chaldei.

¹⁵ To Ja, właśnie Ja zapowiedziałem i go wezwałem.

Prowadzę go i on odniesie sukces.

¹⁶ Zbliżcie się do Mnie i słuchajcie o tym!

Od samego początku nie mówiłem w skrytości.

Odkąd się to dzieje,

Ja tam jestem!

„A teraz PAN BÓG posłał mnie i swojego ducha”.

BÓG CHCE PROWADZIĆ SWÓJ LUD

¹⁷ Tak mówi PAN, twój odkupiciel, Święty Izraela: „Ja, PAN, jestem twoim Bogiem! Uczę cię tego, co jest dla ciebie pożyteczne,

prowadzę drogą, którą powinieneś kroczyć.

¹⁸ Gdybyś z uwagą słuchał moich przykazań,

twój pokój byłby jak rzeka,

a twoja sprawiedliwość jak fale morza.

¹⁹ Twój ród byłby liczny jak piasek,

a twoje potomstwo jak jego ziarnka.

Jego imię nie byłoby wytępione

ani zgładzone przede Mną”.

WEZWANIE DO POWROTU

²⁰ Wychodźcie z Babilonu! Uchodźcie z Chaldei!

Głosem radości to oznajmiajcie i ogłaszajcie!

Roznoście tę wieść aż po krańce ziemi!

Mówcie: „PAN wykupił swojego sługę Jakuba!”.

²¹ Nie cierpieli pragnienia,

choć prowadził ich przez miejsca pustynne.

Sprawił, że wytrysnęły dla nich wody ze skały;

rozszczepił skałę i wypłynęła woda.

²² „Nie ma pokoju dla bezbożnych”

– mówi PAN.

DUCHOWE WYZWOLENIE IZRAELA

DRUGA PIEŚŃ O SŁUDZE PANA

Rozdział 49

49 ¹ Słuchajcie mnie, wyspy! Uważajcie pilnie, dalekie ludy!

PAN wezwał mnie w łonie matki

i w jej wnętrznościach nadał mi imię.

² Moje usta uczynił jakby ostrym mieczem,

w cieniu swojej ręki mnie chował.

Uczynił mnie strzałą zaostrzoną,

ukrył mnie w swoim kołczanie.

³ Rzekł do mnie:

„Ty jesteś moim sługą, Izraelu,

przez ciebie objawię moją chwałę!”.

⁴ A ja myślałem: Trud mój jest daremny,

na próżno, bez pożytku zużyłem me siły.

Ale moje prawo jest u PANA,

u mojego Boga jest moja zapłata.

SŁUGA ŚWIATŁOŚCIĄ NARODÓW

⁵ Teraz zaś mówi PAN,

który uczynił mnie swoim sługą w łonie matki, by z powrotem sprowadzić do Niego Jakuba i zgromadzić wokół Niego Izraela.

Zostałem otoczony chwałą w oczach PANA,

bo mój Bóg jest moją siłą.

⁶ Powiedział: „To zbyt mało, że jesteś moim sługą, aby podźwignąć plemiona Jakuba i z powrotem sprowadzić ocalonych spośród Izraela.

Ustanawiam cię światłością narodów,

aby moje zbawienie dotarło aż po krańce ziemi”.

⁷ Tak mówi PAN, odkupiciel Izraela i jego Święty do zelżonego, wzgardzonego przez ludzi, do sługi władców:

„Królowie zobaczą i powstaną,

książęta składać będą hołdy

przez wzgląd na PANA, który jest wierny,

na Świętego Izraela, który cię wybrał”.

⁸ Tak mówi PAN:

„W czasie zmiłowania odpowiadam tobie,

w dniu zbawienia przychodzę ci z pomocą.

Ukształtowałem cię i uczyniłem przymierzem dla ludu, abyś odbudował zburzony kraj i rozdzielił opuszczone dziedzictwo,

⁹ abyś powiedział uwięzionym: «Wychodźcie!», a pogrążonym w ciemnościach: «Wyjdźcie na światło!»”.

Będą się paśli nawet przy drogach,

na wszystkich pagórkach będą ich pastwiska.

¹⁰ Nie zaznają głodu ani pragnienia,

nie dokuczy im palący wiatr ani słońce.

Poprowadzi ich bowiem ten,

który ich miłuje, zaprowadzi ich do źródeł wody.

¹¹ Przez wszystkie góry utoruję drogi

i wysoko zbuduję moje trakty.

¹² Oto ci przybędą z daleka!

Jedni z północy i od strony morza,

a inni z krainy Sinitów”.

HYMN O BOŻEJ MIŁOŚCI

¹³ Raduj się, niebo, i wesel się, ziemio!

Góry, wykrzykujcie z radości!

Bo PAN pocieszył swój lud

i z miłością ujął się za jego biednymi.

¹⁴ A Syjon mówił: „PAN mnie opuścił

i Bóg zapomniał o mnie”.

¹⁵ Czy może kobieta zapomnieć o swym niemowlęciu?

Czy może nie miłować dziecka swego łona?

Lecz gdyby nawet ona zapomniała,

Ja nie zapomnę o tobie!

¹⁶ Oto wyryłem cię na moich dłoniach,

twoje mury są stale przede Mną!

¹⁷ Spiesznie przybędą ci, którzy cię odbudują,

odstąpią od ciebie ci, co cię niszczyli i burzyli.

¹⁸ Podnieś swoje oczy i spójrz wokoło.

Wszyscy oni się gromadzą,

przychodzą do ciebie.

„Na moje życie! – wyrocznia PANA –

Są to klejnoty, którymi się przyozdobisz

i opaszesz się nimi jak panna młoda”.

¹⁹ Bo twoje ruiny, gruzy i kraj zniszczony

okażą się teraz zbyt ciasne dla twych mieszkańców, gdy oddalą się ci, którzy cię pożerali.

²⁰ Jeszcze będą do ciebie mówiły dzieci, które utraciłaś:

„Ta przestrzeń jest dla mnie zbyt ciasna,

zrób mi miejsce, gdzie mógłbym się osiedlić!”.

²¹ Wtedy pomyślisz:

„Kto dla mnie je urodził?

Przecież straciłam dzieci i byłam bezpłodna,

wygnana i odepchnięta.

Kto mi je odchował?

Przecież pozostałam sama.

Skąd więc one się wzięły?”.

PRZYSZŁY TRYUMF LUDU BOŻEGO

²² Tak mówi PAN BÓG:

„Oto Ja podniosę rękę w stronę narodów,

ustawię znak dla ludów

i przyniosą w swoich objęciach twoich synów,

i na ramionach nieść będą twoje córki.

²³ Królowie będą twoimi piastunami,

a ich księżniczki twoimi niańkami.

Z twarzą ku ziemi będą ci hołd składać

i pył twoich stóp będą zlizywać.

Wtedy poznasz, że Ja jestem PANEM,

i nie zawiodą się ci, którzy Mi ufają!”.

²⁴ Czy można odebrać zdobycz mocarzowi

i czy jeniec może wymknąć się zwycięzcy?

²⁵ Lecz tak mówi PAN:

„Mocarzowi zostanie odebrany jeniec

i zdobycz wymknie się tyranowi,

bo z twoimi przeciwnikami Ja się rozprawię

i Ja wybawię twoje dzieci!

²⁶ Sprawię, że twoi ciemięzcy jeść będą własne ciało, i swoją krwią się upiją jak winem.

Wtedy pozna każde stworzenie,

że Ja, PAN, jestem twoim wybawcą,

twym odkupicielem, wszechmocnym Bogiem Jakuba!”.

BÓG WYBAWCĄ SWOJEGO LUDU

Rozdział 50

50 ¹ Tak mówi PAN: „Gdzie jest dokument rozwodu waszej matki,

którym ją oddaliłem?

Albo któremu z moich wierzycieli

was sprzedałem?

To za wasze winy zostaliście sprzedani,

za wasze zdrady oddalona została wasza matka.

² Dlaczego, gdy przybyłem, nie było nikogo,

a gdy wołałem, nikt nie odpowiadał?

Czy za krótka była moja ręka, aby wybawić?

Czy nie ma we Mnie mocy, aby ocalić?

Oto moją groźbą osuszam morze,

zamieniam rzeki w pustynię.

Ich ryby cuchną z braku wody,

leżą martwe z pragnienia.

³ Czernią oblekam niebo,

jego piękną szatę zamieniam w wór pokutny”.

TRZECIA PIEŚŃ O SŁUDZE PANA

⁴ PAN Bóg dał mi język ucznia,

abym umiał słowem pokrzepiać strudzonych.

Rozbudza mnie każdego ranka,

od rana czyni mnie gotowym,

bym słuchał jak uczeń.

⁵ PAN Bóg otworzył mi uszy,

a ja się nie wzbraniałem

ani nie cofnąłem.

⁶ Dałem chłoszczącym swoje plecy

i moje policzki rwącym mi brodę.

Nie zakrywałem swej twarzy

przed zniewagami i opluciem.

⁷ Ale PAN Bóg mnie wspiera,

więc nie złamie mnie zniewaga.

Dlatego uczyniłem swoją twarz jak krzemień

i wiem, że nie muszę się wstydzić.

⁸ Blisko jest ten, który mnie uniewinni.

Kto chce się ze mną spierać?

Stańmy razem do rozprawy!

Kto chce dokonać nade mną sądu?

Niech zbliży się do mnie!

⁹ Oto PAN BÓG mnie wspiera!

Kto mi dowiedzie winy?

Wszyscy oni ulegną zniszczeniu jak odzież

zżerana przez mole.

WEZWANIE DO UFNOŚCI I POSŁUSZEŃSTWA

¹⁰ Kto z was boi się PANA

i słucha Jego sługi?

Chociaż chodzi w ciemnościach,

gdzie brakuje światła,

niech złoży ufność w imieniu PANA,

niech szuka oparcia w swym Bogu!

¹¹ Ale wy wszyscy wzniecacie ogień

i szykujecie ogniste strzały.

Idźcie więc w światło waszego ognia,

między rozpalone przez was strzały!

Odbierzecie to z mojej ręki!

Będziecie wić się w męczarniach.

PAMIĘĆ O BOŻYM BŁOGOSŁAWIEŃSTWIE

Rozdział 51

51 ¹ Słuchajcie Mnie wy, którzy dążycie do sprawiedliwości, wy, którzy szukacie PANA!

Spójrzcie na głaz, z którego was wyciosano,

i na gardziel studni, z której was wydobyto.

² Spójrzcie na Abrahama, waszego praojca,

i na Sarę, która was zrodziła.

Był tylko jeden, kiedy go wezwałem,

ale pobłogosławiłem go i rozmnożyłem.

³ Gdyż PAN pocieszy Syjon,

pociechą napełni wszystkie jego zgliszcza,

jego pustynię uczyni jak Eden,

a jego step jak ogród PANA.

Zapanują w nim radość i wesele,

dziękczynienie i dźwięk pieśni.

TRYUMF SPRAWIEDLIWOŚCI

⁴ Uważaj pilnie, mój ludu!

Słuchaj Mnie, mój narodzie!

Bo ode Mnie wyjdzie nauka

i moja sprawiedliwość będzie światłością ludów!

⁵ Bliskie jest moje wyzwolenie,

nastaje moje zbawienie.

Moje ramię będzie sądzić ludy,

będą Mnie wyczekiwać wyspy

i w moim ramieniu będą pokładać nadzieję.

⁶ Wznieście swe oczy ku niebu

i spójrzcie w dół, na ziemię!

Bo niebiosa jak dym się rozwieją,

ziemia jak odzież ulegnie zniszczeniu,

a jej mieszkańcy wyginą jak komary.

Lecz moje zbawienie będzie trwać na wieki,

a moje wyzwolenie nigdy nie przeminie.

⁷ Słuchajcie Mnie wy, którzy znacie sprawiedliwość, ludu, w którego sercu jest moja nauka!

Nie bójcie się obelg ludzi,

nie obawiajcie się ich zniewag!

⁸ Bo mole zjedzą ich jak odzież

i jak wełnę pożre ich robactwo.

Lecz moja sprawiedliwość będzie trwać na wieki, a moje zbawienie przez pokolenia.

WOŁANIE O POMOC I ODPOWIEDŹ BOGA

⁹ Zbudź się, zbudź, ramię PANA,

przyodziej się potęgą!

Zbudź się, jak za dni pradawnych,

jak za pokoleń sprzed wieków!

Czyś to nie ty posiekało Rahaba

i przebiło potwora?

¹⁰ Czyś to nie ty osuszyło morze,

wody wielkiej otchłani,

uczyniło drogę poprzez morskie głębiny,

aby przeszli wyzwoleni?

¹¹ Odkupieni przez PANA powrócą

i przyjdą na Syjon z weselem.

Niekończąca się radość będzie ich koroną.

Ogarnie ich szczęście i radość,

a udręka i smutek przeminą.

¹² Ja, właśnie Ja was pocieszam!

Kim jesteś ty, że boisz się człowieka, który musi umrzeć, zwykłego śmiertelnika, który ginie jak trawa, ¹³ a zapominasz o PANU, swoim Stwórcy,

który rozpiął niebo i utwierdził ziemię?

Dlaczego całymi dniami drżysz nieustannie

przed gniewem ciemięzcy,

który pragnie niszczyć?

Lecz gdzie jest gniew ciemięzcy?

¹⁴ Wkrótce jeniec odzyska wolność,

nie umrze w lochu,

nie zabraknie mu chleba.

¹⁵ Ja jestem PANEM, twoim Bogiem,

który porusza morze i sprawia, że burzą się fale.

PAN Zastępów – to Jego imię.

¹⁶ Chcę włożyć moje słowa w twe usta

i ukryć cię w cieniu mojej ręki,

aby rozpiąć niebo i utwierdzić ziemię,

i powiedzieć do Syjonu: „Jesteś moim ludem!”.

KIELICH BOŻEGO GNIEWU

¹⁷ Rozbudź się, rozbudź,

powstań, Jerozolimo,

która piłaś z ręki PANA

puchar Jego gniewu,

wypiłaś odurzający kielich,

do dna go wychyliłaś.

¹⁸ Nie ma nikogo, kto mógłby ją prowadzić,

chociaż wielu synów urodziła.

Nie ma nikogo, kto mógłby trzymać ją za rękę, chociaż wielu synów wychowała.

¹⁹ Spotkał cię podwójny cios,

kto ci okaże współczucie?

Spustoszenie i ruina, głód i miecz,

kto może cię pocieszyć?

²⁰ Twoi synowie padli bezwładnie

na rogach wszystkich ulic,

jak antylopa w matni,

oszołomieni gniewem PANA,

wzburzeniem twojego Boga.

²¹ Posłuchaj więc tego, nieszczęsna

i odurzona, lecz nie winem!

²² Tak mówi twój władca, PAN

i twój Bóg, który broni swojego ludu:

„Oto zabieram z twojej ręki odurzający kielich,

puchar mojego gniewu.

Już dłużej nie będziesz z niego piła.

²³ Włożę go w rękę twoich ciemięzców,

którzy ci rozkazywali:

«Zniż się, abyśmy mogli przejść po tobie!».

Ze swoich pleców uczyniłaś dla nich jakby ziemię, jakby ulicę dla przechodzących”.

PAN BÓG MOCĄ I ZBAWIENIEM JEROZOLIMY

Rozdział 52

52 ¹ Zbudź się, zbudź, Syjonie! Przyodziej swoją potęgę!

Załóż swe najwspanialsze szaty,

Jeruzalem, Miasto Święte!

Bo już nigdy nie wtargnie do ciebie

nieobrzezany ani nieczysty.

² Otrząśnij się z prochu i powstań,

usiądź, Jerozolimo!

Zerwij z szyi swoje pęta,

pojmana córko Syjonu!

³ Bo tak mówi PAN:

„Za darmo zostaliście sprzedani,

bez pieniędzy więc zostaniecie wykupieni”.

⁴ Bo tak mówi PAN BÓG:

„Kiedyś mój lud poszedł do Egiptu,

aby tam przebywać jako cudzoziemiec.

Potem Asyria srodze go gnębiła.

⁵ A teraz, jak mam postąpić – wyrocznia PANA – skoro mój lud za darmo był uprowadzony?

Jego władcy naśmiewają się – wyrocznia PANA – i wciąż, co dzień znieważane jest moje imię.

⁶ Dlatego mój lud pozna moje imię.

Dlatego w tym dniu

przekona się, że Ja nieustannie mówię: «Oto jestem»”.

NADEJŚCIE KRÓLESTWA BOŻEGO

⁷ Jak bardzo oczekiwane są na górach

stopy zwiastuna dobrej nowiny,

który głosi pokój,

zwiastuje dobro,

obwieszcza zbawienie,

mówi do Syjonu:

„Twój Bóg króluje!”.

⁸ Słuchaj! Twoi strażnicy podnoszą głos,

razem radośnie wykrzykują,

bo na własne oczy widzieli

powrót PANA na Syjon.

⁹ Zabrzmijcie wspólnie radością,

ruiny Jeruzalem!

Bo PAN pociesza swój lud,

wyzwala Jerozolimę!

¹⁰ PAN obnażył swoje święte ramię

na oczach wszystkich narodów

i wszystkie krańce ziemi

ujrzą zbawienie naszego Boga.

WYJŚCIE Z BABILONII

¹¹ Wyruszcie! Wyruszcie! Wyjdźcie stamtąd!

Nie dotykajcie tego, co nieczyste!

Wyjdźcie z niej! Oczyśćcie się,

wy, którzy niesiecie przedmioty PANA!

¹² Nie musicie wychodzić pospiesznie

ani uciekać w panice,

gdyż PAN idzie przed wami

i Bóg Izraela broni waszych tyłów.

CZWARTA PIEŚŃ O SŁUDZE PANA

¹³ Oto powiedzie się mojemu słudze,

będzie wywyższony i wyniesiony,

wzniesie się bardzo wysoko!

¹⁴ Podobnie jak wielu patrzyło na niego ze zgrozą – tak zniekształcony, niepodobny do człowieka był jego wygląd i jego postać niepodobna do ludzi – ¹⁵ tak też wprawi w zdumienie wiele narodów.

Królowie zamkną przed nim swoje usta,

bo ujrzą coś, o czym im nie mówiono,

i zrozumieją coś, o czym nigdy nie słyszeli.

Rozdział 53

53 ¹Kto uwierzy w to, co usłyszeliśmy, i komu objawiło się ramię PANA?

² Wyrósł przed Nim jak młoda latorośl

i jak korzeń z wyschniętej ziemi.

Nie było w nim blasku ani wspaniałości,

które by przyciągały nasz wzrok, ani wyglądu, który by się nam podobał.

³ Wzgardzony i odtrącony przez ludzi,

doświadczony chorobą i cierpieniem,

jak ktoś, przed kim zasłania się twarz.

Został wzgardzony, a my nie zwracaliśmy na niego uwagi.

⁴ Oto on dźwigał nasze choroby i wziął na siebie nasze cierpienia, a my uznaliśmy go za ukaranego, pobitego i pognębionego przez Boga.

⁵ Lecz on był zraniony za nasze grzechy,

zmiażdżony za nasze winy.

Dla naszego zbawienia znosił karcenie,

przez jego rany zostaliśmy uzdrowieni.

⁶ Wszyscy błądziliśmy jak owce,

każdy szedł swoją własną drogą,

a PAN sprawił, że jego ugodziły winy nas wszystkich.

⁷ Męczono go, lecz znosił to pokornie

i nie otworzył swoich ust.

Jak baranek prowadzony na zabicie

i jak owca, która milczy, gdy ją strzygą,

tak on nie otworzył swoich ust.

⁸ Po upokorzeniu i sądzie został zabrany,

ale czy ktoś się przejmuje jego losem?

Gdyż został wyrwany z krainy żyjących

ze względu na grzechy mojego ludu, który zasłużył na karę.

⁹ Pochowano go wśród złoczyńców i złożono go w grobie bogacza, a przecież nie dopuścił się przemocy ani na jego ustach nie było fałszu.

¹⁰ Lecz PAN pragnął zmiażdżyć go cierpieniem.

Jeśli swoje życie odda jako ofiarę wynagradzającą, ujrzy potomstwo i cieszyć się będzie długim życiem, a pragnienie PANA spełni się przez niego.

¹¹ Po swojej udręce zobaczy światłość

i nasyci się tym, co pozna.

Mój sprawiedliwy sługa wielu uczyni sprawiedliwymi, bo on weźmie na siebie ich winy.

¹² Dlatego w dziedzictwie przydzielę mu wielu i wielkie rzesze posiądzie jak zdobycz.

Za to, że wydał na śmierć samego siebie

i został zaliczony do przestępców,

ponieważ sam dźwigał grzechy wielu

i wstawiał się za przestępcami.

WIECZNA ŁASKAWOŚĆ BOGA

Rozdział 54

54 ¹ Ciesz się, niepłodna, która nie rodziłaś,

wykrzykuj z radości i wołaj,

która nie zaznałaś bólów rodzenia!

Bo liczniejsze są dzieci opuszczonej

niż dzieci tej, która ma męża – mówi PAN.

² Poszerz przestrzeń swojego namiotu,

powiększ swoje mieszkania!

Nie oszczędzaj!

Przedłuż sznury

i wzmocnij paliki namiotu!

³ Bo rozprzestrzenisz się na prawo i lewo,

a twoje potomstwo zdobędzie narody

i zaludni spustoszone miasta.

⁴ Nie bój się, bo nie będziesz się wstydzić,

nie czuj się pohańbiona, bo nie doznasz upokorzenia.

Zapomnisz o wstydzie swojego panieństwa

i nie będziesz pamiętać niesławy swego wdowieństwa.

⁵ Ponieważ twoim mężem jest twój Stwórca,

który ma na imię PAN Zastępów.

Twoim odkupicielem jest Święty Izraela,

który nazywany jest Bogiem całej ziemi.

⁶ PAN cię wezwał jak kobietę opuszczoną i przygnębioną, bo czy można porzucić żonę poślubioną w młodości? – mówi twój Bóg.

⁷ Opuściłem cię na krótką chwilę,

lecz znów przygarniam cię z wielką miłością.

⁸ W przystępie gniewu zakryłem na chwilę

moje oblicze przed tobą,

lecz w wiecznej łaskawości

obdarzyłem cię miłością

– mówi PAN, twój odkupiciel.

⁹ Ponawiają się dla Mnie jakby dni Noego:

jak przysiągłem, że wody Noego

już nigdy więcej nie zaleją ziemi,

tak też przysięgam

nie gniewać się na ciebie

i nie karcić ciebie.

¹⁰ Bo góry mogą przeminąć

i wzgórza mogą się zachwiać,

lecz moja łaskawość nie przeminie

i moje przymierze pokoju się nie zachwieje!

– mówi PAN, który obdarza cię miłością.

NOWA JEROZOLIMA

¹¹ O biedna, smagana wichrami, niepocieszona!

Oto Ja osadzę twoje kamienie węgielne na diamentach i twoje fundamenty na szafirach.

¹² Blanki twoich baszt wykonam z rubinów,

a twoje bramy z kryształów

i wszystkie twoje mury graniczne z drogich kamieni.

¹³ Wszystkie twoje dzieci będą uczniami PANA, wielka będzie pomyślność twych dzieci,

¹⁴ będziesz utwierdzona w sprawiedliwości.

Trzymaj się z dala od przemocy,

bo nie musisz się bać,

i od trwogi, bo nie zbliży się do ciebie!

¹⁵ Jeśli ktoś będzie cię atakował,

nie będzie to pochodzić ode Mnie.

Kto cię zaatakuje,

padnie ze względu na ciebie.

¹⁶ Oto Ja stworzyłem kowala,

który rozdmuchuje żar w węglu

i wydobywa narzędzia, aby nimi pracować.

Lecz Ja stworzyłem także niszczyciela,

aby mógł wytracać.

¹⁷ Żadna broń sporządzona przeciwko tobie

nie będzie skuteczna,

i każdemu, kto będzie chciał się z tobą sądzić, dowiedziesz jego winy.

Takie jest dziedzictwo sług PANA,

a ich sprawiedliwość pochodzi ode Mnie

– wyrocznia PANA.

POWOŁANIE WSZYSTKICH NARODÓW DO ZBAWIENIA

POKARM ŻYCIA I WIECZNE PRZYMIERZE

Rozdział 55

55 ¹ Och, przyjdźcie do wody, wszyscy spragnieni, chociaż nie macie pieniędzy!

Przyjdźcie, kupujcie i jedzcie!

Przyjdźcie i kupujcie wino i mleko,

chociaż nie macie pieniędzy

i nie możecie zapłacić.

² Po co wydajecie pieniądze

na to, co nie jest chlebem?

Dlaczego się trudzicie, by osiągnąć to,

co nie może nasycić?

Słuchajcie Mnie uważnie,

a będziecie jeść najlepsze potrawy

i będziecie się rozkoszować pożywnym pokarmem.

³ Nakłońcie uszu i przyjdźcie do Mnie,

słuchajcie, a ocalicie swoje życie!

Zawrę z wami wieczne przymierze,

wypełniając wobec was

obietnice łaskawości dane Dawidowi,

które są wiarygodne.

⁴ Jak ustanowiłem go świadkiem dla ludów,

przywódcą dla ludów i rozkazodawcą,

⁵ tak ty przywołasz nieznany sobie naród,

a narody, które ciebie nie znały,

przybiegną do ciebie przez wzgląd na PANA, twojego Boga, Świętego Izraela, który ciebie wsławił.

WOŁANIE O NAWRÓCENIE

⁶ Szukajcie PANA, kiedy daje się znaleźć,

wzywajcie Go, kiedy jest blisko!

⁷ Niech niegodziwy porzuci swą drogę,

a człowiek występny swoje zamysły!

Niech wróci do PANA,

aby obdarzył go miłością,

do naszego Boga,

gdyż On jest hojny w przebaczaniu!

⁸ Bo moje myśli nie są waszymi myślami,

a wasze drogi nie są moimi drogami

– wyrocznia PANA.

⁹ Bo jak niebo góruje nad ziemią,

tak drogi moje górują nad waszymi,

a moje myśli nad waszymi myślami!

¹⁰ Bo deszcz i śnieg spadają z nieba

nie po to, by tam wrócić, lecz aby nawodnić ziemię, użyźnić ją i zapewnić urodzaj,

aby mogła dać nasienie siewcy

i dostarczyć chleb spożywającemu.

¹¹ Tak samo jest z moim słowem.

Wychodzi ono z ust moich,

nie po to, by wrócić do Mnie bezowocnie,

lecz aby wypełnić moją wolę

i spełnić to, z czym je posłałem.

RADOŚĆ WYZWOLENIA Z NIEWOLI

¹² Tak! Wyjdziecie z weselem

i przyprowadzą was w pokoju.

Góry i wzgórza będą przed wami wykrzykiwać z radości,

a wszystkie drzewa polne będą was oklaskiwać.

¹³ Zamiast cierni wyrosną cyprysy,

zamiast pokrzyw będą rosnąć mirty.

To właśnie będzie świadczyć o PANU

jako znak wieczny i niezniszczalny.

CZĘŚĆ TRZECIA: KSIĘGA TRYUMFU

NOWA WSPÓLNOTA ZBAWIENIA

Rozdział 56

56 ¹Tak mówi PAN: „Przestrzegajcie prawa i czyńcie sprawiedliwość,

bo wkrótce nadejdzie moje zbawienie

i objawi się moja sprawiedliwość!”.

² Szczęśliwy człowiek, który to czyni,

i syn człowieczy, który mocno przy tym trwa,

przestrzega szabatu, by go nie znieważać,

wystrzega się, aby ręki do zła nie przykładać.

³ I niech nie mówi cudzoziemiec,

który związał się z PANEM:

„Rzeczywiście PAN oddzielił mnie od swojego ludu”.

I niech eunuch nie mówi:

„Jestem uschłym drzewem”.

⁴ Bo tak mówi PAN:

„Eunuchom, którzy przestrzegają moich szabatów, wybierają to, co jest zgodne z moją wolą

i mocno trwają przy moim przymierzu –

⁵ dam w moim domu i w moich murach

pomnik i imię lepsze niż to, które mogą zapewnić synowie i córki, imię wieczne, które nie ulegnie zniszczeniu.

⁶ A cudzoziemców, którzy związali się z PANEM, aby hołd Mu oddawać, kochać imię PANA i być Jego sługami, wszystkich, którzy przestrzegają szabatu, aby go nie znieważać,

i mocno trwają przy moim przymierzu –

⁷ wprowadzę na moją górę świętą

i napełnię radością w moim domu modlitwy.

Ich całopalenia i ofiary

będą Mi miłe na moim ołtarzu.

Bo dom mój będzie nazwany

domem modlitwy dla wszystkich narodów!”.

⁸ Wyrocznia PANA BOGA,

który gromadzi wygnańców z Izraela:

„Będę nadal pomnażał

liczbę już zgromadzonych”.

KRYTYKA NIEGODZIWYCH PRZYWÓDCÓW

⁹ Wszystkie dzikie zwierzęta, chodźcie!

Przybywajcie na żer, wszystkie dzikie zwierzęta!

¹⁰ Wszyscy jego strażnicy są ślepi,

niczego nie pojmują!

Wszyscy oni to nieme psy,

niezdolne do szczekania.

Dyszą, wylegują się, kochają drzemać.

¹¹ Co więcej, to psy żarłoczne,

które nie wiedzą, co to sytość!

I oni są pasterzami,

którzy nie wiedzą, co to zrozumienie!

Wszyscy oni chodzą własnymi drogami

i każdy, bez wyjątku, goni za własną korzyścią.

¹² „Chodźcie! Przyniosę wina,

upijmy się mocnym trunkiem!

Jutro zrobimy to samo,

a może jeszcze coś więcej”.

Rozdział 57

57 ¹ Ginie sprawiedliwy, a nikt nie zwraca na to uwagi.

Odchodzą pobożni ludzie,

a nikt nie pojmuje,

że to z powodu zła są zabierani sprawiedliwi.

² Znajdą oni pokój.

Na swoich łożach odpoczną

ci, którzy postępują uczciwie.

PRZECIWKO BAŁWOCHWALCOM

³ Lecz zbliżcie się tutaj wy,

synowie czarownicy,

potomstwo cudzołożnicy i nierządnicy!

⁴ Kim tak się rozkoszujecie?

Do kogo otwieracie usta

i komu pokazujecie język?

Wy naprawdę jesteście dziećmi buntu

i potomstwem kłamstwa!

⁵ Rozpalacie się żądzą między dębami,

pod każdym zielonym drzewem.

Zabijacie dzieci w dolinach,

pośród skalnych rozpadlin.

⁶ Wśród gładkich kamieni potoku twój udział

i one są twoim losem.

To właśnie dla nich wylewałaś ofiary płynne,

składałaś ofiary pokarmowe.

Czyżby to miało oddalić mój gniew?

⁷ Na górze wielkiej i wysokiej

przygotowałaś sobie posłanie,

tam również wchodziłaś,

aby składać ofiary.

⁸ Za drzwi i za odrzwia

kierowałaś swe myśli.

Oddalałaś się ode Mnie

i wychodziłaś na swe posłanie.

Uczyniłaś je bardzo szerokim

i umawiałaś się z nimi.

Kochałaś sypiać z nimi

i oglądać ich nagość.

⁹ Swemu królowi przynosiłaś oliwę

i mnożyłaś wonne olejki.

Rozsyłałaś swoich posłów w dalekie strony,

kazałaś im zejść aż do krainy umarłych.

¹⁰ Choć męczyła cię długa wędrówka,

nie powiedziałaś: „Już dosyć!”.

Znalazłaś siłę w zmysłowej rozkoszy,

dlatego nie ustawałaś.

¹¹ Kim się przejmujesz i kogo się lękasz,

że kłamiesz?

Przecież o Mnie nie pamiętałaś

i nie zwracałaś na Mnie uwagi.

To dlatego się Mnie nie lękasz,

że od dawna milczę cierpliwie.

¹² Ujawnię, czym jest twa sprawiedliwość

i twoje dzieła.

Nie będziesz z nich miała pożytku.

¹³ Gdy będziesz wołać o ratunek,

niech ocali cię to, co sobie zgromadziłaś!

Ale wiatr rozniesie to wszystko

i wichura zabierze.

Lecz kto Mi zaufa – posiądzie ziemię,

odziedziczy moją świętą górę.

OBIETNICA POKOJU DLA POKORNYCH

¹⁴ Będzie się mówić:

„Budujcie drogę, budujcie! Przygotujcie ją!

Usuńcie przeszkody z drogi mego ludu!”.

¹⁵ Bo tak mówi Wysoki i Wyniosły,

Zamieszkujący wieczność, Jego imię jest święte:

„Mieszkam w miejscu wyniosłym i świętym,

lecz jestem ze skruszonym i uniżonym w duchu, by ożywić ducha uniżonych

i ożywić serce skruszonych.

¹⁶ Bo nie będę wiódł sporu przez wieki

i nie będę zagniewany na zawsze.

Bo przede Mną słabnie wszelki duch,

a Ja tworzę oddech życia.

¹⁷ Jego grzeszna pogoń za własną korzyścią

sprawiła, że zapłonąłem gniewem i cios mu zadałem, ukryłem się i gniewałem, lecz on zbuntowany szedł własną drogą.

¹⁸Widziałem jego drogi i chcę go uleczyć,

chcę go prowadzić i odpłacić mu pocieszeniem, a tym, którzy go opłakują,

¹⁹ dam powód do radości.

Pokój, pokój temu, kto daleki, i temu, kto bliski!

Ja go uleczę!” – mówi PAN.

²⁰ Lecz bezbożni są jak wzburzone morze,

którego nie sposób uciszyć,

a jego fale wyrzucają muł i błoto.

²¹ „Nie ma pokoju dla bezbożnych” –

mówi mój Bóg.

PRAWDZIWY POST

Rozdział 58

58 ¹ Wołaj donośnie, nie ustawaj! Podnoś głos jak dźwięk rogu

i oznajmij mojemu ludowi jego występki, domowi Jakuba jego grzechy.

² To Mnie szukają każdego dnia

i gorliwie zdobywają wiedzę o mych drogach, jak naród, który czyni sprawiedliwość i nie porzuca praw swojego Boga.

Proszą mnie o sprawiedliwe sądy,

gorliwie starają się być blisko Boga.

³ „Dlaczego pościliśmy, a Ty nie wejrzałeś,

umartwialiśmy się, a nie zwracałeś uwagi?”.

Oto w dniu waszego postu

załatwiacie swoje sprawy

i wykorzystujecie swych pracowników.

⁴ Oto pościcie wśród waśni i sporów,

bijecie niegodziwą pięścią.

Nie pośćcie tak jak dzisiaj,

jeśli chcecie, aby wasz głos był słyszany w górze!

⁵ Czyż post, jakiego pragnę,

to dzień, w którym człowiek się umartwia?

Czyż jest nim zwieszenie głowy jak trzcina

albo leżenie w worze i popiele?

Czyż coś takiego możesz nazwać postem

i dniem miłym PANU?

⁶ Lecz taki jest post, którego pragnę:

zdjąć kajdany bezprawia,

rozwiązać więzy jarzma,

wyzwolić uciemiężonych,

połamać wszelkie jarzmo;

⁷ z głodnym dzielić się chlebem,

przyjąć do domu biednych i bezdomnych,

przyodziać nagiego, którego zobaczysz,

i nie odwracać się od swoich bliskich!

⁸ Wtedy jak jutrzenka zabłyśnie twoje światło

i szybko zabliźnią się twe rany;

twoja sprawiedliwość pójdzie przed tobą,

a chwała PANA będzie bronić twych tyłów.

⁹ Wtedy, gdy zawołasz, PAN odpowie,

gdy wezwiesz pomocy, powie: „Oto jestem!”.

Jeśli u siebie położysz kres uciskowi,

przestaniesz wytykać palcem i mówić przewrotnie, ¹⁰ z serca zatroszczysz się o głodnego

i nasycisz człowieka zgnębionego,

wówczas twoja światłość wzejdzie wśród ciemności, a twój mrok rozbłyśnie jak południe!

¹¹ PAN zawsze będzie cię prowadzić

i nawet na pustyni nakarmi cię do syta.

Odnowi twoje siły i uczyni cię jak nawodniony ogród i źródło, które nie wysycha.

¹² Odbudujecie pradawne ruiny,

dźwigniecie fundamenty leżące w gruzach od pokoleń.

Nazwą cię Odnowicielem zrujnowanych murów, który czyni ulice ponownie zamieszkałymi.

ZNACZENIE SZABATU

¹³ Jeśli w szabat powstrzymasz swoje kroki,

aby w mój święty dzień nie załatwiać swoich spraw;

jeśli nazwiesz szabat rozkoszą

i święty dzień PANA – chwalebnym;

jeśli uczcisz go, rezygnując z podróży,

załatwiania swoich spraw i ubijania interesów,

¹⁴ wtedy znajdziesz swoją rozkosz w PANU!

Wówczas zaprowadzę cię na wyżyny kraju

i karmić cię będę dziedzictwem Jakuba, twego ojca.

Tak orzekły usta PANA!

PSALM POKUTNY

GRZECH PRZESZKODĄ NA DRODZE ZBAWIENIA

Rozdział 59

59¹ Bo oto ręka PANA nie jest za krótka,

aby nie mógł wybawić,

ani Jego ucho nie jest głuche,

aby nie mógł usłyszeć.

² Ale to wasze winy są tym,

co oddziela was od waszego Boga,

i wasze grzechy sprawiają,

że ukrywa się przed wami, by nie słuchać.

³ Bo wasze dłonie są splamione krwią

i winą wasze palce!

Wasze wargi mówiły kłamstwa,

wasz język szepcze nieprawość.

⁴ Nikt nie troszczy się o sprawiedliwość

i nikt nie dochodzi swych praw uczciwie.

Polegają na fałszu i rozpowiadają kłamstwa,

są brzemienni w ucisk i rodzą niegodziwość!

⁵ Składają jaja żmijowe,

snują pajęczą przędzę.

Kto spożywa te jaja – umiera,

a ze stłuczonych wykluwają się żmije.

⁶ Ich przędza nie nadaje się do wyrobu ubrań

i nie można się okryć tym, co wytwarzają.

Ich dzieła – dzieła niegodziwe.

Wytworem ich dłoni jest przemoc!

⁷ Nogi ich biegną za tym, co nikczemne,

i spieszą się, by przelewać krew niewinną.

Ich myśli – myśli niegodziwe.

Spustoszeniem i zniszczeniem znaczą swoje szlaki.

⁸ Nie znają drogi pokoju,

w ich postępowaniu nie ma prawości.

Wytyczają sobie kręte ścieżki.

kto nimi chodzi, nie zazna pokoju!

WYZNANIE GRZECHU

⁹ Dlatego daleka jest od nas prawość

i nie dociera do nas sprawiedliwość.

Wyglądamy światła, a oto ciemności, jasnych promieni, a chodzimy w mroku.

¹⁰ Jak niewidomi po omacku dotykamy ściany, idziemy niepewnie jakby bez oczu,

w południe potykamy się, jakby było ciemno.

Zdrowi – a jakby umarli.

¹¹ Pomrukujemy wszyscy jak niedźwiedzie

i nieustannie wzdychamy niby gołębie.

Wyglądamy prawości, ale jej nie ma,

zbawienia, lecz jest od nas daleko.

¹² Bo przed Tobą są nasze liczne występki

i przeciw nam świadczą nasze grzechy.

Jesteśmy świadomi naszych przestępstw,

i znamy nasze winy:

¹³ bunt i niewierność wobec PANA,

odstępstwo od naszego Boga,

zamierzony wyzysk i oszustwo,

knucie i mówienie kłamstwa.

¹⁴ I tak prawość została usunięta,

a sprawiedliwość odstawiona daleko,

bo prawda jest podważana publicznie,

a szczerość nie może dojść do głosu.

¹⁵ Prawda została wygnana,

a kto nie chce popełniać zła, pada ofiarą grabieży.

ZBAWCZA INTERWENCJA BOGA

A PAN widział, że nie ma prawości,

i to Mu się nie podobało.

¹⁶ Widział, że nikt nie staje w jej obronie, bardzo się nad tym zdumiał.

Wtedy sam podniósł zbawcze ramię

i wsparł się na swej sprawiedliwości.

¹⁷ Jak pancerz założył sprawiedliwość

i hełm zbawienia na głowę.

Strój odpłaty włożył jak szatę,

żarliwością okrył się jak płaszczem.

¹⁸ Odpłaci stosownie do czynów:

swoim wrogom – gniewem,

swoim przeciwnikom – odwetem;

również wyspom odpłaci odwetem.

¹⁹ Wtedy lękać się będą na zachodzie imienia PANA,

a na wschodzie Jego chwały,

bo przybędzie jak spiętrzona rzeka

gnana tchnieniem PANA.

²⁰ Na Syjon jednak przyjdzie jako odkupiciel

do potomków Jakuba, którzy porzucili dawne grzechy – wyrocznia PANA.

ZAPOWIEDŹ PRZYMIERZA

²¹ Takie oto jest moje przymierze z nimi – mówi PAN:

Duch mój, który trwa w tobie,

i moje słowa, które włożyłem w twe usta,

nie znikną z twoich ust ani z ust twojego potomstwa, ani z ust potomków twoich synów – mówi PAN – odtąd i na wieki!

PRZYSZŁA CHWAŁA JEROZOLIMY

BLASK NOWEJ JEROZOLIMY

Rozdział 60

60 ¹ Powstań, zajaśniej, bo nadeszła twoja światłość i wzeszła nad tobą chwała PANA! ² Bo oto ciemność okrywa ziemię i mrok spowija narody, ale nad tobą wschodzi blask PANA

i jawi się nad tobą Jego chwała!

³ Narody pójdą do twojej światłości

i królowie do blasku twojej jutrzenki.

OSTATECZNY POWRÓT DO JEROZOLIMY

⁴ Podnieś oczy i spójrz dokoła!

Wszyscy się gromadzą, przychodzą do ciebie.

Twoi synowie przybywają z daleka,

a twoje córki – jak dzieci są niesione na rękach.

⁵ Na ten widok rozpromienisz się radością,

a twoje serce przepełni wzruszenie,

gdyż przez morze napłyną do ciebie bogactwa, tobie przypadnie majętność narodów.

⁶ Zapełnisz się mnóstwem wielbłądów,

dromaderami z Madianu i Efy.

Wszystkie one przybędą do ciebie z Seby.

Przyniosą złoto i kadzidło

i będą z radością głosić chwałę PANA.

⁷ Wszystkie trzody Kedaru zbiorą się u ciebie,

będziesz miała do dyspozycji baranki z Nebajotu.

Na moim ołtarzu będą składane jako miła ofiara, i tak wsławię moją wspaniałą świątynię.

⁸ Kim są ci, którzy nadciągają jak obłoki,

fruną jak gołębie do swych gołębników?

⁹ Bo Mnie wyglądają wyspy,

a statki z Tarszisz płyną na czele ich floty,

aby z daleka sprowadzić twych synów,

a wraz z nimi srebro i złoto,

dla imienia PANA, twojego Boga,

dla Świętego Izraela, który ciebie wsławił.

ODBUDOWA JEROZOLIMY

¹⁰ Cudzoziemcy odbudują twoje mury, ich władcy będą ci służyli.

Bo uderzyłem cię w swoim gniewie,

lecz w swej łaskawości zmiłowałem się nad tobą.

¹¹ Twoje bramy będą wciąż otwarte,

nie będą zamknięte w dzień ani w nocy,

aby można było wnosić do ciebie bogactwo narodów.

Ich władcy idą na czele.

¹² Bo naród i królestwo,

które nie będą ci służyły, upadną.

Takie narody zaginą całkowicie.

¹³ Chwała Libanu przyjdzie do ciebie,

cyprysy, wiązy i bukszpany,

aby wsławić moje święte miejsce.

Otoczę czcią miejsce, gdzie stoją moje nogi.

¹⁴ Przyjdą do ciebie pokornie

synowie twoich ciemięzców.

Padną na twarz u twoich stóp

wszyscy, którzy tobą gardzili.

I nazywać cię będą „miastem PANA”,

„Syjonem Świętego Izraela”.

¹⁵ Byłaś opuszczona i znienawidzona

i omijał cię przechodzień,

a teraz uczynię cię chlubą na wieki,

radością przez pokolenia!

¹⁶ Ssać będziesz mleko narodów,

królewskie piersi ssać będziesz.

Wtedy uznasz, że Ja jestem PANEM, twoim zbawcą, twoim odkupicielem, potężnym Bogiem Jakuba!

¹⁷ Zamiast miedzi sprowadzę ci złoto,

zamiast żelaza – srebro,

zamiast drewna sprowadzę ci miedź,

a zamiast kamieni – żelazo.

Ustanowię pokój twoim stróżem,

a sprawiedliwość twoim zwierzchnikiem.

¹⁸ Nie usłyszy się już o przemocy w twoim kraju ani o spustoszeniu i ruinie w twoich granicach.

Nazwiesz swe mury „Zbawieniem”,

a swoje bramy „Chwałą”.

BÓG WIECZNYM ŚWIATŁEM DLA JEROZOLIMY

¹⁹ Nie będzie ci już potrzebne słońce, by oświecać dzień,

ani nie przyda ci się blask księżyca,

bo PAN będzie twoją wieczną światłością,

twój Bóg będzie twą wspaniałością!

²⁰ Twoje słońce już nigdy nie zajdzie

i nie zniknie twój księżyc,

bo PAN będzie twoją wieczną światłością

i skończą się dni twojej żałoby!

²¹ W twoim ludzie wszyscy będą sprawiedliwi

i na zawsze posiądą ziemię.

Będą latoroślą przeze Mnie zasadzoną,

dziełem moich rąk, przez które siebie wsławię.

²² Najmniejszy rozmnoży się tysiąckrotnie,

a słaby stanie się potężnym narodem!

Ja, PAN, w swoim czasie szybko tego dokonam.

MISJA PROROKA ODRADZAJĄCA JEROZOLIMĘ

Rozdział 61

61 ¹ Duch PANA BOGA nade mną, bo PAN mnie namaścił,

abym ubogim głosił dobrą nowinę. Posłał mnie, abym opatrzył rany złamanych na duchu, abym ogłosił więźniom wyzwolenie,

a zniewolonych uczynił wolnymi,

² abym ogłosił rok łaski od PANA

i dzień odpłaty naszego Boga,

abym pocieszał wszystkich pogrążonych w żałobie, ³ niósł radość opłakującym Syjon,

dał im diadem zamiast popiołu,

olejek radości zamiast żałoby,

płaszcz chwały zamiast przygnębienia!

Będą ich nazywać dębami sprawiedliwości,

które PAN zasadził, aby wsławić siebie.

⁴ I odbudują pradawne ruiny,

ze zgliszcz dźwigną prastare budowle,

odnowią zniszczone miasta,

rumowiska leżące od pokoleń.

⁵ Obcy się stawią, aby paść wasze trzody,

i cudzoziemcy przyjdą uprawiać wasze pola i winnice.

⁶ A o was będą mówić „kapłani PANA”

i będą was nazywać sługami naszego Boga.

Będziecie korzystać z majętności narodów

i chlubić się ich chwałą.

⁷ Doznaliście wstydu podwójnie

i z radością krzyczano: „Hańba jest waszym udziałem!”, dlatego posiądziecie podwójny dział w swoim kraju i będziecie się cieszyć wieczną radością.

⁸ Bo Ja, PAN, kocham prawość,

a nienawidzę bezprawia i krzywdy!

Dam im uczciwą zapłatę

i zawrę z nimi wieczne przymierze!

⁹ Ich ród będzie znany wśród narodów,

a ich potomstwo pośród ludów.

Wszyscy, którzy ich ujrzą, poznają,

że są błogosławionym potomstwem PANA.

¹⁰ Dzięki PANU niezmiernie się weselę,

raduję się moim Bogiem,

bo ubrał mnie w szaty zbawienia,

okrył mnie płaszczem sprawiedliwości,

jak pana młodego ozdobionego diademem,

jak pannę młodą strojną w swe klejnoty.

¹¹ Bo jak ziemia wydaje plony

i jak w ogrodzie kiełkują nasiona,

tak PAN BÓG sprawi, że wzejdzie sprawiedliwość i pieśń chwały zabrzmi wobec wszystkich narodów!

JEROZOLIMA POŚLUBIONA PANU

Rozdział 62

62 ¹ Przez wzgląd na Syjon nie będę milczał, przez wzgląd na Jerozolimę nie spocznę,

aż zabłyśnie jej sprawiedliwość,

a jej zbawienie zapłonie jak pochodnia!

² Narody ujrzą twoją sprawiedliwość,

a wszyscy władcy twoją chwałę.

I będą cię nazywać nowym imieniem,

które PAN sam ci nada.

³ Będziesz wspaniałą koroną w ręku PANA

i królewskim diademem w dłoni twego Boga.

⁴ Już cię nie będą nazywali „Opuszczona”

i o ziemi twojej nie powiedzą „Spustoszona”.

Lecz nazwą cię „Moje w niej upodobanie”,

a twoją krainę – „Poślubiona”.

Gdyż PAN ma w tobie upodobanie,

a twoja kraina będzie poślubiona.

⁵ Bo jak młodzieniec poślubia dziewicę,

tak twój Budowniczy poślubi ciebie.

I jak pan młody cieszy się panną młodą,

tak twój Bóg będzie radował się tobą!

⁶ Na twoich murach, Jerozolimo,

rozstawiłem strażników,

przez cały dzień i całą noc,

nigdy milczeć nie będą.

Wy, którzy pamiętacie o PANU,

nie szukajcie dla siebie wytchnienia

⁷ i Jemu wytchnienia nie dajcie,

dopóki nie umocni Jerozolimy i dopóki nie uczyni jej chwałą na ziemi.

⁸ PAN przysiągł na swą prawą rękę

i na swoje potężne ramię:

„Nie wydam już twojego zboża

na pastwę twoich nieprzyjaciół.

Obcy nie będą już pili twego wina,

przy którym się trudziłaś.

⁹ Lecz ci, którzy zbierali zboże będą się nim żywić, wysławiając PANA, a zbierający winogrona sami będą pić wino na dziedzińcach mojej świątyni”.

¹⁰ Wchodźcie, przechodźcie przez bramy!

Przygotujcie drogę ludowi!

Budujcie trakt, budujcie!

Oczyśćcie go z kamieni!

Postawcie znak, by wskazać drogę ludom!

¹¹ Oto PAN ogłasza aż po krańce ziemi:

„Mówcie do córki Syjonu:

«Oto przybywa twój Zbawca!

Oto z Nim idzie Jego nagroda,

a przed Nim Jego zapłata»”.

¹² Nazywać ich będą „Ludem świętym”,

„Odkupionymi przez PANA”,

a ciebie nazwą „Poszukiwana”,

„Miasto nieopuszczone”.

ZWYCIĘSTWO BOGA NAD NIEPRZYJACIÓŁMI

Rozdział 63

63 ¹Kim jest ten, który przybywa z Edomu w szkarłatnych szatach z Bosry, wspaniały w swoim stroju,

kroczący z wielką mocą?

„To Ja, który głoszę sprawiedliwość

i mam moc, aby zbawić!”.

² Dlaczego twoje odzienie jest czerwone,

twoje szaty – jak u tego, który wytłacza wino?

³ „Ja sam wytłaczałem je w kadzi

i nie było ze Mną nikogo spośród narodów.

Deptałem je w swoim gniewie

i wyciskałem w swym oburzeniu,

a ich sok tryskał na moją szatę

i poplamiłem sobie całe odzienie.

⁴ Bo w sercu obmyśliłem dzień odpłaty,

nadszedł rok mojego odkupienia.

⁵ Patrzyłem, lecz nikt nie przychodził z pomocą, i zdumiałem się, że nikt nie ofiarował wsparcia.

Wtedy sam podniosłem swoje zbawcze ramię i wsparłem się na swym oburzeniu.

⁶ Zdeptałem więc ludy w swoim gniewie,

upoiłem ich moim oburzeniem,

a ich sok spłynął na ziemię”.

BÓG OJCEM IZRAELA

MIŁOŚĆ BOGA W HISTORII IZRAELA

⁷ Będę wysławiał łaski PANA,

dzieła PANA chwalebne,

wszystko to, co PAN dla nas uczynił

i wielką dobroć dla domu Izraela,

którą okazał nam w swym miłosierdziu

i w ogromie łask swoich.

⁸ Powiedział: „Oni są prawdziwie moim ludem,

synami, którzy nie postępują kłamliwie”.

I stał się ich Zbawcą

⁹ w każdej niedoli.

To nie posłaniec ani anioł,

lecz On sam ich wybawił!

W swojej miłości i w swej litości

On ich odkupił.

Podtrzymywał ich i dźwigał

od niepamiętnych czasów!

¹⁰ Lecz oni buntowali się

i zasmucali Jego świętego ducha,

więc przemienił się w ich wroga

i zaczął z nimi walczyć.

¹¹ Wtedy wspomnieli o pradawnych dniach,

o Mojżeszu i o jego ludzie:

„Gdzie jest Ten, który z wody wyciągnął pasterza swej trzody?

Gdzie jest Ten, który tchnął w jego wnętrze

swojego świętego ducha;

¹² Ten, który sprawił, że Jego chwalebne ramię towarzyszyło prawej ręce Mojżesza;

Ten, który rozdzielił przed nimi wodę,

zyskując sobie wiekuiste imię;

¹³ Ten, który prowadził ich przez morskie odmęty jak rumaka po stepie,

tak że się nie potknęli?”.

¹⁴ Duch PANA kierował ich na spoczynek

jak trzodę, która schodzi w dolinę.

Tak wiodłeś swój lud,

aby wsławić swoje imię!

WOŁANIE DO BOGA

¹⁵ Spójrz z nieba i wejrzyj

z Twojego świętego i wspaniałego mieszkania na wysokości!

Gdzie Twoja zazdrość, Twoja moc,

wzruszenie Twego serca?

Nie powstrzymuj swojego miłosierdzia!

¹⁶ Ty jesteś przecież naszym ojcem!

Bo Abraham nas nie poznaje,

a Izrael nie przyznaje się do nas,

lecz Ty, PANIE, jesteś naszym ojcem,

naszym odkupicielem,

to jest Twoje imię od wieków!

¹⁷ Dlaczego, PANIE, pozwalasz nam gubić Twoje drogi i zamykać nasze serca na bojaźń przed Tobą?

Zwróć się ku nam znowu przez wzgląd na Twoje sługi, na plemiona, które są Twoją własnością.

¹⁸ Dlaczego nasi wrogowie zdeptali Twoją świątynię, którą Twój święty lud posiadał tylko przez chwilę?

¹⁹ Staliśmy się tacy,

jak gdybyś nie panował nad nami od wieków,

jak gdyby nie wzywano wśród nas Twojego imienia.

PROŚBA O PRZYJŚCIE BOGA

Obyś rozdarł niebo i zstąpił,

a góry zatrzęsą się przed Tobą!

Rozdział 64

64 ¹ Jak ogień rozpala krzewy, a wodę ogień doprowadza do wrzenia, tak dasz poznać swoje imię Twym wrogom, a narody zadrżą przed Tobą!

² Dokonujesz rzeczy przedziwnych,

których nie ośmielamy się oczekiwać.

Zstępujesz, a przed Tobą trzęsą się góry.

³ O czymś takim nigdy nie słyszano

i czegoś takiego nie znano!

Żadne oko nie widziało Boga,

jak tylko Ciebie,

gdy wspierasz tych, którzy Tobie ufają.

⁴ Ujmujesz się za tymi, którzy z radością czynią sprawiedliwość,

którzy postępują zgodnie z Twoją wolą.

WYZNANIE GRZECHÓW I PONOWNA PROŚBA

Oto Ty zawrzałeś gniewem, bo zgrzeszyliśmy.

Od dawna tak postępowaliśmy,

czy możemy być zbawieni?

⁵ Wszyscy staliśmy się jak rzeczy nieczyste,

cała nasza sprawiedliwość jak splamione ubranie.

Wszyscy zwiędliśmy jak liście,

a nasze winy uniosły nas jak wiatr

⁶ i nikt nie wzywał Twojego imienia,

nie powstał, aby uchwycić się Ciebie.

Dlatego odwróciłeś od nas swoje oblicze

i wydałeś nas w moc naszej winy.

⁷ A przecież, PANIE, Ty jesteś naszym ojcem!

My jesteśmy gliną, a Ty naszym Stwórcą.

Wszyscy jesteśmy dziełem rąk twoich!

⁸ Nie gniewaj się tak bardzo, PANIE,

i nie pamiętaj naszych win na zawsze!

Spójrz, że my wszyscy

jesteśmy Twoim ludem!

⁹ Twoje święte miasta stały się pustynią,

Syjon stał się pustynią,

Jerozolima – pustkowiem.

¹⁰ Nasz święty dom, nasza chluba,

w której wychwalali Cię nasi przodkowie,

stała się pastwą ognia,

i wszystko, co dla nas najdroższe,

stało się rumowiskiem.

¹¹ Czy pozostaniesz na to obojętny, PANIE,

czy będziesz milczał i tak bardzo nas doświadczał?

PRZECIWKO ODSTĘPUJĄCYM OD BOGA

Rozdział 65

65 ¹Pozwoliłem się szukać tym, którzy nie pytali o Mnie, i znaleźć tym, którzy Mnie nie szukali. Mówiłem: „Oto jestem tutaj! Oto jestem!”

do narodu, który nie wzywał mojego imienia.

² Przez cały dzień wyciągałem ręce

do ludu nieposłusznego i buntowniczego,

który kroczy złą drogą,

kierując się własnymi zamysłami;

³ do ludu, który stale pobudza Mnie do gniewu, składając w ogrodach ofiary,

paląc kadzidła na cegłach.

⁴ Przesiadują na grobach,

spędzają noce w tajemnych miejscach,

jedzą mięso wieprzowe

i zepsuty sos przechowują w naczyniach.

⁵ Mówią: „Odsuń się!

Nie zbliżaj się do mnie,

bo jestem od ciebie świętszy”.

Te rzeczy rozpalają mój gniew

i są ogniem, który cały dzień płonie.

⁶ Oto co mam zapisane przed sobą:

Nie będę milczał, ale im odpłacę.

A zapłacę im odpowiednio,

⁷ stosownie do ich win, a także do win ich przodków – mówi PAN – za to, że palili na wzgórzach kadzidło i znieważali Mnie na pagórkach.

Wymierzę im stosowną zapłatę,

każdemu odpowiednią.

ODMIENNY LOS DOBRYCH I ZŁYCH

⁸ Tak mówi PAN:

„Podobnie jak znajdując sok w winnym gronie mówi się: «Nie niszcz go,

gdyż jest w nim błogosławieństwo»,

tak też postąpię przez wzgląd na moje sługi,

aby nie zniszczyć wszystkiego.

⁹ Sprawię, że z Jakuba wyjdzie potomstwo,

a z Judy ci, którzy odziedziczą moje góry.

Posiądą je moi wybrani,

zamieszkają tam moi słudzy.

¹⁰ Szaron stanie się łąką dla owiec,

dolina Akor – stajnią dla bydła,

dla mojego ludu, który Mnie szuka.

¹¹ Lecz was, którzy opuszczacie PANA,

zapominacie o mojej świętej górze,

zastawiacie stół dla Fortuny

i napełniacie czarę dla Przeznaczenia,

¹² przeznaczam pod miecz

i wszyscy padniecie podczas rzezi!

Ponieważ wołałem, a nie odpowiadaliście,

mówiłem, a nie słuchaliście,

czyniliście to, co Mi się nie podoba,

i wybieraliście to, co nie jest zgodne z moją wolą”.

¹³ Dlatego tak mówi PAN BÓG:

„Oto moi słudzy będą jedli,

a wy będziecie głodować.

Moi słudzy będą pili,

a wam będzie dokuczało pragnienie.

Moi słudzy będą się radowali,

a wy będziecie się wstydzić.

¹⁴ Moi słudzy będą śpiewać radośnie

z sercem pełnym szczęścia,

wy zaś będziecie zawodzili z bólem serca

i lamentowali, złamani na duchu.

¹⁵ Wasze imię stanie się przekleństwem,

moi wybrani będą mówić:

«Niech tak jak ich PAN BÓG dotknie cię śmiercią!».

A moi słudzy będą nazwani innym imieniem.

¹⁶ Kto życzy sobie błogosławieństwa na ziemi, niech życzy sobie błogosławieństwa od Boga wiernego, a kto przysięga na ziemi, na Boga wiernego niech składa swą przysięgę.

Bo pójdą w niepamięć poprzednie udręki

i będą zakryte przed moimi oczyma.

NOWE STWORZENIE

¹⁷ Bo oto Ja stwarzam nowe niebo i nową ziemię i poprzednich rzeczy nie będą już wspominać, nikomu na myśl już nie przyjdą.

¹⁸ Cieszcie się więc i radujcie na zawsze

tym, co teraz tworzę,

bo stwarzam Jerozolimę jako wesele

i jej lud jako przyczynę radości.

¹⁹ Będę się cieszył z Jerozolimy

i radował z mojego ludu.

Nie będzie już w niej słychać płaczu

ani głosów narzekania.

²⁰ Nie będzie tam już niemowlęcia,

żyjącego tylko kilka dni,

ani też starca,

który nie dożyłby sędziwego wieku.

Będzie uchodził za młodzieńca,

kto umrze jako stuletni,

a kto by nie dożył stu lat,

będzie uchodził za dotkniętego klątwą.

²¹ Zbudują domy i w nich zamieszkają,

założą winnice i będą spożywać ich plony.

²² Nie będą budować, żeby ktoś inny zamieszkał, nie będą sadzić, by ktoś inny się żywił.

Bo długowieczność mojego ludu

będzie jak długowieczność drzewa

i moi wybrani długo korzystać będą

z tego, czego dokonają ich ręce.

²³ Nie będą się trudzić na próżno

ani rodzić dzieci, by żyły w strachu,

bo są potomstwem błogosławionym przez PANA,

a wraz z nimi ich dzieci.

²⁴ Zanim więc zawołają, Ja odpowiem,

gdy jeszcze będą mówili, Ja już wysłucham.

²⁵ Wilk i jagnię będą paść się razem,

lew jak wół będzie jadał słomę,

a proch będzie pokarmem węża.

Nie będą wyrządzać zła ani krzywdy

na całej mojej świętej górze” – mówi PAN.

PRAWDZIWA CZEŚĆ BOGA

Rozdział 66

66 ¹ Tak mówi PAN: „Niebo jest moim tronem,

a ziemia podnóżkiem stóp moich.

Jaki dom możecie Mi zbudować

i gdzie jest miejsce, w którym miałbym odpocząć?

² Przecież to wszystko uczyniła moja ręka

i wszystko to jest moje! – wyrocznia PANA.

Lecz Ja patrzę na ubogiego i skruszonego, który z czcią przyjmuje moje słowa.

³ Co zaś do tych, którzy składają w ofierze wołu i zabijają człowieka,

poświęcają owcę i psa ofiarują,

przynoszą krew wieprza jako ofiarę pokarmową, palą kadzidło i oddają cześć fałszywym bogom,

tak jak oni wybrali własne drogi

i znajdują upodobanie w swoich obrzydliwościach, ⁴ tak samo Ja wybiorę dla nich udręki i sprowadzę na nich przerażenie.

Bo gdy wołałem, nikt nie odpowiadał,

mówiłem, ale nie słuchali,

lecz czynili to, co Mi się nie podoba,

i wybierali to, co nie jest zgodne z moją wolą”.

ODRODZENIE JEROZOLIMY

⁵ Słuchajcie słowa PANA wy, którzy z czcią przyjmujecie Jego słowo:

Wasi bracia was nienawidzą,

pogardzają wami z powodu mojego imienia

i powiadają: „Niech PAN okaże swoją chwałę, abyśmy widzieli waszą radość!”,

lecz oni będą zawstydzeni.

⁶ Odgłos zgiełku z miasta!

Głos ze świątyni!

To głos PANA, który oddaje swoim wrogom

należną im zapłatę.

⁷ Zanim brzemienna poczuła bóle,

już porodziła.

Zanim bóle na nią przyszły,

wydała na świat potomka.

⁸ Kto słyszał o czymś takim?

Kto widział coś takiego?

Czy kraj może być zrodzony w ciągu jednego dnia?

Czy naród może się urodzić w jednej chwili?

A jednak Syjon, zaledwie poczuł bóle,

porodził swoich synów.

⁹ „Czy Ja, otwierając łono,

nie pozwolę urodzić?” – mówi PAN.

„Czy Ja, który pozwalam rodzić,

zamknę łono?” – mówi twój Bóg.

¹⁰ Radujcie się razem z Jerozolimą!

Cieszcie się z nią wszyscy,

którzy ją kochacie!

Wraz z nią weselcie się niezmiernie

wszyscy, którzy smuciliście się nad nią,

¹¹ abyście ssali do syta z jej piersi pociechy,

abyście napili się i pokrzepili z piersi jej chwały.

¹² Ponieważ tak mówi PAN:

„Oto skieruję do niej pokój jak rzekę

i wspaniałości narodów jak wezbrany potok.

Będziesz karmiona jak niemowlę,

będziesz noszona na rękach

i pieszczona na kolanach.

¹³ Jak matka pociesza syna,

tak Ja będę was pocieszał!

W Jerozolimie będziecie pocieszeni!

¹⁴ Na ten widok rozraduje się wasze serce,

a wasze ciało odmłodnieje jak świeża trawa”.

Tak ręka PANA objawi się Jego sługom,

a Jego gniew – Jego wrogom.

SĄD BOŻY

¹⁵ Bo oto PAN przybędzie w ogniu,

a Jego rydwany pędzą jak huragan,

aby wylać żar swego gniewu

i swoją grozę wśród płomieni ognia.

¹⁶ Bo PAN ogniem i mieczem dokona sądu

nad całą ziemią i nad każdym stworzeniem.

I będzie wielu pobitych przez PANA.

¹⁷ Ci, którzy dokonują obrzędów oczyszczeń i poświęceń, aby wejść do gajów,

za tym, który jest już wewnątrz;

ci, którzy spożywają mięso wieprzowe, płazy i myszy, razem zostaną zgładzeni

– wyrocznia PANA.

ODRODZENIE ŚWIATA

¹⁸ „Ale Ja znam ich czyny i myśli!

Przybędę, aby zgromadzić wszystkie narody i języki, a one przyjdą i ujrzą moją chwałę!

¹⁹ Dam im znak i poślę ocalałych spośród nich do narodów: do Tarszisz, Put, Lud, Meszek, do Rosz, Tubal i Jawan,

do wysp dalekich, gdzie jeszcze nie słyszano o Mnie i nie widziano mojej chwały.

Oni będą głosili moją chwałę wśród narodów

²⁰ i przyprowadzą wszystkich waszych braci

spośród wszystkich narodów

jako dar ofiarny dla PANA,

na koniach i wozach, w lektykach,

na mułach i wielbłądach

na moją świętą górę, do Jeruzalem

– mówi PAN – tak jak Izraelici przynoszą do świątyni PANA dar ofiarny w czystych naczyniach!

²¹ Także spośród nich wezmę sobie niektórych na kapłanów i lewitów – mówi PAN.

²² Bo podobnie jak nowe niebo i nowa ziemia, które Ja stworzę, będą trwały przede Mną – wyrocznia PANA – tak też będzie trwało wasze potomstwo i wasze imię!

²³ Co miesiąc w święto nowiu i co tydzień w szabat wszyscy ludzie będą przybywali,

aby oddać Mi pokłon – mówi PAN.

²⁴ A gdy będą wychodzić, będą oglądać zwłoki ludzi, którzy buntowali się przeciwko Mnie.

Bo ich robak nie umrze,

a ogień nie zgaśnie.

I będą odrazą dla wszelkiego stworzenia”.

^1,1 Widzenie – termin odnoszący się nie tylko do wizji i innych wrażeń wzrokowych, ale do całego nauczania proroka, które wyraża jego postrzeganie otaczającej go rzeczywistości.

^1,3 zna – to słowo należy rozumieć jako „rozpoznaje”, a nawet „rozumie”. Ze względu na ten tekst tradycja chrześcijańska umieszcza wołu i osła przy żłóbku Jezusa w Betlejem.

^1,4 Biada – zawołanie będące wyrazem żałobnego lamentu z powodu czyjejś śmierci. Prorocy posługują się nim, aby ukazać tragiczne konsekwencje niewierności przymierzu, co prowadzi do śmierci; Święty – dosł. oddzielony, wyróżniony, szczególny; charakterystyczne dla Izajasza określenie Boga podkreślające odmienność Boga od świata stworzonego, a szczególnie od grzesznego człowieka (Oz 11,9). Bóg jako święty sprawia jednak, że ci, którzy zbliżają się do Niego, doświadczają Jego świętości, uświęcają się i objawiają Bożą świętość innym (Kpł 10,3; 11,45; Pwt 7,6). Uświęcenie człowieka jest celem i skutkiem Bożego odkupienia (Iz 4,3). Bóg jako Święty strzeże porządku świata i troszczy się o sprawiedliwość: bierze w obronę pokrzywdzonych, a karze grzeszników.

^1,17 sieroty, wdowy – w społeczności Izraela były to osoby najsłabsze i najuboższe, najbardziej narażone na niesprawiedliwość i przemoc.

^2,2 Góra świątyni Pana – tzn. wzgórze Syjon w Jerozolimie, na którym znajdowała się świątynia. Pośrednio chodzi o całą Jerozolimę.

^3,14 Prawo Mojżeszowe zakazywało gromadzenia wielkich posiadłości (Kpł 25,23nn; Lb 36,7; Ez 46,18) i nakazywało szanować podstawowe prawa ubogich (Pwt 24,10-15).

^3,17 ogoli głowy, obnaży ich nagość – w ten sposób obchodzono się z niewolnikami i jeńcami (Iz 20,4). Ogolenie głowy było także znakiem żałoby (Hi 1,20; Jr 7,29; Mi 1,16).

^5,1 mój umiłowany – określenie Boga, które nawiązuje do typowego dla proroków porównania związku Boga i narodu wybranego do małżeństwa (np. Jr 2,2; 3,6-13; Ez 16 i 23; Oz 1 – 3).

^5,25 Pozbawienie pochówku było uważane za największe upokorzenie i nieszczęście (np. Jr 9,21; 16,4; Am 8,3).

^6,2 serafiny – dosł. istoty płonące; doskonałe byty niebiańskie. Ich opis służy prorokowi do podkreślenia wielkości Boga, przed którym nawet one, byty najczystsze, zbudowane z samego ognia, zasłaniają w pokorze twarze i nogi i unoszą się w górze w ciągłej gotowości pełnienia Jego woli. W wizji Ezechiela podobną rolę odgrywają cheruby (Ez 1,5n; 9,3; 10,2-22).

^6,4 dym – znak, który podkreśla realność, a zarazem nieuchwytność Bożej obecności (Wj 19,18; Pwt 4,11).

^7,1 Achaz – król Judy w latach 735-715 (lub 725) przed Chr.; propagator kultów pogańskich.

^7,2 dom Dawida – chodzi o króla Achaza, pochodzącego z rodu Dawida, a także o rodzinę Achaza i cały jego dwór; Efraim – największe z północnych plemion Izraela.

^8,3 prorokini – chodzi o żonę Izajasza; możliwe, że również ona pełniła funkcję prorocką, jak inne kobiety wspomniane w Biblii (np. Wj 15,20; Sdz 4,4; 2Krl 22,14; Łk 2,36).

^9,6 pokój – hebr. szalom użyte w oryginale oznacza ‘pomyślność’, ‘dobrobyt‘, ‘błogosławieństwo’, ‘szczęście’, czyli pełnię dóbr materialnych i duchowych; zazdrość Pana Zastępów to sprawi – wyrażenie będące jakby pieczęcią i podpisem Boga, który uroczyście potwierdza wypowiedź proroka. Jak Bóg jest zazdrosny, czyli pała żarliwą troską o swoją cześć, tak również dba o wypełnienie swojego zbawczego planu w stosunku do ludzkości.

^11,3 bojaźń Pana – przekład grecki (Septuaginta), a także tłumacze łacińscy przetłumaczyli bojaźń Bożą w ww. 2 i 3 dwoma różnymi terminami. Na podstawie tych tłumaczeń powstała lista siedmiu darów Ducha Świętego: mądrość, rozum, rada, męstwo, umiejętność, pobożność i bojaźń Boża.

^11,9 znajomość Pana – poznanie Boga będzie ukoronowaniem dzieła mesjańskiego króla (J 1,18; 8,55; 17,25; 1Kor 13,12; 1J 3,2; Ap 5,2-9).

^13,3 Wojska występujące przeciwko Babilonowi ukazano jako sługi Boga, dokonujące w Jego imieniu sądu (Iz 45,1-4).

^13,6 Dzień Pana – czas sądu, kiedy Bóg wyzwoli uciśnionych, ukarze grzeszników i zaprowadzi sprawiedliwość (np. Am 5,18); Wszechmocny – tytuł Boga, który podkreśla Jego władzę nad światem. W tekście oryginalnym występuje gra słów między tytułem „Wszechmocny” a słowem „klęska”. Autor podkreśla, że Babilon z powodu swojego grzechu pozna wszechmoc Bożą, doświadczając klęski.

^19,17 Poznanie Bożego planu wobec świata jako swój pierwszy owoc rodzi strach i przerażenie (Wj 15,16). Według proroka uczucie bojaźni stanowi początek drogi nawrócenia, która przez poznanie i cześć dla Boga prowadzi do doświadczenia Bożego uzdrowienia (w. 22) i do pełnego uczestnictwa w darze Jego błogosławieństwa (ww. 24n; por. Prz 1,7; 1J 4,18).

^21,8 widzący – jedno z określeń proroków (1Sm 9,9). Pierwotnie termin „widzący” mógł oznaczać osobę posiadającą szczególne zdolności dostrzegania rzeczy niewidzialnych dla innych, natomiast „prorok” mógł okreslać osobę, która interpretowała wydarzenia i udzielała rad na podstawie Bożego słowa.

^22,22 Przez rytuał położenia komuś na ramieniu klucza domu królewskiego przekazywany był urząd zarządcy pałacu. Obraz klucza Dawida pojawia się w Apokalipsie św. Jana jako symbol królewskiej władzy Chrystusa (Ap 3,7; por. Mt 16,19; Ap 1,18).

^29,11 zapieczętowana księga – zwoje ksiąg obwiązywano sznurkiem i opatrywano pieczęcią wyciśniętą w wosku lub glinie, aby uniemożliwić ich otwarcie przez nieupoważnione osoby.

^30,20 Nauczyciel – Bóg kieruje ludźmi, pouczając ich przez swoje prawo zawarte w naturze (Iz 28,26; Mdr 13,1-9), przez wydarzenia, które dokonują się wokół nich, oraz przez objawienie przekazane przez proroków (Iz 2,3; Hbr 1,1n). Tytuł „nauczyciel” bardzo często odnoszony jest przez ewangelistów do Jezusa Chrystusa, który objawia pełnię prawdy o Bogu i człowieku.

^30,33 stos pogrzebowy – w Izraelu i w Asyrii kremacja zwłok należała do rzadkości i była traktowana raczej jako rodzaj kary (np. Joz 7,25; 1Sm 31,12; Am 6,10). Hebrajskie słowo oznaczające stos pogrzebowy (tofet) było też nazwą miejsca w dolinie Ben-Hinnom, gdzie ku czci boga Molocha palono w ofierze dzieci (np. Kpł 18,21; Jr 7,31-34; 19,3-9).

^33,20 namiot, którego się nie przenosi – chodzi o świątynię jerozolimską, miejsce Bożej obecności; kamienna budowla zastąpiła narodowi wybranemu namiot sporządzony przez Mojżesza podczas wędrówki przez pustynię.

^36,11 język aramejski – w VIII w. przed Chr. język aramejski był na Bliskim Wschodzie językiem dyplomacji, nauki i handlu międzynarodowego. Po powrocie z wygnania babilońskiego upowszechnił się wśród Żydów i z czasem wyparł nawet język hebrajski.

^39,8 pokój i bezpieczeństwo – w tekście oryginalnym występują tu te same słowa, które wcześniej, w modlitwie Ezechiasza (Iz 38,3), przetłumaczono jako wierność i szczerość. Autor biblijny ironicznie ocenia, że wierność i szczerość Ezechiasza, który wbrew upomnieniom proroka działa na rzecz niezależności i wolności powierzonego mu ludu, w rzeczywistości okazały się troską tylko o swój własny pokój i bezpieczeństwo.

^41,14 robaku... nieboraku – określenia, które zwracają uwagę na słabość Izraela niezdolnego do przetrwania o własnych siłach (Iz 40,7). Lud Boży nie musi jednak się lękać, bo jego mocą jest Bóg (Iz 35,3n; 40,29-31; 2Kor 12,9; Flp 4,13); odkupiciel – terminem tym określano bliskiego krewnego, na którym ciążyła odpowiedzialność pomszczenia zamordowanego członka rodziny (Lb 35,19), wykupienia krewnego, który został sprzedany w niewolę (Kpł 25,47-49), wykupienia sprzedanej posiadłości zubożałego krewnego (Kpł 25,22), a także obowiązek zatroszczenia się o wdowę po zmarłym (Rt 2,20). Odkupicielem Izraela jest Bóg jako Święty, czyli jako obrońca sprawiedliwości (Iz 5,16).

^56,7 góra święta – chodzi o jerozolimskie wzgórze Syjon, na którym wzniesiona była świątynia.

^60,1 chwała Pana – termin techniczny dla określenia objawienia się Boga. Chwała jest tożsama z obecnością Boga (symbol światła), który przynosi zbawienie. W tym kontekście ciemności oznaczają przeciwieństwo pomyślności, będącej konsekwencją zbawczego działania Boga.

^61,1 Duch Pana – dar ducha Bożego jest charakterystyczny dla powołania prorockiego. Dar ten nie sprawia, że prorok jest zdolny do osiągnięcia stanu ekstazy, lecz uzdalnia go do przekazywania Bożego słowa (np. Ez 2,2; Mi 3,8); namaszczenie – ryt związany z wprowadzeniem w urząd kapłana (np. Wj 28,41; 29,7) lub króla (np. Sdz 9,8; 1Sm 9,16), nigdy jednak nie był odnoszony do osoby proroka, poza poleceniem namaszczenia Elizeusza przez Eliasza (1Krl 19,16). Wzmianka o namaszczeniu podkreśla trwałość misji, do której prorok zostaje wewnętrznie uzdolniony. Nadaje jej również walor mesjański, wychodzący poza ramy czasowe, w których żyje wspólnota po powrocie z wygnania babilońskiego.

^61,2 rok łaski – nawiązanie do roku jubileuszowego, w którym uwalniano jeńców (Kpł 25,10-12).

KSIĘGA JEREMIASZA

WPROWADZENIE

OKOLICZNOŚCI POWSTANIA

Prorok Jeremiasz, współczesny Sofoniaszowi, Nahumowi i Habakukowi, pochodził z lewickiej miejscowości Anatot na terytorium Beniamina. Był kapłanem, choć na podstawie napisanej przez niego księgi, będącej jedynym źródłem informacji o jego życiu, można wnioskować, że faktycznie nigdy nie sprawował funkcji kapłańskich. Z oporami przyjął posługę proroka, do której został powołany w 627/626 r. przed Chr. (Jr 1,2), ale pełnił ją z całkowitym oddaniem i ofiarnością do 586/585 r. przed Chr. Wtedy to, po upadku Jerozolimy (586 r. przed Chr), został uprowadzony przez swych rodaków do Egiptu (Jr 43,4-7), gdzie wygłosił ostatnią wyrocznię (Jr 44). Za życia uznawany za bluźniercę i zdrajcę narodu (Jr 26,7-9), po śmierci przeszedł do historii jako wielki orędownik u Boga (2Mch 15,14-16).

Księga Jeremiasza wyróżnia się obrazowością i żywością opisów, bogatym słownictwem, niepowtarzalnym stylem, dużą różnorodnością form literackich i bardzo emocjonalnym podejściem autora. Obecnie znane są dwie wersje tekstu Księgi Jeremiasza: hebrajska, powszechnie uważana za autentyczną, oraz grecka (LXX), krótsza i uchodząca za starszą, bardzo pomocną w ustalaniu sensu tych fragmentów tekstu hebrajskiego, które w ciągu wieków uległy pewnemu zniekształceniu. Niemałą trudność sprawia prześledzenie historii kształtowania się tekstu, którego pierwsza wersja już za życia proroka została zniszczona (Jr 36). Odnosi się wrażenie, że ostatniego redaktora lub redaktorów nie interesowała chronologia przekazanych wyroczni ani ich logiczne następstwo. Stąd w Księdze Jeremiasza można odnaleźć dość swobodnie przemieszane wyrocznie prorockie przeciw Judzie i Jerozolimie oraz przeciwko innym narodom, fragmenty autobiograficzne pochodzące od samego Jeremiasza i partie biograficzne, napisane prawdopodobnie przez Barucha, jego sekretarza. Przypuszcza się, że początkowo słowa Jeremiasza krążyły w formie małych zbiorów. Pierwszy taki zbiór obejmował wyrocznie z lat 636-605 przed Chr., zawarte obecnie w Jr 1 – 25, a spisane przez Barucha pod dyktando proroka (Jr 36,2-32). Później włączono do niego także proroctwa z lat 604-587 (Jr 26 – 36). Drugi zbiór tworzyły wyrocznie przeciw obcym narodom, pochodzące z różnych okresów działalności Jeremiasza (Jr 25,14-38 i 46,1 – 51,58). Trzecią część stanowiły mowy zawarte w tak zwanej Księdze Pociech (Jr 30 – 33), a czwartą – szczegóły biograficzne (Jr 19,2 – 20,6; 26; 36,28n; 34,8-22; 37 – 44; 45,1-5; 51,59-64), czyli wspomnienia Barucha, które ten zakończył spisywać w Egipcie (Jr 43,6). Ostateczny etap formowania się Księgi Jeremiasza przypada na okres niewoli babilońskiej, gdzie prawdopodobnie dołączono wyrocznie przeciw Babilonowi (Jr 50,1 – 51,58) oraz tekst biograficzny Barucha (Jr 51,59-64).

TREŚĆ I TEOLOGIA

Pod względem treści Księgę Jeremiasza można najogólniej podzielić na sześć zasadniczych części: wyrocznie przeciw Judzie i Jerozolimie (Jr 1,1 – 25,13); wprowadzenie do wyroczni o narodach obcych (Jr 25,14-38); wyrocznie zapowiadające pomyślność (Jr 26,1 – 35,19); cierpienia Jeremiasza (Jr 36,1 – 45,5); wyrocznie o narodach obcych (Jr 46,1 – 51,64) oraz opowiadanie o upadku Jerozolimy i przesiedleniu Judejczyków (Jr 52,1-34).

Księga Jeremiasza ma dużą wartość teologiczną. Przede wszystkim wyjaśnia pojęcie grzechu jako buntu przeciw Bogu. Przyczyn niewierności przymierzu, formalizmu religijnego, bałwochwalstwa, braku miłosierdzia względem bliźnich, jak również zawierania przymierzy politycznych osłabiających życie religijne narodu, prorok upatrywał w braku chęci poznania Boga (np. Jr 4,22; 5,23n; 9,23). Możliwą drogą wyjścia z tej choroby dotykającej cały naród było – według Jeremiasza – uniezależnienie się od politycznych powiązań z instytucjami, które sprawiały, że nie był on w stanie sprostać wymaganiom Bożego Prawa. Dzięki głębokiemu życiu duchowemu, nieustannemu kontaktowi z Bogiem i doświadczeniom mistycznym (np. Jr 15,10-19; 20,7-9.11-13) prorok widział gruntowne odrodzenie narodu w nowej formie religii, jaką miało przynieść Nowe Przymierze (31,31-34). Ta religia serca (Jr 27,7) miała być darem Boga, którego On darmo i łaskawie udzieli człowiekowi. Mówiąc o odrodzeniu wewnętrznym, prorok miał na uwadze cały naród wybrany, nie tylko Judę, ale także Izraela, który w jego czasach był już od stu lat pozbawiony niepodległości i żył w diasporze. Jeremiasz zapowiada również udział obcych narodów w tym odradzającym działaniu Boga (np. Jr 3,17; 12,15-17; 16,19-21). Zbawienie ofiarowane w czasach mesjańskich nie ma tu jednak cech cudownej przemiany, jak np. w Ez 47, ale trzyma się tradycyjnej wizji, odwołującej się do powrotu z niewoli (np. Jr 3,12.14), odbudowy kraju (Jr 24,6; 30,10; 31,4.24), liczebnego wzrostu narodu (Jr 33,10-13), rządów potomka Dawida (Jr 23,5). To odrodzenie dokona się przede wszystkim w Ziemi Obiecanej, gdzie centralne miejsce zajmuje Jerozolima-Syjon (Jr 31,23n.38-40). Nastąpi to jednak dopiero po pełnym zadośćuczynieniu, które już zostało zapoczątkowane przez obecne cierpienia narodu wybranego związane z utratą ziemi, upadkiem Jerozolimy, przesiedleniem i niewolą (Jr 24,5; 29,10-14; 32,40-42).

Teologia Księgi Jeremiasza nie tworzy jakiegoś zwartego systemu, ale jest zaczynem, który wpłynął na późniejsze pokolenia. Prorok świadomie ukierunkowywał swoich współczesnych w stronę nowego rozumienia Bożego planu, faktycznie zapoczątkowanego przez Nowy Testament. W ten sposób – również z powodu swoich cierpień – stał się figurą Chrystusa, cierpiącego Mesjasza, twórcy Nowego Przymierza.

KSIĘGA JEREMIASZA

WPROWADZENIE

Rozdział 1

1 ¹ Słowa Jeremiasza, syna Chilkiasza, z kapłańskiego rodu z Anatot Beniamina. ² PAN przemówił do niego za dni Jozjasza, syna Amona, króla Judy, w trzynastym roku jego panowania. ³ Przemawiał do niego również za dni Jojakima, syna Jozjasza, króla Judy, aż do końca jedenastego roku Sedecjasza, syna Jozjasza, króla Judy, kiedy to w piątym miesiącu przesiedlono mieszkańców Jerozolimy.

WYROCZNIE Z CZASÓW JOZJASZA PRZECIWKO JUDZIE I JEROZOLIMIE

POWOŁANIE

⁴ PAN przemówił do mnie następującymi słowami: ⁵ „Zanim ukształtowałem cię w łonie matki, znałem cię. Zanim przyszedłeś na świat, uświęciłem cię i ustanowiłem prorokiem dla narodów”. ⁶ A ja powiedziałem: Ach, PANIE mój, Boże, nie umiem przemawiać, gdyż jestem młody. ⁷ Powiedział do mnie PAN: „Nie mów: «Jestem młody», bo pójdziesz, dokądkolwiek cię poślę, i będziesz mówił, cokolwiek ci polecę. ⁸ Nie bój się nikogo, gdyż Ja jestem z tobą, żeby cię bronić – wyrocznia PANA”. ⁹ PAN wyciągnął rękę, dotknął moich ust i powiedział mi: „Oto kładę moje słowa w twoje usta. ¹⁰ Patrz! Ustanawiam cię dzisiaj nad narodami i nad królestwami, żebyś wyrywał i powalał, żebyś niszczył i burzył, żebyś budował i sadził”.

WIZJE

¹¹ PAN przemówił do mnie następującymi słowami: „Co widzisz, Jeremiaszu?”. Odpowiedziałem: Widzę gałązkę drzewa migdałowego. ¹² Powiedział do mnie PAN: „Dobrze widzisz, gdyż Ja czuwam, aby moje słowo się spełniło”.

¹³ Ponownie PAN przemówił do mnie: „Co widzisz?”. Odpowiedziałem: Na północy widzę przechylony kipiący kocioł. ¹⁴ Powiedział mi PAN: „Z północy nadejdzie nieszczęście na wszystkich mieszkańców kraju. ¹⁵ Ja sam wezwę wszystkie rody królestw północnych – wyrocznia PANA.

Przyjdą i ustawią swoje trony

u wejścia do bram Jerozolimy,

wokół otaczających ją murów

i wokół wszystkich miast Judy.

¹⁶ Wydam na nie wyrok

za wszelkie ich zło:

że Mnie opuścili, palili kadzidło obcym bogom i oddawali pokłon dziełom rąk swoich.

¹⁷ Ty natomiast przepasz się, wstań i powiedz im wszystko, co ci nakażę.

Nie lękaj się, abym cię nie napełnił trwogą przed nimi.

¹⁸ Czynię cię dziś umocnionym miastem,

żelazną kolumną, murem ze spiżu

przeciw całemu krajowi, królom Judy,

jego książętom, kapłanom i ludowi ziemi.

¹⁹ Będą walczyć z tobą,

ale cię nie pokonają,

gdyż Ja jestem z Tobą – wyrocznia PANA –

żeby cię bronić”.

ODSTĘPSTWO I KARA

Rozdział 2

2 ¹ PAN przemówił do mnie tymi słowami: ²„Idź i ogłoś to Jerozolimie:

Tak mówi PAN:

Pamiętam o tobie, o twej młodzieńczej czułości, o narzeczeństwie pełnym miłości,

gdy szłaś za Mną przez pustynię,

ziemię, której nikt nie obsiewa.

³ Izrael był poświęcony PANU

jako pierwociny Jego zbiorów.

Kto próbował je spożyć, stawał się winny,

spotykało go nieszczęście – wyrocznia PANA.

⁴ Słuchajcie słowa PANA, domu Jakuba,

wszystkie rody domu Izraela:

⁵ Tak mówi PAN:

Co niewłaściwego znaleźli we Mnie wasi przodkowie, że Mnie opuścili?

Poszli za marnością i sami zmarnieli.

⁶ Nie pytali wcale: «Gdzie jest PAN,

który wyprowadził nas z Egiptu?

Ten, który prowadził nas przez pustynię,

przez kraj stepów i rozpadlin,

kraj suchy i mroczny,

którędy nikt nie chodzi

i gdzie nikt nie mieszka?».

⁷ Wprowadziłem was do kraju urodzajnego,

byście spożywali jego owoce

i korzystali z jego bogactw.

Lecz wy skalaliście mój kraj, wchodząc do niego, i uczyniliście obrzydliwym moje dziedzictwo.

⁸ Kapłani nie pytali: «Gdzie jest PAN?».

Znawcy Prawa Mnie nie poznali,

pasterze buntowali się przeciwko Mnie,

prorocy prorokowali w imię Baala

i służyli bezsilnym bożkom.

⁹ Dlatego będę nadal prowadził spór z wami

– wyrocznia PANA –

i będę się spierał z waszymi potomkami.

¹⁰Przejdźcie do granic Kittim i zobaczcie.

Poślijcie do Kedar i przyjrzyjcie się uważnie.

Zapytajcie: «Czy stało się coś podobnego?

¹¹ Czy jakiś naród zmienił kiedyś swych bogów, choć oni nie są bogami?».

Tymczasem mój lud zmienił swą chwałę

na coś, co jest bezsilne.

¹² Zdumiejcie się nad tym, niebiosa!

Zadrżyjcie z przerażenia – wyrocznia PANA.

¹³ Bo podwójne zło popełnił mój lud:

porzucili Mnie, źródło żywej wody,

żeby sporządzić sobie zbiorniki,

zbiorniki popękane, nie utrzymujące wody.

¹⁴ Czy Izrael jest sługą?

Czy urodził się niewolnikiem?

Dlaczego więc stał się łupem?

¹⁵ Lwy nad nim ryczą przeraźliwie.

Jego kraj zamienił się w pustynię.

Jego miasta spłonęły i opustoszały.

¹⁶ Mieszkańcy Nof i Tachpanches

również cię ogołocili.

¹⁷ Sam jesteś sobie winien,

bo opuściłeś PANA, twego Boga,

kiedy cię prowadził drogą.

¹⁸ A teraz po co ci iść do Egiptu?

Żeby pić wodę Nilu?

Po co ci iść do Asyrii?

Żeby pić wodę Eufratu?

¹⁹ Zgani cię twój grzech i skarci twoja niewierność.

Zrozum i przekonaj się,

że odchodząc od PANA, twojego Boga,

sprowadzisz na siebie nieszczęście i gorycz.

Nie odczuwałeś bojaźni przede Mną

– wyrocznia PANA, BOGA Zastępów.

²⁰ Dawno już, córko izraelska, złamałaś swe jarzmo, zerwałaś więzy i powiedziałaś:

«Nie będę służyć!».

Na każdym wzniesieniu

i pod każdym drzewem zielonym

dopuszczałaś się nierządu.

²¹ Ja cię zasadziłem jako szlachetną winnicę,

prawdziwie wybrane nasienie.

Jak to się stało, że jesteś teraz

zwyrodniałą dziką winoroślą?

²² Choćbyś do obmycia użyła

wiele ługu i sody, nie ukryjesz przede Mną brudu swojej winy – wyrocznia PANA BOGA.

²³ Jak możesz mówić:

«Nie jestem splamiona!

Nie chodziłam za baalami!».

Spójrz na twoje drogi w dolinie.

Przyjrzyj się temu, co uczyniłaś,

młoda, płocha wielbłądzico,

brykająca na wszystkie strony.

²⁴ Dzika oślico, oswojona z pustynią,

w niepohamowanej żądzy

ledwie chwytałaś powietrze.

Kto powstrzyma jej namiętność?

Każdy, kto jej szuka w miesiącu jej rui,

znajdzie ją bez trudu.

²⁵ Uważaj, aby twoje nogi nie zostały bose

i twoje gardło nie wyschło z pragnienia.

Lecz ty mówisz:

«To nieważne!

Kocham obcych i pójdę za nimi».

²⁶ Jak wstydzi się złodziej, gdy zostanie przyłapany, tak zmieszał się dom Izraela:

poczynając od króla, książąt,

kapłanów i proroków.

²⁷ Mówią do drewna: «Jesteś moim ojcem!»,

a do skały: «Ty mnie urodziłaś!».

Odwracają się do Mnie plecami, a nie twarzą, ale gdy ich spotka nieszczęście, wołają:

«Zrób coś! Wybaw nas!».

²⁸ Judo, gdzie są bogowie, których sobie zrobiłeś?

Niech się ruszą, by cię wybawić

w czasie twojego nieszczęścia!

Przecież twoi bogowie są liczni jak twe miasta!

²⁹ Dlaczego prowadzicie spór ze Mną?

Wszyscy zbuntowaliście się przeciwko Mnie

– wyrocznia PANA.

³⁰ Na próżno karciłem waszych synów.

Nie przyjęli tego pouczenia.

Od waszego miecza ginęli wasi prorocy,

jakby ich lew pożerał.

³¹ Wy, obecne pokolenie!

Słuchajcie tego, co mówi PAN:

Czy Ja byłem dla Izraela pustynią i krainą ciemności?

Dlaczego więc mój lud mówi:

«Uwolniliśmy się i już nie przyjdziemy do Ciebie!».

³² Czy zapomina dziewczyna o swoich ozdobach i narzeczona o swoich wstążkach?

A mój lud nie pamięta o Mnie

od zamierzchłych czasów!

³³ Gdy szukasz kochanków,

jakże sprawnie znajdujesz drogę!

Dlatego nawet najgorsi

mogą się uczyć twych dróg od ciebie.

³⁴ Nawet na twoich szatach

znajduje się krew ubogich, niewinnych, choć nie przyłapałaś ich na włamaniu.

Mimo to ³⁵ mówisz:

«Jestem niewinna!

Ach, On na pewno swój gniew powstrzyma».

Lecz Ja będę cię sądził właśnie za to,

że powiedziałaś: «Nie zgrzeszyłam!».

³⁶ Jak bardzo poniżyłaś samą siebie,

schodząc na inne drogi.

Upokorzy cię Egipt,

tak jak kiedyś upokorzyła cię Asyria.

³⁷ I wyjdziesz stamtąd, zakrywając swą twarz rękami,

bo PAN odrzucił to, w czym pokładasz ufność, i nie zapewni ci to pomyślności.

NAWRÓCENIE

Rozdział 3

3¹ Pytają: «Jeśli mąż oddali swą żonę,

ona zaś odejdzie od niego

i stanie się żoną innego,

to czy może on jeszcze do niej wrócić?».

Kraino zhańbiona!

Ty, która cudzołożyłaś z licznymi kochankami, chcesz wrócić do Mnie? – wyrocznia PANA.

² Podnieś swój wzrok na wzgórza i popatrz:

Czy jest miejsce, gdzie się nie hańbiłaś?

Przy drogach czekałaś na kochanków

jak Arab wyglądający karawan na pustyni.

Kalałaś kraj swą bezecną rozpustą.

³ Chociaż ulewy zostały wstrzymane

i nie było wiosennego deszczu,

ty wciąż nie chciałaś wstydzić się swego postępowania, jak kobieta przyzwyczajona do nierządu.

⁴ A teraz wołasz do Mnie:

«Mój Ojcze! Jesteś przyjacielem mej młodości».

⁵ Myślisz sobie: «Czy ktoś może gniewać się na wieki?

Czy można zachowywać urazę na zawsze?».

Dopuszczałaś się nieprawości

i uchodziło ci to bezkarnie”.

⁶ Za panowania króla Jozjasza PAN powiedział do mnie: „Czy widziałeś, co zrobiła wiarołomna kraina Izraela? Chodziła na każde wyższe wzniesienie, pod każde zielone drzewo, żeby cudzołożyć. ⁷ Myślałem, że potem wróci do Mnie, ale nie wróciła. Widziała to jej niewierna siostra Juda. ⁸ Widziała, że oddaliłem wiarołomną krainę Izraela, wręczając jej dokument rozwodu z powodu cudzołóstwa. Jednak jej niewierna siostra Juda nie przejęła się tym i również ona zaczęła cudzołożyć. ⁹ Bez oporów oddała się cudzołóstwu i splamiła kraj. Cudzołożyła z kamieniem i drewnem. ¹⁰ I nawet po tym wszystkim niewierna siostra Juda nawróciła się do Mnie nie całym swym sercem, lecz tylko pozornie – wyrocznia PANA”.

WIERNY BÓG NAWRÓCI IZRAELA

¹¹ PAN powiedział do mnie:

„Wiarołomny Izrael okazał się bardziej sprawiedliwy niż niewierny Juda.

¹² Idź i głoś te słowa w kierunku północnym.

Powiesz: Wróć, wiarołomny Izraelu

– wyrocznia PANA!

Nie będę już na was gniewnie spoglądał,

bo jestem łaskawy – wyrocznia PANA –

nie będę się gniewał na wieki.

¹³ Ale uznaj swoją winę, bo zbuntowałeś się przeciw PANU, twojemu Bogu.

I biegałeś po wszystkich drogach ku obcym,

pod każde zielone drzewo.

Mego głosu nie słuchaliście – wyrocznia PANA.

¹⁴ Wróćcie, synowie wiarołomni – wyrocznia PANA, bo Ja jestem waszym PANEM. Wybiorę was, po jednym z miasta, po dwóch z każdego rodu, i wprowadzę was na Syjon. ¹⁵ Dam wam pasterzy, którzy będą was prowadzić według mego serca. Będą was paść mądrze i roztropnie. ¹⁶ I tak w owych dniach będziecie płodni i rozmnożycie się w kraju – wyrocznia PANA. Nie będą już więcej mówić: «Arka Przymierza PANA!». Nie będą o niej myśleć, nie będą jej wspominać, nie będą odczuwać jej braku ani tworzyć nowej. ¹⁷ W tym czasie Jerozolima zostanie nazwana tronem PANA. Ze względu na imię PANA nadane Jerozolimie zgromadzą się w niej wszystkie narody. Nie będą już postępować według zatwardziałości swego serca. ¹⁸ W owych dniach dom Judy złączy się z domem Izraela. Przyjdą razem z kraju północy do kraju, który dałem w dziedzictwo waszym przodkom.

POWRÓT SYNA MARNOTRAWNEGO

¹⁹ Powiedziałem sobie wtedy:

Jakże chciałbym cię zaliczyć do synów, dać ci kraj rozkoszy,

najwspanialsze dziedzictwo wśród narodów.

I myślałem sobie:

Będziecie wołać do Mnie: «Mój Ojcze!»

i nie odwrócicie się ode Mnie.

²⁰ Lecz jak żona niewierna swemu mężowi,

tak wy Mnie zdradziliście,

domu Izraela – wyrocznia PANA.

²¹ Głos się rozlega na wzniesieniach,

błagalny płacz Izraelitów,

bo postępowali przewrotnie,

zapomnieli o PANU, swoim Bogu.

²² Nawróćcie się, wiarołomni!

Ja uleczę wasze odstępstwa.

«Oto jesteśmy, przyszliśmy do Ciebie,

bo Ty jesteś PANEM, naszym Bogiem.

²³ To prawda, że zawiodło nas bałwochwalstwo zgiełkliwie sprawowane na górach.

To prawda, że u PANA, Boga naszego,

jest wybawienie Izraela.

²⁴ Ale od naszej młodości Hańba pożerała

dorobek naszych przodków:

ich trzody, ich bydło, ich synów oraz ich córki.

²⁵ Hańba jest naszym posłaniem.

Okryliśmy się wstydem.

Tak! Grzeszyliśmy przeciw PANU, naszemu Bogu, podobnie jak nasi przodkowie,

od swojej młodości aż do tej pory.

Nie słuchaliśmy głosu PANA, naszego Boga».

Rozdział 4

4 ¹ Jeśli chcesz wrócić, Izraelu – wyrocznia PANA – to powróć do Mnie!

Jeśli usuniesz twe bożki,

nie będziesz już musiał się tułać.

² Jeśli będziesz przysięgał: «Na życie PANA»

zgodnie z prawdą, uczciwie, sprawiedliwie,

to narody będą sobie wzajemnie życzyć

takiego błogosławieństwa jak twoje

i będą się nim chlubić.

³ Tak bowiem mówi PAN mieszkańcom Judy i Jerozolimy:

Przygotujcie pod zasiew nowe grunty

i nie siejcie pomiędzy cierniami.

⁴ Poddajcie obrzezaniu wasze serca

i porzućcie swój upór wobec PANA,

mieszkańcy Judy i Jeruzalem.

W przeciwnym razie mój gniew wybuchnie jak ogień, z powodu waszych złych czynów

rozpali się tak, że nikt nie zdoła go zagasić.

NIEPRZYJACIEL Z PÓŁNOCY

⁵ Ogłoście to w Judzie

i sprawcie, aby usłyszano o tym w Jeruzalem!

Rozpowiadajcie, dmijcie w róg w całym kraju!

Wołajcie, ogłoście mobilizację!

Mówcie: «Zgromadźcie się!

Wejdźmy do miast warownych!».

⁶ Zatknijcie znaki wskazujące na Syjon!

Chrońcie się! Nie stójcie!

Bo Ja sprowadzę z północy nieszczęście

i wielką zagładę.

⁷ Jak lew spomiędzy zarośli

wyrusza niszczyciel narodów.

Wyszedł ze swego miejsca,

aby twój kraj zamienić w pustynię.

Twoje miasta zostaną zburzone i opustoszeją.

⁸ Przywdziejcie wory pokutne!

Płaczcie i lamentujcie!

Tak, PAN nie odwrócił od was

swego palącego gniewu.

⁹ W owym dniu – wyrocznia PANA –

zabraknie odwagi królowi i książętom,

osłupieją kapłani, struchleją prorocy”.

¹⁰ I powiedziałem: „Ach! PANIE mój, BOŻE,

czyżbyś oszukał ten lud i Jerozolimę?

Obiecywałeś nam pokój,

a oto mamy nóż na gardle”.

¹¹ W owym czasie powiedzą temu ludowi i Jerozolimie:

„Gorący wiatr wieje z nagich wierzchołków pustyni na córkę mojego ludu,

ale nie dla przesiewania albo czyszczenia.

¹² Silny wiatr przyjdzie na mój rozkaz,

teraz Ja sam wydam na was wyrok.

¹³ Oto nieprzyjaciel nadciąga jak obłoki,

a jego rydwany jak huragan.

Szybsze niż orły są jego konie”.

Biada nam! Będziemy zniszczeni!

¹⁴ „Jerozolimo! Obmyj swe serce z nieprawości, byś mogła doznać wybawienia.

Jak długo będziesz przechowywać

w swoim wnętrzu niegodziwe zamysły?

¹⁵ Bo z Dan głos nadchodzi

i z gór Efraima obwieszczają klęskę.

¹⁶ Ogłaszajcie, że wrogowie są blisko!

Dajcie znać Jerozolimie:

«Nieprzyjaciele idą z dalekiego kraju.

Wznoszą okrzyki przeciw miastom Judy».

¹⁷ Osaczają ją jak myśliwi,

gdyż zbuntowała się przeciw Mnie

– wyrocznia PANA.

¹⁸ Twoje postępowanie i twoje czyny

sprowadziły na ciebie to nieszczęście.

Twoja nieprawość jest taka gorzka,

to ona cię zraniła w samo serce”.

¹⁹ O, moje wnętrze, wnętrze moje!

Wiję się z bólu.

Drży we mnie serce, nie mogę milczeć,

bo słyszę już dźwięk rogu i okrzyki do boju.

²⁰ Jedna klęska przychodzi po drugiej,

cały kraj jest spustoszony.

Nagle mój obóz został zniszczony,

w jednej chwili moje namioty.

²¹ Jak długo muszę patrzeć na wojenne znaki i słuchać dźwięku rogu?

²² Jakże głupi jest mój lud! Nie zna Mnie!

Są jak dzieci, które nie rozumieją.

Brakuje im rozeznania.

Mądrzy są w popełnianiu zła,

ale dobra czynić nie potrafią.

²³ Spojrzałem na ziemię i widzę bezładną pustkę;

na niebo, a widzę, że nie ma na nim światła.

²⁴ Spojrzałem na góry, a one się trzęsą

i wszystkie pagórki się chwieją.

²⁵ Spojrzałem i widzę, że nie ma już ludzi

i z nieba znikły ptaki.

²⁶ Spojrzałem, a oto urodzajny kraj staje się pustynią, a wszystkie jego miasta obracają się w ruinę, przed PANEM, pod żarem Jego gniewu.

²⁷ Tak bowiem PAN mówi:

„Cały kraj zostanie opuszczony,

ale przecież całkowicie go nie zniszczę.

²⁸ Ziemia pogrążyła się w żałobie,

a niebo się zaćmiło,

bo powiedziałem, postanowiłem i nie zmieniłem zdania.

I nie cofnę się przed tym!”.

²⁹ Przed wrzawą jeźdźców i łuczników

ucieka całe miasto.

Kryją się w zaroślach i wchodzą na skały.

Wszystkie miasta wyludnione

i nikt w nich nie mieszka.

³⁰ A ty, co robisz?

Ubierasz się w szkarłat?

Stroisz się w złote ozdoby?

Powiększasz kredką oczy?

Na próżno się stroisz!

Wzgardzili tobą kochankowie,

oni czyhają na twoje życie!

³¹ Słyszę głos cierpiącej kobiety,

jęk jak tej, która rodzi pierwszy raz.

To głos Syjonu! Jęczy, wyciąga dłonie:

„Biada mi! Bo moje życie

jest w rękach morderców”.

POWSZECHNE ZEPSUCIE

Rozdział 5

5 ¹„Przebiegnijcie ulice Jeruzalem i rozejrzyjcie się, sprawdźcie, szukajcie na placach!

Czy znajdziecie choćby jednego, kto postępuje sprawiedliwie, kto szuka prawdy? – Bo wtedy przebaczę miastu.

² A jeśli mówią: «Na życie PANA!»,

to przysięgają fałszywie”.

³ PANIE! Czy Twoje oczy nie są zwrócone ku prawdzie?

Uderzyłeś ich, ale się nie zlękli.

Twarze ich są bardziej niewzruszone niż skała.

Nie chcieli się nawrócić.

⁴ Powiedziałem sobie: Przecież są słabi.

Błądzą, bo nie znają drogi PANA,

prawa swego Boga.

⁵ Pójdę do dostojników i przemówię do nich,

gdyż oni znają drogę PANA,

prawo swojego Boga.

Lecz oni również złamali jarzmo,

zerwali więzy”.

⁶ Dlatego wypadną na nich lwy z zarośli,

pustynne wilki ich wygubią.

Lamparty będą na nich czyhać,

a ktokolwiek wyjdzie z miasta, zostanie rozszarpany.

Liczne są bowiem ich występki

i wzmogły się ich odstępstwa.

⁷ „Jak w takim razie mam ci przebaczyć?

Twoje dzieci Mnie porzuciły

i przysięgały na tych, co nie są bogami.

Karmiłem ich, a oni cudzołożyli

i tłumnie odwiedzali dom rozpusty.

⁸ Jak wyuzdane, rozpasane konie,

każdy rży do żony swego bliźniego.

⁹ Wyrocznia PANA:

Czyż za to ich nie ukarzę?

Czy nie dokonam pomsty na takim narodzie?

¹⁰ Wyjdźcie na jej tarasy i zrujnujcie je,

ale nie zniszczcie ich do szczętu.

Usuńcie jej odrośle, bo one nie są dla PANA.

¹¹ Tak! Zdradzili mnie przewrotnie,

zarówno dom Izraela, jak i dom Judy” – wyrocznia PANA.

¹² Zaparli się PANA, mówiąc:

«Nie ma Go! Nie przyjdzie na nas nieszczęście!

Miecz ani głód nas nie dosięgnie».

¹³ Prorocy są jak powiew wiatru,

ich słowa nic nie znaczą”.

¹⁴ Dlatego tak mówi PAN, Bóg Zastępów:

Za to, że tak mówili,

moje słowa uczynię w twoich ustach ogniem, który strawi ten lud jak drewno.

¹⁵ Sprowadzę też na was, domu Izraela,

naród z daleka – wyrocznia PANA –

naród niezwyciężony, naród starożytny,

naród, którego języka nie znasz

i którego mowy nie rozumiesz.

¹⁶ Jego strzały sieją śmierć.

Każdy z nich jest waleczny.

¹⁷ Pochłoną twoje zbiory i twoją żywność.

Pochłoną twoich synów i córki,

twoje owce i bydło,

twoje winnice i drzewa figowe.

Zburzą twoje twierdze,

gdzie miałeś nadzieję schronić się przed mieczem.

¹⁸ Ale nawet w owych dniach – wyrocznia PANA – nie zniszczę was do szczętu.

¹⁹ A gdy cię zapytają: «Z jakiego powodu PAN, nasz Bóg, uczynił nam to wszystko?», powiesz im: „Jak wy Mnie porzuciliście i służyliście obcym bogom w waszym kraju, tak będziecie im służyć w obcym kraju.

²⁰ Głoście to w domu Jakuba

i rozgłaszajcie to w Judzie:

²¹ Słuchajże tego uważnie,

ludu głupi i bezrozumny,

wy, którzy macie oczy, a nie widzicie,

macie uszy, a nie słyszycie!

²² Czemu się Mnie nie lękacie?

– wyrocznia PANA.

Czemu nie drżycie przede Mną?

To Ja usypałem z piasku granicę morzu.

To Ja postanowiłem, że nigdy jej nie przekroczy.

Chociaż się burzy, jest bezsilne.

Jego fale huczą, ale nie przemogą.

²³ Lecz serce tego ludu jest krnąbrne i zbuntowane.

Odwrócili się i odeszli.

²⁴ I nie postanowili sobie:

«Bójmy się PANA, naszego Boga.

Tego, który daje deszcz we właściwym czasie:

deszcz jesienny i wiosenny,

i który wyznacza tygodnie na żniwa».

²⁵ To wasze winy zakłóciły ten porządek

i wasze grzechy pozbawiły was tych dóbr.

²⁶ Bo wśród mojego ludu znaleźli się bezbożni, którzy rozpinają sieci jak ptasznicy,

zastawiają sidła, aby łapać ludzi.

²⁷ Jak klatka pełna jest ptaków,

tak ich domy są pełne oszustwa.

Dlatego stali się wpływowi i bogaci,

²⁸ otyli i tłuści.

Czynią nieprawość ponad wszelką miarę,

lekceważą prawo, nie troszczą się o dobro sierot

i nie bronią praw biednych.

²⁹ Wyrocznia PANA:

Czyż za to ich nie ukarzę?

Czy nie dokonam pomsty na takim narodzie?

³⁰ Straszne i potworne rzeczy dzieją się w tym kraju.

³¹ Prorocy głoszą kłamstwa,

kapłani dają się przekupić,

a mojemu ludowi to się podoba.

Lecz co zrobicie, gdy nadejdzie koniec?

Rozdział 6

6 ¹Synowie Beniamina, uciekajcie z Jerozolimy! Zagrajcie na rogu w Tekoa,

wznieście znaki w Bet-Kerem,

gdyż z północy nadchodzi nieszczęście

i wielka zagłada!

² Piękna, ale przewrotna,

zamilkniesz, córko Syjonu!

³ Do niej zdążają pasterze ze swymi trzodami, wokół niej rozbijają swoje namioty,

każdy chwyta część dla siebie.

⁴ «Ogłoście przeciw niej świętą wojnę!

Powstańcie! Wyruszymy tam w południe».

«Biada nam! Gdyż dzień się kończy

i widać już wieczorne cienie».

⁵ «Powstańcie! Uderzmy w nocy

i zburzmy jego pałace!».

⁶ Oto, co mówi PAN Zastępów:

Pościnajcie drzewa i usypcie wał wokół Jerozolimy.

Bo jest to miasto kłamstw,

sama w nim przemoc.

⁷ Jak w zbiorniku gromadzi się woda,

tak w niej nagromadziła się nieprawość.

Słyszy się w niej tylko o przemocy i gwałcie.

Nieustannie mam przed oczami

cierpienie i bicie.

⁸ Jerozolimo, przyjmij naukę,

żebym nie zerwał więzi z tobą

i żebym nie uczynił ciebie pustkowiem

i bezludną ziemią.

⁹ Tak mówi PAN Zastępów:

Wyzbierajcie dokładnie Resztę Izraela,

jak się zbiera pozostałe winogrona!

Ponownie sięgnijcie rękami ku jej gałęziom,

jak czynią to ogrodnicy!

¹⁰ Do kogo mam przemówić,

kogo upomnieć, aby usłuchał?

Ich uszy są nieobrzezane,

więc nie potrafią słuchać.

Uważają słowo PANA za zniewagę

i nie chcą go słuchać.

¹¹ Pełno we Mnie oburzenia PANA.

Nie mogę już tego znieść!

Wyleję gniew na chłopców na ulicy

i na gromadę młodych mężczyzn.

Zostaną wzięci do niewoli

zarówno mąż, jak i żona,

człowiek dojrzały i starzec.

¹² Ich domy przypadną innym,

podobnie pola i żony.

Wyciągnę rękę przeciwko mieszkańcom tego kraju – wyrocznia PANA.

¹³ Bo wszyscy gonią za zyskiem,

tak mały, jak i wielki.

Również prorok i kapłan popełniają oszustwa.

¹⁴ Próbują zaleczyć klęskę mojego ludu,

nieodpowiedzialnie mówiąc o pokoju.

Ale pokoju nie będzie!

¹⁵ Powinni się zawstydzić z powodu haniebnych czynów, lecz oni wcale się nie wstydzą,

nie znają zawstydzenia.

Dlatego padną jak padli już inni,

w czasie, gdy ich będę karał – mówi PAN.

¹⁶ Tak mówi PAN:

Stańcie na drogach i patrzcie.

Pytajcie się o ścieżki odwieczne,

o drogę, która jest najlepsza.

Tę drogę wybierzcie,

a znajdziecie spoczynek dla dusz waszych”.

Lecz oni powiedzieli: «Nie pójdziemy!».

¹⁷ I ustanowiłem dla was strażników,

więc uważajcie na głos rogu.

Lecz oni powiedzieli: «Nie będziemy uważać!».

¹⁸ Dlatego słuchajcie, narody,

wiedzcie, co im zamierzam uczynić.

¹⁹ Słuchaj, ziemio: Oto Ja sprowadzę na ten lud nieszczęście jako owoc ich knowań, bo nie zważali na moje słowa i moim prawem wzgardzili.

²⁰ Na cóż Mi kadzidło, które sprowadzasz z Szeby, i najlepsza trzcina z dalekiej krainy?

Nie mam upodobania w waszych całopaleniach i nie są mi miłe wasze krwawe ofiary.

²¹ Dlatego tak mówi PAN:

Oto Ja postawię przed tym ludem przeszkody, potkną się o nie ojcowie wraz z synami, zginą sąsiedzi i przyjaciele.

²² Tak mówi PAN:

Nadchodzi lud z północy,

wielki naród powstaje z krańców ziemi.

²³ Mocno trzymają łuk i oszczep,

są okrutni i bezlitośni.

Ich głos huczy jak morze,

pędzą na koniach,

każdy gotowy do walki

przeciw tobie, córko Syjonu”.

²⁴ Gdy usłyszeliśmy wieść o tym,

padł na nas strach, ogarnął nas lęk

jak bóle rodzącą kobietę.

²⁵ Nie wychodźcie w pole,

nie idźcie na drogę,

bo tam czyha miecz wroga

i trwoga dokoła!

²⁶ Córko, ludu mój, załóż wór pokutny

i tarzaj się w popiele,

okryj się żałobą jak po jedynaku

i gorzko rozpaczaj.

Znienacka bowiem przyjdzie na nas niszczyciel.

²⁷ „Nakazałem ci, abyś mój lud wypróbował.

Masz poznać i sprawdzić jego czyny”.

²⁸ Wszyscy oni buntują się uparcie,

nieustanni oszczercy, twardzi jak miedź i żelazo.

Wszyscy żyją niegodziwie.

²⁹ Gdy miech mocno dmie,

ołów znika w ogniu.

Na próżno mozoli się hutnik,

gdyż złych nie da się oddzielić.

³⁰ Nazywają ich odrzuconym srebrem,

gdyż PAN ich odrzucił.

WYROCZNIE Z CZASÓW JOJAKIMA PRZECIWKO JUDZIE I JEROZOLIMIE

PRZECIW NAIWNEJ WIERZE W MOC ŚWIĄTYNI

Rozdział 7

7 ¹Słowo, które PAN skierował do Jeremiasza: ²„Stań w bramie domu PANA i tam głoś to słowo. Powiesz: Słuchajcie słowa PANA wszyscy Judejczycy, którzy wchodzicie przez te bramy, aby oddać pokłon PANU. ³Tak mówi PAN Zastępów, Bóg Izraela: Poprawcie swoje postępowanie i swoje czyny, a sprawię, że będziecie mieszkać w tym miejscu. ⁴Nie wierzcie tym słowom kłamliwym: «Świątynia PANA! Świątynia PANA! Świątynia PANA!». ⁵Jeśli rzeczywiście poprawicie swoją postawę i swoje uczynki, jeśli naprawdę będziecie dla siebie nawzajem sprawiedliwi, ⁶jeśli nie będziecie uciskać przybysza, sieroty i wdowy, i nie będziecie przelewać niewinnej krwi w tym miejscu ani nie pójdziecie za obcymi bogami na własną zgubę, ⁷pozwolę wam mieszkać w tym miejscu, w kraju, który od dawna przeznaczyłem waszym przodkom na zawsze. ⁸Jednak wy ufacie zwodniczym słowom! ⁹Potraficie kraść, mordować, cudzołożyć, przysięgać fałszywie, palić kadzidło Baalowi, chodzić za obcymi bogami, których nie znacie, ¹⁰a potem przychodzicie i stajecie przede Mną w tym domu, który nosi moje imię, i mówicie: «Jesteśmy ocaleni!». I nadal popełniacie te wszystkie obrzydliwości. ¹¹Czy może uważacie, że ten dom, który nosi moje imię, jest kryjówką bandytów? Ja to widzę – wyrocznia PANA. ¹²Idźcie więc do mojego miejsca w Szilo, gdzie kiedyś obrałem mieszkanie mojemu imieniu, i zobaczcie, co zrobiłem z tym miejscem z powodu nieprawości mojego ludu, Izraela. ¹³Wyrocznia PANA: Oto dopuściliście się wszystkich tych czynów. Nie usłuchaliście, chociaż mówiłem do was niestrudzenie, wzywałem was, a nie odpowiedzieliście. ¹⁴Dlatego z domem, który nosi moje imię, a w którym wy ufność pokładacie, oraz z miejscem, które dałem wam i waszym przodkom, postąpię tak, jak postąpiłem z Szilo. ¹⁵ Odrzucę was, jak odrzuciłem wszystkich waszych braci oraz całe plemię Efraima.

PRZECIW KULTOWI OBCYCH BÓSTW

¹⁶ Ty zaś nie wstawiaj się za tym ludem. Nie zanoś za nim błagania ani modlitwy i nie proś Mnie, bo cię nie wysłucham. ¹⁷ Czy nie widzisz, co oni robią w miastach Judy i na ulicach Jerozolimy? ¹⁸ Synowie zbierają drewno, ojcowie rozpalają ogień, żony ugniatają ciasto, żeby upiec placek dla królowej niebios. Dla obcych bogów wylewają ofiary płynne, aby Mnie obrażać. ¹⁹ Czy to Mnie obrażają? – wyrocznia PANA. Czy nie raczej samych siebie, ku własnemu zawstydzeniu? ²⁰ Dlatego tak mówi PAN BÓG: Gniew mój i oburzenie wyleję właśnie na to miejsce, na ludzi i bydło, na drzewa polne i plony ziemi. Rozpali się ten gniew i nie zgaśnie. ²¹ Tak mówi PAN Zastępów, Bóg Izraela: Łączcie sobie wasze całopalenia z krwawymi ofiarami i jedzcie to mięso! ²² Gdyż w dniu, w którym wyprowadziłem ich z Egiptu, nie powiedziałem waszym przodkom i nic nie nakazałem w sprawie całopalenia i krwawej ofiary. ²³ Tylko to im nakazałem: «Słuchajcie mojego głosu, a Ja będę waszym Bogiem, wy zaś będziecie moim ludem. Idźcie dokładnie tą drogą, którą wam nakazałem, aby się wam powodziło». ²⁴ Ale nie usłuchali i nie nakłonili swego ucha, lecz postępowali według myśli i zatwardziałości swojego złego serca. Odwrócili się do Mnie plecami, a nie twarzą. ²⁵ Od dnia, gdy wasi przodkowie wyszli z Egiptu, aż do dzisiaj posyłałem do was ciągle na nowo moje sługi – proroków. ²⁶ Nie usłuchali Mnie jednak i nie nakłonili swego ucha. Uczynili twardym swój kark i postępowali gorzej niż ich przodkowie. ²⁷ Będziesz mówił im te słowa, ale cię nie usłuchają. Będziesz im głosił, lecz ci nie odpowiedzą. ²⁸ Powiesz im: To naród, który nie usłuchał głosu PANA, swego Boga, i nie przyjął pouczenia. Porzucili wierność i nawet już o niej nie mówią.

²⁹ Obetnij sobie włosy nazireatu, podnieś lament na wyżynach, gdyż PAN odepchnął i porzucił pokolenie, które wzbudza Jego gniew.

³⁰ Synowie Judy bowiem czynili zło, które Ja odrzucam – wyrocznia PANA. Ustawili swe bożki w domu, który nosi moje imię, i splamili go. ³¹ W dolinie Ben-Hinnom zbudowali wzniesienie kultowe Tofet i tam składali całopalenia ze swych synów i córek, czego im nigdy nie nakazałem i co nie przyszło Mi nawet na myśl. ³² Dlatego nadchodzą dni – wyrocznia PANA – kiedy nie będzie się więcej mówić: «Tofet» i «wąwóz Ben-Hinnom», lecz «Dolina Mordu». Z powodu braku miejsca będą grzebać zmarłych w Tofet. ³³ Trupy tego ludu będą żerem ptactwa powietrznego i dzikich zwierząt, których nie będzie miał kto odpędzić. ³⁴ Sprawię, że w miastach Judy i na ulicach Jerozolimy ustanie głos radości i głos wesela, głos pana młodego i panny młodej, gdyż kraj stanie się pustkowiem.

Rozdział 8

8 ¹W tym czasie – wyrocznia PANA – wyrzucę z ich grobów kości królów Judy, kości jego książąt, kapłanów, proroków i mieszkańców Jerozolimy. ²I będą leżały przed słońcem, księżycem i wszystkimi gwiazdami, które kochali, którym służyli, za którymi chodzili, których się radzili i którym bili pokłony. Nie będą zebrane ani pogrzebane, staną się nawozem dla ziemi. ³Cała reszta ocalałych z tego przewrotnego plemienia wybierze sobie raczej śmierć niż życie we wszystkich miejscach, w których ich rozproszyłem – wyrocznia PANA Zastępów.

⁴ Powiesz im: Tak mówi PAN:

Czy nie powstaje ten, co upadnie;

nie wraca ten, który odszedł?

⁵ Dlaczego więc ten lud odwrócił się,

a Jerozolima jest zawsze zbuntowana?

Trwają w przewrotności, odmawiają powrotu.

⁶ Nasłuchiwałem i słyszałem: mówią od rzeczy!

Nikt nie boleje nad swą przewrotnością,

mówiąc: «Jak mogłem to uczynić?».

Nikt nie zawraca ze swej drogi

jak koń pędzący do walki.

⁷ Nawet bocian w przestworzach

zna czas swojego odlotu.

Synogarlica, jaskółka i jerzyk

przestrzegają pory swego przylotu.

Ale mój lud nie zna prawa PANA!

⁸ Jakże możecie mówić:

«To my jesteśmy mądrzy!

Mamy prawo PANA». Naprawdę?

Lecz w kłamstwo je zamieniło

kłamliwe pióro pisarzy.

⁹ Zawstydzili się mądrzy,

przerazili się i wpadli w pułapkę.

Skoro wzgardzili słowem PANA,

na cóż im mądrość?

¹⁰ Dlatego wydam ich żony obcym,

a ich pola zdobywcom.

Wszyscy gonią za zyskiem,

tak mały, jak i wielki.

Również każdy prorok i kapłan

popełniają oszustwa.

¹¹ Próbują zaleczyć klęskę mojego ludu,

nieodpowiedzialnie mówiąc o pokoju.

Ale pokoju nie będzie!

¹² Powinni się zawstydzić z powodu haniebnych czynów, lecz oni wcale się nie wstydzą, nie znają zawstydzenia.

Dlatego padną jak padli już inni

w czasie, gdy ich karą nawiedzę – mówi PAN”.

GROŹBY

¹³ „Wyniszczę ich zupełnie – wyrocznia PANA.

Nie będzie winogron na winorośli

ani fig na drzewie figowym,

a liście zwiędną.

Wydam ich przechodniom”.

¹⁴ Dlaczego siedzimy bezczynnie? Zbierzcie się!

Chodźmy do miast warownych, aby tam zginąć!

PAN, nasz Bóg, wydał nas na zgubę

i każe nam pić wodę zatrutą,

bo zgrzeszyliśmy przeciw PANU.

¹⁵ Czekamy na pokój – a tu nic dobrego,

na czas uzdrowienia – a dręczy nas trwoga.

¹⁶ Z Dan dobiega parskanie koni, od odgłosu rżenia wierzchowców drży cała ziemia.

Wchodzą, niszczą kraj i jego zasoby,

miasto i jego mieszkańców.

¹⁷ „Oto zsyłam na was jadowite węże,

przeciw którym nie ma zaklęcia.

Będą was kąsać – wyrocznia PANA”.

¹⁸ Mój smutek jest nieukojony,

a serce zbolałe.

¹⁹ Słychać krzyk córki mego ludu

z dalekiego kraju:

„Czy nie ma PANA na Syjonie?

Czy nie ma w nim jego Króla?”.

Dlaczego Mnie drażnili swymi posągami,

cudzymi bożkami?

²⁰ Żniwa minęły, lato się skończyło,

a dla nas ciągle nie ma pomocy.

²¹ Jestem załamany klęską córki mego ludu,

ogarnia mnie smutek i przerażenie.

²² Czy nie ma balsamu w Gileadzie?

Czy nie ma tam lekarza?

Dlaczego więc się nie zabliźnia

rana córki mego ludu?

²³ Kto zamieni moją głowę w źródło

i moje oczy w strumienie łez,

abym dniem i nocą

opłakiwał poległych córki mojego ludu?

ZEPSUCIE MORALNE

Rozdział 9

9 ¹Obym znalazł schronienie na pustyni. Opuszczę mój lud i tam zamieszkam,

bo wszyscy są cudzołożnikami,

zgrają niewiernych.

² „Napinają swój język jak łuk.

Nie prawda, lecz kłamstwo rządzi w kraju,

popełniają występek za występkiem,

ale Mnie nie znają – wyrocznia PANA.

³ Każdy stroni od swego przyjaciela

i nikt nie ufa bratu, bo każdy brat jest podstępny,

a każdy przyjaciel dopuszcza się oszczerstwa.

⁴ Jeden wyśmiewa drugiego i prawdy nie mówią.

Przyzwyczaili się do mówienia kłamstwa.

Postępują tak przewrotnie,

że trudno im zawrócić.

⁵ Oszustwo na oszustwie,

obłuda na obłudzie.

Nie chcą Mnie znać – wyrocznia PANA.

⁶ Dlatego tak mówi PAN Zastępów:

Oto Ja oczyszczę ich i wypróbuję.

Jak mam postąpić z córką mojego ludu?

⁷ Ich język jest śmiercionośną strzałą,

ich usta mówią przewrotnie.

Życzą pokoju bliźniemu,

lecz w sercu knują zasadzkę.

⁸ Czy nie mam ich za to ukarać? – wyrocznia PANA.

Czy nie mam dokonać pomsty na takim narodzie?”.

LAMENTACJA NAD SYJONEM

⁹ Wybuchnijcie płaczem i skargą żałobną w górach, lamentujcie na stepowych pastwiskach, gdyż tak zostały wypalone,

że nikt tamtędy nie przechodzi.

Nie słychać odgłosów zwierząt,

ptaków powietrznych ani bydląt.

Odeszły i już ich nie ma.

¹⁰ „Jerozolimę zamienię w gruzy,

w legowisko szakali, a miasta Judy obrócę w pustkowie, gdzie nikt nie zamieszka”.

¹¹ Jeśli jest ktoś mądry, niech zrozumie i ogłosi słowo, które usta PANA do niego wyrzekły.

Dlaczego kraj leży w ruinie,

spalony jak pustynia,

po której nikt nie przechodzi?

¹² PAN powiedział: „Porzucili moje prawo, które im dałem, nie usłuchali mojego głosu i nie poszli za nim. ¹³ Postępowali według zatwardziałości swego serca i poszli za Baalami, jak ich nauczyli przodkowie. ¹⁴ Dlatego tak mówi PAN Zastępów, Bóg Izraela: Oto dam temu ludowi piołun do jedzenia i zatrutą wodę do picia. ¹⁵ Rozproszę ich między narodami, których nie znali oni sami ani ich przodkowie, i poślę za nimi miecz, żeby ich wytracić”.

¹⁶ Tak mówi PAN Zastępów: „Uważajcie!

Wezwijcie płaczki, niech przyjdą!

Poślijcie po mędrców, niech przyjdą!

¹⁷ Niech się pospieszą

i niech zaczną nad nami pieśń żałobną!

Niech popłyną łzy z naszych oczu,

a spod naszych powiek strumienie.

¹⁸ Już słychać z Syjonu

głos pieśni żałobnej:

«Jakże zostaliśmy spustoszeni!

Wielką hańbą okryci!

Musieliśmy opuścić kraj,

zburzono nasze mieszkania»”.

¹⁹ Kobiety! Słuchajcie więc słowa PANA,

nadstawcie uszu na słowo z Jego ust!

Nauczcie wasze córki pieśni żałobnej

i uczcie się nawzajem lamentacji.

²⁰ Bo śmierć wdarła się przez nasze okna,

weszła do naszych pięknych domów,

aby zgładzić dzieci na ulicach,

a młodych mężczyzn na placach.

²¹ „Mów: «Oto wyrocznia PANA:

Trupy ludzkie leżą jak nawóz na polu,

jak zostawiony po żniwiarzu snopek,

którego nikt nie zbiera».

PRAWDZIWA MĄDROŚĆ

²² Tak mówi PAN:

Niech się nie chlubi mądry swą mądrością.

Niech się nie chełpi mocny swoją siłą.

Niech się nie chwali bogaty swym bogactwem.

²³ Kto chce się chlubić,

niech tym się chlubi, że może Mnie poznać.

Bo Ja, PAN, czynię miłosierdzie,

prawo i sprawiedliwość w kraju

i w tym mam upodobanie – wyrocznia PANA.

²⁴ Nadchodzą już dni – wyrocznia PANA – gdy dotknę karą każdego, kto jest obrzezany tylko na swym ciele: ²⁵ Egipt i Judę, Edomitów i Ammonitów, Moabitów i tych, którzy obcinają włosy na skroni. Wszystkie narody są bowiem nieobrzezane, ale i cały dom Izraela ma nieobrzezane serce”.

BÓSTWA A PRAWDZIWY BÓG

Rozdział 10

10 ¹ Słuchajcie słowa, które wypowiedział PAN przeciwko wam, domu Izraela:

² „Tak mówi PAN:

Nie idźcie za przykładem innych narodów

i nie bójcie się znaków na niebie,

choć inne narody się ich lękają.

³ Zwyczaje mają zwodnicze,

ich bożki są tylko drzewem wyciętym w lesie,

które rzemieślnik ociosał siekierą;

⁴ ozdobiono je srebrną i złotą blachą,

przytwierdzono je gwoźdźmi i młotkiem,

żeby się nie chwiały.

⁵ Są jak straszydła w ogrodzie warzywnym.

Nie potrafią mówić,

trzeba je nawet nosić, bo nie umieją chodzić.

Nie bójcie się ich, gdyż nie mogą szkodzić,

ale nie mogą również czynić dobra”.

⁶ Nikt nie jest taki jak Ty, PANIE!

Ty jesteś wielki i wielka jest potęga Twego imienia! ⁷ Któż nie odczuwa bojaźni przed Tobą, Królu narodów?

Tobie się ona słusznie należy!

Bo wśród wszystkich mędrców w narodach

i we wszystkich królestwach

nie ma nikogo jak Ty.

⁸ Wszystkie bóstwa bez wyjątku są nierozumne i głupie.

Ich pouczenie nic nie znaczy,

bo pochodzi od drewna.

⁹ Cienko rozklepane srebro

przywieziono z Tarszisz, a złoto z Ofiru.

Wszystko to dzieło rzemieślnika i rąk złotnika.

Szaty z purpury fioletowej i czerwonej

są dziełem wprawnych farbiarzy.

¹⁰ Lecz tylko PAN jest prawdziwym Bogiem.

On jest Bogiem życia i Królem na wieki.

Od Jego gniewu drży ziemia,

a gróźb Jego nie mogą znieść narody.

¹¹ Tak macie mówić o nich:

„Bogowie, którzy nie stworzyli nieba i ziemi,

znikną z ziemi i spod nieba”.

¹² Ten, który stworzył ziemię swą mocą, utwierdził krąg ziemi swoją mądrością i swym rozumem rozpostarł niebiosa – ¹³ gdy On głos wydaje,

huczą wody w niebiosach.

On sprawia, że z krańców ziemi podnoszą się chmury, wypuszcza błyskawice wśród deszczu.

On wyprowadza wiatr ze swych komnat.

¹⁴ Nierozumny, kto tego nie poznaje.

Złotnik okrywa się wstydem z powodu bożków.

Jego posągi są bowiem oszustwem,

nie ma w nich życia.

¹⁵ Są one marnością, dziełami śmiesznymi.

W czasie nawiedzenia zostaną zniszczone.

¹⁶ Nie taki jest Bóg – dziedzictwo Jakuba.

On jest twórcą wszystkiego

i do Niego należą plemiona Izraela.

PAN Zastępów – to Jego imię.

ZAPOWIEDŹ WYGNANIA

¹⁷ Weź z ziemi swój tobołek, ty, która jesteś oblężona.

¹⁸Tak bowiem mówi PAN:

„Tym razem wyrzucę daleko mieszkańców kraju, udręczę ich, żeby Mnie odnaleźli”.

¹⁹ Biada mi z powodu mojej klęski!

Bolesna jest moja rana.

Powiedziałem sobie:

Właśnie to jest moje cierpienie i muszę je znosić.

²⁰ Mój namiot jest zniszczony;

wszystkie jego sznury zerwane.

Synowie odeszli ode mnie i przepadli, nie ma kto postawić mi namiotu ani zbudować obozu.

²¹ Bo głupio postępowali pasterze,

nie radzili się PANA.

Dlatego im się nie powiodło

i cała ich trzoda się rozpierzchła.

²² Słychać głosy: „Oto nadchodzi!

Z krainy północnej podnosi się wielka wrzawa, aby spustoszyć miasta Judy

i zamienić je w legowisko szakali”.

²³ Wiem, PANIE, że człowiek nie wybiera drogi

ani wędrowiec ścieżki, którą ma iść.

²⁴ Karć nas, PANIE, lecz według słusznej miary, a nie według Twego gniewu,

abyś nas zbytnio nie upokorzył.

²⁵ Wylej Twoje oburzenie na narody, które Cię nie znają, i na plemiona, które nie wzywają Twojego imienia.

Pożerają bowiem Jakuba doszczętnie,

a jego siedziby pustoszą.

ZŁAMANIE PRZYMIERZA

Rozdział 11

11 ¹ Słowo, które PAN skierował do Jeremiasza: ² „Słuchajcie słów tego przymierza. Przemówisz do nich, do ludzi Judy i do mieszkańców Jerozolimy. ³ Powiesz im: Tak mówi PAN, Bóg Izraela: Przeklęty człowiek, co nie słucha słów tego przymierza ⁴które zawarłem z waszymi przodkami w dniu, gdy wyprowadziłem ich z Egiptu, gdzie byli jak w piecu do topienia żelaza. Mówiłem wtedy: Słuchajcie mojego głosu i czyńcie wszystko, co wam przykazałem, a staniecie się dla Mnie ludem, Ja zaś będę dla was Bogiem. ⁵ Tak dotrzymam przysięgi, którą złożyłem waszym przodkom, że dam im kraj opływający w mleko i miód, jak to jest dzisiaj”. Wtedy odpowiedziałem: Niech tak będzie, PANIE. ⁶ PAN rzekł do mnie: „Głoś wszystkie te słowa w miastach Judy i na ulicach Jerozolimy: Słuchajcie słów tego przymierza i wypełnijcie je, ⁷ bo od dnia, w którym wyprowadziłem ich z Egiptu aż do dzisiaj niestrudzenie upominałem waszych przodków, mówiąc: Słuchajcie mojego głosu! ⁸ Ale nie usłuchali i nie nakłonili swego ucha, lecz wszyscy postępowali źle, jak im dyktowało ich zatwardziałe serce. Obróciły się więc przeciwko nim wszystkie słowa tego przymierza, które kazałem im wypełniać, lecz oni ich nie wypełnili”. ⁹ Powiedział do mnie PAN: „Wśród ludzi z Judy i wśród mieszkańców Jerozolimy istnieje zmowa. ¹⁰ Powrócili do grzechów swoich przodków, którzy nie chcieli słuchać moich słów. Poszli oni za cudzymi bogami, żeby im służyć. Dom Izraela i dom Judy złamał moje przymierze, które zawarłem z ich przodkami. ¹¹ Dlatego tak mówi PAN: Ja sprowadzę na nich nieszczęście, z którego nie będą mogli się wydostać. Będą wołać do Mnie, lecz ich nie wysłucham. ¹² Potem miasta Judy i mieszkańcy Jerozolimy będą wzywać bóstw, którym palili kadzidło, ale one z pewnością ich nie ocalą w czasie nieszczęścia. ¹³ Twoi bogowie bowiem stali się tak liczni jak twoje miasta, a twoje ołtarze, które wznieśliście Hańbie – ołtarze dla palenia kadzideł Baalowi – są tak liczne jak twoje ulice, Jerozolimo! ¹⁴ A ty nie wstawiaj się za tym ludem i nie zanoś za nimi błagania ani modlitwy. Ja bowiem ich nie wysłucham, gdy będą wołać do Mnie w czasie nieszczęścia.

¹⁵ Czego więc szuka moja oblubienica w moim domu, skoro wciąż dopuszcza się tylko przewrotności?

Czy liczne ofiary i poświęcone mięso

mogą uchronić cię od twojego nieszczęścia?

Czy mogłabyś ich uniknąć?

¹⁶ PAN nazwał cię kiedyś zielonym drzewem oliwnym, wydającym dorodne owoce.

Lecz wśród huku wielkiej burzy ogień spali jego liście i połamie jego gałęzie.

¹⁷ PAN Zastępów, który cię zasadził, zesłał na ciebie to nieszczęście z powodu grzechu popełnionego przez dom Izraela i dom Judy. Obrazili Mnie bowiem, paląc kadzidło Baalowi”.

INTRYGA PRZECIW JEREMIASZOWI

¹⁸ Kiedy PAN mi to oznajmił,

pozwolił mi przejrzeć ich intrygi.

¹⁹ Byłem jak spokojny baranek,

prowadzony na zabicie,

nie wiedziałem, że przeciw mnie spiskowali:

„Usuńmy z ziemi żyjących drzewo wraz z jego owocem, żeby już nie wspominano jego imienia”.

²⁰ PANIE Zastępów, który sądzisz sprawiedliwie, który badasz sumienie i serce, niech zobaczę Twoją odpłatę, bo Tobie powierzyłem moją sprawę.

²¹ „Dlatego tak mówi PAN o ludziach z Anatot, którzy nastają na twoje życie i mówią: «Nie prorokuj w imię PANA, abyś nie zginął z naszej ręki». ²² Dlatego tak mówi PAN Zastępów: Oto Ja wymierzę im karę. Młodzi mężczyźni zginą od miecza. Ich synowie i córki pomrą z głodu. ²³ Nikt z nich nie przeżyje, gdyż sprowadzę nieszczęście na ludzi z Anatot w czasie, w którym będę ich karał”.

POWODZENIE WYSTĘPNYCH

Rozdział 12

12 ¹Ty, PANIE, jesteś sprawiedliwy. Ja jednak będę się spierał z Tobą, nawet przedstawię Ci pewną sprawę.

Dlaczego bezbożnym wiedzie się dobrze?

Dlaczego przewrotni żyją spokojnie?

² Zasadziłeś ich, a oni zapuścili korzenie,

wzrastają i wydają owoce.

Mówią o Tobie, lecz nie mają Cię w sercu.

³ Ty, PANIE, znasz mnie.

Ty doświadczasz moje serce

i widzisz, że jest ono przy Tobie.

Oddziel bezbożnych jak owce na ubój

i przeznacz ich na dzień rzezi.

⁴ Jak długo kraj będzie się smucić,

a trawa schnąć na każdym polu

z powodu grzechów tych, którzy tam mieszkają?

Wyginęło bydło i ptactwo, mówili bowiem: „Nie widzi naszego postępowania!”.

⁵ „Jeśli idąc z pieszymi, zmęczyłeś się,

jak możesz w biegu dorównać koniom?

Jeśli w spokojnym kraju nie czujesz się bezpieczny, co zrobisz w gęstwinie nad Jordanem?

⁶ Bo również twoi bracia i krewni cię zdradzają.

Głośno cię wołają, lecz nie wierz im,

nawet gdyby dobrze mówili o tobie.

SKARGA BOGA

⁷ Opuściłem mój dom, porzuciłem moje dziedzictwo.

Miłość mojej duszy wydałem w ręce nieprzyjaciół.

⁸ Moje dziedzictwo stało się dla Mnie jak lew w lesie.

Przeciwko Mnie swój głos podnosi,

dlatego stałem się ich wrogiem.

⁹ Pstrym ptakiem jest dla Mnie moje dziedzictwo, krążą nad nim drapieżne ptaki.

Chodźcie, zgromadźcie się, dzikie zwierzęta!

Przybywajcie na żer!

¹⁰ Tłum pasterzy spustoszył moją winnicę.

Zdeptali moją własność, zmoją cenną własność obrócili w dzikie pustkowie.

¹¹ Obrócono ją w pustynię,

w smutne opustoszałe bezludzie.

Cały kraj został spustoszony

i nikt się tym nie przejmuje.

¹² Na wszystkie pustynne wzniesienia

przybyli niszczyciele.

Są oni mieczem w ręku PANA,

wzdłuż i wszerz pustoszą tę ziemię.

Nic, co żyje, nie zazna spokoju.

¹³ Posiali pszenicę, a zebrali ciernie,

natrudzili się, lecz nie odnieśli korzyści.

Powstydzą się swoich zbiorów

z powodu płomienia gniewu PANA”.

SĄSIEDNIE NARODY

¹⁴ Tak mówi PAN: „Ja wyrwę z ziemi wszystkich moich złych sąsiadów, którzy naruszają dziedzictwo, jakie dałem na własność mojemu ludowi, Izraelowi. Także dom Judy ocalę spośród nich. ¹⁵ A gdy już wyrwę, znów ulituję się nad nimi i sprawię, że każdy wróci do swego dziedzictwa i każdy do swojego kraju. ¹⁶ Nawet i oni mogą być włączeni do mego narodu, jeżeli naprawdę nauczą się postępować jak mój lud, to znaczy będą przysięgać na moje imię, mówiąc: «Niech żyje PAN», tak jak niegdyś sami uczyli mój lud przysięgać na Baala. ¹⁷ Lecz jeśli nie posłuchają, wtedy doszczętnie wyplenię i wytracę ten naród – wyrocznia PANA”.

CZYNY SYMBOLICZNE

Rozdział 13

13 ¹PAN powiedział do mnie: „Idź i kup sobie lniany pas i przepasz się nim, ale nie kładź go do wody”. ²Kupiłem więc pas zgodnie z poleceniem PANA i przepasałem się nim. ³PAN przemówił do mnie ponownie: ⁴„Weź pas, który kupiłeś i którym się przepasałeś, wstań, idź nad Eufrat i schowaj go tam w szczelinie skały”. ⁵Poszedłem i schowałem go nad Eufratem, jak mi PAN polecił. ⁶A po upływie wielu dni powiedział do mnie PAN: „Wstań, idź nad Eufrat, weź stamtąd pas, który kazałem ci schować”. ⁷Poszedłem nad Eufrat, wykopałem i wziąłem pas z miejsca, w którym go ukryłem. Ale pas okazał się zbutwiały i bezużyteczny. ⁸Wtedy PAN powiedział: ⁹„To mówi PAN: Tak poniżę pychę Judy i bezmierną pychę Jerozolimy. ¹⁰Ten zły lud, który nie chce słuchać moich słów i postępuje według zatwardziałości swego serca, poszedł za obcymi bogami, żeby im służyć i im oddawać pokłon. Stał się jak ten pas, który jest bezużyteczny. ¹¹Bo jak pas przylega do bioder mężczyzny, tak chciałem, by przylgnął do Mnie cały dom Izraela i cały dom Judy – wyrocznia PANA. Pragnąłem, aby był moim ludem, moją sławą, chwałą i ozdobą. Lecz oni nie posłuchali.

¹² Powiedz im: Tak mówi PAN, Bóg Izraela: Każdy dzban napełnia się winem. A gdy ci powiedzą: «Czyż nie wiemy, że każdy dzban napełnia się winem?», ¹³ wtedy im odpowiesz: Tak mówi PAN: Oto Ja sprawię, że będą zamroczeni wszyscy mieszkańcy tego kraju, królowie zasiadający na tronie Dawida, kapłani, prorocy i wszyscy mieszkańcy Jerozolimy. ¹⁴ Roztrzaskam ich jednych o drugich: braci, ojców i dzieci – wyrocznia PANA. Przed wytraceniem ich nie powstrzyma Mnie ani litość, ani miłosierdzie, ani współczucie!”.

ZAPOWIEDŹ NIEWOLI

¹⁵ Słuchajcie i nadstawcie uszu,

nie unoście się, gdyż PAN przemawia.

¹⁶ Oddajcie chwałę PANU, waszemu Bogu, zanim zapadnie ciemność, zanim potkną się wasze nogi

w górach spowitych mrokiem.

Będziecie wyglądać światła,

lecz On zamieni je w ciemność

i w mrok obróci.

¹⁷ Jeżeli tego nie usłuchacie,

będę niepocieszony w bólu

z powodu waszej pychy.

Naprawdę będę płakał,

nieustannie będę wylewał łzy,

gdyż trzoda PANA idzie w niewolę.

¹⁸ „Powiedz królowi i królowej matce:

Usiądźcie na ziemi,

bo spadła z głów waszych

chwalebna korona.

¹⁹ Miasta południa zostały zamknięte

i nie ma nikogo, kto by je otworzył.

Uprowadzeni wszyscy mieszkańcy Judy,

uprowadzeni co do jednego!

²⁰ Podnieście głowy

i zobaczcie przychodzących z północy.

Gdzie jest powierzona ci trzoda,

owce twojej chwały?

²¹ Co powiesz, gdy powstaną przeciw tobie

ci, których tak przywiązałaś do siebie?

Twoi ulubieńcy staną na czele przeciwko tobie.

Czy nie chwycą cię wielkie boleści

jak rodzącą kobietę?

²² A gdy pomyślisz w swoim sercu:

«Dlaczego mnie to spotyka?», to wiedz, że z powodu twoich licznych grzechów zostałaś obnażona i gwałt ci zadano.

²³ Czy Etiopczyk może wybielić swoją skórę,

a lampart zmienić sobie plamy?

A wy, czy możecie czynić dobrze,

skoro przywykliście czynić źle?

²⁴ Rozproszę was jak plewy

unoszone przez wiatr pustynny.

²⁵ Taki będzie twój los, część, którą ci wyznaczyłem – wyrocznia PANA – za to, że zapomniałaś o Mnie

i zaufałaś kłamstwu.

²⁶ Ja również podwinę twą suknię do góry,

tak że widoczna będzie twoja nagość,

²⁷ twoje cudzołóstwa

i haniebna twoja rozwiązłość.

Na wzgórzach, na twych polach

widziałem twą ohydę.

Biada ci, Jerozolimo,

że nie chcesz się oczyścić!

Jak długo jeszcze?”.

KLĘSKA SUSZY

Rozdział 14

14 ¹Słowo, które PAN skierował do Jeremiasza z powodu suszy:

² „Smutek ogarnął dom Judy, walą się jego bramy i chylą żałośnie ku ziemi.

Podniósł się krzyk Jerozolimy.

³ Ich możni ślą swoje sługi po wodę.

Przychodzą do studni, ale nie znajdują wody.

Wracają zawiedzeni z pustymi naczyniami

i ze wstydu zakrywają głowy.

⁴ Ziemia przestała rodzić,

bo nie było deszczu w tym kraju.

Rolnicy ze wstydu zakrywają swe głowy.

⁵ Nawet łania rodząca w polu porzuca młode,

bo nie ma dla nich trawy.

⁶ Dzikie osły, stojąc na gołych wzniesieniach,

wciągają wiatr jak szakale,

słabną ich oczy, lecz nie znajdują trawy”.

⁷ Chociaż przeciwko nam świadczą nasze grzechy,

Ty, PANIE, działaj przez wzgląd na Twoje imię.

Nawet jeśli liczne są nasze występki,

nawet jeśli przeciwko Tobie zgrzeszyliśmy!

⁸ Nadziejo Izraela! Jego Wybawco w czasie utrapienia!

Dlaczego jesteś jak obcy przybysz w kraju

i jak podróżny, co zatrzymał się tylko na nocleg?

⁹ Dlaczego jesteś jak człowiek strwożony,

jak wojownik, co nie może ocalić?

Ale Ty, PANIE, jesteś pośród nas.

Twoje imię zostało wezwane nad nami,

więc nas nie opuszczaj!

¹⁰ Tak mówi PAN o tym ludzie:

„Jakże oni lubią błądzić,

swoich nóg nie szczędząc!

PAN nie okaże im łaski, wypomni im winy

i będzie karał za grzechy”.

¹¹ Powiedział do mnie PAN: „Nie proś o pomyślność dla tego ludu. ¹² Kiedy będą pościć, nie wysłucham ich wołania. Gdy złożą całopalenie i ofiarę pokarmową, nie okażę im łaski, lecz wygubię ich mieczem, głodem i zarazą”. ¹³ Powiedziałem: Ach, PANIE mój, BOŻE, oto prorocy mówią im: „Nie zobaczycie miecza i nie doznacie głodu, lecz dam wam na tym miejscu prawdziwy pokój”. ¹⁴ Powiedział do mnie PAN: „Prorocy fałszywie prorokują w moim imieniu. Nie posłałem ich ani nie dawałem im żadnych poleceń. Głoszą wam fałszywe widzenia, zwodnicze wróżby i swoje własne urojenia. ¹⁵ Dlatego tak mówi PAN o prorokach wieszczących w moje imię: Ja ich nie posłałem. Mówią oni: «Miecza i głodu nie będzie w tym kraju». Prorocy ci poginą od miecza i głodu. ¹⁶ A ludzie, którym oni prorokują, polegną na ulicach Jerozolimy także od głodu i miecza. I nikt ich nie pogrzebie, ani ich żon, ani synów, ani córek. Ich zło obróci się przeciwko nim samym.

¹⁷ Powiesz im tak:

Moje oczy wylewają łzy

bezustannie we dnie i w nocy.

Bo dziewicza córka mojego ludu została dotknięta wielką klęską i śmiertelnie zdruzgotana.

¹⁸ Gdy wychodzę na pole – oto pobici mieczem.

Gdy wchodzę do miasta – oto ginący z głodu.

A prorocy i kapłani błądzą po kraju, nic nie rozumiejąc.

¹⁹ Czy rzeczywiście odrzuciłeś Judę?

Czy brzydzisz się Syjonem?

Dlaczego tak nas uderzyłeś,

że już nie ma dla nas uzdrowienia?

Czekamy na pokój, a tu nic dobrego,

spodziewamy się czasu uzdrowienia, a dręczy nas trwoga.

²⁰ PANIE! Znamy naszą niegodziwość

i winę naszych przodków.

Zgrzeszyliśmy przeciw Tobie!

²¹ Nie gardź nami ze względu na Twoje imię!

Nie dopuść do zniewagi tronu Twojej chwały!

Wspomnij na Twoje przymierze z nami i nie pozwól, by zostało zerwane.

²² Czy wśród bożków różnych narodów są takie, które dają deszcz?

Czy niebiosa spuszczają ulewę?

Czy to nie Ty, PANIE, nasz Boże?

W Tobie pokładamy nadzieję,

bo Ty czynisz to wszystko”.

Rozdział 15

15 ¹Powiedział mi PAN: „Nawet gdyby Mojżesz i Samuel stanęli przede Mną, nie zwróciłbym się ku temu ludowi. Odpędź ich ode Mnie. Niech odejdą! ² A gdy cię zapytają: «Dokąd pójdziemy?» – powiesz im:

Tak mówi PAN:

Kto ma pójść na śmierć – na śmierć,

kto pod miecz – pod miecz, kto na głód – na głód,

kto do niewoli – do niewoli.

³ Ukarzę ich czterema rodzajami kar – wyrocznia PANA – mieczem, żeby zabijał, psami, żeby rozszarpywały, ptakami i dzikimi zwierzętami, żeby pożerały i niszczyły. ⁴ I staną się postrachem dla wszystkich królestw ziemi z powodu Manassesa, syna Ezechiasza, króla Judy, za to, co zrobił Jerozolimie.

⁵ Ach, któż ulituje się nad tobą, Jerozolimo?

Kto będzie ci współczuł?

Kto się zatrzyma, aby zapytać o twoją pomyślność?

⁶ Wyrocznia PANA: Ponieważ Mnie opuściłaś

i odwróciłaś się ode Mnie, dlatego podniosłem na ciebie rękę i cię zniszczyłem.

Mam już dość litowania się nad tobą!

⁷ Przesiałem ich w bramach ich kraju,

pozbawiłem potomstwa, wygubiłem mój lud,

ale oni nie zawrócili z dróg swoich.

⁸ Sprawiłem, że ich wdów jest więcej

niż ziaren piasku na plaży.

W samo południe zesłałem niszczyciela

na matki i ich dzieci.

Znienacka ich dopadł strach i trwoga.

⁹ Matka wielu dzieci więdnie i gaśnie w niej życie.

Jeszcze za dnia zaszło jej słońce,

spotkał ją wstyd i hańba.

Pozostałych wydam na pastwę miecza

podczas napaści nieprzyjaciół

– wyrocznia PANA”.

ODNOWIENIE POWOŁANIA PROROKA

¹⁰ Biada mi, matko moja, że mnie urodziłaś!

Stałem się dla całego kraju

znakiem niezgody i sprzeciwu.

Od nikogo nie pożyczałem

i sam nie dawałem pożyczki,

a mimo to wszyscy mi złorzeczą.

¹¹ Powiedział PAN:

„Zapewniam cię, że wszystko to wyjdzie ci na dobre.

Zapewniam, że w chwili nieszczęścia i ucisku

obronię cię przed nieprzyjacielem.

¹² Czy można zwykłym żelazem

skruszyć brąz i żelazo z północy?

¹³ Twoje bogactwo i skarby wydam na łup.

Taka będzie zapłata za wszystkie twoje grzechy,

popełnione na tej ziemi.

¹⁴ Sprawię, że będziesz służyć

twoim nieprzyjaciołom

w kraju, którego nie znasz.

Bo mój gniew się rozpalił

i płonie przeciw wam jak ogień!”.

¹⁵ Ty to wiesz, PANIE! Wspomnij i wejrzyj na mnie!

Odpłać za mnie moim prześladowcom.

Nie dopuść, abym zginął z tego powodu,

że Ty pobłażasz moim prześladowcom.

Wiedz, że to z Twojego powodu jestem poniżany.

¹⁶ Gdy znajdowałem Twoje słowa,

pochłaniałem je.

Twoje słowa były moją radością

i pociechą dla mojego serca.

Twoje imię zostało wezwane nade mną,

PANIE, Boże Zastępów.

¹⁷ Nie siadałem w wesołym gronie,

aby się bawić.

Byłem samotny,

przytłoczony ciężarem Twego gniewu.

¹⁸ Dlaczego mój ból trwa bez końca,

a moja rana jest nieuleczalna?

Stałeś się dla mnie jak zwodniczy strumień,

jak zdradliwe wody.

¹⁹ Dlatego tak mówi PAN:

„Jeśli się nawrócisz, Ja zwrócę się do ciebie

i będziesz moim sługą.

Jeśli dasz z siebie to, co cenne,

a nie to, co bezwartościowe,

będziesz jakby moimi ustami.

To ty ich przekonasz,

a nie oni ciebie.

²⁰ Uczynię cię dla tego ludu warownym murem z brązu.

Będą walczyć z tobą, ale cię nie zwyciężą,

gdyż Ja jestem z tobą, żeby cię wybawić

i ocalić – wyrocznia PANA.

²¹ Wyratuję cię z rąk niegodziwców

i uwolnię cię spod pięści prześladowców”.

ŻYCIE PROROKA ZNAKIEM

Rozdział 16

16 ¹PAN powiedział do mnie: ²„Nie weźmiesz sobie żony i nie będziesz miał synów i córek na tym miejscu. ³Gdyż tak mówi PAN o synach i córkach, które urodzą się na tym miejscu, oraz o matkach, które je urodzą i ojcach, którzy je spłodzą w tym kraju: ⁴Pomrą od straszliwych śmiertelnych chorób i nie będą opłakiwani, nie zostaną pogrzebani. Staną się nawozem dla ziemi. Zginą od miecza i głodu, a ich trupy będą żerem dla ptaków i dzikich zwierząt. ⁵Bo tak mówi PAN: Nie wchodź do domu żałoby. Nie idź tam, żeby opłakiwać. Nie okazuj im współczucia, gdyż odebrałem temu ludowi mój pokój, łaskawość i miłosierdzie – wyrocznia PANA. ⁶Pomrą wielcy i mali w tym kraju. Nie będą grzebani ani opłakiwani. Nikt nie będzie sobie dla nich nacinał skóry na znak żałoby ani golił głowy. ⁷Nie będą łamać chleba z tym, który jest w żałobie, aby go pocieszyć po zmarłym. Nie będą pić z kielicha pocieszenia po śmierci ojca czy matki. ⁸Nie wchodź do domu, w którym się ucztuje, i nie siadaj z nimi do jedzenia i picia. ⁹Tak bowiem mówi PAN Zastępów, Bóg Izraela: Oto Ja sprawię, że na waszych oczach i za waszych dni umilknie na tym miejscu głos radości i głos wesela, głos pana młodego i głos panny młodej.

¹⁰ Gdy więc przekażesz temu ludowi wszystkie te słowa, zapytają: «Dlaczego PAN zapowiedział nam tak wielkie nieszczęście? Jakie są nasze winy i jakimi grzechami obraziliśmy PANA, naszego Boga?». ¹¹ Odpowiesz im: Bo opuścili Mnie wasi przodkowie – wyrocznia PANA – i poszli za obcymi bogami. Służyli im, oddawali im pokłony, a Mnie opuścili i nie przestrzegali mojego Prawa. ¹² Wy zaś postępujecie jeszcze gorzej niż wasi przodkowie. Oto bowiem każdy z was postępuje według zatwardziałości swojego złego serca, a Mnie nie słucha. ¹³ Dlatego wypędzę was z tej ziemi do kraju, którego nie znacie wy ani nie znali wasi przodkowie. Będziecie tam dniem i nocą służyć cudzym bogom, gdyż nie okażę wam miłosierdzia.

ZNAKI NADZIEI

¹⁴ Dlatego nadchodzą dni – wyrocznia PANA – kiedy nie będzie się już mówić: «Na życie PANA, który wyprowadził Izraelitów z kraju egipskiego», ¹⁵ lecz: «Na życie PANA, który wyprowadził Izraelitów z kraju północnego i ze wszystkich krajów, dokąd ich wypędził». Sprawię, że wrócą oni do ziemi, którą dałem ich przodkom. ¹⁶ Oto Ja poślę wielu rybaków – wyrocznia PANA – i ci będą ich łowić. A potem poślę wielu myśliwych i ci będą na nich polować po wszystkich górach i pagórkach, a także w skalnych szczelinach. ¹⁷ Gdyż moje oczy widzą ich postępowanie. Nie schowają się przede Mną i nie ukryją swych win przed moimi oczami. ¹⁸ Najpierw odpłacę im podwójnie za ich winę i grzech, za to, że znieważyli mój kraj martwymi bożkami, a swymi obrzydliwościami napełnili moje dziedzictwo”.

¹⁹ PANIE, mocy moja i obrono,

moja ucieczko w dniu utrapienia!

Do Ciebie przyjdą narody,

przybędą z krańców ziemi i powiedzą:

„Przodkowie nasi odziedziczyli tylko kłamstwo, nicość, z której nie ma pożytku”.

²⁰ Czy może człowiek zrobić sobie bogów?

Przecież to nie są bogowie.

²¹ „Dlatego też pokażę im, tym razem dam im poznać moc mojej ręki.

Przekonają się, że moje imię jest PAN.

WYKROCZENIA JUDY

Rozdział 17

17 ¹ Grzech Judy jest zapisany żelaznym rylcem, diamentowym dłutem wyryty

na tablicy ich serca i na rogach ich ołtarzy,

² żeby ich synowie pamiętali o ich ołtarzach i aszerach pod drzewami wiecznie zielonymi

i na wysokich pagórkach.

³ Góro moja w szczerym polu!

Twoje bogactwa i skarby wydam na łup.

Taka będzie zapłata za wszystkie twoje grzechy

popełnione na wzgórzach całej tej ziemi.

⁴ Sama pozbawisz się swojego dziedzictwa,

które ci przekazałem.

Każę ci, abyś służyła swym wrogom

w kraju, którego nie znasz,

bo rozpaliliście ogień mego gniewu

i nigdy on już nie zgaśnie.

SZCZĘŚCIE UFAJĄCYCH PANU

⁵ Tak mówi PAN: Przeklęty człowiek, który nadzieję pokłada w człowieku i który w ciele upatruje swą siłę, a od PANA odwraca swe serce.

⁶ Jest on jak jałowiec na stepie,

nie zauważa, gdy przychodzi szczęście.

Wybiera miejsca spalone na pustyni,

ziemię słoną i bezludną.

⁷ Szczęśliwy człowiek, który zaufał PANU

i PAN jest jego nadzieją.

⁸ Podobny jest on do drzewa zasadzonego nad wodą, co swe korzenie kieruje ku strumieniowi,

nie boi się nadchodzącego upału,

jego liście będą zawsze zielone.

W roku suszy nie będzie się niepokoić

i nie przestanie wydawać owocu.

⁹ W sercu człowieka rodzi się podstęp.

Któż może poznać jego myśli?

¹⁰ Ja, PAN, przenikam serce i badam sumienie.

Oddam każdemu według jego postępowania, według owocu jego czynów.

¹¹ Jak kuropatwa, co wysiaduje jajka,

których nie zniosła,

taki jest człowiek niegodziwie zdobywający bogactwa.

Straci je w połowie dni swoich

i w końcu wyjdzie na głupca.

¹² Tronem chwały Najwyższego

jest miejsce naszej świątyni.

¹³ PAN jest nadzieją Izraela!

Zawstydzą się wszyscy, którzy Cię opuszczają.

Ci, którzy ode Mnie odstępują

będą zapisani na ziemi,

bo porzucili PANA – źródło żywej wody”.

¹⁴ Uzdrów mnie, PANIE, a będę zdrowy.

Zbaw mnie, a będę zbawiony,

bo Ty jesteś moją chlubą.

¹⁵ Oto oni mówią do mnie:

„Gdzie jest słowo PANA?

Niechże się spełni!”.

¹⁶ Lecz ja nie domagałem się od Ciebie nieszczęścia

ani nie pragnąłem dnia zagłady.

Ty znasz wszystko, co wychodzi z ust moich, jawne jest przed Tobą.

¹⁷ Nie bądź dla mnie postrachem.

Ty jesteś moją ucieczką

w dniu nieszczęścia.

¹⁸ Nie ja, lecz moi prześladowcy

niech się zawstydzą.

Nie mnie, lecz ich właśnie

niechaj ogarnie przerażenie.

Ześlij na nich dzień nieszczęścia

i dotknij ich ostateczną klęską.

ZACHOWANIE SZABATU

¹⁹ Tak powiedział do mnie PAN: „Idź i stań w głównej bramie, przez którą wchodzą i wychodzą królowie Judy, a potem we wszystkich bramach Jerozolimy. ²⁰ Powiedz im: Słuchajcie słowa PANA, królowie Judy, wszyscy Judejczycy i wszyscy mieszkańcy Jerozolimy, którzy wchodzicie przez te bramy! ²¹ Tak mówi PAN: Strzeżcie się, aby nie dźwigać ciężarów w dzień szabatu, nie wnosić ich przez bramy Jerozolimy ²² i nie wynosić niczego ciężkiego z waszych domów w dzień szabatu. Nie wykonujcie żadnej pracy, lecz uświęćcie dzień szabatu tak, jak nakazałem waszym przodkom. ²³ Oni jednak nie słuchali i nie nakłonili ucha. Uczynili twardym swój kark, żeby nie słyszeć i nie przyjąć pouczenia. ²⁴ Jeżeli jednak naprawdę posłuchacie Mnie – wyrocznia PANA – i nie będziecie wnosić towarów przez bramy tego miasta w dzień szabatu, ale będziecie święcić dzień szabatu, nie wykonując wtedy żadnej pracy, ²⁵ to przez bramy tego miasta będą wchodzić królowie i książęta zasiadający na tronie Dawida. Będą wjeżdżać na wozach i koniach oni sami, ich książęta, Judejczycy i mieszkańcy Jerozolimy. Miasto to będzie zamieszkane na wieki. ²⁶ Będą przychodzić z miast Judy, z okolic Jerozolimy, z ziemi Beniamina, z nizin i gór oraz z południa, przynosząc całopalenia, ofiary krwawe i pokarmowe, kadzidło i ofiary dziękczynne do domu PANA. ²⁷ A jeśli Mnie nie posłuchacie i nie będziecie święcić dnia szabatu, lecz będziecie dźwigać ciężary i wnosić je przez bramy Jerozolimy w dzień szabatu, rozpalę w jej bramach ogień nieugaszony, który strawi pałace Jerozolimy”.

JEREMIASZ U GARNCARZA

Rozdział 18

18 ¹ Słowo, które PAN skierował do Jeremiasza: ² „Idź natychmiast do domu garncarza, tam usłyszysz moje słowo”. ³ Poszedłem więc do domu garncarza, a on pracował przy kole garncarskim. ⁴ Gdy naczynie, które wyrabiał, było nieudane, jak to się zdarza z wyrobami z gliny, wtedy zaczynał od nowa formować takie naczynie, jakie chciał. ⁵ Wówczas PAN skierował do mnie następujące słowo: ⁶ „Domu Izraela, czy nie mogę postąpić z wami jak ten garncarz? – wyrocznia PANA. Bo jak glina w ręku garncarza, tak wy jesteście w moim ręku, domu Izraela. ⁷ Raz postanawiam wykorzenić jakiś naród i królestwo, zburzyć je i zniszczyć. ⁸ Lecz jeśli naród, na który wydałem taki wyrok, poniecha nieprawości, to i Ja odstąpię od mojego zamiaru. ⁹ Innym razem postanawiam budować i ugruntować jakiś naród i królestwo. ¹⁰ Lecz jeśli ten naród będzie źle postępować i nie posłucha mojego głosu, wtedy odstąpię od czynienia dobra, jakie zamierzyłem względem niego. ¹¹ Teraz więc mów do Judejczyków i mieszkańców Jerozolimy: Tak mówi PAN: Oto Ja przygotuję dla was nieszczęście według mojego zamysłu. Niech każdy zawróci ze swej złej drogi. Poprawcie wasze postępowanie i uczynki. ¹² Oni jednak powiedzą: «Puste słowa! Będziemy się trzymać naszych zamiarów. Każdy z nas będzie postępował według zatwardziałości swojego złego serca».

¹³ Dlatego tak mówi PAN:

Zapytajcie wśród narodów:

Kto słyszał o takich rzeczach?

Dziewica Izraela dopuściła się rzeczy ohydnej.

¹⁴ Czy znika śnieg ze skalistych zboczy Libanu?

Czy wysychają obfite wody źródlane?

¹⁵ A jednak mój lud o Mnie zapomniał!

Palą kadzidło w ofierze

dla tych, co są nicością.

Potykają się na swych drogach,

schodzą ze ścieżek Odwiecznego.

Wolą iść po manowcach drogami krętymi.

¹⁶ Ich kraj zamieni się w pustkowie,

stanie się przedmiotem wiecznego pośmiewiska.

Każdy, kto będzie przez niego przechodził,

wpadnie w zdumienie i potrząśnie głową.

¹⁷ Niczym wschodni wiatr

rozproszę ich przed nieprzyjaciółmi

i odwrócę się od nich w dniu klęski”.

SPISEK NA ŻYCIE JEREMIASZA

¹⁸ Powiedzieli: „Chodźcie!

Uknujmy spisek przeciwko Jeremiaszowi.

Znajdzie się bowiem pouczenie u kapłana,

rada u mędrca i słowo u proroka.

Zniszczmy go zniesławieniem,

a żadnej z jego mów już nie słuchajmy”.

¹⁹ Zwróć na mnie uwagę, PANIE,

i posłuchaj, co mówią moi wrogowie.

²⁰ Czy można odpłacać złem za dobro?

Czemuż więc wykopali dół na mnie?

Wspomnij, że stawałem przed Tobą,

wstawiając się za nimi,

abyś się przestał na nich gniewać.

²¹ Dlatego ześlij głód na ich synów,

wydaj ich na pastwę miecza.

Ich żony niech się staną

bezdzietnymi wdowami,

ich mężów niech wyniszczy zaraza,

a młodzi mężczyźni niech zginą

od miecza na wojnie.

²² Niech się rozchodzą krzyki z ich domów,

gdy niespodzianie napadną ich rabusie.

Bo wykopali dół, aby mnie złapać,

i zastawili sidła na moje nogi.

²³ Ale Ty, PANIE, znasz ich spiski

na moje życie.

Nie przebaczaj im winy

i nie zapominaj ich grzechu.

Niech się przewrócą na Twoich oczach,

niechaj zaznają Twego gniewu!

ROZBITY DZBAN

Rozdział 19

19 ¹ Tak powiedział PAN: „Idź i kup dzban gliniany. Weź ze sobą starszych spośród ludu i kapłanów. ²Idź do doliny Ben-Hinnom, która się znajduje u wylotu Bramy Garncarskiej. Tam ³powiesz: Królowie Judy i mieszkańcy Jerozolimy, słuchajcie słowa PANA. Tak mówi PAN Zastępów, Bóg Izraela: Oto Ja sprowadzam nieszczęście na to miejsce. Każdemu, kto to usłyszy, zadzwoni w uszach. ⁴Bo porzucili Mnie i znieważyli to miejsce, palili tu kadzidło obcym bóstwom, których nie znali oni, ich przodkowie i królowie Judy. Napełnili to miejsce krwią niewinnych. ⁵Zbudowali wzniesienia Baalowi, żeby składać swych synów w całopalnej ofierze dla Baala, czego im nigdy nie nakazałem i co nie przyszło Mi nawet na myśl. ⁶Dlatego nadejdą dni – wyrocznia PANA – kiedy to miejsce przestanie nosić nazwę «Tofet» i «dolina Ben-Hinnom», ale będzie «Doliną Mordu». ⁷W tym miejscu unicestwię politykę Judy i Jerozolimy. Sprawię, że padną od miecza wobec swych wrogów, tych, co czyhają na ich życie. Ich trupy dam na pożarcie ptakom powietrznym i dzikim zwierzętom. ⁸To miasto uczynię przedmiotem zdumienia i pośmiewiska. Ktokolwiek będzie tędy przechodził, wpadnie w osłupienie i zagwiżdże na widok jego klęski. ⁹Sprawię, że będą się żywić ciałami swoich synów i córek. Jeden będzie jeść ciało drugiego z powodu biedy i ucisku, którymi ich pognębią wrogowie czyhający na ich życie.

¹⁰ Potem rozbijesz dzban wobec zebranych ¹¹ i powiesz: Tak mówi PAN Zastępów: Jak garncarz rozbija naczynie, którego nie można już naprawić, tak Ja rozbiję ten naród i to miasto. Będą grzebać zmarłych w Tofet z powodu braku miejsca na grzebanie. ¹² Tak postąpię z tym miejscem i jego mieszkańcami – wyrocznia PANA – a to miasto uczynię jak Tofet. ¹³ Domy Jerozolimy i domy królów Judy staną się nieczyste jak miejsce Tofet – wszystkie domy, na których dachach palili kadzidło gwiazdom i składali płynne ofiary obcym bogom”.

UWIĘZIENIE JEREMIASZA

¹⁴ Następnie Jeremiasz powrócił z Tofet, dokąd posłał go PAN, aby prorokował. Stanął na dziedzińcu domu PANA i rzekł do całego ludu: ¹⁵ „Tak mówi PAN Zastępów, Bóg Izraela: Oto Ja sprowadzę na to miasto i na jego okolice całe to nieszczęście, które zapowiedziałem, bo uczynili swój kark twardym i nie słuchali słów moich”.

Rozdział 20

20 ¹ Kapłan Paszchur, syn Immera, który był przywódcą straży w domu PANA, słuchał Jeremiasza głoszącego te słowa. ² Paszchur kazał ubiczować proroka Jeremiasza i zakuć w dyby, które były przy górnej bramie Beniamina, w domu PANA. ³ Gdy nazajutrz Paszchur uwolnił Jeremiasza, ten rzekł do niego: „Odtąd PAN nie będzie cię nazywał Paszchur, lecz «Trwoga Dokoła». ⁴ Tak bowiem mówi PAN: Będziesz trwogą dla siebie i wszystkich twoich przyjaciół. Padną oni od miecza swoich wrogów, a twoje oczy będą na to patrzeć. Cały kraj Judy wydam w ręce króla babilońskiego. Uprowadzi ich do Babilonu i zabije ich mieczem. ⁵ Całe bogactwo tego miasta, cały dorobek, wszystkie jego cenne rzeczy i wszystkie skarbce królów judzkich wydam w ręce ich wrogów. Splądrują je, zabiorą i wywiozą do Babilonii. ⁶ A ty, Paszchurze, i wszyscy mieszkający w twoim domu pójdziecie do niewoli. Przyjdziesz do Babilonu, tam umrzesz i tam będziesz pogrzebany wraz ze wszystkimi, którym kłamliwie prorokowałeś”.

WEWNĘTRZNA WALKA PROROKA

⁷ Zwiodłeś mnie, PANIE, a ja dałem się zwieść.

Udało Ci się mnie pokonać.

Każdego dnia byłem pośmiewiskiem,

wszyscy drwią ze mnie.

⁸ Ilekroć bowiem przemawiam, muszę krzyczeć i wołać: „Przemoc i gwałt!”.

Słowo PANA każdego dnia

sprowadza na mnie poniżenie i szyderstwo.

⁹ Powiedziałem więc:

Nie będę Go już wspominał!

Nie będę więcej mówił w Jego imieniu!

Wtedy powstał w moim sercu

jakby płonący ogień, który przenika moje kości.

Próbowałem go opanować, ale nie mogłem.

¹⁰ Słyszałem złośliwości wielu:

„Trwoga dokoła! Donieście! Oskarżmy go!”.

Wszyscy przyjaciele

czyhają na moje potknięcie.

„Może da się oszukać? Będziemy nad nim górą i zemścimy się na nim”.

¹¹ Ale PAN jest ze mną jak potężny mocarz.

Dlatego moi prześladowcy upadną,

nie pokonają mnie, bardzo się zawstydzą,

że im się nie powiodło.

Doświadczą wiecznego poniżenia,

którego się nie zapomina.

¹² PANIE Zastępów! Ty badasz sprawiedliwego!

Przenikasz sumienie i serce.

Spraw, bym ujrzał Twoją pomstę nad nimi,

gdyż Tobie zawierzyłem moją sprawę.

¹³ Śpiewajcie PANU, chwalcie PANA,

bo wybawił ubogiego z rąk złoczyńców.

¹⁴ Przeklęty dzień moich narodzin.

Dzień, w którym urodziła mnie matka,

niech nie będzie błogosławiony.

¹⁵ Przeklęty człowiek, który oznajmił mojemu ojcu:

„Urodziło ci się dziecko, chłopiec”

– i tym go ucieszył.

¹⁶ Niech ten człowiek będzie podobny do miasta, które PAN zniszczył bez litości.

Niech słyszy wołanie rano

i okrzyk wojenny w południe.

¹⁷ Dlaczego nie zabił mnie w łonie?

Moja matka byłaby mi grobem,

a jej łono – wiecznie brzemienne.

¹⁸ Czy po to wyszedłem z łona,

aby doznawać trudu i udręki,

a swoje dni kończyć hańbą?

WYROCZNIE WYGŁOSZONE PO KLĘSCE JOJAKIMA

ZAPOWIEDŹ UPADKU SEDECJASZA I JEROZOLIMY

Rozdział 21

21 ¹ Tak przemówił PAN do Jeremiasza, gdy król Sedecjasz posłał do niego Paszchura, syna Malkiasza, i kapłana Sofoniasza, syna Maasejasza: ² „Poradź się PANA w naszej sprawie, bo Nabuchodonozor, król babiloński, wypowiedział nam wojnę. Może PAN postąpi z nami jak dawniej, dokonując cudów, i wróg odstąpi od nas”. ³ Jeremiasz rzekł do nich: „Powiedzcie Sedecjaszowi: ⁴ Tak mówi PAN, Bóg Izraela: Oto Ja wycofam za mury narzędzia wojenne, którymi się posługujecie w walce przeciw królowi babilońskiemu i oblegającym was Chaldejczykom, i zgromadzę je w środku tego miasta. ⁵ Ja sam będę walczył przeciwko wam wyciągniętą ręką i mocnym ramieniem, z gniewem i zapalczywością. ⁶ Pobiję śmiertelną zarazą mieszkańców tego miasta, tak ludzi, jak i bydło. ⁷ Potem – wyrocznia PANA – króla Judy Sedecjasza, jego sługi, lud i tych, którzy ostali się w tym mieście po zarazie, mieczu i głodzie, oddam w ręce Nabuchodonozora, króla babilońskiego, oraz w ręce wrogów czyhających na ich życie. On pobije ich ostrzem miecza, nie zlituje się nad nimi, nie przebaczy i nie okaże miłosierdzia. ⁸ A temu ludowi powiesz: Tak mówi PAN: Oto Ja kładę przed wami drogę życia i drogę śmierci. ⁹ Kto pozostanie w tym mieście, umrze od miecza, głodu i zarazy. Kto zaś wyjdzie i podda się oblegającym Chaldejczykom, będzie żył. Ocali swoje życie. ¹⁰ Gdyż zwróciłem się ku temu miastu, by zesłać nieszczęście, a nie pomyślność – wyrocznia PANA. Będzie ono wydane w ręce króla babilońskiego, a on je spali.

PRZECIW DYNASTII KRÓLEWSKIEJ

¹¹ Domowi króla Judy powiesz:

Słuchajcie słowa PANA, ¹² domu Dawida:

Tak mówi PAN:

Od samego rana rozsądzajcie sprawiedliwie, wyzwólcie uciśnionego z ręki ciemięzcy.

Bo w przeciwnym razie wybuchnie mój gniew jak ogień, będzie płonąć i nikt go nie zgasi – z powodu waszych złych czynów.

¹³ Oto Ja przemawiam do ciebie, Mieszkanko Doliny, Skało na Równinie – wyrocznia PANA.

Wy mówicie:

«Kto przeciw nam wyruszy?

Kto wejdzie do naszych mieszkań?».

¹⁴ Uderzę was, jak na to zasługujecie

– wyrocznia PANA.

Rozpalę ogień w jej lesie, by spalił wszystko dokoła”.

Rozdział 22

22 ¹Tak powiedział PAN: „Pójdź do domu króla Judy i powiedz: ²Królu Judy, który siedzisz na tronie Dawida, słuchaj słowa PANA, ty, twoi słudzy i twój lud wchodzący w te bramy. ³Tak mówi PAN: Wypełniajcie prawo i sprawiedliwość. Wyzwólcie uciśnionego z ręki ciemięzcy, nie uciskajcie przybysza, nie krzywdźcie sieroty i wdowy, nie rozlewajcie niewinnej krwi na tym miejscu. ⁴Jeśli bowiem naprawdę spełnicie to polecenie, to w bramy tego domu będą mogli wchodzić królowie, którzy zasiadają na tronie Dawida, jeżdżą na wozach i koniach, a także słudzy królewscy i lud. ⁵ Lecz jeśli nie usłuchacie tych słów, to przysięgam na siebie samego – wyrocznia PANA – że ten dom stanie się ruiną.

⁶ Tak bowiem mówi PAN

przeciwko domowi króla Judy:

Byłeś dla Mnie jak Gilead lub szczyt Libanu,

a jednak zamienię cię w pustynię,

w miasto niezamieszkane.

⁷ Wyślę przeciwko tobie uzbrojonych niszczycieli.

Zetną twoje najlepsze cedry i wrzucą je do ognia.

⁸ Przejdą przez to miasto liczne narody i będą mówić do siebie nawzajem: «Dlaczego PAN tak postąpił z tym wielkim miastem?». ⁹ A tamci odpowiedzą: «Dlatego, że porzucili przymierze PANA, swego Boga, kłaniali się nisko obcym bogom i im służyli».

PROROCTWA O KRÓLACH JUDY

¹⁰ Nie płaczcie nad zmarłym

i nie użalajcie się nad nim.

Płaczcie gorzko nad wygnańcem,

bo już nie powróci

i nie ujrzy swego rodzinnego kraju.

¹¹ Tak bowiem mówi PAN do Szalluma, syna Jozjasza, króla Judy, panującego po swym ojcu Jozjaszu, który wyszedł z tego miejsca i już tam nie wróci: ¹² «Umrze tam, dokąd go uprowadzono, i nie zobaczy więcej tego kraju».

¹³ Biada temu, kto fundamentem swego domu czyni nieprawość, a górne sale buduje na bezprawiu, kto zmusza bliźniego do darmowej pracy, nie dając mu należnej zapłaty;

¹⁴ temu, który mówi:

«Wybuduję sobie dom wspaniały,

z przestronnymi salami na górze»;

temu, który wstawia sobie cedrowe okna,

malując je na czerwono.

¹⁵ Czy przez te cedrowe ozdoby

zapewnisz sobie panowanie?

Twój ojciec też jadł i pił,

lecz był prawy i sprawiedliwy,

i dlatego dobrze mu się wiodło.

¹⁶ Rozsądzał sprawy biednego i potrzebującego i dlatego dobrze mu się wiodło!

Czyż nie o to chodzi, aby Mnie poznać?

– wyrocznia PANA.

¹⁷ Czy twoje oczy i serce

nie szukają tylko własnych korzyści?

Czy nie rozlewasz krwi niewinnej,

uciekając się do przemocy i gwałtu?

¹⁸ Dlatego tak mówi PAN o Jojakimie,

synu Jozjasza, króla Judy:

Nie będą nad nim płakać:

«Jakie nieszczęście, bracie! Jakie nieszczęście, siostro!».

Nie będą nad nim płakać:

«Jakie nieszczęście, panie! Jakie nieszczęście, dostojny!».

¹⁹ Pochowają go jak osła,

będą go wlekli i wyrzucą

poza bramy Jerozolimy.

²⁰ Wejdź na Liban i wołaj!

W Baszanie podnieś głos!

Krzycz w Abarim, gdyż pokonani są wszyscy twoi kochankowie!

²¹ Mówiłem do ciebie w chwilach twej beztroski, lecz odparłaś: «Nie będę słuchać!».

Takie jest twoje postępowanie

od samej młodości,

bo nie słuchałaś mojego głosu.

²² Wiatr będzie pasł wszystkich twoich pasterzy, a twoi kochankowie pójdą do niewoli.

Wtedy będziesz się rumienić

i wstydzić całej swej przewrotności.

²³ O, mieszkanko Libanu,

mająca gniazdo na cedrach!

Jakże ty będziesz jęczeć, gdy przyjdą na ciebie boleści i lęk jak na rodzącą!

²⁴ Na moje życie – wyrocznia PANA!

Jechoniaszu, synu Jojakima, króla Judy,

choćbyś był pierścieniem na mojej prawej ręce, zerwę cię stamtąd.

²⁵ Wydam cię w ręce czyhających na twe życie i w ręce tych, których się lękasz:

w ręce Nabuchodonozora, króla Babilonu,

i w ręce Chaldejczyków.

²⁶ Ciebie i matkę, która cię zrodziła,

wyrzucę do obcego kraju,

w którym się nie urodziliście,

i tam umrzecie.

²⁷ Nie wrócą do kraju,

za którym tęsknią całą duszą.

²⁸ Czy więc Jechoniasz jest rozbitym naczyniem, zasługującym na pogardę?

Czy jest naczyniem, którego nikt nie pragnie?

Dlaczego wyrzucono go wraz z jego potomstwem i wypędzono do nieznanego kraju?

²⁹ Ziemio, ziemio, ziemio – słuchaj słowa PANA!

³⁰ Tak mówi PAN:

Piszcie o tym człowieku: «Bezdzietny,

ten, co nie miał w życiu szczęścia»

– gdyż nikomu z jego potomstwa

nie uda się zasiąść na tronie Dawida

i panować jeszcze nad Judą.

WYROCZNIE MESJAŃSKIE

Rozdział 23

23 ¹Biada pasterzom, którzy gubią i rozpraszają owce mojego pastwiska – wyrocznia PANA. ²Dlatego tak mówi PAN, Bóg Izraela, o pasterzach, którzy pasą mój lud: To wy rozproszyliście moje owce, wypędziliście je i nie troszczyliście się o nie. Dlatego dotknę was karą za wasze złe czyny – wyrocznia PANA. ³Ja sam zgromadzę resztę moich owiec ze wszystkich krajów, dokąd je wypędziłem, i przyprowadzę je na pastwisko. Będą płodne i rozmnożą się. ⁴Ustanowię nad nimi pasterzy, aby je paśli. Już nie będą się bały i nie będą gubić się ze strachu – wyrocznia PANA.

⁵ Wyrocznia PANA: Oto nadchodzą dni,

gdy wzbudzę Dawidowi odrośl sprawiedliwą.

Będzie panował jako król, działając roztropnie.

Będzie stał na straży prawa i sprawiedliwości w kraju.

⁶ Za dni jego panowania Juda będzie zbawiony, Izrael zaś będzie mieszkał bezpiecznie.

Takie jest imię, którym będą go nazywać:

«PAN naszą sprawiedliwością».

⁷ Wyrocznia PANA: Oto nadchodzą dni,

gdy nie będą mówić więcej: «Na życie PANA,

który wyprowadził Izraelitów z kraju egipskiego»,

⁸ lecz powiedzą: «Na życie PANA,

który wyprowadził potomstwo domu Izraela

z kraju północnego i ze wszystkich krajów wygnania, i który wprowadził ich do swojej ziemi, aby w niej zamieszkali»”.

PRZECIW PROROKOM

⁹ Do proroków.

Serce się we mnie kraje,

drżą wszystkie moje kości.

Stałem się jak pijany, jak człowiek, którego zmogło wino – z powodu PANA

i Jego świętych słów.

¹⁰ Bo kraj pełen jest cudzołóstwa,

wskutek przekleństwa dotyka go nędza,

wyschły pustynne pastwiska.

Ludzie postępują niegodziwie,

a ich siłą jest nieprawość.

¹¹ Zarówno bowiem prorok, jak i kapłan

stali się nieczyści.

„Także w moim domu znalazłem nieprawość

– wyrocznia PANA.

¹² Dlatego ich drogi staną się niepewne,

potkną się oni w ciemności i upadną.

Bo sprowadzę na nich nieszczęście

w czasie, gdy ich nawiedzę – wyrocznia PANA.

¹³ Wśród proroków Samarii

widziałem przewrotność:

prorokowali w imię Baala

i zwodzili mój lud izraelski.

¹⁴ Wśród proroków Jerozolimy

widzę okropności:

cudzołożą, żyją w kłamstwie,

wspierają złoczyńców,

tak iż żaden z nich nie odwraca się od swojej nieprawości.

Wszyscy stali się dla Mnie

jak mieszkańcy Sodomy i Gomory.

¹⁵ Dlatego tak mówi PAN Zastępów przeciwko prorokom:

Oto Ja dam im piołun do jedzenia

i zatrutą wodę do picia.

¹⁶ Tak mówi PAN Zastępów:

Nie słuchajcie słów tych proroków,

gdy wam prorokują.

Oni was zwodzą, opowiadają wam urojenia swoich serc, a nie to, co pochodzi z ust PANA.

¹⁷ Ośmielają się mówić do tych, co gardzą słowem PANA:

«Będziecie mieć pokój»;

a do tych, którzy postępują według zatwardziałości serca:

«Nie przyjdzie na was nieszczęście».

¹⁸ Kto bowiem uczestniczył w radzie PANA,

kto widział Go i słyszał Jego słowa?

Kto, słuchając, przyjął Jego słowo?

¹⁹ Oto nawałnica od PANA!

Burza się rozszalała

i runęła na głowy bezbożnych.

²⁰ PAN nie powstrzyma swojego gniewu,

dopóki nie wypełni do końca

zamysłów swojego serca.

Przy końcu czasu dokładnie to zrozumiecie.

²¹ Choć nie posłałem tych proroków,

oni jednak wyruszali w drogę.

Nie przemawiałem do nich,

a oni prorokowali.

²² Gdyby słuchali mojej rady

i głosili ludowi moje słowa,

odwiedliby go od złych dróg

i od przewrotnych czynów.

²³ Czy Ja jestem Bogiem tylko z bliska – wyrocznia PANA – a już z daleka Bogiem nie jestem?

²⁴ Czy zdoła się człowiek schować w kryjówce, abym go nie zobaczył? – wyrocznia PANA.

Czy Ja nie wypełniam nieba i ziemi?

– wyrocznia PANA.

²⁵ Słyszałem, co mówili prorocy

wieszczący kłamstwo w moje imię:

«Miałem sen! Miałem sen!».

²⁶ Jak długo to będzie trwać?

Czy Ja jestem w sercu proroków,

którzy wieszczą kłamstwo?

²⁷ Czy oni dzielą się wzajemnie snami,

aby wymazać moje imię z pamięci ludu,

tak jak ich przodkowie zapomnieli

mojego imienia na rzecz Baala?

²⁸ Prorok, który ma sen, opowiada sen,

a ten, co ma moje słowo, mówi moje słowo prawdy.

Czym jest słoma wobec ziarna? – wyrocznia PANA.

²⁹ Czy moje słowo nie jest jak ogień

– wyrocznia PANA – i jak młot kruszący skałę?

³⁰ Dlatego Ja jestem przeciwko prorokom,

którzy jeden przez drugiego

przywłaszczają sobie moje słowo

– wyrocznia PANA.

³¹ Oto Ja jestem przeciwko prorokom – wyrocznia PANA – którzy głoszą własną naukę, a mówią, że to wyrocznia. ³² Oto Ja jestem przeciwko głoszącym kłamliwe sny – wyrocznia PANA. Opowiadają je i przez swoje kłamstwa i swą pychę wprowadzają w błąd mój lud. Ja ich nie posłałem i nie zleciłem im tego! Naprawdę są oni nieużyteczni dla swojego ludu – wyrocznia PANA.

IZRAEL NIEZNOŚNYM CIĘŻAREM

³³ Jeśli ten lud albo prorok czy kapłan będzie się dopytywać o wypowiedź prorocką pochodzącą od PANA, powiesz im: «Wy jesteście wypowiedzią prorocką pochodzącą od PANA, czyli jesteście ciężarem, którego się pozbędę – wyrocznia PANA». ³⁴ Proroka, kapłana i lud, który powie: «Oto wypowiedź prorocka pochodząca od PANA», dotknę karą, wraz z jego domem. ³⁵ Wy wszyscy powinniście dopytywać się jeden drugiego o to, jaka jest odpowiedź PANA i co PAN powiedział. ³⁶ Nie próbujcie już jednak mówić: «Oto wypowiedź prorocka pochodząca od PANA», bo skoro przeinaczacie słowa Boga żyjącego, PANA Zastępów, naszego Boga, to dla każdego jego własne słowo okaże się ciężarem. ³⁷ Pytaj więc proroka: «Jaka jest odpowiedź PANA?», albo: «Co PAN powiedział?», ³⁸ ale jeśli będziecie mówić: «Oto wypowiedź prorocka pochodząca od PANA», to tak mówi PAN: Ponieważ wypowiedzieliście to słowo: «Oto wypowiedź prorocka pochodząca od PANA», choć zakazałem wam głosić wypowiedzi prorockie pochodzące od PANA, ³⁹ dlatego Ja podniosę was wysoko i wyrzucę sprzed mego oblicza, was i to miasto, które dałem wam i waszym przodkom. ⁴⁰ Okryję was wieczną hańbą i niezapomnianym na wieki poniżeniem”.

SYMBOLIKA FIG

Rozdział 24

24 ¹PAN ukazał mi dwa kosze fig postawione przed świątynią PANA. Było to w czasie, gdy król babiloński Nabuchodonozor zabrał już z Jerozolimy Jechoniasza, syna Jojakima, króla Judy, oraz książąt judzkich, rzemieślników i kowali, i uprowadził ich do Babilonu. ²W jednym koszu były bardzo dobre, świeże figi, a w drugim koszu figi bardzo złe, tak złe, że nie nadawały się do jedzenia. ³Zapytał mnie PAN: „Co widzisz, Jeremiaszu?”. Odpowiedziałem: Figi dobre, bardzo dobre, i złe, tak złe, że nie nadają się do jedzenia. ⁴PAN skierował do mnie następujące słowo: ⁵„Tak mówi PAN, Bóg Izraela: Tak jak się patrzy na te dobre figi, tak Ja spojrzę łaskawie na uprowadzonych z Judy, których dla ich dobra zesłałem z tego miejsca do kraju Chaldejczyków. ⁶ Spojrzę na nich życzliwie i sprowadzę ich z powrotem do własnego kraju. Odbuduję ich i więcej nie zniszczę. Zasadzę ich i więcej już nie wykorzenię. ⁷ Dam im serce, żeby poznali, że Ja jestem PANEM, i będą Mi ludem, a Ja będę ich Bogiem, gdyż nawrócą się do Mnie z całego swego serca. ⁸ Natomiast o złych figach, które nie nadają się do jedzenia, to mówi PAN: Tak postąpię z Sedecjaszem, królem Judy, z jego książętami i resztą mieszkańców Jerozolimy, pozostałą w kraju, oraz z tymi, którzy przebywają w ziemi egipskiej. ⁹ Sprawię, że będą budzić postrach i zapowiadać nieszczęście dla wszystkich królestw ziemi. Będą uosobieniem hańby, pośmiewiskiem i przekleństwem we wszystkich miejscach, dokąd ich wypędzę. ¹⁰ Ześlę na nich miecz, głód i zarazę, aż wyginą z ziemi, którą dałem ich przodkom”.

BABILON NARZĘDZIEM KARY BOŻEJ

Rozdział 25

25 ¹Słowo skierowane do Jeremiasza przeciw całemu ludowi judzkiemu, w czwartym roku Jojakima, syna Jozjasza, króla Judy. Był to pierwszy rok Nabuchodonozora, króla babilońskiego. ²Tak mówił prorok Jeremiasz o całym ludzie judzkim i o wszystkich mieszkańcach Jerozolimy: ³„Od trzynastego roku Jozjasza, syna Amona, króla Judy, aż do dzisiaj, to jest przez dwadzieścia trzy lata, PAN zwracał się do mnie, a ja niestrudzenie do was przemawiałem. Mówiłem, ale nie słuchaliście. ⁴PAN posyłał do was nieustannie wszystkich proroków – swoje sługi, ale nie chcieliście ich słuchać, ⁵gdy mówili: «Niech każdy porzuci złą drogę, którą idzie, i niech odstąpi od przewrotnych czynów, a będziecie mieszkać w ziemi, którą PAN już dawno dał na zawsze wam i waszym przodkom. ⁶Nie chodźcie za cudzymi bogami, aby im służyć i oddawać cześć. Nie obrażajcie Mnie dziełami swoich rąk, a Ja nie będę zsyłał na was nieszczęść».

⁷ Ale nie słuchaliście Mnie – wyrocznia PANA. Obrażaliście Mnie dziełami waszych rąk na własną zgubę. ⁸ Dlatego tak mówi PAN Zastępów: Skoro nie słuchaliście Moich słów, ⁹ to poleciłem zebrać wszystkie plemiona północne – wyrocznia PANA – i sprowadziłem Nabuchodonozora, króla babilońskiego, mojego sługę, na ten kraj i na jego mieszkańców, na wszystkie okoliczne narody, i skazałem na zagładę. Uczyniłem ich na zawsze przedmiotem zgrozy, hańby i pośmiewiska. ¹⁰ Sprawię, że zaniknie u nich głos radości i wesela, głos pana młodego i panny młodej, terkot żaren i blask świecznika. ¹¹ Cały ten kraj stanie się ruiną i przedmiotem zgrozy. Narody te będą służyć królowi babilońskiemu przez siedemdziesiąt lat. ¹² A po upływie siedemdziesięciu lat dotknę karą króla babilońskiego i jego naród – wyrocznia PANA – za ich grzechy. Kraj Chaldejczyków zamienię w wieczne pustkowie. ¹³ Wypełnię nad tym krajem wszystkie moje słowa, które wypowiedziałem przeciw niemu, wszystko, co zapisano w tej księdze i co prorokował Jeremiasz przeciw wszystkim narodom. ¹⁴ Bo również oni będą służyć licznym narodom i wielkim królom. Odpłacę im według ich postępków, według dzieła ich rąk”.

ZAPOWIEDŹ KARY NA OBCE NARODY

¹⁵ Tak powiedział do mnie PAN, Bóg Izraela: „Weź z mojej ręki kielich tego odurzającego wina i daj z niego pić wszystkim narodom, do których cię posłałem. ¹⁶ Kiedy wypiją, będą się zataczać i szaleć przed mieczem, który na nich ześlę”. ¹⁷ Wziąłem kielich z ręki PANA i dałem pić wszystkim narodom, do których PAN mnie posłał: ¹⁸ Jerozolimie, miastom Judy, jej królom i książętom, aby uczynić je pustkowiem, by były przedmiotem zgrozy, hańby i przekleństwa, jak to jest dzisiaj; ¹⁹ faraonowi, królowi Egiptu i jego sługom, jego książętom i całemu jego narodowi; ²⁰ całemu Zachodowi i wszystkim królom ziemi Us; wszystkim królom kraju Filistynów: Aszkelonowi, Gazie, Ekronowi i reszcie Aszdodu; ²¹ Edomowi, Moabowi i Ammonitom; ²² wszystkim królom Tyru, wszystkim królom Sydonu, królom wysp zamorskich; ²³ Dedanowi, Temie, Buzowi; wszystkim, którzy obcinają włosy na skroni, ²⁴ wszystkim królom Arabii, wszystkim królom Zachodu i mieszkańcom pustyni; ²⁵ wszystkim królom Zimri, wszystkim królom Elamu i wszystkim królom Medów; ²⁶ wszystkim królom Północy, bliskim i dalekim, jednemu po drugim, i wszystkim królestwom krajów, które są na ziemi. Król Szeszak będzie pił po nich.

²⁷ Powiesz im: Tak mówi PAN Zastępów, Bóg Izraela: Pijcie, upijcie się, wymiotujcie, padajcie, aby już nie powstać przed mieczem, który Ja na was zsyłam. ²⁸ A gdy nie zechcą wypić kielicha z twojej ręki, powiesz im: Tak mówi PAN Zastępów: Musicie go wypić. ²⁹ Skoro rozpocząłem karanie od miasta noszącego moje imię, to dlaczego wy mielibyście ujść bezkarnie? Ja bowiem wezwałem miecz przeciw wszystkim mieszkańcom ziemi – wyrocznia PANA Zastępów. ³⁰ A ty będziesz prorokował im wszystkie te słowa i powiesz:

PAN grzmi z wysokości,

odzywa się ze swej świętej siedziby.

Grzmi potężnie nad swoją posiadłością,

wznosi okrzyki jak tłoczący winogrona,

przeciwko mieszkańcom całej ziemi.

³¹ Nastała wrzawa aż po krańce ziemi,

gdyż PAN rozprawia się z narodami,

procesuje się z wszelkim stworzeniem.

Bezbożnych wyda na pastwę miecza

– wyrocznia PANA.

³² Tak mówi PAN Zastępów:

Oto zło przechodzi z narodu na naród.

Wielka burza nadciąga z krańców ziemi.

³³ W tym dniu zabici przez PANA

będą leżeli od krańca po kraniec ziemi.

Nikt nie będzie ich opłakiwał,

nikt nie zbierze ich trupów ani nie pogrzebie,

staną się nawozem dla ziemi.

³⁴ Lamentujcie, pasterze, krzyczcie,

tarzajcie się w popiele, strażnicy owiec,

bo nadszedł czas waszej rzezi!

Będziecie rozproszeni

i rozbici jak kosztowne naczynie.

³⁵ Nie będzie ucieczki dla pasterzy

ani ocalenia dla strażników owiec.

³⁶ Krzyczą głośno pasterze,

zawodzą strażnicy owiec,

bo PAN spustoszył ich pastwiska.

³⁷ Opustoszały bezpieczne zagrody

z powodu żaru gniewu PANA.

³⁸ Jak drapieżny lew opuścił swą kryjówkę,

a kraj zamienił się w pustynię

z powodu gwałtownego gniewu,

z powodu żaru Jego gniewu”.

ZAPOWIEDZI POMYŚLNOŚCI

MOWA JEREMIASZA W ŚWIĄTYNI

Rozdział 26

26 ¹ Na początku panowania Jojakima, syna Jozjasza, króla Judy, PAN przemówił do Jeremiasza następującymi słowami: ² „Tak mówi PAN: Stań na dziedzińcu domu PANA i oznajmij mieszkańcom wszystkich miast Judy, którzy przychodzą oddać pokłon w domu PANA, wszystkie słowa, jakie ci kazałem powiedzieć. Nie opuść żadnego. ³ Może posłuchają i zawrócą ze złej drogi, którą idą, a Ja ulituję się i powstrzymam nieszczęście, jakie zamierzam zesłać na nich za ich złe czyny. ⁴ Powiesz im: Tak mówi PAN: Jeśli Mnie nie posłuchacie i nie będziecie postępować według Prawa, które wam dałem, ⁵ ani nie będziecie słuchać moich sług – proroków, których do was posłałem i nieustannie posyłam, a których wy nie słuchacie, ⁶ to postąpię z tym domem jak z Szilo, zaś miasto to będzie przykładem przekleństwa wśród wszystkich narodów ziemi”.

⁷ Kapłani, prorocy i cały lud słuchali Jeremiasza, mówiącego te słowa w domu PANA. ⁸ A gdy Jeremiasz skończył mówić wszystko, co PAN polecił mu oznajmić całemu ludowi, kapłani, prorocy i cały lud pojmali go, wołając: „Sam skazałeś się na śmierć! ⁹ Dlaczego prorokowałeś w imię PANA, że z tym domem stanie się jak z Szilo, miasto zaś będzie zburzone i pozbawione mieszkańców?”. I cały lud zgromadził się w domu PANA przeciwko Jeremiaszowi. ¹⁰ Gdy książęta Judy usłyszeli te słowa, przeszli z królewskiego pałacu do domu PANA i zasiedli w wejściu do Nowej Bramy PANA. ¹¹ Kapłani i prorocy zwrócili się do książąt i całego ludu: „Ten człowiek ściągnął na siebie wyrok śmierci, gdyż prorokował przeciwko temu miastu, jak słyszeliście na własne uszy”. ¹² Wtedy Jeremiasz powiedział do wszystkich książąt i do całego ludu: „PAN posłał mnie, abym o tym domu i o tym mieście prorokował to wszystko, co słyszeliście. ¹³ Teraz więc poprawcie wasze postępowanie. Słuchajcie głosu PANA, waszego Boga, a ulituje się PAN i nie ześle nieszczęścia, które zapowiedział. ¹⁴ Co do mnie, to jestem w waszych rękach. Zróbcie ze mną, co wam się wydaje słuszne. ¹⁵ Bądźcie jednak pewni, że jeśli skażecie mnie na śmierć, odpowiedzialność za przelanie niewinnej krwi spadnie na was, na to miasto i na jego mieszkańców. PAN bowiem naprawdę posłał mnie do was, abym powiedział wam wszystkie te słowa”. ¹⁶ Wtedy książęta i cały lud zwrócili się do kapłanów i proroków: „Ten człowiek nie zasługuje na śmierć, gdyż przemawiał do nas w imię PANA, naszego Boga”. ¹⁷ Niektórzy spośród starszych kraju wystąpili i powiedzieli do całego zgromadzonego ludu: ¹⁸ „Micheasz z Moreszet prorokował w dniach Ezechiasza, króla Judy, i mówił do całego ludu Judy:

«Tak mówi PAN Zastępów:

Syjon będzie zaorany jak pole,

Jerozolima stanie się ruiną,

a góra świątyni – zalesionym wzgórzem».

¹⁹ Czy Ezechiasz, król Judy, i cały lud skazali go na śmierć? Przecież ulękli się PANA i przebłagali PANA, a PAN z litości nie zesłał na nich nieszczęścia, które zapowiedział. Czyż my mielibyśmy obciążyć się tak wielkim występkiem?

²⁰ Był także człowiek prorokujący w imię PANA, Uriasz, syn Szemajasza z Kiriat-Jearim. Prorokował on przeciwko temu miastu i przeciwko krajowi podobnie jak Jeremiasz. ²¹ Gdy król Jojakim, wszyscy jego dostojnicy i wszyscy książęta wysłuchali jego słów, król starał się go zabić. Na wiadomość o tym Uriasz przeląkł się i uciekł do Egiptu. ²² Król Jojakim wyprawił Elnatana, syna Akbora, wraz z innymi ludźmi do Egiptu. ²³ Wyprowadzili oni Uriasza z Egiptu i postawili przed królem Jojakimem. Ten ściął go mieczem i rzucił jego zwłoki do zbiorowego grobu”.

²⁴ Jeremiasz natomiast cieszył się opieką Achikama, syna Szafana, który go chronił, żeby nie dostał się w ręce ludu, gdyż ten chciał go zabić.

SYMBOLICZNE JARZMO

Rozdział 27

27 ¹Na początku panowania Sedecjasza, syna Jozjasza, króla Judy, takie słowo skierował PAN do Jeremiasza: ²„Tak powiedział do mnie PAN: Sporządź sobie więzy i jarzmo, i nałóż je sobie na szyję. ³Poślij je do króla Edomu, do króla Moabu, do króla Ammonitów, do króla Tyru, do króla Sydonu, przez posłańców, którzy przybyli do Jerozolimy do Sedecjasza, króla Judy. ⁴Dasz im takie zlecenie dla ich władców: Tak mówi PAN Zastępów, Bóg Izraela: Tak powiecie waszym władcom: ⁵Ja swoją wielką siłą i wyciągniętym ramieniem stworzyłem ziemię, człowieka i zwierzęta, które są na powierzchni ziemi. Daję to wszystko temu, komu zechcę. ⁶Teraz oddałem wszystkie te kraje w ręce Nabuchodonozora, króla babilońskiego, mojego sługi. Nawet dzikie zwierzęta oddałem mu na służbę. ⁷Wszystkie narody będą służyć jemu i jego potomstwu, aż nadejdzie czas na jego kraj i wtedy to jego ujarzmią liczne narody i wielcy królowie. ⁸A jeśli jakiś naród i królestwo nie będzie służyć królowi Babilonu i nie podda się pod jarzmo Nabuchodonozora, to ukarzę ten naród mieczem, głodem i zarazą – wyrocznia PANA – aż ich wydam w jego ręce. ⁹Wy zatem nie słuchajcie waszych proroków, wróżbitów, wykładaczy snów, guślarzy ani magów, którzy mówią: «Nie będziecie sługami króla babilońskiego». ¹⁰Oni bowiem głoszą wam kłamstwo, aby w ten sposób usunąć was z waszej ziemi. Tak, Ja was wypędzę i zginiecie. ¹¹Ten naród zaś, który podda się pod jarzmo króla babilońskiego i będzie mu służył, pozostawię na jego ziemi – wyrocznia PANA. Będzie ją uprawiał i będzie w niej mieszkał”.

¹² Zgodnie z tym wszystkim powiedziałem do króla Judy Sedecjasza: Poddajcie się pod jarzmo króla babilońskiego. Służcie jemu i jego domowi, a pozostaniecie przy życiu. ¹³ Dlaczego wraz z twoim ludem masz zginąć od miecza, głodu i zarazy, jak zapowiedział PAN narodowi, który nie chce służyć królowi babilońskiemu? ¹⁴ Nie słuchajcie słów proroków, którzy mówią: „Nie będziecie sługami króla babilońskiego”, gdyż oni głoszą wam kłamstwo. ¹⁵ Ja ich nie posłałem – wyrocznia PANA. Oni głoszą kłamstwo w moje imię, abym was odrzucił i abyście zginęli wraz z tymi prorokami.

¹⁶ Powiedziałem do kapłanów i całego tego ludu: Tak mówi PAN: Nie słuchajcie słów waszych proroków, którzy mówią: „Naczynia domu PANA już wkrótce powrócą z Babilonu”. Oni was oszukują. ¹⁷ Nie słuchajcie ich. Służcie królowi babilońskiemu, a pozostaniecie przy życiu. Dlaczego to miasto miałoby się stać ruiną? ¹⁸ Jeśli oni są prorokami i jeśli słowo PANA jest z nimi, to niech się wstawią u PANA Zastępów, żeby naczynia, które pozostały w domu PANA, w domu króla Judy i w Jerozolimie, nie zostały zabrane do Babilonu. ¹⁹ Tak bowiem mówi PAN Zastępów o kolumnach, o «morzu», o postumentach oraz o reszcie naczyń pozostałych w tym mieście: ²⁰ Nie zabrał ich król babiloński Nabuchodonozor, gdy uprowadził Jechoniasza, syna Jojakima, króla Judy, z Jerozolimy do Babilonii wraz ze wszystkimi dostojnikami Judy i Jerozolimy. ²¹ Tak oto mówi PAN Zastępów, Bóg Izraela, o naczyniach pozostałych w domu PANA, w pałacu królewskim i w Jerozolimie: ²² Zostaną zabrane do Babilonu i tam będą aż do dnia, gdy upomnę się o nie – wyrocznia PANA. Wtedy zostaną odebrane i przywrócone na to miejsce.

SPÓR Z CHANANIASZEM

Rozdział 28

28 ¹W tym samym roku, na początku panowania króla Judy Sedecjasza, w piątym miesiącu czwartego roku, Chananiasz, syn Azzura, prorok z Gabaonu, powiedział do mnie w domu PANA w obecności kapłanów i całego ludu: ² „Tak mówi PAN Zastępów, Bóg Izraela: Złamałem jarzmo króla babilońskiego. ³ Za dwa lata sprowadzę na to miejsce wszystkie przedmioty z domu PANA, które król babiloński Nabuchodonozor zabrał z tego miejsca do Babilonu. ⁴ Jechoniasza zaś, syna Jojakima, króla Judy, oraz wszystkich uprowadzonych z Judy, którzy przybyli do Babilonu, sprowadzę z powrotem na to miejsce – wyrocznia PANA – gdyż złamię jarzmo króla babilońskiego”. ⁵ Prorok Jeremiasz zwrócił się do proroka Chananiasza w obecności kapłanów i całego ludu zgromadzonego w domu PANA. ⁶ Prorok Jeremiasz powiedział: „Oby tak było! Niech PAN tak uczyni! Niech spełni PAN twoje proroctwo, że wrócą na to miejsce naczynia zabrane z domu PANA i wszyscy uprowadzeni do Babilonu! ⁷ Jednak posłuchaj tych słów, które ja kieruję do ciebie i do całego ludu. ⁸ Prorocy, którzy żyli przed nami, od najdawniejszych czasów przepowiadali wielu krajom i wielkim królestwom wojnę, nieszczęście i zarazę. ⁹ Otóż prorok, który zapowiada pokój, okaże się prorokiem posłanym przez PANA dopiero wtedy, gdy spełni się jego słowo”. ¹⁰ Wówczas prorok Chananiasz zdjął jarzmo z szyi proroka Jeremiasza i złamał je. ¹¹ Następnie Chananiasz w obecności całego ludu powiedział: „To mówi PAN: Tak za dwa lata złamię jarzmo króla babilońskiego Nabuchodonozora i zrzucę je z karku wszystkich narodów”. I odszedł prorok Jeremiasz swoją drogą.

¹² Po pewnym czasie od złamania przez proroka Chananiasza jarzma na szyi Jeremiasza PAN skierował następujące słowo do Jeremiasza: ¹³ „Idź i powiedz Chananiaszowi: Tak mówi PAN: Złamałeś jarzmo drewniane, a zamiast niego sporządziłeś jarzmo żelazne. ¹⁴ Bowiem tak mówi PAN Zastępów, Bóg Izraela: Włożyłem żelazne jarzmo na szyję wszystkich tych narodów, aby służyli królowi babilońskiemu Nabuchodonozorowi. Oddałem mu na służbę nawet dzikie zwierzęta”. ¹⁵ Prorok Jeremiasz powiedział do proroka Chananiasza: „Posłuchaj, Chananiaszu: Nie posłał cię PAN, a ty zwodzisz ten lud fałszywą nadzieją. ¹⁶ Dlatego tak mówi PAN: Oto jeszcze w tym roku zgładzę cię z ziemi. Umrzesz, gdyż głosiłeś bunt przeciwko PANU”. ¹⁷ I umarł prorok Chananiasz w siódmym miesiącu tego roku.

LIST DO WYGNAŃCÓW

Rozdział 29

29 ¹Oto słowa listu, który prorok Jeremiasz wysłał z Jerozolimy do starszych pozostających na wygnaniu, do kapłanów, proroków i całego ludu, który Nabuchodonozora uprowadził z Jerozolimy do Babilonii. ²Było to po wyjściu z Jerozolimy króla Jechoniasza, królowej matki, dworzan, książąt Judy i Jerozolimy, rzemieślników i kowali. ³Posłał ten list do Babilonu przez Eleazara, syna Szafana, i Gemariasza, syna Chilkiasza, których wyprawił król Judy, Sedecjasz, do króla babilońskiego Nabuchodonozora. A oto treść listu: ⁴„Tak mówi PAN Zastępów, Bóg Izraela, do wszystkich uprowadzonych, których zesłałem z Jerozolimy do Babilonii. ⁵Budujcie domy, aby w nich mieszkać! Zakładajcie ogrody, aby spożywać ich owoce! ⁶Żeńcie się, abyście mieli synów i córki. Bierzcie żony dla waszych synów, wydawajcie za mąż wasze córki, aby rodziły dzieci! Rozmnażajcie się tam, by was nie ubywało! ⁷Starajcie się o pomyślność dla tego miasta, do którego was zesłałem. Módlcie się za nie do PANA, gdyż od jego pomyślności zależy wasza pomyślność. ⁸Tak bowiem mówi PAN Zastępów, Bóg Izraela: Nie dajcie się zwodzić obecnym wśród was prorokom ani wróżbitom, nie słuchajcie tych, którzy wyjaśniają wam sny! ⁹Oni bowiem wieszczą kłamstwo w moje imię. Ja ich nie posłałem – wyrocznia PANA. ¹⁰Tak oto mówi PAN: Gdy upłynie dla Babilonu siedemdziesiąt lat, nawiedzę was i wypełnię daną wam obietnicę, że wrócicie na to miejsce. ¹¹Tylko Ja znam plany, które mam względem was – wyrocznia PANA – plany pomyślności, a nie nieszczęścia, aby spełnić wasze nadzieje na przyszłość. ¹²Jeśli wezwiecie Mnie, przyjdziecie, będziecie się modlić do Mnie, wtedy was wysłucham. ¹³Jeśli będziecie Mnie szukać, znajdziecie Mnie. Jeśli całym sercem będziecie szukać mojej woli, ¹⁴dam się wam znaleźć – wyrocznia PANA. Odmienię wasz los, zgromadzę was ze wszystkich narodów i ze wszystkich miejsc, do których was wypędziłem – wyrocznia PANA. Sprowadzę was z powrotem na to miejsce, z którego was uprowadziłem. ¹⁵Bo powiedzieliście: «PAN wzbudził nam proroków w Babilonie».

¹⁶ Tak bowiem mówi PAN do króla, który zasiada na tronie Dawida, do całego ludu mieszkającego w tym mieście, do waszych braci, którzy nie poszli z wami na wygnanie: ¹⁷ Tak mówi PAN Zastępów: Oto Ja ześlę na nich miecz, głód i zarazę. Postąpię z nimi jak z zepsutymi figami, które są tak złe, że nie nadają się do zjedzenia. ¹⁸ Będę prześladował ich mieczem, głodem i zarazą. Sprawię, że będą budzić postrach we wszystkich królestwach ziemi. Staną się uosobieniem przekleństwa, przedmiotem zgrozy, wyszydzenia i hańby u wszystkich narodów, dokąd ich wypędziłem. ¹⁹ Bo nie usłuchali moich słów – wyrocznia PANA – które posyłałem do nich i wciąż posyłam przez moje sługi – proroków. Oni jednak nie usłuchali – wyrocznia PANA. ²⁰ Słuchajcie słowa PANA, wy wszyscy uprowadzeni z Jerozolimy do Babilonu. ²¹ Tak mówi PAN Zastępów, Bóg Izraela, do Achaba, syna Kolajasza, i do Sedecjasza, syna Maasejasza, którzy wieszczą kłamstwo w moim imieniu: Oto Ja wydam ich w ręce króla babilońskiego Nabuchodonozora, który zabije ich w waszej obecności. ²² Od nich weźmie początek przekleństwo dla wszystkich Judejczyków uprowadzonych do Babilonii: «Niech PAN postąpi z tobą jak z Sedecjaszem i Achabem», których król babiloński usmażył w ogniu. ²³ Za to, że dopuszczali się nikczemności w Izraelu, cudzołożyli z żonami swoich bliźnich i głosili kłamstwo w moim imieniu, mówiąc to, czego im nie poleciłem. Ja o tym wiem i jestem tego świadkiem – wyrocznia PANA.

²⁴ Do Szemajasza Nechelamity powiesz: ²⁵ Tak mówi PAN Zastępów, Bóg Izraela: Ty wysłałeś we własnym imieniu do całego ludu, który jest w Jerozolimie i do kapłana Sofoniasza, syna Maasejasza, oraz do wszystkich kapłanów listy tej treści: ²⁶ «PAN ustanowił cię kapłanem w miejsce kapłana Jojady, abyś był strażnikiem domu PANA i abyś zakuwał w dyby i kajdany każdego, kto popełnia przestępstwo lub prorokuje. ²⁷ Dlaczego więc nie skarciłeś Jeremiasza z Anatot, który wam prorokuje? ²⁸ Bo oto przekazał nam do Babilonii wiadomość: „To potrwa długo. Budujcie domy, aby w nich mieszkać! Zakładajcie ogrody, aby spożywać ich owoce!”». ²⁹ Kapłan Sofoniasz przeczytał ten list prorokowi Jeremiaszowi. ³⁰ Wtedy PAN skierował słowo do Jeremiasza: ³¹ Powiadom wszystkich uprowadzonych: Tak mówi PAN do Szemajasza Nechelamity: Ponieważ Szemajasz prorokował wam, choć Ja go nie posłałem, i kazał wam wierzyć w kłamstwo, ³² dlatego tak mówi PAN: Oto Ja ukarzę Szemajasza Nechelamitę i jego potomstwo. Nie będzie miał nikogo, kto by mieszkał pośród tego ludu, i nie zazna szczęścia, którym obdarzę mój lud – wyrocznia PANA – gdyż głosił bunt przeciwko PANU”.

OBIETNICA ODNOWY IZRAELA

Rozdział 30

30 ¹Słowo, które PAN skierował do Jeremiasza: ²„Tak mówi PAN, Bóg Izraela: Zapisz w księdze wszystkie słowa, który wypowiedziałem do ciebie. ³Oto bowiem nadchodzą dni – wyrocznia PANA – gdy wyzwolę mój lud Izraela i Judę z niewoli – powiedział PAN. Sprowadzę ich do ziemi, którą dałem ich przodkom. I wezmą ją w posiadanie”. ⁴A oto słowa, które PAN powiedział do Izraela i Judy:

⁵ „Tak bowiem mówi PAN:

Słyszeliśmy okrzyki strachu,

trwogi i niepokoju.

⁶ Spytajcie i zobaczcie:

Czy mężczyzna może rodzić?

Dlaczego więc widzę każdego mężczyznę

z rękami na biodrach jak u rodzącej,

a wszystkie twarze są pobladłe?

⁷ Biada! Jak wielki to dzień

i nie ma mu podobnego!

Dla Jakuba to czas trwogi,

ale będzie z niej wybawiony.

⁸ Oto w tym dniu

– wyrocznia PANA Zastępów –

złamię jarzmo na twojej szyi

i rozerwę twoje więzy.

Obcy już cię więcej nie ujarzmią.

⁹ Będą służyć PANU, swemu Bogu,

i Dawidowi, królowi,

którego im wzbudzę.

¹⁰ Lecz ty się nie bój, mój sługo Jakubie

– wyrocznia PANA –

nie załamuj się, Izraelu!

Oto Ja wybawię cię z dalekiego kraju,

a potomstwo twoje z ziemi niewoli.

Jakub powróci, będzie żył spokojnie i bezpiecznie i nikt nie będzie go niepokoił.

¹¹ Ja jestem z tobą

– wyrocznia PANA –

aby cię wybawić.

Dokonam zagłady wszystkich narodów,

wśród których cię rozproszyłem.

Jednak na ciebie nie ześlę zagłady,

choć cię skarcę sprawiedliwie

i na pewno nie unikniesz kary.

¹² Tak bowiem mówi PAN:

Nieuleczalna jest twoja rana,

bolesne twe skaleczenia.

¹³ Nie ma nikogo, kto by bronił twej sprawy,

nie ma lekarstwa na twoje rany.

¹⁴ Wszyscy twoi kochankowie zapomnieli o tobie, nie troszczą się o ciebie,

bo uderzyłem cię jak wróg,

do krwi cię pobiłem

z powodu mnóstwa twoich grzechów

i licznych twoich przewinień.

¹⁵ Czemu uskarżasz się na swoją ranę,

na nieuśmierzony ból?

Z powodu mnóstwa twoich grzechów

i licznych twych przewinień

taki ból ci zadałem.

¹⁶ Ale już wkrótce ci zostaną pożarci,

którzy ciebie chcieli pożreć.

Wszyscy, którzy cię uciskali,

pójdą do niewoli.

Ci, którzy ciebie łupili,

sami zostaną złupieni,

a wszyscy twoi grabieżcy

zastaną ograbieni.

¹⁷ Tobie zaś przywrócę zdrowie,

z twoich ran cię uleczę

– wyrocznia PANA.

Bo nazwali cię wypędzoną, córko Syjonu,

nikt się nie troszczy o ciebie.

¹⁸ Tak mówi PAN:

Chcę znów postawić namioty Jakuba

i zlitować się nad jego siedzibami.

Odbudują miasto na jego wzgórzu,

a pałac stanie na swym dawnym miejscu.

¹⁹ Rozlegnie się stamtąd pieśń dziękczynienia.

Rozmnożę ich, aby ich nie ubyło,

okryję ich chwałą, tak iż nie będą w pogardzie.

²⁰ Ich synowie będą jak dawniej,

ich zgromadzeniu zapewnię trwanie,

a wszystkich ich gnębicieli dotknę karą.

²¹ Ich władca będzie jednym z nich

i ich panujący spośród nich wyjdzie.

Kiedy go wezwę, zbliży się do Mnie,

bo któż jest tak odważny w swym sercu,

by zbliżyć się do Mnie?

– wyrocznia PANA.

²² Będziecie dla Mnie ludem,

Ja zaś będę dla was Bogiem.

²³ Zrywa się gwałtowna burza PANA,

nawałnica budząca trwogę,

i spada bezbożnym na głowę.

²⁴ PAN nie powstrzyma swego wielkiego gniewu, aż nie wypełni do końca zamysłów swojego serca.

Przy końcu czasu to zrozumiecie.

Rozdział 31

31 ¹ Wtedy – wyrocznia PANA – będę Bogiem dla wszystkich rodów Izraela,

oni zaś będą dla Mnie ludem.

² Tak mówi PAN:

Na pustyni znajdzie łaskę

lud ocalony od miecza.

Idzie on, aby odnowić Izraela.

³ PAN objawia mi się z daleka:

Umiłowałem cię odwieczną miłością,

dlatego przyjaźnie przyciągnąłem cię do siebie.

⁴ Znowu cię odbuduję i będziesz odbudowana, dziewico, Izraelu.

Znowu z radością weźmiesz swe bębenki

i pójdziesz w weselnym orszaku.

⁵ Znowu będziesz sadzić winnice na wzgórzach Samarii.

Ci, którzy je zasadzą, będą z nich korzystać.

⁶ Nadejdzie dzień,

gdy strażnicy zawołają na górze Efraima:

«Wstańcie! Wejdźmy na Syjon

do PANA, naszego Boga».

⁷ Tak bowiem mówi PAN:

Wznieście radosne okrzyki na cześć Jakuba!

Wysławiajcie pierwszego wśród narodów!

Rozgłaszajcie, chwalcie go i mówcie:

«PAN zbawia swój lud, Resztę Izraela».

⁸ Oto sprowadzę ich z kraju północnego

i zgromadzę ich z krańców ziemi.

Są wśród nich niewidomi i kulawi,

kobiety brzemienne i rodzące.

Powróci wielkie zgromadzenie.

⁹ Przyjdą z płaczem i modlitwami.

Przyprowadzę ich nad strumienie wód

prostą drogą, na której się nie potkną.

Ja stałem się dla Izraela jak ojciec,

Efraim jest moim pierworodnym.

¹⁰ Narody, słuchajcie słowa PANA,

opowiedzcie dalekim wyspom.

Mówcie: «Ten, który rozproszył Izraela,

zgromadzi go i będzie go strzegł,

jak pasterz strzeże swoich owiec».

¹¹ Bo PAN wykupił Jakuba,

wyzwolił go z ręki silniejszego od niego.

¹² Przyjdą i będą radośnie wykrzykiwać

na wzgórzu Syjonu.

Będą korzystać z dobrodziejstw PANA:

zboża, moszczu, świeżej oliwy,

z jagniąt i bydła.

Staną się jak nawodniony ogród

i nie będą już więcej odczuwać pragnienia.

¹³ Wtedy dziewczęta będą radośnie tańczyć,

chłopcy i starcy będą się cieszyć.

Zamienię ich smutek w radość,

pocieszę ich i rozweselę po smutku.

¹⁴ Tłustym mięsem obdarzę kapłanów,

a mój lud nasycę moimi dobrami

– wyrocznia PANA.

¹⁵ Tak mówi PAN:

W Rama słychać głos skargi

– gorzki płacz.

To Rachela opłakuje synów,

nie daje się pocieszyć po stracie swych dzieci.

¹⁶ Tak mówi PAN:

Powstrzymaj swój głos od szlochu

i od łez twoje oczy,

bo twój trud będzie nagrodzony

– wyrocznia PANA.

Twe dzieci powrócą z kraju wroga.

¹⁷ Jest nadzieja dla twego potomstwa

– wyrocznia PANA –

wrócą synowie do swej krainy.

¹⁸ Dobrze słyszałem skargę Efraima:

«Ukarałeś mnie surowo

jak niesforne cielę.

Spraw, abym wrócił, a powrócę,

bo Ty, PANIE, jesteś moim Bogiem.

¹⁹ Odkąd się nawróciłem, jestem pełen skruchy.

Gdy się opamiętałem, zacząłem bić się w piersi.

Rumienię się ze wstydu,

gdyż dźwigam hańbę mej młodości».

²⁰ Czy Efraim nie jest dla Mnie umiłowanym synem, najdroższym moim dzieckiem?

Bo im więcej go napominam,

tym bardziej noszę go w sercu

i wzruszam się do głębi.

Na pewno ulituję się nad nim

– wyrocznia PANA.

²¹ Postaw sobie znaki, ustaw drogowskazy.

Na trakt zwróć uwagę,

na drogę, którą kroczyłaś.

Wróć, dziewico Izraelu,

powróć do twoich miast.

²² Jak długo będziesz się błąkać,

córko niewierna,

bo PAN stworzył na ziemi coś nowego:

kobieta zatroszczy się o męża.

OBIETNICA ODNOWY JUDY I NOWE PRZYMIERZE

²³ Tak mówi PAN Zastępów, Bóg Izraela:

Gdy sprowadzę ich wygnańców,

znów będą mówić w kraju Judy

i w jego miastach:

«Niech cię PAN błogosławi,

oazo sprawiedliwości, góro święta».

²⁴ Zamieszkają na niej Juda

wraz ze wszystkimi miastami,

a także rolnicy i pasterze.

²⁵ Napoję bowiem wyczerpanych

i wszystkich omdlałych nasycę”.

²⁶ Wtedy się przebudziłem i zrozumiałem.

Podobał mi się mój sen.

²⁷ „Oto nadchodzą dni – wyrocznia PANA –

gdy w domu Izraela i w domu Judy

rozmnożę ludzi i bydło.

²⁸ I będę czuwał nad nimi,

żeby budować i sadzić,

jak dawniej czuwałem nad nimi,

żeby wyrywać i burzyć, by rozwalać i niszczyć – wyrocznia PANA.

²⁹ W owych dniach nie będą więcej mówić:

«Ojcowie jedli niedojrzałe winogrona,

a synom ścierpły zęby»,

³⁰ lecz każdy umrze za swoje winy.

Tylko temu, kto będzie jadł niedojrzałe winogrona, ścierpną zęby.

³¹ Oto nadchodzą dni – wyrocznia PANA –

gdy zawrę z domem Izraela i z domem Judy Nowe Przymierze.

³² Będzie się ono różnić od przymierza,

które zawarłem z ich przodkami

w dniu, gdy ująłem ich za rękę

i wyprowadziłem z ziemi egipskiej.

Tamci złamali moje przymierze,

choć byli moją własnością – wyrocznia PANA.

³³ Lecz takie będzie przymierze,

które zawrę z domem Izraela po tych dniach – wyrocznia PANA:

Moje Prawo umieszczę w ich wnętrzu

i wypiszę je w ich sercach.

Będę dla nich Bogiem,

a oni będą dla Mnie ludem.

³⁴ I nikt już nie będzie pouczał swego rodaka ani swego brata: «Poznajcie PANA!», bo wszyscy będą Mnie znali,

od najmniejszego do największego

– wyrocznia PANA.

Wtedy odpuszczę ich winy,

a ich grzechów nie będę już pamiętał.

³⁵ Tak mówi PAN, który nakazał słońcu,

aby świeciło w dzień,

który zlecił księżycowi i gwiazdom,

aby noc rozświetlały;

który porusza morze i sprawia, że burzą się fale;

a PAN Zastępów – to Jego imię:

³⁶ Gdyby zabrakło tych moich nakazów

– wyrocznia PANA – również plemię Izraela

na zawsze przestałoby być dla Mnie narodem.

³⁷ Tak mówi PAN:

Jak nie można zmierzyć nieba w górze

i zbadać fundamentów ziemi na dole,

tak i Ja nie odrzucę całego plemienia Izraela pomimo wszystkiego, co uczynili – wyrocznia PANA.

³⁸ Oto nadchodzą dni – wyrocznia PANA – gdy miasto dla PANA będzie odbudowane od wieży Chananeela do Bramy Narożnej. ³⁹ Rozciągną sznur mierniczy w kierunku wzgórza Gareb, a potem ku Goa. ⁴⁰ Cała dolina trupów i popiołu, wszystkie pola, aż do potoku Cedron i narożnika Bramy Końskiej na wschodzie, będą poświęcone dla PANA. Nie będzie już spustoszenia ani ruiny na wieki”.

SYMBOLIKA KUPNA POLA

Rozdział 32

32 ¹PAN przemówił do Jeremiasza w dziesiątym roku króla Judy, Sedecjasza. Był to osiemnasty rok Nabuchodonozora. ²Wojska króla babilońskiego oblegały wtedy Jerozolimę, a prorok Jeremiasz był więziony na dziedzińcu wartowni, która znajdowała się w pałacu króla Judy. ³Sedecjasz, król Judy, uwięził go bowiem, stawiając mu następujący zarzut: „Dlaczego prorokowałeś: «Tak mówi PAN: Oto Ja oddaję to miasto w rękę króla babilońskiego, a on je zdobędzie. ⁴Sedecjasz, król Judy, nie ucieknie Chaldejczykom, na pewno zostanie wydany w ręce króla babilońskiego. Będzie rozmawiał z nim osobiście. ⁵Ten poleci uprowadzić Sedecjasza do Babilonu i pozostawi go tam aż do czasu wyzwolenia – wyrocznia PANA. Jeśli będziecie walczyć z Chaldejczykami, przegracie»?”. ⁶Jeremiasz odparł: „PAN skierował do mnie takie słowo: ⁷Oto Chanameel, syn twojego stryja Szalluma, idzie do ciebie z propozycją: «Kup ode mnie pole, które jest w Anatot, bo ty masz prawo wykupu». ⁸Kiedy zgodnie ze słowem PANA przybył do mnie na dziedziniec wartowni mój kuzyn Chanameel i powiedział: «Kup ode mnie pole, które jest w Anatot w krainie Beniamina, bo ty masz prawo wykupu», wtedy poznałem, że było to słowo PANA. ⁹Kupiłem więc od mojego kuzyna Chanameela pole, które było w Anatot, i zapłaciłem mu siedemnaście syklów srebra. ¹⁰Spisałem akt, zapieczętowałem przy świadkach i odważyłem srebro. ¹¹Wziąłem jeden egzemplarz aktu kupna, zapieczętowany zgodnie z przepisami prawa, i drugi – otwarty. ¹²Dałem akt kupna Baruchowi, synowi Neriasza, synowi Machsejasza, w obecności mojego kuzyna Chanameela, w obecności świadków, którzy podpisali akt kupna, oraz w obecności wszystkich Judejczyków przebywających na dziedzińcu wartowni. ¹³W ich obecności dałem Baruchowi takie polecenie: ¹⁴«Tak mówi PAN Zastępów, Bóg Izraela: Weź te dokumenty – jeden opieczętowany i jeden otwarty akt kupna – włóż je do glinianego naczynia, żeby zachowały się na długi czas. ¹⁵Tak bowiem mówi PAN Zastępów, Bóg Izraela: Będzie się jeszcze kupować w tym kraju domy, pola i winnice».

¹⁶ Po przekazaniu dokumentów kupna Baruchowi, synowi Neriasza, tak się modliłem: ¹⁷ Ty sam, PANIE mój, BOŻE, stworzyłeś niebo i ziemię Twoją wielką mocą i wyciągniętym ramieniem. Dla Ciebie nie ma rzeczy niemożliwej. ¹⁸ Ty okazujesz łaskawość na tysiąc pokoleń, a karę za winy ojców zsyłasz tylko na ich synów i wnuków. Boże wielki i potężny, PAN Zastępów – to Twoje imię! ¹⁹ Ty jesteś wielki w radzie i potężny w działaniu. Twoje oczy widzą wszystkie ludzkie drogi; każdemu oddajesz zgodnie z jego postępowaniem. ²⁰ Ty dokonałeś znaków i cudów w Egipcie i aż do tego dnia w Izraelu i w świecie sławne jest Twoje imię. ²¹ Wyprowadziłeś swój naród izraelski z Egiptu, dokonując cudów i znaków ręką mocną i wyciągniętym ramieniem wśród wielkiej trwogi. ²² Dałeś im ten kraj mlekiem i miodem płynący, jak to przysiągłeś ich przodkom. ²³ Weszli i osiedlili się tam, ale nie słuchali Twego głosu, nie przestrzegali Twoich praw i nie wypełniali tego, co im nakazałeś. Dlatego zesłałeś na nich całe to nieszczęście. ²⁴ Oto usypano wały oblężnicze, aby zająć miasto i wydać je w ręce Chaldejczyków przez miecz, głód i zarazę. Stało się, jak powiedziałeś. I Ty to widzisz. ²⁵ Panie, mój BOŻE, Ty powiedziałeś do mnie: «Chociaż miasto jest w rękach Chaldejczyków, kup sobie pole za srebro wobec świadków»”.

²⁶ PAN skierował takie słowo do Jeremiasza: ²⁷ „To Ja, PAN, jestem Bogiem wszelkiego stworzenia – czy jest dla Mnie coś niemożliwego? ²⁸ Dlatego tak mówi PAN: Właśnie Ja oddaję to miasto w ręce Chaldejczyków, w ręce króla babilońskiego Nabuchodonozora, który je zajmie. ²⁹ Przyjdą Chaldejczycy walczący przeciwko temu miastu i spalą je. Podpalą domy, na których dachach palono kadzidło dla Baala i wylewano ofiary płynne obcym bogom, ku mojej obrazie. ³⁰ Izraelici i Judejczycy od swej młodości dopuszczali się tylko tego, co Ja uważam za złe. Istotnie, Izraelici obrażali Mnie dziełami swoich rąk – wyrocznia PANA. ³¹ Dlatego to miasto stało się dla Mnie przyczyną gniewu i oburzenia od dnia, w którym je zbudowali, aż do dziś. Usunę je więc sprzed moich oczu ³² z powodu zła, jakiego dopuszczali się Izraelici i Judejczycy, doprowadzając Mnie do gniewu: ich królowie, książęta, kapłani, prorocy i każdy Judejczyk mieszkający w Jerozolimie. ³³ Odwrócili się do Mnie plecami, a nie twarzą. Pouczałem ich nieustannie, ale nie chcieli Mnie słuchać ani przyjąć pouczenia. ³⁴ W domu, który nosi moje imię, umieścili swoich bożków, żeby go splamić. ³⁵ W wąwozie Ben-Hinnom zbudowali Baalowi ołtarze na wzniesieniach, żeby Molochowi składać w całopalnej ofierze swoich synów i córki, chociaż im tego nie nakazałem ani nawet nie przyszło Mi to na myśl. Jak mogli dopuścić się takiej obrzydliwości i doprowadzić Judę do grzechu? ³⁶ A jednak teraz tak mówi PAN, Bóg Izraela, o tym mieście, o którym wy mówicie, że zostało wydane w ręce króla babilońskiego przez miecz, głód i zarazę: ³⁷ Oto Ja zgromadzę ich teraz ze wszystkich krajów, do których ich wypędziłem w wielkim gniewie i oburzeniu. Sprowadzę ich znów na to miejsce i będą mieszkać bezpiecznie. ³⁸ Będą dla Mnie ludem, a Ja będę dla nich Bogiem. ³⁹ Zjednoczę ich w myśleniu i działaniu, aby zawsze odnosili się do Mnie z bojaźnią, dla dobra swego oraz ich synów. ⁴⁰ Zawrę z nimi wieczne przymierze: nie odwrócę się od nich, lecz będę ich darzył dobrocią. Wypełnię ich serca bojaźnią do Mnie, aby ode Mnie nie odstąpili. ⁴¹ Będę się nimi cieszył i wyświadczał im dobro. Osadzę ich na stałe w tym kraju – uczynię to z całego serca i z całej duszy.

⁴² Tak bowiem mówi PAN: Jak sprowadziłem na ten lud całe to wielkie nieszczęście, tak przywiodę na nich wszelkie dobro, które im zapowiedziałem. ⁴³ Będzie się znów kupować pole w tym kraju, o którym wy mówicie: «Jest pustkowiem, pozbawionym ludzi i bydła, bo został wydany w ręce Chaldejczyków». ⁴⁴ A jednak będą kupować pola za srebro, spisywać akta kupna, pieczętować i uwierzytelniać je w krainie Beniamina, w okolicach Jerozolimy, w miastach Judy, w górach, na nizinach i na południu, kiedy odmienię ich los – wyrocznia PANA”.

INNE OBIETNICE ODNOWY

Rozdział 33

33 ¹ PAN ponownie przemówił do Jeremiasza, gdy był on jeszcze więziony na dziedzińcu wartowni: ² „Tak mówi PAN, który tworzy te rzeczy, który je kształtuje, aby zaistniały – nosi On imię PAN: ³ Wzywaj Mnie, a Ja ci odpowiem. Oznajmię ci wielkie i ukryte rzeczy, których nie znasz. ⁴ Tak bowiem mówi PAN, Bóg Izraela, o domach tego miasta, o pałacach królów Judy, zburzonych podczas oblężenia i walki: ⁵ Podczas walki z Chaldejczykami napełniły się te domy trupami ludzi, których zabiłem w wielkim gniewie, ponieważ odwróciłem się od tego miasta z powodu wszystkich nieprawości jego mieszkańców. ⁶ Teraz przywrócę je do stanu pierwotnego i oczyszczę. Uleczę ich i obdarzę bogactwem pokoju i bezpieczeństwa. ⁷ Odmienię los Judy i Izraela. Odbuduję ich i będą jak dawniej. ⁸ Wybaczę im wszelkie grzechy, które popełnili przeciwko Mnie. Odpuszczę im wszystkie przewinienia, których się dopuścili wobec Mnie, gdy byli Mi niewierni. ⁹ Dla Mnie to miasto będzie przyczyną radości, chwałą i ozdobą wśród wszystkich narodów ziemi, które usłyszą o wszelkich dobrodziejstwach, jakie im uczyniłem. Zadrżą i wzruszą się z powodu wszelkiego dobra i pomyślności, które Ja im wyświadczyłem.

¹⁰ Tak mówi PAN: Na tym miejscu, o którym wy mówicie: «Jest zniszczone, nie ma w nim ludzi ani zwierząt», w miastach Judy, na spustoszonych i bezludnych ulicach Jerozolimy, znów będzie słychać ¹¹ głos radości i wesela, głos pana młodego i panny młodej, głos tych, którzy będą wchodzić z ofiarą dziękczynną do domu PANA, wołając: «Sławcie PANA Zastępów, bo PAN jest dobry, bo Jego łaska na wieki». Ja bowiem odnowię ten kraj i będzie on taki jak dawniej – mówi PAN.

¹² Tak mówi PAN Zastępów: Na tym spustoszonym miejscu, gdzie nie ma ludzi ani zwierząt, we wszystkich jego okolicach, znów pojawią się pastwiska i pasterze znów będą tam mogli prowadzić swoje trzody. ¹³ W miastach położonych w górach, na nizinach i na południu, w krainie Beniamina i w okolicach Jerozolimy, znów będą liczone owce – mówi PAN.

¹⁴ Oto nadchodzą dni – wyrocznia PANA – gdy spełnię obietnicę, którą dałem domowi Izraela i domowi Judy. ¹⁵ W tym czasie sprawię, że wyrośnie Dawidowi odrośl sprawiedliwa. On będzie się troszczył o prawo i sprawiedliwość w kraju. ¹⁶ Za dni jego panowania Juda dostąpi zbawienia, a Jerozolima będzie bezpieczna. Będą go nazywać: «PAN naszą sprawiedliwością». ¹⁷ Tak bowiem mówi PAN: Nie zabraknie w dynastii Dawida potomka zasiadającego na tronie Izraela. ¹⁸ Wśród kapłanów i lewitów nie zabraknie ludzi, którzy będą Mi przynosili całopalenia, ofiary z pokarmów i ustawiczne ofiary krwawe”.

¹⁹ Ponownie PAN skierował słowo do Jeremiasza: ²⁰ „Tak mówi PAN: Jeśli zdołacie zerwać moje przymierze z dniem i nocą, tak aby nie było dnia ani nocy w swoim czasie, ²¹ to również zostanie zerwane moje przymierze z mym sługą Dawidem: Nie będzie miał następcy tronu ani lewitów i kapłanów, którzy by Mi służyli. ²² Jak niezliczone są gwiazdy na niebie i ziarnka piasku nad morzem, tak rozmnożę potomków mojego sługi Dawida oraz lewitów, którzy Mi służą”.

²³ PAN znów skierował słowo do Jeremiasza: ²⁴ „Czy nie zauważyłeś, co ten naród rozpowiada, twierdząc: «PAN odrzucił oba rody, które wybrał»? Wzgardzili oni moim ludem, który według nich przestał być narodem. ²⁵ Tak mówi PAN: Czyż nie ustanowiłem mojego przymierza z dniem i nocą, praw nieba i ziemi? ²⁶ Czyżbym miał odrzucić potomstwo Jakuba i mojego sługi Dawida i nie ustanowić spośród niego panujących nad potomstwem Abrahama, Izaaka i Jakuba? Nie! Odmienię ich los i ulituję się nad nimi”.

LOS SEDECJASZA

Rozdział 34

34 ¹Gdy król babiloński Nabuchodonozor, całe jego wojsko i wszystkie rządzone przez niego królestwa na ziemi oraz wszystkie narody walczyły przeciwko Jerozolimie i wszystkim jej miastom, PAN tak powiedział do Jeremiasza: ²„Tak mówi PAN, Bóg Izraela: Idź! Powiedz królowi Judy Sedecjaszowi: Tak mówi PAN: To Ja wydałem to miasto w ręce króla babilońskiego, aby je spalił. ³Ty nie ujdziesz jego ręki. Na pewno zostaniesz schwytany i oddany w jego ręce. Osobiście spotkasz się z nim i pójdziesz do Babilonu. ⁴Jednakże słuchaj słowa PANA, królu Judy, Sedecjaszu: Tak mówi PAN do ciebie: Nie zginiesz od miecza. ⁵Umrzesz spokojnie. Okadzą cię jak twoich przodków, którzy królowali przed tobą, i będą cię opłakiwać: «Jakie nieszczęście, dostojny!». Taką składam ci obietnicę – wyrocznia PANA”.

⁶ Prorok Jeremiasz powtórzył Sedecjaszowi, królowi Judy, wszystkie te słowa w Jerozolimie. ⁷ W tym czasie wojska króla babilońskiego walczyły przeciwko Jerozolimie i przeciwko pozostałym miastom Judy: Lakisz i Azeka, bo spośród miast Judy tylko te twierdze się ostały.

POZORNA REFORMA SPOŁECZNA

⁸ PAN przemówił do Jeremiasza po tym, jak król Sedecjasz zawarł z całym ludem Jerozolimy umowę dotyczącą przywrócenia wolności. ⁹ Każdy miał obdarzyć wolnością tych spośród swoich niewolników i niewolnic, którzy byli Hebrajczykami, tak aby żaden Judejczyk nie czynił niewolnikiem swojego brata. ¹⁰ Wszyscy książęta i cały lud, którzy zawarli umowę, zgodzili się uwolnić swoich niewolników i niewolnice. Przyjęli te słowa i uwolnili swych niewolników. ¹¹ Potem jednak rozmyślili się i na powrót zmusili do niewolniczej służby tych, których wcześniej uwolnili.

¹² Wtedy PAN powiedział do Jeremiasza: ¹³ „Tak mówi PAN, Bóg Izraela: Ja zawarłem przymierze z waszymi przodkami w dniu, gdy ich wyprowadziłem z Egiptu, z domu niewoli, nakazując: ¹⁴ «Każdego siódmego roku uwolnisz swego brata Hebrajczyka, który został ci sprzedany i służył ci sześć lat. Obdarzysz go wolnością». Lecz wasi przodkowie nie usłuchali Mnie i nie okazali Mi posłuszeństwa. ¹⁵ Wy natomiast nawróciliście się dzisiaj i postąpiliście szlachetnie, ogłaszając wyzwolenie swoich bliźnich. Zawarliście umowę ze Mną w domu, który nosi moje imię. ¹⁶ Teraz jednak zmieniliście postanowienie, znieważając moje imię. Niewolników i niewolnice, których uprzednio obdarzyliście wolnością, sprowadziliście z powrotem do stanu niewoli. ¹⁷ Dlatego tak mówi PAN: Wy nie usłuchaliście Mnie, nie chcąc przywrócić wolności swoim braciom i bliźnim. Dlatego i Ja odsyłam was wolnymi – wyrocznia PANA – na miecz, zarazę i głód. Staniecie się przestrogą dla wszystkich królestw ziemi. ¹⁸ Z tymi, którzy złamali przymierze ze Mną, nie dochowując umowy, postąpię jak z cielcem, którego oni w mojej obecności przerąbali na dwie części i przeszli między nimi. ¹⁹ Tych, którzy przeszli między częściami cielca – książąt Judy, książąt Izraela, dworzan, kapłanów i cały lud kraju – ²⁰ wydam w ręce wrogów czyhających na ich życie. Ich trupy staną się żerem dla ptaków powietrznych i dzikich zwierząt. ²¹ Natomiast króla Judy, Sedecjasza, i jego ministrów wydam w ręce wrogów czyhających na ich życie, w ręce wojsk króla babilońskiego, które dopiero co wycofały się od was. ²² Ja nakazałem – wyrocznia PANA – i Ja to sprawię, że powrócą one do tego miasta. Będą walczyły przeciwko niemu, zdobędą je i spalą. Również z innych miast Judy uczynię bezludne pustkowie”.

PRZYKŁAD REKABITÓW

Rozdział 35

35 ¹Oto co PAN powiedział do Jeremiasza za dni Jojakima, syna Jozjasza, króla Judy: ²„Idź do Rekabitów, porozmawiaj z nimi i sprowadź ich do jednej z sal domu PANA. Tam podasz im wino do picia”. ³Wziąłem więc Jaazaniasza, syna Jeremiasza, syna Chabassiniasza, oraz jego braci, wszystkich jego synów i cały dom Rekabitów. ⁴Wprowadziłem ich do domu PANA, do sali synów Chanana, syna Igdaliasza, człowieka Bożego. Pomieszczenie to było z boku sali książąt, nad salą Maasejasza, syna Szalluma, strażnika progu. ⁵Postawiłem przed Rekabitami napełnione winem dzbany i kubki i powiedziałem do nich: „Pijcie wino”. ⁶Odpowiedzieli: „Nie będziemy pić wina, gdyż Jonadab, syn Rekaba, nasz ojciec, dał nam taki nakaz: «Nigdy nie będziecie pić wina, ani wy, ani wasi synowie. ⁷Nie będziecie też budować domów ani siać zboża, nie będziecie mieć winnic ani ich uprawiać, lecz całe życie będziecie mieszkać w namiotach, abyście długo żyli na ziemi, na której będziecie przychodniami». ⁸Usłuchaliśmy więc głosu Jonadaba, syna Rekaba, naszego ojca, we wszystkim, co nam nakazał. Ani my, ani nasze żony, ani nasi synowie i córki nigdy nie pijemy wina. ⁹Nie budujemy też domów mieszkalnych, nie mamy winnic ani pól uprawnych. ¹⁰Mieszkamy w namiotach i wiernie spełniamy wszystko, co nam nakazał nasz ojciec Jonadab. ¹¹Kiedy zaś przybył do kraju król babiloński Nabuchodonozor, powiedzieliśmy: «Chodźcie, schrońmy się do Jerozolimy przed wojskiem Chaldejczyków i Aramejczyków». Tak oto zamieszkaliśmy w Jerozolimie”.

¹² Wtedy PAN skierował słowo do Jeremiasza: ¹³ „Tak mówi PAN Zastępów, Bóg Izraela: Idź! Powiedz wszystkim Judejczykom i mieszkańcom Jerozolimy: Kiedy wreszcie przyjmiecie moje pouczenia i zaczniecie słuchać moich słów? – wyrocznia PANA. ¹⁴ Nakaz, który Jonadab, syn Rekaba, dał swoim synom, żeby nie pić wina, został przez nich wypełniony. Nie piją aż do dzisiaj, gdyż usłuchali nakazu swojego ojca. A Ja mówiłem do was i ciągle mówię, ale nie chcecie Mnie słuchać. ¹⁵ Posłałem do was moje sługi – proroków – i nadal posyłam, nawołując: Zawróćcie ze złej drogi i poprawcie wasze postępowanie. Nie chodźcie za cudzymi bogami, żeby im służyć, a będziecie mieszkać w ziemi, którą dałem wam i waszym przodkom. Wy jednak nie nakłoniliście ucha i nie posłuchaliście Mnie. ¹⁶ Podczas gdy synowie Jonadaba, syna Rekaba, zachowali nakaz swojego ojca, ten lud Mnie nie usłuchał. ¹⁷ Dlatego tak mówi PAN, Bóg Zastępów, Bóg Izraela: Oto Ja sprowadzę na Judę i na wszystkich mieszkańców Jerozolimy nieszczęście, które im zapowiedziałem. Bo mówiłem do nich, a nie usłuchali, wzywałem ich, lecz nie odpowiedzieli”.

¹⁸ Rekabitom zaś Jeremiasz powiedział: „Tak mówi PAN Zastępów, Bóg Izraela: Ponieważ usłuchaliście nakazu waszego ojca Jonadaba, byliście posłuszni wszystkim jego poleceniom i postępowaliście zgodnie z tym, co wam nakazał, ¹⁹ dlatego tak mówi PAN Zastępów, Bóg Izraela: Jonadabowi, synowi Rekaba, nie zabraknie potomków, którzy będą Mi służyć po wszystkie dni”.

CIERPIENIA JEREMIASZA

HISTORIA PIERWSZEGO I DRUGIEGO ZWOJU

Rozdział 36

36 ¹W czwartym roku Jojakima, syna Jozjasza, króla Judy, PAN tak przemówił do Jeremiasza: ²„Weź sobie zwój do pisania i zapisz na nim wszystkie słowa, które wypowiedziałem do ciebie przeciwko Izraelowi, Judzie i wszystkim narodom, od kiedy zacząłem mówić do ciebie w dniach Jozjasza aż do dziś. ³Może mieszkańcy Judy, słysząc o wszystkich nieszczęściach, które zamierzam na nich sprowadzić, porzucą swoje złe postępowanie, abym mógł przebaczyć im winy i grzechy”.

⁴ Jeremiasz wezwał Barucha, syna Neriasza, a Baruch pod dyktando Jeremiasza spisał na zwoju wszystkie słowa, które PAN do niego skierował. ⁵ Potem Jeremiasz dał Baruchowi takie polecenie: „Ja jestem uwięziony, nie mogę pójść do domu PANA. ⁶ Idź więc ty w dniu postu do domu PANA i odczytaj ludowi z tego zwoju słowa PANA, które zapisałeś pod moje dyktando. Odczytaj je również mieszkańcom Judy, którzy przychodzą z różnych miast. ⁷ Oby ich błaganie dotarło do PANA i oby porzucili swe złe postępowanie, gdyż PAN pała wielkim gniewem i oburzeniem na ten lud”. ⁸ Baruch, syn Neriasza, wykonał wszystko, co mu polecił prorok Jeremiasz, i w domu Pańskim odczytał z księgi słowa PANA.

⁹ W piątym roku Jojakima, syna Jozjasza, króla Judy, w dziewiątym miesiącu, ogłoszono przed PANEM post całemu ludowi w Jerozolimie i całemu ludowi, który przyszedł z miast Judy do Jerozolimy. ¹⁰ Im wszystkim, w domu PANA, w sali Gemariasza, syna pisarza Szafana, na górnym dziedzińcu u wejścia do Nowej Bramy Baruch odczytał z księgi słowa Jeremiasza. ¹¹ Gdy Micheasz, syn Gemariasza, syna Szafana, usłyszał wszystkie słowa PANA zawarte w księdze, ¹² zszedł do komnaty pisarza w pałacu króla. Siedzieli tam wszyscy ministrowie: pisarz Eliszama, Delajasz, syn Szemajasza, Elnatan, syn Akbora, Gemariasz, syn Szafana, i Sedecjasz, syn Chananiasza, oraz wszyscy dostojnicy. ¹³ Micheasz zrelacjonował im wszystko, co usłyszał, gdy pisarz Baruch czytał ludowi księgę.

¹⁴ Wszyscy dostojnicy posłali do Barucha Judiego, syna Netaniasza, syna Szelemiasza, syna Kusziego z poleceniem: „Weź ze sobą zwój, z którego czytałeś ludowi, i przyjdź!”. Baruch, syn Neriasza, zabrał zwój i poszedł do nich. ¹⁵ Oni zaś powiedzieli mu: „Usiądź i odczytaj nam ten zwój”. Baruch odczytał go w ich obecności. ¹⁶ A gdy oni usłyszeli wszystkie te słowa, przelękli się i po naradzie oznajmili Baruchowi: „Musimy koniecznie powiadomić o tym króla”. ¹⁷ I wypytywali Barucha: „Powiedz nam, czy to on dyktował ci to wszystko?”. ¹⁸ Baruch im odpowiedział: „On osobiście dyktował mi te wszystkie słowa, a ja zapisałem je atramentem w księdze”. ¹⁹ Wtedy dostojnicy rzekli do Barucha: „Idź do Jeremiasza i ukryjcie się obaj. Niech nikt nie wie, gdzie jesteście”.

²⁰ Przyszli do króla na dziedziniec, złożyli zwój w sali pisarza Eliszamy i powiadomili króla o całej sprawie. ²¹ Król posłał Judiego, żeby zabrał zwój i przyniósł go z sali pisarza Eliszamy. Judi odczytał go wobec króla i wobec wszystkich dostojników stojących wokół króla. ²² Król przebywał wtedy w sali zimowej, bo był to miesiąc dziewiąty, a przed nim stał piecyk z płonącymi węglami. ²³ Za każdym razem, gdy tylko Judi przeczytał trzy lub cztery kolumny zwoju, król odcinał je nożem pisarskim i wrzucał do ognia płonącego w piecu, aż cały zwój spłonął w rozpalonym piecu. ²⁴ Ani król, ani jego słudzy nie przerazili się i nie rozerwali swoich szat z powodu słów, które usłyszeli. ²⁵ Elnatan, Delajasz i Gemariasz prosili króla, żeby nie palił zwoju. Król jednak ich nie usłuchał ²⁶ i nakazał Jerachmeelowi, synowi królewskiemu, Serajaszowi, synowi Azriela, i Szelemiaszowi, synowi Abdeela, schwytać pisarza Barucha i proroka Jeremiasza. Lecz PAN ich ukrył.

²⁷ Kiedy król spalił zwój ze słowami, które spisał Baruch pod dyktando Jeremiasza, PAN tak przemówił do Jeremiasza: ²⁸ „Weź jeszcze inny zwój i napisz na nim wszystkie słowa, które były w poprzednim zwoju, zwoju spalonym przez Jojakima, króla Judy. ²⁹ Ale o Jojakimie, królu Judy, powiesz: Tak mówi PAN: Ty spaliłeś ten zwój, mówiąc: «Dlaczego napisałeś na nim: Oto przybędzie król babiloński, zniszczy ten kraj i wytępi w nim ludzi i zwierzęta?». ³⁰ Dlatego tak mówi PAN o Jojakimie, królu Judy:

Nie będzie miał potomka zasiadającego na tronie Dawida.

Jego trup zostanie wystawiony

na działanie skwaru w ciągu dnia i zimna w nocy.

³¹ Ukarzę jego samego, jego potomstwo

i sługi za ich winy.

Sprowadzę na nich, na mieszkańców Jerozolimy i na wszystkich Judejczyków nieszczęście, które im zapowiadałem, lecz Mnie nie słuchali”.

³² Jeremiasz wziął więc inny zwój, dał go pisarzowi Baruchowi, synowi Neriasza, a ten spisał na nim pod dyktando Jeremiasza wszystkie słowa zawarte w księdze, którą spalił w ogniu Jojakim, król Judy. Dodał do nich jeszcze wiele innych słów podobnej treści.

UWIĘZIENIE JEREMIASZA

Rozdział 37

37 ¹Po Jechoniaszu, synu Jojakima, panował król Sedecjasz, syn Jozjasza, którego Nabuchodonozor, król babiloński, ustanowił królem w kraju Judy. ²Lecz ani on, ani jego słudzy, ani lud ziemi nie słuchali słów, które PAN wypowiedział przez proroka Jeremiasza. ³Król Sedecjasz posłał Jukala, syna Szelemiasza, i kapłana Sofoniasza, syna Maasejasza, do proroka Jeremiasza z prośbą: „Wstaw się za nami do PANA, naszego Boga”. ⁴ W tym czasie Jeremiasz mógł się swobodnie poruszać wśród ludu, gdyż jeszcze nie wtrącono go do więzienia.

⁵ Wtedy wojsko faraona wyruszyło z Egiptu. Na wieść o tym Chaldejczycy oblegający Jerozolimę odstąpili od miasta. ⁶ PAN zaś skierował takie słowo do proroka Jeremiasza:

⁷ „Tak mówi PAN, Bóg Izraela:

Powiedzcie królowi Judy,

który posłał was do mnie,

żeby się Mnie poradzić:

Oto wojsko faraona,

które wyruszyło wam na pomoc,

wróci do swojego kraju, Egiptu.

⁸ A wtedy Chaldejczycy powrócą

i będą walczyć przeciw temu miastu.

Zdobędą je i spalą ogniem.

⁹ Tak mówi PAN:

Nie łudźcie samych siebie, mówiąc:

«Na pewno odstąpią od nas walczący z nami Chaldejczycy».

Nie odstąpią!

¹⁰ Choćbyście nawet pobili

całe wojsko Chaldejczyków walczące z wami i pozostaliby wśród nich tylko ranni,

to powstaną ze swoich namiotów,

by podłożyć ogień pod to miasto”.

¹¹ Gdy wojsko chaldejskie przerwało oblężenie Jerozolimy wobec zagrożenia ze strony wojska faraona, ¹² Jeremiasz chciał opuścić Jerozolimę i udać się do krainy Beniamina w sprawach rodzinnego majątku. ¹³ I znalazł się w bramie Beniamina. Stał tam dowódca straży – Jeriasz, syn Szelemiasza, syna Chananiasza. Ten zatrzymał proroka Jeremiasza, mówiąc: „Przechodzisz na stronę Chaldejczyków!”. ¹⁴ Jeremiasz odpowiedział: „Nieprawda! Nie przechodzę do Chaldejczyków”. Lecz Jeriasz nie chciał go słuchać, pochwycił Jeremiasza i zaprowadził przed dostojników. ¹⁵ A dostojników ogarnęła złość na Jeremiasza, pobili go i wtrącili do więzienia w domu pisarza Jonatana, zamienionym na więzienie. ¹⁶ Jeremiasza wrzucono do ciemnego lochu i siedział tam wiele dni.

¹⁷ Dopiero król Sedecjasz kazał go przyprowadzić do swojego pałacu i wypytał go potajemnie: „Czy jest słowo od PANA?”. Jeremiasz powiedział: „Jest”. I dodał: „Będziesz wydany w ręce króla babilońskiego”. ¹⁸ Następnie zapytał króla Sedecjasza: „Czym zawiniłem przeciwko tobie, twoim sługom i temu ludowi, że wtrąciliście mnie do więzienia? ¹⁹ Gdzie są wasi prorocy, którzy wam prorokowali, że król babiloński nie wyruszy przeciwko wam i przeciw temu krajowi? ²⁰ A teraz posłuchaj, panie, mój królu. Wysłuchaj mojej prośby: Nie każ mi wracać do domu pisarza Jonatana, abym tam nie umarł”. ²¹ Król Sedecjasz polecił umieścić Jeremiasza na dziedzińcu wartowni, gdzie dawano mu codziennie bochenek chleba z ulicy Piekarskiej, dopóki nie zabrakło chleba w mieście. Jeremiasz przebywał więc na dziedzińcu wartowni.

Rozdział 38

38 ¹Szefatiasz, syn Matana, Godoliasz, syn Paszchura, Jukal, syn Szelemiasza, i Paszchur, syn Malkiasza, słyszeli słowa, które Jeremiasz wypowiedział do całego ludu:

² „Tak mówi PAN:

Kto pozostanie w tym mieście

– umrze od miecza, głodu i zarazy.

Kto wyjdzie do Chaldejczyków

– przeżyje, ocali swoje życie i będzie żył.

³ Tak mówi PAN:

Na pewno miasto to będzie wydane

w ręce króla babilońskiego

i zostanie zajęte przez jego wojsko”.

⁴ Wtedy dostojnicy powiedzieli do króla: „Ten człowiek musi umrzeć, bo przez swoje słowa osłabia ducha ostatnich obrońców tego miasta i całego ludu. Temu człowiekowi nie chodzi o pomyślność ludu, ale o jego zgubę”. ⁵ Król Sedecjasz odrzekł: „Jest przecież w waszych rękach”. Król bowiem był wobec nich bezsilny. ⁶ Wtedy wzięli Jeremiasza i wrzucili go do zbiornika Malkiasza, syna królewskiego, na dziedzińcu wartowni. Spuścili tam Jeremiasza na sznurach. W zbiorniku nie było wody, lecz błoto, tak że Jeremiasz ugrzązł w nim.

⁷ Etiopczyk Ebed-Melek, dworzanin, który był w pałacu króla, usłyszał, że wrzucono Jeremiasza do zbiornika na wodę. Król zaś zasiadał w Bramie Beniamina. ⁸ Wyszedł więc Ebed-Melek z królewskiego pałacu i powiedział królowi: ⁹ „Panie mój, królu, ci ludzie źle postąpili z prorokiem Jeremiaszem, wrzucając go do zbiornika na wodę. Umrze tam z głodu, bo nie ma już chleba w mieście”. ¹⁰ Król polecił Etiopczykowi Ebed-Melekowi: „Weź stąd ze sobą trzech ludzi i wydobądź proroka Jeremiasza ze zbiornika na wodę, zanim umrze”. ¹¹ Ebed-Melek wziął ze sobą tych ludzi, wszedł do magazynu pałacu królewskiego, zabrał stamtąd stare ubrania i na sznurach spuścił je Jeremiaszowi do zbiornika. ¹² Etiopczyk Ebed-Melek rzekł do Jeremiasza: „Owiń tymi starymi ubraniami sznury i podłóż je sobie pod pachy”. Jeremiasz tak zrobił. ¹³ Wyciągnęli Jeremiasza na sznurach i wydobyli go ze zbiornika na wodę. Odtąd Jeremiasz pozostawał na dziedzińcu wartowni.

¹⁴ Król Sedecjasz kazał przyprowadzić proroka Jeremiasza do trzeciego wejścia, które prowadziło do domu PANA. Król rzekł do Jeremiasza: „Zapytam cię o coś. Nie kryj przede mną niczego”. ¹⁵ Jeremiasz powiedział Sedecjaszowi: „Jeśli ci powiem, na pewno każesz mnie zabić. A jeśli ci doradzę, i tak mnie nie posłuchasz”. ¹⁶ Wtedy król Sedecjasz przysiągł Jeremiaszowi w tajemnicy: „Na życie PANA, który dał nam to życie, nie każę cię zabić i nie wydam cię w ręce ludzi, którzy czyhają na twoje życie”. ¹⁷ Jeremiasz rzekł do Sedecjasza:

„Tak mówi PAN, Bóg Zastępów, Bóg Izraela:

Jeśli dobrowolnie wyjdziesz do dowódców króla babilońskiego, ocalisz swoje życie

i miasto nie zostanie spalone.

Ocalisz życie ty i twoja rodzina.

¹⁸ Ale jeśli nie wyjdziesz do dowódców króla babilońskiego, miasto zostanie wydane w ręce Chaldejczyków.

Oni je spalą, a ty nie ujdziesz ich ręki”.

¹⁹ Król Sedecjasz powiedział do Jeremiasza: „Boję się, że Chaldejczycy wydadzą mnie w ręce Judejczyków, którzy już wcześniej się im poddali, a ci mnie wyszydzą”. ²⁰ Jeremiasz odparł: „Nie wydadzą cię! Posłuchaj słowa PANA, które ci przekazałem, a wszystko pójdzie dobrze i ocalisz swoje życie. ²¹ Lecz jeśli się nie poddasz, posłuchaj, co PAN mi pokazał:

²² Oto wszystkie kobiety,

które zostały w królewskim pałacu Judy,

są prowadzone do dowódców babilońskich.

I mówią: «Twoi przyjaciele podeszli cię i zwiedli.

A gdy twoje nogi ugrzęzły w błocie,

oni się wycofali».

²³ Wszystkie wasze kobiety i dzieci będą uprowadzone do Chaldejczyków, a i ty nie wymkniesz się z ich ręki. Zostaniesz schwytany przez króla babilońskiego, a miasto spłonie w ogniu”. ²⁴ Sedecjasz przykazał Jeremiaszowi: „Niech nikt się nie dowie, o czym mówiłeś, abyś nie zginął. ²⁵ Gdy dowódcy dowiedzą się, że rozmawiałem z tobą, przyjdą do ciebie i będą cię wypytywać: «Powiedz nam, o czym rozmawiałeś z królem? Nic nie kryj przed nami, a nie zabijemy cię. Co ci powiedział król?». ²⁶ Wtedy im powiesz: «Przedłożyłem królowi moją prośbę, by mnie nie odsyłał na niechybną śmierć do domu Jonatana»”. ²⁷ Gdy więc przyszli wszyscy dowódcy do Jeremiasza i zaczęli go wypytywać, on odpowiedział im dokładnie tak, jak król mu polecił. I zostawili go w spokoju, bo sprawa nie wyszła na jaw. ²⁸ Jeremiasz pozostał więc na dziedzińcu wartowni aż do dnia zdobycia Jerozolimy. Wkrótce Jerozolima została zdobyta.

UPADEK JEROZOLIMY – LOS JEREMIASZA

Rozdział 39

39 ¹W dziewiątym roku Sedecjasza, króla Judy, w dziesiątym miesiącu przybył król babiloński Nabuchodonozor i całe jego wojsko pod Jerozolimę. Zaczęło się oblężenie. ²W jedenastym roku Sedecjasza, w dziewiątym dniu czwartego miesiąca dokonano wyłomu w murach miasta. ³Weszli do miasta wszyscy dowódcy króla babilońskiego i zatrzymali się w Bramie Środkowej. Byli to Tergal-sar-eser z Sin-Magir, przełożony dworzan Nebuszazban, naczelny wódz Nergal-sar-eser i cała reszta dowódców króla babilońskiego. ⁴Gdy zobaczył ich król Judy Sedecjasz oraz wszyscy jego żołnierze, postanowili uciec z miasta. Wyszli pod osłoną nocy drogą przez ogród królewski, a następnie przez bramę między murami. Potem ruszyli w kierunku Araby. ⁵Ale wojsko Chaldejczyków puściło się w pościg za nimi i dopadło Sedecjasza na równinach Jerycha. Żołnierze pojmali go i zaprowadzili do Ribli w kraju Chamat do króla babilońskiego Nabuchodonozora, a ten wydał na niego wyrok. ⁶Król babiloński polecił w Ribli zabić na oczach Sedecjasza jego synów. Król babiloński kazał też wymordować wszystkich dostojników judzkich. ⁷Sedecjaszowi wyłupił oczy, zakuł go w mosiężne kajdany i polecił zaprowadzić go do Babilonu. ⁸Następnie Chaldejczycy spalili pałac królewski i domy mieszkańców oraz zburzyli mury Jerozolimy. ⁹Resztę ludu: tych, którzy pozostali w mieście, i tych, którzy wcześniej uciekli i poddali się – czyli całą resztę ludu, dowódca gwardii Nebuzaradan uprowadził do Babilonii. ¹⁰Natomiast pewną liczbę biedaków, którzy nic nie posiadali, dowódca gwardii Nebuzaradan pozostawił w kraju Judy, oddając im jednocześnie winnice i pola. ¹¹W sprawie zaś Jeremiasza król babiloński Nabuchodonozor dał dowódcy gwardii Nebuzaradanowi takie zarządzenie: ¹²„Weź go i pilnuj. Nie czyń mu nic złego, lecz spełnij jego życzenia”. ¹³Dowódca gwardii Nebuzaradan, przełożony dworzan Nebuszazban, naczelny wódz Nergal-sar-eser i wszyscy dowódcy króla babilońskiego ¹⁴kazali zabrać Jeremiasza z dziedzińca wartowni i przekazali go Godoliaszowi, synowi Achikama, syna Szafana, aby go zwolnił do domu. Zamieszkał więc pośród ludu.

¹⁵ Gdy Jeremiasz był jeszcze więziony na dziedzińcu wartowni, PAN przemówił do niego:

¹⁶ „Idź i powiedz Etiopczykowi Ebed-Melekowi:

Tak mówi PAN Zastępów, Bóg Izraela:

Oto Ja spełnię moje słowa w sprawie tego miasta, sprowadzając na nie zgubę, a nie pomyślność.

Stanie się to pewnego dnia na twoich oczach.

¹⁷ Ale w tym dniu Ja ciebie ocalę

– wyrocznia PANA.

Nie będziesz wydany w ręce ludzi,

których się boisz,

¹⁸ gdyż na pewno cię uratuję.

Nie zginiesz od miecza,

ocalisz swoje życie,

bo Mi zaufałeś – wyrocznia PANA”.

Rozdział 40

40 ¹ Do Jeremiasza nadeszło słowo PANA po tym, jak dowódca gwardii Nebuzaradan uwolnił go w Ramie. Wcześniej tam go znalazł jako więźnia zakutego w kajdany pośród wszystkich uprowadzonych z Jerozolimy i z Judy, którzy mieli być przesiedleni do Babilonii. ² Dowódca gwardii wziął Jeremiasza pod swoją opiekę i powiedział mu: „PAN, twój Bóg, przepowiedział temu miejscu zgubę. ³ PAN przyszedł i uczynił tak, jak zapowiedział, bo zgrzeszyliście przeciw PANU i nie słuchaliście Jego głosu. Dlatego spotkało was to nieszczęście. ⁴ Dziś uwalniam twoje ręce z kajdan. Jeśli uważasz za słuszne, aby iść ze mną do Babilonu, to chodź, a zatroszczę się o ciebie. Ale jeśli nie uważasz za słuszne, by iść ze mną do Babilonu, to zostań. Oto cały kraj przed tobą. Udaj się, dokądkolwiek zechcesz. ⁵ Jeśli nie chcesz zostać ze mną, idź do Godoliasza, syna Achikama, syna Szafana, którego król babiloński ustanowił zarządcą miast judzkich. Pozostań z nim wśród ludu albo idź tam, dokąd uznasz za słuszne”. I dowódca gwardii dał mu żywność i pieniądze, po czym go odesłał. ⁶ Jeremiasz przyszedł do Godoliasza, syna Achikama, do Mispy i zamieszkał u niego pośród ludu, który pozostał w kraju.

ZAMACH NA GODOLIASZA

⁷ Dowódcy wojsk Judy rozproszonych w kraju usłyszeli, że król babiloński ustanowił zarządcą kraju Godoliasza, syna Achikama, oraz że powierzył mu mężczyzn, kobiety i dzieci spośród ubogich kraju, których nie uprowadzono do Babilonu. ⁸ Do Godoliasza rezydującego w Mispie przyszli więc wraz ze swymi ludźmi: Izmael, syn Netaniasza, Jochanan i Jonatan, synowie Kareacha, Serajasz, syn Tanchumeta, synowie Efaja z Netofy i Jezaniasz, syn Maakatyty. ⁹ Godoliasz, syn Achikama, syna Szafana, oświadczył uroczyście im oraz ich ludziom: „Nie bójcie się służyć Chaldejczykom. Wróćcie do kraju i służcie królowi babilońskiemu, a będzie się wam dobrze wiodło. ¹⁰ Natomiast ja pozostanę w Mispie i będę was reprezentował wobec Chaldejczyków, którzy przyjdą do nas. Wy zaś zbierajcie wino, owoce i oliwę, róbcie zapasy i pozostańcie w miastach, które zamieszkujecie”.

¹¹ Również wszyscy Judejczycy, którzy są w Moabie, wśród Ammonitów, w Edomie i we wszystkich krajach, usłyszeli, że król babiloński pozostawił resztę Judejczyków, a ich przełożonym ustanowił Godoliasza, syna Achikama, syna Szafana. ¹² Wrócili więc wszyscy Judejczycy ze wszystkich miejsc, gdzie byli rozproszeni, i przybyli do kraju Judy, do Godoliasza rezydującego w Mispie. Zebrali też bardzo dużo wina i owoców.

¹³ Pewnego dnia do Godoliasza do Mispy przyszli Jochanan, syn Kareacha, oraz wszyscy dowódcy wojsk, którzy byli rozproszeni w kraju, ¹⁴ i powiedzieli: „Czy nie wiesz, że król Ammonitów Baalis posłał Izmaela, syna Netaniasza, żeby cię zabić?”. Godoliasz, syn Achikama, nie uwierzył im jednak. ¹⁵ Jochanan, syn Kareacha, powiedział w tajemnicy Godoliaszowi w Mispie: „Pozwól mi pójść i zabić Izmaela, syna Netaniasza, tak aby nikt nie wiedział. Dlaczego on ma cię pozbawić życia? Wtedy wszyscy Judejczycy, którzy zgromadzili się wokół ciebie, rozproszą się i zginie reszta Judy”. ¹⁶ Godoliasz, syn Achikama, odpowiedział Jochananowi, synowi Kareacha: „Nie czyń tego! To, co mówisz o Izmaelu, jest kłamstwem”.

Rozdział 41

41 ¹ W siódmym miesiącu do Mispy, do Godoliasza, syna Achikama, przyszedł Izmael, syn Netaniasza, syna Eliszamy z rodu królewskiego, jeden z urzędników królewskich w towarzystwie dziesięciu ludzi. I gdy ucztowali w Mispie, ² Izmael, syn Netaniasza, wraz ze swoimi dziesięcioma ludźmi rzucili się na Godoliasza, syna Achikama, syna Szafana, i zabili go mieczem. Zadali śmierć temu, którego król babiloński ustanowił zarządcą kraju. ³ Izmael wymordował również wszystkich Judejczyków, którzy byli z Godoliaszem w Mispie, oraz żołnierzy chaldejskich, którzy się tam znajdowali.

⁴ W drugim dniu po śmierci Godoliasza, gdy jeszcze nikt o tym nie wiedział, ⁵ z Sychem, Szilo i Samarii przybyło osiemdziesięciu mężczyzn. Mieli oni ogolone brody, porozdzierane szaty i nacięcia na ciele. Nieśli ze sobą ofiary z pokarmów i kadzidła, przeznaczone do domu PANA. ⁶ Izmael, syn Netaniasza, wyszedł im naprzeciw z Mispy. Oni zaś szli i płakali. Gdy spotkał się z nimi, powiedział: „Wstąpcie do Godoliasza, syna Achikama”. ⁷ Gdy oni weszli do miasta, Izmael, syn Netaniasza, z pomocą swych ludzi wymordował ich przy zbiorniku na wodę. ⁸ Ocalało spośród nich tylko dziesięciu. Rzekli oni do Izmaela: „Nie zabijaj nas! Mamy ukryte w polu zapasy pszenicy, jęczmienia, oliwy i miodu”. Wstrzymał się więc i nie zabił ich jak ich braci.

⁹ Zbiornik na wodę, do którego Izmael wrzucił wszystkie trupy pomordowanych mężczyzn, był bardzo wielki. Wykonał go jeszcze król Asa zagrożony przez króla Baszę z Izraela. Ten właśnie zbiornik Izmael, syn Netaniasza, wypełnił pomordowanymi.

¹⁰ Izmael wziął w niewolę całą resztę ludu, który był w Mispie: córki królewskie i cały lud, który pozostał w Mispie, a który dowódca gwardii Nebuzaradan oddał pod władzę Godoliaszowi, synowi Achikama. Izmael, syn Netaniasza, wziął ich w niewolę i wyruszył razem z nimi do Ammonitów.

¹¹ Gdy Jochanan, syn Kareacha, i wszyscy dowódcy wojska, którzy z nim byli, usłyszeli o zbrodniach Izmaela, syna Netaniasza, ¹² zebrali wszystkich mężczyzn i wyruszyli do walki z Izmaelem, synem Netaniasza. Zastali go przy wielkim stawie, który jest w Gabaonie. ¹³ Gdy ludzie prowadzeni przez Izmaela ujrzeli Jochanana, syna Kareacha, i jego dowódców, ucieszyli się. ¹⁴ Wszyscy ludzie z Mispy, których uprowadził Izmael, zawrócili do Jochanana, syna Kareacha. ¹⁵ Natomiast Izmael, syn Netaniasza, uciekł z ośmioma ludźmi przed Jochananem i udał się do Ammonitów.

¹⁶ Jochanan, syn Kareacha, i wszyscy jego dowódcy zabrali całą resztę ludu, którą Izmael, syn Netaniasza, uprowadził z Mispy po zabójstwie Godoliasza, syna Achikama: żołnierzy, kobiety i dzieci oraz dworzan, których uprowadził z Gabaonu. ¹⁷ Zawrócili oni i znaleźli schronienie w Kimham koło Betlejem. Chcieli bowiem uciec do Egiptu ¹⁸ z obawy przed Chaldejczykami, ponieważ Izmael, syn Netaniasza, zabił Godoliasza, syna Achikama, którego król babiloński ustanowił zwierzchnikiem kraju.

UCIECZKA DO EGIPTU

Rozdział 42

42 ¹Wszyscy dowódcy wojska: Jochanan, syn Kareacha, Jezaniasz, syn Hoszajasza, i cały lud od najmniejszego do największego, przyszli ²do proroka Jeremiasza i powiedzieli: „Wysłuchaj naszej prośby. Módl się do PANA, twojego Boga, za nas i za całą tę resztę, gdyż z wielkiej liczby niewielu nas pozostało, jak to widzisz na własne oczy. ³Niech PAN, twój Bóg, wskaże nam, którą drogą mamy pójść i co robić”. ⁴Prorok Jeremiasz odpowiedział im: „Rozumiem, że mam prosić PANA, waszego Boga, zgodnie z waszymi słowami. Każde słowo, które przekaże wam PAN, ja wam oznajmię. Nie zataję przed wami niczego”. ⁵Oni rzekli Jeremiaszowi: „Niech PAN będzie nam świadkiem prawdziwym i wiernym, że postąpimy zgodnie ze wszystkim, co przekaże nam PAN, twój Bóg. ⁶ Czy będzie to słowo pomyślne, czy złowieszcze, usłuchamy głosu PANA, naszego Boga, do którego ciebie posyłamy, żeby nam było dobrze. Usłuchamy głosu PANA, naszego Boga”.

⁷ Po dziesięciu dniach PAN przemówił do Jeremiasza. ⁸ Wezwał więc on Jochanana, syna Kareacha, wszystkich jego dowódców i cały lud od najmniejszego do największego ⁹ i rzekł do nich: „Tak mówi PAN, Bóg Izraela, do którego posłaliście mnie, żebym zaniósł waszą prośbę:

¹⁰ Jeśli pozostaniecie w tym kraju,

to odbuduję was i więcej nie zniszczę.

Zasadzę was i już nie wykorzenię,

bo żal mi was z powodu nieszczęścia,

które na was zesłałem.

¹¹ Nie bójcie się króla babilońskiego,

który przejmuje was trwogą.

Nie bójcie się go – wyrocznia PANA –

gdyż Ja jestem z wami,

żeby was zbawić

i wyrwać z jego ręki.

¹² Ja okażę wam miłosierdzie,

a on ulituje się nad wami

i pozwoli wam mieszkać w waszej ziemi.

¹³ Jeśli jednak powiecie:

«Nie chcemy mieszkać w tym kraju»,

jeśli nie usłuchacie głosu PANA,

waszego Boga, ¹⁴ i powiecie: «Nie!

My pójdziemy do kraju egipskiego.

Tam już nie będziemy oglądać wojny

ani słuchać głosu rogu,

tam nie zbraknie nam chleba

i tam chcemy mieszkać»,

¹⁵ to posłuchajcie słowa PANA, Reszto Judy:

Tak mówi PAN Zastępów, Bóg Izraela:

Jeśli naprawdę zdecydujecie udać się do Egiptu i pójdziecie, aby tam zamieszkać,

¹⁶ to spotka was miecz, którego się boicie,

i dosięgnie was w kraju egipskim głód,

którego się lękacie.

Będziecie prześladowani w Egipcie

i tam pomrzecie.

¹⁷ A wszyscy ludzie, którzy postanowili iść do Egiptu, żeby tam zamieszkać,

zginą od miecza, głodu i zarazy.

Nikt z nich się nie ostoi

i nikt nie ucieknie przed nieszczęściem,

które Ja ześlę na nich.

¹⁸ Tak bowiem mówi PAN Zastępów, Bóg Izraela:

Podobnie jak wylał się mój gniew

i moje oburzenie na mieszkańców Jerozolimy, tak wyleje się moje oburzenie na was,

jeśli pójdziecie do Egiptu.

Staniecie się przedmiotem przekleństwa,

zgrozy, złorzeczenia i hańby.

Nie zobaczycie więcej tego miejsca”.

¹⁹ „PAN powiedział do was, Reszto Judy:

«Nie idźcie do Egiptu!».

Wiedzcie dobrze,

że ja dzisiaj świadczę przeciwko wam.

²⁰ Wy bowiem samych siebie oszukujecie.

Przecież wysłaliście mnie

do PANA, waszego Boga, mówiąc:

«Proś za nami PANA, naszego Boga,

wypełnimy wszystko, co powie PAN, nasz Bóg, uczynimy wszystko, co nam każe».

²¹ Dzisiaj wam to oznajmiam,

lecz wy nie słuchacie głosu PANA, waszego Boga, i tego, co mi dla was przekazał.

²² A teraz zapewniam was, że zginiecie od miecza, głodu i zarazy w tym miejscu, do którego pragniecie iść, aby tam zamieszkać”.

Rozdział 43

43 ¹Gdy Jeremiasz skończył oznajmiać całemu ludowi słowa PANA, ich Boga, wszystkie te słowa, które przekazał mu dla nich PAN, ich Bóg, ²odezwał się do Jeremiasza Azariasz, syn Hoszajasza, Jochanan, syn Kareacha i inni zuchwalcy: „Kłamiesz! Nie posłał cię PAN, nasz Bóg, z poleceniem: «Nie idźcie do Egiptu, by tam zamieszkać». ³To Baruch, syn Neriasza, podburzył cię przeciwko nam, aby nas oddać w ręce Chaldejczyków, którzy chcą nas wydać na śmierć, prowadząc do Babilonu”. ⁴Jochanan, syn Kareacha, wszyscy jego dowódcy i cały lud nie usłuchali więc głosu PANA, aby pozostać w kraju Judy. ⁵Jochanan, syn Kareacha, i wszyscy jego dowódcy wzięli całą resztę mieszkańców Judy, którzy wrócili z wygnania wśród wszystkich narodów, by zamieszkać w kraju Judy: ⁶mężczyzn, kobiety, dzieci, córki królewskie – wszystkich ludzi, których dowódca gwardii Nebuzaradan powierzył Godoliaszowi, synowi Achikama, syna Szafana – a także proroka Jeremiasza i Barucha, syna Neriasza. ⁷Nie chcąc słuchać głosu PANA, poszli do Egiptu i dotarli do Tachpanches.

DZIAŁALNOŚĆ JEREMIASZA W EGIPCIE

⁸ W Tachpanches PAN tak przemówił do Jeremiasza: ⁹ „Weź do rąk wielkie kamienie i w obecności Judejczyków ukryj je w zaprawie muru z cegły, który jest u wejścia do pałacu faraona w Tachpanches. ¹⁰ Potem im powiedz:

Tak mówi PAN Zastępów, Bóg Izraela:

Oto Ja kazałem sprowadzić króla babilońskiego Nabuchodonozora, mojego sługę.

On postawi swój tron na tych kamieniach, które ukryłem, i rozciągnie swój baldachim nad nimi.

¹¹ Przyjdzie i pokona kraj egipski.

Kto ma pójść na śmierć – pójdzie na śmierć,

kto do niewoli – do niewoli,

kto pod miecz – pod miecz.

¹² Podłoży on ogień pod świątynie bogów egipskich, spali ich lub weźmie w niewolę.

Wyniszczy kraj egipski

jak pasterz niszczy robactwo w swoim kożuchu i spokojnie stamtąd wyjdzie.

¹³ Zniszczy kolumny świątyni Słońca,

która jest w Egipcie,

i świątynie bogów egipskich spali w ogniu”.

Rozdział 44

44 ¹Słowo PANA skierowane do Jeremiasza, adresowane do wszystkich Judejczyków mieszkających w Egipcie: w Migdol, w Tachpanches, w Nof, w kraju Patros:

² „Tak mówi PAN Zastępów, Bóg Izraela:

Widzieliście nieszczęście,

które sprowadziłem na Jerozolimę

i na wszystkie miasta Judy.

Są one dzisiaj ruiną i nikt w nich nie mieszka

³ z powodu nieprawości, jakiej się dopuścili: obrażali Mnie, chodzili składać ofiarę z kadzidła

i służyć obcym bogom, których nie znali ani oni, ani wy czy wasi przodkowie.

⁴ Posyłałem do was wszystkie moje sługi, proroków, i ciągle posyłam, mówiąc:

Nie popełniajcie tych obrzydliwości,

bo ich nienawidzę.

⁵ Ale nie chcieli słuchać i nie nakłonili swych uszu, nie porzucili nieprawości,

lecz dalej palili kadzidło cudzym bogom.

⁶ Wybuchł więc mój gwałtowny gniew, rozpalił się w miastach Judy i na ulicach Jerozolimy.

Stały się one ruiną i pustkowiem,

jak to jest dzisiaj.

⁷ A teraz tak mówi PAN,

Bóg Zastępów, Bóg Izraela:

Dlaczego działacie na własną szkodę,

wyniszczając u siebie mężczyzn i kobiety,

dzieci i niemowlęta spośród Judy,

tak aby nie pozostała z was nawet reszta?

⁸ Dlaczego obrażacie Mnie dziełami waszych rąk, paląc kadzidło cudzym bogom w Egipcie, do którego weszliście, aby tam zamieszkać?

W ten sposób sami ściągacie na siebie zgubę, stając się przedmiotem złorzeczenia i hańby u wszystkich narodów ziemi.

⁹ Czy zapomnieliście o nieprawościach waszych przodków, o nieprawościach królów Judy,

o nieprawościach jego dostojników,

o nieprawościach kobiet, jakich dopuszczali się w kraju Judy i na ulicach Jerozolimy?

¹⁰ Po dziś dzień nie okazali skruchy.

Nie mieli bojaźni Bożej, nie postępowali zgodnie z moim Prawem i moimi przykazaniami, które dałem wam i waszym przodkom.

¹¹ Dlatego tak mówi PAN Zastępów, Bóg Izraela:

Oto postanowię waszą zgubę, aby wytępić całego Judę.

¹² Wezmę Resztę Judy, która postanowiła pójść do kraju egipskiego, aby tam zamieszkać.

Wyginą wszyscy w Egipcie,

padną od miecza i głodu.

Wyginą od najmniejszego do największego,

pomrą od miecza i głodu.

Staną się przedmiotem przekleństwa i zgrozy, złorzeczenia i hańby.

¹³ Mieszkających w Egipcie dotknę karą,

tak jak Jerozolimę ukarałem mieczem, głodem i zarazą.

¹⁴ Nikt z Reszty Judy przybyłej do Egiptu, aby tam zamieszkać, nie ucieknie i nie ocaleje.

Będą chcieli wrócić do kraju Judy,

za którym tęsknią, żeby tam zamieszkać,

lecz nikt nie wróci prócz nielicznych zbiegów”.

¹⁵ Całe wielkie zgromadzenie: wszyscy mężczyźni, którzy wiedzieli, że ich żony palą kadzidła cudzym bogom, wszystkie kobiety i cały lud mieszkający w Patro w Egipcie odpowiedzieli Jeremiaszowi: ¹⁶ „Nie będziemy słuchać tego, co powiedziałeś do nas w imię PANA. ¹⁷ Będziemy nadal czynić wszystko, co postanowiliśmy: palić kadzidło królowej niebios i składać dla niej ofiary płynne, jak to czyniliśmy my i nasi przodkowie, nasi królowie oraz nasi dostojnicy w miastach Judy i na ulicach Jerozolimy. Mieliśmy wtedy chleba do syta, dobrze się nam wiodło i nie spotykały nas nieszczęścia. ¹⁸ Odkąd zaprzestaliśmy palić kadzidło dla królowej niebios i składać dla niej ofiary płynne, brakuje nam wszystkiego. Giniemy od miecza i głodu”. ¹⁹ Kobiety dodały: „A jeśli chodzi o palenie kadzidła dla królowej niebios i składanie dla niej ofiar płynnych, to my wypiekamy dla niej placki z jej podobizną i składamy dla niej ofiary płynne za wiedzą naszych mężów”.

²⁰ Wówczas Jeremiasz przemówił do całego ludu: do mężczyzn, do kobiet i do całego ludu, który tak mu odpowiedział: ²¹ „Czyż PAN nie pamięta ofiar kadzielnych, które w miastach Judy i na ulicach Jerozolimy ofiarowaliście wy i wasi przodkowie, wasi królowie, wasi dostojnicy i lud kraju? Czyż nie zachowuje tego w swym sercu? ²² Nie mógł już PAN znieść złych czynów ani obrzydliwości, jakich się dopuszczaliście. Wasz kraj stał się więc ruiną, przedmiotem zgrozy i złorzeczenia. Do dziś pozostał bez mieszkańców. ²³ Spotkało was to nieszczęście dlatego, że składaliście ofiary z kadzidła, grzeszyliście przeciwko PANU i nie słuchaliście głosu PANA, Jego Prawa ani Jego przykazań, i nie postępowaliście według Jego nakazów”.

²⁴ Jeremiasz rzekł do całego ludu i do wszystkich kobiet: „Słuchajcie słowa PANA, wszyscy Judejczycy, którzy jesteście teraz w Egipcie: ²⁵ Tak mówi PAN Zastępów, Bóg Izraela: Wy oraz wasze kobiety tak czyniliście i mówiliście: «Wiernie wypełnimy złożone śluby, zgodnie z którymi mamy składać ofiarę z kadzidła dla królowej niebios i wylewać dla niej ofiary płynne». Dotrzymujcie gorliwie waszych ślubów i wiernie je wypełniajcie! ²⁶ Wszyscy Judejczycy mieszkający w Egipcie, słuchajcie jednak słowa PANA: Oto Ja przysiągłem na moje wielkie imię, mówi PAN: Żaden z Judejczyków mieszkających w Egipcie nie będzie już wzywał mojego imienia, mówiąc: «Na życie mojego PANA, BOGA». ²⁷ Dopilnuję tego, by spotkało was nieszczęście zamiast pomyślności. Wszyscy Judejczycy w Egipcie zginą od miecza i głodu i zostaną całkowicie wyniszczeni. ²⁸ Tylko bardzo nieliczni, którzy unikną miecza, wrócą z Egiptu do krainy Judy, i wtedy cała reszta Judy, która przybyła do Egiptu, żeby tam zamieszkać, przekona się, czy spełniło się ich słowo, czy też moje. ²⁹ A to będzie dla was znakiem – wyrocznia PANA: dotknę was karą na tym miejscu, żebyście wiedzieli, że na pewno spełnią się moje słowa na waszą zgubę. ³⁰ Tak mówi PAN: Oto Ja wydam faraona Chofrę, króla egipskiego, w ręce jego nieprzyjaciela, w ręce czyhających na jego życie, tak jak wydałem króla Judy Sedecjasza w ręce jego nieprzyjaciela, króla babilońskiego Nabuchodonozora, czyhającego na jego życie”.

WYROCZNIA DLA BARUCHA

Rozdział 45

45 ¹Oto przesłanie, jakie prorok Jeremiasz skierował do Barucha, syna Neriasza, kiedy ten spisywał w księdze owe proroctwa pod dyktando Jeremiasza w czwartym roku Jojakima, syna Jozjasza, króla Judy: ²„Tak mówi PAN, Bóg Izraela, do ciebie Baruchu: ³Powiedziałeś: «Biada mi, bo PAN dodał utrapienie do mojego bólu. Jestem zmęczony ciągłym wzdychaniem i nie znajduję wytchnienia». ⁴Tak mu powiesz: Tak mówi PAN: W całym kraju burzę, co zbudowałem, i wyrywam, co posadziłem. ⁵ A ty szukasz dla siebie wielkich rzeczy? Nie szukaj, bo oto właśnie sprowadzę nieszczęście na wszystkich śmiertelnych – wyrocznia PANA. Ale ty, gdziekolwiek będziesz, zachowasz jak łup swoje życie”.

WYROCZNIE O OBCYCH NARODACH

Rozdział 46

46 ¹PAN tak przemówił do proroka Jeremiasza o narodach.

EGIPT

² O Egipcie. Przeciw wojsku faraona Necho, króla egipskiego, które stało nad rzeką Eufrat w Karkemisz, a które pokonał król babiloński Nabuchodonozor w czwartym roku Jojakima, syna Jozjasza, króla Judy.

³ „Przygotujcie puklerz i tarczę,

przystąpcie do walki.

⁴ Zaprzęgnijcie konie,

wsiądźcie na rumaki,

stańcie w szyku w hełmach,

przygotujcie włócznie,

przywdziejcie pancerze.

⁵ Cóż widzę?

Są załamani, wycofują się.

Ich bohaterowie zostali pokonani,

uciekają w popłochu,

nie oglądając się za siebie.

Trwoga dokoła – wyrocznia PANA.

⁶ Nawet najszybszy nie umknie,

bohater się nie uratuje.

Na północy, nad Eufratem,

zachwiali się i upadli.

⁷ Kim jest ten, co jak Nil się podnosi?

Jego wody wzbierają jak rzeki.

⁸ To Egipt jak Nil się podnosi,

jego wody wzbierają jak rzeki.

Powiedział: «Podniosę się, zaleję krainę,

zniszczę miasto i jego mieszkańców».

⁹ Dosiądźcie koni!

Pędźcie w rydwanach!

Ruszajcie, bohaterowie!

Chwyćcie za tarcze, wojownicy z Etiopii i Libii!

Mieszkańcy pustyni, napinajcie łuki!

¹⁰ Dla PANA, BOGA Zastępów, ten dzień

jest dniem pomsty,

aby ukarać swoich wrogów.

Miecz będzie pożerał, aż się nasyci,

aż się krwią upije,

gdyż jest to krwawa ofiara dla PANA,

BOGA Zastępów,

w kraju północnym, nad Eufratem.

¹¹ Wstąp do Gileadu i szukaj balsamu,

Dziewico, córko Egiptu.

Daremnie zażywasz lekarstwa,

nie ma dla ciebie uzdrowienia.

¹² Usłyszały narody o twojej niesławie,

twój krzyk napełnił ziemię,

gdyż potknął się bohater o bohatera,

obaj razem upadli”.

¹³ Tak PAN przemówił do proroka Jeremiasza, gdy król babiloński Nabuchodonozor wyruszył na podbój Egiptu:

¹⁴ „Ogłoście w Egipcie,

zawiadomcie w Migdol,

dajcie znać w Nof i w Tachpanches!

Mówcie: «Stań w szyku! Przygotuj się,

bo miecz pożarł wszystko dokoła».

¹⁵ Dlaczego Apis został powalony?

Nie mógł stać, gdyż PAN go powalił.

¹⁶ Zachwiał się tak, że upadł.

Mówili między sobą:

«Powstań! Uciekajmy do naszego ludu,

do rodzinnego kraju,

przed mieczem, który rani».

¹⁷ Nazwijcie faraona, króla egipskiego, imieniem:

«Dużo hałasu poniewczasie».

¹⁸ Na moje życie – wyrocznia Króla,

PAN Zastępów to Jego imię:

Jak góra Tabor wśród gór,

jak góra Karmel nad morzem,

tak on przyjdzie.

¹⁹ Przygotujcie sobie toboły na wygnanie,

mieszkańcy Egiptu,

bo Nof stanie się przedmiotem zgrozy,

będzie zburzone i opustoszałe.

²⁰ Egipt był jak piękna jałówka.

Opadły ją gzy z północy.

²¹ Jej najemnicy jak tuczone cielęta,

odwrócili się i uciekli, żaden tego nie wytrzymał.

Przyszedł bowiem na nich dzień klęski,

czas wymierzenia im kary.

²² Jej głos jak syk wijącego się węża,

bo naszło ją liczne wojsko.

Wtargnęli do niej z toporami

jak drwale do lasu.

²³ Wytnijcie jej drzewa – wyrocznia PANA –

bo jest nie do przebycia!

A oni są liczniejsi od szarańczy

i nikt nie zdoła ich zliczyć.

²⁴ Córka Egiptu doznała wstydu,

wydana w ręce ludu z północy”.

²⁵ PAN Zastępów, Bóg Izraela, powiedział: „Oto Ja ukarzę Amona z Teb, Egipt z jego bogami, faraona i wszystkich, którzy w nim pokładają ufność. ²⁶ Wydam ich w ręce króla babilońskiego Nabuchodonozora i jego sług, czyhających na ich życie. Potem jednak Egipt znów się zaludni jak za dawnych dni – wyrocznia PANA.

²⁷ Lecz ty się nie bój, mój sługo, Jakubie!

Nie załamuj się, Izraelu!

Oto Ja wybawię cię z dalekiego kraju,

a potomstwo twoje z ziemi niewoli.

Jakub powróci, będzie żył spokojnie i bezpiecznie i nikt nie będzie go niepokoił.

²⁸ Nie bój się, sługo mój, Jakubie

– wyrocznia PANA –

gdyż Ja jestem z tobą!

Dokonam zagłady wszystkich narodów,

do których cię wypędziłem.

Jednak na ciebie nie ześlę zagłady,

choć cię ukarzę sprawiedliwie

i na pewno nie unikniesz kary”.

FILISTYNI

Rozdział 47

47 ¹Tak PAN przemówił do proroka Jeremiasza o Filistynach, zanim faraon zdobył Gazę:

² „Tak mówi PAN:

Oto wody napływają z północy

i stają się rzeką, która zatapia.

Zalewają kraj i wszystko, co się w nim znajduje:

miasta i ich mieszkańców.

Ludzie wołają o pomoc,

lamentują wszyscy mieszkańcy ziemi,

³ słysząc tętent końskich kopyt,

dudnienie rydwanów,

turkot ich kół.

Ojcowie nie będą zważać na swych synów,

bo padł na nich strach

⁴ z powodu nadchodzącego dnia

zagłady wszystkich Filistynów,

zniszczenia w Tyrze i Sydonie

ostatnich ich sojuszników.

PAN bowiem zniszczy Filistynów,

resztę wyspy Kaftor.

⁵ Gaza jest ostrzyżona,

zburzony jest Aszkelon.

Reszto Anakitów,

jak długo będziesz się kaleczyć?

⁶ Biada!

Jak długo jeszcze nie zaznasz spokoju,

mieczu PANA?

Wróć do swojej pochwy!

Odpocznij, zamilknij!

⁷ Jakże jednak odpocznie,

skoro PAN mu dał rozkaz

i skierował go przeciw Aszkelonowi

i przeciwko wybrzeżu morskiemu?

MOAB

Rozdział 48

48 ¹ O Moabie. Tak mówi PAN Zastępów, Bóg Izraela:

„Biada tobie, Nebo, gdyż jesteś spustoszone.

Kiriataim zostało zdobyte i okryło się hańbą.

Warownia została upokorzona i ogarnęła ją trwoga –

² skończyła się sława Moabu!

W Cheszbonie obmyślono na niego zgubę.

Chodźcie! Wytępimy go spośród narodów.

Ty, Madmen, również zginiesz,

miecz dosięgnie i ciebie.

³ Głośny krzyk z Choronaim,

zniszczenie i wielka zagłada.

⁴ Moab został rozbity,

głośno krzyczą aż do Soaru,

⁵ gdyż na wzniesienie Luchit

będzie się wchodzić z płaczem.

Przy schodzeniu z Choronaim

nieprzyjaciele słyszeli krzyk klęski.

⁶ Uciekajcie! Ratujcie swoje życie!

Stańcie się jak dziki osioł na pustyni.

⁷ Tak! Bo pokładałeś ufność w swych dziełach

i w swoich skarbach.

Dlatego i ty będziesz zdobyty!

Kemosz pójdzie do niewoli

wraz ze swymi kapłanami i książętami.

⁸ Niszczyciel wtargnie do każdego miasta

i żadne z nich nie ocaleje.

Dolina ulegnie zagładzie,

równina będzie spustoszona.

⁹ Oto co powiedziałPAN:

Dajcie skrzydła Moabowi,

aby zaraz odleciał.

Jego miasta staną się przedmiotem zgrozy,

będą pozbawione mieszkańców.

¹⁰ Przeklęty, kto wykonuje dzieło PANA niedbale!

Przeklęty, kto swój miecz od krwi powstrzymuje!

¹¹ Moab żył w spokoju od swojej młodości.

Leżał spokojnie jak wino na drożdżach,

nikt go nie przelewał z naczynia do naczynia.

Nie poszedł na wygnanie,

dlatego jego smak się zachował

i jego zapach się nie zmienił.

¹² Oto nadchodzą dni – wyrocznia PANA – gdy poślę na niego przelewających. Oni go przeleją, opróżnią jego naczynia, a dzbany rozbiją.

¹³Moab zawiedzie się na Kemoszu, tak jak Izraelici zawiedli się na Betel, w którym pokładali ufność.

¹⁴ Jakże możecie mówić: «Jesteśmy bohaterami,

żołnierzami gotowymi do walki!».

¹⁵ Do Moabu i jego miast

wdarł się pogromca.

Najlepsi jego młodzieńcy idą na zabicie

– wyrocznia Króla, PAN Zastępów to Jego imię.

¹⁶ Bliska już klęska Moabu,

szybko się zbliża jego zagłada.

¹⁷ Współczujcie mu wszyscy jego sąsiedzi

i wszyscy znajomi.

Mówcie: «Jakże zostało złamane

potężne berło i wspaniała laska!».

¹⁸ Zejdź z tronu swej chwały, a usiądź na ziemi, mieszkanko, córko Dibonu,

bo pogromca Moabu ruszył przeciwko tobie

i zniszczył twoje twierdze.

¹⁹ Stań na drodze i wypatruj,

mieszkanko Aroeru!

Spytaj zbiegów i uchodźców:

«Powiedz, co się stało?».

²⁰ «Hańbą okrył się Moab,

gdyż go rozgromiono».

Lamentujcie! Krzyczcie!

Rozgłaszajcie w Arnon:

«Moab jest spustoszony».

²¹ Sąd przyszedł na kraj równinny,

na Cholon, Jahsę i Mefaat,

²² na Dibon, Nebo i Bet-Diblataim,

²³ na Kiriataim, Bet-Gamul i Bet-Meon,

²⁴ na Keriot, Bosrę i na wszystkie miasta

kraju Moabu, dalekie i bliskie.

²⁵ Moab stracił całą swoją siłę,

jego ramię zostało złamane – wyrocznia PANA.

²⁶ Upijcie go, bo wynosił się nad PANA.

Niech Moab upadnie w to, co zwymiotował,

i niech się stanie pośmiewiskiem.

²⁷ Przecież dla ciebie pośmiewiskiem był Izrael.

Zaliczałeś go do złodziei,

bo zawsze sobie z niego drwiłeś!

²⁸ Opuśćcie miasta, zamieszkajcie wśród skał, mieszkańcy Moabu.

Będziecie jak gołębica, która się gnieździ

na zboczach przepaści.

²⁹ Słyszeliśmy o pysze Moabu,

o wielkiej zarozumiałości,

o jego hardej pysze i dumie,

o wyniosłości jego serca.

³⁰ Ja poznałem – wyrocznia PANA – jego zarozumiałość. Kłamliwe są jego słowa, a jego czyny podstępne. ³¹ Dlatego będę zawodził nad Moabem, będę lamentował nad całym Moabem i będę wzdychał nad mieszkańcami Kir-Cheres.

³² Bardziej niż płakano nad Jazer,

Ja będę płakał nad tobą, winnico Sibmy.

Twoje odrośle sięgają do morza,

dochodzą do Jazer.

Twoje zbiory pszenicy i winogron

zrabował niszczyciel.

³³ Znikły radość i wesele z pól urodzajnych

w krainie Moabu.

Zabrakło winogron w tłoczni.

Nie mają pracy tłoczący,

a ich pieśni nie są już pieśniami radości.

³⁴ Krzyk Cheszbonu i Eleale. Do Jahas dochodzi ich wołanie, od Soaru aż po Choronaim i Eglat-Szeliszija. Nawet wody Nimrimu stają się pustynią. ³⁵ Sprawię, że w Moabie – wyrocznia PANA – nikt nie będzie wchodził na pagórki, by palić kadzidła swym bogom. ³⁶ Dlatego moje serce jak flet zawodzi nad Moabem. Moje serce jak flet zawodzi nad ludźmi z Kir-Cheres, ponieważ utracili swój dorobek. ³⁷ Wszystkie głowy są ogolone, a każda broda obcięta, na rękach mają nacięcia, a na biodrach wory. ³⁸ Na wszystkich dachach Moabu i na jego placach panuje żałoba, bo rozbiłem Moab jak niepotrzebne naczynie – wyrocznia PANA. ³⁹ Jakże jest rozbity! Lamentujcie! To Moab uciekł tak haniebnie? Moab stał się przedmiotem pośmiewiska i zgrozy dla wszystkich sąsiadów.

⁴⁰ Bo tak mówi PAN:

Jak orzeł unosi się w górze,

jak rozpościera swe skrzydła nad Moabem,

⁴¹ tak zajęte będą miasta, a twierdze zdobyte.

Serce bohaterów Moabu będzie w tym dniu

jak serce rodzącej kobiety.

⁴² Moab przestanie być ludem,

gdyż się wynosił nad PANA.

⁴³ Strach, dół, pułapka – to czeka ciebie, który mieszkasz w Moabie – wyrocznia PANA.

⁴⁴ Ten, co ucieknie przed strachem, wpadnie do dołu.

A kto wyjdzie z dołu,

zostanie schwytany w pułapkę.

Bo sprowadzę to wszystko na Moab

w roku ich ukarania – wyrocznia PANA.

⁴⁵ W cieniu Cheszbonu przystaną

wyczerpani uchodźcy.

Lecz ogień wyjdzie z Cheszbonu

i płomień z pałacu Sichona.

Zniszczy on skronie Moabu

i czaszki siejących zamęt.

⁴⁶ Biada ci, Moabie!

Jesteś zgubiony, ludu Kemosza!

Bo twoi synowie pójdą do niewoli,

a twoje córki na wygnanie.

⁴⁷ Lecz odmienię los Moabu

w przyszłości – wyrocznia PANA”.

Tu kończy się „Sąd nad Moabem”.

AMMONICI

Rozdział 49

49 ¹ O Ammonitach. Tak mówi PAN:

„Czy Izraelowi brak synów?

Czy nie ma on spadkobierców?

Dlaczego ziemię Gadytów odziedziczył Milkom, a jego lud zamieszkał w ich miastach?

² Oto przyjdą dni – wyrocznia PANA,

gdy sprawię, że w Rabbie Ammonitów

rozlegnie się wrzawa wojenna.

Miasto to stanie się rumowiskiem,

a wszystkie jego osiedla będą doszczętnie spalone.

Izrael przejmie dziedzictwo tych, co go wydziedziczyli – mówi PAN.

³ Lamentuj, Cheszbonie, bo nadchodzi niszczyciel.

Krzyczcie, córki Rabby,

załóżcie na siebie wory pokutne i płaczcie!

Błąkajcie się wśród murów,

bo Milkom pójdzie do niewoli,

a wraz z nim jego kapłani i książęta.

⁴ Dlaczego przechwalasz się dolinami

– a urodzajne są twoje doliny –

niewierna córko?

Ta, która zaufała swym bogactwom, mówi:

«Kto wystąpi przeciwko mnie?».

⁵ Oto wyrocznia PANA, BOGA Zastępów:

Ja ześlę na ciebie trwogę

ze wszystkich stron dokoła.

Będziecie wygnani na wszystkie strony świata i nikt nie zdoła zgromadzić rozproszonych.

⁶ Potem jednak odmienię los Ammonitów

– wyrocznia PANA”.

EDOM

⁷ O Edomie.

Tak mówi PAN Zastępów:

„Czy nie ma już mądrości w Temanie?

Zginęła rada u roztropnych,

zniknęła ich mądrość?

⁸ Zawracajcie i uciekajcie!

Ukryjcie się głęboko, mieszkańcy Dedanu,

gdyż klęskę sprowadzę na Ezawa,

kiedy wymierzę mu karę.

⁹ Jeżeli zrywający winogrona wkroczą do ciebie, czy pozostawią choć jedno grono?

Jeśli wtargną do ciebie złodzieje w nocy,

zrabują, ile tylko zdołają.

¹⁰ To Ja dokładnie ograbię Ezawa

i przetrząsnę jego tajemne skarbce.

Nie będzie się miał gdzie schować.

Zniszczone będzie jego potomstwo,

jego krewni i bliscy.

I nie będzie nikogo, kto by powiedział:

¹¹ «Nie martw się o swoje sieroty,

ja zadbam o ich życie,

a twoje wdowy niech mi zaufają».

¹² Tak mówi PAN: Oto ci, którzy nie musieli pić z tego kielicha, są skazani na jego wypicie, a ty chciałbyś tego uniknąć? Nie, nie unikniesz! Musisz go wypić! ¹³ Przysięgam na siebie samego – wyrocznia PANA – że Bosra stanie się przedmiotem zgrozy i hańby, pustkowiem i przekleństwem. Wszystkie zaś jego miasta zamienią się w wieczną ruinę”.

¹⁴ Usłyszałem wieść od PANA,

że wysłany został poseł do narodów:

„Zgromadźcie się! Wyjdźcie mu naprzeciw!

Powstańcie do walki!”.

¹⁵ „Oto uczynię cię małym wśród narodów,

wzgardzonym u ludzi.

¹⁶ Zwiodła cię twoja zuchwałość,

pycha twego serca.

Uczyniłeś sobie mieszkanie w załomach skalnych, założyłeś swoją siedzibę na wysokości.

Choćbyś jak orzeł wysoko założył swe gniazdo, strącę cię stamtąd – wyrocznia PANA.

¹⁷ Edom stanie się przedmiotem zgrozy. Każdy, kto będzie tamtędy przechodził, wpadnie w osłupienie i jęknie na widok jego klęski. ¹⁸Jak po zniszczeniu Sodomy i Gomory oraz sąsiednich miast – mówi PAN – tak i tam nikt nie zamieszka i nie osiedli się tam żaden człowiek.

¹⁹ Oto jak lew wynurza się z doliny Jordanu

na zielone pastwisko,

tak Ja w okamgnieniu wypłoszę ich stamtąd

i ustanowię nad nim mojego wybrańca.

Bo któż jest Mi równy?

Kto może Mnie wezwać na sąd?

Jaki pasterz ostoi się przede Mną?

²⁰ Dlatego posłuchajcie,

co PAN postanowił przeciw Edomowi

i co zamierzył przeciwko mieszkańcom Temanu:

Zostanie wywleczone całe stado, do ostatniej owcy, i spustoszone będą ich siedziby.

²¹ Na wieść o ich upadku zadrży ziemia.

Ich krzyki dotrą aż do Morza Czerwonego.

²² Oto nieprzyjaciel jak orzeł unosi się w górę i krąży, i rozpościera swe skrzydła nad Bosrą, a serce bohaterów Edomu będzie w tym dniu jak serce rodzącej kobiety”.

DAMASZEK

²³ O Damaszku.

„Zawstydziły się Chamat i Arpad,

bo złą wieść usłyszały.

Drżą jak niespokojne morze,

nie mogą się uciszyć.

²⁴ Osłabiony jest Damaszek,

rzucił się do ucieczki,

lęk go ogarnął,

chwyciło go drżenie

i boleści jak u rodzącej.

²⁵ Ach, jakże jest opuszczone sławne miasto,

gród pełen radości!

²⁶ Padną jego młodzieńcy na placach,

w tym dniu polegną wszyscy walczący

– wyrocznia PANA Zastępów.

²⁷ Wzniecę ogień na murach Damaszku,

aby spalił pałace Ben-Hadada”.

PLEMIONA ARABSKIE

²⁸ O Kedarze i królestwach Chasoru, które podbił król babiloński Nabuchodonozor.

Tak mówi PAN:

„Powstańcie i wystąpcie przeciw Kedarowi,

zniszczcie synów Wschodu.

²⁹ Zostaną zabrane ich namioty i trzody,

okrycia i wszystkie ich sprzęty.

Zostaną zabrane ich wielbłądy

i będzie się wołać nad nimi:

«Trwoga dokoła!».

³⁰ Uciekajcie! Uchodźcie szybko!

Ukryjcie się głęboko, mieszkańcy Chasoru – wyrocznia PANA – gdyż Nabuchodonozor przeciw wam zwołał radę i przeciwko wam powziął decyzję.

³¹ Powstańcie! Wystąpcie

przeciw spokojnemu narodowi

mieszkającemu bezpiecznie – wyrocznia PANA.

Nie mają oni bram ani rygli

– mieszkają samotnie.

³² Ich wielbłądy staną się łupem,

a liczne ich stada – zdobyczą.

Rozproszę na wszystkie strony

tych, którzy obcinają włosy na skroni.

Ze wszystkich stron sprowadzę na nich klęskę – wyrocznia PANA.

³³ Chasor stanie się legowiskiem szakali,

pustkowiem na zawsze.

Nikt tam nie zamieszka

i nie osiedli się tam żaden człowiek”.

ELAM

³⁴ PAN tak przemówił do proroka Jeremiasza o Elamie na początku panowania króla judzkiego Sedecjasza:

³⁵ „Tak mówi PAN Zastępów:

Oto Ja złamię łuk Elamu,

podstawę ich potęgi.

³⁶ Sprowadzę na Elam cztery wiatry,

z czterech stron świata,

i rozpędzę ich na wszystkie strony.

Nie będzie narodu,

do którego by nie przyszli wygnańcy Elamu.

³⁷ Sprawię, że Elamici będą się bali swych wrogów i tych, którzy czyhają na ich życie.

Sprowadzę na nich nieszczęście:

mój zapalczywy gniew

– wyrocznia PANA.

I poślę za nimi miecz

żeby ich wytracić.

³⁸ Ustawię mój tron w Elamie,

usunę jego króla i książąt

– wyrocznia PANA.

³⁹ Lecz w przyszłości odmienię los Elamu

– wyrocznia PANA”.

BABILON

Rozdział 50

50 ¹Słowo PANA o Babilonie, o kraju Chaldejskim, przekazane przez proroka Jeremiasza:

² „Ogłoście narodom, niech słyszą!

Uczyńcie znaki, niech się dowiedzą!

Mówcie, nie kryjąc niczego:

«Babilon wzięty!

Bel upokorzony! Marduk rozbity!

Zbezczeszczone jego podobizny

i rozbite jego posągi!».

³ Wyruszył bowiem przeciw niemu naród z północy, który uczyni jego kraj przedmiotem zgrozy.

Nie będzie w nim żadnego mieszkańca,

bo zarówno człowiek, jak i bydło

uciekną w popłochu.

⁴ W tych dniach i w tym czasie – wyrocznia PANA – przyjdą Izraelici,

a wraz z nimi Judejczycy.

Będą płakać w drodze.

Będą szukać PANA, swego Boga.

⁵ Będą pytać o Syjon.

Ku niemu zwrócą swe twarze.

Pójdą, aby złączyć się z PANEM

wiecznym przymierzem,

o którym już nie zapomną.

⁶ Mój lud był zabłąkaną trzodą.

Zwiedli go jego pasterze,

błąkał się więc po górach,

chodził pośród pagórków,

aż zapomniał o swojej owczarni.

⁷ Wszyscy, którzy znajdowali zagubione owce, pożerali je,

a ich wrogowie mówili:

«Nie jesteśmy winni,

bo to oni zgrzeszyli przeciw PANU».

Siedzibą sprawiedliwości,

nadzieją ich przodków jest PAN.

⁸ Uciekajcie z Babilonu!

Wyjdźcie z kraju Chaldejczyków!

Bądźcie przywódcami trzody!

⁹ Bo oto Ja wzbudzę

i sprowadzę przeciw Babilonowi

wielką rzeszę narodów

z kraju północnego.

Przeciw niemu ustawią się w szyku bojowym.

Od tamtej strony zostanie zdobyty.

Ich strzały są jak zwycięski wojownik,

który nie biegnie na próżno.

¹⁰ Chaldea zostanie zdobyta.

Wszyscy, którzy ją złupią,

nasycą się – wyrocznia PANA.

¹¹ Cieszcie się i radujcie,

ograbiający moje dziedzictwo!

Skaczcie jak cielęta na trawie

i ryczcie jak bydlęta!

¹² Zhańbiona będzie wasza matka,

wstydem okryta wasza rodzicielka,

bo stanie się ostatnią wśród narodów,

będzie pustynią, wyschłą ziemią i stepem.

¹³ Z powodu gniewu PANA nikt w niej nie zamieszka i stanie się ona pustkowiem.

Ktokolwiek będzie przechodził przez Babilon, wpadnie w osłupienie

i jęknie na widok jego klęski.

¹⁴ Otoczcie zewsząd Babilon,

wszyscy łucznicy!

Strzelajcie w niego,

nie szczędząc strzał,

bo zgrzeszył przeciwko PANU!

¹⁵ Wznieście zewsząd okrzyk wojenny,

aby się poddał, by zachwiały się jego fundamenty, a jego mury zostały zburzone.

Jest to bowiem pomsta PANA.

Pomścijcie się na nim!

Tak z nim postąpcie, jak on postąpił z wami.

¹⁶ Wyniszczcie w Babilonie

siewcę i żniwiarza.

Niech każdy wraca do swego narodu

i ucieka do swojego kraju

przed bezlitosnym mieczem.

¹⁷ Izrael był owcą zabłąkaną,

lwy go rozszarpały.

Najpierw pożerał go król asyryjski,

a w końcu król babiloński Nabuchodonozor

ogryzł jego kości.

¹⁸ Dlatego tak mówi PAN Zastępów, Bóg Izraela:

Oto dotknę karą króla babilońskiego i jego kraj, tak jak ukarałem króla asyryjskiego.

¹⁹ Sprawię, że Izrael wróci na swoje pastwisko, Będzie się pasł na górze Karmel i w Baszanie, nasyci się na górze Efraima i w Gileadzie.

²⁰ W tych dniach i w tym czasie – wyrocznia PANA – będą szukać winy Izraela,

lecz już jej nie będzie, grzechów Judy –

lecz już ich nie znajdą,

bo przebaczę tym, których pozostawię.

²¹ Wypraw się przeciwko krajowi Merataim,

przeciwko mieszkańcom Pekod.

Zniszcz i wytęp ich resztę

– wyrocznia PANA.

Zrób dokładnie tak, jak ci nakazałem.

²² W kraju okrzyki wojenne i wielka ruina.

²³ Jakże złamany i zniszczony

młot całej ziemi!

Babilon stał się przedmiotem zgrozy

pośród narodów.

²⁴ Zastawiłeś na siebie pułapkę

i zostałeś schwytany, Babilonie!

Choć tego nie przewidziałeś,

dopadnięto cię i schwytano,

bo walczyłeś przeciwko PANU.

²⁵ PAN otworzył swoją zbrojownię

i wydobył z niej strzały swego gniewu.

Tak! Jest to dzieło

PANA, BOGA Zastępów,

w kraju Chaldejczyków.

²⁶ Przyjdźcie do niego z krańców ziemi,

otwórzcie jego spichlerze.

Ułóżcie go jak stóg i zniszczcie.

Niech nie zostanie po nim nawet reszta!

²⁷ Zarżnijcie całe jego bydło,

niech idzie na rzeź!

Biada im, bo nadszedł ich dzień,

czas kary na nich.

²⁸ Lecz oto słychać zbiegów i ocalałych z kraju babilońskiego,

którzy oznajmiają na Syjonie

karę PANA, naszego Boga,

pomstę za Jego świątynię.

²⁹ Zwołajcie przeciwko Babilonowi łuczników,

wszystkich napinających łuki.

Oblegajcie go dokoła,

aby nikt nie mógł uciec.

Odpłaćcie im według ich czynów.

Postąpcie z nim tak, jak on postępował,

gdyż był zuchwały wobec PANA,

Świętego Izraela.

³⁰ Padną jego młodzieńcy na placach.

W tym dniu polegną wszyscy walczący

– wyrocznia PANA.

³¹ Oto Ja jestem przeciw tobie, pyszałku

– wyrocznia PANA, BOGA Zastępów –

gdyż nadszedł twój dzień,

czas kary na ciebie.

³² Potknie się pyszałek i upadnie,

i nikt go nie podniesie.

Wzniecę ogień w jego miastach,

aby spalił wszystko dokoła.

³³ Tak mówi PAN Zastępów:

Izraelici wraz z Judejczykami

cierpią ucisk.

Wszyscy, którzy wzięli ich do niewoli,

trzymają ich i nie chcą wypuścić.

³⁴ Lecz mocny jest ich wybawca –

Jego imię to PAN Zastępów.

Na pewno będzie bronił ich sprawy,

aby dać pokój krajowi,

a niepokój mieszkańcom Babilonu.

³⁵ Miecz przeciwko Chaldejczykom

– wyrocznia PANA –

i przeciwko mieszkańcom Babilonu,

przeciwko książętom i mędrcom.

³⁶ Miecz przeciwko wróżbitom –

niech ujawni się ich głupota!

Miecz Jego przeciw bohaterom –

niech uciekają w popłochu!

³⁷ Miecz przeciw jego koniom,

przeciwko jego rydwanom,

przeciwko całemu tłumowi –

niech się staną jak kobiety!

Miecz przeciw jego skarbcom –

niech będą zrabowane!

³⁸ Miecz przeciwko jego wodom –

niech wyschną!

Bo jest to kraj bożków

rozkoszujący się straszydłami!

³⁹ Dlatego błąkać się tam będą dzikie zwierzęta pustyni, będą w nim przebywać strusie.

Nikt nigdy tam nie zamieszka

i nie osiedli się po wieczne czasy.

⁴⁰ Jak po straszliwym zniszczeniu Sodomy i Gomory oraz sąsiednich miast – wyrocznia PANA – tak i tam nikt nie zamieszka

i nie osiedli się tam żaden człowiek.

⁴¹ Oto nadchodzi lud z północy, naród wielki,

i liczni królowie powstają z krańców ziemi.

⁴² Mocno trzymają łuki i włócznie.

Są okrutni i bezlitośni.

Ich wrzawa jak huczące morze.

Galopują na koniach,

ustawiają się w szyk bojowy

przeciwko tobie, córko Babilonu.

⁴³ Król Babilonu usłyszał wieść o nich,

opadł go strach, lęk go ogarnął

jak bóle rodzącą kobietę.

⁴⁴ Jak lew wynurza się z doliny Jordanu

na zielone pastwisko,

tak Ja w okamgnieniu wypłoszę ich stamtąd

i ustanowię nad nim mojego wybrańca.

Bo któż jest Mi równy?

Kto może na sąd Mnie wezwać?

Jaki pasterz ostoi się przede Mną?

⁴⁵ Dlatego posłuchajcie,

co PAN postanowił przeciw Babilonowi

i co zamierzył przeciwko Chaldejczykom:

całe stado, aż do ostatniej owcy, zostanie wywleczone i spustoszone będą ich siedziby.

⁴⁶ Na wieść o upadku Babilonu zadrży ziemia

i rozlegnie się krzyk wśród narodów.

Rozdział 51

51 ¹ Tak mówi PAN: Oto Ja wywołam niszczącą wichurę

przeciwko Babilonowi i mieszkańcom Chaldei.

² Poślę do Babilonu obcych, którzy go przesieją i zniszczą jego kraj,

gdy runą na niego ze wszystkich stron

w dniu jego klęski.

³ Niech łucznik nie napina łuku

i niech się nie pyszni zbroją.

Nie litujcie się nad jego młodzieńcami,

wyniszczcie wszystkie jego zastępy.

⁴ Padną zabici w kraju Chaldejczyków

i ciężko ranni na jego ulicach,

⁵ gdyż ich kraj jest pełen grzechu

wobec Świętego Izraela.

Bo ani Izrael, ani Juda nie są wdowami

po swoim Bogu, PANU Zastępów.

⁶ Uciekajcie z Babilonu!

Niech każdy ratuje swe życie!

Nie gińcie z powodu jego grzechu,

bo jest to czas pomsty PANA

– oddaje mu to, na co zasłużył.

⁷ Babilon to złoty kielich w ręku PANA,

upajający całą ziemię.

Z jego wina piły narody,

dlatego w szał popadły.

⁸ «Pada nagle Babilon, staje się ruiną.

Płaczcie nad nim, przyłóżcie balsam do jego rany, a może będzie uleczony».

⁹ «Leczyliśmy Babilon, ale bez skutku».

«Opuśćcie go! Niech każdy idzie do swego kraju.

Jego upadek jest tak wielki, że sięga do nieba i wznosi się aż pod obłoki.

¹⁰ PAN wykazał naszą rację.

Chodźcie! Opowiemy na Syjonie,

co uczynił PAN, nasz Bóg».

¹¹ Wybierzcie strzały, napełnijcie kołczany.

PAN pobudził ducha królów medyjskich,

postanowił zburzyć Babilon.

Jest to bowiem kara PANA,

pomsta za Jego świątynię.

¹² Uczyńcie znaki i wzmocnijcie oddziały,

aby ruszyć szturmem na mury Babilonu!

Rozstawcie warty i przygotujcie zasadzki,

bo PAN spełnia to, co postanowił

przeciwko mieszkańcom Babilonu.

¹³ Ty, co siedzisz nad obfitymi wodami,

opływając w skarby – przyszedł twój koniec,

dopełniła się twoja miara.

¹⁴ Przysiągł PAN Zastępów na swe życie:

«Napełnię cię ludźmi licznymi jak szarańcza,

którzy przeciw tobie będą wznosić okrzyki».

¹⁵ On stworzył ziemię swą mocą,

utwierdził krąg ziemi swoją mądrością

i własnym rozumem rozpostarł niebiosa.

¹⁶ Gdy On głos wydaje,

huczą wody w niebiosach.

On sprawia, że z krańców ziemi podnoszą się chmury, wywołuje błyskawice wśród deszczu.

On wyprowadza wiatr ze swych komnat.

¹⁷ Nierozumny, kto tego nie poznaje.

Złotnik okrywa się wstydem z powodu bożków, gdyż jego posągi okazują się oszustwem, bo nie ma w nich życia.

¹⁸ Są one marnością, śmiechu wartymi dziełami.

W dniu kary spotka je zagłada.

¹⁹ Nie taki jest Bóg – dziedzictwo Jakuba,

to On jest twórcą wszystkiego

i do Niego należą plemiona Izraela,

PAN Zastępów – to Jego imię.

²⁰ Ty byłeś Mi młotem, narzędziem walki.

Tobą miażdżyłem narody,

tobą burzyłem królestwa.

²¹ Tobą miażdżyłem konia i jeźdźca,

tobą miażdżyłem rydwan i woźnicę.

²² Tobą miażdżyłem mężczyznę i kobietę,

tobą miażdżyłem starca i młodego,

tobą miażdżyłem chłopca i dziewczynę.

²³ Tobą miażdżyłem pasterza i trzodę,

tobą miażdżyłem rolnika i zaprzęg.

Tobą miażdżyłem namiestników i rządców.

²⁴ Babilonowi i wszystkim mieszkańcom Chaldei odpłacę na waszych oczach za wszystkie krzywdy, jakie wyrządzili Syjonowi – wyrocznia PANA.

²⁵ Oto Ja jestem przeciwko tobie, góro niszcząca – wyrocznia PANA – która niszczyłaś całą ziemię.

Wyciągnę rękę przeciwko tobie, zrzucę cię ze skały i zamienię cię w górę wypaloną.

²⁶ Nie wezmą z ciebie kamienia węgielnego

ani kamienia na fundamenty,

gdyż staniesz się wieczną ruiną

– wyrocznia PANA.

²⁷ Uczyńcie znaki w kraju

i dmijcie w róg wśród narodów,

aby wezwać narody do świętej wojny!

Zwołajcie przeciwko niemu królestwa

Ararat, Minni i Aszkenaz!

Wybierzcie wodza, który będzie kierował walką z nim!

Wyprowadźcie konie jak groźną szarańczę!

²⁸ Wezwijcie przeciwko niemu narody:

królów Medii, jej namiestników,

wszystkich jej rządców

i wszystkie podległe jej kraje!

²⁹ Poruszyła się ziemia i zadrżała,

bo spełniły się przeciw Babilonowi zamysły PANA, aby uczynić kraj babiloński przedmiotem zgrozy, bezludną pustynią.

³⁰ Bohaterowie Babilonu zaprzestali walki,

siedzą w swoich warowniach.

Uszło z nich męstwo, stali się jak kobiety.

Podpalono jego siedziby,

wyłamano jego rygle.

³¹ Goniec biegnie za gońcem, posłaniec za posłańcem, aby oznajmić królowi babilońskiemu, że jego miasto zostało ostatecznie zdobyte.

³² Przejścia zajęto, umocnienia spalono,

panika ogarnęła żołnierzy.

³³ Tak oto mówi PAN Zastępów, Bóg Izraela:

Córka Babilonu stała się podobna

do ubitego klepiska.

Jeszcze chwila, a przyjdzie na nią czas żniwa.

³⁴ «Pożarł mnie i zniszczył

król babiloński Nabuchodonozor,

i uczynił ze mnie puste naczynie.

Połknął mnie jak smok,

napełnił swój brzuch.

Wypędził mnie z mojego raju».

³⁵ Mieszkanka Syjonu powie:

«Moja krzywda i zniewaga niech spadną na Babilon!”.

Jerozolima powie:

«Moja krew – na mieszkańców Chaldei!».

³⁶ Dlatego tak mówi PAN:

Oto Ja bronię twojej sprawy i pomszczę ciebie.

Wysuszę jego morze i sprawię, że wyschnie jego źródło.

³⁷ Babilon będzie stosem gruzów,

legowiskiem szakali,

przedmiotem grozy i szyderstwa, bezludną pustynią.

³⁸ Wszyscy ryczą jak lwy,

warczą jak lwie szczenięta.

³⁹ Gdy będą rozgrzani, dam im pić

i upoję ich śmiertelnie.

Zasną snem wiecznym

i nie obudzą się – wyrocznia PANA.

⁴⁰ Sprawię, że pójdą na zabicie jak baranki,

jak barany z kozłami.

⁴¹ Jakże Szeszak został zdobyty

i podbita chwała całej ziemi?

Jakże Babilon stał się przedmiotem zgrozy wśród narodów?

⁴² Przeciwko Babilonowi wystąpiło morze,

przykryły go spiętrzone fale.

⁴³ Jego miasta stały się przedmiotem grozy,

ziemią wyschniętą i stepem,

krainą, w której nikt nie zamieszka,

przez którą żaden człowiek nie będzie przechodził.

⁴⁴ Ześlę karę na Bela w Babilonie.

Wyrwę mu z paszczy to, co pożarł,

i nie będą już narody napływać do niego.

Również mur Babilonu upadnie.

⁴⁵ Opuść go, mój ludu!

Niech każdy ocali swe życie

przed zapalczywym gniewem PANA.

⁴⁶ Nie wpadajcie w przerażenie!

Nie bójcie się wieści rozgłaszanej w kraju.

Jednego roku wieść taka, a następnego inna. Przemoc panuje w kraju i jednego tyrana zastępuje inny.

⁴⁷ Oto nadchodzą dni, gdy ukarzę bożki Babilonu. Cały jego kraj się zawstydzi i wszyscy w tym kraju padną pobici. ⁴⁸ Niebo i ziemia, i wszystko, co w nich się znajduje, będzie się cieszyć z powodu Babilonu, bo z północy napadną go niszczyciele – wyrocznia PANA. ⁴⁹ Pobici całej ziemi umierali za Babilon, teraz więc Babilon musi zginąć za pobitych Izraela. ⁵⁰ Wy, ocaleni od miecza, uciekajcie, nie zatrzymujcie się! Choć jesteście daleko, wspomnijcie na PANA, i niech przyjdzie wam na myśl Jerozolima!

⁵¹ Wstydziliśmy się, słysząc zniewagi. Hańba okrywała nam twarze, bo obcy weszli na dziedzińce domu PANA. ⁵² Dlatego nadejdą dni – wyrocznia PANA – gdy ukarzę jego bożki. W całym jego kraju będą jęczeć pobici. ⁵³ Choćby Babilon wstąpił do nieba, choćby swoją twierdzę zbudował na wysokości, ześlę na niego moich niszczycieli – wyrocznia PANA.

⁵⁴ Słychać krzyki z Babilonu: wielka klęska w kraju Chaldejczyków. ⁵⁵ To PAN pustoszy Babilon, tłumi jego głośne wołania. Choć burzył się jak fale wielkiej wody, został zmuszony do milczenia. ⁵⁶ Oto nadchodzi niszczyciel przeciwko niemu, przeciw Babilonowi. Zostaną schwytani jego wojownicy, złamane będą ich łuki. Bo PAN jest Bogiem odpłaty, na pewno im odpłaci.

⁵⁷ Upoję jego dostojników i mędrców, jego namiestników, rządców i bohaterów. Zasną snem wiecznym i nie obudzą się – wyrocznia Króla. PAN Zastępów to Jego imię.

⁵⁸ Tak mówi PAN Zastępów:

Szeroki mur Babilonu zostanie doszczętnie zburzony.

Jego wysokie bramy będą spalone.

Daremnie więc trudzą się ludy,

wysiłki narodów stają w ogniu”.

PROROCTWO JEREMIASZA W BABILONIE

⁵⁹ Oto polecenie, które prorok Jeremiasz dał Serajaszowi, synowi Neriasza, syna Machsejasza, gdy szedł on do Babilonu z królem Judy Sedecjaszem w czwartym roku jego panowania. Serajasz był głównym kwatermistrzem. ⁶⁰ Jeremiasz w jednej księdze spisał wszystkie klęski, jakie miały przyjść na Babilon. Są to wszystkie te słowa, które zapisywał przeciwko Babilonowi. ⁶¹ Jeremiasz powiedział do Serajasza: „Gdy przybędziesz do Babilonu, przeczytasz wszystkie te słowa ⁶² i powiesz: «PANIE, Ty zapowiedziałeś o tym miejscu, że zostanie zburzone i nie będą w nim mieszkać ludzie ani zwierzęta, lecz stanie się pustkowiem na zawsze».⁶³ A gdy skończysz czytać tę księgę, przywiąż do niej kamień i wrzuć ją w środek Eufratu. ⁶⁴ Powiesz: «Tak upadnie Babilon i nie podniesie się z powodu nieszczęścia, jakie Ja sprowadzę na niego»”. Tu kończą się słowa Jeremiasza.

UPADEK JEROZOLIMY

Rozdział 52

52 ¹Sedecjasz miał dwadzieścia jeden lat, kiedy wstąpił na tron. W Jerozolimie panował jedenaście lat. Jego matka miała na imię Chamutal i była córką Jeremiasza z Libny. ²Czynił on to, co nie podobało się PANU, tak samo jak Jojakim. ³W końcu PAN odrzucił ich, pałając gniewem na Jerozolimę i Judę. Sedecjasz zaś zbuntował się przeciw królowi babilońskiemu. ⁴W dziewiątym roku jego panowania, w dziesiątym dniu dziesiątego miesiąca, król babiloński Nabuchodonozor wraz z całym wojskiem wyruszył na Jerozolimę i rozpoczął jej oblężenie, budując wokół niej wały ziemne. ⁵Oblężenie miasta trwało aż do jedenastego roku panowania króla Sedecjasza. ⁶W dziewiątym dniu czwartego miesiąca w mieście nastał tak straszny głód, że ludzie nie mieli już co jeść. ⁷Kiedy w murach miasta zrobiono wyłom, wszyscy żołnierze, mimo trwającego oblężenia, nocą opuścili miasto przez bramę między podwójnym murem, w pobliżu ogrodów króla, uciekając drogą w kierunku Araby. ⁸Wojsko chaldejskie wyruszyło w pościg za królem. Dogoniło Sedecjasza na równinie pod Jerychem, podczas gdy całe jego wojsko opuściło go, idąc w rozsypkę. ⁹Schwytano więc króla i przyprowadzono go do króla babilońskiego w Ribli, w krainie Chamat, gdzie wydano na niego wyrok. ¹⁰W obecności Sedecjasza król babiloński wymordował jego synów. Również wszystkich dostojników Judy zamordował w Ribli. ¹¹Król babiloński wyłupił Sedecjaszowi oczy, zakuł go w kajdany z brązu, odesłał do Babilonu i przetrzymywał w więzieniu do końca życia.

¹² W dziesiątym dniu piątego miesiąca, w dziewiętnastym roku panowania króla babilońskiego Nabuchodonozora, wkroczył do Jerozolimy Nebuzaradan, dowódca jego straży przybocznej. ¹³ Spalił dom PANA i pałac królewski oraz wszystkie domy w Jerozolimie. Każdy ważniejszy budynek w mieście puścił z dymem. ¹⁴ Wojsko chaldejskie na czele z dowódcą straży przybocznej zburzyło następnie mury obronne Jerozolimy. ¹⁵ Potem dowódca gwardii Nebuzaradan uprowadził na wygnanie resztę tych, którzy pozostali w mieście, i tych, którzy wcześniej uciekli i poddali się królowi babilońskiemu oraz resztę ludu. ¹⁶ Nebuzaradan pozostawił tylko najbiedniejszą ludność do pracy w polu i w winnicach. ¹⁷ Babilończycy pokruszyli kolumny z brązu, które stały przed domem PANA, wózki z brązu, a także „morze” wykonane z brązu i cały brąz wywieźli do Babilonu. ¹⁸ Zabrali również miednice, łopatki, szczypce do lamp, kropielnice, kadzielnice oraz wszelkie naczynia z brązu, których używano podczas sprawowania kultu w świątyni. ¹⁹ Dowódca gwardii zabrał też czary, czerpaki, kropielnice, kotły, świeczniki, kadzielnice, kielichy, które były wykonane ze złota albo ze srebra, ²⁰ dwie kolumny, jedno „morze”, dwanaście wołów z brązu, które były jego podstawami, a które wykonał król Salomon dla domu PANA. Brązu uzyskanego ze wszystkich tych przedmiotów nie dało się nawet zważyć. ²¹ Gdy chodzi o kolumny, to każda miała osiemnaście łokci wysokości i dwanaście łokci obwodu. Jej grubość wynosiła cztery palce, a w środku była pusta. ²² Kolumnę wieńczyła głowica z brązu, która miała pięć łokci. Cały ornament z wzorem sieci i owoców granatu dokoła głowicy również był wykonany z brązu. Podobny ornament z owocami granatu miała też druga kolumna. ²³ Miała ona po bokach dziewięćdziesiąt sześć owoców granatu. Wszystkich owoców granatu na siatce wokoło było sto.

²⁴ Dowódca gwardii pochwycił także Serajasza, najwyższego kapłana Sefaniasza, drugiego kapłana oraz trzech strażników progu. ²⁵ W mieście schwytał jednego dworzanina, który był dowódcą wojskowym, siedmiu osobistych doradców króla, którzy znajdowali się jeszcze w mieście, oraz sekretarza dowódcy armii, dokonującego spisu poborowych wraz z sześćdziesięcioma jego ludźmi, którzy pozostali wewnątrz miasta. ²⁶ Dowóda gwardii Nebuzaradan uwięził ich wszystkich i zaprowadził do króla babilońskiego w Ribli. ²⁷ Król babiloński rozkazał ich stracić. Zamordowano ich zatem w Ribli, w kraju Chamat. Tak Juda został wygnany ze swojej własnej ziemi.

²⁸ Taka jest liczba uprowadzonych przez Nabuchodonozora: w siódmym roku uprowadził z Judei trzy tysiące dwadzieścia trzy osoby; ²⁹ w osiemnastym roku jego panowania uprowadzono z Jerozolimy osiemset trzydzieści dwie osoby; ³⁰ w dwudziestym trzecim roku Nabuchodonozora dowódca gwardii Nebuzaradan uprowadził siedemset czterdziestu pięciu Judejczyków. Razem: cztery tysiące sześćset osób.

³¹ W trzydziestym siódmym roku od uprowadzenia do niewoli króla Judy Jechoniasza, w dwudziestym piątym dniu dwunastego miesiąca, król babiloński Ewil-Merodak, w roku swego wstąpienia na tron, ułaskawił króla Judy Jechoniasza i uwolnił go z więzienia, ³² Rozmawiał z nim życzliwie i kazał postawić jego tron wyżej niż trony innych królów, przebywających z nim w Babilonie. ³³ Zdjął więc Jechoniasz swój więzienny ubiór i przez resztę życia jadał posiłki przy stole królewskim. ³⁴ Tak więc król babiloński zapewnił mu stałe utrzymanie przez wszystkie dni jego życia aż do śmierci.

^1,1 Słowa Jeremiasza – hebr. wyrażenie odnosi się nie tylko do wiadomości przekazywanych ustnie, ale również do gestów i czynów, wydarzeń historycznych, w których uczestniczył Jeremiasz. Imię proroka oznacza: ‘Niech Pan wyniesie’.

^1,2 w trzynastym roku jego panowania – czyli w 627-626 r. przed Chr.

^1,3 Prorok działał również w czasie panowania następców Jozjasza: Joachaza, Jojakima, Jojakina i Sedecjasza. Podane informacje nie uwzględniają działalności Jeremiasza w latach 586-585 przed Chr. (Jr 40 – 44).

^1,5 uświęciłem cię – w sensie przeznaczenia do posługi prorockiej, nie w sensie potocznym, moralnym.

^1,6 jestem młody – być może Jeremiasz nie osiągnął jeszcze odpowiedniego wieku 30 lat, by zgodnie z ówczesnym zwyczajem móc występować publicznie (Lb 4,30.35; 8,24).

^2,3 poświęcony Panu – to znaczy całkowicie Mu oddany, należący do Niego.

^2,4 dom Jakuba... dom Izraela – Jeremiasz zawsze ma na uwadze cały naród wybrany, to znaczy dwanaście plemion, mimo że dziesięć z nich, tworzących niegdyś Królestwo Północne, już dawno (721 r. przed Chr.) utraciło swoją niezawisłość polityczną i żyło w rozproszeniu. Jakub i Izrael to dwa imiona tego samego patriarchy (Rdz 32,29).

^4,2 Na życie Pana – formuła przysięgi stosowanej w sporach sądowych. Wezwanie bóstwa na świadka prawdziwości własnych słów uznawano za niepodważalny dowód.

^5,9 pomsta – w odniesieniu do Boga czasownik pomścić opisuje Jego interwencję, mającą na celu przywrócenie porządku w świecie przez usunięcie zła i niesprawiedliwości (Jr 5,29; 9,8).

^14,12 miecz, głód i zaraza – te trzy klęski stanowią częsty motyw gróźb prorockich (2Sm 24,13).

^22,16 poznać – chodzi nie tyle o nabycie wiedzy o Bogu, ile przede wszystkim o zawiązanie z Nim głębokiej więzi, opartej na miłości i wierności oraz postępowaniu zgodnym z Jego wolą wyrażoną w Prawie.

^25,15 kielich – obraz kielicha wypełnionego winem jest w Biblii symbolem sądu i gniewu Boga (Jr 13,13; 48,26).

^31,29 Przysłowie to podkreśla zbiorową odpowiedzialność, zgodną z ówczesnym przekonaniem o karaniu synów za winy ojców. Prorocy przeczą takiemu podejściu, zwracając uwagę na odpowiedzialność indywidualną (Ez 18,2).

^31,31 Nowe Przymierze – nawiązując do przymierza zawartego na Synaju, Jeremiasz zapowiada całkowite odnowienie więzi Boga z ludem, zerwanej wskutek grzechu i niewierności Izraela. Kościół od początku widział realizację tego przymierza w Jezusie Chrystusie.

^48,11 Obrazowy opis bezpiecznego i spokojnego życia (So 1,12). Zwykle bowiem po fermentacji wino przelewano do nowych pojemników, odcedzając męty osiadłe na dnie.

KSIĘGA LAMENTACJI

WPROWADZENIE

OKOLICZNOŚCI POWSTANIA

Po upadku państwa neoasyryjskiego (Niniwa została zburzona w 612 r. przed Chr.) kontrolę nad Bliskim Wschodem przejęła Babilonia, rządzona od 605 r. przed Chr. przez Nabuchodonozora. Król babiloński systematycznie rozszerzał swoje panowanie na Zachodzie, podbijając kolejne narody. Nierozważna polityka królów judzkich doprowadziła do ekspedycji Babilończyków (w 597 r. i w 587 r. przed Chr.), którzy pozbawili państwo judzkie resztek samodzielności. Latem 586 r. przed Chr., po zdobyciu Jerozolimy – stolicy Judy, Nabuchodonozor kazał ją zburzyć, a króla, jego rodzinę i większość znamienitych mieszkańców stolicy i Judy przesiedlić na tereny dorzecza Eufratu i Tygrysu. Deportacje nastąpiły w dwóch zasadniczych etapach: w 597 r. i w 586 r. przed Chr. Przebieg wydarzeń związanych z upadkiem państwa judzkiego poznajemy z Ksiąg Królewskich (2Krl 24,10-17; 25,8-21) i Księgi Jeremiasza (Jr 52). Wydarzenia te, a szczególnie zburzenie Jerozolimy, stały się głównym powodem powstania Księgi Lamentacji.

Choć starożytna tradycja, zarówno żydowska, jak i chrześcijańska, wiązały Lamentacje z prorokiem Jeremiaszem (2Krn 35,25), to dziś raczej nie ma wątpliwości, że księga jest anonimowym dziełem. Nie rozstrzygnięto, czy w całości wyszła spod jednego pióra, czy jest to zbiór niezależnych utworów. Często wskazuje się, że najstarsze części księgi zawarte są w rozdziałach 2 i 4 i pochodzą od bezpośredniego świadka opisywanych wydarzeń, natomiast rozdziały 1, 3 i 5 powstały niezależnie i o wiele później. Przyjmuje się jednak, że wszystkie lamentacje były napisane w VI w. przed Chr.

TREŚĆ I TEOLOGIA

Księga Lamentacji nie jest jednolitym poematem, zbudowanym według wyraźnego schematu. Nie jest także antologią całkowicie niezależnych utworów. Mimo ciągle zmieniającego się podmiotu lirycznego oraz perspektywy, z której „ogląda się” poszczególne obrazy, można w Lamentacjach dopatrzyć się wewnętrznego porządku. Pierwszy z utworów (Lm 1) jest opisem cierpień Syjonu. Stanowi on jakby uwerturę do księgi. Tutaj pojawiają się główni bohaterowie, tutaj po raz pierwszy zadane jest podstawowe pytanie: Jak to możliwe, żeby Bóg odwrócił się od własnego ludu i wzgardził własną świątynią? Jest to równocześnie zaproszenie do refleksji nad doświadczeniem cierpienia i jego przyczynami. Te myśli rozwinięto w drugiej lamentacji (Lm 2). Autor dochodzi do smutnej konkluzji: to nikt inny, ale sam Bóg poniżył i doświadczył Izraela. Opisy spustoszeń i nieszczęść przeplatane są dramatycznymi pytaniami, nawoływaniem do żałoby, modlitwy i pokuty. Trzecia lamentacja (Lm 3) jest modlitwą cierpiącego proroka. Rozpoczyna się ona od ukazania grozy sytuacji, aby za chwilę przerodzić się w modlitwę ufności, a nawet w swoisty hymn na cześć sprawiedliwości i łaskawości Boga. W tej części pada też odpowiedź na postawione na początku księgi pytanie: wszystkie cierpienia, których doświadcza Izrael, są karą za jego wiarołomność i niegodziwości. Czwarta lamentacja (Lm 4), podobnie jak druga, koncentruje się na opisie tragedii, która dotknęła naród Izraela, oraz wskazuje na kolejne jej przyczyny – ze szczególnym uwzględnieniem grzechów książąt, kapłanów i proroków. Ostatnia z pieśni (Lm 5) jest liturgicznym zakończeniem całości (por. Ps 44; 60; 74; 79; 80; 83; 89). W Księdze Lamentacji możemy się więc dopatrzyć struktury koncentrycznej. Oznaczałoby to, że punktem kulminacyjnym jest rozdział 3, a pozostałe rozdziały ułożone naprzeciwlegle (1-5, 2-4) odpowiadają sobie pod względem treści i kompozycji. Niewykluczone, że taką strukturę nadał księdze dopiero jej ostateczny redaktor.

Księgę Lamentacji łączy wspólny gatunek literacki. Każda z lamentacji jest tzw. akrostychem, tzn. poszczególne wersety rozpoczynają się od kolejnych liter alfabetu hebrajskiego: Alef, Bet, Gimel itd. Także piąta elegia nawiązuje do akrostychu przez to, że ma 22 stychy, czyli tyle, ile jest liter w hebrajskim alfabecie. Być może był to szkic, który autor zamierzał ostatecznie przetworzyć w akrostych. Układ alfabetyczny był jednym z wysoko cenionych środków stylistycznych poezji hebrajskiej (Ps 9 – 10; 25; 34; 37; 111; 112; 119; 145; Prz 31,10-31). Podkreślał on kompletność wypowiedzi, jej doskonałość i pełnię. Akrostychiczna budowa poematu była także znaczną pomocą mnemotechniczną dla recytatorów. W niniejszym przekładzie podjęto próbę oddania tego środka stylistycznego przez dostosowanie początku każdej strofy do kolejności liter w alfabecie hebrajskim. Księga Lamentacji zawiera wszystkie cenione w hebrajskiej poezji elementy: bogactwo różnorodnych paralelizmów, charakterystyczne metrum oraz ujmujący i obrazowy język.

Pod względem gatunku literackiego Lamentacje nawiązują do hebrajskich pieśni żałobnych, które prorocy śpiewali nad narodem izraelskim (np. Am 5,1n). Lamentacje mają również dużo wspólnego z tzw. psalmami lamentacyjnymi. Istnieją także analogie między Księgą Lamentacji a sumeryjskimi lamentacjami nad zburzeniem jakiegoś miasta lub świątyni.

Pod względem teologicznym Księga Lamentacji jest bardzo oryginalna i niepowtarzalna. Wypełniają ją refleksje i komentarze do tragicznych wydarzeń z historii ludu Bożego, boleśnie doświadczonego sądem Bożym. Autor Lamentacji zauważa, że w tych wydarzeniach objawiła się sprawiedliwość Boga, który zesłał karę za grzechy narodu i jego przywódców. Autor zwraca się także ku przeszłości i uwypukla wspaniałość tego, co było dawniej i co naród utracił. W ten sposób wzmaga poczucie klęski i nieszczęścia obecnej sytuacji. Następnie uświadamia czytelnikom powody tego doświadczenia. Poprzez ogrom niewierności i nieprawości Judejczycy doprowadzili do sytuacji, w której cierpią teraz niedolę. Wreszcie wskazana zostaje droga wyjścia, polegająca na szczerym nawróceniu oraz pokornej modlitwie o wybaczenie i ratunek. Jeśli Izraelici wyznają swoją winę i powrócą do jedynego Boga, On z pewnością nie będzie zwlekał, ale znów ujmie się za swoim ludem. Autor nie wątpi w miłosierdzie Boże i wzywa naród do nawrócenia. Tylko osobiste nawrócenie, a więc odejście od grzesznego sposobu życia i powrót do wiernej służby Bogu, gwarantuje zbawienie, które autor rozumie jako przywrócenie dawnej świetności.

Nie można wykluczyć, że Lamentacje skomponowano na potrzeby liturgii. Możliwe, że używano ich podczas nabożeństw odprawianych na zgliszczach spalonej świątyni. Obecnie Żydzi czytają Lamentacje w dzień postu w rocznicę zburzenia świątyni. Kościół katolicki za pomocą Lamentacji rozpamiętuje Mękę i Śmierć Zbawiciela oraz wzywa wiernych do opłakiwania swoich grzechów i do nawrócenia.

KSIĘGA LAMENTACJI

LAMENTACJA I

TRAGEDIA NARODU

Alef

1 ¹ Ach, jakże jest samotne miasto niegdyś tak ludne!

Stało się jakby wdową.

Kiedyś wielkie wśród narodów,

miasto – władczyni krain – poniżone jak niewolnica.

Bet

² Bardzo gorzko płacze po nocach,

łzami spływają jej lica.

I żaden z jej kochanków

już jej nie pociesza.

Zdradzili ją wszyscy jej przyjaciele,

stając się jej wrogami.

Gimel

³ Gnany w niewolę udręczony Juda

na ciężką służbę poddańczą.

Zamieszkał wśród obcych ludów,

nie znalazł odpoczynku.

Dosięgli go wszyscy prześladowcy

i go uciskają.

Dalet

⁴ Drogi na Syjon okryte żałobą,

bo nikt nie zdąża na święto.

Wszystkie jego bramy są puste, kapłani jego wzdychają, dziewice pogrążone są w smutku i pełen jest goryczy.

⁵ Harcują nad nim wrogowie, tryumfują jego nieprzyjaciele, bo PAN dotknął go karą za mnóstwo jego występków.

Jego dzieci poszły w niewolę,

pędzone przed wrogiem.

Waw

⁶ Wyzuto Syjon

z całego jego dostojeństwa.

Książęta jego są jak jelenie,

co nie znalazły pastwiska,

i bez siły uchodzą

przed tym, który je ściga.

Zajin

⁷ Za dni swej udręki i smutku,

gdy jej lud wpadł w ręce wroga i znikąd nie miała ratunku –

Jerozolima wspomina

swoją dawną świetność.

Widząc ją, wrogowie szydzili

z powodu jej klęski.

Chet

⁸ Chętnie Jerozolima grzeszyła,

dlatego stała się odrazą.

Wzgardzili nią wszyscy, którzy ją poważali, bo oglądali jej nagość.

A ona wzdycha

i twarz swą odwraca.

Tet

⁹ Tkwi nieczystość w fałdach jej sukni;

nie zważała na swoją przyszłość.

Tak nisko upadła!

I nikt jej nie pocieszy.

Spójrz, PANIE, na jej udrękę,

bo sroży się nieprzyjaciel.

Jod

¹⁰ Jej wszystkie bogactwa

wpadły w ręce wroga.

I widziała, jak poganie

wdarli się do jej świątyni,

choć zabroniłeś im wchodzić

do Twojego zgromadzenia.

Kaf

¹¹ Każdy z jej ludu wzdycha,

szukając chleba.

Oddaje swe skarby za żywność,

by życie ratować.

Spójrz, PANIE, i zobacz,

jak jestem wzgardzona!

SKARGA SYJONU

Lamed

¹² Ludzie! Wy wszyscy przechodzący drogą,

przyjrzyjcie się i zobaczcie!

Czy jest ból równy memu bólowi,

który mnie przytłacza,

a którym PAN mnie dotknął

w dniu swego srogiego gniewu?

Mem

¹³ Moje kości poraził

ogniem zesłanym z wysoka.

Zastawił sidła na moje nogi

i zmusił mnie do odwrotu.

Uczynił mnie pustkowiem,

cierpię całymi dniami.

Num

¹⁴ Nałożył mi jarzmo za grzechy

i mocno je ścisnął.

Ciąży mi ono na szyi, trawi moje siły.

PAN wydał mnie w ich ręce,

nie mogę wyrwać się z ich mocy.

Samech

¹⁵ Spośród ludu mego PAN wytracił wszystkich mocarzy.

Zwołał przeciwko mnie zgraję,

by zmiażdżyć moją młodzież;

PAN, jak w tłoczni, podeptał dziewiczą Judeę.

Ajin

¹⁶ Ach, dlatego płaczę,

a moje oczy zalane są łzami,

bo daleko ode mnie jest pocieszyciel,

który mógłby uratować mi życie.

Moi synowie przejęci trwogą,

bo wróg jest bardzo mocny.

¹⁷ Pocieszyciela nie ma już Syjon, chociaż wyciąga swe ręce.

PAN nasłał na Jakuba

jego wrogich sąsiadów.

Jeruzalem stało się pośród nich odrazą.

Cade

¹⁸ Czyż PAN nie jest sprawiedliwy?

A ja sprzeciwiałam się Jego mowie.

Słuchajcie, wszystkie narody!

Przyjrzyjcie się mojej boleści:

moje dziewice i młodzieńcy

poszli na wygnanie.

Qof

¹⁹ Kochanków moich wzywałam,

lecz oni mnie zdradzili.

Kapłani moi i starsi

wyginęli w mieście,

szukając pokarmu dla siebie,

by życie ratować.

Resz

²⁰ Racz wejrzeć, PANIE, bo jestem w udręce!

Burzą się moje wnętrzności.

Serce we mnie się kraje,

bo uparcie się buntowałam.

Na zewnątrz miecz zabija,

a w domu – zaraza.

Szin

²¹ Słychać moje jęki, a nikt mnie nie pociesza.

Wszyscy moi nieprzyjaciele,

słysząc o mej klęsce,

cieszą się, żeś mi to uczynił.

Niech przyjdzie dzień, któryś zapowiedział!

Niech spotka ich to, co mnie spotkało!

Taw

²² Ty znasz całą ich przewrotność.

Odpłać im, jak mnie odpłaciłeś

za wszystkie moje grzechy.

Tak! Wzmagają się moje jęki,

a moje serce omdlewa.

LAMENTACJA II

GNIEW BOGA WOBEC SYJONU

Alef

2 ¹ Ach, jakże chmurą swego gniewu zaciemnia PAN Syjon!

Strącił z nieba

na ziemię chwałę Izraela.

W dniu swego gniewu już nie wspomina podnóżka stóp swoich.

Bet

² Bezlitośnie zniszczył PAN

wszystkie pastwiska Jakuba.

Zburzył w swym oburzeniu

warownie Judei.

Cisnął o ziemię i sponiewierał

królestwo i jego przywódców.

Gimel

³ Gniewem zapłonął i złamał całą moc Izraela.

Cofnął swoją prawą rękę,

gdy zbliżał się nieprzyjaciel.

Rozpalił w Jakubie pożogę jak ogień, który trawi wszystko dokoła.

Dalet

⁴ Do wroga podobny, gdy łuk swój naciągnął, uzbroił swoją prawą rękę.

Jak wróg pozabijał wszystko,

co było rozkoszą dla oczu.

Wylał swój gniew jak ogień

na namiot Syjonu.

⁵ Hufcem wrogim PAN stał się dla nas, zniszczył On Izraela, zburzył wszystkie jego pałace, spustoszył jego twierdze. Kazał Judei cierpieć nieznośne boleści.

Waw

⁶ Własną siedzibę przeorał jak ogród, spustoszył swe miejsce święte.

Na zapomnienie skazał PAN na Syjonie

uroczyste święta i szabat.

W zapalczywości swego gniewu odrzucił króla i kapłana.

Zajin

⁷ Zelżyć pozwolił PAN swój ołtarz, obrzydził sobie własną świątynię.

Wydał w moc wroga

mury swoich zamków.

W domu PANA krzyk podniesiono

jak w dzień świąteczny.

Chet

⁸ Chciał PAN zburzyć mur Syjonu.

Rozciągnął sznur mierniczy

i nie odstąpił od zagłady.

Przedmurze i mur pogrążył w żałobie,

razem chylą się do upadku.

Tet

⁹ Trzasnęły o ziemię jej bramy!

Zniszczył i połamał jej rygle.

Jej król i książęta – u pogan,

a prawo ustało.

Nawet prorocy nie mają

objawienia od PANA.

Jod

¹⁰ Już na ziemi usiedli w milczeniu starsi Syjonu.

Posypali prochem swe głowy,

włożyli wory pokutne.

Jerozolimskie dziewice

skłoniły swe głowy ku ziemi.

Kaf

¹¹ Krwią nabiegły moje oczy od płaczu,

burzą się moje wnętrzności.

Na ziemię ma żółć się wylewa

z powodu klęski mego ludu,

gdy dzieci i niemowlęta

giną na ulicach miasta.

Lamed

¹² Lamentują dzieci przy swych matkach:

„Gdzie jest zboże i wino?”.

I – jak ciężko ranni –

mdleją na ulicach miasta

i oddają ducha

na łonie swych matek.

Mem

¹³ Mam do ciebie mówić, ale jak?

Do kogo cię przyrównać, Jerozolimo?

Z kim cię zestawić dla pocieszenia,

dziewiczy Syjonie?

Bo twoje nieszczęście jest ogromne jak morze.

Któż cię uleczy?

Nun

¹⁴ Nieprawdziwe i próżne

były wizje twoich proroków.

Nie wypominali ci twojej winy,

aby uchronić cię od niewoli.

Jako prorocze głosili

wizje kłamliwe i zwodnicze.

Samech

¹⁵ Słychać, jak nad tobą klaszczą wszyscy, co przechodzą drogą;

szydzą i potrząsają głowami

nad Jerozolimą:

„Czyż to jest miasto, które nazywano

piękną koroną, rozkoszą całej ziemi?”.

¹⁶ Ponad tobą otwierają swe usta wszyscy twoi nieprzyjaciele.

Szydzą i zgrzytają zębami,

mówiąc: „Już ją pochłonęliśmy!

To dzień przez nas oczekiwany.

Widać, że dopięliśmy swego!”.

Ajin

¹⁷ A PAN postąpił tak, jak zamierzył,

wypełnił swoją groźbę

zapowiadaną od dawna.

Zniszczył cię bez litości,

pozwolił drwić z ciebie wrogom,

nieprzyjaciołom górować nad tobą.

WEZWANIE DO MODLITWY. LAMENT UDRĘCZONEGO MIASTA

Cade

¹⁸ Całym sercem wołaj do PANA,

lamentuj, Syjonie!

Niech płyną twe łzy jak rzeka za dnia i w nocy!

Nie dawaj sobie wytchnienia, nie daj spoczynku twym oczom!

Qof

¹⁹ Krzycz z rozpaczy po nocach,

lamentuj przy zmianach nocnych straży!

Wylewaj jak wodę swe serce przed PANEM!

Wznoś swoje dłonie do Niego z prośbą o życie twoich niemowląt,

ginących z głodu na rogach wszystkich ulic!

Resz

²⁰ Racz wejrzeć, PANIE, zauważ:

Z kim tak postąpiłeś?

Czy kobiety mają zjadać owoc swego łona – wypieszczone swe niemowlęta?

Czy kapłan i prorok

mają ginąć w świątyni PANA?

Szin

²¹ Starcy i młodzieńcy

legli w prochu ulicy,

moje dziewice i młodzież

polegli od miecza!

Pobiłeś ich w dniu swego gniewu,

zgładziłeś ich bez litości.

Taw

²² Tych, co mi grożą, zwołałeś zewsząd

jak na święto.

Nikt nie uszedł w dniu gniewu PANA i nikt nie ocalał.

Tych, których piastowałam i wychowałam, wróg mój wytracił!

LAMENTACJA III

SKARGA CIERPIĄCEGO PROROKA

Alef

3 ¹ Ach, jestem człowiekiem, co zaznał niedoli pod rózgą Jego gniewu.

² On mnie prowadził, dopuścił, bym kroczył w ciemnościach, a nie w światłości.

³ Każdego dnia przeciwko mnie się zwracał.

Bet

⁴ Boleśnie wyniszczył me ciało i skórę,

zmiażdżył moje kości.

⁵ Osaczył mnie i otoczył goryczą i udręką.

⁶ Pogrążył mnie w mrokach

jak zmarłych od dawna.

Gimel

⁷ Gdyż murem zagrodził mi wyjście.

Obciążył moje spiżowe kajdany.

⁸ Nawet gdy wołam i krzyczę,

odrzuca moją modlitwę.

⁹ Głazami zagrodził mi drogi,

pokrzyżował me ścieżki.

Dalet

¹⁰ Dla mnie stał się jak niedźwiedź na

czatach, jak lew w zasadzce.

¹¹ Drogę mi zamknął i mnie rozszarpał,

pozostawił w rozpaczy.

¹² Łuk swój naciągnął

i strzałę na mnie skierował.

¹³ Hardą strzałą ze swego kołczanu

przebił moje wnętrzności.

¹⁴ Stałem się pośmiewiskiem dla wszystkich narodów,

przedmiotem ich drwin codziennych.

¹⁵ Nasycił mnie gorzkimi ziołami,

upoił piołunem.

Waw

¹⁶ Wykruszył żwirem me zęby,

pogrążył mnie w popiele.

¹⁷ Wygnałeś pokój z mej duszy.

Zapomniałem, co znaczy pomyślność.

¹⁸ Więc rzekłem: Zanikła moja siła

i moja ufność wobec PANA.

MIĘDZY SMUTKIEM A NADZIEJĄ

Zajin

¹⁹ Zachowaj w pamięci mą nędzę, tułaczkę, piołun mój i gorycz!

²⁰ Zawsze wspomina to moja dusza

i przygnębiona jest we mnie.

²¹ Zamknę to jednak w swym sercu

i znowu nabiorę otuchy.

Chet

²² Choć bliscy śmierci – z łaski PANA żyjemy, gdyż nieskończone Jego miłosierdzie

²³ każdego ranka objawia się na nowo.

Wielka jest Twoja wierność!

²⁴ PAN jest moim działem – mówi dusza moja – dlatego w Nim pokładam nadzieję!

Tet

²⁵ Temu PAN dobro wyświadcza, kto Mu ufa,

i człowiekowi, który szuka Jego woli.

²⁶ Dobrze jest oczekiwać w milczeniu, aż od PANA przyjdzie wybawienie.

²⁷ Dobrze, gdy człowiek znosi mężnie

brzemię od swojej młodości.

Jod

²⁸ Jako samotny i milczący niech siedzi,

gdy PAN je wkłada na niego.

²⁹ Niech ucałuje proch ziemi –

może jest jeszcze nadzieja?

³⁰ Niech nadstawi policzek do bicia i syci się zniewagą.

Kaf

³¹ Karci Bóg wprawdzie,

lecz nie odtrąca na wieki.

³² Chociaż poniży – znów litość okaże

w ogromie swej łaskawości.

³³ Bo On nie poniża chętnie

ani nie dręczy ludzi.

Lamed

³⁴ Lecz gdy się depcze

wszystkich ujarzmionych w kraju,

³⁵ gdy łamie się ludzkie prawa

wobec Najwyższego,

³⁶ gdy krzywdzi się w sądzie –

czyż PAN tego nie widzi?

Mem

³⁷ Może ktoś coś powiedzieć i to się stanie

bez rozkazu PANA?

³⁸ Czy nie z wyroku Najwyższego

pochodzi szczęście i nieszczęście?

³⁹ Dlaczego więc żali się człowiek żyjący,

mężczyzna obciążony grzechami?

Nun

⁴⁰ Nad swym postępowaniem się zastanówmy i powróćmy do PANA!

⁴¹ Wznieśmy raczej swoje serca niż dłonie

do Boga w niebie!

⁴² Zgrzeszyliśmy zbuntowani,

dlatego nas nie oszczędziłeś.

Samech

⁴³ Spowiłeś się w gniew, ścigałeś nas

i zabijałeś bez litości.

⁴⁴ Spowiłeś się w chmurę,

tak że modlitwa nie dociera do Ciebie.

⁴⁵ Uczyniłeś nas odrażającym śmieciem

między narodami.

⁴⁶ Przeciwko nam otworzyli swe usta

wszyscy nasi wrogowie.

⁴⁷ Przypadły nam w udziale przerażenie i pułapka,

spustoszenie i klęska.

⁴⁸ Potoki wody płyną z moich oczu

nad klęską mego ludu.

Ajin

⁴⁹ A łzy nieustannie zalewają me oczy,

nie zaznają one ukojenia,

⁵⁰ aż PAN z nieba spojrzy i zobaczy.

⁵¹ To, co widzę, napełnia bólem mą duszę

z powodu wszystkich córek mego miasta.

Cade

⁵² Chwytają mnie w sidła jak ptaka,

nienawidzą mnie bez powodu.

⁵³ Wrzucili mnie do dołu, by odebrać mi życie i przywalili mnie kamieniem.

⁵⁴ Wezbrały wody ponad moją głowę, rzekłem: Jestem zgubiony!

PONOWNA PROŚBA O OCALENIE

Qof

⁵⁵ Kiedy wzywałem, PANIE, Twojego imienia z głębokiego dołu, ⁵⁶ usłyszałeś mój głos: „Nie zamykaj Twego ucha

na moje błagalne wzdychanie!”.

⁵⁷ Zbliżyłeś się w dniu mego wołania,

rzekłeś: „Nie bój się niczego!”.

Resz

⁵⁸ Rozsądziłeś, PANIE, sprawę mojej duszy,

ocaliłeś mi życie.

⁵⁹ Widzisz, PANIE, moją udrękę,

przyznaj mi słuszność!

⁶⁰ Widzisz całą ich zawziętość

i wszystko, co przeciw mnie knują.

Szin

⁶¹ Słyszysz, PANIE, ich obelgi

i wszystko, co przeciw mnie knują.

⁶² Zamysły i słowa moich przeciwników

codziennie we mnie godzą.

⁶³ Spójrz: śpiewają o mnie pieśni szydercze,

kiedy siedzą i kiedy wstają.

Taw

⁶⁴ Ty im odpłacisz, PANIE, według tego, co uczynili.

⁶⁵ Dotkniesz ich serca ślepotą.

Twoje przekleństwo na nich zaciąży!

⁶⁶ Ścigaj ich gniewem i wytrać

spod Twego nieba, o PANIE!

LAMENTACJA IV

NĘDZA I GŁÓD W OBLĘŻONEJ JEROZOLIMIE

Alef

4¹ Ach, jakże ściemniało złoto, odmienił się kruszec szlachetny!

Porozrzucane święte kamienie

po rogach wszystkich ulic!

Bet

² Bardzo szlachetni synowie Syjonu,

cenni jak złoto najczystsze,

oto uznani za naczynia gliniane,

dzieło rąk garncarza.

Gimel

³ Gdy nawet szakale podsuwają sutki

i karmią swe młode,

to mój lud stał się okrutny,

jak struś na pustyni.

Dalet

⁴ Do podniebienia przyschły

spragnione języki niemowląt.

Dzieci o chleb błagały,

lecz nikt im go nie łamał.

⁵ Haniebnie na ulicach ginęli

ci, co jadali wykwintne potrawy.

Ci, którzy przywykli do purpury,

tarzali się w śmieciach.

Waw

⁶ Większa była nieprawość mojego ludu od grzechu Sodomy, zniszczonej niemal w jednej chwili, choć nie dotknęły jej ręce.

Zajin

⁷ Zaiste, jaśniejsi od śniegu byli jej książęta, bielsi niż mleko.

Ich ciała rumieńsze były niż korale,

ich postać – jak szafir.

Chet

⁸ Ciemniejsza od mroku stała się ich postać,

nie sposób rozpoznać ich na ulicach.

Do kości przylgnęła im skóra,

stała się sucha jak drewno.

Tet

⁹ Trafieni mieczem – szczęśliwsi

niż ci, co z głodu ginęli,

umierali wycieńczeni

z braku plonów na polach.

Jod

¹⁰ Jako strawę – czułe kobiety

własnymi rękami gotowały dzieci,

by były dla nich pokarmem

w czas klęski mego ludu.

Kaf

¹¹ Kielich swej zapalczywości PAN wyczerpał, wylał swój gniew straszliwy.

Wzniecił ogień na Syjonie,

który strawił jego fundamenty.

Lamed

¹² Ledwo uwierzyć mogli królowie tej ziemi

i wszyscy mieszkańcy świata,

że nieprzyjaciele wtargnęli

w bramy Jerozolimy.

WINA I KARA PRZYWÓDCÓW NARODU

Mem

¹³ Musiało się tak stać za grzechy jej proroków i za występki kapłanów,

którzy przelewali w jej obrębie

krew sprawiedliwych.

Nun

¹⁴ Niby niewidomi błąkali się po ulicach,

tak krwią splamieni,

że nawet ich szat nie można było dotykać.

Samech

¹⁵ „Schodźcie z drogi! Nieczysty!” – wołano przed nimi.

„Omijajcie, odstąpcie! Nie dotykajcie!”.

Choć uszli klęski, tułają się wśród pogan,

którzy mówią: „Nie mogą tu dłużej przebywać”.

¹⁶ PAN sam ich rozproszy,

już na nich nie spojrzy.

Nie ma szacunku dla kapłanów

ani litości dla starszych.

Ajin

¹⁷ Aż do tej chwili wytężaliśmy wzrok,

daremnie czekając na pomoc.

Na basztach wypatrywaliśmy obcego narodu, lecz on nas nie zdołał ocalić.

Cade

¹⁸ Chodzą ciągle za nami,

nie dając nam wyjść na ulice.

Nasz kres się przybliżył i dni dopełniły.

Tak nadszedł nasz koniec.

Qof

¹⁹ Krzywdziciele nasi jak orły w przestworzach byli od nas szybsi.

Ścigali nas po górach,

czaili się na pustyni.

Resz

²⁰ Również nasze Tchnienie,

Pomazaniec PANA, Ten, o którym mówiliśmy:

„Będziemy żyć bezpiecznie

wśród narodów, bo on nas obroni” –

schwytany został w ich zasadzkach.

PROMIEŃ NADZIEI

Szin

²¹ Syćcie się radością i weselcie, mieszkańcy Edomu, mieszkańcy krainy Us!

Wam też kielich przypadnie,

upijecie się i obnażycie.

Taw

²² To kres twojej winy, Syjonie!

PAN nie przedłuży twojego wygnania.

A tobie, Edomie, wymierzy karę za twe winy, ujawni twoje grzechy!

LAMENTACJA V

SKARGA

5 ¹Wspomnij, o PANIE, na to, co nas spotkało! Spójrz i zobacz nasze pohańbienie!

² Nasze dziedzictwo przypadło obcym,

a nasze domy – cudzoziemcom.

³ Staliśmy się jak sieroty, bez ojca,

a nasze matki są jak wdowy.

⁴ Musimy płacić, by napić się własnej wody,

i kupujemy własne drewno.

⁵ Z jarzmem na karku jesteśmy pędzeni,

słabniemy, lecz nie ma dla nas wytchnienia.

⁶ Zawieraliśmy układy z Egiptem,

od Asyrii oczekiwaliśmy chleba.

⁷ Nasi ojcowie zgrzeszyli i już ich nie ma,

lecz my musimy dźwigać ich winy.

⁸ Słudzy zostali naszymi panami

i nie ma nikogo, kto mógłby wyrwać nas z ich ręki.

⁹ Zabiegamy o chleb z narażeniem życia,

bo na pustkowiach czają się przestępcy.

¹⁰ Jak piec nasza skóra jest rozpalona

od głodowej gorączki.

¹¹ Kobiety były gwałcone na Syjonie,

dziewice – w miastach Judy.

¹² Książęta zostali powieszeni,

starcom nie okazano szacunku.

¹³ Młodzieńcy muszą obracać żarna,

chłopcy chwieją się pod ciężarem drewna.

¹⁴ Starcy stronią od bramy,

młodzi – od śpiewu przy harfach.

¹⁵ Z naszych serc znikła radość,

taniec zmienił się w żałobę.

¹⁶ Korona spadła z naszej głowy.

Biada nam, bośmy zgrzeszyli!

¹⁷ Dlatego omdlewa nam serce

i słabną nasze oczy.

¹⁸ Po spustoszonej górze Syjonu

krążą szakale.

MODLITWA O OCALENIE

¹⁹ Lecz Ty, PANIE, trwasz na wieki!

Twój tron z pokolenia na pokolenie!

²⁰ Czemu miałbyś zapomnieć o nas na zawsze, opuścić nas na wieki?

²¹ Zwróć nas ku sobie, PANIE, a powrócimy!

Odnów nasze życie jak za dawnych czasów!

²² Czy odrzuciłeś nas zupełnie?

Tak bardzo się na nas gniewasz?

^1,1 Alef, Bet, Gimel... – litery alfabetu hebrajskiego, od których w oryginale rozpoczynają się kolejne wersety poematu.

^1,5 Pan dotknął go karą – słowa te są próbą wyjaśnienia, skąd wzięło się nieszczęście narodu. Autor stwierdza, że jest ono karą Boga za grzechy ludu. Babilończycy są więc jedynie narzędziem w ręku Boga (Jr 27,6; Ez 24,21); dzieci poszły w niewolę – aluzja do deportacji ludności dokonanej przez Babilończyków.

^2,1 podnóżek stóp swoich – tak określano świątynię jerozolimską wraz z Arką Przymierza przechowywaną w jej wnętrzu (np. 1Krn 28,2; Ps 132,7; Iz 60,13; Ez 43,7).

^2,11 wnętrzności – dosł. wątroba. Żydzi uważali ją za siedlisko uczuć.

^2,15 klaszczą – słowo użyte w oryginale wskazuje, że chodzi o gest szyderstwa, różny od gestu aplauzu i uznania.

^3,1 w ciemnościach... w światłości – nie chodzi o zjawiska przyrodnicze. Ciemność oznacza tu zło i nieszczęście w przeciwieństwie do światła, które symbolizuje dobro i szczęście (np. Iz 5,20).

^4,6 grzech Sodomy – był to podwójny grzech: naruszenie zasad gościnności i czyny homoseksualne (Rdz 19,1nn; zob. Kpł 18,22).

^5,19 Bóg panuje niezależnie od tego, w jakim stanie jest Jego ziemska świątynia, zbudowana ludzkimi rękami (np. Ps 9,8; 102,13; 145,13; 146,10).

^5,22 Wersety 19-22, które kończą Księgę Lamentacji, zawierają wyznanie bezgranicznej ufności i wiary w sprawiedliwość oraz miłosierdzie Boga. Wyznanie to ujęto w formę retorycznego pytania. Autor podkreśla, że to Bóg jest Panem historii (w. 19) i On decyduje, jak długo ma trwać klęska i kiedy nastąpi ocalenie.

KSIĘGA BARUCHA

WPROWADZENIE

OKOLICZNOŚCI POWSTANIA

Żydzi, a także większość Kościołów niekatolickich nie zaliczają Księgi Barucha do kanonu ksiąg natchnionych. Należy więc ona do tak zwanych pism deuterokanonicznych ST. W Septuagincie (LXX), starożytnym greckim przekładzie ST, umieszczono ją bezpośrednio po Księdze Jeremiasza, przy czym wyodrębniono jako osobne dzieło tak zwany List Jeremiasza (Ba 6), wstawiając go po Księdze Lamentacji. Z kolei w Wulgacie, łacińskim przekładzie św. Hieronima, Księga Barucha tworzy jedną całość z Listem Jeremiasza i występuje po Księdze Lamentacji.

Według informacji zawartych we Wstępie historycznym (Ba 1,1-14) autorem pisma miałby być Baruch, sekretarz proroka Jeremiasza. Księga miała powstać ok. 582 r. przed Chr., czyli niedługo po przesiedleniu mieszkańców Judy do Babilonii. Następnie miała zostać wysłana do Jerozolimy i tam odczytana podczas liturgicznego zgromadzenia.

Pewne nieścisłości historyczne budzą jednak spore wątpliwości co do prawdziwości tych danych. Przede wszystkim nic nie potwierdza opisanego w Księdze Barucha zwrotu naczyń zrabowanych przez Babilończyków ze świątyni jerozolimskiej jeszcze za czasów panowania Nabuchodonozora. Ponadto autor błędnie nazywa Baltazara synem tego ostatniego, gdyż w rzeczywistości był on tylko jego dalszym potomkiem ze strony matki i synem Nabonida. Te wzmianki wskazują, że Księga Barucha nie mogła powstać przed 538 r. przed Chr., to znaczy przed edyktem perskiego władcy Cyrusa, zezwalającym na powrót wygnańców do Palestyny. Również liczne podobieństwa z Księgą Daniela (np. Ba 1,15-20; 2,1-3.7-14.16-19 i Dn 9,7 – 11,18) wskazują na późniejszy czas powstania.

Z literackiego punktu widzenia Księga Barucha jest pismem niejednolitym, o czym świadczy choćby fakt, że jest napisana częściowo prozą, a częściowo wierszem. Bez wątpienia jej oryginalnym językiem musiał być hebrajski, o czym świadczą między innymi liczne semityzmy w greckim tłumaczeniu, zdradzające pochodzenie i język ojczysty tłumacza. Istnieją hipotezy, że przekładu i ostatecznej redakcji Księgi Barucha dokonano dopiero w I w. przed Chr.

TREŚĆ I TEOLOGIA

Po historycznym wstępie (Ba 1,1-14) autor przechodzi do wspólnotowych modlitw wygnańców (Ba 1,1 – 3,8), w których jest miejsce na wyznanie grzechów, błaganie o przebaczenie oraz nadzieję na odzyskanie utraconej wolności dzięki szczerej skrusze i nawróceniu. Następne części tworzą: napisany wierszem hymn o mądrości (Ba 3,9 – 4,4), lament Jerozolimy połączony z aktem ufności (4,5 – 5,9) oraz, na koniec, tak zwany List Jeremiasza, czyli mały traktat przeciwko pogańskim bożkom i ich czcicielom (Ba 6,1-72).

Ta ostatnia część nawiązuje do tekstu Jr 29, w którym prorok Jeremiasz zapowiadał wygnańcom, że choć ich pobyt w Babilonie nie będzie krótki, to jednak mogą liczyć na Boże zmiłowanie i wyzwolenie z ucisku, o ile będą się wystrzegać pogańskich kultów. Końcowy rozdział Księgi Barucha nie jest faktycznie listem, nie można też przypisać jego autorstwa Jeremiaszowi. Twórca tego małego traktatu, zgodnie z ówczesnym zwyczajem, odwołuje się do wielkiego proroka, aby nadać swemu dziełu większą rangę i podkreślić duchowe pokrewieństwo z nim. Ostrzega rodaków pozostałych w Babilonie przed uleganiem wpływom obcych kultów, gdyż taka postawa przekreśli szansę na odbudowanie pomyślności i szczęścia Izraelitów.

Księga Barucha pozwala nam lepiej poznać myśl teologiczną Izraelitów żyjących na obczyźnie u schyłku epoki ST. Jak wynika z lektury tego dzieła, wielkie znaczenie przywiązywali oni do Prawa oraz związków z Jerozolimą i świątynią. Ważną rolę odgrywała także modlitwa wspólnotowa i ciągle żywe nadzieje mesjańskie. Księga Barucha jest obok Lamentacji istotnym świadectwem silnego oddziaływania proroctw Jeremiasza na świadomość ludu Izraela w okresie powygnaniowym.

KSIĘGA BARUCHA

WSTĘP HISTORYCZNY

BARUCH I WSPÓLNOTA ŻYDÓW W BABILONIE

Rozdział 1

1 ¹ Oto słowa księgi, którą w Babilonie napisał Baruch, syn Neriasza, syna Machsejasza, syna Sedecjasza, syna Asadiasza, syna Chilkiasza. ²Było to w piątym roku, siódmego dnia miesiąca od czasu, kiedy Chaldejczycy zdobyli i spalili Jeruzalem.

³ Słowa tej księgi odczytał Baruch w obecności króla judzkiego Jechoniasza, syna Jojakima, oraz wobec całego ludu, który zgromadził się wokół księgi. ⁴ Tak więc słuchali go możni, dworzanie, starszyzna i cały lud, od najmniejszego do największego, wszyscy mieszkający w Babilonie nad rzeką Sud. ⁵ A potem płakali, pościli i modlili się do PANA. ⁶ Następnie zebrano srebro, ile tylko każdy mógł dać, ⁷ i posłano je do Jeruzalem, do kapłana Jojakima, syna Chilkiasza, syna Szaloma oraz do innych kapłanów i do całego ludu będącego z Jojakimem w Jeruzalem. ⁸ Dziesiątego dnia miesiąca Siwan Baruch odebrał naczynia domu Pańskiego, zrabowane niegdyś ze świątyni. Miał je zwrócić do kraju Judy. Były to te srebrne naczynia, które kazał zrobić Sedecjasz, syn Jozjasza, król Judy. ⁹ Zabrał je Nabuchodonozor, król babiloński, gdy przesiedlił z Jeruzalem do Babilonu króla Jechoniasza z książętami, a wraz z nimi wziął w niewolę możnych i lud tej ziemi.

¹⁰ Zebrane srebro przekazano do Jeruzalem z takimi oto słowami: „Posyłamy wam srebro. Kupcie za nie wszystko, czego potrzeba na ofiarę całopalną, przebłagalną i kadzielną, abyście mogli złożyć ofiary na ołtarzu Pana, Boga naszego. ¹¹ Módlcie się też o pomyślność króla babilońskiego Nabuchodonozora oraz jego syna Baltazara, aby ich życie trwało tak długo, jak trwa niebo nad ziemią. ¹² Wówczas PAN udzieli nam pomyślności i właściwego rozeznania, byśmy mogli żyć pod opieką króla babilońskiego Nabuchodonozora i jego syna Baltazara i byśmy im służyli przez długie lata, ciesząc się ich życzliwością. ¹³ Módlcie się też do PANA, Boga naszego, za nas, bo zgrzeszyliśmy przeciwko Niemu i aż dotąd Jego gniew nie przestaje płonąć nad nami. ¹⁴ Zapoznajcie się dobrze z księgą, którą wam przesyłamy. Niech będzie czytana publicznie w domu Pańskim w dniach waszych świątecznych zgromadzeń.

MODLITWA WYGNAŃCÓW

WYZNANIE GRZECHÓW

¹⁵ I powiecie: „PANU, Bogu naszemu, należy się sprawiedliwość, nam zaś wstyd, jak to jest obecnie! Wstyd ludziom Judy i mieszkańcom Jeruzalem, ¹⁶ wszystkim naszym królom i książętom, naszym kapłanom i prorokom oraz naszym przodkom! ¹⁷ Bo zgrzeszyliśmy przeciw PANU. ¹⁸ Nie byliśmy Mu ulegli i nie słuchaliśmy głosu PANA, Boga naszego, i nie postępowaliśmy według przykazań, które nam przekazał. ¹⁹ Nie słuchaliśmy głosu PANA, Boga naszego, nie byliśmy Mu posłuszni od dnia, kiedy PAN wyprowadził naszych przodków z Egiptu. I tacy pozostaliśmy do dnia dzisiejszego. ²⁰ Dlatego przylgnęły do nas nieszczęścia i przekleństwo, którymi zagroził nam PAN przez sługę swego Mojżesza, kiedy wyprowadził naszych przodków z ziemi egipskiej, aby dać nam ziemię, opływającą w mleko i miód, jak to jest do dnia dzisiejszego. ²¹ Nie słuchaliśmy nie tylko głosu PANA, Boga naszego, ale i żadnego z proroków, których On posyłał do nas. ²² Każdy postępował według złych zamysłów swego serca, tak iż służyliśmy obcym bogom i robiliśmy to, co nie podobało się PANU, naszemu Bogu.

Rozdział 2

2 ¹Wypełnił więc PAN swoje słowo, które wypowiedział przeciw nam i przeciw naszym sędziom, którzy rządzili Izraelem, przeciw naszym królom i książętom, przeciw każdemu człowiekowi z Izraela i Judy. ²Nigdzie pod niebem nie spełniło się ono tak, jak w Jeruzalem, zgodnie z zapisem Prawa Mojżeszowego, ³ że ludzie będą jedli ciała swych synów i córek. ⁴Dlatego oddał ich PAN wszystkim sąsiednim królestwom w niewolę, na pośmiewisko i urąganie sąsiadów, wśród których nas rozproszył. ⁵I choć niegdyś byli panującymi, stali się poddanymi. A wszystko dlatego, że zgrzeszyliśmy przeciwko PANU, Bogu naszemu, nie słuchając Jego głosu.

⁶ PANU, Bogu naszemu, należy się sprawiedliwość, nam zaś wspólnie z przodkami wstyd, jak to się dzieje dzisiaj. ⁷ Spadło na nas to wszystko, co zapowiedział PAN, cała ta niedola, ⁸ bo nie błagaliśmy PANA, aby nas powstrzymał od złych zamysłów serc. ⁹ Czuwał więc PAN, gotów sprowadzić na nas niedolę, bo jest sprawiedliwy we wszystkim, co nam nakazał. ¹⁰ Lecz my nie słuchaliśmy Jego głosu i nie postępowaliśmy według przykazań PANA, które nam dał.

PROŚBA O WYBACZENIE

¹¹ O PANIE, Boże Izraela, który wyprowadziłeś swój lud z ziemi egipskiej wśród znaków i cudów potężną ręką, wielką mocą i podniesionym ramieniem i zdobyłeś sobie sławę aż po dziś dzień! ¹² PANIE, nasz Boże, zgrzeszyliśmy, postępując bezbożnie i przekraczając wszystkie Twoje przykazania. ¹³ Niech się odwróci od nas Twój gniew, gdyż niewielu nas ocalało wśród narodów pogańskich, dokąd nas rozproszyłeś. ¹⁴ Wysłuchaj, PANIE, naszych modlitw i błagań, wybaw nas ze względu na siebie samego. Udziel nam łaski na oczach tych, którzy nas uprowadzili, ¹⁵ aby cała ziemia poznała, że Ty jesteś PANEM, naszym Bogiem, a Twoje imię nosi Izrael i jego potomstwo. ¹⁶ PANIE, spojrzyj ze swojego świętego mieszkania i wspomnij na nas! PANIE, nakłoń swego ucha i wysłuchaj! ¹⁷ PANIE, otwórz oczy i zobacz, że to nie umarli przebywający w grobie i pozbawieni oddechu głoszą Twoją chwałę i sprawiedliwość, ¹⁸ lecz ludzie bardzo udręczeni, przybici i słabi, ledwie widzący i przymierający głodem będą głosić Twoją chwałę i sprawiedliwość, o PANIE!

¹⁹ PANIE, nasz Boże! Naszej prośby o miłosierdzie nie opieramy na zasługach naszych przodków i królów. ²⁰ Srogo się bowiem na nas zagniewałeś, zgodnie z zapowiedzią Twoich sług, proroków: ²¹ «Tak mówi PAN: Pochylcie wasze karki i służcie królowi babilońskiemu, a zamieszkacie w ziemi, którą dałem waszym przodkom. ²² Jeżeli jednak nie usłuchacie głosu PANA i nie będziecie służyć królowi babilońskiemu, ²³ sprawię, że ucichnie w miastach Judy i w Jeruzalem głos radości i wesela, głos pana młodego i panny młodej, a cały kraj obróci się w pustkowie pozbawione mieszkańców». ²⁴ Ale my nie usłuchaliśmy Twego głosu i nie służyliśmy królowi babilońskiemu. Wypełniłeś więc swoje słowa, wypowiedziane przez Twoje sługi, proroków, że kości naszych królów i kości naszych przodków zostaną wyrzucone z grobów. ²⁵ I oto rzeczywiście rzucono je na pastwę skwaru dnia i nocnego chłodu. Zginęli oni w okropnych mękach od głodu, miecza i zarazy. ²⁶ Z powodu grzechu ludu Izraela i Judy uczyniłeś domowi, w którym wzywano Twego imienia, to, co trwa aż po dziś dzień.

OBIETNICA ODMIANY LOSU

²⁷ PANIE, nasz Boże! Mimo to postąpiłeś względem nas z całą łagodnością, według Twego wielkiego miłosierdzia, ²⁸ tak jak zapowiedziałeś przez sługę Twego Mojżesza, gdy nakazałeś mu spisać Twoje Prawo w obecności synów Izraela: ²⁹ «Jeżeli nie usłuchacie mojego głosu, to naprawdę ten sławny i liczny lud stanie się mały wśród narodów, dokąd go rozproszę. ³⁰ Wiem jednak, że nie posłuchają Mnie, gdyż są ludem o twardym karku. Jednakże w kraju swego wygnania szczerze się nawrócą ³¹ i uznają, że Ja jestem ich PANEM i Bogiem. Dam im serce i uszy otwarte. ³² I będą Mnie wysławiać w kraju swego wygnania oraz przypomną sobie moje imię. ³³ Odwrócą się od swej zatwardziałości i od swoich złych czynów, gdyż przypomną sobie los swych przodków, którzy grzeszyli przeciw PANU. ³⁴ Sprowadzę ich ponownie do ziemi, którą przysiągłem ich przodkom: Abrahamowi, Izaakowi oraz Jakubowi, i będą panować nad nią. Rozmnożę ich i nie będą już małym narodem. ³⁵ Zawrę też z nimi wieczne przymierze. Ja będę ich Bogiem, a oni będą moim ludem. I nie wypędzę więcej mego ludu, Izraela, z ziemi, którą im dałem».

MODLITWA O UWOLNIENIE

Rozdział 3

3 ¹PANIE wszechwładny, Boże Izraela! Do Ciebie woła dusza uciśniona i duch zgnębiony. ²Wysłuchaj, PANIE, zmiłuj się, bo zgrzeszyliśmy przeciw Tobie!

³ Ty trwasz na wieki, a nam grozi wieczna zagłada. ⁴ PANIE wszechwładny, Boże Izraela! Wysłuchaj modlitwy Izraela bliskiego śmierci, synów tych, którzy grzeszyli przeciw Tobie. Nie słuchali oni głosu PANA, swego Boga, i dlatego spadły na nas te nieszczęścia. ⁵ Nie pamiętaj nieprawości naszych przodków, lecz wspomnij teraz na rękę i na imię Twoje! ⁶ Przecież Ty jesteś PANEM, naszym Bogiem i Ciebie chcemy wielbić, PANIE! ⁷ Po to właśnie wlałeś Twą bojaźń w nasze serca, abyśmy wzywali Twego imienia. Także na wygnaniu chcemy Cię chwalić, dlatego wyrzucamy z naszych serc wszelką nieprawość przodków, którzy grzeszyli przeciw Tobie. ⁸ Oto dzisiaj jesteśmy tu, na wygnaniu, gdzie nas rozproszyłeś na pośmiewisko, przekleństwo i karę za wszystkie nieprawości naszych przodków, którzy odstąpili od PANA, Boga naszego”.

BOŻA MĄDROŚĆ PRZYWILEJEM IZRAELA

ZACHĘTA

⁹ Słuchaj, Izraelu, przykazań niosących życie,

nakłoń ucha, aby poznać mądrość.

¹⁰ Cóż się to stało, Izraelu, że znalazłeś się w kraju nieprzyjaciół, zestarzałeś się w obcej ziemi,

¹¹ stałeś się nieczysty na równi z umarłymi, zaliczony zostałeś do tych, co schodzą do krainy umarłych? ¹² Opuściłeś źródło mądrości!

¹³ Gdybyś chodził Bożą drogą,

mieszkałbyś w pokoju na wieki.

¹⁴ Dowiedz się wreszcie, gdzie jest mądrość,

gdzie siła i gdzie zrozumienie.

Poznaj zarazem, gdzie długowieczność i szczęśliwe życie, gdzie światłość dla oczu i pokój.

HYMN O MĄDROŚCI

¹⁵ Któż jednak znalazł jej miejsce

i kto wszedł do jej skarbców?

¹⁶ Gdzie są władcy ludów

i pogromcy dzikich zwierząt,

¹⁷ ci, co się bawią ptactwem powietrznym,

ci, co gromadzą srebro i złoto,

w których ludzie pokładają ufność

i które bez końca nabywają?

¹⁸ Gdzie są ci, co srebro kują,

ci, którzy tak się trudzą,

że nie znajdują wytchnienia?

¹⁹ Zniknęli i zstąpili do krainy umarłych,

a ich miejsce zajęli inni.

²⁰ Ich następcy ujrzeli światło i zasiedlili ziemię.

Nie poznali jednak drogi mądrości,

²¹ nie pojęli jej ścieżek ani się jej nie trzymali.

Zaś ich synowie zboczyli z drogi ojców.

²² W Kanaanie nikt o niej nie słyszał

ani w Temanie nikt jej nie widział.

²³ Podobnie synowie Hagar, szukający mądrości na ziemi, kupcy Merranu i Temanu,

ci, co opowiadają baśnie i szukają wiedzy –

oni wszyscy drogi mądrości nie znają

ani nie pamiętają jej ścieżek.

²⁴ O Izraelu, jakże wielki jest dom Boga

i jak rozległa Jego posiadłość!

²⁵ Wielka i bezkresna,

wysoka i niezmierzona.

²⁶ Tam zostali zrodzeni olbrzymi,

sławni od początku, ogromni i sprawni w walce.

²⁷ Nie tych jednak Bóg sobie wybrał

i nie im powierzył drogę mądrości.

²⁸ Zginęli właśnie dlatego, że nie mieli mądrości,

zginęli z braku rozsądku.

²⁹ Któż wstąpił do nieba, aby ją zdobyć,

kto ją sprowadził z obłoków?

³⁰ Któż się przeprawił przez morze i ją znalazł,

kto ją sprowadził, płacąc szczerym złotem?

³¹ Nikt nie zna jej drogi,

nikt nie odkrył jej ścieżki.

³² Zna ją jedynie Wszechwiedzący

i odkrył ją swoim rozumem.

On umocnił ziemię po wieczne czasy

i napełnił czworonożnymi stworzeniami.

³³ On wysyła światło, a ono mknie,

wzywa je, a ono z drżeniem Go słucha.

³⁴ Gwiazdy zaś radośnie

świecą na swoich strażnicach.

³⁵ Wezwał je, a one odpowiedziały: „Jesteśmy”.

I zaświeciły swemu Stwórcy z radością.

³⁶ On właśnie jest naszym Bogiem.

Nikt inny nie może się z Nim równać.

³⁷ On zbadał wszystkie drogi mądrości.

Dał ją Jakubowi, swemu słudze,

Izraelowi, swemu umiłowanemu.

³⁸ Potem ukazała się sama na ziemi

i zamieszkała wśród ludzi.

MĄDROŚĆ ŹRÓDŁEM SZCZĘŚCIA

Rozdział 4

4 ¹To ona jest księgą przykazań Boga i Prawem trwającym na wieki.

Wszyscy, którzy się jej trzymają, będą żyć,

a ci, którzy ją porzucają – wyginą.

² Nawróć się, Jakubie, i pojmij ją,

postępuj w blasku jej światła!

³ Nie oddawaj swej chwały obcemu

ani twego przywileju innemu ludowi!

⁴ O Izraelu, jakże jesteśmy szczęśliwi,

gdyż dano nam poznać, co się Bogu podoba!

SKARGA I NADZIEJA JERUZALEM

SKARGA JERUZALEM

⁵ Odwagi, narodzie mój, pamiątko Izraela!

⁶ Zostaliście sprzedani poganom,

ale nie na zgubę.

Zostaliście wydani nieprzyjaciołom,

gdyż wywołaliście gniew Boga.

⁷ Rozgniewaliście bowiem swego Stworzyciela,

składając ofiary demonom, a nie Bogu.

⁸ Zapomnieliście waszego żywiciela, Boga wiecznego, i zasmuciliście waszą nauczycielkę, Jeruzalem.

⁹ Dostrzegła bowiem przychodzący na was gniew Boży i rzekła: „Słuchajcie, sąsiadki Syjonu!

Bóg napełnił mnie wielkim smutkiem,

¹⁰ gdyż ujrzałam niewolę mych synów i córek,

jaką na nich sprowadził Przedwieczny.

¹¹ Karmiłam ich bowiem z radością,

a odsyłałam z płaczem i smutkiem.

¹² Niech nikt się nie śmieje z tego,

że jestem wdową, opuszczoną przez wszystkich!

Zostałam sama z powodu grzechów mych dzieci,

ponieważ odwróciły się od Prawa Bożego.

¹³ Nie uznały Jego prawych rozporządzeń,

nie postępowały drogami Bożych przykazań

ani nie weszły na ścieżki Jego sprawiedliwych pouczeń.

¹⁴ Przyjdźcie, sąsiadki Syjonu!

Przypomnijcie sobie niewolę moich synów i córek,

jaką na nich sprowadził Przedwieczny.

¹⁵ Bo wysłał przeciw nim naród daleki,

naród bezwstydny i mówiący nieznanym językiem, który starca nie uszanował ani dziecku nie okazał litości.

¹⁶ Oni to uprowadzili ulubieńców Wdowy

i Opuszczoną pozbawili córek.

¹⁷ Ja zaś w jaki sposób mogę wam pomóc?

¹⁸ Tylko Ten, który sprowadził na was to nieszczęście, może was wybawić z rąk nieprzyjaciół.

¹⁹ Idźcie, dzieci, idźcie,

a ja sama i opuszczona zostanę!

²⁰ Zdjęłam szatę wesela,

włożyłam wór pokutny;

wołać będę do Przedwiecznego przez całe życie.

NADZIEJA JERUZALEM

²¹ Odwagi, dzieci, wołajcie do Boga,

a On wyrwie was z rąk nieprzyjaciół!

²² Przedwiecznemu powierzyłam wasze wybawienie i już spłynęła na mnie radość od Świętego, bo wkrótce doznacie miłosierdzia

od Przedwiecznego, waszego Wybawcy.

²³ Wysłałam was wśród smutku i płaczu,

Bóg mi was zwróci na zawsze z radością i weselem.

²⁴ Jak bowiem teraz sąsiadki Syjonu widzą wasze wygnanie, tak wkrótce ujrzą wasze zbawienie, dokonane przez Boga.

Przyjdzie ono w wielkiej chwale i blasku Przedwiecznego.

²⁵ Dzieci, cierpliwie znoście gniew Boży!

Prześladował cię twój nieprzyjaciel,

lecz wkrótce ujrzysz jego zagładę

i postawisz stopę na jego karku.

²⁶ Moje dzieci, tak wypieszczone,

musiały iść po kamienistych drogach

jak stado bezlitośnie uprowadzone przez wrogów.

²⁷ Dzieci, miejcie odwagę i wołajcie do Boga!

Wspomni o was Ten, który pozwolił was uprowadzić.

²⁸ Jak bowiem byliście bliscy odejścia od Boga,

tak nawróciwszy się, szukajcie Go z dziesięciokrotnie większą żarliwością.

²⁹ Ten, który zesłał na was te nieszczęścia,

wraz ze zbawieniem da wam wieczną radość”.

³⁰ Jeruzalem, nie trać odwagi!

Pocieszy cię Ten, który dał ci imię!

³¹ Biada tym, którzy cię skrzywdzili

i którzy się cieszą z twojego upadku.

³² Biada miastom, którym służyły twe dzieci.

Biada miastu, które zabrało twych synów.

³³ Jak bowiem cieszyło się twoim upadkiem

i radowało się twoim zniszczeniem,

tak się zasmuci własnym spustoszeniem.

³⁴ Pozbawię go licznych jego mieszkańców,

a jego radość przemienię w smutek.

³⁵ Przez wiele dni Przedwieczny będzie zsyłał na nie ogień, przez długi czas będą je zamieszkiwać demony.

³⁶ Spójrz ku wschodowi, Jeruzalem,

i zobacz radość przychodzącą od Boga!

³⁷ Oto nadchodzą twoi synowie, których niegdyś odprawiłaś, przybywają ze wschodu i zachodu,

gromadzą się na słowo Świętego,

ciesząc się chwałą Boga.

Rozdział 5

5 ¹Jeruzalem! Zrzuć szatę smutku i upokorzenia, a włóż uroczystą szatę chwały, którą Bóg dał ci na wieki.

² Okryj się płaszczem sprawiedliwości podarowanej ci przez Boga, włóż na głowę koronę chwały Przedwiecznego!

³ Gdyż Bóg chce ukazać całą twą wspaniałość wszystkiemu, co jest pod niebem.

⁴ Bóg cię nazwie na wieki imieniem:

„Pokój dla sprawiedliwych, chwała dla bogobojnych”.

⁵ Wstań, Jeruzalem!

Stań na miejscu wysokim i popatrz na wschód,

zobacz twe dzieci zgromadzone od wschodu do zachodu.

Radują się słowem Świętego, że Bóg o nich pamięta.

⁶ Wyszły od ciebie pieszo, popędzane przez wrogów, a teraz Bóg pozwala im wrócić tryumfalnie,

niesionym jak tron królewski.

⁷ Bóg postanowił zniżyć każdą wysoką górę i odwieczne pagórki, zasypać doliny do równego poziomu, aby Izrael mógł iść bezpiecznie w chwale Boga.

⁸ Nawet lasy i drzewa pachnące

na rozkaz Boga ocieniły Izraela,

⁹ gdyż sam Bóg z radością poprowadzi Izraela

do swego chwalebnego światła,

ze sprawiedliwością i miłosierdziem, które pochodzą od Niego.

LIST JEREMIASZA

PROLOG LISTU JEREMIASZA

Odpis listu do tych, których król babiloński miał uprowadzić do Babilonu jako jeńców wojennych. List ten wysłał Jeremiasz, aby im oznajmić, co mu zostało polecone przez Boga.

LIST O NICOŚCI BOŻKÓW

Rozdział 6

6 ¹„Z powodu grzechów, jakie popełniliście przeciw Bogu, będziecie uprowadzeni jako jeńcy wojenni do Babilonu przez Nabuchodonozora, króla babilońskiego. ²Gdy już wejdziecie do Babilonu, pozostaniecie tam przez wiele lat, na długi czas, aż do siedmiu pokoleń. Potem wyprowadzę was stamtąd w pokoju. ³Gdy zobaczycie w Babilonie bogów ze srebra, złota i drewna, których poganie ze czcią obnoszą na swych ramionach, ⁴uważajcie, byście się nie upodobnili do tych cudzoziemców i nie czcili ich bogów. ⁵Kiedy zobaczycie tłum, otaczający ze czcią swe bóstwa, wyznajcie wiarę w sercach: «Jedynie Tobie, PANIE, należy się cześć!». ⁶Mój anioł jest przecież z wami i on sam troszczy się o was.

⁷ Język tamtych bogów został wygładzony przez rzemieślnika. Choć pozłacani i posrebrzani, są tylko złudą i nie mogą mówić. ⁸ Wieńcami ze złota stroją oni swych bogów jak dziewczynę, która lubi zbytek. ⁹ Zdarza się, że kapłani kradną złoto i srebro swym bogom i przeznaczają je na własne potrzeby. Czasem też opłacane są z tego nierządnice sakralne. ¹⁰ Bogów ze srebra, złota i drewna stroi się w szaty jak ludzi, choć oni sami nie mogą się obronić przed rdzą i robakami. ¹¹ Ubierają ich w szkarłatne szaty i ścierają z ich twarzy kurz świątynny, który osiada na nich w wielkiej ilości. ¹² Chociaż bożek trzyma berło jak rządca kraju, to jednak nie może zabić tego, kto by mu się sprzeciwił. ¹³ W rękach trzyma miecz i topór wojenny, ale nie potrafi obronić się w czasie wojny ani przed złodziejami. ¹⁴ Po tym możecie poznać, że oni nie są bogami! Więc nie bójcie się ich!

¹⁵ Jak ze stłuczonym naczyniem, które staje się dla człowieka bezużyteczne, tak się dzieje z ich bogami umieszczanymi w świątyniach. ¹⁶ Oczy ich są pełne kurzu unoszącego się spod nóg wchodzących. ¹⁷ Jak przed człowiekiem, który obraził króla, zamyka się bramy dziedzińca, ponieważ został skazany na śmierć, tak też kapłani zabezpieczają świątynie bramami, zamkami i zasuwami, żeby ich bóstw nie mogli ograbić złodzieje. ¹⁸ Zapalają im więcej świateł niż dla siebie, a mimo to bóstwa żadnego z nich nie mogą zobaczyć. ¹⁹ Są zupełnie podobne do belki w świątyni. Ich wnętrze, można powiedzieć, jest toczone przez wychodzące z ziemi robactwo, które pożera je wraz z ubiorem, a one nawet tego nie czują. ²⁰ Ich twarze są czarne od świątynnego dymu. ²¹ Na głowy ich posągów zlatują się nietoperze, jaskółki i inne ptaki, a nawet koty po nich łażą. ²² Po tym możecie poznać, że oni nie są bogami! Więc nie bójcie się ich!

²³ Złoto, którym są dla ozdoby pokryte, w ogóle nie błyszczy, jeśli wcześniej nie zetrze się z niego śniedzi. Nawet wtedy, gdy je odlewano, niczego nie czuły. ²⁴ I choć nabyto je za wysoką cenę, to brak w nich ducha. ²⁵ Nie mają nóg, więc na ludzkich ramionach muszą być noszone, ukazując tym samym swą nicość. Ich czciciele muszą się czuć zawstydzeni tym, że gdyby któreś z nich upadło na ziemię, to oni sami muszą je podnieść. ²⁶ Jeżeli postawi się takiego bożka prosto, sam się nie poruszy, a gdyby go pochylić, w żaden sposób się nie wyprostuje. Dary, które stawia się przed nimi, są jak dla umarłych. ²⁷ Ofiary im składane kapłani sprzedają dla własnego zysku. Podobnie żony kapłanów konserwują mięso ofiarne, ale nic nie dadzą z tego ani biednemu, ani choremu. Kobiety te dotykają ofiar, będąc w okresie miesiączki i po połogu. ²⁸ Po tym możecie poznać, że nie są bogami! Więc nie bójcie się ich!

²⁹ Jakże można ich nazwać bogami? Przecież nawet kobiety składają ofiary bogom srebrnym, złotym i drewnianym. ³⁰ A kapłani siedzą w świątyniach, mając rozdarte płaszcze, ogolone brody i głowy bez przykrycia. ³¹ Głośno zawodzą przed swymi bogami, jak niektórzy na stypie pogrzebowej. ³² Zdzierają nawet stroje ze swych bogów i ubierają w nie swoje żony i dzieci. ³³ Bóstwa nie są też w stanie odpłacić za doznane zło lub dobro. Nie mogą ustanowić króla ani strącić go z tronu. ³⁴ Podobnie nie mogą dać ani bogactw, ani drobnych monet. Jeśli ktoś złoży im ślub, a nie dotrzyma go, nie będą go z tego rozliczać. ³⁵ Nie mogą uchronić człowieka od śmierci, nie wyratują słabego z ręki mocniejszego. ³⁶ Nie mogą też przywrócić wzroku niewidomemu ani nie przyjdą z pomocą uciśnionemu. ³⁷ Nie mogą zlitować się nad wdową, nie wyświadczą dobra sierocie. ³⁸ Drewnianych, pozłacanych i posrebrzanych bogów można przyrównać do kamieni zebranych na górach. Hańbią się ci, którzy im cześć oddają. ³⁹ Jak więc można myśleć, że są bogami, albo ich tak nazywać?

⁴⁰ Nawet sami Chaldejczycy ich znieważają. Widząc kalekę, który nie może mówić, przynoszą Bela i proszą, aby go obdarzył mową – jak gdyby mógł ich usłyszeć. ⁴¹ A chociaż zdają sobie z tego sprawę, tak dalece są bezrozumni, że nie potrafią ich porzucić. ⁴² Kobiety opasane sznurami siedzą przy drogach i palą otręby. ⁴³ Gdy któraś zostanie wybrana przez przechodnia, aby mu się oddać, to potem natrząsa się z sąsiadki, że ta nie została tak zaszczycona i że jej sznur nie został przerwany. ⁴⁴ Wszystko, co się dzieje wokół bożków, jest oszustwem. Jak więc można wierzyć i mówić, że to są prawdziwi bogowie?

⁴⁵ Wykonali je rzemieślnicy i złotnicy, nie są więc niczym innym, jak tylko tym, czym ludzie chcieli je uczynić. ⁴⁶ Sami ich twórcy nie stali się długowieczni, w jakiż więc sposób ich dzieła mogą być uznane za bogów? ⁴⁷ Pozostawili swym potomkom oszustwo i hańbę. ⁴⁸ Kiedy zaś nadchodzi czas wojny i nieszczęść, wówczas kapłani naradzają się między sobą, gdzie mogliby się ukryć wraz z nimi. ⁴⁹ Jakże można nie zauważyć, że nie są bogami ci, którzy nie mogą uchronić siebie samych ani od wojny, ani od nieszczęść? ⁵⁰ Tak więc niech będzie wiadomo, że rzeczy drewniane, pozłacane i posrebrzane są oszustwem. Niech będzie to wiadome wszystkim narodom i królom, że to nie są bogowie, ale jedynie dzieło rąk ludzkich i żadnej boskiej mocy w nich nie ma! ⁵¹ Któż więc tego nie pojmie, że nie są bogami?

⁵² Nie potrafią ustanowić żadnego króla nad krajem ani ludziom nie ześlą deszczu. ⁵³ Są zupełnie bezsilni, dlatego nie osądzą ludzkich spraw ani nie ochronią skrzywdzonego. Są jak wrony między niebem a ziemią. ⁵⁴ Kiedy zaś w świątyni takich bogów drewnianych, pozłacanych i posrebrzanych wybuchnie pożar, ich kapłani uciekają, ocalając siebie, a bożki płoną w środku jak belki. ⁵⁵ W żaden sposób nie mogą się sprzeciwić królowi ani wrogom. ⁵⁶ Jak więc można przypuszczać albo pomyśleć, że są bogami?

⁵⁷ Ci bogowie drewniani, posrebrzani i pozłacani nie potrafią w żaden sposób obronić się ani przed złodziejami, ani przed rozbójnikami, którzy jako silniejsi od nich, zabierają przynależne im złoto, srebro i szaty i odchodzą, a oni siebie samych żadną miarą nie mogą obronić. ⁵⁸ Dlatego o wiele lepiej być królem, który może okazać swe męstwo, albo użytecznym w domu naczyniem, którym posłuży się ten, kto je nabył, niż być fałszywymi bogami. Lepiej być bramą domu, która ochrania wszystko, co się w nim znajduje, niż być fałszywymi bogami. Lepiej być drewnianą kolumną w pałacu królewskim, niż być fałszywymi bogami. ⁵⁹ Bo słońce, księżyc i gwiazdy świecące, których przeznaczeniem jest służyć, są posłuszne. ⁶⁰ Podobnie błyskawica, kiedy zabłyśnie, jest łatwo widoczna. Równie posłuszny jest wiatr, który wieje w każdym miejscu. ⁶¹ Także chmury, kiedy otrzymują polecenie od Boga, by przelatywać nad całą ziemią, wykonują ten rozkaz. Podobnie ogień zesłany z wysoka, by niszczyć góry i lasy, jest posłuszny poleceniu. ⁶² Nie da się tych bóstw przyrównać do owych żywiołów ani pod względem formy, ani co do siły. ⁶³ Dlatego nawet nie godzi się wierzyć ani mówić, że one są bogami. Nie mogą karać ani dobrze czynić ludziom. ⁶⁴ Skoro wiecie, że nie są bogami, nie bójcie się ich!

⁶⁵ W żaden sposób nie mogą królom złorzeczyć ani błogosławić. ⁶⁶ Nie ukażą znaków na niebie poganom, nie błyszczą też jak słońce ani nie świecą jak księżyc. ⁶⁷ Już zwierzęta są lepsze od nich, bo schroniwszy się do kryjówki, same sobie mogą pomóc. ⁶⁸ W żaden sposób nie można dowieść, że są bogami. Dlatego nie bójcie się ich!

⁶⁹ Jak strach na wróble niczego nie ustrzeże na polu ogórków, tak też i bogowie drewniani, pozłacani i posrebrzani. ⁷⁰ Podobnie można porównać ich bogów drewnianych, pozłacanych i posrebrzanych do krzaka cierniowego w ogrodzie, na którym może usiąść każdy ptak, albo do trupa porzuconego w ciemnościach. ⁷¹ Purpura i bisior butwieją na nich i po tym poznacie, że nie są bogami. W końcu one same zostaną zżarte i staną się przedmiotem hańby w kraju. ⁷² Dlatego lepszy jest człowiek sprawiedliwy, który nie ma bożków, bo hańba go nie dosięgnie”.

^1,1 Baruch – imię to po hebrajsku znaczy ‘błogosławiony’.

^1,7 kapłan Jojakim – nie był on najwyższym kapłanem, lecz kapłanem drugiego stopnia, który pozostał w zniszczonej świątyni jerozolimskiej, gdzie stale był sprawowany jakiś rodzaj kultu (Jr 41,5).

^1,11 Prośba o modlitwę za Nabuchodonozora i jego syna ma być najprawdopodobniej wyrazem wdzięczności za zwrócone naczynia święte.

^1,14 świąteczne zgromadzenia – chodzi o zebrania w pierwszym i ósmym dniu obchodów Święta Namiotów, kiedy to wspominano okres wędrówki przez pustynię pod wodzą Mojżesza.

^2,3 będą jedli ciała swych synów i córek – aluzja do tragicznego położenia tych, którzy zostali oblężeni przez Nabuchodonozora w Jerozolimie.

^2,9 Czuwanie Boga oznacza tutaj pełne miłości kierowanie przez Niego wydarzeniami, tak aby również przez negatywne doświadczenia skłonić Izraela do refleksji i nawrócenia (Jr 31,28; Lm 1,14).

^2,18 Jest to wyraz przekonania o szczególnej roli ubogich i pokornych.

^3,24 dom Boga – nie chodzi tutaj o świątynię, lecz jest to metafora oznaczająca cały świat.

^3,26 olbrzymi – nawiązanie do częściowo mitycznego fragmentu Rdz 6,1-4 o gigantach, o których myślano, że są półbogami.

^4,7 demony – chodzi o fałszywe bóstwa; składanie im ofiar jest równoznaczne z bałwochwalstwem.

^4,10 Przedwieczny – określenie zastępujące imię Boga w całej tej części Księgi Barucha. W judaizmie istnieje zakaz wymawiania Bożego imienia, dlatego zastępuje się je innymi określeniami.

^6,9 nierządnice sakralne – tak zwane hierodule, czyli kobiety przeznaczone na służbę bogini płodności Isztar, oddające się między innymi sakralnej prostytucji.

KSIĘGA EZECHIELA

WPROWADZENIE

OKOLICZNOŚCI POWSTANIA

Tłem wizji i wyroczni spisanych w Księdze Ezechiela są wydarzenia z początku VI w. przed Chr. W 597 r. przed Chr. władca Babilonii Nabuchodonozor (605-562 r. przed Chr.) dokonał powtórnego najazdu na podbitą już wcześniej Judę. Po zajęciu Jerozolimy aresztował i odesłał do Babilonu najznamienitszych obywateli na czele z królem Jojakinem i jego rodziną. Wśród deportowanych był także młody Ezechiel. Nowym królem Jerozolimy został całkowicie uległy Nabuchodonozorowi Mattaniasz, któremu na znak poddaństwa zwycięzca zmienił imię na Sedecjasz. Czasy jego panowania charakteryzowały się poniżającą uległością wobec Babilonu i pasmem klęsk. Po kolejnym buncie w Judei Nabuchodonozor zburzył Jerozolimę (586 r. przed Chr.) i uprowadził jeszcze liczniejszą grupę mieszkańców niż poprzednim razem. Dopiero król perski, Cyrus, po zdobyciu Babilonu w 539 r. przed Chr. wydał specjalny dekret zezwalający wygnańcom judzkim na powrót do ojczyzny.

O proroku Ezechielu, którego imię znaczy ‘Bóg jest mocny’ lub ‘Bóg czyni mocnym’, wiemy niewiele, a wszystkie informacje czerpiemy z księgi noszącej jego imię. Urodził się ok. 622 r. przed Chr. Pochodził z rodu kapłańskiego, jednak nie zdążył przed uprowadzeniem rozpocząć pełnienia funkcji kapłańskich. W 597 r. przed Chr. razem z pierwszą falą jeńców został deportowany do Mezopotamii. Pięć lat później rozpoczął działalność prorocką wśród uprowadzonych rodaków. Był żonaty, ale jego żona zmarła w niewyjaśnionych okolicznościach, prawdopodobnie w 586 r. przed Chr. (Ez 24,15-27). Poza tym nie znamy bliższych szczegółów na temat jego życia, daty śmierci i miejsca pochówku.

Z literackiego punktu widzenia Księga Ezechiela jest dziełem bardzo różnorodnym. Proza przeplata się w niej z liryką, występują tu hymny, różnego rodzaju pieśni, elegie, opisy i relacje, przypowieści alegoryzujące, wyrocznie karcące, groźby i inne. Poemat o Gogu, a zwłaszcza wizje odrodzenia teokracji w nowej rzeczywistości wskazują na początki rodzącej się powoli nowej formy literackiej, zwanej apokaliptyką. Różnice dotyczą także używanych w tekście konstrukcji gramatycznych, stylu oraz sposobu podejścia do poruszanych problemów. Nawet na podstawie wnikliwych badań trudno definitywnie stwierdzić, które fragmenty zostały napisane przez proroka, a które zostały dołączone w późniejszym czasie. Z pewnością jest to księga, która ostateczny kształt uzyskała po długim i skomplikowanym procesie redakcyjnym.

Możemy jednak bez wątpienia stwierdzić, że autor był wybitnym pisarzem i nieprzeciętnym teologiem. Fragmenty przypisywane samemu prorokowi urzekają nie tylko głębią przesłania, ale także bogactwem formy literackiej. Dodatkową trudność, ale i pewien walor Księgi Ezechiela, stanowi egzotyka używanych porównań, nawiązań, aluzji czy symboli.

TREŚĆ I TEOLOGIA

Układ treści Księgi Ezechiela jest dość przejrzysty. Początkowa nota biograficzna (Ez 1,1-3) wprowadza w cztery zasadnicze części: powołanie proroka i związane z nim widzenia (Ez 1,4 – 3,15), surowe wyrocznie o własnym narodzie do czasu zdobycia Jerozolimy w roku 586 przed Chr. (Ez 3,16 – 24,27), wyrocznie o narodach obcych i zapowiedzi kary (Ez 25,1 – 32,32) oraz obietnice odrodzenia Izraela (Ez 33,1 – 37,28). Całość zamykają apokaliptyczne wizje czasów ostatecznych (Ez 38,1 – 39,29) i nowej rzeczywistości (Ez 40,1 – 48,35), których jednak absolutnie nie wolno mylić z opisem przyszłości. Są to bowiem wizje symboliczne, kryjące w sobie głębokie treści teologiczne, a nie zapowiedzi konkretnych wydarzeń.

Momentem przełomowym pod względem formy i treści nauczania Ezechiela jest klęska roku 586 przed Chr. Dotychczasowy surowy i karcący ton wypowiedzi (Ez 1 – 32) ulega radykalnej zmianie. Od tej pory kolejne wyrocznie są kierowane przeciw wrogom Izraela, a temu ostatniemu prorok zapowiada wybaczenie win, wybawienie, odbudowę i przyjaźń z Panem (Ez 33 – 48).

Ezechiel stara się rozwiązać jeden z najtrudniejszych dylematów, przed jakimi stał Izrael w VI w. przed Chr. Po kolejnych klęskach militarnych w sercach Izraelitów musiała rodzić się wątpliwość, czy Bóg Jahwe jest na tyle silny, aby skutecznie stawać w ich obronie. Z każdym rokiem dziedzictwo Boga traciło na znaczeniu, a w potęgę rósł Babilon, szukający protekcji u boga Marduka. Zniszczenie Jerozolimy i świątyni stanowiło nie tylko klęskę polityczną, ale dla wielu było niezbitym dowodem wyższości Marduka nad Bogiem Izraela. Ezechiel nie mógł więc ograniczyć się do lakonicznego wyjaśnienia zaistniałej sytuacji, gdyż Izrael potrzebował przede wszystkim podniesienia na duchu i rozbudzenia na nowo wiary w moc Boga. Księga Ezechiela jest więc przejmującym manifestem potęgi i chwały Boga. W bardzo sugestywny sposób prorok tłumaczy swoim rodakom, że przyczyną klęski nie była słabość Boga, ale ich nieprawości, pycha i bałwochwalstwo. Najpierw więc wzywa rodaków do nawrócenia, upomina ich i zapowiada nowe kary. Kiedy to wszystko okazuje się bezskuteczne, wprowadza scenę, w której Bóg, widząc niepoprawność Izraela, opuszcza świątynię i zostawia Izraelitów własnemu losowi. Pozbawiony Bożej opieki, skłócony, liczący wyłącznie na własne siły i niemądrze rządzony Izrael nie miał szans na przetrwanie. Upadek przyszedł zaskakująco szybko, a wraz z nim rozczarowanie i stagnacja. Spełniły się zapowiedzi Ezechiela. Nie doczekał się jednak u rodaków powszechnego uznania własnych win i nawrócenia. Starał się więc przynajmniej zapobiec ich całkowitemu odejściu od Boga. Dlatego zapowiadał kolejne odsłony ukazywania się Jego potęgi. Prorok wielokrotnie podkreślał, że Bóg powróci w chwale nie ze względu na zasługi Izraelitów, ale po to, by na oczach wszystkich ludów okazać swoją moc i chwałę.

Ostatecznie Bóg nie stawiał Izraelowi właściwie żadnych wymagań. Nawet nawrócenie nie było warunkiem powrotu Pana. W widzeniach doliny wyschłych kości, walki z Gogiem, rzeki życia czy nowej świątyni – sprawcą wszystkich wydarzeń jest sam Bóg. Wiara uprowadzonych do Babilonu była bowiem już tak wątła, że wymagała nie wzmocnienia, lecz wskrzeszenia z martwych.

Księga Ezechiela jest lekturą dla ludzi, którzy nie uciekają przed wysiłkiem intelektualnym w poszukiwaniu prawdy. Czytelnik nie znajdzie w niej gotowych i prostych rozwiązań – przeciwnie, natrafi na sporo mało zrozumiałych tekstów z zupełnie innej epoki. Jeśli się jednak nie zniechęci, wówczas ten pozorny labirynt doprowadzi go do wyjątkowego spotkania ze słowem Bożym.

KSIĘGA EZECHIELA

NOTA BIOGRAFICZNA PROROKA

PROLOG

Rozdział 1

1 ¹ Stało się to trzydziestego roku, w piątym dniu, czwartego miesiąca, gdy byłem wśród uprowadzonych nad rzeką Kebar. Otworzyło się niebo i miałem widzenia od Boga. ² W piątym dniu miesiąca – był to piąty rok od uprowadzenia króla Jechoniasza – ³ PAN przemówił do kapłana Ezechiela, syna Buziego, w ziemi Chaldejczyków nad rzeką Kebar. Tam ręka PANA spoczęła na nim.

TEOFANIA

⁴ W gwałtownym wichrze nadchodzącym z północy ujrzałem wtedy wielką chmurę i błyskający ogień. Wokół tej chmury była światłość, a w jej środku jakby blask pozłacanego srebra w ogniu. ⁵ W środku znajdowała się podobizna czterech żywych istot. Z wyglądu przypominały one człowieka. ⁶ Każda miała cztery twarze i cztery skrzydła. ⁷ Ich nogi były proste, a stopy podobne do kopyt cielca. Lśniły jak dobrze wypolerowany brąz. ⁸ Na ich czterech bokach pod skrzydłami były ręce. Wszystkie cztery istoty miały twarze i skrzydła. ⁹ A skrzydła przylegały jedno do drugiego. Idąc, istoty nie odwracały się. Każda szła prosto przed siebie. ¹⁰ U wszystkich czterech twarze miały z przodu wygląd człowieka, z prawej strony lwa, z lewej wołu, a z tyłu orła. ¹¹ Takie były ich twarze. Ich skrzydła były rozpostarte ku górze. U każdej dwa przylegały jedno do drugiego, a dwa okrywały ciało. ¹² Każda szła prosto przed siebie. Szły tam, dokąd je duch prowadził. Idąc, nie odwracały się. ¹³ Między istotami żywymi było coś przypominającego żarzące się węgle, podobne do płonących pochodni. Krążyło to między istotami żywymi. Ogień dawał blask, a z ognia wychodziły błyskawice. ¹⁴ Żywe istoty biegały tam i z powrotem jak błyskawice.

¹⁵ Spojrzałem na żywe istoty. A oto na ziemi obok każdej z czterech żywych istot było koło. ¹⁶ Wygląd kół oraz ich wykonanie odznaczały się blaskiem chryzolitu. Wszystkie cztery były do siebie podobne. Miały ten sam wygląd i wydawało się, jakby zostały wykonane tak, że jedno koło było wewnątrz drugiego koła. ¹⁷ Gdy się poruszały, szły w czterech kierunkach. Nie odwracały się, gdy szły. ¹⁸ Ich obręcze były wysokie i przerażające, pełne oczu dokoła. ¹⁹ Gdy istoty żywe szły naprzód, koła posuwały się. Gdy zaś istoty żywe wznosiły się nad ziemię, wznosiły się również koła. ²⁰ Kierował nimi duch i one szły tam, dokąd je duch kierował; koła wznosiły się wraz z nimi, gdyż duch istot żywych był w kołach. ²¹ Gdy istoty żywe poruszały się, szły także koła, a gdy stawały, to również koła się zatrzymywały. Gdy wznosiły się nad ziemię, wtedy wraz z nimi wznosiły się i koła, gdyż duch istot żywych był w kołach.

²² Nad głowami istot żywych było coś w kształcie sklepienia, błyszczącego jak olśniewający kryształ. Było to rozpostarte w górze nad ich głowami. ²³ Pod sklepieniem były natomiast rozpostarte ich skrzydła zwrócone ku sobie. Każda istota żywa miała dwa, które okrywały jej ciało. ²⁴ Usłyszałem szum skrzydeł. Był on jak szum wielkich wód, jak głos Wszechmogącego. Gdy się poruszały, ów dźwięk przypominał wrzawę tłumu lub zgiełk obozowiska. Gdy się zatrzymywały, opuszczały swe skrzydła. ²⁵ I rozległ się głos znad sklepienia, które było nad ich głowami. ²⁶ A ponad sklepieniem, które było nad ich głowami, ukazało się coś, co miało wygląd kamienia szafiru i było podobne do tronu. Nad nim zaś, w górze, było coś z wyglądu przypominające człowieka. ²⁷ I widziałem jakby blask pozłacanego srebra, jakby ogień wokół niego. W górę od tego, co było podobne do bioder, i w dół od tego, co przypominało biodra, widziałem coś, co wyglądało jak ogień. A wokół niego światłość. ²⁸ Jak tęcza pojawiająca się na obłokach w dzień deszczowy, taka była światłość dokoła. Było to widzenie chwały PANA. Gdy ją ujrzałem, upadłem na twarz. I usłyszałem głos, który mówił.

POWOŁANIE

Rozdział 2

2 ¹Rzekł do mnie: „Synu człowieczy, wstań. Będę do ciebie mówił”. ²Gdy to powiedział, wstąpił we mnie duch, postawił mnie na nogi i słyszałem Tego, który mówił do mnie. ³Powiedział mi: „Synu człowieczy, posyłam cię do Izraelitów, do ludu buntowników, którzy wystąpili przeciwko Mnie. Oni i ich ojcowie sprzeniewierzali się Mi aż po dzień dzisiejszy. ⁴Są oni synami o zuchwałym obliczu i zatwardziałym sercu. Posyłam cię do nich, abyś im powiedział: Tak mówi PAN BÓG. ⁵Oni zaś, czy usłuchają, czy nie – są bowiem narodem buntowniczym – będą wiedzieli, że jest wśród nich prorok. ⁶Ty zaś, synu człowieczy, nie bój się ich i nie lękaj się ich słów, chociażby cię otaczali szydercy i pyszałkowie i chociażbyś siedział na skorpionach. Nie bój się ich i niech cię nie zrażają ich słowa, bo są oni narodem buntowniczym. ⁷Będziesz im mówił moje słowa, czy usłuchają, czy nie, są bowiem zbuntowni. ⁸Ty zaś, synu człowieczy, słuchaj tego, co Ja mówię do ciebie, i nie bądź buntownikiem jak ten naród buntowników. Otwórz swoje usta i zjedz, co ci podam”. ⁹ Spojrzałem i zobaczyłem wyciągniętą ku mnie rękę, a w niej zwój księgi. ¹⁰A gdy go rozwinął przede mną, widziałem, że był on zapisany z obu stron. Były na nim wypisane skargi, wzdychania i biadania.

Rozdział 3

3 ¹I powiedział do mnie: „Synu człowieczy, zjedz to, co widzisz przed sobą. Zjedz ten zwój i idź przemawiać do ludu izraelskiego”. ²Otworzyłem usta, a On dał mi zwój do zjedzenia. ³Powiedział też do mnie: „Synu człowieczy, nakarm swoje ciało i napełnij swoje wnętrzności tym zwojem, który ci daję”. Zjadłem go, a w moich ustach był słodki jak miód.

POSŁANIE DO UPROWADZONYCH

⁴ Potem rzekł do mnie: „Synu człowieczy, idź do ludu izraelskiego. Mów do nich moimi słowami, ⁵ bo jesteś posłany nie do ludu o niezrozumiałej mowie lub trudnym języku, lecz do ludu izraelskiego; ⁶ nie do wielu narodów o niezrozumiałej mowie i trudnym języku, którego słów byś nie rozumiał – chociaż gdybym cię do nich posłał, usłuchaliby ciebie. ⁷ Lud Izraela jednak nie będzie chciał cię słuchać, bo i Mnie nie chce słuchać. Cały lud izraelski jest bezczelny i uparty. ⁸ Dlatego Ja czynię ciebie równie nieustępliwym i twardym jak oni. ⁹ Będziesz twardy jak diament, bardziej nieugięty niż krzemień. Nie bój się ich i nie drżyj przed nimi, chociaż są narodem buntowniczym”. ¹⁰ Powiedział jeszcze do mnie: „Synu człowieczy, weź sobie do serca wszystkie moje słowa, które kieruję do ciebie, i zapamiętaj je. ¹¹ Idź do uprowadzonych, do twoich rodaków, przemów do nich i powiedz im: Tak mówi PAN BÓG – czy będą słuchać, czy też nie”.

¹² Wtedy duch uniósł mnie i usłyszałem za sobą potężny huk: „Błogosławiona niech będzie chwała PANA na swoim miejscu”. ¹³ A był to szum skrzydeł istot żywych, gdy uderzały jedno o drugie, a wraz z nimi odgłos kół i potężny łoskot. ¹⁴ Duch uniósł mnie i porwał ze sobą. Szedłem posępny z duchem rozpalonym, a PAN mnie umacniał. ¹⁵ Przyszedłem do uprowadzonych mieszkających w Tell-Abib nad rzeką Kebar. Tam osłupiały przebywałem wśród nich przez siedem dni.

WYROCZNIE O WŁASNYM NARODZIE

STRÓŻ IZRAELA

¹⁶ Po upływie siedmiu dni PAN powiedział do mnie: ¹⁷ „Synu człowieczy, ustanawiam cię stróżem ludu izraelskiego. Ilekroć usłyszysz słowo z moich ust, ostrzeż ich w moim imieniu. ¹⁸ Gdy powiem bezbożnemu: Na pewno umrzesz, a ty mu tego nie przekażesz, aby go odwieść od bezbożnego postępowania i aby dzięki temu mógł ocalić życie, to on umrze z własnej winy, ale ty odpowiesz za jego krew. ¹⁹ Gdy jednak upomnisz bezbożnego, a on nie porzuci swoich bezbożnych uczynków i bezbożnego postępowania, umrze z własnej winy, ty natomiast zachowasz swoje życie.

²⁰ Jeśli człowiek prawy przestanie postępować w sposób prawy i dopuści się bezprawia, gdy zostanie przeze Mnie poddany próbie, wówczas umrze. Jeślibyś go nie upomniał, gdy trwał w swoim grzechu, umrze i nie będzie się pamiętać o jego prawych uczynkach, ale to ty odpowiesz za jego krew. ²¹ Jeśli jednak upomnisz człowieka prawego, żeby nie grzeszył i on nie zgrzeszy, to na pewno będzie żył, ponieważ był upomniany, ty natomiast zachowasz swoje życie”.

WIĘZY I MILCZENIE

²² Potem spoczęła tam na mnie ręka PANA i powiedział do mnie: „Wstań, idź na równinę, tam będę mówił do ciebie”. ²³ Wstałem więc i wyszedłem na równinę. A oto była tam chwała PANA – taka, jaką widziałem nad rzeką Kebar. Upadłem na twarz. ²⁴ Wtedy wstąpił we mnie duch, postawił mnie na nogi i przemówił w ten sposób: „Idź, zamknij się w swoim domu. ²⁵ Synu człowieczy, oto nałożą tobie pęta, zwiążą cię nimi tak, że nie będziesz mógł wyjść do ludu. ²⁶ Sprawię, że język przylgnie ci do podniebienia. Staniesz się niemy i nie będziesz mógł ich upominać – są bowiem narodem buntowniczym. ²⁷ Gdy przemówię do ciebie, otworzę twoje usta i wtedy im powiesz: Tak mówi PAN BÓG. Kto chce słuchać, niech słucha, a kto nie chce, niech nie słucha – są bowiem narodem buntowniczym”.

ZAPOWIEDŹ OBLĘŻENIA JEROZOLIMY I CZASU NIEWOLI

Rozdział 4

4 ¹ „Synu człowieczy, weź glinianą tabliczkę, połóż ją przed sobą i wyrysuj na niej miasto Jeruzalem. ²Przedstaw jego oblężenie: zbuduj dokoła niego szaniec, usyp wał i rozstaw obozy. Postaw wokół niego tarany. ³Potem weź żelazną płytę, połóż ją jak żelazny mur między tobą a miastem i patrz na nie. Będzie ono jakby oblężone, tak jakbyś to ty je oblegał. To jest znak dla ludu izraelskiego.

⁴ Potem połóż się na lewym boku i złóż na nim winę ludu izraelskiego. Ile dni będziesz tak leżał, tyle będziesz ponosił karę, na którą oni zasłużyli. ⁵ Ja decyduję, jak długo będziesz ponosił karę za ich winy. Będziesz ponosił karę za winy ludu izraelskiego przez trzysta dziewięćdziesiąt dni. ⁶ Gdy skończy się ten czas, położysz się z powrotem na prawym boku i będziesz ponosił karę za winy ludu judzkiego przez czterdzieści dni. Wyznaczam ci po jednym dniu za każdy rok. ⁷ Swoją twarz i odsłonięte ramię zwrócisz na oblężoną Jerozolimę i będziesz prorokował przeciw niej. ⁸ A oto Ja nakładam na ciebie pęta i nie obrócisz się z boku na bok, aż skończą się dni twojego ucisku”.

ZWIASTUN KLĘSKI GŁODU I ZAGŁADY JEROZOLIMY

⁹ „Weź sobie pszenicy, jęczmienia, bobu, soczewicy, prosa i orkiszu, następnie włóż to wszystko do jednego naczynia i zrób z tego chleb. Przez wszystkie trzysta dziewięćdziesiąt dni, gdy będziesz leżał na boku, masz się żywić tym chlebem. ¹⁰ Twój dzienny posiłek będzie ważył dwadzieścia syklów i będziesz go jadł dzień po dniu. ¹¹ Również wodę będziesz pił w określonej ilości: dzień po dniu będziesz pił szóstą część hinu. ¹² Będziesz jadł podpłomyk jęczmienny, który w ich obecności upieczesz na ludzkich odchodach”. ¹³ I powiedział PAN: „Tak Izraelici będą jedli swój chleb nieczysty wśród narodów, do których ich ześlę”. ¹⁴ Odpowiedziałem: Ach, PANIE mój, BOŻE, przecież moje usta nigdy się nie skalały niczym nieczystym. Od młodości aż do tej pory nie jadłem ani padliny, ani rozszarpanego zwierzęcia, nie miałem też w ustach nieczystego mięsa. ¹⁵ Powiedział do mnie: „Patrz, daję ci nawóz bydlęcy zamiast odchodów ludzkich. Na nim upieczesz swój chleb”. ¹⁶ I dodał: „Synu człowieczy, oto Ja zmniejszam zapas chleba w Jerozolimie. Będą z lękiem jedli odważone porcje i w przygnębieniu pili odmierzoną wodę. ¹⁷ Będą łaknąć chleba i wody, będą drżeć jeden przed drugim i marnieć z powodu swojej nieprawości”.

Rozdział 5

5 ¹„Synu człowieczy, weź sobie ostry miecz, użyj go jako brzytwy i ogol nim sobie głowę i brodę. Potem weź wagę i podziel włosy. ²Jedną trzecią spalisz w ogniu w środku miasta, gdy skończą się dni oblężenia. Jedną trzecią potniesz mieczem wokół niego, a jedną trzecią rzucisz na wiatr. Ja zaś dobędę na nich miecza. ³Weźmiesz też niewielką ilość włosów i zawiniesz je w róg swojego płaszcza. ⁴Z nich znowu weźmiesz część, rzucisz je do ognia i spalisz. Z niego wyjdzie ogień, który obejmie cały lud izraelski.

⁵ Tak mówi PAN BÓG: To jest Jerozolima! Umieściłem ją wśród narodów, pośrodku krain. ⁶ Ale ona zbuntowała się przeciwko moim prawom bardziej niż inne narody i przeciwko moim nakazom bardziej niż otaczające ją kraje. Odrzucili moje prawa i nie postępowali według moich nakazów. ⁷ Dlatego tak mówi PAN BÓG: Buntowaliście się bardziej niż otaczające was narody, nie postępowaliście według moich nakazów i nie wypełnialiście moich praw, kierując się prawami narodów, które są wokół was. ⁸ Dlatego tak mówi PAN BÓG: Oto Ja także występuję przeciwko tobie! Osądzę cię w obecności innych narodów. ⁹ Z powodu wszystkich twoich obrzydliwości uczynię z tobą to, czego do tej pory nie czyniłem i czego już później czynić nie będę. ¹⁰ Ojcowie będą jedli dzieci, a dzieci będą jadły swoich ojców. Dokonam sądu nad tobą, rozproszę na wszystkie strony całą twoją resztę. ¹¹ Dlatego oświadczam na moje życie – wyrocznia PANA BOGA: skoro splamiłaś moją świątynię ohydami i wszystkimi obrzydliwościami, to i Ja będę się brzydził tobą. Nie spojrzę ze współczuciem i nie przebaczę. ¹² Trzecia część twoich ludzi umrze od zarazy i zginie z głodu w twoich granicach. Trzecia część padnie od miecza wokół ciebie, a trzecią część rozproszę na wszystkie strony i dobędę na nich miecza. ¹³ Lecz ustanie mój gniew, powstrzymam moje oburzenie na nich i uspokoję się. Wtedy przekonają się, że Ja, PAN, powiedziałem to w mojej zapalczywości, gdy pałałem na nich gniewem. ¹⁴ Zamienię cię w ruinę i w hańbę wobec sąsiednich narodów i wobec każdego przechodnia. ¹⁵ Staniesz się hańbą i pośmiewiskiem, przestrogą i zgrozą dla okolicznych narodów, gdy wykonam na tobie wyroki w gniewie i oburzeniu, poddając cię surowej karze – Ja, PAN, to powiedziałem. ¹⁶ Wypuszczę na was srogie strzały głodu niosącego zagładę. Wyślę je ku waszej zgubie. Wzmogę głód wśród was i zniszczę wasze zapasy chleba. ¹⁷ Ześlę na was głód i drapieżne zwierzęta. Osierocę cię. Dosięgnie cię zaraza i krew. Sprowadzę na ciebie miecz – Ja, PAN, to powiedziałem”.

PROROCTWA PRZECIWKO ZIEMI JUDZKIEJ

Rozdział 6

6 ¹PAN znowu przemówił do mnie w następujących słowach: ²„Synu człowieczy, zwróć się w stronę gór Izraela, prorokuj przeciwko nim i ³powiedz: Góry Izraela, słuchajcie słowa PANA BOGA. Tak mówi PAN BÓG do gór i pagórków, do potoków i dolin. Oto Ja sprowadzę na was miecz i zniszczę wasze wzniesienia kultowe. ⁴Wasze ołtarze będą zburzone, wasze stele połamane, a waszych pomordowanych powalę przed waszymi bożkami. ⁵Trupy Izraelitów położę przed ich bożkami i rozrzucę wasze kości wokół waszych ołtarzy. ⁶ Gdziekolwiek mieszkacie, miasta zostaną zburzone, wzniesienia kultowe spustoszone. Wasze ołtarze będą zburzone i zniszczone, wasze bożki połamane i usunięte, wasze stele wycięte, a dzieła rąk waszych starte. ⁷Pomordowani padną pośród was i przekonacie się, że Ja jestem PANEM. ⁸Ale pozostawię wam ocalałych od miecza wśród narodów, gdy będziecie rozproszeni po obcych krajach. ⁹ Ci, którzy ocaleją pośród narodów, dokąd zostali uprowadzeni, przypomną sobie o Mnie, o mojej udręce z powodu ich cudzołożnego serca, które odstąpiło ode Mnie, oraz z powodu ich cudzołożnych oczu, które oglądały się za bożkami. Będą się brzydzić sobą z powodu zła, które popełnili, i z powodu wszystkich swoich obrzydliwości. ¹⁰ I przekonają się, że Ja, PAN, nie na darmo mówiłem, że sprowadzę na nich nieszczęście.

¹¹ Tak mówi PAN BÓG: Klaśnij w dłonie, tupnij nogą i mów: Biada wszystkim obrzydliwościom ludu izraelskiego, który padnie od miecza, głodu i zarazy. ¹² Kto będzie daleko, umrze od zarazy. Kto będzie blisko, padnie od miecza, a kto pozostanie i będzie zamknięty, umrze z głodu. Tak wyładuję na nich mój gniew. ¹³ I przekonacie się, że Ja jestem PANEM, gdy ich pomordowani będą między swoimi bożkami, wokół swoich ołtarzy, na każdym wyniosłym wzgórzu, na wszystkich szczytach górskich, pod każdym drzewem zielonym, pod każdym rozłożystym dębem, w miejscu, gdzie składali kojące wonności na cześć swoich bożków. ¹⁴ Podniosę na nich rękę, ich kraj uczynię ruiną i pustkowiem – od pustyni aż po Riblę – gdziekolwiek mieszkają. I przekonają się, że Ja jestem PANEM”.

Rozdział 7

7 ¹ PAN przemówił do mnie następującymi słowami: ² „Ty więc, synu człowieczy, głoś: Tak mówi PAN BÓG do ziemi izraelskiej. Nadszedł koniec. Koniec dla całego kraju. ³ Teraz już koniec z tobą. Dosięgnie cię mój gniew. Będę cię sądził według twojego postępowania i ukażę ci wszystkie twoje obrzydliwości. ⁴ Nie spojrzę ze współczuciem i nie przebaczę ci, lecz ukarzę cię sprawiedliwie za twoje postępowanie i za twoje obrzydliwości. I poznacie, że Ja jestem PANEM.

⁵ Tak mówi Pan BÓG: Oto nadeszło zło. Jedno po drugim. ⁶ Przyszedł koniec, nastąpił kres. Przebudził się przeciwko tobie. Oto nadszedł. ⁷ Zły los przyszedł na tych, którzy mieszkają w tym kraju. Nadszedł czas. Blisko jest dzień klęski, a nie radosnych okrzyków na górach. ⁸ Wkrótce wyleję na ciebie moje oburzenie i wyładuje się mój gniew na tobie. Osądzę cię według twojego postępowania i ukażę ci wszystkie twoje obrzydliwości. ⁹ Nie spojrzę ze współczuciem i nie przebaczę ci, lecz ukarzę cię sprawiedliwie za twoje postępowanie i za twoje obrzydliwości. Wtedy przekonacie się, że Ja jestem PANEM, który karze. ¹⁰ Oto ten dzień. Oto nadszedł. Zapanował zły los. Zakwitła kara. Wyrosła pycha. ¹¹ Ukazała się przemoc jak rózga nieprawości. Nikt się z nich nie ostoi. Na nic ich bogactwa. Niczym są ich okrzyki. Nie ma w nich piękna. ¹² Oto przyszedł ten czas. Nadszedł ten dzień. Kupujący niech się nie cieszy. Sprzedający niech się nie smuci, bo gniew dotyczy wszystkich. ¹³ I gdyby sprzedający przeżył, nie odzyska rzeczy sprzedanej. Widzenie przeciwko nim wszystkim nie zmieni się i nikt z powodu swej nieprawości nie przeżyje.

¹⁴ Zadęto w róg. Wszystko gotowe, a nikt nie ruszył na wojnę, gdyż mój gniew płonie przeciwko nim wszystkim. ¹⁵ Miecz na zewnątrz, a zaraza i głód wewnątrz. Kto będzie na polu – zginie od miecza, a kto w mieście – zniszczy go głód i zaraza. ¹⁶ Niewielu ich ocaleje i będą mieszkać wśród gór jak nizinne gołębie. Wszyscy będą wzdychać, każdy z powodu swojej nieprawości.

¹⁷ Na wszystkich padnie blady strach,

wszyscy będą mieć nogi jak z waty.

¹⁸ Obleką się w wory.

Ogarnie ich przerażenie.

Wstyd na każdej twarzy,

wszystkie głowy ogolone na znak żałoby.

¹⁹ Swoje srebro porzucą na ulicach,

ich złoto stanie się odrazą.

Srebro i złoto nie zdoła ich ocalić

w dniu gniewu PANA.

Nie kupią za nie nawet jedzenia i swych brzuchów nie napełnią, bo były okazją do ich nieprawości.

²⁰ Wspaniałą ozdobę zamienili na przedmiot pychy,

na swe obrzydliwe posągi.

Zrobili z niej swoje ohydy, dlatego sprawię, że będzie ona w nich budzić odrazę.

²¹ Wydam ją na pastwę cudzoziemców

i bezbożnym tego kraju na łup.

A oni ją zhańbią.

²² Odwrócę się od nich.

Mój skarbiec będzie zhańbiony.

Złodzieje wejdą do niego i go zhańbią.

²³ Splądrowany będzie całkowicie,

bo kraj pełen jest krwawych sądów,

a miasto pełne przemocy.

²⁴ Sprowadzę najgorsze narody

i zawładną ich domami.

Sprawię, że ustanie pycha gwałtowników.

Ich świątynie będą znieważone.

²⁵ Nadejdzie strach.

Będą szukać pokoju, ale nadaremnie.

²⁶ Przyjdzie nieszczęście po nieszczęściu

i trwoga za trwogą.

Będą szukać widzenia u proroka.

Kapłani przestaną nauczać,

a starsi udzielać rady.

²⁷ Król będzie w żałobie.

Książęta, ogarnięci trwogą,

będą drżeć ze strachu.

Postąpię z nimi stosownie do ich czynów

i osądzę według ich sądów.

I przekonają się, że Ja jestem PANEM”.

GRZECHY W ŚWIĄTYNI JEROZOLIMSKIEJ

Rozdział 8

8 ¹W szóstym roku, w piątym dniu szóstego miesiąca, siedziałem w moim domu, a starsi Judy siedzieli przede mną. Nagle dotknęła mnie ręka Pana BOGA. ²I wtedy zobaczyłem coś podobnego do ognia. Poniżej tego, co wyglądało jak biodra, był ogień, to zaś, co było powyżej bioder, przypominało jasność, jakby blask pozłacanego srebra. ³Wyciągnął coś podobnego do ręki i uchwycił mnie za włosy na głowie. Duch podniósł mnie między ziemię i niebo i wprowadził w widzeniach Bożych do Jerozolimy, do wejścia do bramy wewnętrznej, zwróconej ku północy, gdzie znajdował się tron figury bożka zazdrości, wywołującego oburzenie. ⁴A była tam chwała Boga Izraela, podobna do tej, którą widziałem na równinie. ⁵Rzekł On do mnie: „Synu człowieczy, zwróć, proszę, oczy w kierunku północnym”. Zwróciłem więc oczy w kierunku północnym. I zobaczyłem, że na północ od bramy był ołtarz, u wejścia zaś stała figura bożka zazdrości. ⁶Wtedy Bóg mi powiedział: „Synu człowieczy, czy widzisz co oni robią? Te wielkie obrzydliwości, których lud izraelski tutaj się dopuszcza, żeby Mnie oddalić od mojej świątyni. Ale zobaczysz jeszcze większe obrzydliwości”.

⁷ I wprowadził mnie do wejścia na dziedziniec, gdzie zobaczyłem otwór w ścianie. ⁸ Bóg rzekł do mnie: „Synu człowieczy, przebij, proszę, tę ścianę”. Przebiłem ścianę, a oto było tam jakieś wejście. ⁹ Potem mi powiedział: „Wejdź i zobacz najgorsze obrzydliwości, jakich oni się tu dopuszczają”. ¹⁰ Gdy wszedłem, zobaczyłem wyryte na ścianach dookoła wszelkie wyobrażenia płazów, wstrętnych bydląt i wszystkich bożków ludu izraelskiego. ¹¹ A siedemdziesięciu mężczyzn spośród starszych Izraela – był pośród nich syn Szafana, Jaazaniasz – stało przed nimi. Każdy trzymał w ręku kadzielnicę, z której unosiła się woń dymu kadzielnego. ¹² I rzekł do mnie: „Czy widzisz, synu człowieczy, co czynią w ciemności starsi ludu izraelskiego, każdy w swoim pomieszczeniu przed pogańskimi wizerunkami? Mówią bowiem: PAN nas nie widzi. PAN opuścił kraj”. ¹³ I dodał: „Zobaczysz jeszcze większe obrzydliwości, jakich się dopuszczają”.

¹⁴ Następnie wprowadził mnie do wejścia do bramy domu PANA, która była po stronie północnej. Siedziały tam kobiety opłakujące Tammuza. ¹⁵ I rzekł do mnie: „Czy widzisz, synu człowieczy? Zobaczysz jednak jeszcze większe obrzydliwości”.

¹⁶ Potem wprowadził mnie na wewnętrzny dziedziniec domu PANA. Przy wejściu do świątyni PANA, między przedsionkiem a ołtarzem, stało około dwudziestu pięciu mężczyzn, każdy tyłem do świątyni PANA. Twarzami swymi zwróceni ku wschodowi, kłaniali się głęboko w kierunku wschodu słońca. ¹⁷ Bóg zapytał mnie: „Czy widzisz, synu człowieczy? Czyż mało domowi Judy, że czyni obrzydliwości, które się tu dzieją? Napełnili bowiem kraj przemocą i żeby Mnie znowu obrażać, przykładają gałązkę do nosa. ¹⁸ Ja także będę działał w oburzeniu. Nie spojrzę ze współczuciem i nie przebaczę. Będą głośno wołać do Mnie, ale nie będę ich słuchał”.

ZAGŁADA JEROZOLIMY

Rozdział 9

9 ¹Zawołał do mnie donośnym głosem: „Zbliżają się ci, którzy będą karać miasto. Każdy ma w swoim ręku niszczycielską broń”. ²I przyszło sześciu ludzi od strony bramy górnej, która jest zwrócona ku północy. Każdy trzymał w ręce broń zagłady. Między nimi był pewien człowiek ubrany w lnianą szatę, a przy boku miał przybory pisarskie. Ludzie ci weszli i stanęli obok ołtarza z brązu. ³Tymczasem chwała Boga Izraela przeniosła się znad cherubów, nad którymi była, do progu świątyni. Wtedy PAN zawołał do człowieka ubranego w lnianą szatę, mającego przybory pisarskie przy boku, ⁴i rzekł do niego: „Przejdź przez miasto, przez środek Jerozolimy, i napisz literę Taw na czołach ludzi wzdychających i bolejących z powodu wszystkich obrzydliwości, które się w niej dokonują”. ⁵I usłyszałem, jak powiedział do pozostałych: „Idźcie za nim przez miasto i zabijajcie. Nie spoglądajcie z litością i nie przebaczajcie. ⁶Mordujcie starców, młodzieńców, dziewczęta, dzieci i kobiety. Ale zostawcie każdego, kto ma literę Taw. Rozpocznijcie od mojej świątyni”. Zaczęli więc od starszych, którzy byli przed świątynią. ⁷Potem im polecił: „Zbezcześćcie świątynię i zapełnijcie dziedzińce pomordowanymi. Idźcie!”. Wyszli więc i zabijali w mieście. ⁸Gdy oni mordowali, ja zostałem sam. Upadłem na twarz i błagałem: „Ach! PANIE, BOŻE! Czy chcesz zgładzić całą Resztę Izraela, że wylewasz Twoje oburzenie na Jerozolimę?”. ⁹Odpowiedział mi: „Grzech ludu Izraela i Judy jest bardzo, bardzo wielki. W kraju przelewa się krew, a w mieście zapanowała przewrotność. Mówią bowiem: PAN opuścił kraj. PAN nie widzi. ¹⁰Więc Ja rzeczywiście nie spojrzę ze współczuciem i nie przebaczę. Odpowiedzą za swoje postępowanie”. ¹¹A człowiek ubrany w lniane szaty i mający u swego boku przybory pisarskie tak oznajmił: „Uczyniłem, jak mi poleciłeś”.

ODEJŚCIE CHWAŁY PANA ZE ŚWIĄTYNI

Rozdział 10

10 ¹Spojrzałem, a nad sklepieniem, które było nad głowami cherubów, ukazał się jakby kamień szafiru, z wyglądu przypominający tron. ²Bóg rzekł do człowieka ubranego w lniane szaty: „Wejdź między koła pod cherubami, napełnij dłonie żarzącym węglem spod cherubów i rzuć na miasto”. I widziałem, jak wszedł. ³Gdy człowiek ten wchodził, cheruby stały po prawej stronie świątyni, a obłok napełnił wewnętrzny dziedziniec. ⁴Chwała PANA uniosła się znad cherubów i spoczęła nad progiem świątyni. Wtedy obłok wypełnił świątynię, a dziedziniec napełniła światłość chwały PANA. ⁵Szum skrzydeł cherubów było słychać aż na zewnętrznym dziedzińcu. Przypominał on głos Wszechmogącego, gdy przemawia. ⁶A gdy polecił człowiekowi ubranemu w lniane szaty: „Weź ogień spomiędzy kół, spośród cherubów” – on wszedł i stanął obok koła. ⁷Wtedy jeden z cherubów włożył rękę w ogień między cherubami, nabrał go i dał w dłonie człowiekowi ubranemu w lniane szaty. On zaś wziął i wyszedł. ⁸Potem ukazało się pod skrzydłami cherubów coś podobnego do ludzkiej ręki. ⁹I dostrzegłem cztery koła obok cherubów, przy każdym cherubie jedno. Koła zaś z wyglądu przypominały lśniący kamień chryzolitu. ¹⁰A oto ich wygląd: Wszystkie cztery były podobne, jakby jedno koło znajdowało się wewnątrz drugiego. ¹¹Gdy się poruszały, podążały w swoich czterech kierunkach. Idąc, nie odwracały się, podążały bowiem w kierunku, w którym zwracała się głowa. ¹²Całe ich ciało: plecy, ręce, skrzydła i koła pełne były oczu. ¹³Co do kół, słyszałem, jak nazwano je galgal. ¹⁴Każdy cherub miał cztery twarze. Pierwsza – to twarz cheruba, druga – człowieka, trzecia – lwa, a czwarta – orła. ¹⁵Cheruby się podniosły. Były to istoty żywe, które widziałem nad rzeką Kebar. ¹⁶Gdy cheruby szły, koła posuwały się obok nich. Gdy cheruby podniosły swoje skrzydła, aby wznieść się ponad ziemię, koła się nie odwracały, lecz unosiły się obok nich. ¹⁷Gdy cheruby się zatrzymywały, podobnie czyniły koła. Gdy cheruby się wznosiły, koła podążały za nimi, bo był w nich duch istot żywych.

¹⁸ Potem chwała PANA odeszła znad progu świątyni i stanęła nad cherubami. ¹⁹ One zaś podniosły swoje skrzydła i uniosły się na moich oczach nad ziemią. Gdy zaczęły się oddalać, koła podążały za nimi. Cheruby stanęły u wejścia wschodniej bramy domu PANA, a chwała Boga Izraela była w górze nad nimi. ²⁰ Były to istoty żywe, które widziałem u stóp Boga Izraela nad rzeką Kebar, i poznałem, że są to cheruby. ²¹ Każdy miał cztery twarze, cztery skrzydła, a pod skrzydłami coś podobnego do ludzkich rąk. ²² Twarze ich były podobne do tych, które widziałem nad rzeką Kebar. Taki był ich wygląd i każdy szedł prosto przed siebie.

GRZECHY PRZYWÓDCÓW NARODU

Rozdział 11

11 ¹Potem duch uniósł mnie i wprowadził do wschodniej bramy domu PANA, zwróconej ku wschodowi. Przy jej wejściu stało dwudziestu pięciu mężczyzn. Wśród nich ujrzałem przywódców ludu: Jaazaniasza, syna Azzura, i Peletiasza, syna Benajasza. ²I rzekł do mnie: „Synu człowieczy, to są ci, którzy w tym mieście knują niegodziwość i dają złe rady, ³którzy mówią: «Wkrótce nie będziemy budować domów. To miasto jest kotłem, a my jesteśmy mięsem». ⁴Dlatego prorokuj przeciwko nim, prorokuj, synu człowieczy”. ⁵Wtedy owładnął mną duch PANA i nakazał mi: „Głoś! Tak mówi PAN: Ludu izraelski, mówicie w ten sposób, lecz Ja wiem, co was nurtuje. ⁶Zabiliście w tym mieście wielu i napełniliście jego ulice pomordowanymi. ⁷Dlatego tak mówi Pan BÓG: Wasi pomordowani, których pozostawiliście w nim – oni są mięsem, ono zaś jest kotłem, ale wyprowadzę was z niego. ⁸Boicie się miecza, więc miecz was dosięgnie – wyrocznia PANA BOGA. ⁹Wypędzę was z miasta i oddam w ręce cudzoziemców. Przeprowadzę sąd nad wami. ¹⁰Zginiecie od miecza. Osądzę was na obszarze Izraela i przekonacie się, że Ja jestem PANEM. ¹¹Miasto nie będzie dla was kotłem, wy zaś nie będziecie w nim mięsem. Na obszarze Izraela was osądzę. ¹²Wtedy przekonacie się, że Ja jestem PANEM. Wy jednak nie postępowaliście zgodnie z moimi nakazami, nie wypełnialiście moich praw, ale kierowaliście się prawami narodów, które was otaczają”.

¹³ Gdy jeszcze prorokowałem, umarł Peletiasz, syn Benajasza. Upadłem więc na twarz i głośno zawołałem: Ach, PANIE BOŻE! Ty dokonujesz zagłady Reszty Izraela.

ZAPOWIEDŹ PRZYSZŁEGO ODRODZENIA

¹⁴ Potem PAN tak do mnie przemówił: ¹⁵ „Synu człowieczy, mieszkańcy Jerozolimy mówią do twoich braci, uprowadzonych wraz z tobą, oraz do całego ludu izraelskiego: «Oni są daleko od PANA. Nam dany jest ten kraj w posiadanie». ¹⁶ Dlatego powiedz: Tak mówi PAN BÓG: Chociaż wygnałem ich między narody i rozproszyłem po różnych krajach, to jednak tylko na krótko jestem dla nich świątynią w miejscach, dokąd przybyli. ¹⁷ Dlatego powiedz: Tak mówi Pan BÓG: Zgromadzę was spośród narodów i zbiorę was z krajów, do których zostaliście rozproszeni, i dam wam ziemię Izraela. ¹⁸ Oni zaś przyjdą do niej i usuną z niej wszystkie jej bóstwa i wszystkie obrzydliwości. ¹⁹ Dam im jedno serce i nowego ducha włożę w ich wnętrze. Usunę z ich ciała serce kamienne i dam im serce cielesne, ²⁰ aby postępowali według moich nakazów, przestrzegali moich praw i je wypełniali. Tak staną się moim ludem, a Ja będę ich Bogiem. ²¹ Tych zaś, których serce skłania się ku ich bóstwom i obrzydliwościom, ukarzę za ich postępowanie – wyrocznia PANA BOGA”.

ODEJŚCIE CHWAŁY PANA Z JEROZOLIMY

²² Potem cheruby podniosły skrzydła, a wraz z nimi poruszyły się koła. Chwała Boga Izraela była w górze nad nimi, ²³ po czym odeszła z miasta i zatrzymała się na górze, która jest na wschód od niego. ²⁴ Wtedy też duch uniósł mnie i mocą ducha Bożego przyprowadził w widzeniu do Chaldei, do wygnańców. Widzenie, które miałem, skończyło się, ²⁵ ja zaś przekazałem wygnańcom to wszystko, co PAN mi ukazał.

SYMBOLICZNE GESTY ZAPOWIADAJĄCE NIEWOLĘ

Rozdział 12

12 ¹PAN przemówił do mnie w tych słowach: ²„Synu człowieczy, mieszkasz pośród ludu buntowniczego. Mają bowiem oczy, żeby widzieć, a nie widzą. Mają uszy, żeby słyszeć, a nie słyszą, gdyż są ludem buntowniczym. ³Ty więc, synu człowieczy, przygotuj sobie toboły wygnańca i wyprowadź się za dnia, tak żeby cię widzieli. Opuścisz swoje miejsce i pójdziesz na inne w taki sposób, żeby cię widzieli. Może zrozumieją, choć są ludem buntowniczym. ⁴Za dnia wyniesiesz swoje rzeczy jak toboły wygnańca w taki sposób, żeby cię widzieli. Wyruszysz natomiast wieczorem w ich obecności, tak jak wychodzą uprowadzeni. ⁵Gdy będą patrzeć, przebijesz ścianę i wyjdziesz przez nią. ⁶Na ich oczach zarzucisz sobie toboły na ramiona, wyjdziesz o zmroku, zasłonisz twarz, aby nie widzieć kraju, gdyż uczyniłem cię znakiem dla ludu izraelskiego”.

⁷ Uczyniłem, jak mi nakazano. Moje rzeczy wyniosłem za dnia jak toboły wygnańca. Wieczorem przebiłem ścianę i o zmierzchu wyszedłem, wkładając sobie na ramiona toboły. A oni patrzyli. ⁸ Rano PAN przemówił do mnie w tych słowach: ⁹ „Synu człowieczy, czy lud Izraela, lud buntowniczy, pytał cię, co robisz? ¹⁰ Powiedz im: Tak mówi PAN BÓG: Ta przepowiednia dotyczy władcy w Jerozolimie i całego ludu Izraela, który w niej przebywa. ¹¹ Mów: Ja jestem dla was znakiem. To co ja uczyniłem, będzie uczynione z nimi. Pójdą na wygnanie, w niewolę. ¹² Władca, który jest pośród nich, wyjdzie o zmierzchu przez mur, który przebiją, i będzie niósł toboły na ramionach. Zakryje on swoją twarz i nie będzie widział kraju. ¹³ Zastawię na niego moją sieć i zostanie schwytany w moje sidła. Poprowadzę go do Babilonu, ziemi Chaldejczyków, ale jej nie zobaczy. Tam też umrze. ¹⁴ Wszystkich zaś, którzy byli w jego otoczeniu, straż i jego oddziały rozpędzę na wszystkie strony i mieczem będę ich ścigał. ¹⁵ Gdy ich rozproszę wśród narodów i rozrzucę po krajach, wtedy przekonają się, że Ja jestem PANEM. ¹⁶ Sprawię jednak, że garstka ludzi spośród nich uchroni się od miecza, głodu i zarazy, żeby narodom, do których przybędą, opowiadać o wszystkich swoich obrzydliwościach. Tak dowiedzą się, że Ja jestem PANEM”.

¹⁷ Następnie PAN przemówił do mnie w tych słowach: ¹⁸ „Synu człowieczy, z drżeniem będziesz jadł swój chleb. W trwodze i strachu będziesz pił swoją wodę. ¹⁹ I powiesz ludowi: Tak mówi PAN BÓG mieszkańcom Jerozolimy w ziemi Izraela: W trwodze będą jedli swój chleb i w przygnębieniu będą pili swoją wodę, ponieważ ich ziemia zostanie pozbawiona swojego bogactwa z powodu bezprawia wszystkich jej mieszkańców. ²⁰ Zaludnione miasta zamienią się w ruinę, a kraj stanie się pustkowiem. Wtedy przekonacie się, że Ja jestem PANEM”.

ODPOWIEDŹ NA ZARZUTY RODAKÓW

²¹ PAN skierował do mnie następujące słowa: ²² „Synu człowieczy, co ma znaczyć to wasze powiedzenie o ziemi Izraela: «Dni płyną, a żadne widzenie się nie spełnia»? ²³ Powiedz im: Tak mówi PAN BÓG: Skończę z tym powiedzeniem i nie będą go więcej powtarzać w Izraelu. Tak im powiedz: Nadchodzą dni, w których spełni się każde widzenie. ²⁴ Nie będzie więcej żadnego fałszywego widzenia ani złudnej przepowiedni pośród ludu Izraela, ²⁵ gdyż Ja, PAN, mówię, a słowo, które wypowiadam, spełnia się bezzwłocznie. Za waszych dni, ludu buntowniczy, wypowiem słowo i spełnię je – wyrocznia PANA BOGA”.

²⁶ I znowu PAN przemówił do mnie w tych słowach: ²⁷ „Synu człowieczy, lud Izraela mówi: «Widzenie, jakie on ma, dotyczy odległych dni; on prorokuje o dalekiej przyszłości». ²⁸ Dlatego powiedz im: Tak mówi PAN BÓG: Nic z tego, co ja zapowiadam przez ciebie, nie odwlecze się w czasie. Słowo, które wypowiem, spełni się – wyrocznia PANA BOGA”.

PRZECIW FAŁSZYWYM PROROKOM

Rozdział 13

13 ¹Potem PAN przemówił do mnie w tych słowach: ²„Synu człowieczy, prorokuj przeciwko prorokom Izraela i powiedz samozwańczym prorokom: Słuchajcie słowa PANA. ³Tak mówi PAN BÓG. Biada głupim prorokom, którzy kierują się własnym urojeniem, choć nic nie widzieli. ⁴Izraelu, twoi prorocy są jak lisy w ruinach. ⁵Nie weszliście w wyłomy, nie zbudowaliście muru dla ludu izraelskiego, żeby mu służył podczas walki w Dniu PANA. ⁶Mają urojone widzenia i fałszywe przepowiednie. Mówią: «Wyrocznia PANA», chociaż PAN ich nie posłał. Oczekują, że spełni się ich słowo. ⁷Złudne jednak były wasze widzenia i fałszywe wasze przepowiednie. Mówicie: «Wyrocznia PANA », chociaż Ja nie przemawiałem. ⁸Dlatego: Tak mówi PAN BÓG. Skoro głosiliście rzeczy próżne i opowiadaliście kłamstwa, to Ja jestem przeciwko wam – wyrocznia PANA BOGA. ⁹Podniosę rękę na proroków mających urojone widzenia i głoszących fałszywe przepowiednie. Nie będą uczestniczyć w zgromadzeniu mojego ludu, nie zostaną wpisani do społeczności ludu Izraela i nie wejdą do ziemi Izraela. Tak przekonacie się, że Ja jestem PANEM BOGIEM. ¹⁰Spotka ich to dlatego, że zwodzą mój lud, mówiąc: «Pokój», chociaż nie ma pokoju. Gdy lud buduje ścianę, oni pokrywają ją tynkiem. ¹¹Powiedz więc tynkarzom: Tynk odpadnie. Sprawię, że przyjdzie ulewny deszcz, spadnie grad, zerwie się gwałtowny wiatr ¹²i ściana runie. Czy wtedy nie spytają was: Gdzie jest zaprawa, którą tynkowaliście? ¹³Dlatego tak mówi PAN BÓG: Z powodu mojego oburzenia wywołam gwałtowny wiatr, z powodu mojego gniewu sprowadzę ulewny deszcz i w mojej zapalczywości – grad niosący zniszczenie. ¹⁴Zburzę ścianę, którą pokryliście tynkiem. Zrównam ją z ziemią. Zostaną odsłonięte jej fundamenty i runie, a wy pod nią zginiecie. Wtedy przekonacie się, że Ja jestem PANEM. ¹⁵Wyładuję cały mój gniew na ścianie i na tych, którzy pokrywają ją tynkiem. I powiedzą wam: Nie ma ściany ani tych, którzy ją tynkowali. ¹⁶Nie ma proroków Izraela, którzy prorokowali dla Jerozolimy i roztaczali przed nią wizję pokoju, podczas gdy pokoju nie było – wyrocznia PANA BOGA”.

PRZECIW FAŁSZYWYM PROROKINIOM

¹⁷ Synu człowieczy, spójrz także na córki twojego ludu, które prorokują we własnym imieniu. Prorokuj przeciw nim ¹⁸ i powiedz: Tak mówi PAN BÓG. Biada tym, które szyją opaski na każdy przegub ręki, robią różne zasłony na głowy, żeby sobie podporządkować ludzi. Zastawiacie sidła na mój lud, myśląc, że same zachowacie życie? ¹⁹ Znieważacie Mnie przed moim ludem dla garści jęczmienia, dla kawałka chleba, zabijając tych, którzy powinni żyć, a oszczędzając tych, którzy żyć nie powinni, gdy okłamujecie mój lud słuchający kłamstwa. ²⁰ Dlatego tak mówi PAN BÓG: Ja jestem przeciwko waszym opaskom, którymi usidlacie ludzi jak ptaki. Zerwę je z waszych ramion i uwolnię schwytanych przez was ludzi. ²¹ Zerwę wasze zasłony i wyzwolę mój lud z waszych rąk. Nie będą dłużej łupem w waszych rękach i przekonacie się, że Ja jestem PANEM. ²² Przez wasze kłamstwa napełniacie bólem serce sprawiedliwego – chociaż Ja nie chciałem sprawić mu bólu – i zachęcacie bezbożnego, żeby nie zawrócił ze złej drogi i dzięki temu żył, ²³ dlatego nie będziecie już mieć urojonych widzeń i nie będziecie więcej wygłaszać przepowiedni. Wyzwolę bowiem mój lud z waszych rąk i przekonacie się, że Ja jestem PANEM”.

PRZECIW BAŁWOCHWALSTWU

Rozdział 14

14 ¹Potem przyszli do mnie niektórzy ze starszyzny Izraela i usiedli przede mną. ²Wtedy PAN przemówił do mnie w tych słowach: ³„Synu człowieczy, ludzie ci oddali swoje serca bożkom i szukają okazji do grzechu. Czy mam pozwolić, aby u Mnie zasięgali rady? ⁴Dlatego przemów do nich i powiedz im: Tak mówi PAN BÓG. Każdemu Izraelicie, który odda swoje serce bożkom i będzie szukał okazji do grzechu, a potem przyjdzie do proroka, Ja, PAN, dam odpowiedź stosownie do liczby jego bożków, ⁵aby trwoga opanowała serce ludu izraelskiego, gdyż wszyscy odwrócili się ode Mnie z powodu swoich bożków. ⁶Dlatego powiedz ludowi Izraela: Tak mówi PAN BÓG. Zawróćcie! Odwróćcie się od waszych bożków. Odwróćcie się od wszystkich waszych obrzydliwości. ⁷Bo każdemu Izraelicie i każdemu cudzoziemcowi przebywającemu w Izraelu, który odstąpi ode Mnie i odda swoje serce bożkom oraz będzie szukał okazji do grzechu, a potem przyjdzie do proroka, żeby u Mnie zasięgnąć rady, Ja, PAN, sam odpowiem. ⁸Odwrócę się od tego człowieka i uczynię go znakiem oraz przysłowiem. Zgładzę go spośród mojego ludu i przekonacie się, że Ja jestem PANEM.

⁹ A jeśli prorok da się zwieść i wygłosi słowo – oznacza to, że Ja, PAN, zwiodłem tego proroka – wówczas podniosę rękę na niego i usunę go spośród mojego ludu izraelskiego. ¹⁰ Poniosą odpowiedzialność za swoją winę. Grzech proroka będzie taki sam jak grzech zasięgającego rady, ¹¹ aby lud Izraela nie odchodził już więcej ode Mnie i nie plamił się żadnymi swoimi występkami, ale był moim ludem, a Ja ich Bogiem – wyrocznia PANA BOGA”.

KAŻDY BĘDZIE ODPOWIEDZIALNY ZA SWOJE CZYNY

¹² Potem PAN tak do mnie przemówił: ¹³ „Synu człowieczy, jeśli kraj zgrzeszy przeciwko Mnie, dopuszczając się niewierności, podniosę na niego rękę. Zniszczę zapasy chleba, ześlę na niego głód, wytracę jego ludzi i bydło. ¹⁴ I gdyby byli w nim ci trzej mężczyźni: Noe, Daniel i Hiob, tylko oni dzięki swojej sprawiedliwości ocaliliby swoje życie – wyrocznia PANA BOGA. ¹⁵ A gdybym sprawił, że dzikie zwierzęta przejdą przez ten kraj i wyludnią go, tak że stanie się pustkowiem, i nikt nie będzie podróżował po nim z powodu tych zwierząt, ¹⁶ to choćby byli w nim ci trzej mężczyźni – na moje życie, wyrocznia PANA BOGA – nie uratowaliby ani synów, ani córek. Tylko oni sami by ocaleli, a kraj stałby się pustkowiem. ¹⁷ A jeśli sprowadziłbym miecz na ten kraj i powiedział: Niech miecz przejdzie przez kraj, i wytraciłbym jego ludzi i bydło, ¹⁸ to choćby byli w nim owi trzej mężczyźni – na moje życie, wyrocznia PANA BOGA – nie uratowaliby ani synów, ani córek. Tylko oni sami by ocaleli. ¹⁹ Jeśli zesłałbym zarazę na ten kraj i w krwawy sposób wylał na niego moje oburzenie, zabijając jego ludzi i bydło, ²⁰ to choćby byli w nim Noe, Daniel i Hiob – na moje życie, wyrocznia PANA BOGA – nie uratowaliby oni ani synów, ani córek. Tylko oni dzięki swojej sprawiedliwości ocaliliby życie. ²¹ Tak bowiem mówi PAN BÓG: Gdy ześlę na Jerozolimę cztery moje srogie kary: miecz, głód, dzikie zwierzęta i zarazę, aby wytracić jej ludzi i bydło, ²² ocaleje w niej garstka spośród tych, którzy uszli. Gdy oni znajdą się wśród was, zobaczycie ich postępowanie oraz ich czyny, i będziecie się cieszyć z kary, którą zesłałem na Jerozolimę i z wszystkiego, co na nią sprowadziłem. ²³ Oni pocieszą was, bo zobaczycie ich postępowanie oraz ich czyny i przekonacie się, że tego, co jej uczyniłem, nie dokonałem na próżno – wyrocznia PANA BOGA”.

PRZYPOWIEŚĆ O CHRUŚCIE Z WINNICY

Rozdział 15

15 ¹PAN przemówił do mnie w tych słowach: ² „Synu człowieczy,

czym winny krzew góruje

nad innymi krzewami

rosnącymi wśród leśnych drzew?

³ Czy bierze się z niego drewno,

aby zrobić jakieś narzędzie?

Czy robi się z niego kołek,

aby coś na nim zawiesić?

⁴ Raczej wrzuca się go do ognia.

Ogień pochłonął oba jego końce,

jego środek jest spalony.

Czy przyda się jeszcze do czegoś?

⁵ Gdy był nietknięty,

nie nadawał się na narzędzie.

A teraz, gdy ogień go pochłonął i spalił,

czy można jeszcze z niego coś zrobić?

⁶ Dlatego tak mówi PAN BÓG:

Jak spośród krzewów leśnych

wydałem na pastwę ognia krzew winorośli,

tak wydam mieszkańców Jeruzalem.

⁷ Wystąpię przeciwko nim.

Choć wyratowali się z ognia, w ogniu spłoną.

I przekonacie się, że Ja jestem PANEM,

gdy wystąpię przeciwko nim.

⁸ Kraj zamienię w pustkowie,

ponieważ dopuścili się niewierności

– wyrocznia PANA BOGA”.

SYMBOLICZNA HISTORIA NIEWIERNEJ JEROZOLIMY

Rozdział 16

16 ¹PAN przemówił do mnie w tych słowach: ²„Synu człowieczy, uświadom Jerozolimie jej obrzydliwości. ³Powiedz: Tak mówi PAN BÓG do Jerozolimy. Twój ród wywodzi się z ziemi Kananejczyków. Twoim ojcem był Amoryta, a matką Chetytka. ⁴Oto jak wyglądały twoje narodziny: w dniu twojego przyjścia na świat nie odcięto ci pępowiny ani nie obmyto w wodzie dla oczyszczenia. Nie natarto cię solą i nie owinięto w pieluszki. ⁵Nikt nie spojrzał na ciebie, aby kierując się współczuciem, uczynić ci jedną z tych rzeczy. Lecz w dniu twoich narodzin porzucono cię na otwartym polu, gdyż wzgardzono twoim życiem. ⁶Przechodząc obok ciebie, zobaczyłem cię trzęsącą się we krwi. Powiedziałem wtedy do ciebie, leżącej we krwi: Żyj! ⁷Rośnij! Sprawię, że będziesz jak polna latorośl. Rosłaś więc, stałaś się wielka i weszłaś w okres dojrzałości. Twoje piersi nabrały kształtów, twoje włosy urosły, ale byłaś naga i bez ubrania. ⁸I gdy znowu przechodziłem obok ciebie, zobaczyłem cię, a twój wiek był wiekiem miłości. Rozpostarłem nad tobą brzeg mojej szaty i okryłem twoją nagość. Przysiągłem ci i zawarłem z tobą przymierze – wyrocznia PANA BOGA – i stałaś się moją. ⁹Obmyłem cię wodą, zmyłem z ciebie krew i namaściłem cię oliwą. ¹⁰Ubrałem cię w ozdobną szatę, nałożyłem ci sandały z najlepszej skóry, opasałem cię bisiorem i okryłem jedwabiem. ¹¹Przyozdobiłem cię klejnotami, nałożyłem ci bransolety na ręce i naszyjnik na szyję. ¹²Włożyłem obrączkę w twój nos, kolczyki w uszy i ozdobny diadem na głowę. ¹³Zostałaś przystrojona złotem i srebrem. Twoje szaty były z bisioru i jedwabiu oraz z ozdobnej tkaniny. Jadłaś najprzedniejszą mąkę, miód i oliwę. Stałaś się niezwykle piękna i doszłaś do godności królewskiej. ¹⁴Twoje imię stało się sławne wśród narodów z powodu twojej piękności, bo była ona doskonała dzięki ozdobom, którymi cię obdarowałem – wyrocznia PANA BOGA.

¹⁵ Ale zaufałaś swojej piękności i cudzołożyłaś, wykorzystując swoją sławę. Uprawiałaś nierząd z każdym przechodniem. Jemu się oddawałaś. ¹⁶ Brałaś swoje szaty i robiłaś sobie z nich różnobarwne namioty na wzniesieniach kultowych i tam cudzołożyłaś. Oby tego nigdy nie było! ¹⁷ Brałaś złote i srebrne klejnoty, które ci dałem, robiłaś sobie z nich podobizny bożków i cudzołożyłaś z nimi. ¹⁸ Okrywałaś je swymi wzorzystymi szatami. Moją oliwę i moje kadzidło kładłaś przed nimi. ¹⁹ Chleb, który ci dałem, najprzedniejszą mąkę, oliwę i miód, którymi cię karmiłem, kładłaś przed nimi jako przyjemną woń – wyrocznia PANA BOGA. ²⁰ Brałaś swoich synów i córki, których Mi urodziłaś, i ofiarowałaś im na pożywienie. Czy mało było twego nierządu? ²¹ Ofiarowałaś bożkom moich synów, spalając ich w ofierze. ²² We wszystkich twoich obrzydliwościach i twoim nierządzie nie pamiętałaś o dniach twojej młodości, gdy byłaś naga i bez ubrania i gdy wiłaś się we własnej krwi.

²³ A po tych wszystkich niegodziwościach – biada, biada ci, wyrocznia PANA BOGA – ²⁴ na każdym placu usypywałaś wzniesienia kultowe i na nich budowałaś sanktuaria, ²⁵ na każdym skrzyżowaniu dróg uczyniłaś sobie wzniesienia kultowe. Hańbiłaś swoją piękność, oddawałaś się każdemu przechodniowi i pomnażałaś swój nierząd. ²⁶ Cudzołożyłaś z Egipcjanami, twoimi sąsiadami o dużych członkach, i mnożyłaś swój nierząd, żeby Mnie doprowadzać do gniewu. ²⁷ Dlatego podniosłem na ciebie rękę i ograniczyłem twoje prawa. Wydałem cię na łup żądzy nienawidzących cię córek filistyńskich, które się wstydzą twojego niegodziwego postępowania. ²⁸ Cudzołożyłaś z Asyryjczykami, bo byłaś nienasycona. Uprawiałaś z nimi nierząd, lecz i tym się nie nasyciłaś. ²⁹ Pomnożyłaś swój nierząd w ziemi kupców, w Chaldei, ale i tego było ci mało. ³⁰ O jak namiętne było twoje serce – wyrocznia PANA BOGA – w czynieniu tego wszystkiego, w czynach bezwstydnej, rozpustnej kobiety, ³¹ w budowaniu miejsc ofiarnych na każdym skrzyżowaniu dróg, w usypywaniu wzniesień kultowych na każdym placu. Gardząc zapłatą, byłaś podobna nie do nierządnicy, ³² lecz do kobiety cudzołożnej, która zamiast swojego męża przyjmuje obcych. ³³ Bo każdej nierządnicy daje się zapłatę, ty zaś sama dawałaś podarki każdemu swojemu kochankowi i zjednywałaś ich sobie, żeby zewsząd przychodzili do ciebie i uprawiali z tobą nierząd. ³⁴ Z tobą i twoim nierządem było inaczej niż z innymi kobietami, bo nikt nie chciał z tobą cudzołożyć. Nikt cię nie wynagradzał, lecz to ty dawałaś zapłatę. Tak, z tobą było inaczej.

³⁵ Dlatego, nierządnico, słuchaj słowa PANA. ³⁶ Tak mówi PAN BÓG: Za to, że odsłaniałaś swoje łono, odkrywałaś swoją nagość, uprawiając nierząd z twoimi kochankami i ze wszystkimi obrzydliwymi bożkami, za krew twoich synów, których im ofiarowałaś, ³⁷ Ja zbiorę wszystkich twoich kochanków, którzy ci się podobali, wszystkich, których kochałaś, i wszystkich, których nienawidziłaś. Zgromadzę ich zewsząd dokoła ciebie i wobec nich odkryję twoją nagość, i zobaczą cię zupełnie nagą. ³⁸ Będę cię sądził według praw o cudzołożnicach i morderczyniach i oddam ci w zamian krew, gniew i zapalczywość. ³⁹ Wydam cię w ich ręce, a oni zburzą twoje miejsca ofiarne, zniszczą twoje wzniesienia kultowe, ograbią cię z twoich szat, zabiorą twoje klejnoty i zostawią cię nagą i bez ubrania. ⁴⁰ Zwołają przeciw tobie zgromadzenie, ukamienują cię i poćwiartują mieczami. ⁴¹ Potem spalą twoje domy. Na oczach wielu kobiet będą przeprowadzać sądy nad tobą. I sprawię, że zaprzestaniesz cudzołóstwa i nie będziesz już więcej dawać zapłaty za nierząd. ⁴² Uśmierzę mój gniew przeciwko tobie i odstąpi od ciebie moja zapalczywość. Uspokoję się i już nie będę się gniewał. ⁴³ Obarczę cię odpowiedzialnością za twoje postępowanie – wyrocznia PANA BOGA, ponieważ nie pamiętałaś o dniach swojej młodości, ale pobudzałaś Mnie tym wszystkim do gniewu. Nie dodasz więc już żadnej podłości do wszystkich twoich obrzydliwych czynów. ⁴⁴ A każdy zastosuje do ciebie przysłowie: «Jaka matka, taka córka». ⁴⁵ Jesteś córką swojej matki, która porzuciła swojego męża i dzieci. Jesteś siostrą swoich sióstr, które porzuciły swoich mężów i dzieci. Waszą matką była Chetytka, a waszym ojcem Amoryta. ⁴⁶ Twoją starszą siostrą jest Samaria, która wraz z córkami mieszka na północ od ciebie. A młodszą twoją siostrą jest Sodoma, która wraz z córkami mieszka na południe od ciebie. ⁴⁷ Początkowo nie poszłaś ich drogami i nie czyniłaś ich obrzydliwości. Potem jednak stałaś się gorsza od nich w całym swoim postępowaniu. ⁴⁸ Na moje życie, wyrocznia PANA BOGA – twoja siostra Sodoma i jej córki nie czyniły tak, jak ty i twoje córki. ⁴⁹ Winą Sodomy, twojej siostry, była pycha oraz obfitość chleba i beztroski spokój, jaki miały ona i jej córki. Nie wspomogły ubogiego ani potrzebującego. ⁵⁰ Były wyniosłe i czyniły to, co Ja uważam za obrzydliwe. I odrzuciłem je, jak widziałaś. ⁵¹ Samaria nie popełniła nawet połowy twoich grzechów. Ty pomnożyłaś swoje obrzydliwości bardziej niż ona. Wobec wszystkich obrzydliwości, które popełniłaś, twoje siostry okazały się sprawiedliwe. ⁵² Noś więc teraz swoją hańbę – ty, która popełniając ohydniejsze grzechy niż one, usprawiedliwiłaś swoje siostry. One są sprawiedliwsze od ciebie. Wstydź się więc i znoś swoją hańbę z powodu usprawiedliwienia twoich sióstr.

⁵³ Odmienię jednak ich los – los Sodomy i jej córek oraz los Samarii i jej córek. Odmienię także twój los pośród nich, ⁵⁴ abyś nosiła swoją hańbę i była upokorzona za wszystko, co czyniłaś, przynosząc im pociechę. ⁵⁵ Twoje siostry, Sodoma i jej córki oraz Samaria i jej córki, wrócą do swojego pierwotnego stanu. Ty i twoje córki także wrócicie do pierwotnego stanu. ⁵⁶ Czyż w dniach twojej pychy twoja siostra, Sodoma, nie była dla twoich ust przedmiotem obmowy, ⁵⁷ dopóki nie odsłonięto twojej nieprawości? Teraz ty jesteś pośmiewiskiem dla córek Edomu, wszystkich jego sąsiadów i córek filistyńskich, które wszędzie tobą pogardzają. ⁵⁸ Ponosisz karę za twoją podłość i obrzydliwości – wyrocznia PANA. ⁵⁹ Tak bowiem mówi PAN BÓG: Postąpię z tobą tak, jak ty postąpiłaś, gdy wzgardziłaś przysięgą i złamałaś przymierze. ⁶⁰ Lecz Ja wspomnę o moim przymierzu z tobą, zawartym w dniach twojej młodości i zawrę z tobą wieczne przymierze. ⁶¹ Wtedy przypomnisz sobie swoje postępowanie i zawstydzisz się, gdy wezmę od ciebie twoje siostry, starsze i młodsze, i dam ci je za córki, ale nie na mocy twojego przymierza. ⁶² Ja zawrę moje przymierze z tobą i przekonasz się, że Ja jestem PANEM. ⁶³ Abyś pamiętała i zawstydziła się i już nigdy nie otworzyła ust ze wstydu, gdy ci wybaczę wszystko, co uczyniłaś – wyrocznia PANA BOGA”.

PRZYPOWIEŚĆ O DWÓCH ORŁACH I WIERZCHOŁKU CEDRU

Rozdział 17

17 ¹PAN przemówił do mnie w tych słowach: ²„Synu człowieczy, ułóż zagadkę i opowiedz ludowi izraelskiemu przypowieść – ³ powiesz im:

Tak mówi PAN BÓG:

Wielki orzeł o wielkich skrzydłach

i długich piórach,

pokryty różnobarwnym pierzem

przyleciał nad Liban

i zerwał wierzchołek cedru.

⁴ Ułamał czubek jego pędu,

zaniósł go do ziemi handlarzy

i złożył go w mieście kupców.

⁵ Wziął nasienie tego kraju

i posiał na urodzajnym polu.

Wziął je nad obfite wody

i posadził jak wierzbę.

⁶ Puściło pędy i stało się winoroślą –

bujną, niskopienną,

z gałązkami zwróconymi ku niemu,

a swoje korzenie miało pod sobą.

I stało się winnym krzewem,

pełnym gałęzi i pędów.

⁷ Był jednak inny, wielki orzeł

o ogromnych skrzydłach

i licznych piórach.

A oto winny krzew ku niemu zwrócił swe korzenie

i do niego skierował swoje gałęzie, żeby nawadniał go obficiej niż pole, na którym go zasadzono.

⁸ A przecież zasadzony był na dobrym polu,

nad obfitymi wodami,

aby mógł wypuszczać pędy, wydawać owoce

i być wspaniałym krzewem winnym.

⁹ Ogłosisz więc: Tak mówi PAN Bóg:

Czy będzie się rozwijał?

Czy orzeł nie wyrwie jego korzeni, nie oberwie jego owoców, tak że uschną wszystkie jego młode pędy?

Uschnie!

I nie będzie trzeba mocnego ramienia ani licznego narodu, aby wyrwać go z korzeniami.

¹⁰ Jest zasadzony. Czy się rozwinie?

Czy całkiem nie uschnie,

gdy go uderzy wschodni wiatr?

Uschnie na polu, gdzie został zasadzony!”.

¹¹ Następnie PAN zwrócił się do mnie w słowach: ¹² „Powiedz – proszę – ludowi przekornemu: Nie wiecie, co znaczą te rzeczy? Powiedz: Oto król babiloński przybył do Jerozolimy i uprowadził jej króla i książąt, zabierając ich ze sobą do Babilonu. ¹³ Wziął jednego z rodu królewskiego, zawarł z nim przymierze i zobowiązał przysięgą. Możnych zaś uprowadził z kraju, ¹⁴ aby osłabić królestwo i nie dać mu możliwości wzmocnienia się. On zaś miał zachować jego przymierze, żeby trwało. ¹⁵ Ale zbuntował się przeciw niemu, wysyłając swoich posłów do Egiptu, żeby mu dano konie i ludzi. Czy mu się to uda? Czy uniknie kary ten, który to uczynił? Zerwał przymierze i miałby uniknąć kary? ¹⁶ Na moje życie, wyrocznia PANA BOGA: Skoro zlekceważył przysięgę i zerwał przymierze z królem, który uczynił go władcą, umrze w Babilonie, w jego siedzibie. ¹⁷ Podczas wojny, gdy usypią wał i zbudują szaniec, aby zgładzić wielu ludzi, faraon nie przyśle mu wielkiej armii i licznych zastępów. ¹⁸ Zlekceważył przysięgę, zrywając przymierze. Choć dał swoją rękę, to jednak uczynił to wszystko, dlatego się nie uratuje. ¹⁹ Tak mówi PAN BÓG:

Na moje życie!

Odpowie za moją przysięgę, którą zlekceważył,

i za moje przymierze, które zerwał.

²⁰ Zastawię na niego moją sieć

i zostanie schwytany w moje sidła.

Zaprowadzę go do Babilonu i tam go osądzę za niewierność, której się dopuścił względem Mnie. ²¹ Wszyscy jego najlepsi żołnierze zginą od miecza, a pozostali będą rozproszeni na wszystkie strony. I przekonacie się, że Ja, PAN, to powiedziałem. ²² PAN BÓG mówi:

Wezmę wierzchołek z wysokiego cedru i zasadzę.

Z czubka jego młodego pędu odłamię gałązkę

i umieszczę ją na wyniosłej i masywnej górze.

²³ Posadzę ją na wysokiej górze Izraela.

Wypuści pędy i wyda owoce.

Stanie się cedrem wspaniałym.

Wszelkiego rodzaju ptactwo

będzie pod nim mieszkać

i w cieniu jego gałęzi zakładać gniazda.

²⁴ I przekonają się wszystkie drzewa polne,

że Ja, PAN, poniżam drzewo wysokie,

a wywyższam drzewo niskie.

Sprawiam, że usycha drzewo zielone,

a zakwita drzewo suche.

Ja, PAN, to powiedziałem i wykonam”.

ODPOWIEDZIALNOŚĆ OSOBISTA

Rozdział 18

18 ¹PAN przemówił do mnie w tych słowach: ²„Dlaczego powtarzacie między sobą to przysłowie o ziemi Izraela:

«Ojcowie jedli niedojrzałe grono,

a dzieciom cierpną zęby»?

³ Na moje życie, wyrocznia PANA BOGA – nie będziecie więcej powtarzać tego przysłowia w Izraelu. ⁴ Bo każde życie ludzkie zależy ode Mnie. Moje jest życie ojca i życie syna. Każdy jednak, kto grzeszy, umrze. ⁵ Człowiek sprawiedliwy to ten, który zachowuje prawo i sprawiedliwość: ⁶ Nie ucztuje na wzniesieniach kultowych, nie zwraca oczu ku bożkom ludu izraelskiego, nie hańbi żony swojego bliźniego, nie współżyje z żoną w czasie jej nieczystości, ⁷ nikogo nie uciska, zwraca dłużnikowi jego zastaw, nie kradnie, dzieli się chlebem z głodnym, nagiego przyodziewa, ⁸ nie pożycza na lichwę, nie pobiera procentu, nie przykłada swej ręki do nieprawości, daje sprawiedliwy wyrok w sporach między ludźmi, ⁹ postępuje według moich nakazów, przestrzega moich praw, aby dochować wierności. Taki człowiek jest sprawiedliwy i na pewno będzie żył – wyrocznia PANA BOGA.

¹⁰ Lecz jeśli jego syn będzie przestępcą, który przelewa krew i dopuszcza się jednego z tych wykroczeń, ¹¹ choć ojciec nie uczynił żadnej z tych rzeczy – to znaczy ucztuje na wzniesieniach kultowych, hańbi żonę swojego bliźniego, ¹² uciska ubogiego i potrzebującego, kradnie, nie oddaje rzeczy wziętej w zastaw, ku bożkom zwraca swoje oczy, popełnia obrzydliwe czyny, ¹³ pożycza na lichwę i pobiera procent – na pewno nie będzie żył. Jeśli popełnia te obrzydliwe czyny, na pewno umrze i swoją krwią odpowie za wszystko.

¹⁴ Gdyby jednak miał syna, który widział wszystkie grzechy popełnione przez swojego ojca i chociaż je zobaczył, nic podobnego nie uczynił – to znaczy ¹⁵ nie ucztował na wzniesieniach kultowych, nie zwracał oczu ku bożkom domu Izraela, nie hańbił żony swojego bliźniego, ¹⁶ nikogo nie uciskał, nie brał zastawu, nie kradł, dzielił się chlebem z głodnym, przyodziewał nagiego, ¹⁷ nie przykładał swojej ręki do nieprawości, nie pożyczał na lichwę, nie pobierał procentu, wypełniał moje prawo i postępował według moich nakazów – taki człowiek nie umrze z powodu winy swojego ojca. Na pewno będzie żył. ¹⁸ Jego ojciec natomiast, ponieważ stosował przemoc, kradł i czynił to, co pośród jego ludu nie było dobre, umrze z powodu własnej winy.

¹⁹ Zapytacie: Dlaczego syn nie odpowiada za winy ojca? Bo jeśli syn przestrzegał prawa i postępował sprawiedliwie, zachowywał wszystkie moje nakazy i wypełniał je, to na pewno będzie żył. ²⁰ Umrze tylko ten człowiek, który grzeszy. Syn nie odpowiada za winy ojca i ojciec nie odpowiada za winy syna. Prawego spotka nagroda za jego sprawiedliwość, a bezbożnego dosięgnie kara za jego niegodziwość. ²¹ Lecz jeśli bezbożny porzuci wszystkie grzechy, które popełniał, i będzie wypełniał wszystkie moje nakazy, przestrzegał prawa i postępował sprawiedliwie, na pewno będzie żył, nie umrze. ²² Zapomniane będą wszystkie przestępstwa, które popełnił i będzie żył dzięki sprawiedliwości, którą czynił.

²³ Czy rzeczywiście pragnę śmierci bezbożnego – wyrocznia PANA BOGA? Czy raczej nie tego, by porzucił swoje grzeszne postępowanie i żył? ²⁴ A gdy sprawiedliwy przestanie postępować uczciwie, gdy popełni nieprawość i będzie czynił wszystkie te obrzydliwości, których dopuścił się bezbożny, to czyż pozostanie przy życiu? Nie będę pamiętał o całej jego sprawiedliwości! Umrze on z powodu niewierności, której się dopuścił, i z powodu grzechu, który popełnił! ²⁵ Wy jednak twierdzicie: Postępowanie Pana nie jest słuszne. Słuchajcie więc, ludu izraelski: Czy moje postępowanie jest niesłuszne, czy raczej wasze? ²⁶ Gdy bowiem sprawiedliwy przestanie postępować uczciwie, gdy będzie czynił bezprawie i umrze, to umrze z powodu bezprawia, które czynił. ²⁷ Gdy natomiast bezbożny porzuci swoje grzeszne postępowanie i będzie przestrzegał prawa i sprawiedliwości, zachowa swoje życie. ²⁸ Jeśli się opamięta i porzuci wszystkie swoje przestępstwa, których się dopuszczał, na pewno będzie żył, nie umrze. ²⁹ Lecz lud izraelski mówi: Postępowanie Pana nie jest słuszne. Czy moje postępowanie jest niesłuszne, ludu izraelski, czy raczej wasze? ³⁰ Dlatego każdego z was, ludu izraelski, osądzę według jego postępowania – wyrocznia PANA BOGA. Nawróćcie się i odstąpcie od wszystkich waszych przestępstw. Niech nie będą one dla was powodem do grzechu. ³¹ Odrzućcie od siebie wszystkie przestępstwa, które popełniliście, i uczyńcie sobie nowe serce i nowego ducha! Dlaczego mielibyście umrzeć, ludu izraelski? ³² Przecież nie pragnę śmierci śmiertelnika – wyrocznia PANA BOGA. Nawróćcie się więc, abyście pozostali przy życiu!

PIEŚŃ ŻAŁOBNA NAD KRÓLAMI JUDY

Rozdział 19

19 ¹ Podnieś lament nad książętami Izraela ² i powiedz: Matka twoja była jak lwica,

leżała wśród lwiąt i karmiła swoje młode.

³ Odchowała jedno ze swych lwiątek,

aż stało się młodym lwem.

Nauczył się on chwytać zdobycz

i pożerać ludzi.

⁴ Gdy posłyszały o nim narody,

schwytano go w pułapkę.

Zaprowadzono go w kajdanach

do ziemi egipskiej.

⁵ Kiedy lwica zobaczyła, że daremnie czeka,

że próżna jej nadzieja,

wzięła inne ze swoich młodych

i uczyniła je młodym lwem.

⁶ Wszedł on między lwy

i stał się młodym lwem.

Nauczył się rozszarpywać zdobycz

i pożerać ludzi.

⁷ Burzył ich pałace i pustoszył miasta.

Przerazili się mieszkańcy kraju,

słysząc jego ryk.

⁸ Zebrały się przeciwko niemu narody

z sąsiednich krain.

Zastawiono na niego sieci

i schwytano w pułapkę.

⁹ Związanego wsadzono do klatki

i zaprowadzono do króla Babilonu.

Osadzono go w więzieniu,

aby jego głos już się nie rozlegał

na górach izraelskich.

¹⁰ Matka twoja była jak winorośl

zasadzona nad wodami.

Stała się płodna i rozrosła się

dzięki obfitości wód.

¹¹ Miała mocne gałęzie, które stały się berłami władców.

Wyrosła ponad inne krzewy,

stała się widoczna dzięki swojej wysokości

i licznym odroślom.

¹² Wyrwano ją ze złością i rzucono na ziemię.

Wschodni wiatr sprawił, że uschły jej owoce.

Jej mocna gałąź uschła

i strawił ją ogień.

¹³ A teraz jest zasadzona na pustyni,

w ziemi suchej i spieczonej.

¹⁴ Buchnął ogień z jej gałęzi

i strawił jej latorośle wraz z owocami.

Nie ma już na niej mocnej gałęzi

– berła władcy”.

Jest to pieśń żałobna i taką ma pozostać.

HISTORIA NIEWIERNOŚCI IZRAELA – MIŁOSIERDZIE BOŻE

Rozdział 20

20 ¹Siódmego roku, dziesiątego dnia piątego miesiąca, przyszli niektórzy ze starszyzny Izraela, by zasięgnąć rady PANA, i usiedli przede mną. ²Wtedy PAN przemówił do mnie tymi słowami: ³„Synu człowieczy, przemów do starszyzny Izraela i powiedz im: Tak mówi PAN BÓG: Czy przyszliście, aby się Mnie radzić? Na moje życie! Nie pozwolę, abyście się Mnie radzili – wyrocznia PANA BOGA. ⁴Czy będziesz ich sądził? Czy będziesz sądził, synu człowieczy? Daj im poznać obrzydliwe czyny ich przodków. ⁵Powiedz im: Tak mówi PAN BÓG: W dniu, kiedy wybrałem Izraela, przysiągłem potomkom ludu Jakuba i dałem się im poznać w ziemi egipskiej. Przysiągłem im: Ja jestem PANEM, waszym Bogiem. ⁶ W tym dniu przysiągłem im, że ich wyprowadzę z ziemi egipskiej do kraju, który przeznaczyłem dla nich, do ziemi opływającej mlekiem i miodem. Jest ona najwspanialsza ze wszystkich ziem. ⁷I powiedziałem im: Niech każdy odrzuci ohydne bożki sprzed swoich oczu, niech się nie plami egipskimi bóstwami. Ja jestem PANEM, waszym Bogiem. ⁸Lecz oni zbuntowali się przeciwko Mnie i nie chcieli Mnie słuchać. Nikt nie odrzucił ohydnych bożków sprzed swoich oczu i nie porzucił egipskich bóstw. Postanowiłem więc wylać na nich moje oburzenie, w ziemi egipskiej dać upust mojemu gniewowi. ⁹Działałem w trosce o moje imię, aby nie doznało zniewagi w oczach narodów, wśród których przebywali. Dałem się im poznać wobec narodów, gdy ich wyprowadziłem z ziemi egipskiej. ¹⁰Wyprowadziłem ich z ziemi egipskiej i przywiodłem ich na pustynię. ¹¹Dałem im moje nakazy i nauczyłem ich moich praw. Człowiek, który je wypełnia, otrzyma przez nie życie. ¹²Dałem im też moje szabaty na znak więzi między Mną a nimi, aby poznano, że Ja jestem PANEM, który ich uświęca. ¹³Ale lud izraelski zbuntował się przeciwko Mnie na pustyni. Nie postępował według moich nakazów, wzgardził moimi prawami. A przecież człowiek, który je wypełnia, przez nie otrzymuje życie. Oni jednak stale znieważali moje szabaty. Postanowiłem więc wylać na nich moje oburzenie na pustyni, aby ich zgładzić. ¹⁴Czyniłem to w trosce o moje imię, aby nie doznało zniewagi wobec narodów, które widziały, jak ich wyprowadziłem. ¹⁵Dlatego właśnie przysiągłem im na pustyni, że ich nie wprowadzę do kraju, który im dałem, do ziemi opływającej mlekiem i miodem, najwspanialszej ze wszystkich ziem. ¹⁶Wzgardzili bowiem moimi prawami, nie postępowali według moich nakazów, znieważali moje szabaty, a ich serca skłoniły się ku bożkom. ¹⁷Jednak spojrzałem na nich z życzliwością, nie chciałem ich zniszczyć i nie wytępiłem ich na pustyni. ¹⁸Powiedziałem ich potomkom na pustyni: Nie postępujcie według nakazów waszych przodków, nie zachowujcie ich zwyczajów i nie plamcie się ich bożkami. ¹⁹Ja jestem PANEM, waszym Bogiem. Postępujcie według moich nakazów, przestrzegajcie moich praw i zachowujcie je. ²⁰Świętujcie moje szabaty; niech będą one znakiem więzi między Mną a wami, aby poznano, że Ja jestem PANEM, waszym Bogiem. ²¹Lecz także ich potomkowie zbuntowali się przeciwko Mnie. Nie postępowali według moich nakazów, nie przestrzegali moich praw – a przecież człowiek, który je wypełnia, przez nie otrzymuje życie – znieważali moje szabaty. Postanowiłem więc wylać na nich moje oburzenie i dać upust mojemu gniewowi na pustyni. ²²Cofnąłem jednak moją rękę. Uczyniłem to w trosce o moje imię, aby nie doznało zniewagi wobec narodów, które widziały, jak ich wyprowadziłem. ²³Dlatego przysiągłem im na pustyni, że ich rozproszę między narodami i rozrzucę po różnych krajach. ²⁴Nie przestrzegali bowiem moich praw, wzgardzili moimi nakazami, znieważali moje szabaty i wznosili oczy ku bożkom swoich przodków. ²⁵Dlatego Ja także dałem im nakazy, które nie były dobre, i prawa, które nie mogły dać im życia. ²⁶Dopuściłem, że splamili się, składając w ofierze każdego pierworodnego. Chciałem napełnić ich grozą, aby przekonali się, że Ja jestem PANEM. ²⁷Dlatego, synu człowieczy, mów do ludu Izraela: Tak mówi PAN BÓG: eszcze i tym znieważyli Mnie wasi przodkowie, że byli wobec Mnie niewierni. ²⁸Wprowadziłem ich do ziemi, którą im obiecałem, a oni, gdy tylko zobaczyli jakiś wysoki pagórek lub jakieś rozłożyste drzewo, składali tam krwawe ofiary, obrażające Mnie dary, ofiary kadzielne i płynne. ²⁹Pytałem ich: Co to za pagórek, na który chodzicie? Aż do dzisiaj nazywają go pagórkiem ofiarniczym. ³⁰Dlatego powiedz ludowi izraelskiemu: Tak mówi PAN BÓG: Przecież wy się plamicie, naśladując waszych przodków i cudzołożąc z ich ohydnymi bożkami! ³¹Składacie wasze dary, spalacie waszych synów, aż do dziś plamicie się wszystkimi waszymi bożkami i chcecie się Mnie radzić, ludu izraelski? Na moje życie – wyrocznia PANA BOGA – nie udzielę wam mojej rady! ³²Na pewno nie spełnią się wasze zamysły. Wy mówicie: «Chcemy być jak inne narody i jak plemiona innych krajów oddawać cześć drewnu i kamieniowi». ³³Na moje życie – wyrocznia PANA BOGA – będę panował nad wami mocną ręką i wzniesionym ramieniem, dając upust gniewowi. ³⁴Wyprowadzę was spośród narodów, zgromadzę was z krajów waszego rozproszenia mocną ręką i wzniesionym ramieniem, dając upust gniewowi. ³⁵Zaprowadzę was na pustynię narodów i tam będę was sądził twarzą w twarz. ³⁶Jak sądziłem waszych przodków na pustyni ziemi egipskiej, tak będę sądził i was – wyrocznia PANA BOGA. ³⁷Rozkażę wam przejść pod laską pasterską i przeliczę was. ³⁸Odłączę od was buntowników i tych, którzy występują przeciwko Mnie. Wyprowadzę ich z kraju, w którym przebywali, ale do ziemi Izraela nie wejdą. I przekonacie się, że Ja jestem PANEM. ³⁹Do was, ludu izraelski, tak mówi PAN BÓG: Chodźcie! Niech każdy odrzuci swoje bożki! Czy nie usłuchacie Mnie? Już więcej nie będziecie hańbić mojego świętego imienia waszymi darami i bożkami, ⁴⁰bo na mojej świętej górze, na wysokiej górze Izraela – wyrocznia PANA BOGA – będzie Mi służył cały lud izraelski, wszyscy, którzy są w kraju. Tam okażę wam łaskawość. Tam przyjmę wasze ofiary, wasze pierwociny i wszystkie wasze święte dary. ⁴¹Z radością przyjmę was jako miłą woń, gdy wyprowadzę was spośród narodów i zgromadzę was z krajów waszego rozproszenia. Przez was pokażę swoją świętość innym narodom. ⁴²Przekonacie się, że Ja jestem PANEM, gdy wprowadzę was do kraju Izraela, do ziemi, którą obiecałem waszym przodkom. ⁴³Tam przypomnicie sobie wasze postępowanie i wszystkie wasze haniebne czyny. Będziecie się brzydzić wszystkimi waszymi złymi czynami. ⁴⁴I przekonacie się, że Ja jestem PANEM! Dokonam tego z wami ze względu na moje imię, a nie z powodu waszego przewrotnego postępowania i niegodziwych czynów, ludu izraelski – wyrocznia PANA BOGA.

WYROCZNIA PRZECIWKO POŁUDNIU

Rozdział 21

21 ¹ PAN przemówił do mnie w tych słowach: ² „Synu człowieczy, zwróć się w stronę południa i przepowiadaj w tym kierunku. Prorokuj przeciwko lasom krainy Negebu. ³ Powiedz lasom Negebu: Słuchajcie słowa PANA, tak mówi PAN BÓG: Oto Ja zapalę ogień, który strawi wśród was wszelkie drzewo zielone i wszelkie drzewo suche. Nie zgaśnie palący płomień. Spłonie w nim wszystko, co żyje, od Negebu aż po północ. ⁴ Każdy śmiertelnik zobaczy, że Ja, PAN, wznieciłem ten pożar nie do ugaszenia”.

PIEŚŃ O KARZĄCYM MIECZU BOŻYM

⁵ Wtedy zawołałem: Ach! PANIE BOŻE, mówią o mnie: „On opowiada tylko przypowieści”. ⁶ PAN przemówił więc do mnie w tych słowach: ⁷ „Synu człowieczy, zwróć się w stronę Jerozolimy. Przepowiadaj przeciwko jej świątyniom, prorokuj przeciw ziemi Izraela. ⁸ Powiedz ziemi Izraela: Tak mówi PAN: Oto Ja jestem przeciwko tobie. Wyciągnę mój miecz z pochwy i zgładzę u ciebie sprawiedliwego i bezbożnego. ⁹ Ponieważ chcę zgładzić u ciebie sprawiedliwego i bezbożnego, wyciągnę z pochwy mój miecz na wszystkich ludzi od Negebu aż po północ. ¹⁰ Każdy śmiertelnik przekona się, że Ja, PAN, nieodwołalnie wydobyłem z pochwy mój miecz. ¹¹ A ty, synu człowieczy, jęcz, jakbyś miał połamane kości, w bólu jęcz wobec nich. ¹² A gdy cię zapytają: Dlaczego jęczysz? Odpowiedz im: Z powodu nadchodzącej wieści zadrżą wszystkie serca, wszystkich ogarnie strach, wszelki duch osłabnie i ugnie się każde kolano. Oto nadchodzi, jest już tutaj – wyrocznia PANA BOGA”.

¹³ PAN przemówił do mnie w następujących słowach: ¹⁴ „Synu człowieczy, prorokuj i głoś: Tak mówi PAN:

Oto miecz – miecz wyostrzony

i dobrze wypolerowany.

¹⁵ Wyostrzony – by dokonać rzezi.

Wypolerowany – by ciskać błyskawice.

¹⁶ Został przygotowany, by pasował do dłoni.

Oto miecz wyostrzony i wypolerowany,

by dać go w rękę kata.

¹⁷ Krzycz i jęcz, synu człowieczy,

gdyż ten miecz spadnie na mój lud,

na wszystkich książąt Izraela.

Wydani pod miecz są moim ludem,

dlatego zapłacz z bólu.

¹⁸ Oto nadeszła próba.

Musi to nastąpić, bo wzgardziłeś rózgą

– wyrocznia PANA BOGA.

¹⁹ Ty więc, synu człowieczy, prorokuj

i zaklaskaj w dłonie.

Miecz uderzy po raz drugi i trzeci.

To miecz rzezi,

miecz wielkiej zagłady,

której nikt nie umknie.

²⁰ We wszystkich ich bramach postawiłem siekących mieczem,

aby serca struchlały,

aby wielu padło.

Ach, jakże ten miecz błyszczy,

jak jest wyostrzony, by zabijać!

²¹ Uderzaj w prawo i w lewo –

tam, gdzie skieruje się twoje ostrze.

²² A Ja zaklaszczę w dłonie i tak mój gniew uśmierzę.

Ja, PAN, to powiedziałem”.

MIECZ KRÓLA BABILONU

²³ PAN przemówił do mnie w tych słowach: ²⁴ „Synu człowieczy, wyznacz dwie drogi, którymi przyjdzie miecz króla Babilonu. Niech obydwie prowadzą z jednego kraju. Na początku każdej drogi postawisz znak wskazujący kierunek ku miastu. ²⁵ Pokaż drogę, którą pójdzie miecz przeciwko Rabbie Ammonitów i przeciw Judzie i jej twierdzy jerozolimskiej. ²⁶ Król Babilonu stanął bowiem na rozstaju, na początku obydwu dróg, aby zapytać wyroczni: potrząsa strzałami, radzi się posążków bóstw, wróży z wątroby zwierząt. ²⁷ W jego prawej ręce znalazła się odpowiedź wyroczni: «Jerozolima». Słychać rozkazy i okrzyki wojenne: «Ustawić tarany pod bramami, usypać wały, zbudować szańce!». ²⁸ Ale mieszkańcom Jerozolimy ta przepowiednia wydaje się fałszywa, bo otrzymali obietnicę. On jednak przypomni im winy i zostaną schwytani. ²⁹ Dlatego tak mówi PAN BÓG: Skoro przypomnieliście mi swoją winę, ujawniając wasze wykroczenia i ukazując wasze grzeszne czyny, skoro sami przypomnieliście się – będziecie schwytani siłą. ³⁰ A co do ciebie, królu Izraela, bezbożny i pozbawiony czci – to nadchodzi twój koniec, ponieważ przebrała się miara twoich nieprawości. ³¹ Tak mówi PAN BÓG: Zdejmij turban, złóż koronę. Wszystko się zmieni! To, co niskie, będzie wywyższone, a to, co wysokie, będzie poniżone. ³² Gruzy, gruzy, obrócę ją w gruzy! Ale stanie się to dopiero wtedy, gdy przyjdzie ten, do którego należy sąd. Jemu go przekażę.

SĄD NAD AMMONITAMI

³³ Synu człowieczy, prorokuj i głoś: Tak mówi PAN BÓG przeciwko Ammonitom i przeciwko ich obelgom.

Tak będziesz mówił:

Mieczu, mieczu dobyty dla zabijania,

wypolerowany, by dokonać rzezi,

by pożerać i by ciskać błyskawice,

³⁴ by ucinać głowy bezbożnym,

którzy mają fałszywe widzenia

i wróżą kłamliwie.

Nadszedł ich koniec,

ponieważ przebrała się miara ich nieprawości.

³⁵ Mieczu, wróć do pochwy!

Osądzę cię w miejscu, gdzie zostałeś stworzony,

w kraju, z którego pochodzisz.

³⁶ Gniew mój wyleję na ciebie,

tchnę przeciw tobie ogień mego gniewu,

wydam cię w ręce dzikich ludzi

– rzemieślników zagłady.

³⁷ Zostaniesz wydany na pastwę ognia,

twoja krew będzie rozlana w twoim własnym kraju.

Pamięć o tobie zaginie,

bo Ja, PAN, tak powiedziałem”.

GRZECHY JEROZOLIMY

Rozdział 22

22 ¹PAN przemówił do mnie w tych słowach: ²„Synu człowieczy, oto dokonasz sądu, będziesz sądził krwawe miasto i oznajmisz mu wszystkie jego obrzydliwości. ³Tak będziesz mówił: To mówi PAN BÓG: Jerozolimo, miasto, które przelewasz krew u siebie! Oto nadszedł czas na ciebie, Jerozolimo, która czynisz sobie bożki, aby się plamić! ⁴Zgrzeszyłaś, rozlewając swoją własną krew. Splamiłaś się bożkami, które sobie uczyniłaś. Dlatego przybliżyłaś swój koniec, doszłaś do kresu swoich lat! Wydam cię na wzgardę narodów i pośmiewisko wszystkich krajów. ⁵Wyśmieją cię wszyscy, którzy są blisko i którzy są daleko od ciebie, bo splamiłaś swoje imię i wielka jest twoja przewrotność. ⁶U ciebie książęta Izraela przelewają krew, każdy według siły swojego ramienia. ⁷U ciebie gardzi się ojcem i matką, krzywdzi się cudzoziemca, a sierotę i wdowę uciska. ⁸Lekceważysz moje świętości i znieważasz moje szabaty. ⁹U ciebie są oszczercy, gotowi przelewać krew. U ciebie ucztuje się na wzniesieniach kultowych. U ciebie popełnia się podłości. ¹⁰U ciebie mężczyźni cudzołożą z żonami swoich ojców. U ciebie współżyje się z kobietą, gdy ma miesiączkę. ¹¹U ciebie jeden cudzołoży z żoną swojego bliźniego, drugi hańbi się z własną synową, a inny gwałci siostrę – córkę własnego ojca. ¹²U ciebie przyjmuje się łapówki, aby przelewać krew. Ty uprawiasz lichwę i pobierasz odsetki. Wyzyskujesz swojego bliźniego, stosując przemoc, a o Mnie nie pamiętasz – wyrocznia PANA BOGA. ¹³Oto Ja uderzę w dłonie z powodu twoich zbrodni i z powodu krwi przelewanej pośród ciebie. ¹⁴Czy twoje serce to wytrzyma? Czy nie ogarnie cię przerażenie, kiedy Ja wystąpię przeciwko tobie? Ja, PAN, to powiedziałem i wykonam. ¹⁵Rozproszę cię między narody i rozrzucę cię po krajach. Usunę spośród ciebie twoją nieczystość. ¹⁶ Zhańbiłaś się bowiem wobec narodów, lecz przekonasz się, że Ja jestem PANEM”.

¹⁷ PAN przemówił do mnie w następujących słowach: ¹⁸ „Synu człowieczy, żużlem stał się dla mnie lud izraelski. Wszyscy oni – to tylko miedź i cyna, żelazo i ołów w piecu. Stali się żużlem srebra. ¹⁹ Dlatego tak mówi PAN BÓG: Skoro wy wszyscy staliście się żużlem, to Ja zgromadzę was w Jerozolimie. ²⁰ Jak wrzuca się razem do pieca srebro, miedź, żelazo, ołów i cynę i rozpala się ogień, aby je stopić, tak Ja w moim gniewie was zgromadzę i w oburzeniu wrzucę was razem i stopię. ²¹ Zgromadzę was, wzniecę przeciwko wam ogień mojego gniewu i zostaniecie stopieni. ²² Jak topi się srebro w piecu, tak wy zostaniecie stopieni w Jerozolimie i przekonacie się, że Ja, PAN, wylałem na was moje oburzenie”.

²³ PAN przemówił do mnie w następujących słowach: ²⁴ „Synu człowieczy, powiedz Jerozolimie: Ty jesteś ziemią, która nie została oczyszczona ani zroszona deszczem w dniu gniewu. ²⁵ Jej książęta byli jak ryczące lwy chwytające zdobycz. Pożerali ludzi, grabili majątki i kosztowności, pomnażali liczbę jej wdów. ²⁶ Jej kapłani łamali moje prawo, znieważali moje świętości, nie odróżniali tego, co święte, od tego, co świeckie. Nie pouczali o tym, co nieczyste, a co czyste. Przymykali oczy na to, że nie świętuje się należycie szabatu. Byłem znieważany wśród nich. ²⁷ Jej książęta byli jak wilki, które chwytają zdobycz: przelewali krew, pozbawiali życia dla zdobycia bogactw. ²⁸ Jej prorocy maskowali to wszystko przez fałszywe widzenia i kłamliwe wróżby. Głosili: «Tak mówi PAN BÓG», chociaż PAN nie mówił. ²⁹ Lud ziemi wyrządzał krzywdy, dopuszczał się grabieży, gnębił ubogiego i potrzebującego, krzywdził cudzoziemca, łamiąc prawo. ³⁰ Szukałem wśród nich człowieka, który by wzniósł mur i stanął przede Mną w jego wyłomie dla obrony kraju, abym go nie zniszczył. Lecz nikogo takiego nie znalazłem. ³¹ Wylałem więc na nich mój gniew. W ogniu mojego gniewu ich zniszczyłem. Zażądałem zdania sprawy z ich postępowania – wyrocznia PANA BOGA”.

NIEWIERNOŚĆ SAMARII I JEROZOLIMY

Rozdział 23

23 ¹ PAN przemówił do mnie w tych słowach: ² „Synu człowieczy, były dwie kobiety, córki jednej matki. ³ Cudzołożyły już w Egipcie, od swojej młodości uprawiały nierząd. Tam dotykano ich łona, tam ściskano ich niedojrzałe piersi. ⁴ Starsza miała na imię Ohola, a jej siostra Oholiba. Później stały się moje i zrodziły mi synów i córki. Co do ich imion, to Ohola oznacza Samarię, a Oholiba – Jerozolimę. ⁵ Ale chociaż Ohola należała do Mnie, cudzołożyła. Pożądała swoich kochanków: żołnierzy asyryjskich, ⁶ dostojników ubranych w purpurę, namiestników, wszystkich przystojnych młodzieńców i jeźdźców dosiadających koni. ⁷ Cudzołożyła z nimi, z oficerami asyryjskimi i z wszystkimi, których pożądała. Plamiła się wszystkimi ich bożkami. ⁸ Nie porzuciła nierządu z czasów swojej młodości, kiedy współżyła z Egipcjanami, którzy ściskali jej niedojrzałe piersi i zarażali ją swoją rozpustą. ⁹ Dlatego wydałem ją w ręce jej kochanków, w ręce Asyryjczyków, których pożądała. ¹⁰ A oni odsłonili jej nagość, zabrali jej synów i córki, a ją zabili mieczem. Stała się więc przestrogą dla kobiet, bo została osądzona. ¹¹ Oholiba, jej siostra, chociaż to widziała, zapłonęła jeszcze większą pożądliwością i uprawiała jeszcze większy nierząd niż jej siostra. ¹² Pożądała Asyryjczyków: dostojników, namiestników, wytwornie ubranych żołnierzy, jeźdźców dosiadających koni i wszystkich przystojnych młodzieńców. ¹³ Widziałem, jak ona też się plamiła. Obie postępowały tak samo. ¹⁴ Ona jednak posunęła się jeszcze dalej w swoim nierządzie. Oglądała na ścianie płaskorzeźby mężczyzn, malowane czerwienią podobizny Chaldejczyków. ¹⁵ Mieli oni pasy na biodrach, turbany na głowach i wyglądali dostojnie jak babilońscy wojownicy pochodzący z Chaldei. ¹⁶ Patrząc na nich, zapłonęła pożądaniem i wysłała posłańców do nich, do Chaldei. ¹⁷ Wtedy przybyli do niej Babilończycy, aby dzielić z nią łoże miłości, i splamili ją swoim nierządem. Hańbiła się z nimi, aż odwróciła się od nich. ¹⁸ Jawnie uprawiała nierząd i odsłaniała swoją nagość. Wtedy nabrałem do niej obrzydzenia, tak jak do jej siostry. ¹⁹ Lecz ona jeszcze mnożyła nierządne czyny, aby przypomnieć sobie dni swojej młodości, gdy cudzołożyła w kraju Egipcjan. ²⁰ Pożądała ich rozpustników, których członki są jak u osłów, a wytrysk jak u koni. ²¹ Powróciłaś do bezwstydu swojej młodości, gdy Egipcjanie ściskali twoje piersi i dotykali twojego młodego łona. ²² Dlatego, Oholibo, tak mówi PAN BÓG: Oto Ja sprawię, że powstaną przeciwko tobie twoi kochankowie, od których się odwróciłaś. Sprowadzę ich przeciw tobie ze wszystkich stron: ²³ Babilończyków i wszystkich Chaldejczyków, z Pekod, Szoa i Koa, a nadto wszystkich Asyryjczyków, przystojnych młodzieńców, dostojników, namiestników, oficerów i doborowych jeźdźców dosiadających koni. ²⁴ Wyruszą przeciwko tobie rydwany i tabory towarzyszące wojsku. I staną przeciwko tobie z puklerzami, tarczami i szyszakami. Przekażę im twoją sprawę, a oni cię osądzą według swoich praw. ²⁵ Przeciwko tobie zwrócę mój gniew, a oni postąpią z tobą z całą surowością. Odetną ci nos i uszy, a pozostali twoi mieszkańcy zginą od miecza. Uprowadzą twoich synów i córki, a to, co pozostanie, spłonie w ogniu. ²⁶ Zedrą z ciebie szaty i zabiorą twoje klejnoty. ²⁷ Położę kres twojej niegodziwości i nierządowi zapoczątkowanemu w Egipcie. Nie zwrócisz już ku nim oczu i nie będziesz wspominać Egiptu. ²⁸ Bo tak mówi PAN BÓG: Oto Ja wydam cię w ręce tych, których nienawidzisz, w ręce tych, od których się odwróciłaś. ²⁹ Potraktują cię z nienawiścią. Zabiorą ci cały majątek i pozostawią cię zupełnie nagą. I tak obnażony zostanie cały twój nierząd, twoja niegodziwość i twoje cudzołóstwa. ³⁰ Postąpią tak z tobą za to, że na wzór narodów uprawiałaś nierząd i splamiłaś się ich bożkami. ³¹ Poszłaś drogą twojej siostry. Dlatego wkładam jej kielich w twoją rękę. ³² Tak mówi PAN BÓG:

Pić będziesz z kielicha twojej siostry

– jest on głęboki, szeroki i pojemny.

Staniesz się przedmiotem pośmiewiska i hańby.

³³ Będziesz pełna goryczy i smutku.

Kielich zgrozy i opuszczenia, kielich twojej siostry Samarii ³⁴ będziesz pić i do dna go wychylisz.

Zgryziesz jego skorupy i poranisz nimi swoje piersi, bo Ja tak powiedziałem – wyrocznia PANA BOGA.

³⁵ Dlatego tak mówi PAN BÓG: Skoro zapomniałaś o Mnie i odwróciłaś się ode Mnie, poniesiesz skutki swojej niegodziwości i nierządu”.

³⁶ PAN powiedział do mnie: „Synu człowieczy, oto dokonasz sądu nad Oholą i Oholibą, uświadomisz im ich obrzydliwości. ³⁷ Cudzołożyły bowiem i krew jest na ich rękach. Cudzołożyły ze swoimi bożkami. Nawet swoich synów, których Mi zrodziły, składały im w ofierze. ³⁸ I jeszcze to Mi uczyniły, że plamiły wówczas moją świątynię i znieważały moje szabaty. ³⁹ Zabijały własnych synów na ofiarę dla bożków i tego samego dnia wchodziły do mojej świątyni, aby ją hańbić. Tak właśnie robiły w moim domu. ⁴⁰ Nadto wysłały poselstwo po mężczyzn mieszkających daleko, aby przybyli. To dla nich się kąpałaś, malowałaś oczy i zakładałaś ozdoby. ⁴¹ Układałaś się na wytwornym łożu przy zastawionym stole, na którym kładłaś moje kadzidło i moją oliwę. ⁴² Potem rozlegała się wrzawa beztroskiego tłumu. Wśród tego mnóstwa ludzi byli pijacy sprowadzani z pustyni. Wkładali oni sobie bransolety na ręce i ozdobne diademy na głowy. ⁴³ Wtedy powiedziałem o tej, która była już zniszczona nierządem: Teraz i ona będzie się oddawać cudzołóstwu. ⁴⁴ Przychodzili do niej jak do nierządnicy. Tak współżyli z Oholą i Oholibą, rozpustnymi kobietami.

⁴⁵ Osądzą je ludzie sprawiedliwi według prawa o cudzołożnicach i według prawa o przelewających krew, gdyż są one cudzołożnicami i krew jest na ich rękach. ⁴⁶ Tak bowiem mówi PAN BÓG: Niech zbierze się przeciwko nim zgromadzenie, aby zostały wydane na straszliwą karę. ⁴⁷ Zgromadzenie ukamienuje je i rozsieka mieczami. Wymordują ich synów i córki, a ich domy spalą. ⁴⁸ Usunę z kraju niegodziwość. Będzie to przestroga dla wszystkich kobiet, aby nie naśladowały waszej niegodziwości. ⁴⁹ Spadną na was skutki waszych niegodziwości i odpowiecie za swoje grzechy bałwochwalstwa. Wtedy przekonacie się, że Ja jestem Panem BOGIEM”.

PRZYPOWIEŚĆ O KOTLE

Rozdział 24

24 ¹W dziewiątym roku, w dziesiątym dniu dziesiątego miesiąca, PAN przemówił do mnie w tych słowach: ² „Synu człowieczy, zapisz sobie dzisiejszą datę, ten właśnie dzień. W tym dniu król babiloński przystąpił do oblężenia Jerozolimy. ³ Opowiedz temu buntowniczemu ludowi przypowieść:

Tak mówi PAN BÓG:

Przygotuj kocioł, przygotuj wodę

i wlej ją do niego.

⁴ Włóż do niego kawałki mięsa,

same smaczne kąski: udziec i łopatkę.

Napełnij go najlepszymi kośćmi.

⁵ Weź do tego najlepszą sztukę ze stada.

Podłóż chrust,

niech się to wszystko ugotuje razem z kośćmi.

⁶ Otóż tak mówi PAN BÓG: Biada krwawemu miastu, zardzewiałemu kotłowi, z którego nie schodzi rdza. Wyjmuj z niego kawałek po kawałku. Jego los jest przesądzony, ⁷ bo wewnątrz niego jest krew. Krew rozlana na litej skale nie może wsiąknąć w ziemię i proch jej nie przykryje. ⁸ Aby rozpalić się gniewem i dokonać pomsty, pozostawiłem tę krew na litej skale, gdzie nie będzie przykryta.

⁹ Dlatego tak mówi PAN BÓG: Biada krwawemu miastu! Ja również ułożę wielki stos. ¹⁰ Nazbieraj drewna, rozpal ogień, gotuj mięso zmieszane z przyprawą, aż kości się spalą. ¹¹ Zostaw na palenisku pusty kocioł, aby się rozgrzał. Niech jego miedź się rozżarzy, aby stopiła się w nim jego nieczystość i znikła rdza. ¹² Jakże trudno tego dokonać! Nawet w ogniu nie zniknie mnóstwo jego rdzy. ¹³ Twoją nieczystością jest rozpusta. Chciałem cię oczyścić, ale ty nie pozwoliłaś się obmyć z twojej nieczystości. Dlatego nie będziesz czysta, dopóki nie uśmierzę mojego gniewu. ¹⁴ Ja, PAN, tak powiedziałem, i to nastąpi. Dokonam tego i nie zaniecham, nie przebaczę, nie będę żałował. Osądzę cię stosownie do twojego postępowania i stosownie do twoich czynów – wyrocznia PANA BOGA”.

ŚMIERĆ ŻONY EZECHIELA

¹⁵ PAN przemówił do mnie w tych słowach: ¹⁶ „Synu człowieczy, dziś odbieram ci nagle radość twoich oczu. Lecz ty nie okażesz żałoby, nie będziesz szlochał ani wylewał łez. ¹⁷ Wzdychaj w milczeniu. Nie urządzaj żałoby po zmarłych. Zawiąż sobie turban, włóż sandały na nogi, nie zakrywaj sobie brody i nie jedz żałobnego chleba”.

¹⁸ Rano przemawiałem do ludu, a wieczorem zmarła moja żona. Następnego dnia rano uczyniłem to, co mi polecono. ¹⁹ Wtedy zapytali mnie ludzie: „Powiedz nam, co dla nas oznacza twoje postępowanie?”. ²⁰ Odpowiedziałem im: PAN przemówił do mnie w tych słowach: ²¹ „Powiedz ludowi izraelskiemu: Tak mówi PAN BÓG. Oto Ja pozwolę zhańbić moją świątynię, waszą wspaniałą ostoję, rozkosz waszych oczu, tęsknotę waszej duszy. Wasi synowie i wasze córki, pozostawieni w Jerozolimie, zginą od miecza. ²² Wtedy uczynicie to, co ja uczyniłem. Nie zakryjecie sobie brody i nie będziecie jeść żałobnego chleba. ²³ Turbany będą na waszych głowach i sandały na waszych stopach. Nie będziecie okazywać żałoby, nie będziecie płakać, ale będziecie schnąć z powodu waszych win i będziecie jęczeć jeden przed drugim. ²⁴ Ezechiel będzie dla was znakiem. Gdy to nastąpi, uczynicie tak, jak on uczynił, i przekonacie się, że Ja jestem PANEM BOGIEM.

²⁵ A co do ciebie, synu człowieczy: Nadejdzie dzień, w którym odbiorę im to, co jest ich mocą i radością, ozdobą i rozkoszą ich oczu, tęsknotą ich serc – ich synów i córki. ²⁶ W tym dniu przyjdzie do ciebie zbieg, oznajmiając ci tę wiadomość.

²⁷ W tym dniu otworzą się twoje usta. Będziesz dla nich znakiem. Wtedy przekonają się, że Ja jestem PANEM”.

WYROCZNIE O OBCYCH NARODACH

PRZECIWKO AMMONITOM

Rozdział 25

25 ¹PAN przemówił do mnie w tych słowach: ²„Synu człowieczy, zwróć się do Ammonitów i prorokuj przeciwko nim. ³Powiedz Ammonitom: Słuchajcie słowa PANA BOGA: Tak mówi PAN BÓG: Zlekceważyłeś moją świątynię, gdyż została znieważona, ziemię izraelską, gdyż została spustoszona, oraz dom Judy, gdyż poszedł na wygnanie. ⁴Dlatego Ja sprawię, że zawładną tobą synowie Wschodu. Rozbiją u ciebie swoje obozy i założą u ciebie swoje siedziby. Będą jeść twoje owoce, będą pić twoje mleko. ⁵Zamienię Rabbę w pastwisko dla wielbłądów, a osiedla Ammonitów w legowisko dla owiec. Wtedy przekonacie się, że Ja jestem PANEM. ⁶Tak bowiem mówi PAN BÓG: Klaskałeś w dłonie, tupałeś nogą i z pogardą w duszy cieszyłeś się losem ziemi Izraela. ⁷Dlatego Ja wyciągnę moją rękę przeciwko tobie i wydam cię na łup narodom. Wytępię cię spośród narodów i usunę cię spośród krajów. Gdy cię wyniszczę, przekonasz się, że Ja jestem PANEM.

PRZECIWKO MOABITOM

⁸ Tak mówi PAN BÓG: Moab i Seir twierdziły, że dom Judy jest jak wszystkie narody. ⁹ Dlatego Ja odsłonię zbocza Moabu i zburzę miasta w obrębie jego granic – ozdobę kraju: Bet-Hajeszimot, Baal-Meon i Kiriataim. ¹⁰ Ja sprawię, że synowie Wschodu zawładną nimi podobnie jak Ammonitami i zaginie o nich pamięć pośród narodów. ¹¹ Dokonam sądu nad Moabem i przekonają się, że Ja jestem PANEM.

PRZECIWKO EDOMOWI

¹² Tak mówi PAN BÓG: Edom postąpił bardzo mściwie wobec ludu judzkiego i ciężko zawinił, mszcząc się na nim. ¹³ Dlatego tak mówi PAN BÓG: Wyciągnę moją rękę przeciwko Edomowi, wytępię z niego ludzi i zwierzęta, obrócę go w ruinę od Temanu po Dedan. Polegną od miecza. ¹⁴ Dokonam pomsty na Edomie ręką mojego ludu izraelskiego. Postąpią oni z Edomem stosownie do mojego gniewu i mojego oburzenia. Tak objawi się moja pomsta – wyrocznia PANA BOGA.

PRZECIWKO FILISTYNOM

¹⁵ Tak mówi PAN BÓG: Filistyni kierowali się zemstą i pełni odwiecznej nienawiści pałali żądzą zagłady. ¹⁶ Dlatego tak mówi PAN BÓG: Oto Ja wyciągnę rękę przeciwko Filistynom. Wytępię Keretytów i wygubię resztę na wybrzeżu morskim. ¹⁷ Dokonam na nich srogiej pomsty w karzącym oburzeniu. Wtedy przekonają się, że Ja jestem PANEM, gdy dokonam na nich pomsty”.

PRZECIWKO TYROWI

Rozdział 26

26 ¹W jedenastym roku, pierwszego dnia miesiąca, PAN przemówił do mnie w tych słowach: ²„Synu człowieczy, Tyr tak mówił o Jerozolimie:

«Oto zburzona jest brama ludów,

ja zajmę jej miejsce.

Wzbogacę się, bo została zamieniona w ruinę».

³ Dlatego tak mówi PAN BÓG: Wystąpię przeciwko tobie, Tyrze. Skieruję przeciw tobie liczne narody jak morze, które podnosi swoje fale. ⁴ Zburzą mury Tyru, rozwalą jego wieże. Wymiotę z niego proch ziemi, uczynię go nagą skałą. ⁵ Stanie się miejscem suszenia sieci pośrodku morza, bo Ja tak powiedziałem – wyrocznia PANA BOGA. Stanie się łupem narodów. ⁶ Jego córki, które zostały na lądzie, polegną od miecza. I przekonają się, że Ja jestem PANEM. ⁷ Tak bowiem mówi PAN BÓG: Oto Ja z północy sprowadzę na Tyr króla Babilonu Nabuchodonozora, króla królów. Przyjdzie on z końmi, rydwanami, jazdą i licznymi oddziałami wojska. ⁸ Twoje córki, które zostały na lądzie, wymorduje mieczem, zbuduje przeciwko tobie szaniec, usypie przeciw tobie wał i podniesie przeciwko tobie tarczę. ⁹ Swoje tarany skieruje na twoje mury, a twoje wieże zburzy toporami. ¹⁰ Pokryje cię kurz spod kopyt licznych jego koni. Od krzyku jeźdźców, turkotu wozów i rydwanów zatrzęsą się twoje mury. Wedrze się w twoje bramy, jak wdziera się do zdobytego miasta. ¹¹ Kopytami swoich koni stratuje wszystkie twoje ulice. Twój lud wymorduje mieczem i obali na ziemię twoje potężne kolumny. ¹² Splądrują twoje bogactwo, zrabują twoje towary, rozwalą twoje mury, zburzą twoje wspaniałe budowle, a twoje gruzy – kamienie i drewno – wrzucą do morza. ¹³ Sprawię, że ucichnie echo twoich pieśni i nie usłyszy się więcej dźwięku twoich cytr. ¹⁴ Uczynię cię nagą skałą i staniesz się miejscem suszenia sieci. Już nigdy nie będziesz odbudowany, bo Ja, PAN, tak powiedziałem – wyrocznia PANA BOGA.

¹⁵ Tak mówi PAN BÓG do Tyru: Oto wyspy zadrżą na wieść o twoim upadku, o jęku przebitych, o rzezi pośród ciebie. ¹⁶ Wszyscy książęta nadmorskiej krainy zstąpią ze swoich tronów, zdejmą swoje płaszcze i barwne ubrania. Ogarnie ich strach, usiądą na ziemi, będą przerażeni i będą bezustannie drżeć z twojego powodu.

¹⁷ Lament podniosą nad tobą i będą mówić:

«O, jakżeś upadło, miasto osiadłe na morzu,

niegdyś tak sławne,

któreś władało morzem!

Twoi mieszkańcy budzili grozę

wśród wszystkich sąsiadów.

¹⁸ Teraz, w dniu twojego upadku,

drżą wybrzeża,

przerażone są morskie wyspy

z powodu twojego końca».

¹⁹ Tak bowiem mówi PAN BÓG: Gdy uczynię ciebie miastem spustoszonym jak inne wyludnione miasta, gdy sprawię, że zapanują nad tobą głębiny i przykryją cię wielkie wody, ²⁰ wtedy strącę cię do ludu, który na wieki zszedł do dołu, i sprawię, że zamieszkasz w krainie podziemia, w wieczystych ruinach, wśród tych, którzy zeszli do dołu. I nie powrócisz, by zamieszkać w krainie żyjących. ²¹ Uczynię cię postrachem. Przestaniesz istnieć. Będą cię szukać, lecz już nigdy cię nie znajdą – wyrocznia PANA BOGA”.

PIEŚŃ ŻAŁOBNA NAD RUINAMI TYRU

Rozdział 27

27 ¹PAN przemówił do mnie w tych słowach: ²„Synu człowieczy, podnieś lament nad Tyrem. ³Powiedz Tyrowi, który usadowił się u wrót morza i prowadzi handel z narodami na wielu wyspach:

Tak mówi PAN BÓG:

O Tyrze, który mówiłeś:

«Ja jestem pełnią piękna».

⁴ W sercu mórz są twoje granice.

Twoi budowniczowie uczynili cię pięknym.

⁵ Twoje burty wykonano z cyprysów Seniru,

cedr libański stał się twoim masztem,

⁶ z dębów Baszanu zrobiono twoje wiosła,

a kajuty ozdobiono kością słoniową i bukszpanem z wysp Kittim.

⁷ Najlepsze, różnobarwne płótno z Egiptu posłużyło ci jako żagle i bandera.

Fioletowa i czerwona purpura z wysp Elisza była twoim nakryciem.

⁸ Mieszkańcy Sydonu i Arwadu byli twoimi wioślarzami.

Na pokład przyjąłeś, Tyrze, doświadczonych żeglarzy.

⁹ Starszyzna Gebalu i jego mistrzowie naprawiali twoje uszkodzenia.

Wszystkie statki morskie przybijały do ciebie,

a ich załogi wymieniały z tobą towary.

¹⁰ Persja, Lud i Put dostarczały do twojej armii wojowników.

Wieszali na tobie tarcze i szyszaki, które przydawały ci blasku.

¹¹ Synowie Arwadu razem z twoją armią stali dokoła na twoich murach, a Gammadejczycy czuwali na wieżach. Wokół twoich murów zawiesili swoje tarcze, a one dopełniały twojego piękna. ¹² Tarszisz prowadził z tobą handel ze względu na obfitość twoich bogactw. Za twoje towary płacił srebrem, żelazem, cyną i ołowiem. ¹³ Jawan, Tubal i Meszek handlowały z tobą. Za twoje wyroby płacili niewolnikami i przedmiotami z brązu. ¹⁴ Bet-Togarma za twoje towary płacił końmi pociągowymi, wierzchowcami i mułami. ¹⁵ Mieszkańcy Rodos prowadzili z tobą handel. Liczne wyspy kupowały u ciebie, płacąc za towar kością słoniową i drewnem hebanowym. ¹⁶ Aram nabywał u ciebie liczne wyroby, a za twoje towary płacił malachitem, purpurą, wzorzystą tkaniną, bisiorem, koralami i rubinami. ¹⁷ Także Juda i kraj Izraela handlowali z tobą. Za twoje wyroby płacili pszenicą z Minnit, słodkim pieczywem, miodem, oliwą i żywicą. ¹⁸ Damaszek prowadził z tobą handel ze względu na wielość twoich wyrobów i obfitość wszelkiego bogactwa. Za twoje towary płacił winem z Chelbonu i wełną z Sacharu. ¹⁹ Dan i Jawan z Uzzal za twoje wyroby dostarczały ci kute żelazo, cynamon i wonną trzcinę. ²⁰ Dedan prowadził z tobą handel, dostarczając okryć pod siodła do jazdy konnej. ²¹ Arabia i wszyscy książęta Kedaru handlowali z tobą, dostarczali ci owce, barany i kozły. ²² Kupcy z Szeby i Ramy prowadzili z tobą handel. Za twoje towary płacili wonnościami najwyższej jakości, różnymi drogimi kamieniami i złotem. ²³ Charan, Kanne, Edon, kupcy z Szeby, Aszszur i Kilmad prowadzili z tobą handel. ²⁴ Handlowali oni z tobą na twoim rynku kosztownymi ubraniami, płaszczami z fioletowej purpury, kolorowymi tkaninami, barwnymi dywanami i mocnymi, skręcanymi sznurami.

²⁵ Okrętami z Tarszisz wożono twoje towary.

Wzbogaciłeś się i bardzo wsławiłeś

w samym sercu mórz.

²⁶ Twoi wioślarze wprowadzili cię na wielkie wody,

lecz rozbił cię wiatr wschodni

w samym sercu mórz.

²⁷ Twoje bogactwo, ładunki i towary, twoi marynarze i żeglarze, ci, którzy naprawiali uszkodzenia, sprzedawcy twoich towarów, wszyscy wojownicy, którzy byli u ciebie, wszyscy twoi mieszkańcy – zginą w samym sercu mórz, w dniu twojego upadku.

²⁸ Od krzyku twoich żeglarzy zadrżą nabrzeża.

²⁹ Zejdą ze swoich statków wszyscy trudzący się przy wiosłach, zejdą na ląd marynarze, wszyscy morscy żeglarze.

³⁰ Głośno będą nad tobą lamentować

i gorzko zawodzić.

Posypią głowy prochem

i będą się tarzać w popiele.

³¹ Z twego powodu ogolą sobie głowy,

ubiorą się w wory i będą płakać nad tobą

z goryczą w duszy, w gorzkim smutku.

³² Z żalu podniosą nad tobą lament

i będą cię opłakiwać:

«Któż jak Tyr zamilkł pośród morza?».

³³ Gdy twoje towary wysyłano za morze, syciłeś wiele narodów.

Obfitością bogactw i towarów wzbogacałeś królów ziemi.

³⁴ Nadchodzi czas, gdy rozbije cię morze,

głębie wód pochłoną twoje towary i wszystkich zgromadzonych u ciebie.

³⁵ Z twojego powodu wszyscy mieszkańcy wysp struchleją, a ich królowie wpadną w przerażenie,

na ich twarzach pojawi się trwoga.

³⁶ Kupcy z różnych narodów zagwiżdżą nad tobą,

staniesz się przedmiotem zgrozy,

przepadniesz na zawsze”.

PRZECIWKO WŁADCY TYRU

Rozdział 28

28 ¹PAN przemówił do mnie w tych słowach: ² „Synu człowieczy, powiedz księciu Tyru:

Tak mówi PAN BÓG: Twoje serce było wyniosłe i mówiłeś: «Ja jestem bogiem! Siedzibę bogów zamieszkuję w samym sercu mórz». A przecież jesteś tylko człowiekiem, a nie Bogiem, choć uważasz się za równego Bogu. ³ Rzeczywiście, jesteś mądrzejszy od Daniela i nic tajemnego nie ukryje się przed tobą. ⁴ Dzięki swojej mądrości i rozumowi zdobyłeś bogactwa. Zgromadziłeś złoto i srebro w swoich skarbcach. ⁵ Dzięki handlowi i wielkiej mądrości pomnożyłeś swój majątek. Z powodu tego bogactwa twoje serce stało się wyniosłe.

⁶ Dlatego tak mówi PAN BÓG: Skoro uważasz się za równego Bogu, ⁷ Ja sprowadzę na ciebie cudzoziemców, najokrutniejszych wśród narodów. Oni dobędą swoich mieczy przeciwko twojej wspaniałej mądrości i znieważą twój majestat. ⁸ Wtrącą cię do dołu i umrzesz nagłą śmiercią w samym sercu mórz. ⁹ Czy wtedy też powiesz do tych, którzy będą cię mordowali: «Ja jestem bogiem»? Przecież będąc w mocy tych, którzy cię przebiją, okażesz się tylko człowiekiem, nie Bogiem. ¹⁰ Umrzesz śmiercią nieobrzezanych z ręki cudzoziemców. Bo Ja tak powiedziałem – wyrocznia PANA BOGA”.

PIEŚŃ ŻAŁOBNA NAD WŁADCĄ TYRU

¹¹ PAN przemówił do mnie w tych słowach: ¹² „Synu człowieczy, podnieś lament nad królem Tyru i powiedz mu: Tak mówi PAN BÓG: Ty byłeś odbiciem doskonałości, wzorem mądrości i piękna. ¹³ W Edenie, ogrodzie bogów, byłeś otoczony murem z kosztownych kamieni: rubinu, topazu, brylantu, chryzolitu, onyksu, jaspisu, szafiru, malachitu i szmaragdu. W dniu twojego stworzenia zrobiono dla ciebie dzwoneczki i wisiorki ze złota. ¹⁴ Postawiłem obok ciebie cheruba stróża. Mieszkałeś na świętej górze bogów. Przechadzałeś się pośród ognistych kamieni. ¹⁵ Byłeś nienaganny w swoim postępowaniu od dnia twego stworzenia aż do chwili, gdy ujawniła się twoja nieprawość. ¹⁶ Rozwijając swój handel, napełniłeś swoje wnętrze przemocą i zgrzeszyłeś. Strąciłem cię więc ze świętej góry bogów. Cherub stróż wyrzucił cię spośród ognistych kamieni! ¹⁷ Twoje serce stało się wyniosłe z powodu twojego piękna. Przepychem zniweczyłeś swoją mądrość. Strąciłem cię na ziemię i wydałem cię królom na pośmiewisko. ¹⁸ Licznymi grzechami i niegodziwością twego handlu zhańbiłeś własną świątynię. Roznieciłem ogień w twoim wnętrzu, aby cię pożarł. Obróciłem cię w popiół na ziemi w obecności wszystkich, którzy cię widzieli. ¹⁹ Wszystkie narody, które cię znały, przeraziły się z twojego powodu, stałeś się przedmiotem zgrozy, przepadłeś na zawsze”.

PRZECIWKO SYDONOWI

²⁰ PAN przemówił do mnie tymi słowami: ²¹ „Synu człowieczy, zwróć się w stronę Sydonu i prorokuj przeciwko niemu. ²² Powiedz: Tak mówi PAN Bóg: Oto Ja jestem przeciwko tobie, Sydonie. Okażę moją chwałę pośród ciebie. Wtedy przekonają się, że Ja jestem PANEM, gdy dokonam na nim sądu i objawię swoją świętość. ²³ Ześlę na niego zarazę i krew na jego ulice. W środku miasta padać będą od miecza. Wtedy przekonają się, że Ja jestem PANEM.

OBIETNICA DLA LUDU IZRAELA

²⁴ Odtąd już ludu izraelskiego nie będzie kaleczył żaden kłujący cierń ani raniący kolec. Wszyscy jego sąsiedzi, którzy nim gardzili, przekonają się, że Ja jestem PANEM BOGIEM. ²⁵ Tak mówi PAN BÓG: Zgromadzę lud izraelski spośród narodów, wśród których został rozproszony. Wtedy objawię w nim swoją świętość wobec narodów. Zamieszkają oni w swojej ziemi, którą dałem mojemu słudze Jakubowi. ²⁶ Będą w niej mieszkali bezpiecznie, zbudują domy, zasadzą winnice. Będą mieszkać bezpiecznie, gdy Ja osądzę wszystkich ich sąsiadów, którzy nimi gardzili. Wtedy przekonają się, że Ja jestem PANEM, ich Bogiem”.

PRZECIWKO EGIPTOWI – PRZECIWKO FARAONOWI

Rozdział 29

29 ¹W dziesiątym roku, w dwunastym dniu dziesiątego miesiąca, PAN przemówił do mnie w tych słowach: ²„Synu człowieczy, zwróć się do faraona, króla Egiptu. Prorokuj przeciwko niemu i przeciwko całemu Egiptowi.

³Przemów w słowach: Tak mówi Pan BÓG:

Oto Ja wystąpię przeciwko tobie, faraonie, królu Egiptu.

Wielki krokodylu, leżący pomiędzy odnogami Nilu,

mówiłeś: «Mój jest Nil!

Ja sam uczyniłem siebie!».

⁴ Oto Ja włożę haki w twoje szczęki i sprawię, że do twoich łusek przylgną ryby Nilu. Wtedy wyciągnę z Nilu ciebie i wszystkie ryby, które przylgnęły do twoich łusek.

⁵ Wyrzucę na pustynię ciebie

i wszystkie ryby z twojego Nilu.

Padniesz na puste pole,

nikt cię nie podniesie

i nikt cię nie pochowa.

Wydam cię na pożarcie dzikim zwierzętom

i ptakom drapieżnym.

⁶ I wszyscy mieszkańcy Egiptu przekonają się,

że Ja jestem PANEM.

Dla ludu izraelskiego byłeś laską trzcinową.

⁷ Ale kiedy wzięli cię do ręki,

złamałeś się i zraniłeś im całe ramię.

Gdy oparli się na tobie,

rozsypałeś się, sprawiając,

że zachwiały się ich kroki.

⁸ Dlatego tak mówi PAN BÓG: Oto Ja sprowadzę miecz na ciebie i wytracę u ciebie ludzi i bydło. ⁹ Ziemia egipska stanie się pustkowiem i ruiną. I przekonają się, że Ja jestem PANEM. Ty powiedziałeś: «Mój jest Nil, ja go uczyniłem». ¹⁰ Dlatego właśnie Ja wystąpię przeciwko tobie i przeciw twojemu Nilowi. Zamienię ziemię egipską w bezludną ruinę i pustkowie, od Migdol i Sjene aż do granic Kusz. ¹¹ Nie przejdzie przez nią ludzka noga. Noga zwierzęcia też przez nią nie przejdzie. Przez czterdzieści lat nie będzie zamieszkana. ¹² Ziemię egipską zamienię w pustkowie jak inne spustoszone kraje. Jej miasta przez czterdzieści lat będą zupełnie puste. Rozproszę Egipcjan między narody i rozrzucę ich po różnych krajach. ¹³ Tak bowiem mówi PAN BÓG: Po upływie czterdziestu lat zgromadzę Egipcjan spośród narodów, wśród których byli rozproszeni. ¹⁴ Odmienię los Egipcjan. Sprawię, że powrócą do kraju Patros, do kraju, z którego pochodzą, lecz będą tam nieznacznym królestwem. ¹⁵ Będzie to najmniej znaczące królestwo i nie będzie się już wynosiło ponad narody. Poniżę ich, żeby nie władali narodami. ¹⁶ Izrael nie będzie już więcej liczył na ich wsparcie. Przypomni sobie dawną winę, gdy się do nich zwracał. I przekonają się, że Ja jestem PANEM BOGIEM.

EGIPT NAGRODĄ DLA NABUCHODONOZORA

¹⁷ W dwudziestym siódmym roku, w pierwszym dniu pierwszego miesiąca, PAN przemówił do mnie w tych słowach: ¹⁸ „Synu człowieczy, król Babilonu Nabuchodonozor zlecił swojemu wojsku zbyt trudne zadanie przeciwko Tyrowi. Choć jego żołnierze musieli dźwigać takie ciężary, że otarli sobie skórę na ramionach i zdarli włosy z głowy, to jednak ani on, ani jego wojsko nie otrzymali zapłaty z Tyru za trud podjęty przeciwko niemu. ¹⁹ Dlatego tak mówi PAN BÓG: Oto Ja oddaję królowi Babilonu Nabuchodonozorowi ziemię egipską. Zagarnie on jej bogactwa, złupi ją i ograbi. To będzie zapłatą dla jego wojska. ²⁰ Jako zapłatę za jego trud dałem mu ziemię egipską, bo dla Mnie pracował – wyrocznia PANA BOGA. ²¹ W tym dniu sprawię, że wzrośnie moc ludu izraelskiego. Tobie zaś otworzę usta i będziesz mówił wśród nich. I przekonają się, że Ja jestem PANEM”.

DZIEŃ PANA NAD EGIPTEM

Rozdział 30

30 ¹PAN przemówił do mnie w tych słowach: ²„Synu człowieczy, prorokuj i głoś:

Tak mówi PAN BÓG:

Płaczcie nad tym dniem, ³ bo bliski jest dzień,

bliski jest Dzień PANA.

Będzie to dzień chmurny – czas pogan.

⁴ Spadnie miecz na Egipcjan.

Przerażenie ogarnie Kuszytów, gdy padną pobici w Egipcie, gdy złupione będą jego bogactwa

i zburzone jego fundamenty.

⁵ Kusz, Put i Lud, cała Arabia, Libia i kraje sprzymierzone padną wraz z nim od miecza.

⁶ Tak mówi PAN:

Zginą podpory Egiptu i runie jego dumna potęga.

Od Migdol po Sjene padną w nim od miecza

– wyrocznia PANA BOGA.

⁷ Będą zaliczeni do spustoszonych krajów, a ich miasta do miast zburzonych. ⁸ I przekonają się, że Ja jestem PANEM, gdy ześlę ogień na Egipt. I zostaną rozbici wszyscy jego sprzymierzeńcy. ⁹ W tym dniu wypłyną ode Mnie na okrętach posłańcy, aby przestraszyć beztroskich Kuszytów. Ogarnie ich przerażenie w dniu Egiptu: «Oto już nadchodzi!».

¹⁰ Tak mówi PAN BÓG: Położę kres bogactwu Egiptu ręką Nabuchodonozora, króla Babilonu. ¹¹ Zostanie on sprowadzony oraz jego ludzie, najokrutniejsi spośród narodów, aby zniszczyć kraj. Dobędą mieczy przeciwko Egiptowi i pokryją kraj trupami. ¹² Ja wysuszę odnogi Nilu i sprzedam kraj nieprawym. Ręką obcych spustoszę kraj i jego zasoby. Ja, PAN, to powiedziałem.

¹³ Tak mówi PAN BÓG: Zniszczę bożki, położę kres bóstwom z Nof. Nie będzie więcej książąt w ziemi egipskiej. Ześlę trwogę na kraj Egiptu. ¹⁴ Spustoszę Patros, podłożę ogień pod Soan. Nad miastem No dokonam sądu. ¹⁵ Wyleję moje oburzenie na Sin, ostoję Egiptu, i wytracę mieszkańców No. ¹⁶ Ześlę ogień na Egipt. Sin bardzo się zatrwoży. No popadnie w ruinę, a wrogowie Nof zdobędą je za dnia. ¹⁷ Młodzieńcy z On i Pi-Beset padną od miecza, a kobiety pójdą w niewolę. ¹⁸ W Tachpanches dzień stanie się ciemnością, gdy złamię tam berło Egiptu i skończy się jego dumna potęga. Zakryje go chmura, a jego córki pójdą w niewolę. ¹⁹ Dokonam sądów nad Egiptem i przekonają się, że Ja jestem PANEM”.

ZŁAMANIE POTĘGI FARAONA

²⁰ W jedenastym roku, w siódmym dniu pierwszego miesiąca, PAN przemówił do mnie w tych słowach: ²¹ „Synu człowieczy, złamałem ramię faraona, króla Egiptu. Nie będzie obwiązane, nie będzie leczone, nie założą opatrunku, aby je wzmocnić. Nie chwyci już za miecz. ²² Dlatego tak mówi PAN BÓG: Oto Ja wystąpię przeciwko faraonowi, królowi Egiptu. Złamię mu oba ramiona, to zdrowe i to już złamane. Wytrącę miecz z jego ręki. ²³ Rozproszę Egipcjan między narody i rozrzucę ich po różnych krajach. ²⁴ Wzmocnię ramiona króla Babilonu i włożę mój miecz w jego rękę. A ramiona faraona złamię i będzie przed nim jęczał, jak jęczą przebici. ²⁵ Wzmocnię ramiona króla Babilonu, a ramiona faraona opadną. I wtedy przekonają się, że Ja jestem PANEM, gdy mój miecz włożę w rękę króla Babilonu, a on skieruje go przeciwko ziemi egipskiej. ²⁶ Rozproszę Egipcjan między narody i rozrzucę ich po różnych krajach. I przekonają się, że Ja jestem PANEM”.

UPADEK FARAONA

Rozdział 31

31 ¹W jedenastym roku, pierwszego dnia trzeciego miesiąca, PAN przemówił do mnie w tych słowach: ²„Synu człowieczy, powiedz faraonowi, królowi Egiptu, i jego ludowi:

Do czego jesteś podobny w twojej wielkości?

³ Do drzewa, do cedru na Libanie.

Ma on piękne gałęzie i rzucające cień konary.

Wyrósł wysoko

i swoim wierzchołkiem sięga chmur.

⁴ Wody uczyniły go wielkim,

otchłań go wywyższyła,

kierując swoje strumienie

do miejsca, gdzie był posadzony.

A swoje strumyki puściła

ku wszystkim drzewom polnym.

⁵ Przewyższył on wzrostem

wszystkie drzewa polne.

Pomnożyły się jego pędy i wydłużyły gałęzie,

bo poiły go obfite wody.

⁶ W jego gałęziach gnieździło się

wszelkie ptactwo powietrzne.

Pod jego konarami mnożyły się

wszelkie dzikie zwierzęta.

W jego cieniu mieszkały liczne narody.

⁷ Był piękny i wielki, miał długie gałęzie,

gdyż jego korzenie sięgały obfitych wód.

⁸ Nie przewyższyły go cedry ogrodu Bożego.

Cyprysy nie mogły się z nim równać.

Platany nie miały takich gałęzi jak on.

Żadne drzewo ogrodu Bożego

nie dorównywało mu swoją pięknością.

⁹ Ja uczyniłem go pięknym,

dając mu wspaniałe konary.

Zazdrościły mu wszystkie drzewa Edenu,

które były w ogrodzie Bożym.

¹⁰ Dlatego tak mówi PAN BÓG: Skoro tak wysoko wyrósł, a swoim wierzchołkiem sięgał chmur i wbił się w pychę z powodu własnej wielkości, ¹¹ wydałem go w ręce wodza narodów, aby z nim postąpił stosownie do jego niegodziwości. Odrzuciłem go. ¹² Wycięli go obcy, najokrutniejsi spośród narodów. Porzucili go na górach. Jego gałęzie opadły na wszystkie doliny, jego połamane konary zasypały wszystkie źródła w kraju. Z jego cienia wyszły wszystkie narody ziemi i porzuciły go.

¹³ Na jego powalonym pniu usiadły ptaki powietrzne.

Wśród jego konarów

zamieszkały dzikie zwierzęta.

¹⁴ Stało się tak, aby żadne drzewo rosnące nad wodą nie unosiło się pychą, aby nie sięgało swoim wierzchołkiem chmur i aby żadne drzewo nadrzeczne nie liczyło w swojej pysze na siebie. Wszystkie bowiem zostały wydane na śmierć, na łup krainy podziemia, wraz z ludźmi, którzy już zstąpili do grobu.

¹⁵ Tak mówi PAN BÓG: W dniu, gdy ten cedr zstąpił do krainy umarłych, kazałem obchodzić po nim żałobę. Zamknąłem nad nim głębiny, wstrzymałem jej rzeki i wchłonęły go wielkie wody. Z jego powodu Liban okrył się żałobą i uschły wszystkie drzewa na polach. ¹⁶ Hukiem jego upadku przeraziłem narody, gdy strąciłem go do krainy umarłych pośród tych, co zstąpili już do grobu. W podziemnej krainie doznały pociechy wszystkie najlepsze drzewa Edenu i wspaniałe drzewa Libanu, wszystkie, które obficie czerpią wodę. ¹⁷ Także one zstąpiły wraz z nim do krainy umarłych, do zabitych mieczem, do jego pomocników, którzy mieszkali w jego cieniu pośród narodów.

¹⁸ Do kogo byłeś podobny w chwale i wielkości pośród drzew Edenu? Z drzewami Edenu zostałeś strącony do podziemnej krainy. Będziesz leżał między nieobrzezanymi, między pobitymi mieczem. Tak stanie się z faraonem i całą jego świtą – wyrocznia PANA BOGA”.

PIEŚŃ ŻAŁOBNA NAD FARAONEM

Rozdział 32

32 ¹W dwunastym roku, pierwszego dnia dwunastego miesiąca, PAN przemówił do mnie w tych słowach: ²„Synu człowieczy, zaśpiewaj pieśń żałobną nad faraonem, królem Egiptu, i powiedz mu:

Wśród narodów podobny byłeś do młodego lwa.

Byłeś jak morski potwór.

Prychałeś wśród swoich rzek,

mąciłeś wody łapami i burzyłeś ich nurty.

³ Tak mówi PAN BÓG: Rozciągnę nad tobą sieci, na zgromadzeniu licznych narodów złapię cię w moją pułapkę. ⁴ Wyrzucę cię na ląd i rozciągnę na stepie. Sprawię, że będą siadać na tobie wszystkie ptaki powietrzne i nakarmię tobą zwierzęta całej ziemi. ⁵ Twoje ciało rozrzucę po górach, a doliny wypełnię twoimi szczątkami. ⁶ Nasycę ziemię krwią, która z ciebie popłynie na górach. Zapełnią się tobą wąwozy. ⁷ Gdy zgaśnie twoje światło, zasłonię niebo i zaciemnię gwiazdy. Słońce zakryję chmurami, a księżyc utraci swój blask. ⁸ Wszystkie światła błyszczące na niebie zaciemnię z twojego powodu. Sprowadzę ciemność na twoją ziemię – wyrocznia PANA BOGA.

⁹ Trwoga ogarnie serca licznych ludów, gdy o twoim upadku usłyszą narody i kraje, których nie znałeś. ¹⁰ Przerażę liczne ludy, a ich królowie będą drżeć ze strachu z twojego powodu, gdy wzniosę mój miecz przed nimi. W dniu twojego upadku każdy nadal będzie drżeć o swoje życie. ¹¹ Tak mówi PAN Bóg:

Spadnie na ciebie miecz króla Babilonu.

¹² Wielu twoich poddanych wytracę mieczem wojowników, najokrutniejszych spośród narodów.

Zniszczą oni pychę Egiptu,

a cały jego lud będzie wyniszczony.

¹³ Wytępię całe jego bydło nad wielką wodą.

I nie będzie jej mąciła ludzka noga

ani nie zmąci jej kopyto bydlęcia.

¹⁴ Potem uspokoję ich wody i sprawię, że ich rzeki popłyną jak oliwa – wyrocznia PANA BOGA.

¹⁵ Gdy kraj Egiptu obrócę w pustkowie, ziemia zostanie pozbawiona tego, co ją napełnia. Gdy wytracę wszystkich jego mieszkańców, poznają, że Ja jestem PANEM. ¹⁶ Oto pieśń żałobna, którą będą śpiewać. Niech ją zaśpiewają córki narodów. Niech śpiewają tę pieśń żałobną nad Egiptem i nad całym jego ludem – wyrocznia PANA BOGA ”.

ZEJŚCIE FARAONA DO KRAINY UMARŁYCH

¹⁷ W dwunastym roku, w piętnastym dniu miesiąca, PAN przemówił do mnie w tych słowach: ¹⁸ „Synu człowieczy, zaśpiewaj pieśń żałobną nad ludem Egiptu.

Niech zejdzie razem z córkami narodów

do krainy podziemia,

do tych, którzy zstąpili do grobu.

¹⁹ Czy jesteś piękniejszy od innych?

Zstąp i spocznij wśród nieobrzezanych,

²⁰ pomiędzy pobitymi mieczem!

Teraz, gdy miecz uderzył,

pociągnij za sobą cały lud Egiptu.

²¹ Wtedy zawołają do niego z krainy umarłych

najznakomitsi bohaterowie spośród jego sprzymierzeńców:

Zstąpcie, spocznijcie wśród nieobrzezanych,

pomiędzy pobitymi mieczem!

²² Tam spoczywa Asyria i ci, których zgromadziła.

Oto wokoło ich groby.

Wszyscy oni zabici, padli od miecza.

²³ Groby Asyrii są w najgłębszym dole,

a ci, których zgromadziła, leżą dokoła jej grobu.

Wszyscy oni zabici, padli od miecza,

bo szerzyli postrach na ziemi żyjących.

²⁴ Tam spoczywa Elam i cały jego lud.

Oto wokoło ich groby.

Wszyscy oni zabici, padli od miecza.

Nieobrzezani, którzy zeszli do krainy podziemia,

bo szerzyli postrach na ziemi żyjących.

Teraz znoszą hańbę z tymi, którzy zstąpili do grobu.

²⁵ Spoczywa on z całym swoim ludem między pobitymi.

Dokoła jego grobu wszyscy nieobrzezani, pobici mieczem, bo szerzyli postrach na ziemi żyjących.

Znoszą hańbę z tymi, którzy zstąpili do grobu.

Wśród pobitych zostali złożeni.

²⁶ Tam spoczywa Meszek, Tubal i cały jego lud.

Oto wokoło ich groby.

Wszyscy nieobrzezani, którzy zostali pobici mieczem, bo szerzyli postrach na ziemi żyjących.

²⁷ Nie spoczywają z bohaterami, którzy niegdyś padli, którzy zstąpili do krainy umarłych w wojennym rynsztunku.

Miecze położono im pod głowy, a tarcze na ich kościach, gdyż jako bohaterzy szerzyli postrach na ziemi żyjących.

²⁸ Ty zaś będziesz pogrzebany między nieobrzezanymi i będziesz leżał wśród pobitych mieczem.

²⁹ Tam spoczywa Edom, jego królowie i wszyscy jego dowódcy. Mimo swojego męstwa zostali złożeni wśród pobitych mieczem. Leżą z nieobrzezanymi i z tymi, którzy zstąpili do grobu. ³⁰ Tam spoczywają wszyscy książęta północy i wszyscy Sydończycy. Zstąpili oni do krainy umarłych, chociaż szerzyli postrach. Leżą nieobrzezani razem z pobitymi mieczem. Znoszą swoją hańbę z tymi, którzy zstąpili do grobu.

³¹ Zobaczy ich faraon i ucieszy się całym tym tłumem. Faraon i całe jego wojsko zostaną pobici mieczem – wyrocznia PANA BOGA.

³² Ponieważ faraon i cały jego lud szerzył postrach na ziemi żyjących, zostanie położony wśród nieobrzezanych i pobitych mieczem – wyrocznia PANA BOGA”.

OBIETNICE ODRODZENIA IZRAELA

STRÓŻ IZRAELA

Rozdział 33

33 ¹ PAN przemówił do mnie w tych słowach: ² „Synu człowieczy, przemów do swoich rodaków i powiedz im: Gdy sprowadzę na kraj miecz, ludzie tego kraju wybiorą spośród siebie jednego człowieka i ustanowią go swoim stróżem. ³ Gdy zobaczy on miecz spadający na kraj, zagra na rogu i ostrzeże lud. ⁴ Gdy ktoś usłyszy głos rogu, ale nie posłucha ostrzeżenia, zostanie zabity mieczem. Sam poniesie odpowiedzialność za swoją śmierć. ⁵ Słyszał wprawdzie dźwięk rogu, ale nie przyjął ostrzeżenia, dlatego poniesie odpowiedzialność za swoją śmierć. A ten, który ostrzegał, ocali swoje życie.

⁶ Jeśli stróż zobaczyłby zbliżający się miecz, a nie zagrałby na rogu, wówczas lud nie zostałby ostrzeżony. Gdy nadejdzie miecz i ktoś zostanie zabity, to zginie z powodu swojego grzechu, ale odpowiedzialnością za jego krew obciążę stróża.

⁷ Otóż ciebie, synu człowieczy, ustanowiłem stróżem ludu Izraela. Gdy usłyszysz słowo z moich ust, ostrzeżesz ich w moim imieniu. ⁸ Gdy powiem bezbożnemu: Bezbożniku, na pewno umrzesz, a ty nic nie powiesz, aby odwieść bezbożnego od jego postępowania, ten bezbożny umrze z powodu swojego grzechu, ale odpowiedzialnością za jego śmierć obarczę ciebie.

⁹ Lecz jeśli ostrzegałeś bezbożnego, aby zmienił swoje postępowanie, a on nie zmienił swojego postępowania, to umrze z powodu swojego grzechu, ty jednak ocalisz własne życie.

ZACHOWANIE PRAWA BOŻEGO

¹⁰ Synu człowieczy, powiedz ludowi Izraela: Wy mówicie: «Nasze wykroczenia i nasze grzechy ciążą na nas i z ich powodu giniemy. Czy możemy ocaleć?». ¹¹ Powiedz im: Na moje życie – wyrocznia PANA BOGA – nie mam upodobania w śmierci bezbożnego, ale chcę, aby bezbożny porzucił swoje niegodziwe postępowanie i ocalił życie. Nawróćcie się, zawróćcie z waszych złych dróg. Dlaczego mielibyście umrzeć, ludu izraelski?

¹² Synu człowieczy, powiedz swoim rodakom: Jeśli człowiek prawy zgrzeszy, to nie uratuje go od kary to, że wcześniej nie grzeszył. Podobnie jeśli bezbożnik porzuci swoje niecne czyny, nie spotka go za nie kara. Jeśli sprawiedliwy popełni grzech, nie może ocaleć. ¹³ Gdy powiem człowiekowi prawemu: Na pewno będziesz żył, a on, polegając na swojej prawości, dopuści się bezprawia, to cała jego prawość będzie mu zapomniana. Umrze on z powodu nieprawości, której się dopuścił. ¹⁴ Jeśli powiem bezbożnemu: Na pewno umrzesz, a on porzuci swój grzech i będzie przestrzegał prawa i sprawiedliwości, ¹⁵ odda zastaw, zwróci to, co zagrabił, będzie postępował zgodnie z prawami dającymi życie, nie dopuszczając się bezprawia, to na pewno ocali życie. Nie umrze. ¹⁶ Grzechy, które popełnił, będą mu zapomniane. Przestrzegał prawa i sprawiedliwości, więc na pewno ocali życie.

¹⁷ Twoi rodacy uważają, że postępowanie Pana nie jest słuszne. Jednak to ich postępowanie nie jest słuszne. ¹⁸ Jeśli człowiek prawy przestanie postępować uczciwie i dopuści się bezprawia, to umrze z tego powodu. ¹⁹ Jeśli zaś bezbożny porzuci swoje niegodziwe postępowanie i będzie przestrzegał prawa i sprawiedliwości, dzięki temu ocali swoje życie. ²⁰ Wy mówicie, że postępowanie Pana nie jest słuszne, lecz Ja osądzę każdego z was według jego postępowania, ludu Izraela!

WIEŚĆ O UPADKU JEROZOLIMY – KONIEC MILCZENIA

²¹ W dwunastym roku, piątego dnia dziesiątego miesiąca od naszego uprowadzenia, przybył do mnie zbieg z Jerozolimy i oznajmił: „Miasto zostało zdobyte”. ²² Ręka PANA, która była nade mną jeszcze poprzedniego wieczora, zanim przybył zbieg, rano otwarła moje usta, kiedy ten przybył do mnie. Moje usta zostały otwarte i nie byłem już niemy.

WYSTĘPKI POZOSTAŁYCH W KRAJU

²³ PAN przemówił do mnie w tych słowach: ²⁴ „Synu człowieczy, mieszkańcy tych ruin w ziemi izraelskiej tak mówią: «Abraham był jeden i posiadł ten kraj, a my jesteśmy liczni. Nam jest dany ten kraj w posiadanie». ²⁵ Dlatego powiedz im: Tak mówi Pan BÓG: Jadacie z krwią, podnosicie oczy ku waszym bożkom, popełniacie zbrodnie, a mielibyście ten kraj wziąć w posiadanie? ²⁶ Żyjecie z miecza, popełniacie obrzydliwość, hańbicie żony swoich bliźnich, a mielibyście ten kraj wziąć w posiadanie? ²⁷ Powiedz im: Tak mówi Pan BÓG: Na moje życie! – ci, którzy pozostaną wśród ruin, padną od miecza; tych, którzy będą na polu, wydam zwierzętom na pożarcie; a tych, którzy schronią się w kryjówkach lub w jaskiniach, dopadnie zaraza. ²⁸ Kraj ten obrócę w pustkowie i zgliszcza. Skończy się jego dumna potęga. Góry Izraela będą spustoszone. Nikt nie będzie tamtędy przechodził. ²⁹ Przekonają się, że Ja jestem PANEM, gdy kraj ten obrócę w pustkowie i w zgliszcza za wszystkie obrzydliwości, które popełniali. ³⁰ Synu człowieczy, twoi rodacy mówią między sobą o tobie. Przy murach i w bramach domów jedni do drugich tak mówią: «Idźcie, słuchajcie, jakie to słowo wychodzi od PANA!». ³¹ Potem przychodzą do ciebie, tak jak lud przychodzi na zgromadzenie. Mój lud siada przed tobą, słucha twoich słów, ale według nich nie postępuje, bo mają na ustach słowa pełne miłości, ale myślą tylko o zysku. ³² Jesteś dla nich jak ten, kto ma ładny głos i pięknie śpiewa o miłości przy akompaniamencie cytry. Słuchają twoich słów, ale według nich nie postępują. ³³Gdy jednak spełni się to, co zapowiadasz, przekonają się, że mieli między sobą proroka”.

DOBRY PASTERZ

Rozdział 34

34 ¹PAN przemówił do mnie w tych słowach: ² „Synu człowieczy, prorokuj przeciwko pasterzom Izraela. Prorokuj i powiedz pasterzom: Tak mówi PAN BÓG: Biada pasterzom Izraela, którzy pasą samych siebie. Czy pasterze nie powinni paść owiec? ³Spożywacie mleko, okrywacie się wełną, zabijacie tłuste sztuki, ale owiec nie chcecie paść. ⁴Słabej nie przywracacie sił, chorej nie leczycie, skaleczonej nie opatrujecie, zabłąkanej nie zawracacie, zaginionej nie szukacie. Traktujecie je surowo i okrutnie. ⁵Dlatego rozproszyły się z braku pasterza i stały się łupem wszystkich dzikich zwierząt. Rozpierzchły się. ⁶Błąkają się moje owce po wszystkich górach, po wszystkich wysokich pagórkach. Po całym kraju rozproszyły się moje owce. Nikt się nie troszczy o nie, nikt ich nie szuka. ⁷Dlatego wy, pasterze, słuchajcie słowa PANA: ⁸Na moje życie – wyrocznia PANA BOGA – moje owce stały się łupem, moje owce stały się żerem dla dzikich zwierząt i nie mają pasterza, bo pasterze nie troszczą się o moje owce, lecz pasą samych siebie, a moich owiec nie pasą. ⁹Dlatego słuchajcie, pasterze, słowa PANA: ¹⁰Tak mówi PAN BÓG: Oto Ja jestem przeciwko pasterzom. Upomnę się u nich o moje owce. Sprawię, że nie będą już paść moich owiec. Nie pozwolę, by pasterze paśli samych siebie. Wyrwę moje owce z ich ust. Nie będą ich łupem.

¹¹ Tak mówi PAN BÓG: Ja sam będę się troszczył o moje owce i sam będę ich doglądał. ¹² Jak pasterz dogląda swojej trzody, gdy jest wśród swoich rozproszonych owiec, tak Ja będę doglądał moich owiec. Uwolnię je z wszystkich miejsc, gdzie zostały rozproszone w dzień mglisty i pochmurny. ¹³ Wyprowadzę je spomiędzy narodów, zbiorę je z obcych krajów i wprowadzę je do ich kraju. Będę je pasł na górach Izraela, przy potokach i we wszystkich wioskach kraju. ¹⁴ Będę je pasł na dobrym pastwisku. Na halach wyżyny izraelskiej będzie ich pastwisko. Będą tam na dobrym pastwisku, na tłustych wypasach. Na górach izraelskich będą się paść. ¹⁵ Ja sam będę pasł moje owce. Ja też będę je prowadził na legowisko – wyrocznia PANA BOGA. ¹⁶ Będę szukał zaginionej, zabłąkaną zawrócę, skaleczoną opatrzę, chorej przywrócę siły, tłustej i mocnej będę strzegł. Będę je pasł zgodnie z prawem.

¹⁷ Do was zaś, moje owce, tak mówi PAN BÓG: Ja sam będę rozsądzał między jedną owcą a drugą, między baranami a kozłami. ¹⁸ Czy nie dość wam tego, że się pasiecie na dobrym pastwisku? Musicie jeszcze deptać resztę waszego pastwiska? Czy nie wystarczy wam, że pijecie czystą wodę? Musicie jeszcze mącić resztę nogami? ¹⁹ I moje owce mają jeść to, co zostało przez was zdeptane? Mają pić to, co zostało zmącone waszymi nogami? ²⁰ Dlatego tak mówi do nich PAN BÓG: Oto Ja sam rozsądzę między owcą tłustą a owcą chudą. ²¹ Odpychaliście wszystkie słabe bokiem i grzbietem, i bodliście je rogami, aż wypchnęliście je na zewnątrz. ²² Dlatego przyjdę z pomocą moim owcom. Nie będą już waszym łupem. Rozsądzę między jedną owcą a drugą. ²³ Ustanowię nad nimi jednego pasterza, aby je pasł. Będzie je pasł mój sługa, Dawid. On będzie ich pasterzem. ²⁴ Ja, PAN, będę ich Bogiem, a mój sługa, Dawid, będzie pośród nich księciem. Ja, Pan, to powiedziałem.

²⁵ Zawrę z nimi przymierze pokoju. Wytępię drapieżne zwierzęta w kraju. Owce zaś będą bezpiecznie przebywać na pustyni i będą bezpiecznie spać w lasach. ²⁶ Obdarzę ich błogosławieństwem wokół mojej góry. Ześlę im deszcze we właściwym czasie. Będą to deszcze błogosławieństwa. ²⁷ Drzewa polne zrodzą owoce, a ziemia wyda plon. Będą bezpieczni w swoim kraju. Poznają, że Ja jestem PANEM, gdy połamię drążki ich jarzma i uwolnię ich z ręki ciemiężycieli. ²⁸ Nie będą dłużej łupem narodów, a zwierzęta tego kraju nie będą ich pożerały. Będą mieszkać bezpiecznie i nikt nie będzie ich niepokoił. ²⁹ Przygotuję dla nich wspaniały ogród. Nikt już nie będzie cierpiał głodu w kraju. Nie będą już znosić zniewag narodów. ³⁰ Wtedy przekonają się, że Ja, PAN, ich Bóg, jestem z nimi. Oni zaś są moim ludem, domem Izraela – wyrocznia PANA BOGA. ³¹ Wy jesteście moimi owcami, owcami mojego pastwiska, a Ja jestem waszym Bogiem – wyrocznia PANA BOGA”.

PRZECIWKO GÓRZE SEIR

Rozdział 35

35 ¹ PAN przemówił do mnie w tych słowach: ² „Synu człowieczy, zwróć się ku górze Seir i prorokuj przeciwko niej. ³ Powiedz jej: Tak mówi PAN BÓG:

Oto Ja jestem przeciwko tobie, góro Seir.

Wyciągnę moją rękę przeciwko tobie.

Zamienię cię w pustkowie i zgliszcza.

⁴ Twoje miasta obrócę w ruinę,

ty zaś staniesz się pustkowiem.

I przekonasz się, że Ja jestem PANEM.

⁵ Ty żywiłaś zadawnioną wrogość i wydałaś Izraelitów pod miecz w czasie ich niedoli, gdy ich kara doszła do kresu. ⁶ Dlatego – na moje życie, wyrocznia PANA BOGA – sprawię, że będziesz krwawić i krew będzie cię prześladować. Tak! Ponieważ nieustannie przelewałaś krew, krew będzie cię prześladować. ⁷ Górę Seir zamienię w bezludną pustynię. Wytracę na niej każdego wędrowca. ⁸ Jej wzgórza pokryję trupami pobitych. Na twoich pagórkach, w twoich dolinach i we wszystkich twoich wąwozach padną pobici mieczem.

⁹ Zamienię cię w wieczne odludzie.

Twoje miasta nie będą zamieszkane.

I przekonacie się, że Ja jestem PANEM.

¹⁰ Mówiłaś: «Obydwa narody i obydwa kraje będą moimi, wezmę je w posiadanie, nawet gdyby PAN tam przebywał», ¹¹ dlatego – na moje życie, wyrocznia PANA BOGA – postąpię z tobą według twojego gniewu i według zapalczywości, z jaką ty postępowałaś z nienawiści do nich. Dam ci się poznać, gdy będę cię sądził. ¹² Przekonasz się, że Ja, PAN, słyszałem wszystkie obelgi, które wypowiadałaś przeciwko górom Izraela, mówiąc: «Obyście były spustoszone i dane nam na pożarcie!». ¹³ Wywyższałaś się nade Mnie w swojej mowie i urągałaś Mi swoimi słowami – Ja to słyszałem. ¹⁴ Tak mówi PAN BÓG: Ku radości całej ziemi uczynię z ciebie pustkowie. ¹⁵ Jak ty cieszyłaś się, że dziedzictwo ludu Izraela stało się pustkowiem, tak Ja uczynię tobie. Góra Seir i cały Edom staną się pustkowiem. Wtedy przekonacie się, że Ja jestem PANEM”.

BŁOGOSŁAWIEŃSTWA DLA GÓR IZRAELA

Rozdział 36

36 ¹„Synu człowieczy, mów do gór Izraela i powiedz: Góry Izraela, słuchajcie słowa PANA. ²Tak mówi PAN BÓG: Wróg szydził z was: «Oto prastare wzgórza stały się naszą własnością!». ³Prorokuj więc i mów: Tak mówi PAN BÓG: Pustoszono was i zewsząd na was napadano, abyście się stały własnością reszty narodów. Ludzie obmawiali was i zniesławiali. ⁴Dlatego, góry Izraela, słuchajcie słowa PANA BOGA: Tak mówi PAN BÓG górom, pagórkom, potokom i dolinom, spustoszonym ruinom, opuszczonym miastom, które stały się łupem i pośmiewiskiem dla reszty sąsiednich narodów, ⁵tak mówi PAN BÓG: Przysięgam wam żarliwie, mówię przeciwko reszcie narodów i przeciwko całemu Edomowi, który wziął mój kraj w posiadanie z radosnym sercem i z pogardą w duchu, aby uczynić jego pastwiska swoim łupem. ⁶Dlatego prorokuj o ziemi Izraela i powiedz górom, pagórkom, potokom i dolinom: Tak mówi PAN BÓG: Oto Ja mówię w ogniu swojego oburzenia, gdy wy musicie znosić te zniewagi narodów, ⁷dlatego tak mówi PAN BÓG: Przysięgam, że narody, które są dokoła was, same będą znieważane. ⁸Wy zaś, góry Izraela, zazielenicie się, przyniesiecie owoce mojemu ludowi, Izraelowi, bo wkrótce on tu wróci. ⁹Oto jestem i zwracam się do was: będziecie uprawiane i obsiewane. ¹⁰Sprawię, że mnóstwo ludzi tam zamieszka, cały lud Izraela. Miasta będą zamieszkane, ruiny zostaną odbudowane. ¹¹Sprawię, że będzie tam mnóstwo ludzi i zwierząt. Będą płodni i będą się mnożyć. Sprawię, że będziecie zamieszkane jak dawniej. Będę wam sprzyjał bardziej niż poprzednio i przekonacie się, że Ja jestem PANEM. ¹²Sprawię, że ludzie będą chodzili po tobie, ziemio izraelska. Mój lud weźmie cię w posiadanie. Staniesz się ich dziedzictwem i już ich więcej nie osierocisz. ¹³Tak mówi PAN BÓG: Mówili o tobie, że pożerasz ludzi, że osierocasz swój lud. ¹⁴Oto nie będziesz więcej pożerać ludzi i nie będziesz więcej osierocać swojego ludu – wyrocznia PANA BOGA. ¹⁵Sprawię, że narody nie będą cię już więcej znieważać. Nie będziesz już znosić obelgi narodów, a ludu twojego nie będziesz więcej osierocać – wyrocznia PANA BOGA.

OCZYSZCZENIE IZRAELA

¹⁶ PAN przemówił do mnie w tych słowach: ¹⁷ „Synu człowieczy, gdy lud Izraela mieszkał w swojej ziemi, splamił ją swoim postępowaniem i swoimi czynami. Ich postępki były w moich oczach równie nieczyste, jak kobieta mająca krwawienia miesięczne. ¹⁸ Wylałem więc na nich moje oburzenie za krew, którą przelali w tej ziemi, i za ich bożki, którymi ją splamili. ¹⁹ Rozproszyłem ich między narodami i rozrzuciłem po krajach. Osądziłem ich według ich postępowania i według ich uczynków. ²⁰ Przychodząc do narodów, hańbili tam moje święte imię. Mówiono bowiem o nich: «Oni są ludem PANA, lecz opuścili Jego kraj». ²¹ Ale zrobiło mi się przykro, że moje święte imię Izraelici zhańbili wśród narodów, do których przybyli. ²² Dlatego powiedz domowi Izraela: Tak mówi PAN BÓG: Ja czynię to nie z waszego powodu, Izraelici, ale ze względu na moje święte imię, zbezczeszczone wśród narodów, do których przybyliście. ²³ Uświęcę moje wielkie imię znieważone i zbezczeszczone przez was wśród narodów. Wtedy narody przekonają się, że Ja jestem PANEM, gdy wobec nich objawię wśród was swoją świętość – wyrocznia PANA BOGA. ²⁴ Zabiorę was spomiędzy narodów, zgromadzę was ze wszystkich krajów i wprowadzę do waszej ziemi. ²⁵ Pokropię was czystą wodą, aby was oczyścić. Oczyszczę was ze wszystkich waszych nieczystości i ze wszystkich waszych bożków. ²⁶ Dam wam nowe serce i nowego ducha ześlę do waszego wnętrza. Wyjmę z waszej piersi serce kamienne, a dam wam serce z ciała. ²⁷ Poślę do waszego wnętrza mojego Ducha i sprawię, że będziecie postępowali według moich nakazów i zachowywali moje prawo. Będziecie go przestrzegali. ²⁸ Zamieszkacie w kraju, który dałem waszym przodkom. Będziecie moim ludem, a Ja będę waszym Bogiem. ²⁹ Uwolnię was od wszystkich waszych nieczystości. Sprawię, że wzejdzie zboże, pomnożę je i sprawię, że nie będziecie głodni. ³⁰ Rozmnożę owoce drzew i plony ziemi, żebyście nie cierpieli więcej hańby głodu wśród narodów. ³¹ Przypomnicie sobie wasze złe postępowanie i wasze czyny, które nie były dobre. Będziecie się brzydzić samych siebie z powodu waszych grzechów i waszych obrzydliwości. ³² Musicie jednak wiedzieć, że nie ze względu na was tak uczynię – wyrocznia PANA BOGA. Wstydźcie się i rumieńcie z powodu waszego postępowania, ludu izraelski!

³³ Tak mówi PAN BÓG: W dniu, w którym was oczyszczę ze wszystkich waszych grzechów, sprawię, że miasta będą zamieszkane, ruiny zostaną odbudowane, ³⁴ spustoszona ziemia będzie uprawiana i nie będzie już pustkowiem w oczach każdego przechodnia. ³⁵ Będą mówić: Ten kraj, niegdyś spustoszony, stał się jak ogród Edenu. Miasta zrujnowane, spustoszone i zburzone są teraz umocnione i zamieszkane. ³⁶ I przekonają się narody, które pozostały wokół was, że Ja jestem PANEM. Odbuduję to, co było zburzone. Obsieję to, co było spustoszone. Ja, PAN, powiedziałem to i wykonam. ³⁷ Tak mówi PAN BÓG: Wysłucham prośby Izraela i tak im uczynię: pomnożę u nich ludzi jak owce. ³⁸ Jak liczne są stada prowadzone do świątyni, jak liczne są owce w Jerozolimie podczas świąt, tak zrujnowane miasta będą pełne ludzi. I przekonają się, że Ja jestem PANEM”.

WIZJA ODRODZENIA NARODU

Rozdział 37

37 ¹Ręka PANA spoczęła na mnie. PAN wyprowadził mnie w duchu i postawił pośrodku równiny pełnej kości. ²Kazał mi przejść między nimi i obejść je dokoła. A na całej powierzchni równiny było ich bardzo dużo. Były zupełnie wyschnięte. ³Wtedy zapytał mnie: „Synu człowieczy, czy te kości mogą ożyć?”. Odpowiedziałem: PANIE Boże, Ty wiesz najlepiej. ⁴Rzekł do mnie: „Wygłoś do tych kości proroctwo i powiedz im: Wyschnięte kości, słuchajcie słowa PANA. ⁵Tak mówi PAN Bóg do tych kości: Oto Ja ześlę na was ducha i ożyjecie. ⁶Dam wam ścięgna, okryję was ciałem, oblokę was skórą i udzielę wam ducha. Ożyjecie i przekonacie się, że Ja jestem PANEM”. ⁷Wygłosiłem więc proroctwo zgodnie z nakazem. A gdy prorokowałem, powstał szum i szelest. Kości zaczęły się zbliżać jedna do drugiej. ⁸Patrzyłem, a oto pojawiły się na nich ścięgna, oblekły się ciałem i z wierzchu pokryła je skóra. Ale jeszcze nie było w nich życia. ⁹Wtedy rzekł do mnie: „Prorokuj do ducha. Wygłoś proroctwo, synu człowieczy, i powiedz duchowi: Tak mówi PAN Bóg: Przybądź, duchu, z czterech stron i tchnij na tych zabitych, aby ożyli”. ¹⁰Prorokowałem zgodnie z nakazem. I wstąpił w nich duch. A oni ożyli i stanęli na nogach – bardzo liczne wojsko. ¹¹Powiedział mi: „Synu człowieczy, te kości to cały lud Izraela. Oto mówią oni: «Wyschły nasze kości, przepadła nasza nadzieja, jesteśmy zgubieni». ¹²Dlatego wypowiedz do nich proroctwo: Tak mówi PAN Bóg: Oto Ja otworzę wasze groby, wyprowadzę was z grobów, ludu mój, i wprowadzę do ziemi Izraela. ¹³Przekonacie się, że Ja jestem PANEM, gdy otworzę wasze groby i wyprowadzę was z grobów, ludu mój. ¹⁴Udzielę wam mojego ducha i ożyjecie. Osadzę was w waszej ziemi i przekonacie się, że skoro Ja, PAN, tak powiedziałem, to również to wykonam – wyrocznia PANA”.

NOWE PRZYMIERZE Z ODNOWIONYM LUDEM

¹⁵ PAN przemówił do mnie w tych słowach: ¹⁶ „Synu człowieczy, weź sobie kawałek drewna i napisz na nim: «Juda i sprzymierzeni z nim Izraelici». Potem weź inny kawałek drewna i napisz na nim: «Józef, drewno Efraima i sprzymierzonego z nim całego ludu Izraela». ¹⁷ Złóż razem obydwa kawałki drewna, aby stały się jednym w twojej ręce. ¹⁸ A gdy twoi rodacy zapytają cię: «Co to znaczy?», ¹⁹ odpowiesz im: Tak mówi PAN BÓG: Oto Ja wezmę drewno Józefa, które jest w ręku Efraima i sprzymierzonych z nim plemion Izraela, i złączę je z drewnem Judy, i uczynię je jednym drewnem. W moim ręku będą stanowić jedno. ²⁰ Będą widzieć w twoim ręku oba kawałki drewna, na których umieściłeś napis. ²¹ Powiesz im: Tak mówi PAN BÓG: Oto Ja zbiorę Izraelitów spośród narodów, do których poszli. Zgromadzę ich zewsząd i wprowadzę do ich ziemi. ²² Uczynię z nich jeden naród w kraju na górach Izraela. Jeden król będzie panował nad nimi wszystkimi. Nie będą więcej dwoma narodami, nie będą już podzieleni na dwa królestwa. ²³ Nie będą się więcej plamili ohydnymi bożkami ani żadnymi odstępstwami. Uwolnię ich od wszelkich odstępstw, którymi zgrzeszyli. Oczyszczę ich i będą moim ludem, a Ja będę ich Bogiem. ²⁴ Sługa mój, Dawid, będzie ich królem. Wszyscy będą mieli jednego pasterza. Będą postępowali według mojego prawa. Będą przestrzegali moich nakazów i wypełniali je. ²⁵ Zamieszkają w kraju, który dałem mojemu słudze, Jakubowi, i w którym przebywali ich przodkowie. Będą w nim mieszkali oni, ich dzieci oraz ich wnuki po wszystkie czasy. Mój sługa, Dawid, będzie ich księciem na zawsze. ²⁶ Zawrę z nimi przymierze pokoju. Będzie to wieczne przymierze. Osadzę ich i rozmnożę. Umieszczę pośród nich moją świątynię na wieki. ²⁷ Pośród nich będzie moje mieszkanie. Będę ich Bogiem, a oni będą moim ludem. ²⁸ Gdy moja świątynia będzie wśród nich na wieki, narody poznają, że Ja jestem PANEM, który uświęca Izraela”.

WIZJA CZASÓW OSTATECZNYCH

NAJAZD GOGA Z KRAJU MAGOG

Rozdział 38

38 ¹PAN przemówił do mnie w tych słowach: ²„Synu człowieczy, zwróć się w stronę Goga w krainie Magog, w stronę tego wielkiego księcia Meszek i Tubal. Prorokuj przeciwko niemu. ³Powiedz: Tak mówi PAN BÓG: Oto Ja wystąpię przeciwko tobie, Gogu, wielki książę Meszek i Tubal. ⁴Zawrócę cię i włożę haki w twoje szczęki. Wyprowadzę ciebie i całe twoje wojsko, konie i jeźdźców, wszystkich wspaniale odzianych, liczną rzeszę z tarczami i puklerzami, wszystkich władających mieczem. ⁵Wraz z nimi jest: Persja, Kusz i Put, wszyscy w puklerzach i szyszakach; ⁶Gomer i wszystkie jego oddziały; Bet-Togarma z dalekiej północy i wszystkie jego oddziały. Staną przy tobie liczne narody. ⁷Przygotuj się dobrze, ty i wszyscy, którzy zgromadzili się przy tobie. Będziesz do mojej dyspozycji. ⁸ Po wielu dniach zostaniesz posłany. Na końcu czasów wejdziesz do kraju, którego ludność ocalała po przejściu miecza, do tych, którzy zostali zgromadzeni spośród licznych narodów. Wyruszysz przeciwko górom Izraela, które długo były spustoszone. Wrócili oni spośród narodów i wszyscy mieszkają bezpiecznie. ⁹Wtargniesz jak burza, nadciągniesz jak chmura, aby przykryć kraj. Przybędziesz ze swoimi oddziałami i licznymi narodami.

¹⁰ Tak mówi PAN BÓG: W tym dniu zrodzą się w tobie liczne zamysły i zawładną twoim sercem. Poweźmiesz zbrodniczy plan. ¹¹ Powiesz: Wyruszę przeciwko bezbronnemu krajowi. Napadnę na ludzi spokojnych, mieszkających bezpiecznie. Mieszkają oni w miastach bez murów i zaryglowanych bram. ¹² Zabiorę zdobycz, zagarnę łupy, zwrócę swoją rękę przeciwko zamieszkałym ruinom, przeciwko ludowi zgromadzonemu spośród narodów. Ten lud mieszkający w pępku świata zajmuje się swoim bydłem i majętnością. ¹³ Szeba i Dedan, kupcy Tarszisz i wszyscy jego dostojnicy zapytają ciebie: «Czy przybyłeś zagarnąć łupy? Czy po to zgromadziłeś swoje wojsko, aby zagrabić srebro i złoto, by zabrać bydło i majętności, aby zagarnąć wielkie łupy?». ¹⁴ Dlatego prorokuj, synu człowieczy, i powiedz Gogowi: Tak mówi PAN BÓG: Oto, co stanie się w tym czasie, gdy mój lud izraelski będzie mieszkał bezpiecznie: ¹⁵ Przybędziesz ze swojego kraju, z dalekiej północy, wraz z wieloma narodami. Będziesz miał liczną jazdę i niezliczoną piechotę. ¹⁶ Nadciągniesz przeciwko mojemu ludowi izraelskiemu jak chmura, aby przykryć kraj. Na końcu czasów sprowadzę cię przeciwko mojemu krajowi, aby poznały Mnie narody, gdy wobec nich na tobie, Gogu, objawię swoją świętość. ¹⁷ Tak mówi PAN BÓG: Ty jesteś tym, o którym niegdyś mówiłem przez moje sługi, proroków Izraela, którzy przez lata zapowiadali te dni, gdy przyprowadzę ciebie przeciwko niemu. ¹⁸ W tym dniu, w dniu, kiedy Gog wejdzie do ziemi Izraela, ukaże się gniew na moim obliczu – wyrocznia PANA BOGA. ¹⁹ W mojej zapalczywości, w ogniu mojego gniewu powiedziałem: Przysięgam, że w tym dniu sprowadzę na Izraela wielkie trzęsienie ziemi. ²⁰ Zadrżą przede Mną ryby morskie i ptaki latające w powietrzu, dzikie zwierzęta, płazy pełzające po ziemi i każdy człowiek żyjący na ziemi. Rozpadną się góry, osuną się zbocza i runą wszystkie mury. ²¹ Wezwę do walki przeciwko Gogowi całą moją górzystą krainę – wyrocznia PANA BOGA. Jeden zwróci swój miecz przeciwko drugiemu. ²² Dokonam sądu nad nim przez zarazę i krew. Ześlę ulewny deszcz i wielki grad. Ogień i siarkę spuszczę na niego, na jego oddziały i na liczne narody, które z nim będą. ²³ Objawię swoją wielkość i świętość. Dam się poznać wobec licznych narodów i przekonają się, że Ja jestem PANEM.

KLĘSKA GOGA I JEGO SPRZYMIERZEŃCÓW

Rozdział 39

39 ¹Synu człowieczy, prorokuj przeciwko Gogowi w słowach: Tak mówi PAN BÓG: Oto Ja wystąpię przeciwko tobie, Gogu, wielki książę Meszek i Tubal. ²Zawrócę cię, poprowadzę, każę ci przyjść z dalekiej północy i wprowadzę cię na góry izraelskie. ³Wytrącę łuk z twojej lewej ręki i sprawię, że strzały wypadną ci z prawej ręki. ⁴Na górach izraelskich polegniesz ty i wszystkie twoje oddziały oraz sprzymierzone z tobą narody. Wydam cię na żer ptakom drapieżnym, wszelkiemu ptactwu i dzikim zwierzętom. ⁵Padniesz na otwartym polu, bo Ja tak powiedziałem – wyrocznia PANA BOGA. ⁶Ześlę ogień na Magog i żyjących bezpiecznie mieszkańców wysp. Wtedy przekonają się, że Ja jestem PANEM. ⁷Poznają moje święte imię wśród mojego ludu izraelskiego i sprawię, że nie będą więcej hańbić mojego świętego imienia. Narody przekonają się, że Ja jestem PANEM, świętym Izraela.

⁸ Oto nadchodzi i spełnia się – wyrocznia PANA BOGA. To jest dzień, o którym mówiłem. ⁹ Wyjdą mieszkańcy miast izraelskich, rozpalą ogień i będą palić zbroje, tarcze, puklerze, łuki, strzały, oszczepy i dzidy. Będą tym palić przez siedem lat. ¹⁰ Nie będą musieli przynosić drewna z pola. Nie będą wycinać lasów, gdyż ogień będą podsycać orężem. Zabiorą ich zdobycz, zagarną ich łupy – wyrocznia PANA BOGA. ¹¹ W owym dniu wyznaczę dla Goga sławne miejsce na grób w Izraelu: dolinę Abarim na wschód od morza, tę, która zamyka drogę przechodniom. Tam pogrzebią Goga z całym towarzyszącym mu tłumem. Nazwą ją Doliną Tłumów Goga. ¹² Lud izraelski będzie ich grzebał przez siedem miesięcy, aby oczyścić kraj. ¹³ Pogrzebie ich cały lud kraju i będzie to ich chlubą. Będzie to dzień, w którym się wsławię – wyrocznia PANA BOGA. ¹⁴ Wyznaczą ludzi, którzy będą stale obchodzić kraj, aby go oczyścić, i będą grzebać przechodniów i porzuconych. Do końca siódmego miesiąca będą przeszukiwać kraj. ¹⁵ Obchodzący będą przechodzić przez kraj i gdy ktoś zobaczy kość ludzką, pozostawi obok niej znak, aby grabarze pogrzebali ją w Dolinie Tłumów Goga. ¹⁶ Stąd nawet miasto zostanie nazwane Hamon, to znaczy tłum. Tak dokona się oczyszczenie kraju.

¹⁷ Tak mówi PAN BÓG: Synu człowieczy, powiedz ptakom, wszystkiemu co ma skrzydła, wszystkim dzikim zwierzętom: Zgromadźcie się i przyjdźcie! Zbierzcie się zewsząd na moją wielką ucztę ofiarną, którą wam przygotowałem na górach Izraela. Jedzcie mięso i pijcie krew. ¹⁸ Będziecie jeść mięso bohaterów i pić krew książąt kraju: barany, baranki, kozły, cielęta, wszelkie tuczne bydło Baszanu. ¹⁹ Nasycicie się tłuszczem, upoicie się krwią mojej uczty ofiarnej, którą dla was przygotowałem. ²⁰ Nasycicie się przy moim stole mięsem koni, wierzchowców, bohaterów i wszystkich wojowników – wyrocznia PANA BOGA.

CHWAŁA IMIENIA BOŻEGO WŚRÓD NARODÓW

²¹ Tak objawię moją chwałę wśród narodów. Wszystkie narody zobaczą mój sąd, którego dokonałem, kładąc na nich swoją rękę. ²² Tego dnia przekona się lud Izraela, że Ja jestem PANEM, ich Bogiem na zawsze. ²³ Narody zrozumieją, że lud Izraela poszedł do niewoli z powodu swoich grzechów. Ze względu na ich niewierność odwróciłem się od nich i wydałem ich w ręce wrogów, tak że wszyscy padli od miecza. ²⁴ Postąpiłem z nimi według ich nieczystości i występków. Odwróciłem się od nich. ²⁵ Dlatego tak mówi PAN BÓG: Teraz odmienię los Jakuba, ulituję się nad całym ludem Izraela i będę zazdrosny o moje święte imię. ²⁶ Zapomną o swojej hańbie oraz o wszystkich niewiernościach, którymi Mnie obrazili. Zamieszkają w swojej ziemi bezpiecznie i nikt ich nie będzie już niepokoił. ²⁷ Gdy sprowadzę ich spośród narodów i zgromadzę z wrogich krajów, objawię w nich swoją świętość wobec licznych narodów. ²⁸ Wtedy przekonają się, że Ja jestem PANEM, ich Bogiem: Ja zesłałem ich na wygnanie pomiędzy narody, lecz teraz ich zgromadzę w ich kraju i już ich nie opuszczę. ²⁹ Nie odwrócę się już więcej od nich, ponieważ mojego ducha wylałem na lud Izraela – wyrocznia PANA BOGA”.

WIZJA NOWEJ ZIEMI

NOWA ŚWIĄTYNIA

Rozdział 40

40 ¹W dwudziestym piątym roku naszego wygnania, w dziesiątym dniu pierwszego miesiąca, czternaście lat po zburzeniu miasta, w tym właśnie dniu spoczęła na mnie ręka PANA. I wprowadził mnie tam. ²W widzeniach Bożych przyprowadził mnie do kraju Izraela i postawił mnie na bardzo wysokiej górze. Na niej, naprzeciwko mnie, było jakby budujące się miasto. ³Wprowadził mnie tam. A oto w bramie stał ktoś, kto wyglądał, jakby był z brązu. Miał on w ręku lniany sznur i pręt mierniczy. ⁴Człowiek ten powiedział do mnie: Synu człowieczy, patrz dokładnie, słuchaj uważnie i weź sobie do serca wszystko, co ci pokazuję, ponieważ po to zostałeś tu wprowadzony, żebym ci to pokazał. Opowiedz ludowi izraelskiemu o wszystkim, co zobaczysz.

MUR ZEWNĘTRZNY

⁵ A oto mur zewnętrzny okalał świątynię. Człowiek ten miał w ręku sześciołokciowy pręt mierniczy – każdy łokieć przedłużony o jedną szerokość dłoni. Dokonał pomiaru: grubość konstrukcji – jeden pręt, wysokość – jeden pręt.

BRAMA WSCHODNIA

⁶ Potem wszedł w bramę, której fasada była zwrócona na wschód. Wszedł po jej stopniach i zmierzył próg bramy: jeden pręt głębokości. Każdy próg – jeden pręt głębokości. ⁷ Wnęka miała wymiary: jeden pręt na jeden. Między wnękami było pięć łokci. Próg bramy od strony przedsionka miał wewnątrz jeden pręt głębokości. ⁸ Następnie zmierzył przedsionek bramy: osiem łokci. ⁹ Jego filary: dwa łokcie. Przedsionek bramy był wewnątrz. ¹⁰ Brama wschodnia miała trzy wnęki z jednej i z drugiej strony. Każda z nich miała ten sam wymiar. Taki sam był też wymiar filarów po jednej i po drugiej stronie. ¹¹ Potem zmierzył szerokość wejścia do bramy: dziesięć łokci. Całkowita szerokość bramy wynosiła trzynaście łokci. ¹² Przed wnękami była przegroda na jeden łokieć. Jeden łokieć miała też przegroda z przeciwnej strony. Wnęka miała po sześć łokci z każdej strony. ¹³ Zmierzył też bramę od tylnej ściany jednej wnęki do tylnej ściany drugiej wnęki. Szerokość jej wynosiła dwadzieścia pięć łokci. Wejście było naprzeciw wyjścia. ¹⁴ Zmierzył filary: sześćdziesiąt łokci. Za filarem bramy rozciągał się dziedziniec. ¹⁵ Od fasady bramy wejściowej do fasady przedsionka wewnątrz bramy: pięćdziesiąt łokci. ¹⁶ W bramie we wnękach i przy filarach po obu stronach znajdowały się okratowane okna. Także przedsionki miały dookoła okna od wewnątrz. Filary były ozdobione rzeźbionymi palmami.

DZIEDZINIEC ZEWNĘTRZNY

¹⁷ Potem wprowadził mnie na dziedziniec zewnętrzny. Tu znajdowały się sale. Dziedziniec wyłożony był dookoła kamienną posadzką, a na niej znajdowało się trzydzieści sal. ¹⁸ Kamienna posadzka była ułożona wzdłuż bram. To była posadzka dolna. ¹⁹ Następnie zmierzył odległość od fasady bramy dolnej do dziedzińca wewnętrznego. Od strony zewnętrznej wynosiła ona sto łokci. To było od strony wschodniej.

BRAMA PÓŁNOCNA

Co do północy, ²⁰ zmierzył długość i szerokość bramy zwróconej na północ, od strony dziedzińca zewnętrznego. ²¹ Miała ona po trzy wnęki z jednej i drugiej strony. Jej filary i przedsionki miały takie same wymiary jak w pierwszej bramie: długość pięćdziesiąt łokci, a szerokość dwadzieścia pięć łokci. ²² Jej okna, przedsionek i palmy miały takie same wymiary jak w bramie wschodniej. Wchodziło się do niej po siedmiu stopniach. Naprzeciwko nich znajdował się przedsionek. ²³ Brama dziedzińca wewnętrznego była naprzeciw bramy północnej i wschodniej. Zmierzył odległość od bramy do bramy. Wynosiła ona sto łokci.

BRAMA POŁUDNIOWA

²⁴ Potem poprowadził mnie na południe. Także po stronie południowej znajdowała się brama. Zmierzył jej filary i przedsionek. Miały takie same wymiary. ²⁵ Brama i jej przedsionek miały wokoło okna podobne do tamtych. Jej długość wynosiła pięćdziesiąt łokci, a szerokość dwadzieścia pięć. ²⁶ Prowadziło do niej siedem stopni. Naprzeciw nich był przedsionek. Na jej filarach z jednej i z drugiej strony znajdowały się rzeźbione palmy.

²⁷ Dziedziniec wewnętrzny miał bramę po stronie południowej. Zmierzył odległość od bramy do bramy po stronie południowej. Wynosiła ona sto łokci.

DZIEDZINIEC WEWNĘTRZNY. BRAMA POŁUDNIOWA

²⁸ Następnie wprowadził mnie przez bramę południową na dziedziniec wewnętrzny. Zmierzył bramę południową. Miała takie same wymiary jak poprzednia. ²⁹ Jej wnęki, filary i przedsionek miały takie same wymiary. Brama i jej przedsionek miały wokoło okna. Jej długość wynosiła pięćdziesiąt łokci, a szerokość dwadzieścia pięć. ^{[30]
31} Jej przedsionek znajdował się po stronie dziedzińca zewnętrznego. Na jej filarach znajdowały się rzeźbione palmy. Do jej wejścia prowadziło osiem stopni.

BRAMA WSCHODNIA

³² Potem wprowadził mnie na dziedziniec wewnętrzny po stronie wschodniej i zmierzył bramę. Miała takie same wymiary jak poprzednia. ³³ Jej wnęki, filary i przedsionek miały takie same wymiary. Brama i jej przedsionek miały wokoło okna. Jej długość wynosiła pięćdziesiąt łokci, a szerokość dwadzieścia pięć. ³⁴ Jej przedsionek znajdował się po stronie dziedzińca zewnętrznego. Na jej filarach z jednej i z drugiej strony znajdowały się rzeźbione palmy. Do jej wejścia prowadziło osiem stopni.

BRAMA PÓŁNOCNA

³⁵ Następnie poprowadził mnie ku bramie północnej i zmierzył ją. Miała takie same wymiary jak poprzednia. ³⁶ Zmierzył też jej wnęki, filary i przedsionek. Miała ona wokoło okna. Jej długość wynosiła pięćdziesiąt łokci, a szerokość dwadzieścia pięć. ³⁷ Jej przedsionek znajdował się po stronie dziedzińca zewnętrznego. Na jej filarach z jednej i z drugiej strony znajdowały się rzeźbione palmy. Do jej wejścia prowadziło osiem stopni.

PRZEDSIONKI BRAM I SALE DZIEDZIŃCA WEWNĘTRZNEGO

³⁸ Przy filarach każdej bramy znajdowała się sala z własnym wejściem. Obmywano tam mięso ofiar całopalnych. ³⁹ W przedsionku bramy stały dwa stoły z jednej i dwa stoły z drugiej strony. Na nich zabijano zwierzęta na ofiary całopalne oraz na ofiary przebłagalne i wynagradzające. ⁴⁰ Z boku od zewnętrznej strony bramy północnej były przygotowane dla wchodzących dwa stoły. Również po przeciwnej stronie przedsionka bramy stały dwa stoły. ⁴¹ Po jednej i po drugiej stronie bramy stały więc z boku cztery stoły. Razem było zatem osiem stołów do zabijania zwierząt ofiarnych. ⁴² Dla przygotowania ofiar całopalnych były cztery stoły z kamienia ciosanego długości półtora łokcia, szerokości półtora łokcia i wysokości jednego łokcia. Na nich kładziono narzędzia, którymi zabijano zwierzęta na ofiary całopalne i ofiary krwawe. ⁴³ Do brzegów stołów wokoło były przymocowane listwy szerokości jednej dłoni. Na stołach składano mięso na ofiary.

⁴⁴ Za bramą wewnętrzną na dziedzińcu wewnętrznym znajdowały się dwie sale: jedna przy bramie północnej z fasadą zwróconą ku południowi i druga przy bramie południowej z fasadą zwróconą ku północy. ⁴⁵ Wtedy powiedział mi: „Ta sala, której fasada jest zwrócona ku południowi, przeznaczona jest dla kapłanów pełniących służbę w świątyni. ⁴⁶ Sala zaś, której fasada jest zwrócona ku północy, przeznaczona jest dla kapłanów pełniących służbę przy ołtarzu. Są oni synami Sadoka, potomkami synów Lewiego w służbie PANA”.

DZIEDZINIEC WEWNĘTRZNY. PRZEDSIONEK ŚWIĄTYNI

⁴⁷ Potem zmierzył kwadratowy dziedziniec: sto łokci długi i sto łokci szeroki. Przed świątynią znajdował się ołtarz. ⁴⁸ Następnie wprowadził mnie do przedsionka świątyni i zmierzył jego filary: miały po pięć łokci z jednej i drugiej strony. Szerokość wejścia wynosiła czternaście łokci. Boczne ściany wejścia miały po trzy łokcie z obu stron. ⁴⁹ Przedsionek miał dwadzieścia łokci długości i dwanaście szerokości. Prowadziło do niego dziesięć stopni. Przy filarach stały dwie kolumny: jedna z jednej i druga z drugiej strony.

MIEJSCE ŚWIĘTE

Rozdział 41

41 ¹Potem wprowadził mnie do świątyni i zmierzył filary. Miały po sześć łokci szerokości z jednej i drugiej strony. Taka była szerokość filaru. ²Szerokość wejścia wynosiła dziesięć łokci. Boczne ściany wejścia: po pięć łokci z jednej i drugiej strony. Zmierzył jego długość: czterdzieści łokci, i szerokość: dwadzieścia łokci.

MIEJSCE NAJŚWIĘTSZE

³ Potem wszedł do wnętrza. Zmierzył filary przy wejściu: dwa łokcie. Szerokość wejścia wynosiła sześć łokci. Boczne ściany wejścia: po siedem łokci. ⁴ Zmierzył jego długość: dwadzieścia łokci i szerokość: dwadzieścia łokci. I rzekł do mnie: „To jest miejsce najświętsze”.

SALE BOCZNE

⁵ Następnie zmierzył mur świątyni: sześć łokci. Głębokość sal wokół świątyni: cztery łokcie. ⁶ Sale boczne znajdowały się na trzech poziomach, na każdym poziomie po trzydzieści. Dookoła przy murze świątyni znajdowały się przejścia do sal bocznych, ale konstrukcja pięter nie naruszała muru świątyni. ⁷ Im wyższe piętro, tym sale były obszerniejsze. Znajdowały się one naokoło świątyni w murze okalającym budowlę. Wewnętrzna przestrzeń poszerzała się ku górze. Z poziomu dolnego przez środkowy wchodziło się na górny. ⁸ Widziałem podwyższenie dookoła świątyni. Fundamenty sal bocznych mierzyły cały pręt, czyli sześć łokci głębokości. ⁹ Szerokość zewnętrznych ścian sal bocznych miała pięć łokci. Wolna przestrzeń między salami przy świątyni ¹⁰ a salami bocznymi wynosiła dwadzieścia łokci wokół całej świątyni. ¹¹ Drzwi sal bocznych wychodziły na tę wolną przestrzeń: jedne od północy, a drugie od południa. Szerokość muru przy wolnej przestrzeni wynosiła dookoła pięć łokci.

BUDOWLA OD STRONY ZACHODNIEJ

¹² Budowla od strony zachodniej, znajdująca się poza przestrzenią zamkniętą, miała siedemdziesiąt łokci szerokości. Ściana budowli miała dookoła pięć łokci szerokości, a jej długość wynosiła dziewięćdziesiąt łokci.

CAŁY OBIEKT SAKRALNY

¹³ Potem zmierzył świątynię. Jej długość: sto łokci. Przestrzeń zamknięta i budowla oraz jej ściany miały sto łokci długości. ¹⁴ Szerokość fasady świątyni oraz przestrzeni zamkniętej od strony wschodniej: sto łokci. ¹⁵ Zmierzył długość budowli znajdującej się poza przestrzenią zamkniętą, która była za świątynią. Wraz z krużgankami po obu stronach mierzyła ona sto łokci.

OZDOBY WNĘTRZA

Miejsce święte wewnątrz i jego przedsionek z zewnątrz ¹⁶ były wyłożone drewnem. Okna były okratowane. Przed progiem znajdowały się z trzech stron krużganki. Od ziemi aż do okien wykonane były z drewna hebanowego. Okna były zasłonięte. ¹⁷ Nad wejściem, we wnętrzu świątyni oraz na zewnątrz, na wszystkich ścianach wewnątrz i zewnątrz znajdowały się ozdoby: ¹⁸ rzeźbione cheruby i palmy. Palmy były między cherubami. Każdy cherub miał dwa oblicza: ¹⁹ oblicze ludzkie zwrócone ku jednej palmie i oblicze lwa zwrócone ku drugiej. Znajdowały się one wokół całej świątyni. ²⁰ Cheruby i palmy były wyrzeźbione na ścianie miejsca świętego od podłogi aż ponad wejście. ²¹ Odrzwia miejsca świętego były prostokątne.

OŁTARZ

To, co było widać przed miejscem świętym, wyglądało jak ²² drewniany ołtarz. Był on wysoki na trzy łokcie, a długi na dwa łokcie. Miał drewniane narożniki, podstawę i ścianki. Człowiek ten powiedział do mnie: „To jest stół, który stoi przed PANEM”.

DRZWI ŚWIĄTYNI

²³ Świątynia miała podwójne drzwi. Święte mieszkanie ²⁴ też miało podwójne drzwi. Drzwi te miały ruchome skrzydła: jedne drzwi – dwa skrzydła i drugie dwa skrzydła. ²⁵ Na drzwiach miejsca świętego były wyrzeźbione cheruby i palmy podobne do tych na ścianach. Na zewnątrz nad przedsionkiem znajdował się drewniany daszek. ²⁶ Okna były okratowane, a po obu stronach przedsionka znajdowały się palmy, również na bocznych salach świątyni i na zadaszeniu.

SALE NA DZIEDZIŃCU ZEWNĘTRZNYM

Rozdział 42

42 ¹Potem wyprowadził mnie na dziedziniec zewnętrzny w kierunku północnym i wprowadził do sali, która była poza przestrzenią zamkniętą, naprzeciwko budowli po stronie północnej. ²Jej długość wynosiła sto łokci po stronie północnej, a szerokość pięćdziesiąt łokci. ³Naprzeciwko bram wewnętrznego dziedzińca i naprzeciwko posadzki dziedzińca zewnętrznego na wszystkich trzech poziomach znajdowały się balkony. ⁴Przed salami było przejście do wewnątrz szerokie na dziesięć łokci i długie na sto łokci. Wejścia do sal znajdowały się od północy. ⁵Sale górne były węższe od dolnych i środkowych, ponieważ pomniejszały je balkony. ⁶Były one bowiem trzypiętrowe, a ponieważ nie miały kolumn, takich jak kolumny dziedzińca, były węższe od dolnych i środkowych. ⁷Mur, który biegł wzdłuż sal na zewnątrz w kierunku dziedzińca zewnętrznego naprzeciw sal, miał pięćdziesiąt łokci długości, ⁸gdyż długość sal, które były na dziedzińcu zewnętrznym, wynosiła pięćdziesiąt łokci. Te zaś naprzeciw holu świątynnego miały sto łokci. ⁹Poniżej tych sal było wejście od wschodu, przez które wchodziło się do nich z dziedzińca zewnętrznego. ¹⁰Na przedłużeniu wschodniego muru dziedzińca, poza przestrzenią zamkniętą i naprzeciwko budowli, znajdowały się sale. ¹¹Przed nimi biegła droga. Wyglądały one tak samo jak sale, które były po stronie północnej. Miały taką samą długość i taką samą szerokość. Takie same były ich wyjścia i wejścia i taki sam układ. ¹²Podobnie jak w salach południowych, na początku muru przed zamkniętą przestrzenią znajdowało się wejście dla tych, którzy przychodzili od wschodu. ¹³Człowiek ten powiedział mi: „Sale północne i sale południowe, które znajdują się poza przestrzenią zamkniętą, to sale święte, gdyż tam kapłani, którzy zbliżają się do PANA, spożywają rzeczy najświętsze. Tam kładą rzeczy najświętsze: ofiarę pokarmową, ofiarę przebłagalną i ofiarę wynagradzającą, bo jest to miejsce święte. ¹⁴Po wejściu nie wolno kapłanom wychodzić z miejsca świętego na dziedziniec zewnętrzny, ale tam mają złożyć szaty, w których sprawowali służbę, bo są one święte. Następnie założą inne szaty i wtedy mogą udać się do miejsc przeznaczonych dla ludu”.

WYMIARY CAŁEJ ŚWIĄTYNI

¹⁵ Gdy skończył mierzenie świątyni wewnętrznej, wyprowadził mnie w stronę bramy wschodniej i zmierzył świątynię dookoła. ¹⁶ Od strony wschodniej wymierzył prętem mierniczym pięćset prętów. Potem obrócił się ¹⁷ i zmierzył stronę północną: pięćset prętów mierniczych. Następnie obrócił się ¹⁸ w stronę południową i znowu wymierzył pięćset prętów. ¹⁹ Obrócił się na zachód i odmierzył pięćset prętów. ²⁰ Tak więc wymierzył ją z czterech stron. Otaczał ją mur długi i szeroki na pięćset prętów, aby oddzielić święte od świeckiego.

POWRÓT CHWAŁY PANA DO ŚWIĄTYNI

Rozdział 43

43 ¹Następnie zaprowadził mnie do bramy wschodniej. ²A oto chwała Boga Izraela przybyła od wschodu. Jej szum był jak szum wielkich wód. Ziemia jaśniała od Jego chwały. ³A to widzenie było równe temu, które miałem nad rzeką Kebar. Upadłem na twarz. ⁴Chwała PANA weszła do świątyni przez bramę zwróconą ku wschodowi. ⁵Podniósł mnie duch i wprowadził na dziedziniec wewnętrzny. Wtedy to chwała PANA napełniła świątynię. ⁶ I usłyszałem kogoś mówiącego do mnie ze świątyni, podczas gdy człowiek stał obok mnie. ⁷ Powiedział on: „Synu człowieczy, to jest miejsce mojego tronu i mój podnóżek. Tu będę mieszkał pośród Izraelitów na wieki. Ani lud Izraela, ani jego królowie nie będą już więcej plamili mojego świętego imienia swoim nierządem i grobowcami, które kryją trupy królów. ⁸Kładli oni swój próg obok mojego progu, stawiali swoje drzwi obok moich drzwi i sąsiadowali ze Mną tylko przez ścianę. Znieważali moje święte imię swoimi obrzydliwościami. Dlatego wyniszczyłem ich w moim gniewie. ⁹Teraz jednak zaprzestaną nierządu i usuną grobowce swoich królów ode Mnie, a Ja zamieszkam wśród nich na wieki.

¹⁰ Synu człowieczy, pokaż ludowi izraelskiemu świątynię. Niech się wstydzą swoich grzechów i niech wytyczą jej układ. ¹¹ Gdy ogarnie ich wstyd z powodu ich czynów, opisz im wygląd świątyni, jej układ, jej wyjścia i wejścia, i cały jej kształt. Wypiszesz dla nich wszystkie jej urządzenia, wszystkie plany i cały jej regulamin. Niech przestrzegają wszystkich jej zasad i nakazów. Niech je zachowują! ¹² Takie jest prawo świątyni. Cały jej obszar na szczycie góry jest bardzo święty. Takie jest prawo świątyni”.

OŁTARZ CAŁOPALENIA

¹³ Takie są wymiary ołtarza w łokciach – a każdy łokieć przedłużony o jedną szerokość dłoni. Rów głęboki i szeroki na łokieć, a jego obramowanie szerokie na piędź. A oto wymiary ołtarza: ¹⁴ od rowu w ziemi do dolnego obramowania – dwa łokcie, a szerokość – jeden łokieć. Od małego obramowania do wielkiego obramowania – cztery łokcie, szerokość – jeden łokieć. ¹⁵ Palenisko – cztery łokcie. Nad paleniskiem wznoszą się cztery rogi. ¹⁶ Palenisko kwadratowe o boku dwunastu łokci. ¹⁷ Obramowanie również kwadratowe o boku czternastu łokci. Ołtarz otacza gzyms szeroki na pół łokcia. Dokoła rów głęboki na jeden łokieć. Stopnie ołtarza są zwrócone na wschód.

POŚWIĘCENIE OŁTARZA

¹⁸ Powiedział do mnie: „Synu człowieczy, tak mówi PAN BÓG: Oto nakazy dotyczące ołtarza: Po ukończeniu jego budowy należy złożyć na nim całopalenie i skropić go krwią. ¹⁹ Kapłanom lewickim, pochodzącym z rodu Sadoka, którzy zbliżają się do Mnie, aby Mi służyć, dasz młodego cielca na ofiarę przebłagalną – wyrocznia PANA BOGA. ²⁰ Weźmiesz jego krew, namaścisz nią cztery rogi ołtarza, cztery narożniki obramowania i gzyms wokoło. Tak oczyścisz go i dokonasz zadośćuczynienia. ²¹ Potem weźmiesz cielca przeznaczonego na ofiarę przebłagalną i spalisz go w świątyni, w miejscu wyznaczonym poza miejscem świętym. ²² Następnego dnia złożysz kozła bez skazy na ofiarę przebłagalną. Tak dokona się oczyszczenie ołtarza, jak to było z ofiarą z cielca. ²³ Kiedy dokonasz oczyszczenia, ofiarujesz młodego cielca bez skazy i barana bez skazy. ²⁴ Przedstawisz je PANU. Kapłani rzucą na nie sól i złożą je na całopalenie dla PANA. ²⁵ Przez siedem dni codziennie będziesz składał kozła na ofiarę przebłagalną. I będą składać młodego cielca i barana bez skazy. ²⁶ Przez siedem dni będą dokonywać zadośćuczynienia za ołtarz, będą go oczyszczać i poświęcać. ²⁷ Gdy upłyną te dni, w ósmym dniu kapłani będą nadal składać na ołtarzu wasze całopalenia i ofiary wspólnotowe. Wówczas okażę wam swoją łaskawość – wyrocznia PANA BOGA”.

PRZEDSIONEK ZEWNĘTRZNEJ BRAMY WSCHODNIEJ

Rozdział 44

44 ¹Potem zawrócił mnie ku zewnętrznej bramie świątyni, skierowanej na wschód. Była ona zamknięta. ²Rzekł do mnie PAN: „Brama ta pozostanie zamknięta i nie będzie się jej otwierać. Nikt nie będzie przez nią wchodził, ponieważ wszedł przez nią PAN, Bóg Izraela. Pozostanie więc zamknięta. ³Tylko władca, ze względu na swoją godność, będzie w niej zasiadał, aby spożywać posiłek przed PANEM. Wejdzie przez przedsionek bramy i tą samą drogą wyjdzie”.

WEJŚCIE NA TEREN ŚWIĄTYNI

⁴ Następnie bramą północną wprowadził mnie przed dom PANA. Patrzyłem, a oto chwała PANA wypełniła dom PANA. Upadłem na twarz. ⁵ PAN powiedział do mnie: „Synu człowieczy, weź sobie do serca, patrz dokładnie i słuchaj uważnie tego, co Ja ci powiem o wszystkich nakazach świątyni PANA i o jej przepisach. Zwróć uwagę na wchodzących do świątyni i na wszystkich, którzy ją opuszczają. ⁶ Powiedz buntowniczemu domowi Izraela: Tak mówi PAN BÓG: Dosyć już, domu Izraela, wszystkich waszych obrzydliwości! ⁷ Wprowadzacie do mojej świątyni nieobrzezanych cudzoziemców, którzy nie chcą być Mi posłuszni, a oni hańbią moją świątynię, składając w ofierze mój chleb, tłuszcz i krew. Łamiecie moje przymierze przez wszystkie wasze obrzydliwości. ⁸ Zamiast pełnić moją świętą służbę, sami ustanowiliście obcych stróżami w moim świętym mieszkaniu.

FUNKCJE LEWITÓW

⁹ Tak mówi PAN BÓG: Żaden nieobrzezany cudzoziemiec, który nie chce być Mi posłuszny, żaden obcy, który jest wśród Izraelitów, nie wejdzie do mojego świętego mieszkania. ¹⁰ Lewici, którzy oddalili się ode Mnie, gdy Izrael błądził, którzy odeszli ode Mnie za swoimi bożkami, poniosą karę za swoją winę. ¹¹ Będą służyć w mojej świątyni jako stróże bram świątyni i będą sługami świątyni. Oni będą zabijać zwierzęta na całopalenia i ofiary krwawe dla ludu. Oni będą służyć ludowi. ¹² Ponieważ usługiwali im przy ich bożkach i byli dla ludu izraelskiego przyczyną grzechu, dlatego podnoszę rękę przeciwko nim – wyrocznia PANA BOGA – poniosą karę za swoją winę. ¹³ Nie będą Mi służyć jako kapłani, nie będą się zbliżać do moich rzeczy świętych i najświętszych. Będą pohańbieni za obrzydliwości, które popełnili. ¹⁴ Ustanowię ich stróżami służby w świątyni, całej jej obsługi i całego jej rytuału.

OBOWIĄZKI KAPŁANÓW

¹⁵ Kapłani lewiccy, Sadokici, którzy pełnili służbę w mojej świątyni, gdy Izraelici oddalili się ode Mnie, przystąpią do Mnie i będą Mi służyć. Będą stali przede Mną, żeby Mi ofiarować tłuszcz i krew – wyrocznia PANA BOGA. ¹⁶ Będą wchodzili do mojego świętego mieszkania, będą przystępowali do mojego stołu, żeby Mi służyć i dbać o mój kult. ¹⁷ Gdy wejdą w bramy dziedzińca wewnętrznego, włożą na siebie lniane szaty. Nie będą się okrywać wełną w czasie służby za bramami dziedzińca wewnętrznego i świątyni. ¹⁸ Na głowach będą mieć lniane zawoje, a na biodrach lniane spodnie zamiast przepasek, aby się nie pocić. ¹⁹ Gdy będą wracać do ludu na dziedziniec zewnętrzny, zdejmą szaty, w których sprawowali służbę, złożą je w salach świętych i założą inne ubranie, aby przez swoje szaty nie przenosić świętości na lud. ²⁰ Nie będą golili swoich głów. Nie będą zapuszczali włosów. Będą dokładnie strzyc swoje głowy. ²¹ Żaden kapłan nie będzie pił wina, gdy wejdzie na dziedziniec wewnętrzny. ²² Nie wezmą sobie za żonę wdowy lub kobiety porzuconej, lecz wezmą sobie dziewicę pochodzącą z Izraela lub wdowę po kapłanie. ²³ Będą uczyli mój lud rozróżniać między tym, co święte, a tym, co świeckie, i będą go pouczali o tym, co nieczyste, a co czyste. ²⁴ W sprawach spornych oni będą sędziami. Będą sądzić według mojego prawa, będą przestrzegać moich praw i nakazów, będą obchodzić moje święta i będą zachowywać moje szabaty. ²⁵ Nie będą się zbliżać do zmarłych, aby się nie splamić. Wolno im utracić rytualną czystość tylko przy zmarłym ojcu, matce, synu, córce, bracie lub niezamężnej siostrze. ²⁶ Po oczyszczeniu doliczy się kapłanowi siedem dni. ²⁷ W dniu, w którym wejdzie do miejsca świętego, na dziedziniec wewnętrzny dla posługi w tym miejscu świętym, złoży ofiarę za swoje grzechy – wyrocznia PANA BOGA. ²⁸ Kapłani nie będą mieć dziedzictwa. Ja sam jestem ich dziedzictwem. Nie dacie im posiadłości w Izraelu. Ja sam jestem ich posiadłością. ²⁹ Żywić się będą ofiarą pokarmową, ofiarą przebłagalną i ofiarą wynagradzającą. Do nich będzie należało wszystko, co w Izraelu jest przeznaczone dla Boga. ³⁰ Do kapłanów ma należeć to, co najlepsze ze wszystkich pierwocin, wszystkie dary i wszystkie daniny. Najlepszą mąkę należy oddać kapłanowi, a błogosławieństwo spocznie na twoim domu. ³¹ Kapłani nie będą spożywać żadnej padliny ani mięsa z rozszarpanego ptaka lub bydlęcia.

OBSZAR ZASTRZEŻONY

Rozdział 45

45 ¹Kiedy przystąpicie do dzielenia kraju na części dziedziczne, wydzielicie obszar zastrzeżony dla PANA. Będzie on miał dwadzieścia pięć tysięcy łokci długości i dwadzieścia tysięcy łokci szerokości. Cała ta ziemia będzie święta. ²Wydzielicie z niej kwadrat na świątynię o boku pięćset łokci. W środku będzie kwadrat wolnej przestrzeni o boku pięćdziesięciu łokci. ³Z tego obszaru świętego wydzielicie pas o długości dwudziestu pięciu tysięcy i szerokości dziesięciu tysięcy łokci. Na nim będzie stało święte mieszkanie – miejsce najświętsze. ⁴Ta święta część kraju będzie należała do kapłanów pełniących służbę w świętym mieszkaniu, do tych, którzy zbliżają się do PANA, aby Mu służyć. To będzie miejsce na ich domy i miejsce święte, na święte mieszkanie. ⁵Drugi pas o długości dwudziestu pięciu tysięcy i szerokości dziesięciu tysięcy łokci będzie należał do lewitów, sług świątyni. To będzie ich posiadłość i miejsce na ich domy.

OBSZAR DLA MIASTA

⁶ Na posiadłość dla miasta przeznaczycie obszar o wymiarach pięć tysięcy łokci na dwadzieścia pięć tysięcy wzdłuż obszaru zastrzeżonego. Będzie to własność całego ludu izraelskiego.

POSIADŁOŚĆ KSIĘCIA

⁷ Z obu stron obszaru zastrzeżonego i posiadłości miasta, poza obszarem świętym i własnością miasta w kierunku zachodnim i wschodnim, wyznaczycie posiadłość księcia. Będzie miała tę samą długość, co inne części: od brzegu morza aż po granicę wschodnią ⁸ kraju. To będzie jego posiadłość w Izraelu.

Moi książęta nie będą więcej uciskali mojego ludu. Oddadzą kraj ludowi Izraela i jego plemionom. ⁹ Tak mówi PAN BÓG: Dość tego, książęta Izraela! Zaprzestańcie przemocy i ucisku! Przestrzegajcie prawa i sprawiedliwości! Przestańcie ograbiać mój lud – wyrocznia PANA BOGA.

MIARY I WAGI

¹⁰ Niech wasza waga będzie sprawiedliwa: sprawiedliwa efa i sprawiedliwy bat. ¹¹ Efa i bat będą miały jedną miarę: bat dziesiątą część chomera i efa dziesiątą część chomera. Chomer niech będzie podstawą miary. ¹² Sykl będzie miał dwadzieścia ger. Jedna mina będzie wynosiła dwadzieścia pięć syklów plus dwadzieścia syklów, plus piętnaście syklów.

DANINY

¹³ Takie są daniny, które macie pobierać: szóstą część efy z chomera pszenicy i szóstą część efy z chomera jęczmienia.

¹⁴ Przepis dotyczący oliwy: miarą oliwy będzie bat; daniną będzie dziesiąta część bata z kora. Dziesięć batów to chomer, tak jak dziesięć batów stanowi jeden kor.

¹⁵ Na ofiarę pokarmową, całopalną i ofiarę wspólnotową oddacie jedno jagnię z dwustu owiec z najlepszych pastwisk Izraela na przebłaganie za nich – wyrocznia PANA BOGA.

¹⁶ Cały lud kraju będzie oddawał taką daninę księciu Izraela. ¹⁷ Książę natomiast zatroszczy się o ofiary całopalne, ofiary pokarmowe i płynne składane w święta pielgrzymkowe, w święta nowiu, w szabaty i wszystkie święta ludu izraelskiego. On ma dbać o ofiarę przebłagalną, ofiarę pokarmową, całopalną i wspólnotową na przebłaganie za lud izraelski.

OBRZĘD OCZYSZCZENIA ŚWIĄTYNI

¹⁸ Tak mówi PAN BÓG: Pierwszego dnia pierwszego miesiąca weźmiesz młodego cielca bez skazy i dokonasz oczyszczenia świątyni. ¹⁹ Kapłan weźmie nieco z krwi ofiary przebłagalnej i namaści nią odrzwia świątyni, cztery narożniki obramowania ołtarza i odrzwia bramy dziedzińca wewnętrznego. ²⁰ Podobnie uczynisz siódmego dnia miesiąca za każdego, kto zgrzeszył przez nieuwagę lub nieświadomie. Tak złożysz ofiarę przebłagalną za świątynię.

ŚWIĘTO PASCHY

²¹ Czternastego dnia pierwszego miesiąca będzie dla was święto Paschy. Siedem dni będziecie jeść chleby bez zakwasu. ²² W tym dniu książę złoży młodego byczka na ofiarę przebłagalną za siebie i za cały lud kraju. ²³ Święto będzie trwało siedem dni. Każdego dnia złoży na całopalenie dla PANA siedem byczków i siedem baranów bez skazy. Przez siedem dni będzie codziennie składał kozła jako ofiarę przebłagalną. ²⁴ Złoży także ofiarę pokarmową: po jednej efie mąki na byczka i po jednej efie na barana. Do każdej efy doda hin oliwy. ²⁵ Piętnastego dnia siódmego miesiąca w Święto Namiotów będzie czynił to samo przez siedem dni: złoży ofiarę przebłagalną, ofiarę całopalną i ofiarę pokarmową wraz z oliwą.

SZABAT

Rozdział 46

46 ¹Tak mówi PAN BÓG: Wschodnia brama dziedzińca wewnętrznego będzie zamknięta przez sześć dni roboczych. Będzie otwierana w dniu szabatu i w dniu nowiu. ²Książę wejdzie z zewnątrz do przedsionka bramy i stanie w odrzwiach bramy. Kapłani złożą jego ofiarę całopalną i jego ofiarę wspólnotową. On pokłoni się twarzą do ziemi na progu bramy i wyjdzie. Brama pozostanie otwarta aż do wieczora. ³W szabaty i święta nowiu lud kraju będzie się kłaniał twarzą do ziemi przed PANEM u wejścia do tej bramy. ⁴Całopalenie, które ofiaruje książę dla PANA w dniu szabatu, będzie się składać z sześciu jagniąt bez skazy i z barana bez skazy ⁵oraz z ofiary pokarmowej: jednej efy mąki na każdego barana. Do każdego jagnięcia doda ofiarę pokarmową według swojej woli oraz hin oliwy na jedną efę mąki. ⁶W dniu nowiu złoży młodego cielca bez skazy, sześć jagniąt i barana bez skazy ⁷oraz po efie mąki na cielca i barana jako ofiarę pokarmową. Do jagniąt doda ofiarę pokarmową według swojej woli i hin oliwy na efę mąki.

RÓŻNE PRZEPISY

⁸ Gdy książę będzie wchodził, wejdzie w przedsionek bramy i tą samą drogą wyjdzie. ⁹ Lud natomiast będzie wchodził w święta przed PANA przez bramę północną, pokłoni się twarzą do ziemi i wyjdzie przez bramę południową. Ci zaś, którzy wejdą przez bramę południową, wyjdą przez bramę północną. Nie będą wracać przez tę samą bramę, przez którą weszli, lecz wyjdą przez przeciwległą bramę. ¹⁰ Książę będzie wchodził razem z nimi i z nimi będzie wychodził.

¹¹ W święta pielgrzymkowe i w uroczystości będą składane ofiary pokarmowe: efa mąki na byczka, efa na barana, a na jagnięta według możliwości; ponadto hin oliwy na efę mąki. ¹² Gdy książę złoży dla PANA dobrowolne ofiary całopalne lub dobrowolną ofiarę wspólnotową, otworzy mu się bramę wschodnią. Złoży on swoje całopalenie i swoją ofiarę wspólnotową, tak jak składa je w dzień szabatu, i wyjdzie. Po jego wyjściu brama zostanie zamknięta.

¹³ Codziennie złożysz PANU w ofierze roczne jagnię bez skazy na całopalenie. Ofiarujesz je każdego ranka. ¹⁴ Jako ofiarę pokarmową każdego ranka dołączysz do niego szóstą część efy mąki i trzecią część hinu oliwy, aby zwilżyć najprzedniejszą mąkę ofiary pokarmowej dla PANA. To są przepisy o codziennym całopaleniu. ¹⁵ Baranka, ofiarę pokarmową i oliwę złożą każdego ranka jako codzienne całopalenie.

¹⁶ Tak mówi PAN BÓG: Jeśli książę przekaże dar jednemu ze swoich synów, będzie to dziedzictwo jego i jego dzieci, ich dziedziczna posiadłość. ¹⁷ Jeśli zaś przekaże dar ze swojego dziedzictwa jednemu ze swoich sług, będzie to należało do niego tylko do roku wyzwolenia, a potem wróci do księcia, bo dziedzictwo księcia może należeć wyłącznie do jego potomków. ¹⁸ Książę nie weźmie niczego z dziedzictwa ludu. Nie może pozbawiać go jego własności. Swoim synom na dziedzictwo może przekazać jedynie swoją własność, tak aby nikt z mojego ludu nie był pozbawiony własności”.

MIEJSCE NA GOTOWANIE MIĘSA OFIARNEGO

¹⁹ Następnie przez wejście, które było z boku bramy, poprowadził mnie do poświęconych sal, znajdujących się po stronie północnej i przeznaczonych dla kapłanów. Tam właśnie było miejsce wysunięte najdalej na zachód. ²⁰ Rzekł do mnie: „W tym miejscu kapłani będą gotować mięso z ofiary wynagradzającej i ofiary przebłagalnej. Tu będą piec ofiarę pokarmową, żeby nie musieli wychodzić na dziedziniec zewnętrzny, przez co powodowaliby uświęcenie ludu”.

²¹ Potem wyprowadził mnie na dziedziniec zewnętrzny i oprowadził mnie po czterech rogach dziedzińca. W każdym rogu dziedzińca było podwórko. ²² W czterech rogach dziedzińca były więc cztery małe podwórka o długości czterdziestu łokci i szerokości trzydziestu łokci. Wszystkie cztery były jednakowej wielkości. ²³ Każde z nich było odgrodzone ścianą. Na każdym podwórku znajdowało się palenisko. ²⁴ Powiedział do mnie: „To są miejsca palenisk, w których służba świątyni ma gotować mięso z ofiary krwawej złożonej przez lud”.

ŻYCIODAJNE ŹRÓDŁO

Rozdział 47

47 ¹ Potem zawrócił mnie ku wejściu do świątyni. A oto woda wypływała spod progu świątyni w kierunku wschodnim, gdyż fasada świątyni była skierowana na wschód. Woda wypływała spod prawego boku świątyni, z południowej strony ołtarza. ² Następnie wyprowadził mnie na zewnątrz przez bramę północną i poprowadził mnie do zewnętrznej bramy wschodniej. A oto woda wypływała z prawego boku. ³ Człowiek ten wyszedł ze sznurem mierniczym w kierunku wschodnim, odmierzył tysiąc łokci i przeprowadził mnie przez wodę. Woda sięgała mi po kostki. ⁴ Odmierzył następne tysiąc łokci i przeprowadził mnie przez wodę. Woda sięgała mi po kolana. Znów odmierzył tysiąc łokci i przeprowadził mnie przez wodę. Woda sięgała mi do bioder. ⁵ Odmierzył jeszcze tysiąc: był to już potok, którego nie mogłem przejść, gdyż poziom wody był tak wysoki, że trzeba by płynąć. Była to rzeka, której nie dało się przejść. ⁶ Zapytał mnie: „Czy widziałeś to, synu człowieczy?”. I poprowadził mnie z powrotem na brzeg rzeki. ⁷ Gdy wróciłem, na obu brzegach rzeki było bardzo dużo drzew. ⁸ Wyjaśnił mi: „Wody te płyną w kierunku wschodnim, spływają na równinę Araby i wpadają do morza. A kiedy wpłyną do morza, uzdrawiają jego gorzkie wody. ⁹ I będzie tak, że gdziekolwiek wpłynie ta rzeka, będą mogły żyć wszelkie istoty pływające. Będzie tam bardzo dużo ryb, bo będą tam wpływać te uzdrawiające wody. Gdziekolwiek wpłynie ta rzeka, wszystko będzie żyło. ¹⁰ Rybacy będą stać nad wodą od Engaddi po En-Eglaim, rozciągając sieci. Ryby różnych gatunków będą tak liczne jak w Morzu Wielkim. ¹¹ Lecz bagna i zalewy nie będą uzdrowione, aby służyły do wydobywania soli. ¹² Na obu brzegach rzeki będą rosły różne drzewa owocowe. Ich liście nie będą więdnąć, a ich owoce się nie wyczerpią. Co miesiąc będą owocować, bo wody rzeki wypływają ze świątyni. Ich owoce będą służyć do jedzenia, a ich liście będą lekarstwem”.

NOWY PODZIAŁ ZIEMI

¹³ Tak mówi PAN BÓG: „Oto granice, według których wyznaczycie dziedzictwo dwunastu plemionom Izraela – Józef otrzyma dwa działy. ¹⁴ I każdy otrzyma taki sam dział dziedziczny, gdyż przysiągłem, że ziemię tę dam waszym ojcom. Kraj ten przypadnie wam w dziedzictwie. ¹⁵ Oto granice kraju. Granica północna biegnie od Morza Wielkiego drogą w kierunku Chetlon aż do Lebo-Chamat, ¹⁶ a dalej przez Sedad, Berotaj, Sibraim, między ziemiami Damaszku i Chamat oraz Chaser-Tikon, leżące w Chauranie. ¹⁷ Granica będzie więc biegła od morza do Chasor-Enon. Od północy graniczyć będzie z ziemiami Damaszku i Chamat. To jest granica północna.

¹⁸ Granicę wschodnią wyznaczycie pomiędzy Chauranem a Damaszkiem, pomiędzy Gileadem a krajem Izraela. Jordan posłuży za granicę aż do Morza Wschodniego, do Tamar. To jest granica wschodnia.

¹⁹ Granica południowa od strony Negebu pobiegnie od Tamar do wód Meriba koło Kadesz, wzdłuż potoku do Morza Wielkiego. To jest granica południowa od strony Negebu.

²⁰ Granicę zachodnią stanowi Morze Wielkie, aż do miejsca naprzeciwko Lebo-Chamat. To jest granica zachodnia.

²¹ Kraj ten podzielicie między siebie według plemion Izraela. ²² Przypadnie on w dziedzictwie wam i cudzoziemcom przebywającym wśród was, którym urodzą się wśród was dzieci. Będziecie ich traktować jak swoich wśród Izraelitów. Otrzymają oni dziedzictwo razem z wami wśród plemion Izraela. ²³ Cudzoziemcowi dacie w posiadanie ziemię na obszarze zajmowanym przez to plemię, wśród którego on mieszka – wyrocznia PANA BOGA.

Rozdział 48

48 ¹Oto nazwy plemion: ziemia od krańca północnego wzdłuż drogi do Chetlon, od Lebo-Chamat do Chasor-Enon, które leży przy granicy z Damaszkiem na północy w okolicach Chamat od wschodu aż do morza:

dla Dana jeden dział.

² Obok ziemi Dana od strony wschodniej aż do morza: dla Asera jeden dział.

³ Obok ziemi Asera od strony wschodniej aż do morza: dla Neftalego jeden dział.

⁴ Obok ziemi Neftalego od strony wschodniej aż do morza: dla Manassesa jeden dział.

⁵ Obok ziemi Manassesa od strony wschodniej aż do morza: dla Efraima jeden dział.

⁶ Obok ziemi Efraima od strony wschodniej aż do morza: dla Rubena jeden dział.

⁷ Obok ziemi Rubena od strony wschodniej aż do morza: dla Judy jeden dział.

⁸ Obok ziemi Judy od strony wschodniej aż do morza znajdować się będzie obszar zastrzeżony, o długości dwudziestu pięciu tysięcy łokci. Jego wymiary będą takie same jak każdego z działów, od strony wschodniej aż do morza. W środku tego działu będzie świątynia. ⁹ Obszar zastrzeżony, który ofiarujecie PANU, będzie długi na dwadzieścia pięć tysięcy i szeroki na dwadzieścia tysięcy łokci. ¹⁰ W nim będzie się zawierała święta część dla kapłanów: z północy na południe dwadzieścia pięć tysięcy łokci długości i z zachodu na wschód dwadzieścia pięć tysięcy łokci szerokości. W jej środku będzie świątynia PANA. ¹¹ Poświęceni kapłani z rodu Sadoka pełnili moją służbę i nie odstąpili ode Mnie, gdy Izraelici błądzili razem z lewitami. ¹² Dlatego do nich będzie należał dział z najświętszej części kraju, obok działu lewitów. ¹³ Obok działu kapłanów będą mieli swój dział lewici: oba o długości dwudziestu pięciu tysięcy łokci i szerokości dziesięciu tysięcy łokci. ¹⁴ Nie mogą sprzedawać, zamieniać ani odstępować tej najlepszej części kraju, bo jest ona poświęcona dla PANA.

¹⁵ Pas o szerokości pięciu tysięcy łokci, który pozostał z szerokości dwudziestu pięciu tysięcy, jest nieświęty i przeznaczony dla miasta na budynki mieszkalne oraz na obszar niezabudowany. Miasto będzie w jego środku. ¹⁶ Takie mają być jego wymiary: będzie to kwadrat o boku czterech tysięcy pięciuset łokci od północy, południa, wschodu i zachodu. ¹⁷ Miasto będzie mieć obszar niezabudowany o wymiarach dwieście pięćdziesiąt łokci z każdej strony. ¹⁸ Obszar, który pozostał, rozciąga się wzdłuż świętej części na dziesięć tysięcy łokci na wschód i tak samo na zachód. Plony tej ziemi mają być przeznaczone na utrzymanie tych, którzy pracują w mieście. ¹⁹ Będzie uprawiana przez robotników miejskich pochodzących ze wszystkich plemion Izraela. ²⁰ Cały ten obszar o powierzchni dwadzieścia pięć tysięcy łokci na dwadzieścia pięć tysięcy łokci ofiarujecie jako obszar święty i posiadłość miasta.

²¹ Do księcia będzie należeć pozostała część z jednej i z drugiej strony obszaru świętego i posiadłości miasta na wschód i na zachód poza tym obszarem o szerokości dwudziestu pięciu tysięcy łokci. Dział księcia będzie taki sam jak innych. W jego środku będzie obszar zastrzeżony i świątynia. ²² W środku tego, co należy do księcia, będą się znajdować posiadłości lewitów i posiadłości miasta. Własność księcia będzie leżeć między ziemią Judy a ziemią Beniamina.

²³ Pozostałe plemiona. Od strony wschodniej aż do morza: dla Beniamina jeden dział.

²⁴ Obok ziemi Beniamina od strony wschodniej aż do morza: dla Symeona jeden dział.

²⁵ Obok ziemi Symeona od strony wschodniej aż do morza: dla Issachara jeden dział.

²⁶ Obok ziemi Issachara od strony wschodniej aż do morza: dla Zabulona jeden dział.

²⁷ Obok ziemi Zabulona od strony wschodniej aż do morza: dla Gada jeden dział.

²⁸ Obok ziemi Gada po stronie południowej aż do Negebu będzie przebiegała granica: od Tamar przez wody Meriba koło Kadesz i dalej potokiem do Morza Wielkiego. ²⁹ To jest kraj, który przypadnie w dziedzictwo plemionom Izraela i to są ich działy – wyrocznia PANA BOGA.

BRAMY MIASTA

³⁰ A takie są granice miasta: wymiar od strony północnej – cztery tysiące pięćset łokci. ³¹ Bramy miasta będą nazwane zgodnie z nazwami plemion Izraela. Od północy trzy bramy: jedna brama Rubena, jedna brama Judy, jedna brama Lewiego. ³² Wymiar od strony wschodniej: cztery tysiące pięćset łokci. Trzy bramy: jedna brama Józefa, jedna brama Beniamina, jedna brama Dana. ³³ Wymiar od strony południowej: cztery tysiące pięćset łokci. Trzy bramy: jedna brama Symeona, jedna brama Issachara, jedna brama Zabulona. ³⁴ Wymiar od strony zachodniej: cztery tysiące pięćset łokci. Trzy bramy: jedna brama Gada, jedna brama Asera, jedna brama Neftalego. ³⁵ Obwód miasta wynosi osiemnaście tysięcy łokci. A nazwa miasta będzie odtąd brzmieć: PAN tam jest”.

^1,1 wśród uprowadzonych – Ezechiel znalazł się w gronie najznakomitszych obywateli miasta, których w 597 r. przed Chr. Nabuchodonozor uprowadził do Babilonii (2Krl 24,12).

^1,2 Jechoniasz – zwany też Jojakinem, król namaszczony w 597 r. przed Chr. w czasie oblężenia Jerozolimy. Po trzech miesiącach panowania oddał miasto w ręce Nabuchodonozora i został uprowadzony do Babilonu (2Krl 24,15). Prawdopodobnie Ezechiel rozpoczął swoją działalność w 592 r. przed Chr.

^1,4 północ – w mitologii kananejskiej północ była siedzibą bóstw (np. Iz 14,13n). Z północy brała też początek większość nieszczęść, jakie spotykały Izraela (np. Jr 1,14n; 4,6; Ez 38,6.15).

^1,12 duch – hebr. termin ruah oznacza również ‘tchnienie’, ‘wiatr’. W Biblii najczęściej występuje w wyrażeniach duch Pana (Ez 11,5 i 37,1) lub duch Boga (Ez 11,24) na określenie ducha, który inspiruje do prorokowania albo do innych czynności (np. Sdz 3,10, 6,34).

^2,9 zwój księgi – teksty w Palestynie najczęściej zapisywano na długich pasach sporządzonych z łodyg papirusu lub na pergaminie (odpowiednio wyprawionej skórze zwierzęcej), a następnie zwijano.

^3,17 stróż – rola proroka polega między innymi na ostrzeganiu ludu przed groźnymi konsekwencjami grzechu, tak jak strażnicy alarmują przed zbliżającym się niebezpieczeństwem (2Sm 18,24-27; 2Krl 9,17-20; Iz 21,6).

^4,1 gliniana tabliczka – był to powszechny w Mezopotamii sposób zapisywania tekstów i wykonywania szkiców. Z braku innych materiałów wykorzystywano do tego celu glinę, którą następnie wypalano na słońcu lub w piecach. Archeologia dostarcza nam wiele takich starożytnych rysunków i płaskorzeźb przedstawiających oblężenia miast, w tym także izraelskich (np. Lakisz).

^5,9 obrzydliwości – chodzi o przestępstwa dotyczące bałwochwalczego kultu zakazanego przez prawo (Pwt 17,2-5; 20,18).

^6,6 bożki – w tekście oryginalnym pogardliwe określenie bóstw pogańskich, przywodzące na myśl ‘kamień’, ‘ruiny’, ‘gruzowisko’, ‘bezkształtną masę’, ‘gnój’. W Księdze Ezechiela występuje ono 39 razy, w pozostałych księgach jedynie 8. Prorok podkreśla kruchość bożków i ich niemoc. Są wyłącznie dziełem rąk człowieka, które można bezkarnie zniszczyć (Pwt 4,13; 2Krl 19,18).

^6,9 W ST cudzołóstwo często jest obrazem niewierności ludu, który jest oblubienicą Boga (Iz 57,3).

^7,19 Pieniądze i kosztowności są bezwartościowe, bo podczas oblężenia nic nie można za nie kupić (2Krl 6,25). Złoto i srebro w czasie gniewu Boga są tak bezużyteczne, jak robione z nich posążki bożków.

^8,10 wyobrażenia – prawo zakazywało sporządzania wizerunków zwierząt, a tym bardziej bożków pogańskich (Wj 20,4n).

^11,16 świątynia – sam Bóg staje się świątynią dla wygnańców, którzy nie mogą udać się do Jerozolimy. Jest to znak Jego wszechogarniającej władzy i serdecznej troski o lud.

^11,19 jedno serce – to znaczy serce niepodzielone w służbie Panu (Jr 33,29). Część rękopisów ma nowe serce, jak w Ez 18,31 i 36,26; serce kamienne – wyrażenie to oznacza postawę uporu i nieposłuszeństwa; serce cielesne – w teologii NT wyrażenie to ma znaczenie pejoratywne, tutaj natomiast zdecydowanie pozytywne.

^14,14 Noe, Daniel i Hiob – trzej sprawiedliwi, którzy nie pochodzili z ludu Izraela. Wspomniany Daniel nie jest prorokiem i bohaterem księgi biblijnej noszącej jego imię, ale jest to legendarny, sprawiedliwy mędrzec, znany z kananejskich tekstów z Ugarit, gdzie występuje on w obronie najsłabszych. Legendę o nim przekazywali sobie zarówno Fenicjanie (Ez 28,3), jak i Izraelici (Ez 14,14.20).

^17,23 wysoka góra Izraela – prawdopodobnie chodzi o górę Syjon, symbol wiernej i odnowionej Jerozolimy (Iz 2,2; Ez 20,40; 34,14; 40,2; Mi 4,1).

^20,6 ziemia opływająca mlekiem i miodem – przysłowiowe określenie dóbr Ziemi Obiecanej (np. Wj 3,8; Kpł 20,24).

^21,3 ogień – jako symbol kary jest częstym motywem w księgach prorockich (np. Iz 10,16-19; Jr 21,14; Ez 15,4-7; 19,12.14).

^21,5 przypowieści – hebr. określenie oznacza także ‘bajkę’ lub ‘przysłowie’. Prorok skarży się na niezrozumienie albo lekceważenie jego słów przez słuchaczy (Ez 12,27; 33,32).

^24,11 Zepsucie mieszkańców Jerozolimy było tak wielkie, że samo wygnanie wydaje się karą zbyt łaskawą. Bóg wypala nawet mury przenikniętego złem miasta. Bóg nie chce doprowadzić do zupełnego i nieodwracalnego zniszczenia miasta, ale chce je oczyścić.

^31,9 Ja uczyniłem – tylko Bóg jest dawcą piękna i mocy, które są obecne w Jego stworzeniach.

^34,2 pasterze Izraela – tytuł pasterza ludu stosowano do władców na całym starożytnym Bliskim Wschodzie. W odniesieniu do przywódców Izraela np. Jr 10,21; 23,1-4; Mi 5,4n; Za 10,2n.

^34,26 moja góra – chodzi o Syjon, gdzie znajdowała się świątynia, symbol wierności Izraela.

^36,27 mój Duch – nie ma tu mowy o Duchu Świętym, ale o mocy Boga, która działa w człowieku i przemienia go (np. Lb 11,29; Za 4,6; 6,8). W NT podobne stwierdzenia będą się odnosić do trzeciej osoby Trójcy Świętej (np. Mt 12,18; Dz 2,17-21; Ga 5,22n).

^38,8 Na końcu czasów – chodzi o określony przez Boga moment historii, który wprawdzie kończy pewien etap, ale nie oznacza końca historii w ogóle.

^38,12 pępek świata – Jerozolima była uważana za środek ziemi (Sdz 9,37; Ez 5,5).

^38,19 trzęsienie ziemi – znak przyjścia Boga, typowy element teofanii, czyli Jego objawiania się człowiekowi (Iz 24,18-20; 29,6; Ag 2,6n.21; Za 14,5).

^40,49 dziesięć stopni – kolejne stopnie przypominają o coraz wyższych poziomach w świątyni. Cały kompleks świątynny wznosił się na wysokiej górze: na dziedziniec zewnętrzny prowadziło 7 stopni, na wewnętrzny kolejne 8, do świętego mieszkania 10 – razem 25 stopni.

^43,7 Świątynia jest tu przedstawiona jako królewska rezydencja Boga (1Krl 8,13; Ps 99,5; Iz 6,1; 60,13; 66,1; Jr 3,17). Podnóżkiem Pana nie jest już zgodnie z tradycją Arka Przymierza, ale cała świątynia. Obraz ten należy interpretować symbolicznie (1Krl 8,27). W okresie monarchii król pełnił rolę najwyższego kapłana, a świątynię traktował jako swoją własność i część kompleksu pałacowego (Am 7,13). Groby pierwszych królów znajdowały się w Jerozolimie (np. 1Krl 2,10).

^47,9 W Morzu Martwym żyją tylko nieliczne gatunki bakterii, dlatego symbolizuje ono śmierć. Przeobrażenie morza w krainę życia stanowi obraz odrodzenia się Izraela, którego sytuacja wydawała się beznadziejna.

^47,10 Engaddi – oaza znana z orzeźwiającej wody i gorących źródeł, leżąca na zachodnim brzegu Morza Martwego, około 30 km na południowy wschód od Hebronu; Morze Wielkie – in. Morze Śródziemne.

KSIĘGA DANIELA

WPROWADZENIE

OKOLICZNOŚCI POWSTANIA

Tytuł Księgi Daniela pochodzi od imienia jej głównego bohatera, które znaczy ‘Bóg jest moim sędzią’ i które zostało wspomniane także w Ez 14,14.20; 28,3 oraz w 1Mch 2,60. W Ezd 8,2 wymienia się natomiast niejakiego Daniela, syna Itamara, wśród osób, które wraz z Ezdraszem powróciły z Babilonii do Palestyny. Imię to było bardzo popularne w Izraelu między innymi dlatego, że nawiązywało do postaci bliżej nieznanego, legendarnego Daniela (lub Danela), który był uosobieniem sprawiedliwości, mądrości i wierności Bogu.

Orientacyjną datą zredagowania Księgi Daniela jest rok 164 przed Chr., czyli rok śmierci Antiocha IV Epifanesa. Powstawała ona w niezwykle trudnym okresie machabejskim, kiedy to naród żydowski pod panowaniem Seleucydów doznał wielu prześladowań (1-2Mch). Przesłanie zawarte w tym dziele pomogło Izraelitom ocalić własną tożsamość i wiarę w Boga.

Nie jest znany autor ani redaktor dzieła. Praca redakcyjna polegała na połączeniu starszych materiałów narracyjnych o Danielu (z czasów przesiedlenia babilońskiego) z materiałami własnymi autora, wizjami dotyczącymi obecnej sytuacji Izraela i eschatologicznego królestwa Bożego. Posiadamy dwie wersje księgi: semicką, krótszą (tylko 12 rozdziałów), napisaną po hebrajsku (Dn 1; 8 – 12) i aramejsku (Dn 2,4 – 7,28), oraz wersję grecką, obejmującą dodatkowo kilka fragmentów (Dn 3,24-90; 13 – 14). Wielość języków Księgi Daniela jest zagadką, która dotąd nie znalazła przekonującego wyjaśnienia. W obecnym wydaniu przyjęto formę zaproponowaną przez św. Hieronima, który jako pierwszy dokonał przekładu dzieła z języków semickich, uzupełniając go fragmentami pochodzącymi z wersji greckiej.

Narrację pierwszej części księgi można scharakteryzować jako budujące opowieści dworskie, których tematem jest wierność Daniela, wystawiona na ciężką próbę na dworze władców babilońskich, ale nieskazitelna dzięki nadzwyczajnej pomocy Boga. Druga część przybiera formę apokaliptyki żydowskiej, która stanowi odrębny gatunek literacki. Powstała ona wśród chasydejczyków, a jej największy rozkwit przypada na okres od II w. przed Chr. do II w. po Chr. Cechowała ją swoista tematyka, charakterystyczne obrazowanie i pełny zagadkowych wizji, alegorii i symboli język. Posługiwała się tymi środkami dla przybliżenia tajemnic wypełnienia się historii ludzkości i świata.

TREŚĆ I TEOLOGIA

Księga Daniela dzieli się na trzy części. Pierwsza, napisana w większości po aramejsku (Dn 1 – 7), opowiada o losach Daniela i jego towarzyszy na dworze królów Nabuchodonozora, Baltazara i Dariusza, a wieńczy ją obraz tronu Boga panującego nad wszystkimi królestwami świata (Dn 7). Druga, napisana po hebrajsku (Dn 8 – 12), jest duchową interpretacją prześladowań narodu wybranego w czasach machabejskich. Tę część wieńczy zapowiedź ostatecznego zmartwychwstania i sądu (Dn 12). Część trzecia, napisana po grecku (Dn 13 – 14), obejmuje trzy opowiadania: o Zuzannie (Dn 13) oraz o fałszywym kulcie Bela i smoka (Dn 14).

O ile strona historycznoliteracka Księgi Daniela obfituje w zagadki, o tyle jej przesłanie teologiczne i moralne jest jasne. Opowieści o Danielu zawierają pouczenie o tym, że człowiek wierzący w Boga Żyjącego nie powinien się lękać żadnych przeciwności czy prześladowań. Co więcej, powinien być gotów nawet oddać własne życie, aby tylko uniknąć apostazji, czyli porzucenia wiary. Bóg Najwyższy jest zdolny wybawić swoich czcicieli z rąk największych władców tego świata, a nawet z paszczy lwów czy z rozpalonego pieca. Gdyby postanowił On jednak doświadczyć wiernego cierpieniem i zaprosił go do złożenia ofiary z życia, to lepiej jest przyjąć zaszczytną śmierć aniżeli upokarzające życie odstępcy od wiary i tradycji ojców. Fundamentem takiej postawy jest całkowite zdanie się na Boga i przekonanie o Jego doskonałym panowaniu nad biegiem wydarzeń tak całego świata, jak i pojedynczego człowieka. Księga Daniela mówi o Bogu jako najwyższym i jedynym królu wszystkich narodów i panujących. W całym biegu historii, w powstawaniu i upadaniu królestw tego świata, realizuje się Jego odwieczny plan. U kresu tego rozwoju historii nastanie wieczne królestwo Boga, którego pełnia nastąpi ostatecznie po osądzeniu i zniszczeniu wszystkiego, co się Bogu nie podporządkowało. Na tle tego potężnego działania mającego na celu definitywne rozprawienie się ze światem zła jawi się nadziemska postać Syna Człowieczego (Dn 7,13n), która skupi w swoim wiecznym królestwie wszystkie narody, ludy i języki. W tym ustalonym przez Boga czasie wynagrodzi On wszystkich odpowiednio do ich uczynków. Nagrody doczekają się zwłaszcza męczennicy za wiarę, których śmierć mogła w oczach tego świata uchodzić za klęskę. Bóg bowiem wskrzesi sprawiedliwych do nowego, chwalebnego, wiecznego życia, a bezbożnych i odstępców skaże na wieczne pohańbienie. Tak oto Księga Daniela przyniosła rozwiązanie arcytrudnego problemu odpłaty, przenosząc ją ostatecznie poza ramy doczesnego świata i życia.

Księga Daniela przypomina bramę między Starym a Nowym Testamentem. Z jednej strony bowiem czerpie obrazy i myśli z biblijnej przeszłości narodu wybranego, a z drugiej – jest bliska nauczaniu Jezusa Chrystusa, przypominając o królowaniu Boga nad światem i głosząc prawdę o zmartwychwstaniu.

KSIĘGA DANIELA

BÓG OBDARZA MĄDROŚCIĄ

MŁODZI ŻYDZI NA DWORZE NABUCHODONOZORA

Rozdział 1

1 ¹ W trzecim roku panowania Jojakima, króla Judy, Nabuchodonozor, król Babilonu, najechał na Jerozolimę i oblegał ją. ²Pan wydał w jego ręce Jojakima, króla Judy, oraz część naczyń domu Bożego. Nabuchodonozor zabrał je do ziemi Szinear, do domu swojego boga, i umieścił je w skarbcu swojego boga.

³ Król rozkazał Aszfenazowi, przełożonemu dworzan, sprowadzić spośród Izraelitów – z rodu królewskiego oraz z możnowładców – ⁴ młodzieńców bez skazy, przystojnych, uzdolnionych, obdarzonych wiedzą, roztropnych, pojętnych, zdolnych do pełnienia służby w pałacu królewskim oraz do poznania pisma i języka chaldejskiego. ⁵ Król wyznaczył im codzienną porcję jedzenia i wina ze stołu królewskiego i polecił ich kształcić. Po trzech latach mieli oni stanąć przed królem. ⁶ Spośród mieszkańców Judy był tam: Daniel, Chananiasz, Miszael i Azariasz. ⁷ Przełożony dworzan zmienił im imiona. Danielowi dał imię Belteszassar, Chananiaszowi – Szadrak, Miszaelowi – Meszak, Azariaszowi – Abednego.

DANIEL I TOWARZYSZE WIERNI ZWYCZAJOM RELIGIJNYM

⁸ Daniel powziął mocne postanowienie, aby nie kalać się pokarmem, który jadał król, ani winem, które on pił. Poprosił więc przełożonego dworzan, aby nie musiał tego spożywać. ⁹ Bóg zjednał Danielowi łaskę i miłość przełożonego dworzan. ¹⁰ Przełożony dworzan powiedział do Daniela: „Boję się, że mój pan, król, który postanowił, co macie jeść i pić, zapyta, dlaczego wyglądacie mizerniej niż wasi rówieśnicy. W ten sposób ściągniecie karę na moją głowę”. ¹¹ Daniel odpowiedział strażnikowi, którego przełożony dworzan wyznaczył dla Daniela, Chananiasza, Miszaela i Azariasza: ¹² „Poddaj swoje sługi dziesięciodniowej próbie. Niech dają nam do jedzenia tylko jarzyny, a do picia – wodę. ¹³ Potem przyjrzysz się nam i młodzieńcom, którzy jedli potrawy królewskie, i postąpisz ze swymi sługami według tego, co zobaczysz”. ¹⁴ I tak się stało. Strażnik poddał ich dziesięciodniowej próbie. ¹⁵ Po upływie dziesięciu dni okazało się, że wyglądają oni lepiej niż młodzieńcy, którzy jedli potrawy królewskie. ¹⁶ Strażnik zabierał im więc potrawy i wino królewskie, a przynosił jarzyny. ¹⁷ A Bóg obdarzył tych czterech młodzieńców wiedzą, rozumieniem wszelkiego pisma i mądrością. Daniel umiał też wyjaśniać widzenia i sny.

DANIEL I TOWARZYSZE WYRÓŻNIENI WŚRÓD MĘDRCÓW

¹⁸ Kiedy upłynął czas wyznaczony przez króla, przełożony dworzan zaprowadził młodzieńców przed Nabuchodonozora. ¹⁹ Król rozmawiał z nimi, a nie znalazł się wśród nich nikt taki, jak Daniel, Chananiasz, Miszael i Azariasz. Dlatego oni właśnie rozpoczęli służbę przy królu. ²⁰ Król zasięgał ich rady we wszystkich sprawach wymagających rozwagi i mądrości. Widział, że mądrością dziesięciokrotnie przewyższają oni wszystkich wróżbitów i magów w całym jego królestwie. ²¹ Daniel był tam do pierwszego roku panowania króla Cyrusa.

BÓG DAJE POZNAĆ RZECZY TAJEMNE

ZAGADKOWY SEN NABUCHODONOZORA

Rozdział 2

2 ¹W drugim roku swego panowania Nabuchodonozor miał dziwny sen. Ogarnął go wewnętrzny niepokój i nie mógł spać. ²Rozkazał wezwać wszystkich wróżbitów, magów, czarowników i chaldejczyków, żeby objaśnili znaczenie jego snu. Kiedy oni przybyli i stanęli przed królem, ³powiedział do nich: „Miałem sen i ogarnął mnie wewnętrzny niepokój, bo nie wiem, co ten sen oznacza”. ⁴Chaldejczycy odpowiedzieli królowi po aramejsku: „Królu, obyś żył wiecznie! Opowiedz sen swoim sługom, a my objaśnimy jego znaczenie”. ⁵Król powiedział do chaldejczyków: „Oto moje postanowienie: jeżeli wy nie opowiecie tego snu i nie objaśnicie jego znaczenia, zostaniecie rozerwani na kawałki, a wasze domy legną w gruzach. ⁶A jeżeli opowiecie sen i objaśnicie jego znaczenie, otrzymacie zapłatę, dary i wspaniałe zaszczyty. Opowiedzcie więc mój sen i objaśnijcie jego znaczenie”. ⁷Oni powtórzyli: „Królu, opowiedz sen swoim sługom, a my objaśnimy jego znaczenie”. ⁸Król powiedział: „Dobrze wiem, że chcecie zyskać na czasie, bo znacie moje postanowienie. ⁹Jeżeli nie opowiecie snu, jeden i tylko jeden los was czeka, bo postanowiliście okłamywać mnie i zwodzić, licząc na to, że zmienicie tym swoje położenie. Dlatego opowiedzcie mój sen i niech poznam jego znaczenie”. ¹⁰Chaldejczycy odpowiedzieli królowi: „Nie ma takiego człowieka na ziemi, który by potrafił powiedzieć to, czego chce król. Żaden wielki i możny król nie wymaga takich rzeczy nawet od największego z wróżbitów, magów czy chaldejczyków. ¹¹Król żąda trudnej rzeczy. Nie ma nikogo, kto mógłby temu sprostać, z wyjątkiem bogów, którzy przecież nie mieszkają między ludźmi”. ¹²Z powodu tego wszystkiego król bardzo się rozzłościł, wpadł w wielki gniew i kazał zgładzić wszystkich mędrców Babilonu. ¹³Wydano więc rozkaz wymordowania mędrców. Także Daniel i jego towarzysze mieli zostać zgładzeni.

DANIEL PROSI BOGA O POMOC

¹⁴ Wtedy Daniel w swej mądrości i roztropności zwrócił się do Arioka, naczelnika przybocznej straży królewskiej, który wyruszył, aby wymordować mędrców Babilonu. ¹⁵ Powiedział do oficera królewskiego Arioka: „Dlaczego rozkaz wydany przez króla jest tak surowy?”. Wówczas Ariok zapoznał Daniela z całą sprawą, ¹⁶ a Daniel poszedł do króla i wyjednał u niego czas potrzebny na wyjaśnienie snu. ¹⁷ Potem Daniel pobiegł do swojego domu i przedstawił sprawę swoim towarzyszom: Chananiaszowi, Miszaelowi i Azariaszowi, ¹⁸ prosząc ich, aby błagali Boga nieba o łaskę w sprawie tej tajemnicy, żeby on i jego towarzysze nie zostali zabici razem z resztą mędrców Babilonu. ¹⁹ I Danielowi została odkryta owa tajemnica w nocnym widzeniu. Błogosławił więc Daniel swojego Boga nieba ²⁰ i mówił:

„Niech imię Boga będzie błogosławione

przez wszystkie wieki,

bo On jest mądry i potężny.

²¹ On ustanawia kolejność pór i czasów,

obdarza królów władzą i ją im odbiera,

daje mądrość mędrcom,

uczonych napełnia wiedzą.

²² On objawia to, co tajemne i niepojęte,

On wie, co ukryte w ciemności,

w Nim mieszka światło.

²³ Ciebie, Boże moich ojców,

wychwalam i błogosławię,

bo obdarowałeś mnie mądrością i mocą,

a teraz dałeś mi poznać to, o co Cię błagaliśmy:

dałeś nam poznać sprawę króla”.

DANIEL WYJAŚNIA SEN NABUCHODONOZORA

²⁴ Potem Daniel poszedł do Arioka, któremu król polecił zgładzić mędrców Babilonu, i powiedział: „Nie dokonuj zagłady mędrców babilońskich. Wprowadź mnie do króla, a objaśnię królowi znaczenie snu”. ²⁵ Ariok natychmiast zaprowadził Daniela do króla i tak powiedział: „Znalazłem człowieka spośród uprowadzonych z Judei, który wyjaśni królowi znaczenie snu”. ²⁶ Król odezwał się do Daniela, którego imię brzmiało Belteszassar: „Czy opowiesz mój sen i objaśnisz jego znaczenie?”. ²⁷ Daniel powiedział królowi: „Żaden z mądrych magów, wróżbitów czy astrologów nie zdoła wyjaśnić tajemnicy, o którą król pyta. ²⁸ Jednak jest w niebie Bóg, który objawia tajemnice, i teraz daje poznać królowi Nabuchodonozorowi, co ma się stać. Gdy leżałeś na swoim łożu, miałeś taki oto sen i wewnętrzne widzenie: ²⁹ Na twoim łożu, królu, naszły cię myśli o tym, co będzie potem. I została ci objawiona tajemnica, poznałeś, co nastąpi. ³⁰ Tajemnica ta została odsłonięta także przede mną, jednak nie po to, abym zdobył wiedzę większą niż wszyscy inni ludzie, ale po to, byś ty, królu, poznał znaczenie snu i myśli swojego serca. ³¹ Ty, królu, patrzyłeś i ujrzałeś jakiś posąg. Był on bardzo wielki i bił od niego nadzwyczajny blask. Stał on przed tobą, a jego widok budził grozę. ³² Głowa tego posągu była ze szczerego złota, jego pierś i ramiona – ze srebra, jego brzuch i biodra – z miedzi, ³³ jego golenie – z żelaza, a jego stopy – po części z żelaza, po części z gliny. ³⁴ Patrzyłeś, a wtem spadł kamień, choć nie dotknęła go ręka człowieka. Uderzył w ten posąg, w jego stopy, które były z żelaza i gliny, i skruszył je. ³⁵ Wtedy żelazo, glina, miedź, srebro i złoto rozsypały się na kawałki i stały się jak plewy w lecie na klepisku. Porywa je wiatr i nic po nich nie zostaje. Kamień, który uderzył w posąg, stał się wysoką górą i wypełnił całą ziemię. ³⁶ Taki był sen, a teraz objaśnię królowi jego znaczenie.

³⁷ Ciebie, o królu, królu nad królami, Bóg nieba obdarzył panowaniem i potęgą, mocą i sławą. ³ ⁸ W twoje ręce oddał wszystko, co żyje na tym świecie: ludzi, dzikie zwierzęta i ptaki, abyś panował nam nimi. Ty jesteś głową ze złota. ³⁹ Po tobie nastanie inne królestwo, słabsze niż twoje. Potem królestwo trzecie, które będzie z miedzi. Ono również będzie panowało nad całą ziemią. ⁴⁰ Królestwo czwarte będzie mocne jak żelazo, jak to żelazo, które kruszy i niszczy wszystko, które miażdży wszystko, co skruszyło i zniszczyło.

⁴¹ To, że widziałeś stopy częściowo z garncarskiej gliny, a częściowo z żelaza, oznacza, że królestwo zostanie podzielone, lecz będzie miało w sobie coś z twardości żelaza. Dlatego widziałeś żelazo zmieszane z ziemistą gliną. ⁴² Stopy po części z żelaza, po części z gliny – to znaczy królestwo będzie po części mocne, po części kruche. ⁴³ To, że widziałeś żelazo zmieszane z ziemistą gliną, oznacza, że zmieszają się oni przez ludzkie nasienie. Nie będą zespoleni, jak nie da się złączyć żelaza i gliny. ⁴⁴ Za dni tych królów Bóg nieba ustanowi królestwo, które na wieki nie zostanie zniszczone i żaden inny naród nie odbierze mu władzy. Ono zetrze i skruszy wszystkie te królestwa, lecz samo będzie trwać na wieki. ⁴⁵ Widziałeś, że kamień, który odpadł od góry, chociaż nie poruszyła go ręka człowieka, starł żelazo, miedź, glinę, srebro i złoto. Wielki Bóg dał poznać królowi, co ma się stać. Prawdziwy jest sen, a jego znaczenie pewne”.

KRÓL NABUCHODONOZOR WYRÓŻNIA DANIELA

⁴⁶ Wtedy król Nabuchodonozor upadł na twarz, oddał cześć Danielowi i kazał przed nim złożyć ofiarę z pokarmów i ofiarę z kadzidła. ⁴⁷ Powiedział król do Daniela: „Naprawdę wasz Bóg jest Bogiem ponad bogami i PANEM królów! On naprawdę odsłania rzeczy ukryte, gdyż ty potrafiłeś objaśnić mi tę tajemnicę!”. ⁴⁸ Następnie król obdarował Daniela wspaniałymi podarkami i ustanowił go rządcą nad całą prowincją Babilonu oraz przełożonym wszystkich mędrców babilońskich. ⁴⁹ Daniel wyprosił u króla, aby zarząd prowincji Babilonu powierzył Szadrakowi, Meszakowi i Abednegowi, a jego zostawił na dworze królewskim.

BÓG RATUJE SWOJE SŁUGI Z PŁOMIENI OGNIA

ZŁOTY POSĄG

Rozdział 3

3 ¹Król Nabuchodonozor kazał ulać posąg ze złota. Miał on sześćdziesiąt łokci wysokości i sześć łokci szerokości. Postawił go na równinie Dura w prowincji Babilonu. ²Król Nabuchodonozor rozesłał posłów, aby zwołali satrapów, przełożonych, gubernatorów, doradców, skarbników, sędziów, stróżów porządku i wszystkich wyższych urzędników tej prowincji. Mieli oni przybyć na poświęcenie postawionego przez niego posągu.

³ Zeszli się więc satrapowie, przełożeni, gubernatorzy, doradcy, skarbnicy, sędziowie, stróże porządku i wszyscy wyżsi urzędnicy tej prowincji na poświęcenie posągu, który postawił król Nabuchodonozor. Kiedy stanęli przed posągiem, który postawił Nabuchodonozor, ⁴ herold zawołał donośnym głosem: „Posłuchajcie, ludy, narody i języki! ⁵ Gdy tylko usłyszycie głos rogu, fletu, cytry, harfy, lutni, dud i wszelkiego rodzaju instrumentów muzycznych, upadnijcie na twarz i oddajcie pokłon temu złotemu posągowi, który postawił król Nabuchodonozor. ⁶ Kto nie upadnie na twarz i nie odda pokłonu, zostanie w tej samej godzinie wrzucony w sam środek rozpalonego pieca”. ⁷ Członkowie wszystkich ludów, narodów i języków, w chwili, gdy usłyszeli instrumenty muzyczne, upadli na twarz i oddali pokłon złotemu posągowi, który postawił król Nabuchodonozor.

SZADRAK, MESZAK I ABEDNEGO SKAZANI NA ŚMIERĆ

⁸ W tym samym czasie przyszli jacyś Chaldejczycy, aby oskarżyć Żydów. ⁹ Powiedzieli do króla Nabuchodonozora: „Królu, obyś żył wiecznie! ¹⁰ Ty, królu, wydałeś rozkaz, aby każdy człowiek, który usłyszy głos rogu, fletu, cytry, harfy, lutni, dud i wszelkiego rodzaju instrumentów muzycznych, upadł na twarz i oddał pokłon złotemu posągowi. ¹¹ A kto nie upadnie na twarz i nie odda pokłonu, zostanie wrzucony w sam środek rozpalonego pieca. ¹² Są tu Judejczycy: Szadrak, Meszak i Abednego, którym powierzyłeś zarządzanie prowincją Babilonu. Oni, królu, nie słuchają twoich poleceń. Nie padają na twarz przed złotym posągiem, który postawiłeś, i nie oddają mu pokłonu”.

¹³ Wtedy Nabuchodonozor w gniewie i złości kazał przyprowadzić Szadraka, Meszaka i Abednega. Gdy oni stanęli przed królem, ¹⁴ Nabuchodonozor powiedział: „Czy to prawda, Szadraku, Meszaku i Abednego, że nie chcecie służyć moim bogom i oddawać pokłonu złotemu posągowi, który postawiłem? ¹⁵ Czy teraz, gdy usłyszycie głos rogu, fletu, lutni, cytry, harfy, psalterium, dud i wszelkiego rodzaju instrumentów strunowych, jesteście gotowi upaść na twarz i oddać pokłon posągowi, który postawiłem? Jeżeli nie, zostaniecie wrzuceni w sam środek rozpalonego pieca. A który bóg zdoła wyrwać was z mojej ręki?”. ¹⁶ Szadrak, Meszak i Abednego powiedzieli do króla Nabuchodonozora: „Nie musimy na to odpowiadać. ¹⁷ Jeżeli nasz Bóg, któremu służymy, istnieje i może nas wyratować z rozpalonego pieca, wyratuje nas także z twojej ręki, królu. ¹⁸ A nawet jeśli tego nie uczyni, to wiedz królu, że nie będziemy służyć twoim bogom i nie oddamy pokłonu złotemu posągowi, który postawiłeś”.

¹⁹ Wtedy Nabuchodonozor bardzo się rozgniewał na Szadraka, Meszaka i Abednega i zmienił się wyraz jego twarzy. Kazał rozpalić piec siedem razy mocniej niż zwykle, ²⁰ a najsilniejszym ze swoich wojowników polecił związać Szadraka, Meszaka i Abednega i wrzucić w sam środek rozpalonego pieca. ²¹ Wtedy związano ich i w pełnym stroju wrzucono w sam środek rozpalonego pieca. ²² A że rozkaz króla był surowy i piec rozpalono ponad zwykłą miarę, ogień strawił ludzi, którzy wrzucali Szadraka, Meszaka i Abednega. ²³ A trzej młodzieńcy: Szadrak, Meszak i Abednego wpadli związani w sam środek rozpalonego pieca.

SZADRAK, MESZAK I ABEDNEGO OCALENI PRZEZ BOGA

²⁴ Przechadzali się oni wśród płomieni, śpiewali hymny Bogu i błogosławili PANA. ²⁵ Azariasz wstał, otworzył swoje usta i tak się modlił ze środka płomieni:

²⁶ „Błogosławiony i godzien uwielbienia jesteś, PANIE, Boże ojców naszych,

Twoje imię jest godne chwały na wieki.

²⁷ Bo jesteś sprawiedliwy we wszystkim, co nam uczyniłeś, wszystkie dzieła rąk Twoich są prawdziwe, Twoje drogi – proste,

a wszystkie Twoje sądy – słuszne.

²⁸ Osądziłeś nas sprawiedliwie we wszystkim, co sprowadziłeś na nas i na Jerozolimę, święte miasto naszych ojców.

Słusznie i sprawiedliwie bowiem zesłałeś to wszystko na nas z powodu naszych grzechów.

²⁹ Zgrzeszyliśmy bowiem i postąpiliśmy źle, odchodząc od Ciebie, zawiniliśmy we wszystkim i nie słuchaliśmy Twoich poleceń.

³⁰ Nie strzegliśmy i nie wypełnialiśmy tego, co nam nakazałeś, aby się nam dobrze powodziło.

³¹ Wszystko, co na nas sprowadziłeś, i wszystko, co nam wyrządziłeś, uczyniłeś sprawiedliwie.

³² Wydałeś nas w ręce znienawidzonych wrogów,

najgorszych odstępców, i w ręce niesprawiedliwego króla, najgorszego ze wszystkich na ziemi. ³³ Teraz lękamy się otworzyć usta, wstyd i hańba spadły na Twoje sługi i na tych, którzy się Ciebie boją. ³⁴ Przez wzgląd na Twoje imię nie opuszczaj nas na zawsze i nie zrywaj swojego przymierza.

³⁵ Nie odwracaj od nas swojego miłosierdzia

przez wzgląd na Abrahama, Twojego przyjaciela,

na Izaaka, Twojego sługę, i na Twojego świętego Izraela.

³⁶ Im to przyrzekłeś, że rozmnożysz ich potomstwo jak gwiazdy na niebie i jak ziarenka piasku na morskim brzegu.

³⁷ O, Władco, jesteśmy najmniejsi pośród wszystkich narodów i upokorzeni dzisiaj na całej ziemi z powodu naszych grzechów.

³⁸ Nie mamy teraz władcy, proroka ani wodza,

całopaleń ani ofiar,

ofiar pokarmowych i ofiar z kadzidła.

Nie mamy gdzie ofiarować pierwocin

i błagać o Twoje miłosierdzie.

³⁹ Niech jednak serce skruszone i duch uniżony zyskają Twoją życzliwość, jak całopalenia z baranów i cieląt, i z tysięcy dorodnych owiec!

⁴⁰ Taka niech będzie dzisiaj nasza ofiara przed Tobą, niech przez Ciebie będzie dopełniona,

bo nie zawstydzą się ci, którzy Tobie ufają.

⁴¹ Teraz całym sercem idziemy za Tobą.

Odczuwamy lęk przed Tobą i szukamy Cię.

Nie zawstydzaj nas,

⁴² ale uczyń z nami według Twej łaskawości

i według wielkiego Twego miłosierdzia.

⁴³ Wybaw nas przez swoje cuda, PANIE,

i przywróć chwałę swojemu imieniu.

⁴⁴ Niech doznają hańby wszyscy,

którzy wyrządzają zło Twoim sługom!

Niech okryją się wstydem za swe zamysły i panowanie, niech ich potęga zostanie skruszona!

⁴⁵ Niech się dowiedzą, że Ty jesteś PANEM, Bogiem jedynym, godnym chwały na całym świecie”.

⁴⁶ Słudzy królewscy, którzy ich wrzucili do pieca, nie przestawali rozpalać go naftą, smołą, pakułami i chrustem. ⁴⁷ Płomień wznosił się czterdzieści dziewięć łokci ponad piec. ⁴⁸ Rozprzestrzeniając się, spalił Chaldejczyków, którzy podchodzili do pieca. ⁴⁹ Tymczasem anioł Pański zstąpił do pieca, w którym był Azariasz i jego przyjaciele, i odrzucił z pieca płomienie ognia. ⁵⁰ Sprowadził do środka pieca orzeźwiający wiatr, tak że ogień w ogóle ich nie dotykał i nie sprawiał im bólu ani nie wyrządzał krzywdy.

⁵¹ Wtedy ci trzej, jakby jednym głosem, śpiewali hymny, wysławiali i błogosławili Boga:

⁵² „Błogosławiony jesteś, Panie, Boże naszych ojców, uwielbiony i wywyższony na wieki.

Błogosławione jest imię Twoje, pełne chwały i świętości, uwielbione i wywyższone na wieki.

⁵³ Błogosławiony jesteś w świątyni Twojej chwały,

sławiony i pełen chwały na wieki.

⁵⁴ Błogosławiony jesteś, Ty, który spoglądasz w otchłanie i zasiadasz na cherubach,

sławiony i wywyższony na wieki.

⁵⁵ Błogosławiony jesteś na tronie Twojego królestwa, uwielbiony i wywyższony na wieki.

⁵⁶ Błogosławiony jesteś na sklepieniu nieba,

godzien sławy i chwały na wieki.

⁵⁷ Błogosławcie PANA, wszystkie Jego dzieła,